Brenda mĂ« pak se dhjetĂ« ditĂ«sh, dy nga institucionet mĂ« tĂ« mĂ«dha financiare ndĂ«rkombĂ«tare â Banka BotĂ«rore dhe Fondi Monetar NdĂ«rkombĂ«tar â e kanĂ« hequr KosovĂ«n nga Lista e Shteteve nĂ« Situata tĂ« BrishtĂ«sisĂ« dhe Konfliktit.
Pas më shumë se 15 vjetësh në këtë listë, Kosova kthehet tani në hartën e vendeve që konsiderohen institucionalisht më të qëndrueshme dhe financiarisht më të konsoliduara.
Si pĂ«r BankĂ«n Qendrore tĂ« KosovĂ«s, ashtu edhe pĂ«r QeverinĂ« nĂ« detyrĂ«, kjo Ă«shtĂ« njĂ« ânjohje e rĂ«ndĂ«sishme e pĂ«rparimit institucional dhe ekonomik tĂ« venditâ.
Ekspertët e ekonomisë thonë se ky zhvillim mund të forcojë imazhin e Kosovës si një vend i qëndrueshëm dhe i besueshëm për investitorët dhe partnerët ndërkombëtarë.
ĂânĂ«nkupton nĂ« aspektin ekonomik heqja e KosovĂ«s nga kjo listĂ«?
Mejdi Bektashi, profesor i Ekonomisë në Universitetin e Prishtinës, thotë se vendimet e Bankës Botërore dhe të FMN-së për ta hequr Kosovën nga Lista e Shteteve në Situata të Brishtësisë dhe Konfliktit janë stimuluese për zhvillimet e ardhshme, ndaj të cilave Kosova duhet të përshtatet. Sipas tij, Kosova, tani e tutje, do të ketë përfitime të shumta, jo vetëm nga Banka Botërore dhe FMN-ja si institucione financiare, por edhe nga tregjet tjera financiare që veprojnë në shtetet më të zhvilluara.
âKryesisht, duke rritur qasjen nĂ« kreditim, nĂ« zvogĂ«limin e normĂ«s sĂ« riskut, qĂ« nĂ«nkupton zvogĂ«limin e normĂ«s sĂ« interesit, me tĂ« cilĂ«n Kosova mund tĂ« marrĂ« hua apo kredi nga kĂ«to institucione apo tregje tĂ« tjera financiareâ, shpjegon Bektashi pĂ«r Radion Evropa e LirĂ«.
Për profesorin tjetër të Ekonomisë, Berim Ramosaj, heqja e Kosovës nga Lista e Shteteve në Situata të Brishtësisë dhe Konfliktit rrit besimin e investitorëve vendorë e të huaj, zgjeron mundësitë për kredi më të favorshme, si në nivel nacional ashtu edhe ndërkombëtar, dhe u jep shansin edhe bankave të rendit të dytë dhe të tretë të performojnë më mirë.
Përfitime të tjera
Bektashi thotë se mbështetja nga Banka Botërore dhe FMN-ja siguron stabilitet makroekonomik për Kosovën, duke përfituar jo vetëm sektori publik, por edhe ai privat, i cili do të ketë qasje më të lehtë dhe me kushte më të favorshme në huazime nga vendet e zhvilluara.
Megjithatë, ai thekson se pjesa më e madhe e aktivitetit financiar në Kosovë lidhet me Bashkimin Evropian, i cili, prej dy vjetësh, ka vendosur masa shtrënguese ndaj vendit, për shkak të tensioneve në veri.
âMasat shtrĂ«nguese, tĂ« vĂ«na nga Komisioni Evropian, si dhe mosformimi i institucioneve (tĂ« KosovĂ«s) qĂ« po zgjat me muaj tĂ« tĂ«rĂ«, janĂ« sinjale shumĂ« tĂ« kĂ«qija, shumĂ« dĂ«shpĂ«ruese edhe pĂ«r institucionet mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme financiare, por edhe pĂ«r BE-nĂ«â, thotĂ« Bektashi.
Ai shton se vendimet e BankĂ«s BotĂ«rore dhe FMN-sĂ« duhet tĂ« shĂ«rbejnĂ« tani si sinjal pozitiv edhe pĂ«r vetĂ« BE-nĂ« qĂ« tâi heqĂ« masat shtrĂ«nguese dhe tĂ« adoptojĂ« njĂ« qasje mĂ« tĂ« moderuar ndaj KosovĂ«s.
A janë vendimet e Bankës Botërore dhe FMN-së pasqyrim i përmirësimeve reale?
Vendimet e BankĂ«s BotĂ«rore dhe FMN-sĂ« pĂ«r KosovĂ«n janĂ« njĂ« âkarotĂ« stimulueseâ, thotĂ« Bektashi.
Ai vĂ« nĂ« dukje se nĂ« KosovĂ« ka ende ndĂ«rhyrje politike nĂ« sistemin e drejtĂ«sisĂ« â gjĂ« qĂ« e vĂ« nĂ« pikĂ«pyetje garantimin e vendimeve tĂ« drejta. ThotĂ« se deficiti tregtar mbetet i lartĂ«, ndĂ«rsa politikat ekonomike tĂ« QeverisĂ« nĂ« detyrĂ« nuk kanĂ« sjellĂ« pĂ«rmirĂ«simet e pritshme.
