❌

Reading view

There are new articles available, click to refresh the page.
↗

Adoptimi i euros dhe një shpjegim përse ekonomia nuk funksionon si sipërmarrja!

✇Gazeta Si
By: Gazeta Si

Ideja “brilante” pĂ«r tĂ« adoptuar euron nĂ« vend monedhĂ«s vendase me synimin qĂ« “t’u kursejmĂ« qytetarĂ«ve 100 milionĂ« euro” tĂ« harxhuara nĂ« shkĂ«mbimet euro lek, mĂ« la tĂ« kuptoj qĂ« Z. Shehaj ka lexuar sĂ« fundmi ndonjĂ« libĂ«r makroekonomie tĂ« shkruar nĂ« vitet 80.

Kujtoj kĂ«tu qĂ« nĂ« fjalimin e saj tĂ« famshĂ«m nĂ« vitin 1983 Margaret Thatcher deklaroi se:  “shteti nuk ka burime tĂ« tjera parash pĂ«rveçse ato qĂ« njerĂ«zit fitojnĂ«. NĂ«se qeveria kĂ«rkon tĂ« shpenzojĂ« mĂ« shumĂ« ajo ose do tĂ« marr borxh kursimet tuaja ose do t’u taksojĂ« mĂ« shumĂ«â€!

Thatcher-i nĂ« kĂ«tĂ« fjalim pohonte se financat e qeverisĂ« funksionojnĂ« njĂ«soj siç funksionojnĂ« financat personale. Kjo qasje mbi tĂ« cilĂ«n u ngrit edhe miti i qeverive tĂ« vogla, tĂ« cilat  pĂ«r fat tĂ« keq kanĂ« ekzistuar vetĂ«m nĂ« premtimet politike, anashkaloi ose “fshehu” fuqinĂ« unike të  qeverive, atĂ« tĂ« emetimit tĂ« monedhĂ«s vendase.

Kur një qeveri shpenzon dhe merr hua në monedhën që ajo emeton, ky borxh nuk duhet të kuptohet njësoj si borxhi i individit, pasi nuk shoqërohet nga rreziku i mospagimit. Ky është edhe koncepti kyç i Teorisë Moderne Monetare e cila u zhvillua pas viteve 1990.

 Për ta kuptuar këtë po marr një shembull.  Në periudhën 2007-2009 Anglia edhe Spanja përjetuan një rritje të deficitit buxhetor nga 3% në 10%, e PBB-së po ashtu niveli i borxhit për të dy vendet ishte thuajse i njëjtë por norma e interesit e bonove të thesarit britanike 10 vjeçare në këtë periudhë u ul nga 5% në 3.6% ndërsa për bonot e thesarit spanjolle norma e interesit u dyfishua.  

Ndryshimi thelbësor midis Spanjës edhe Anglisë ishte se Anglia nuk ishte pjesë e unionit monetar edhe monedha e saj nuk ishte euro. Anglia shpenzonte edhe merrte hua vetëm në monedhën vendase paundin britanik e cila emetohet nga Banka Qëndrore e Anglisë. Ndërsa Spanja përdorte monedhën e unionit, euron.

Në periudhën 2007-2009 Banka Qendrore angleze veproi si huadhënës i fundit duke financuar deficitin në rritje të qeverisë angleze. Spanja nuk e ksihte një huadhënës të tillë pasi ajo ishte vetëm përdoruese dhe jo emetuese e euros. Spanja si kushdo nga ne mund të përdorë monedhën por jo ta emetojë atë, ndaj ishte e prekshme ndaj krizave të likuiditetit edhe rrezikut të mospagimit.

Ndaj investitorët nga frika e mospagimit, rritën kostot e humarrjes ( normat e interesit) për Spanjën. Po ashtu Greqia njësoj si Spanja ishte vetëm përdoruese e euros dhe jo emetuese e saj. Për të të financuar nevojat e saj ajo kishte dy mundësi ose do të rriste taksat ose do të merrte më shumë borxh. Në 2009 deficiti buxhetor i Greqisë ishte vetëm 15 %  i PBB-së por normat e të interesit për bonot e saj të thesarit u rritën nga 6 % në 35%.

E pra vendet, i) që kanë monedhat e tyre, ii) që marrin hua në ato monedha dhe iii) që operojnë në kurse këmbimi të luhatshme gëzojnë sovranitet monetar i cili u lejon një shkallë më të lartë të fleksibilitetit fiskal, edhe  për rrjedhojë më shumë autonomi  për të menaxhuar fatin e tyre ekonomik.

Sikurse një njëri e ka më të lehtë të ecë në dy këmbë, edhe ekonomia ka nevojë edhe për dy shtyllat e politik-bërjes edhe atë monetare dhe atë fiskale.

ËshtĂ« i rrezikshĂ«m propozimi i Shehaj pĂ«r “tĂ« prerĂ«â€ njĂ« nga dy kĂ«mbĂ«t e politikave makroekonomike politikĂ«n monetare, pasi e lĂ« ekonominĂ« tonĂ« vetĂ«m me kĂ«mbĂ«n e keqpĂ«rdorur fiskale. Pas  kompromentimin qĂ« ju bĂ« pjesĂ«risht sovranitetit tĂ« saj monetar, duke marrĂ« borxh nĂ« monedhĂ« tĂ« huaj, ka mbetur pak fleksibilitet edhe tek politikat fiskale.

Si vend importues me një balancë tregëtare përsistente negative Shqipëria ka qënë gjithmonë e etur për flukse në monedhë të huaj për të balacuar deficitin e saj tregtar. Por disavantazhi i ekonomisë shqitare nuk ishte vetëm deficiti tregtar. Me rënien e produktivitetit që filloi të vihej re që prej 2015- ës rritja ekonomike u ushqye kryesisht nga  përdorimi i borxhit.

Me qĂ«llim uljen e kostove tĂ« borxhit nĂ« rritje, socialistĂ«t vendosĂ«n tĂ« ndiqnin rrugĂ«n mĂ« tĂ« lehtĂ« – tĂ« pĂ«rfitonin nga normat shumĂ« tĂ« ulta tĂ« interesit tĂ« tregjet ndĂ«rkombĂ«tare, edhe intensifikuan marrjen e borxhit nĂ« euro . NĂ« vitin 2021 kur filluan tĂ« shfaqesin presionet e para inflacioniste tĂ« parashikuara qĂ« gjatĂ« pandemisë  borxhi nĂ« monedhĂ« tĂ« huaj zinte mĂ« shumĂ« se 45% tĂ« portofolit tĂ« borxhit tĂ« ShqipĂ«risĂ« i cilĂ«suar ky nga ekonomistĂ«t si kufiri i rrezikut .

Inflacioni që po trokiste (edhe nuk vonoi të vinte) do të rezultonte me një zhvlerësim të monedhës vendase, të Lekut. Kjo do të rriste kostot e shërbimin të borxhit. Ndërkohë duke qenë se borxhi ishte në monedhë të huaj kryesisht euro, mundësitë e Bankës së Shqipërisë për të ndërhyrë në shlyerjen e detyrimeve ishin të kufizuara.

Që leku të mos zhvlerësohej por përkundrazi të vlerësohej duheshin rritur flukset e euros, dhe në këtë rast manovra ekonomike e ndjekur nga socialistët ishte nxitja e rrjedhjes së kapitalit të huaj në pasuri të paluajtshme. Blerjet e banesave nga jo rezidentët janë shpesh një temë shumë e ndjeshme e diskutimit publik.  Ndërkohë që këto transaksione  shpesh shihen si një shejnë që investitorët e vlerësojnë vendin si një destinacion premtues dhe solid investimi, ato fatkeqësisht nuk zvogëlojnë rreziqet e destabilitetit financiar përkundrazi përveçse i shyjnë në kohë i përkeqësojë ato.

NĂ« fjalimin e tij “Teprica e kursimeve”, Bernanke theksoi pikĂ«risht ketĂ« : “flukset e kapitalit nĂ« sektorĂ« apo aktivitete ekonomike si banesat pa njĂ« kontribut nĂ« rritjen e qĂ«ndrueshme tĂ« produktivitetit sjellin njĂ« rritje tĂ« rrezikut. Shlyerja e borxhit tĂ« jashtĂ«m bĂ«het mĂ« e vĂ«shtirĂ« nĂ«se flukset e kapitalit çojnĂ« nĂ« investime tĂ« larta rezidenciale dhe konsum tĂ« brendshĂ«m (dmth. aktivitete pa pĂ«rfitime tĂ« qĂ«ndrueshme tĂ« produktivitetit)”.

Kursimi i 100 milionë eurove mund te ishte prioritet nëse ekonomia do të funksiononte si sipërmarrja por nuk është kështu.

Jam e sigurt që këto rreshta nuk mund të ndikojnë në rezultatin që do të ketë Z. Shehaj në zgjedhjet e 11 Majit por,  uroj që të jënë një mundësi për të kuptuar se ekonomia nuk funksionon si sipërmarrja  edhe nuk mund të drejtohet dhe të trajtohet si e tillë. Mënyra më e mirë për të bërë një tranzicion i suksesshëm në sektorin publik është ta bësh këtë me përulësi .

The post Adoptimi i euros dhe një shpjegim përse ekonomia nuk funksionon si sipërmarrja! appeared first on Gazeta Si.

↗

A mund të shkaktojnë këto zgjedhje një krizë përfaqësimi?

✇Gazeta Si
By: Gazeta Si

Mundësitë janë që kjo të ndodhë. Pikë së pari, nga formula e zgjedhjeve.

Kandidatët e listës së mbyllur nuk do të jenë në listën e votimit. Për ta, votuesit nuk do të zgjedhin nominalisht ndaj ata mbeten figura të patestuara dhe të konfirmuara me votë të drejtëpërdrejtë.

