PRISHTINĂ, 18 korrik/ATSH/ Energjia, mbrojtja dhe inovacioni digjital janĂ« sektorĂ« ku bashkĂ«punimi KosovĂ«-SHBA mund tĂ« sjellĂ« pĂ«rfitime tĂ« ndĂ«rsjella, por vetĂ«m atĂ«herĂ« kur Kosova tâi mirorganizojĂ« proceset e saj tĂ« brendshme.
Ekspertët e çështjeve ekonomike shpjegojnë se një mjedis ligjor dhe ekonomik i qëndrueshëm, larg burokracisë dhe papërgjegjshmërisë, është thelbësor për të tërhequr investitorët amerikanë dhe për të garantuar mbrojtjen e tyre.
Kjo qasje duket se pĂ«rkon edhe me njĂ« orientim tĂ« ri tĂ« KosovĂ«s â sĂ« paku sipas deklaratave tĂ« presidentes Vjosa Osmani.
Gjatë një vizite në Shtetet e Bashkuara javën e kaluar, ajo ka thënë se Kosova është shumë e interesuar për një lloj të ri marrëdhënieje me SHBA-në, që do të bazohet më shumë në interesat ekonomike, dhe ka veçuar energjinë, mbrojtjen dhe teknologjinë informative si fusha kyçe për zhvillim të përbashkët.
Pas kthimit, ajo ka thënë se ka marrë konfirmimin se Shtetet e Bashkuara e shohin Kosovën si një aleate strategjike.
Ambasada amerikane në Prishtinë nuk iu përgjigj interesimit të Radios Evropa e Lirë për të shpjeguar se ku e sheh SHBA-ja potencialin më të madh për rritjen e bashkëpunimit ekonomik me Kosovën.
Por, sipas Arian Zekës, kryetar i Odës Ekonomike Amerikane në Kosovë, mundësitë kryesore janë në mbrojtje dhe siguri, në ndërtimin e infrastrukturës së gazit për uljen e kostove të energjisë dhe në zhvillimin e ekonomisë digjitale, përfshirë sigurinë kibernetike dhe inteligjencën artificiale.
Midis potencialit dhe pengesave
Ai numĂ«ron disa arsye qĂ«, siç thotĂ«, e bĂ«jnĂ« KosovĂ«n partnere tĂ« rĂ«ndĂ«sishme strategjike pĂ«r SHBA-nĂ« dhe destinacion tĂ«rheqĂ«s pĂ«r investime â mes tyre: pozicioni gjeografik i KosovĂ«s, fuqia e saj punĂ«tore e re dhe e arsimuar dhe politikat fiskale konkurruese.
Por, përkundër këtij potenciali, ka edhe pengesa serioze që mund ta frenojnë interesimin e investitorëve amerikanë.
Zeka thekson se reformat duhet të vazhdojnë, pasi institucionet e vendit janë ende të reja dhe korniza ligjore mbetet e brishtë.
Kjo, sipas tij, shpesh shkakton vendimmarrje të pasaktë ose të ngadaltë, ndërkohë që mjedisi global ndryshon me shpejtësi.
âKosova duhet tĂ« angazhohet mĂ« tej nĂ« forcimin e sundimit tĂ« ligjit, nĂ« shmangien e veprimeve qĂ« mund tĂ« rrisin paparashikueshmĂ«rinĂ« juridike, si dhe nĂ« rritjen e mbrojtjes sĂ« investitorĂ«ve, pĂ«rmes pĂ«rmirĂ«simit tĂ« efikasitetit tĂ« gjykataveâ, thotĂ« Zeka pĂ«r Radion Evropa e LirĂ«.
NĂ« njĂ« linjĂ« tĂ« ngjashme, kryetari i OdĂ«s Ekonomike tĂ« KosovĂ«s, Lulzim Rafuna, shpreh shqetĂ«sim se pa reforma tĂ« thella â nĂ« sundimin e ligjit, arsim, shĂ«ndetĂ«si dhe fusha tĂ« tjera â besimi i investitorĂ«ve amerikanĂ« do tĂ« mbetet i vakĂ«t.
Ai thekson gjithashtu se diplomacia ekonomike â si promovim aktiv i interesave tĂ« KosovĂ«s nĂ« arenĂ«n ndĂ«rkombĂ«tare â Ă«shtĂ« thelbĂ«sore pĂ«r tĂ« tĂ«rhequr investime dhe pĂ«r tĂ« fituar besimin e partnerĂ«ve tĂ« huaj.