âUnĂ« besoj qĂ« ne, realisht, nuk kemi pĂ«rmirĂ«sim tĂ« situatĂ«s makro-ekonomike dhe financiare. Por, Ă«shtĂ« njĂ« vendim mĂ« tepĂ«r politik (i BankĂ«s BotĂ«rore dhe FMN-sĂ«), ku mĂ« shumĂ« ka kontribuar Banka Qendrore e KosovĂ«s sesa Qeveria aktuale nĂ« detyrĂ«, pasi qĂ« bisedat apo kontaktet e kĂ«tyre institucioneve, kryekĂ«put, kanĂ« tĂ« bĂ«jnĂ« me BQK-nĂ«â, thotĂ« Bektashi.
Ramosaj vlerëson, gjithashtu, se meritë për këtë vendim ka Banka Qendrore e Kosovës. Ai thotë se Kosova ka bërë përparime në qëndrueshmërinë ekonomike dhe institucionale, por se, në thelb, realiteti ekonomik dhe ai politik nuk janë ende plotësisht të qëndrueshëm.
âKa pĂ«rmirĂ«sime edhe nĂ« qeverisjen e tĂ« hyrave buxhetore, sidomos nĂ« politikat makro-financiare. MirĂ«po, ka edhe probleme tĂ« natyrave tĂ« tjera, qoftĂ« nĂ« mosngritjen e institucioneve me kohĂ«, qoftĂ« nĂ« moskryerjen e funksionit tĂ« legjislativit â i cili Ă«shtĂ« edhe themelues i disa agjencive tĂ« pavarura â apo nĂ« mosekzistimin e njĂ« qeverie nĂ« kuptimin e plotĂ«, pĂ«rveçse asaj nĂ« detyrĂ«â, thotĂ« Ramosaj pĂ«r Radion Evropa e LirĂ«.
Ai i referohet faktit se Kosova ende nuk ka arritur tĂ« konstituojĂ« Kuvendin e ri â edhe pse zgjedhjet u mbajtĂ«n mĂ« 9 shkurt â pĂ«r shkak tĂ« mosmarrĂ«veshjeve politike, dhe pĂ«r pasojĂ« funksionon me qeveri nĂ« detyrĂ«.
PavarĂ«sisht kĂ«saj, kryeministri nĂ« detyrĂ«, Albin Kurti, e ka pĂ«rshkruar daljen e KosovĂ«s jashtĂ« ListĂ«s sĂ« Shteteve tĂ« Brishta si rezultat tĂ« âpunĂ«s sĂ« vazhdueshme dhe tĂ« pĂ«rkushtuarâ tĂ« qeverisĂ« sĂ« tij gjatĂ« katĂ«r vjetĂ«ve tĂ« fundit. âDhe Ă«shtĂ« vetĂ«m njĂ« hap drejt arritjeve qĂ« do tĂ« vijnĂ«â, ka shkruar ai nĂ« X.
 A ka rrezik që Kosova të rikthehet në listë dhe çfarë duhet të bëjnë autoritetet?
Bektashi nuk beson se Kosova mund të rikthehet në gjendjen që ishte, sa i përket trajtimit nga Banka Botërore dhe FMN-ja.
Sipas tij, vendimmarrjet nĂ« kĂ«to dy institucione financiare âjanĂ« shumĂ« tĂ« ndĂ«rlikuara pĂ«r tâu kthyer pasâ.
âUnĂ« mendoj se me konstituimin e Kuvendit, si dhe tĂ« QeverisĂ«, ne do tĂ« kemi njĂ« derdhje tĂ« konsiderueshme tĂ« mjeteve, qoftĂ« nga kĂ«to dy institucione, por edhe nga ana e BE-sĂ«. Do tĂ« liberlalizohet ekonomia dhe do tĂ« kemi mĂ« shumĂ« investime tĂ« huajaâ, thekson ai.
Ramosaj ndan të njëjtin mendim, duke theksuar se vendimet e Bankës Botërore dhe FMN-së për Kosovën janë rezultat i një procesi të kujdesshëm dhe të gjatë.
âDo tĂ« thotĂ«, Ă«shtĂ« njĂ« databazĂ« e fuqishme qĂ« u jep atyre njĂ« domethĂ«nie pĂ«r njĂ« vendim. Edhe pĂ«r ta marrĂ« njĂ« vendim tjetĂ«r eventual, nĂ« rastin mĂ« tĂ« keq⊠ai nuk mund tĂ« merret menjĂ«herĂ«. Duhet tĂ« ndodhĂ« dekadencĂ« nĂ« kuptimin e institucioneve, varfĂ«risĂ«, politikĂ«s dhe pastaj mund tĂ« ndodhĂ«â, thotĂ« Ramosaj.
TĂ« dy ekspertĂ«t rekomandojnĂ« qĂ« Kosova tĂ« vazhdojĂ« tâi forcojĂ« institucionet dhe tĂ« zbatojĂ« politika tĂ« qĂ«ndrueshme ekonomike, duke ndjekur me kujdes sugjerimet e BankĂ«s BotĂ«rore, FMN-sĂ« dhe partnerĂ«ve ndĂ«rkombĂ«tarĂ«, pĂ«r tĂ« siguruar zhvillim tĂ« qĂ«ndrueshĂ«m dhe rritje tĂ« besimit tĂ« investitorĂ«ve. REL