Një deputet i kësaj liste nuk do të dijë kurrë të thotë se sa zgjedhës e kanë votuar. Sa i pëlqyer e sa i mbështetur wshtw nga publiku . 

Pavarësisht se partitë ju kanë vënë atyre mbi supe logon, ata nuk kanë mundësi të vërtetojnë forcën personale e politike kunddrejt kandidatwve  në listë të hapur. Ky i dyti ka numra nga pas.

Marrëdhënia mes këtyre dy kategorive brenda partisë është më e lehtë kur dhe kandidati i listës së hapur zgjidhet deputet. Fitorja i shuan konfliktet e mundshme por jo individualitetet politike.

Mes unit të njërit dhe unit të tjetrit, do të ketë gjithnjë përplasje sa herë koha do të kërkojë të vërtetojë peshën dhe fuqinë e gjithësecilit.

Më e fortë, e më konfliktuale mund të jetë marrëdhënia nëse kandidati i listës së hapur merr shumë vota por nuk arrin të thyejë herësin.

Ai mbetet jashtë Kuvendit ndërsa deputeti i listës së mbyllur futet brenda.

PĂ«rfaqĂ«suesit e listĂ«s sĂ« hapur kanĂ« gjithĂ« tĂ« drejtĂ«n tĂ« atakojnĂ« deputetĂ«t e listĂ«s sĂ« mbyllur se “ju jeni aty se keni ardhur dhe me votat tona”.

Se për shak të modelit nuk përjashtohet aspak mundësia që dikush ka meritën por dikush tjetër korr të mirat. Sjelljet individuale, ambiciet për karrierë politike dhe poste, apo kryqëzimi i interesave të tjera janë shumë përcaktuese në këtë rast.

Në Partinë Socialiste kjo përplasje teorikisht mund të jetë edhe më e fortë e të sjellë krizë brenda partisë. Sepse të mendosh që në listën e mbyllur kanë hyrë të rinj pa përvojë, pa asnjë kontribut dhe të pambështetur më parë nga publiku (votuesi) dhe jashtë kanë mbetur figura të forta politike ndër vite si Xhafaj, Majko, Braçe etj, duhet të presësh që edhe përplasja të jetë më e mundshme.

ËshtĂ« pĂ«rplasje qĂ« vjen mĂ« sĂ« pari nga kriza e pĂ«rfaqĂ«simit. Dikush mund tĂ« thotĂ« se kur votohet pĂ«r subjektin kanĂ« meritĂ« dhe deputetĂ«t e listĂ«s sĂ« mbyllur se shumĂ«sia e individualiteteve tĂ« tyre ka pĂ«rcaktuar edhe fytyrĂ«n e partisĂ«.

Por si ta kuptosh krizën e përfaqësimit për shkak të kësaj formule tek partitë e vogla?

Ato kanĂ« zgjedhur nĂ« listat e mbyllura kandidatĂ« nga familjet e tyre biologjike me idenĂ« se ata do tĂ« largohen pas zgjedhjeve pĂ«r t’ua lĂ«nĂ« vendin atyre nĂ« lista tĂ« hapura qĂ« kanĂ« mbledhur vota.

Pra, në këtë rast, vota për subjektin nuk pwrcakton fatin e individit por wshtw e kundwrata: idividi jashtwliste pwrcakton fatin e subjektit

Por çfarë është ky sistem që për të njëjtat shkaqe prodhon standarde dhe veprime të ndryshme?

ËshtĂ« njĂ« sistem qĂ« pĂ«r sa kohĂ« tĂ« mat me kute tĂ« ndryshme, Ă«shtĂ« i predispozuar tĂ« prodhojĂ« krizĂ«, krizĂ« qĂ« vjen nga mĂ«nyra e pĂ«rfaqĂ«simit.

Zgjedhjet nuk bëhen vetëm për të gjetur se kush do të qeverisë, por dhe sa përfaqësuese e interesave të publikut është kjo qeverisje.

Ndaj 11 maji nĂ« vend qĂ« t’i vejĂ« kapak, e rihap konfliktin qĂ« mund tĂ« nisĂ« nga brenda partive dhe tĂ« shkojĂ« deri nĂ« Qeveri e Kuvend.

The post A mund të shkaktojnë këto zgjedhje një krizë përfaqësimi? appeared first on Gazeta Si.

↗

Drejtimi i bashkisë Tiranë-A po thërret Veliaj në duel edhe Ramën?

✇Gazeta Si
By: Gazeta Si

Erion Veliaj ka firmosur nga qelia urdhrin që mban datën 19 Mars, ku i delegon kompetencat e kryetarit, Sara Goxhajt, një nga njerëzve të më të afërt të tij.

Ky urdhër shfuqizon urdhrin e Ramës, i cili komunikoi se kryetarja e re e bashkisë ishte Anuela Ristani.

Por çfarë ka ndodhur më pas?

Menjëherë pas marrjes së njoftimit, kryeministri Edi Rama ka shkuar mbrëmë në Bashki dhe ka urdhëruar protokollin të zhbëjë vendimin e Veliajt dhe ka vendosur të shkarkojë menjëherë Alban Dokushin dhe Sara Goxhajn.

    Sipas burimeve, policia bashkiake Ă«shtĂ« urdhĂ«ruar qĂ« tĂ« mos lejojĂ« hyrjen nĂ« institucion tĂ« dyshes Dokushi – Goxhaj.

    Nuk dihet sesi është bërë ligjërisht anulimi i emërimit të Sara Goxhaj, dhe me pas shkarkimi i saj bashkë me Alban Dokushin, pasi kjo është kompetencë e Këshillit Bashkiak, ose e Kryetarit në detyrë Erion Veliaj.

    A ka nisur njĂ« “luftĂ« e ftohtĂ«â€ mes RamĂ«s dhe Veliajt, qĂ« tani Ă«shtĂ« reflektuar me ndryshimet nĂ« BashkinĂ« e TiranĂ«s nĂ« 24 orĂ«t e fundit|?

    The post Drejtimi i bashkisë Tiranë-A po thërret Veliaj në duel edhe Ramën? appeared first on Gazeta Si.

    ↗

    Lëvizja Bashkë pyet publikisht Lapajn: A je ndërmjetës në marrëveshjen për ndërtimin e një kompleksi turistik?

    ✇Gazeta Si
    By: Gazeta Si

    AnĂ«tari i LĂ«vizjes “BashkĂ«â€, Kristjan Zoto ka ngritur sot njĂ« pyetje pĂ«r drejtuesin e “ShqipĂ«ria BĂ«het”, Adriatik Lapaj. Zoto pyet Lapajn nĂ«se ka pasur rolin e ndĂ«rmjetĂ«sit pĂ«r marrĂ«veshjen e ndĂ«rtimit tĂ« njĂ« kompleksi turistik nĂ« Gjirin e KrorĂ«zĂ«s.

    Zoto ka publikuar nĂ« “Facebook” edhe njĂ« foto tĂ« marrĂ«veshjes, ku shihet se njĂ« nga personat qĂ« ka firmosur Ă«shtĂ« edhe Lapaj. 

    Reagimi i plotë

    Adriatik Lapaj, a është i vërtetë ky dokument ku figuron firma juaj si ndërmjetësues për marrëveshjen e ndërtimit të një kompleksi turistik në Gjirin e Krorëzës?

    TDT & PARTNERS është një kompani e përfshirë në projekte të mëdha ndërtimi në disa nga zonat më të bukura dhe të paprekura të bregdetit shqiptar, përfshirë Gjirin e Krorezës dhe Kalanë e Lëkursit.

    Kjo kompani lidhet drejtpĂ«rdrejt me Dajlan Avdian (ish-pronarin e “APEX”), njĂ« nga ndĂ«rtuesit mĂ« tĂ« fuqishĂ«m nĂ« vend, i cili ka pĂ«rfituar qindra milionĂ« euro nga statusi i “investitorit strategjik” pĂ«r projekte luksoze nĂ« bregdetin e jugut.

    Përveç kësaj, ai është pas ndërtimit të tre kullave në Tiranë, përfshirë kullën pranë Sahatit, si dhe dy të tjera në zonën e Bllokut dhe pas Presidencës.

    A mund të sqaroni publikisht rolin tuaj në këtë marrëveshje .

    The post Lëvizja Bashkë pyet publikisht Lapajn: A je ndërmjetës në marrëveshjen për ndërtimin e një kompleksi turistik? appeared first on Gazeta Si.

    ↗

    Një thirrje për të gjithë programshkruesit: Ktheni sytë nga prodhimi !

    ✇Gazeta Si
    By: Gazeta Si

    UdhĂ«toja pĂ«r nĂ« Portugali me njĂ« tjetĂ«r vlonjate tĂ« majtĂ« e cila po pĂ«rpiqej tĂ« mĂ« tregonte pĂ«r pĂ«rparimin e VlorĂ«s nĂ« fushĂ«n e turizmit. ÇuditĂ«risht, pasi e dĂ«gjova me durim (cilĂ«si pĂ«r tĂ« cilĂ«n nuk shquhem) e pyes: PĂ«r çfarĂ« studion vajza?

    “Inxhinieri biokimike nĂ« Itali”,  mĂ« pĂ«rgjigjet me tĂ« drejtĂ« gjithĂ« krenari.

    Oh sa keq-  ja ktheva- Kur ajo të mbarojë shkollën për të nuk ka punë në Lungomare, edhe jo vetëm aty, por në gjithë Shqipërinë turistike.