âPolitika duhet tĂ« bashkĂ«punojĂ« me Departamentin amerikan tĂ« Shtetit dhe me ShtĂ«pinĂ« e BardhĂ«, duhet ta rregullojmĂ« imazhin e vendit, tĂ« dĂ«shmojmĂ« se Kosova nuk Ă«shtĂ« shtet problematik nĂ« Ballkan, por shtet i stabilitetitâ, thotĂ« Rafuna pĂ«r Radion Evropa e LirĂ«.
Përplasje narrativësh
Këtë muaj, dy institucione të rëndësishme financiare, Banka Botërore dhe Fondi Monetar Ndërkombëtar, e hoqën Kosovën nga Lista e Shteteve në Situatë të Brishtësisë dhe Konfliktit.
Kryeministri nĂ« detyrĂ« i KosovĂ«s, Albin Kurti, e cilĂ«soi kĂ«tĂ« si rezultat tĂ« âpunĂ«s sĂ« vazhdueshme dhe tĂ« pĂ«rkushtuarâ tĂ« qeverisĂ« sĂ« tij gjatĂ« katĂ«r vjetĂ«ve tĂ« fundit.
Ekspertët nuk janë dakord me këtë narrativ.
Ata theksojnĂ« se, nĂ« disa raste, vetĂ« autoritetet kanĂ« rritur pasigurinĂ« dhe kanĂ« tensionuar klimĂ«n e brendshme â âme deklarata tĂ« pamatura se do tĂ« sulmohemi nga Serbiaâ, siç shprehet Rafuna.
NjohĂ«si i çështjeve ekonomike, LekĂ« Musa, kujton se Qeveria e Kurtit â aktualisht nĂ« detyrĂ« â ka refuzuar njĂ« projekt pĂ«r infrastrukturĂ«n e gazit nĂ« vitin 2021, tĂ« financuar nga Qeveria amerikane, me arsyetimin se nuk ishte i favorshĂ«m ekonomikisht.
Ai thotĂ« se Kosova duhet tĂ« ketĂ« njĂ« qeverisje mĂ« dinamike dhe njĂ« treg mĂ« tĂ« hapur, me mĂ« pak burokraci dhe mĂ« shumĂ« pragmatizĂ«m nĂ« qasjen ndaj investitorĂ«ve â âpa iluzione se ata do tĂ« vijnĂ« vetĂ«â.
âKosova nuk mund tâi ofrojĂ« shumĂ« SHBA-sĂ«. Ajo çfarĂ« mund tĂ« bĂ«jĂ« Ă«shtĂ« qĂ«, sa herĂ« tĂ« ketĂ« njĂ« propozim tĂ« caktuar â siç ishte rasti me projektin e gazsjellĂ«sit â ai nuk duhet lĂ«shuar, por duhet materializuarâ, thotĂ« Musa pĂ«r Radion Evropa e LirĂ«.
Me heqjen e Kosovës nga Lista e Shteteve në Situatë të Brishtësisë dhe Konfliktit, Banka Qendrore e vendit (BQK) parashikon rritje të besimit të investitorëve dhe përmirësim të perceptimit për stabilitetin institucional dhe ekonomik të saj.
Investimet e huaja në Kosovë kanë shënuar rritje, duke arritur në mbi 856 milionë euro vitin e kaluar, nga 840 milionë euro në vitin paraprak, sipas Agjencisë për Investime dhe Përkrahjen e Ndërmarrjeve.
Brenda këtij totali, investimet nga Shtetet e Bashkuara kanë qenë rreth 87 milionë euro.
Por, sipas ekspertëve, pjesa dërrmuese e tyre është e përqendruar në sektorin e patundshmërisë, e jo në degë që krijojnë vende të reja pune apo nxisin zhvillim të qëndrueshëm ekonomik.
Këtë e dëshmojnë edhe të dhënat e Agjencisë për Investime dhe Përkrahje të Ndërmarrjeve, sipas të cilave, vitin e kaluar, mbi 647 milionë euro janë investuar në patundshmëri, ndërsa vetëm 21 milionë në sektorin e prodhimit.
Mes angazhimit amerikan dhe detyrimeve politike
Me Shtetet e Bashkuara, Kosova ka një shkëmbim tregtar prej miliona eurosh në vit.