    E ndërsa të gjithë partitë politike pretendojnë se do të kthejnë shqiptarët në Shqipëri duke folur  për rrogat e larta edhe të krahasueshme me Greqinë të kamarierëve dhe pastruesve, e deri tek ulja e taksave për ata që kthehen në atdhe,  askush nuk flet për prodhimin.

    Sektori prodhues luan njĂ« rol thelbĂ«sor nĂ« rritjen ekonomike dhe zhvillimin e qĂ«ndrueshĂ«m, ku  “qĂ«ndrueshĂ«ria” nĂ«nkupton aftĂ«sinĂ« pĂ«r tĂ« pĂ«rmbushur nevojat e tanishme pa kompromentuar aftĂ«sinĂ« e brezave tĂ« ardhshĂ«m pĂ«r tĂ« pĂ«rmbushur nevojat e tyre.

    Sektori prodhues Ă«shtĂ« konsideruar thelbĂ«sor nĂ« sigurimin e “qĂ«ndrueshmĂ«risĂ«â€ pikĂ«risht pĂ«r aftĂ«sinĂ« e tij pĂ«r tĂ« nxitur punĂ«simin. Prodhimi industrial jo vetĂ«m Ă«shtĂ« njĂ« motor rritjeje pĂ«r vendet nĂ« zhvillim, por pĂ«r mĂ« tepĂ«r, Ă«shtĂ« vĂ«rtetuar se ai Ă«shtĂ« shtylla e nevojshme pĂ«r tĂ« siguruar rritje ekonomike nĂ« kohĂ«t e vĂ«shtira.

    Ndërkohë, më shumë se pesë dekadat e liberalizimit të tregtisë kanë treguar se vetëm disa ekonomi patën përvoja të suksesshme të industrializimit ndërsa disa të tjerat u deindustrializuan.

    Vendet që mbetën mbrapa në industrializim, dështuan sepse ato u mbështetën vetëm tek produktet prodhimi të cilave zakonisht kërkonte punë intensive dhe një nivel të ulët të aftësive dhe njohurive.

    Në këtë rast avantazhi konkurrues u ngrit mbi eksportin e mallrave edhe shërbimeve primare, në vend të mallrave të përftuara përpunimi i mëtejshëm në prodhim. Kjo rrugë jo vetëm që nuk lehtësoi përparimin teknologjik dhe industrializimin në këto vende, por përkundrazi largoi burimet nga sektori prodhues, duke i alokuar ato në sektorë më pak produktivë, duke shkaktuar kështu deindustrializim të metëjshëm.

    Fatkeqësisht, Shqipëria është rasti ekselent i këtij deindustrializimi. Madje megjithë avantazhin krahasues që kemi me rajonin dhe investimet e huaja në rritje, sektori prodhues industrial në Shqipëri që prej tremujorit të dytë të vitit 2022 po njeh një rënie të vazhdueshme e cila shoqërohet nga rënie e produktivitetit rënie e volumit të shitjeve edhe rënie e punësimit.

    Një situatë e tillë, sugjeron se vendi është duke përjetuar një valë të dytë deindustrializimi pas atij të vitit 1990 , i cili po përshpejtohet edhe për shkak edhe të mbivlërësimin e monedhës vendase.

    Por pĂ«r fatin tonĂ« tĂ« keq ky deindustrializim po ndodh nĂ« kohĂ«n kur nĂ« ekonominĂ« botĂ«rore po formĂ«zohen tre prirje tĂ« dukshme: i) njĂ« ribalancim tĂ« marrĂ«dhĂ«nieve treg – shtet, nĂ« favor tĂ« kĂ«tij tĂ« fundit; ii) njĂ« ribalancim midis hiper-globalizimit dhe autonomisĂ« kombĂ«tare, gjithashtu nĂ« favor tĂ« kĂ«saj tĂ« fundit, iii) edhe ashpĂ«risimit tĂ« konkurencĂ«s gjeopolike midis SHBA-sĂ« dhe KinĂ«s si edhe zhvillimet eksponeciale teknologjie tĂ« Revolucionit digital 4.0. TĂ« gjithĂ« kĂ«to faktorĂ« do  t’i shtyjĂ« ekonominĂ« botĂ«rore tĂ« jĂ«nĂ« mĂ« pak mikpritĂ«se ndaj tregĂ«tisĂ« sĂ« lirĂ« globale nĂ« tĂ« ardhmen sic po duket dhe nga rikthimi i tarifave.

    Në këtë kontekst, fokusi tek fuqizimi i ndërmarrjeve prodhuese është thebësor. Prodhimi përveçse, rrit nivelet e konkurrencës, rrit produktivitetin, siguron punësim cilësor me paga të larta, ai siguron lidhje të ngushta me segmentet e tjerë të ekonomisë. Por prodhimi është e rëndësishme edhe në një aspekt tjetër.

    Proceset e prodhimit shpeshherë mbështeten në inputet e sektorëve të tjerë, të cilët përparojnë me përparimin e industrisë prodhuese. Në këtë mënyrë industria përpunuese ofron funksionin e bartësit të  shërbimeve të cilat nuk mund të shiten ose të eksportohen pa u inkorporuar në një produkt përfundimtar. Ndërkohë prodhimi është burimi kryesor i aktiviteteve të kërkimit, zhvillimit dhe inovacioneve kaq të rëndësishme në kohën e trasformiesh teknologjike. Për më tepër pa një industri të shëndetshme prodhuese, do të jetë e vështirë të balancohet bilanci tregtare në të ardhmen e afërt; është e pamundur të krijohen vende pune me pagë të lartë për për nivele të ndryshme të aftësive; ndërkohë që me zhvillimet teknologjike industria prodhuese dhe shërbimet do të bëhenë gjithënjë e më shumë të pandashme dhe komplementare.

    Deri tani qeveritë shqiptare kanë përdorur marshin më të ulët në mbështetjen së industrisë prodhuese dhe eksportuese. Kjo qasje asnjëherë nuk ka synuar ndryshime rrënjësore por thjesht një rregullimin e çekuilibrave të përkoheshëm. Instumentet që janë përdorur kanë konsistuar në stimuj fiskalë për nënsektorë të caktuar apo në ngritjen e agjencive promovuese të eksportit, të investimeve të huaja apo investimeve strategjike etj. Ato kanë ndikur ne  afat  të mesëm ne nivelin e eksportit, por jo në ndryshimin cilësor të portofolit të tij. Këto politika nuk janë më relevante.

    Sot nevojiten politika funksionale te mbështetura nga fonde të qënësishme buxhetore që adresojnë rritjen e ofertës në ekonomi nëpërmjet përmbushjes së 4 objektivave :

    1) Fuqizimit të sektorit ekzistues të prodhimit duke : neutralizuar efektet të mbivlersimit të lekut; duke zhvilluar drejtime të reja, siç është zhvillimi i zinxhirit të vlerave, apo nxitja e investimeve tër reja. Ndërkohë është e nevojshëm krijimi i Fondit të Investimeve të Ndërmjetme i cili duhet të shërbejë si bashkëfinancues për përgatitjen edhe realizimin e projekteve për zhvillim teknologjik.

     2) Nxitjes së eksporteve, duke të përfshijë jo vetëm mudnësinë për zgjerimin e bazës aktutale eksportuese por në të njëjtën kohë zgjerimin e investimeve për tregje te reja dhe produkte të reja. Përvetësimi i tregjeve të reja, rritja e shitjes, rritja e konkurrencës në tregjet e reja, rritja e numrit të ndërmarrjeve me orientim eksporti, mbështetja edhe ndërkombëtarizimi përmes arritjes së standardeve, si dhe integrimi i burimeve të informacioneve eksportuese edhe shpërndarja e tyre  janë kyce për sitimulimin e eksportuesve.

    3) Rritjes së produkivitetit,  trasferimit të tekonolgjive dhe inovacionit. Kjo kërkon krijimin e  Zyrës Kombëtare për trasferimitn e eknologjive e cila duhet të shërbejë si nyje e ndërlidhjes midis  firmave, universiteteve, laboratorëve të kërkimin publikë, agjencive qeveritare dhe institucione financiare . Mungesa e këtij ndërveprimi largon ose rrit distancën e bashkëpunimit midis këtyre aktorëve, duke i lënë ata të izoluar dhe jo bashkëpunues duke penguar trasformimin teknologjik dhe inovacionin  .

    4) Krijimi i një sektori prodhues që krijon dhe shpërndan njohuri. Dështimi në krijimin dhe shpërndarjen e njohurive ndodh për shkak se ne nuk e kemi kuptuar që njohuria prodhohet në ekonomi ( shpërndahet edhe përmirësohet në universitete) dhe për më tëper nuk e kemi  konsideruar asnjëhërë  njohurinë si e e mirë publike . Ndaj është e rëndësishme mbështetja e qeverisë në ngritjen dhe fuqizimin e sektorëve  të teknologjikë dhe të kërkimit, aftësimi profesional dhe praktikë i të personave të rinj të sapo punësuar, si dhe sigurimi i  ekspertizës teknike ndërkombëtare për kompanitë vendase.

    E pra, që vajza e mikeshës time, por edhe shumë të rinj e të reja të kthehen në Shqipëri jo vetëm për te pirë kafe në Lungomare, por për të punuar si inxhinierë biokimikë, IT, mekanikë, tekstile etj kam një thirrje për të gjithë programshkruesit :

    Ktheni sytĂ« nga prodhimi!  ËshtĂ« ushtrim i vĂ«shtirĂ« por jo i pamundur!

    The post Një thirrje për të gjithë programshkruesit: Ktheni sytë nga prodhimi ! appeared first on Gazeta Si.

    ↗

    Gratë ndaj grave!

    ✇Gazeta Si
    By: Gazeta Si

    NĂ« njĂ« nga bisedat tona tĂ« zakonshme, Neritan Seamini mĂ« tregoi dy statuset e njĂ« burri qĂ« denigronte figurat e dy grave. Por ajo qĂ« i kishte bĂ«rĂ« pĂ«rshtypje Neritanit ishte se tek komentuesit e statusit tĂ« burrit, mĂ« aktive nĂ« garĂ«n “e hedhjes sĂ« baltĂ«s” mbi jetĂ«n e grave nĂ« fjalĂ« kishin qenĂ« gra.

    ÇfarĂ« dreqin ndodh me gratĂ«?  -mĂ« pyet Seamini me njĂ« ton shumĂ« serioz.

    NjĂ« pyetje e vĂ«shtirĂ« pĂ«r t’ju bĂ«rĂ« njĂ« gruaje,  pasi pĂ«r t’u pĂ«rgjigjur vĂ«rtetĂ«sisht kĂ«rkon vetĂ«reflektim.

    Po e filloj këtu. 

    Le ta pranojmë se, ashtu si burrat, ne gratë jemi qenie njerëzore, të afërta me majmunët po aq sa edhe me engjëjt, të afta për mizori dhe dhembshuri, zili dhe bujari, konkurrencë dhe bashkëpunim.

    Disavantazhi ynë eshtë se ne operojmë në një botë në të cilën Zoti përfytyrohet si një burrë i bardhë i gjatë me mjekër, jo si një grua e vogël dhe e rrumbullakët.

    E ndĂ«rsa luftojmĂ« çdo ditë  “tĂ« çmohemi” nga burrat, burimi ynĂ« pĂ«rfundimtar i forcĂ«s, vlerĂ«s, arritjeve dhe identitetit, Ă«shtĂ« çmimi i tyre.

    Elena Ferante e shpjegon shumĂ« mĂ« bukur se çdo gjĂ« qĂ« kam lexuar ketĂ« –

    “E varfĂ«r apo e pasur, e paditur apo e arsimuar, e bukur apo e shĂ«mtuar, e famshme apo e panjohur, e martuar apo beqare, e punĂ«suar apo e papunĂ«, me fĂ«mijĂ« apo pa fĂ«mijĂ«, rebele apo e bindur, jemi tĂ« gjitha thellĂ«sisht tĂ« shĂ«njuara nga ekzistenca nĂ« njĂ« botĂ« e cila, ndonĂ«se na duket sikur na pĂ«rket, Ă«shtĂ« helmuar qysh nĂ« rrĂ«njĂ« nga mijĂ«vjeçarĂ« sundimi mashkullor.Ne gratĂ« jetojmĂ« mes kontradiktave tĂ« pĂ«rhershme dhe stĂ«rmundimeve tĂ« papĂ«rballueshme. Çdo gjĂ«, vĂ«rtet çdo gjĂ«, Ă«shtĂ« formĂ«suar nĂ« bazĂ« tĂ« nevojave tĂ« burrave, madje edhe tĂ« brendshmet tona, zakonet seksuale, mĂ«mĂ«sia


.

    Cenet, mizoritĂ«, krimet, virtytet, kĂ«naqĂ«sia, vetĂ« gjuha jonĂ« skaliten pĂ«rulĂ«sisht nĂ« hierarkitĂ« e mashkullores, dĂ«nohen ose lĂ«vdohen sipas kodesh qĂ« realisht nuk na pĂ«rkasin e qĂ« na rraskapitin. E kĂ«shtu bĂ«hemi lehtĂ«sisht pre e urrejtjes ndaj tĂ« tjerĂ«ve dhe ndaj njĂ«ra tjetrĂ«s” .

    Por nuk mjafton kjo, gratë duke përfshirë këtu edhe veten, kanë pritshmëri më të larta dhe të ndryshme ndaj grave te tjera krahasuar me pritshmëritë qe kanë ndaj burrave. Ne gratë priremi të mos i falim gratë.

    Paradoksale, por e kuptueshme!  Mbijetesa ekonomike dhe sociale, i bën gratë më të gatshme të falin dështimin e burrit, papërsosmërinë, dhunën dhe tradhtinë e tij, por kurrë një sjellje të tillë tek një grua tjetër.

    Ndërkohë që, që në fëmijëri ne raskapitemi në luftën për të qenë mike ose viktima të njëra tjetrës. Nëse pranojmë këtë, disa gjëra bëhen më të qarta. Gratë konkurrojnë kundër grave të tjera  por gratë kanë nevojë të mbështeten te gratë e tjera; gratë kanë zili dhe sabotojnë njëra-tjetrën përmes shpifjeve, thashethemeve dhe shmangies, por gratë gjithashtu duan miratimin dhe mbështetjen e grave të tjera. 

     Sot ka me qindra gra,  qĂ« edhe pse tĂ« rritura, ende mbajnĂ« mend se si jane  tallur, turpĂ«ruar, shmangur dhe heshtur nĂ« fĂ«mijĂ«ri – jo nga djemtĂ« por nga vajza tjera, me gjithĂ« nevojĂ«n ulĂ«ritĂ«se qĂ« kanĂ« pasur pĂ«r lidhje pozitive dhe shpenguese me njĂ«ra-tjetrĂ«n.

    NĂ«se ne gratĂ« do tĂ« vazhdojnĂ« tĂ« mohojmĂ« qĂ« ky problem ekziston duke u luhatur nĂ« skajet e superioritetit edhe viktimĂ«s, vajzat tona tĂ« vogla e mandej gratĂ« e rritura do tĂ« vazhdojnĂ« tĂ« “heshtin “, jo nga frika ndaj djemve tĂ« vegjĂ«l e mandej burrave tĂ« rritur  por nga  frika ndaj vajzave  e grave tĂ« tjera, fuqia e tĂ« cilave pĂ«r t’i shmangur dhe pĂ«r t’i izoluar i tmerron !

    Nuk di nëse ky reflektim është një përgjigje e vlefshme për pyetjen e Seaminit. 

    Ajo që ka rëndësi është që ne gratë përveçse të drekojmë sot me njëra tjetrën, të kuptojmë nevojën për nje ndërgjegje të re në ndërveprimet, qëndrimet tona të përditshme ndaj një tjetër gruaje.

    GĂ«zuar 8 Marsin !

    The post Gratë ndaj grave! appeared first on Gazeta Si.

    ↗

    “Do tĂ« hapim grupkapituj tĂ« tjerĂ« tĂ« negociatave”, Rama: Na duhet ShqipĂ«ria nĂ« BE, nĂ« 11 maj duhet t’i japim fuqinĂ« e kĂ«tij procesi

    ✇Gazeta Si
    By: Gazeta Si

    Kryeministri Edi Rama ka deklaruar së në mars do të hapen grupkapituj të tjerë të negociatave. I ndalur tek zgjedhjet e 11 maj, Rama u shpreh se të gjithë duhet të kuptojnë se është shumë e rëndësishme që Shqipëria të ecë përpara drejt BE dhe jo të kthehet pas në kënetë.

    “ËshtĂ« pĂ«rputhur rritja e besueshmĂ«risĂ« tonĂ«, respektit ndaj nesh falĂ« nesh me nevojĂ«n e tyre pĂ«r tĂ« zgjeruar BE. NĂ« mars do tĂ« hapim grupkapituj tĂ« tjerĂ« tĂ« negociatave. Kemi njĂ« mijĂ« vetĂ« qĂ« merren me negociatat dhe nuk ka asnjĂ« minutĂ« pĂ«r tĂ« humbur. NĂ« 11 maj duhet t’i japim fuqinĂ« e kĂ«tij procesi. Imagjino tĂ« hymĂ« ne nĂ« histori me Kujtim Gjuzin. Kujtim Gjuzi Ă«shtĂ« fryma, pamja dhe gjithĂ« simbolika e ShqipĂ«risĂ« MadhĂ«shtore. Ne na duhet ShqipĂ«ria nĂ« Bashkimin Europian. Alternative ndaj nesh Ă«shtĂ« kĂ«neta, po tĂ« kthehemi mbrapsht ne ShqipĂ«rinĂ« e kemi gjetur nĂ« kĂ«netĂ«, gjithĂ« ato borxhe. Ishte njĂ« kĂ«netĂ« me gjithĂ« ndĂ«rtime pa leje nĂ« tĂ« gjithĂ« bregdetin
Kjo Ă«shtĂ« e vĂ«rteta
4.8miliardĂ« kanĂ« hyrĂ« vjet nga turizmi dhe kanĂ« shkuar nĂ« tĂ« gjithĂ« zinxhirin se turizmi konsiderohet eksport pĂ«r arsye se vijnĂ« nga jashtĂ« pĂ«r tĂ« konsumuar kĂ«tu dhe shfrytĂ«zon tĂ« jashtmit pĂ«r tĂ« fuqizuar tĂ« brendshmit. 57 % e atyre qĂ« sot kanĂ« njĂ« pagĂ« nĂ« kĂ«tĂ« vend, nuk paguajnĂ« taksĂ«â€Šâ€, tha Rama.

    The post “Do tĂ« hapim grupkapituj tĂ« tjerĂ« tĂ« negociatave”, Rama: Na duhet ShqipĂ«ria nĂ« BE, nĂ« 11 maj duhet t’i japim fuqinĂ« e kĂ«tij procesi appeared first on Gazeta Si.

    ↗

    Ushtria serbe bashkohet me atë ruse në Moskë Vulin: Krenar të jemi krah Putinit për ditën e fitores

    ✇Gazeta Si
    By: Gazeta Si

    Presidenti serb do të marrë pjesë me krenari në festimet me rastin e ditës së fitores në Moskë. Këtë e tha zv.kryeministri Aleksandër Vulin. I pyetur nëse Serbia po përballet me trysni pasi presidenti serb do të jetë në Moskë më 9 maj kur përkujtohet fitorja ndaj Gjermanisë naziste, Vulin tha se Perëndimi i ka bërë presion Serbisë të vendosë sanksione ndaj Moskës prej 3 vitesh, por ata nuk e kanë bërë.