Sipas DoganĂ«s sĂ« KosovĂ«s, gjatĂ« vitit 2024, importet nga ky vend kapĂ«n vlerĂ«n mbi 106 milionĂ« euro, ndĂ«rsa eksportet ishin dukshĂ«m mĂ« tĂ« ulĂ«ta â rreth 39 milionĂ« euro.
PavarĂ«sisht kĂ«tij çekuilibri tregtar, SHBA-ja mbetet njĂ« nga partnerĂ«t mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m tĂ« KosovĂ«s qĂ« nga fundi i viteve â90 â e angazhuar nĂ« forcimin e sundimit tĂ« ligjit, zhvillimin ekonomik, ndĂ«rtimin e institucioneve tĂ« sigurisĂ« dhe integrimin euroatlantik.
Deri më sot, ndihma amerikane për Kosovën ka kaluar 2 miliardë dollarë.
Ekspertët theksojnë rëndësinë që Kosova të jetë në harmoni me strategjinë globale të SHBA-së, duke e konsideruar çdo hap drejt bashkëpunimit si një investim në sigurinë, zhvillimin ekonomik dhe forcimin e subjektivitetit ndërkombëtar të vendit.
NĂ« kĂ«tĂ« kontekst, Zeka thotĂ« se mungesa e normalizimit tĂ« plotĂ« tĂ« marrĂ«dhĂ«nieve me SerbinĂ« vazhdon ta rĂ«ndojĂ« imazhin e KosovĂ«s dhe tĂ« pengojĂ« tĂ«rheqjen e investimeve tĂ« huaja, ndaj thekson se trajtimi serioz i dialogut dhe zbatimi i marrĂ«veshjeve duhet tĂ« jenĂ« pĂ«rparĂ«si â ashtu siç kĂ«rkohet vazhdimisht edhe nga SHBA-ja.
âOda Ekonomike Amerikane, nĂ« jo pak raste, ka bĂ«rĂ« thirrje qĂ« negociatat me fqinjin verior tĂ« trajtohen me prioritet, ashtu qĂ« tĂ« mund tĂ« arrihet normalizimi i plotĂ« â sa mĂ« shpejt qĂ« tĂ« jetĂ« e mundurâ, thotĂ« ai.
Paqartësi për investimet nga diaspora në Kosovë
Diplomati amerikan, Daniel Fried, e sheh njĂ«soj sfidĂ«n e normalizimit, por thotĂ« se Kosova nuk duhet tĂ« presĂ« pĂ«rmbylljen e kĂ«tij procesi pĂ«r tĂ« forcuar bashkĂ«punimin ekonomik me SHBA-nĂ« â progresi mund dhe duhet tĂ« bĂ«het paralelisht nĂ« fusha tĂ« tjera, sipas tij.
âNuk e di se çfarĂ« marrĂ«veshjesh biznesi mund tĂ« ketĂ«, por mendoj se njĂ« qasje agresive nga ana e KosovĂ«s pĂ«r zhvillimin e mundĂ«sive tĂ« biznesit, mund tĂ« funksionojĂ«. Dhe, pastaj, kur ke disa rezultate, i promovon ato dhe tregon se Kosova Ă«shtĂ« njĂ« vend i mirĂ« pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« biznesâ, thotĂ«Â Fried pĂ«r Radion Evropa e LirĂ«.
Me ndërmjetësimin e Shteteve të Bashkuara, Kosova dhe Serbia kanë arritur në vitin 2020 një marrëveshje për normalizimin e marrëdhënieve ekonomike, e njohur si Marrëveshja e Uashingtonit.
Shumë pika të kësaj marrëveshjeje nuk janë zbatuar ende dhe Zeka thekson se injorimi i dispozitave për financimin e projekteve strategjike nga institucionet financiare amerikane, është një mundësi e humbur.
Ai shton se do të dëshironte të shihte një qasje më dinamike nga Qeveria e Kosovës, që fillon me heqjen e detyrimeve doganore për produktet amerikane dhe vazhdon me një ofertë më kreative dhe tërheqëse për investitorët nga SHBA-ja.
Po ashtu, përkushtimi i palëkundur ndaj sundimit të ligjit duhet të jetë prioriteti më i lartë i çdo qeverie.
âKy do tĂ« ishte mesazhi mĂ« i mirĂ« qĂ« vendi do tĂ« mund tâua dĂ«rgonte investitorĂ«veâ, pĂ«rfundon Zeka. /rel/
The post Nga aleanca tek interesi â Kosova si destinacion i investimeve amerikane appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.
Login