    “Sigurisht, ata thonĂ« se presidenti putin Ă«shtĂ« dikush qĂ« nuk duhet ta takosh, por personalisht e kam takuar Putinin dy herĂ« nĂ« jetĂ«n time dhe jam shumĂ« krenar pĂ«r kĂ«tĂ«. E konsideroj kĂ«tĂ« kulmin e karrierĂ«s time. ËshtĂ« njĂ« nder i madh tĂ« jesh me presidentin Putin e veçanĂ«risht nĂ« ditĂ«n e fitores”, ishin fjalĂ«t e Vulin, raporton A2 CNN.

    Vulin foli gjithashtu për pjesëmarrjen e pjesëtarëve të forcave të armatosura serbe në paradën e Moskës.

    “UshtarĂ«t tanĂ« do tĂ« marrin pjesĂ« nĂ« paradĂ« me urdhĂ«r tĂ« presidentit AleksandĂ«r Vuçiç. PjesĂ«marrja e tyre nĂ« paradĂ«n ushtarake Ă«shtĂ« plotĂ«sisht normale, duke konsideruar se luftuam bashkĂ« nĂ« luftĂ«n e dytĂ« botĂ«rore dhe dolĂ«m prej saj fitues”, pĂ«rfundon Vulin.

    The post Ushtria serbe bashkohet me atë ruse në Moskë Vulin: Krenar të jemi krah Putinit për ditën e fitores appeared first on Gazeta Si.

    ↗

    Ekonomia europiane midis luftĂ«s nĂ« UkrainĂ« edhe ‘armikut’ amerikan!

    ✇Gazeta Si
    By: Gazeta Si

    SĂ« fundmi, presidenti francez Emmanuel Macron ka thĂ«nĂ« se: “Europa duhet tĂ« rizbulojĂ« shijen e rrezikut, tĂ« ambicies dhe tĂ« pushtetit”

    Për ta arritur këtë, Europa duhet të sigurojë pushtetin e humbur ekonomik.

    Lufta e gjeti EuropĂ«n nĂ« zgjimin e mundimshĂ«m nga pandemia, ku rritja ekonomike ishte ngadalĂ«suar edhe inflacioni po rritej. Kjo gjendje e quajtur stagflacion e cila i ngjan shtĂ«pisĂ« qĂ« ka çatinĂ« nĂ« flakĂ« edhe bodrumin nĂ« ujĂ«, edhe pse shumĂ« e vĂ«shtirĂ« pĂ«r t’u trajtuar nuk ishte e vetmja sfidĂ« qĂ« duhej tĂ« pĂ«rballej Europa.

    Borxhi i lartë, produktiviteti i ulët, hendeku i të cilit sa vinte e rritej krahasuar me Kinën edhe Amerikën, mungesa e sigurisë energjitike, përballja me tranzicionin e gjelbër edhe revolucionit të 4 digjital ishin disa nga çështjet e tjera qe Europa kishte në pjatën e saj. 

    Në 2023, BE realizoi 17% të PBB-së nominale botërore, po aq sa Kina,  ndërkohë që Shtetet e Bashkuara realizuan 26% të saj. Vonesa në inovacion është po ashtu dukshme: nga pesëdhjetë kompanitë kryesore të teknologjisë në botë, vetëm katër janë europiane.

    Çmimet e energjisĂ« elektrike nĂ« EuropĂ« janĂ« dy deri nĂ« tre herĂ« mĂ« tĂ« larta se çmimet e SHBA-sĂ« dhe ato tĂ« gazit janĂ« katĂ«r deri nĂ« pesĂ« herĂ« mĂ« tĂ« larta. AsgjĂ« nuk do tĂ« jetĂ« e mundur pĂ«r industrinĂ« dhe ekonominĂ« europiane nĂ«se kĂ«to boshllĂ«qe nuk reduktohen.

    Sipas njĂ« raporti tĂ« fundit tĂ« hartuar nga Draghi, Bashkimit Europian do t’i duhet tĂ« investojĂ« 800 miliardĂ« euro shtesĂ« nĂ« vit nĂ«se dĂ«shiron tĂ« mbajĂ« vendin e tij nĂ« rendin ekonomik global. Kjo do tĂ« kĂ«rkonte qĂ« investimet tĂ« rriteshin nga 22% nĂ« 27% tĂ« PBB-sĂ«.

    Thënë ketë, Europa do të duhet të mobilizojë më shumë burime, që do të thotë të rinovojë sistemin e saj bankar duke e bërë atë më efikas, më të përqendruar dhe më të ndërlidhur.

    Dy vendimet e fundit të Shtëpisë së Bardhë, vendosja e tarifave me Europën edhe zvogëlimi i prezencës amerikane në NATO e ekspozoi Europën me një fakt edhe më të hidhur.

    Aleati mĂ« i madh, ose miku fatal ka shumĂ« mĂ« tepĂ«r fuqi pĂ«r t’i bĂ«rĂ« dĂ«m se lufta ne UkrainĂ«. PĂ«r mĂ« tepĂ«r, sistemi imunitar i EuropĂ«s pĂ«r t’u mbrojtur kundĂ«r Shteteve tĂ« Bashkuara Ă«shtĂ« shumĂ« mĂ« i dobĂ«t. 

    SĂ« pari, sepse politikĂ«bĂ«rĂ«sit e EuropĂ«s janĂ« mĂ«suar t’i shohin Shtetet e Bashkuara si mikun dhe aleatin e tyre mĂ« tĂ« madh. PĂ«rveçse eshtĂ« njĂ« kĂ«rcim masiv psikologjik pĂ«r europianĂ«t qĂ« tĂ« pranojnĂ« synimet aktive armiqĂ«sore tĂ« Uashingtonit, atyre u duhet tĂ« rikalkulojnĂ« ndryshe veprimet e tyre nĂ« vazhdim.

    SĂ« dyti, sepse Europa ka kohĂ« qĂ« ka braktisur “pushtetin e fortĂ« ” duke  investuar pak nĂ« mbrojte. Europa shpenzonte 3% tĂ« PBB-sĂ« sĂ« saj pĂ«r mbrojtjen nĂ« vitin 1960 ndĂ«rsa sot pĂ«rqindja Ă«shtĂ« ende nĂ«n 2% tĂ« kĂ«rkuar nga NATO. NdĂ«rsa sot SHBA investon 880 miliardĂ« usd nĂ« mbrojtje, Kina 309 miliardĂ«, Europa vetĂ«m 288 miliardĂ«!

    E pakonkurrueshme ekonomikisht, ushtarakisht por edhe politikisht për shkak të mosmarrëveshjeve të brendshme, Rusia mund të kërkojë në Evropë të hapet një rrugë për të rifituar territoret e braktisura nga Bashkimi Sovjetik.

    Ndërsa Perandoria Sovjetike zgjohet, Turqia me nostalgji mund të jetonte nën emocionet e Perandorisë Osmane. Të gjithë ëndërrojnë të kthehen në kohë.

    Në këtë sfond, e braktisur nga aleati i saj madje në një luftë të re tarifash me të,  Europës i nevojitet një orë e më parë paqja në Ukrainë, i duhet një marrëdhënie koherente me Rusinë edhe Kinën,  por mbi të gjitha duhet të fillojë të mendojë të mbështetet në forcat e veta, duke i bashkuar ato në mënyrën më efektive të mundshme.

    The post Ekonomia europiane midis luftĂ«s nĂ« UkrainĂ« edhe ‘armikut’ amerikan! appeared first on Gazeta Si.

    ↗

    Zv. kryeministrja Balluku: Nga data 2 prill fluturime të ndërsjellta Shqipëri-Izrael

    ✇Gazeta Si
    By: Gazeta Si

    Zëvendëskryeministrja, njëherësh Ministre e Infrastrukturës dhe Energjisë, Belinda Balluku ka deklaruar se nga data 2 prill, Shqipëria dhe Izraeli do të lidhen direkt përmes fluturimeve të ndërsjella,

    Balluku theksoi se në këtë mënyrë do të zgjerohet edhe mundësia e bashkëpunimit mes dy vendeve që historia i ka lidhur ngushtë prej kohësh.

    “Duke nisur nga data 2 prill, ShqipĂ«ria dhe Izraeli do tĂ« lidhen direkt pĂ«rmes fluturimeve tĂ« ndĂ«rsjella, duke zgjeruar kĂ«shtu mundĂ«sitĂ« e bashkĂ«punimit mes dy vendeve qĂ« historia i ka lidhur ngushtĂ« prej kohĂ«sh. GjatĂ« vizitĂ«s time nĂ« Izrael takova Dina Ben-Tal Ganancia, Drejtoren e PĂ«rgjithshme tĂ« kompanisĂ« ajrore kombĂ«tare izraelite ELAL. Fluturimi inaugurues mĂ« 2 Prill, do tĂ« sjellĂ« nĂ« TiranĂ« personalitete tĂ« fushave tĂ« ndryshme nga sektori turizmit dhe showbiz, me fokus promovimin e vendit tonĂ« si njĂ« atraksion turistik, mĂ« interesant pĂ«r EvropĂ«n”, shprehet mĂ« tej Balluku.

    The post Zv. kryeministrja Balluku: Nga data 2 prill fluturime të ndërsjellta Shqipëri-Izrael appeared first on Gazeta Si.

    ↗

    Jorida Tabaku/ Leximi i një fitoreje!

    ✇Gazeta Si
    By: Gazeta Si

    Gruaja më e votuar në primaret e Tiranës ishte Jorida Tabaku, Leximi i kësaj fitoreje është i rëndësishëm për të kuptuar kërkesat e elektoratit ndaj përfaqësuesve të vet.

    1. Megjithëse unë nuk ndaj të njëjtat ide e analiza në shumëçka me Joridën, edhe mund te debatoja gjatë me të për ekonominë, duket që baza e partisë se saj e ka veçuar faktin që ajo sot është zëri me elokuent ekonomik në PD. Edhe jo fare çuditërisht. Studimet tregojnë se opinionet e ekonomistëve ndikojnë më shumë ne opinionet e shprehura nga publiku. Së dyti, opinionet e shprehura nga ekonomiste gra dukshëm janë më bindëse sesa të njëjtat opinione të shprehura nga ekonomistët burra.

    2.Gjekmarkaj i konsideronte gratĂ« pjesĂ« e “haremit” politik, duke luajtur tinĂ«z me konotacionin erotik qĂ« ka fjala harem nĂ« fjalorin tonĂ« tĂ« pĂ«rditshĂ«m.

    Por duke hequr çdo ngjyrim erotik, aty ka njĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ«. GratĂ« nĂ« politikĂ« shpesh vetĂ«ofrohen pĂ«r tu bĂ«rĂ« ndoshta pjesa mĂ« e shĂ«mtuar e klaneve politike. FatkeqĂ«sisht pjesa dĂ«rrmuese e tyre janĂ« pjesĂ« aktive e politikĂ«s qĂ« ofron kryesisht argĂ«tim emocional , edhe jo ​​rezultate publike. Kjo Ă«shtĂ« njĂ« sĂ«mundje intelektuale, e cila fillon nĂ« botĂ«n politike dhe mĂ« pas pĂ«rhapet, duke ndotur tĂ« gjitha format e tĂ« menduarit. Jorida i ka qĂ«ndruar larg argĂ«timit emocional.

    Po ashtu ajo ka treguar të jetë ndryshe nga gratë e burrëruara të politikës, të cilave as veshja, as bukuria, as modelet e flokëve, as gërshetat, as spilat në xhaketa, e as ndërhyrjet estetike, nuk u japin dot titullin grua.

    3. TĂ« gjesh vendin edhe kohĂ«n pĂ«r tĂ« komunikuar ç’ka tĂ« duket e drejtĂ« kĂ«rkon inteligjencĂ« e lartĂ« emocionale edhe sociale, madje Ă«shtĂ« vija ndarĂ«se qĂ« dallon komunikimin toksik nga ai shĂ«ndetshĂ«m. Edhe primaret treguan se demokratĂ«t e pĂ«rçmojnĂ« komunikimin toksik, edhe vlerĂ«sojnĂ« komunikim e shĂ«ndetshĂ«m publik.

    Sot ka shumë të rinj të reja, burra e gra që kanë zgjedhur të krijojnë shpejt një profil politik duke u çjerrë protestave, mitingjeve , duke u fyer rrugëve , zyrave, edhe televizioneve duke harruar qe shfryrja e të gjitha ankesave edhe akuzave në publik u ngjan shfryrjes së gazit të zorrëve i cili helmon ajrin për këdo rreth teje për një periudhë te papërcaktuar kohore.

    Ndaj nĂ« kĂ«to primare baza partiake tregoi “pak mirĂ«njohje” pĂ«r gladiatorĂ«t e akuzave . Baza e njeh mirĂ« konstruktin politik “tĂ« sakrificave” tĂ« tyre .

    Zgjedhja e JoridĂ«s si gruaja mĂ« e votuar tregoi se pĂ«rfaqĂ«simi kĂ«rkon balancĂ«, kĂ«rkon marrĂ«dhĂ«nie afatgjatĂ«, kĂ«rkon ta konsiderosh veten “si njĂ«rin prej tyre”, ndoshta jo mĂ« i miri, as mĂ« trimi, e as mĂ« agresivi, as mĂ« i zoti as ai qĂ« ka vĂ«mendjen apo mbĂ«shtetjen e shefit, por thjesht njeriu i tyre!

    Këto primare treguan se njerëzit mund të gjendet larg edhe afër shefave të Partisë, por kjo nuk u jep fuqi politike. Fuqia e vërtetë politike varet nga mbështetja e njerëzve të thjeshtë të bazës!

    Bravo (well done) Jorida!

    The post Jorida Tabaku/ Leximi i një fitoreje! appeared first on Gazeta Si.

    ↗

    SPAK nuk e rrit PPB-në

    ✇Gazeta Si
    By: Gazeta Si

    Nga Gazeta ‘Si’- HamendĂ«sojmĂ« se tĂ« gjithĂ« zyrtarĂ«t e lartĂ« tĂ« ndalur nĂ« paraburgim apo nĂ« gjykim, nĂ« asnjĂ« rast nuk dalin tĂ« korruptuar, askush nuk duhet tĂ« mendojĂ« se korrupsioni nĂ« ShqipĂ«ri nuk Ă«shtĂ« aq i madh sa do tĂ« dukej nĂ«se njĂ« ish zv.ministĂ«r nĂ« arrati, njĂ« kryeministĂ«r, njĂ« ish kryeministĂ«r apo ish president, njĂ« ministĂ«r shĂ«ndetĂ«sie, apo dhe njĂ« kryetar bashkie nĂ« TiranĂ« do tĂ« dilnin tĂ« fajĂ«suar nĂ« fund tĂ« procesit tĂ« gjykimit.

    Hulumtimet sistematike të kryera herë pas herë nga një numër autorësh zbulojnë se sa më i korruptuar një vend, aq më ngadalë rritet.

    Korrupsioni fillon e punon kundër rritjes ekonomike përmes disa kanaleve.

    DhĂ«nia e ryshfetit nga bizneset perceptohet si njĂ« taksĂ« dhe si e tillĂ« ajo do tĂ« paguhet nga i fundit nĂ« “zinxhirin ushqimor”, kosumatori, çka jep shpjegim edhe pse nuk ka çmime tĂ« ulta.

    Nga ana tjetër vdesin shanset për bizneset e reja që kanë njohur dhe produktivitet çka rezulton edhe me një punësim të ngadaltë dhe paga të ulta e shumë të rinj të talentuar.

    Korrupsioni shfaqet tek ndihmat dhe subvencionet. Tek evazioni fiskal, tek një mbledhje e ulët e taksave, tek mënyra sesi ndahen kontratat publike, pasi këto të fundit përmes një sistemi korruptiv japin një cilësi të ulët të infrastrukturës dhe shërbimeve publike.

    Korrupsioni mund tĂ« shtrembĂ«rojĂ« pĂ«rbĂ«rjen e shpenzimeve qeveritare. Korrupsioni mund t’i tundojĂ« zyrtarĂ«t e qeverisĂ« qĂ« tĂ« zgjedhin shpenzimet e qeverisĂ« mĂ« pak nĂ« bazĂ« tĂ« mirĂ«qenies publike sesa nĂ« mundĂ«sinĂ« qĂ« ata ofrojnĂ« pĂ«r zhvatje tĂ« ryshfetit. Projektet e mĂ«dha, vlera e saktĂ« e tĂ« cilave Ă«shtĂ« e vĂ«shtirĂ« tĂ« monitorohet, mund tĂ« paraqesin mundĂ«si fitimprurĂ«se pĂ«r korrupsion. Apriori, mund tĂ« pritet qĂ« Ă«shtĂ« mĂ« e lehtĂ« tĂ« mblidhen ryshfete tĂ« konsiderueshme nga projekte me vlera tĂ« mĂ«sha sesa nga financimet pĂ«r librat shkollorĂ« ose pagat e mĂ«suesve.

    NĂ«se do t’i hedhim njĂ« sy tĂ« shpejtĂ« ShqipĂ«risĂ«, e kupton se korrupsioni, ka depĂ«rtuar nĂ«pĂ«rmjet tĂ« gjitha kanaleve tĂ« mundshme.

    Më së pari, është dëshmia e rritjes ekonomike.

    ShqipĂ«ria prej dekadash nuk ka mundur tĂ« ketĂ« njĂ« rritje ekonomike tĂ« qenĂ«sishme sa t’u garantojĂ« qytetarĂ«ve njĂ« rritje tĂ« ardhurash tĂ« pĂ«rshpejtuara.

    Përfitimi prej rritjes ekonomike ka qenë i ngadalshëm dhe i pandjeshëm në vite. Vetëm pas daljes nga karantina pandemike e Coronavirus, Shqipëria pati një rritje të pritshme ekonomike prej 9 për qind.

    Kjo për shkak se vinte nga një rënie gropë prej -3 për qind një vit më parë dhe pezullim të shumë aktiviteteve.

    Ndër vite, rritja është qarkulluar më shumë tek 4 për qindëshi. Në një inflacion mesatar, diçka më pak kuptohet lehtë se sa është përfitimi.

    Publiku i sotĂ«m Ă«shtĂ« mbĂ«rthyer nĂ« kĂ«rshĂ«rinĂ« e telenovelave me dosje pĂ«rgjimesh dhe arrestimesh tĂ« bujshme nga SPAK. ËshtĂ« e natyrshme qĂ« kĂ«to ngjarje tĂ« kenĂ« shumĂ« kuriozitet por dhe mllef brenda, mirĂ«po ato i kanĂ« zĂ«n pothuajse gjithĂ« hapsirĂ«n e disktumeve se çfarĂ« presim nga lufta kundĂ«r korrupsionit, vetĂ«m drejtĂ«si?

    Rastet kanĂ« treguar se si korrupsioni Ă«shtĂ« zhvilluar pikĂ«risht sipas rrugĂ«ve qĂ« treguam mĂ« lartĂ«, pĂ«rmes favorizimeve nĂ« prokurime, subvencioneve, tarifave preferenciale etj. Çka tregon se gjykimi i mĂ«katarĂ«ve Ă«shtĂ« vetĂ«m njĂ« aspekt.

    Por, thelbi i luftës ndaj korrupsionit edhe pse ka një drejtësi të re të pretenduar dhe të reformuar nuk është prekur. Vënia e drejtësisë është një aspekt por jo gjithçka.

    Shqiptarët duhet të presin nga lufta kundër korrupsionit e cila nuk bëhet vetëm nga SPAK apo GJKKO, përfitime ekonomike që vijnë nga rritja ekonomike, cilësia e arsimit dhe shërbimeve publike të tjera.

    Deri tani, reforma në drejtësi ka shkundur politikën po nuk ka nxitur asnjë proces tjetër që do të krijonte barriera të forta dhe më të sigurta për korrupsion. Më i rëndësishëm është roli i qeverisë në ekonomi.

    Sipas BankĂ«s BotĂ«rore “Ligjet dhe zbatimi i tyre janĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m por vendet qĂ« seriozisht duan ta luftojnĂ« korrupsionin duhet gjithashtu t’i kushtojnĂ« vĂ«mendje reformĂ«s, roli i qeverisĂ« nĂ« ekonomi, veçanĂ«risht ato fusha qĂ« u japin zyrtarĂ«ve liri pushteti qĂ« janĂ« shtretĂ«r tĂ« nxehtĂ« pĂ«r korrupsionin.”

    Ka njĂ« mendim qĂ« drejtĂ«sia do tĂ« vihet nĂ« vend kur tĂ« korruptuarit e kapur t’i paguajnĂ« mbrapsht publikun pĂ«r çdo cent tĂ« vjedhur. Ky Ă«shtĂ« njĂ« shqetĂ«sim, por beteja e sĂ« ardhmes Ă«shtĂ« tĂ« mos lĂ«mĂ« tĂ« na vjedhin rritjen ekonomike dhe zhvillimin shoqĂ«ror, me pak fjalĂ« tĂ« mos na vjedhin edhe tĂ« ardhmen.  

    Dy shekuj mĂ« parĂ« Adam Smith vuri nĂ« dukje se “NjerĂ«zit e tĂ« njĂ«jtit zanat takohen rrallĂ« sĂ« bashku, madje edhe pĂ«r qejf dhe diversion, por biseda pĂ«rfundon nĂ« njĂ« komplot kundĂ«r publikut”.. Ndaj njerĂ«z kujdes!

    Mos shikoni si sillen politikanët me njëri-tjetrin por se çfarë dhe bëjnë ata për të siguruar se korrupsioni po luftohet.

    Nëse një ditë do të mbetemi pa lajme për arrestime të korruptuarish nga SPAK, do jetë një ditë e bukur për të nesërmen e Shqipërisë.

    The post SPAK nuk e rrit PPB-në appeared first on Gazeta Si.

    ↗

    A Ă«shtĂ« qeverisur ndĂ«r vite ShqipĂ«ria sipas modelit Trump – NjĂ« guidĂ« pĂ«r votuesit dhe partitĂ«

    ✇Gazeta Si
    By: Gazeta Si

    Jonathan Rauch*– QĂ« nga marrja e detyrĂ«s, ai ka reduktuar efektivitetin e administratĂ«s sĂ« tij duke emĂ«ruar nĂ« agjencitĂ« thelbĂ«sore njerĂ«z tĂ« cilĂ«ve u mungojnĂ« aftĂ«sitĂ« dhe temperamentet pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« punĂ«n e tyre. Pushimet masive e kanĂ« zbrazur shĂ«rbimin civil nga shumĂ« prej punonjĂ«sve mĂ« tĂ« aftĂ«. Ai ka kundĂ«rshtuar ligjet qĂ« mund t’i kishte ndjekur po aq lehtĂ« (pĂ«r shembull, duke refuzuar tĂ« njoftonte Kongresin 30 ditĂ« pĂ«rpara se tĂ« pushonte inspektorĂ«t e pĂ«rgjithshĂ«m). Ai ka shpĂ«rfillur gjuhĂ«n e thjeshtĂ« tĂ« statuteve, vendimeve tĂ« gjykatave dhe KushtetutĂ«s, duke krijuar konfrontime me gjykatat, beteja qĂ« ka gjasa t’i humbasĂ«. Pak nga urdhrat e tij kanĂ« kaluar nĂ«pĂ«r njĂ« proces normal tĂ« zhvillimit tĂ« politikave, çka do tĂ« siguronte qĂ« ato nuk do tĂ« dĂ«shtojnĂ« – por pĂ«rkundrazi tani kanĂ« mĂ« shumĂ« gjasĂ« tĂ« dĂ«shtojnĂ«.

    NĂ« çështjet e jashtme, ai Ă«shtĂ« konfliktuar me DanimarkĂ«n, KanadanĂ« dhe PanamanĂ«; e quajti Gjirin e MeksikĂ«s “Gjiri i AmerikĂ«s”; dhe zbuloi njĂ« plan Gaz-a-Lago.

    Edhe ata që prisnin më të keqen nga rizgjedhja e tij në fakt prisnin më shumë racionalitet. Sot është e qartë se ajo që ka ndodhur që nga 20 janari nuk është thjesht ndryshim administrate, por ndryshim regjimi, pra ndryshim i sistemit të qeverisjes. Por një ndryshim në çfarë?

    Ka njĂ« pĂ«rgjigje dhe nuk Ă«shtĂ« autoritarizĂ«m klasik – as autokraci, oligarki apo monarki. Trump po instalon atĂ« qĂ« studiuesit e quajnĂ« patrimonializĂ«m. Kuptimi i patrimonializmit Ă«shtĂ« thelbĂ«sor pĂ«r ta mposhtur atĂ«. NĂ« veçanti, ky model ka njĂ« dobĂ«si fatale qĂ« demokratĂ«t dhe kundĂ«rshtarĂ«t e tjerĂ« tĂ« Trump duhet tĂ« bĂ«jnĂ« linjĂ«n e tyre kryesore dhe tĂ« pamĂ«shirshme tĂ« sulmit.

    Vitin e kaluar, dy profesorĂ« botuan njĂ« libĂ«r qĂ« meriton vĂ«mendje tĂ« gjerĂ«. NĂ« librin ” Sulmi mbi shtetin: Si sulmi global mbi qeverinĂ« moderne rrezikon tĂ« ardhmen tonĂ«â€, Stephen E. Hanson, njĂ« profesor qeverie nĂ« Kolegjin e Ëilliam & Mary dhe Jeffrey S. Kopstein, njĂ« shkencĂ«tar politik nĂ« UC Irvine, rishfaqen njĂ« term kryesisht tĂ« harruar, prejardhja e tĂ« cilit daton qĂ« nga Max Weber, pĂ«r librin e tij mĂ« tĂ« njohur”Etika e protestane dhe Shpirti i Kapitalzimit ( The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism)

    Weber pyeti veten se si liderĂ«t e shteteve e formojnĂ« legjitimitetin dhe krijojnĂ« prtendimin se  po sundojnĂ« mĂ« drejtĂ«si.. Ai mendoi se pĂ«rbĂ«hej nĂ« dy zgjedhje. NjĂ«ra Ă«shtĂ« burokracia ligjore racionale (ose “procedurizmi burokratik”), njĂ« sistem nĂ« tĂ« cilin legjitimiteti jepet nga institucionet qĂ« ndjekin rregulla dhe norma tĂ« caktuara. Ky Ă«shtĂ« sistemi amerikan qĂ« tĂ« gjithĂ« e morĂ«m si tĂ« mirĂ«qenĂ« deri mĂ« 20 janar. PresidentĂ«t, zyrtarĂ«t federalĂ« dhe ushtarakĂ«t betohen pĂ«r KushtetutĂ«n, jo pĂ«r njĂ« person.

    Burimi tjetĂ«r i legjitimitetit Ă«shtĂ« mĂ« i lashtĂ«, mĂ« i zakonshĂ«m dhe mĂ« intuitiv – “forma e paracaktuar e sundimit nĂ« botĂ«n paramoderne”, shkruajnĂ« Hanson dhe Kopstein. “Shteti ishte pak mĂ« shumĂ« se “shtĂ«pia” e zgjeruar e sundimtarit; nuk ekzistonte si njĂ« entitet tjetĂ«r i veçantĂ«.” Weber e quajti kĂ«tĂ« sistem “patrimonializĂ«m” sepse sundimtarĂ«t pretendonin se ishin babai simbolik i njerĂ«zve – personifikimi dhe mbrojtĂ«si i shtetit. PikĂ«risht kjo ide u nĂ«nkuptua nĂ« deklaratĂ«n rrĂ«qethĂ«se tĂ« Trump: “Ai qĂ« shpĂ«ton vendin e tij nuk shkel asnjĂ« ligj”.

    Patrimonializmi mw shumw sesa  formë qeverisjeje wshtw një stil qeverisjeje. Nuk përcaktohet nga institucione apo rregulla; përkundrazi, mund të infektojë të gjitha format e qeverisjes duke zëvendësuar linjat jopersonale, formale të autoritetit me ato të personalizuara, joformale. Bazuar në besnikërinë dhe lidhjet individuale, si dhe në shpërblimin e miqve dhe ndëshkimin e armiqve (të vërtetë ose të perceptuar), ai mund të gjendet jo vetëm në shtete, por edhe midis fiseve, bandave të rrugëve dhe organizatave kriminale.

    NĂ« petkun e tij qeveritar, patrimonializmi dallohet nga drejtimi i shtetit sikur tĂ« ishte pronĂ« personale ose biznes familjar i liderit. Ajo mund tĂ« gjendet nĂ« shumĂ« vende, por eksponenti i saj kryesor bashkĂ«kohor – tĂ« paktĂ«n deri mĂ« 20 janar 2025 – ka qenĂ« Vladimir Putin. NĂ« pjesĂ«n e parĂ« tĂ« sundimit tĂ« tij, ai drejtoi shtetin rus si njĂ« raketĂ« personale. BurokracitĂ« shtetĂ«rore dhe kompanitĂ« private vazhduan tĂ« funksionojnĂ«, por parimi i vĂ«rtetĂ« qeverisĂ«s ishte QĂ«ndroni nĂ« anĂ«n e mirĂ« tĂ« Vladimir Vladimirovich
 ose ndryshe.

    Duke kĂ«rkuar ta bĂ«nte botĂ«n tĂ« sigurt me gangsteritetin e tij, Putin pĂ«rdori propagandĂ«n, pĂ«rmbysjen dhe forma tĂ« tjera ndikimi pĂ«r tĂ« pĂ«rhapur modelin jashtĂ« vendit. Me kalimin e kohĂ«s, modeli patrimonial fitoi terren nĂ« shtete tĂ« ndryshme si Hungaria, Polonia, Turqia dhe India. Gradualisht, kĂ«to shtete u koordinuan si njĂ« sindikatĂ« familjesh kriminale – “duke zgjidhur problemet, duke ndarĂ« plaçkĂ«n, ndonjĂ«herĂ« duke u grindur, por duke ndihmuar njĂ«ri-tjetrin kur Ă«shtĂ« e nevojshme”. Putini nĂ« kĂ«tĂ« skemĂ« zuri pozicionin e capo di tutti capi, shefit tĂ« shefave.

    Për të kuptuar burimin e mbajtjes së pushtetit nga Trump dhe dobësinë e tij kryesore, duhet kuptuar se çfarë nuk është patrimonializmi. Nuk është njësoj si autoritarizmi klasik. Dhe nuk është domosdoshmërisht antidemokratike.

    Antiteza e patrimonializmit nuk Ă«shtĂ« demokracia; Ă«shtĂ« burokracia, ose, mĂ« saktĂ«, proceduralizĂ«m burokratik. Autoritarizmi klasik – lloji i sistemit qĂ« u pa nĂ« GjermaninĂ« naziste dhe Bashkimin Sovjetik – shpesh Ă«shtĂ« shumĂ« i burokratizuar. Kur autoritarĂ«t marrin pushtetin, ata konsolidojnĂ« sundimin e tyre duke krijuar struktura tĂ« tilla si policia sekrete, agjencitĂ« e propagandĂ«s, njĂ«sitĂ« speciale ushtarake dhe byrotĂ« politike. Ata legjitimojnĂ« pushtetin e tyre me kode dhe kushtetuta ligjore.

    Në të kundërt, patrimonializmi është dyshues ndaj burokracive; Njerëzit me ekspertizë, përvojë dhe rezyme të dalluara janë gjithashtu të dyshimtë dhë të padëshiruar, sepse ato sjellin qëndrime dhe autoritet të pavarur. Pra, patrimonializmi e furnizon qeverinë me institucione paralele ose, kur është e mundur, i anashkalon fare procedurat burokratike.

    Gjithashtu ndryshe nga autoritarizmi klasik, patrimonializmi mund tĂ« bashkĂ«jetojĂ« me demokracinĂ«, tĂ« paktĂ«n pĂ«r njĂ« kohĂ«. Siç shkruajnĂ« Hanson dhe Kopstein, “NjĂ« lider mund tĂ« zgjidhet nĂ« mĂ«nyrĂ« demokratike, por ende kĂ«rkon tĂ« legjitimojĂ« sundimin e tij/saj nĂ« mĂ«nyrĂ« patrimonale. GjithnjĂ« e mĂ« shumĂ«, liderĂ«t e zgjedhur kanĂ« kĂ«rkuar tĂ« shkatĂ«rrojnĂ« shtetet administrative burokratike (“shtete tĂ« thella”, ata i quajnĂ« ndonjĂ«herĂ«) tĂ« ndĂ«rtuara gjatĂ« dekadave nĂ« favor tĂ« sundimit nga familja dhe miqtĂ«.” Narendra Modi i IndisĂ«, Viktor OrbĂĄn i HungarisĂ« dhe vetĂ« Trump janĂ« shembuj tĂ« liderĂ«ve tĂ« zgjedhur patrimonialĂ« – dhe ata qĂ« kanĂ« arritur mbĂ«shtetje tĂ« konsiderueshme popullore dhe legjitimitet demokratik. Pasi nĂ« pushtet, patrimonialistĂ«t duan tĂ« vishen me retorikĂ«n e demokracisĂ«, si Elon Musk qĂ« justifikon veprimet jashtĂ«ligjore tĂ« ekipit tĂ« tij duke e bĂ«rĂ« “degĂ«n e katĂ«rt tĂ« pazgjedhur jokushtetuese tĂ« qeverisĂ«â€ tĂ« jetĂ« “pĂ«rgjegjĂ«se ndaj njerĂ«zve”.

    MegjithatĂ«, ndĂ«rsa patrimonializmi kĂ«put tendinat procedurale tĂ« qeverisĂ«, ai dobĂ«son dhe pĂ«rfundimisht e gjymton shtetin. Me kalimin e kohĂ«s, ndĂ«rsa kĂ«rkon tĂ« ngulitĂ« veten, shumĂ« liderĂ« pĂ«rpiqen tĂ« kalojnĂ« drejt autoritarizmit tĂ« plotĂ«. “Proceset zgjedhore dhe normat kushtetuese nuk mund tĂ« mbijetojnĂ« gjatĂ« kur legjitimiteti patrimonial fillon tĂ« dominojĂ« nĂ« arenĂ«n politike,” shkruajnĂ« Hanson dhe Kopstein.

    Edhe nëse autoritarizmi shmanget, dëmi që patrimonializmi i bën kapacitetit shtetëror është i rëndë. Njerëzit më të mirë të qeverisë largohen ose dëbohen. Misionet e agjencive janë të shtrembëruara dhe praktikat e tyre të korruptuara. Procedurat dhe normat braktisen dhe harrohen. Nëpunësit civilë, kontraktorët, përfituesit e granteve, korporatat dhe publiku janë të korruptuar nga zakoni i marrjes së favorit.

    TĂ« thuash, pra, se Trumpit i mungon temperamenti ose hapĂ«sira e vĂ«mendjes pĂ«r tĂ« qenĂ« diktator, Ă«shtĂ« tĂ« flesh mbi dafina. Ai Ă«shtĂ« organizmi i pĂ«rsosur i patrimonializmit. Ai nuk njeh asnjĂ« dallim midis asaj qĂ« Ă«shtĂ« publike dhe private, e ligjshme dhe e paligjshme, formale dhe informale, kombĂ«tare dhe personale. “Ai nuk mund tĂ« bĂ«jĂ« dallimin midis interesit tĂ« tij personal dhe interesit kombĂ«tar ( nĂ«se e kupton se cili Ă«shtĂ« interesi kombĂ«tar”, tha John Bolton, i cili shĂ«rbeu si kĂ«shilltar pĂ«r sigurinĂ« kombĂ«tare nĂ« mandatin e parĂ« tĂ« Trump, pĂ«r The Bulwark. Siç mĂ« tha kohĂ«t e fundit njĂ« politikan i shquar republikan, tĂ« kuptosh Trump Ă«shtĂ« e thjeshtĂ«: “NĂ«se je shoku i tij, ai Ă«shtĂ« miku yt. NĂ«se nuk je shoku i tij, ai nuk Ă«shtĂ« miku yt.” Ky zyrtar zgjodhi tĂ« ishte miku i Trump. PĂ«rndryshe, tha ai, puna e tij do tĂ« ishte pothuajse e pamundur pĂ«r katĂ«r vitet e ardhshme.

    Patrimonializmi shpjegon dhe ato qĂ« quhen vendime tĂ« çuditshme. Çdo politikĂ« pĂ«r tĂ« cilĂ«n interesohet presidenti Ă«shtĂ« pronĂ« e tij personale. Trump hoqi dorĂ« nga ndjekja penale federale ndaj kryebashkiakut tĂ« qytetit tĂ« Nju Jorkut, Eric Adams, sepse njĂ« kryebashkiak i qĂ«ndrueshĂ«m i qytetit tĂ« madh Ă«shtĂ« njĂ« gjĂ« e dobishme. Ai e ndĂ«rpreu praktikĂ«n 50-vjeçare duke e trajtuar Departamentin e DrejtĂ«sisĂ« si “firmĂ«n e tij personale ligjore”. Ai e trajton zbatimin e statuteve tĂ« miratuara siç duhet si opsionale – dhe, pĂ«r mĂ« tepĂ«r, pretendon autoritetin pĂ«r tĂ« zhdĂ«mtuar shkelĂ«sit e ligjit. Ai ndĂ«rpreu procedimet kundĂ«r banditĂ«ve dhe rebelĂ«ve tĂ« 6 janarit sepse ata janĂ« nĂ« anĂ«n e tij. AgjencitĂ« e tij shqyrtojnĂ« tĂ« punĂ«suarit pĂ«r besnikĂ«ri ndaj tij dhe jo ndaj KushtetutĂ«s.

    Në botën e Trump-it, agjencitë federale mbyllen ose brenda tyre futen njerëz pa autoritet ligjor. Një besnik që kishte menaxhuar ndonjëherë vetëm dy organizata të vogla jofitimprurëse zgjidhet për punën më të vështirë të menaxhimit në qeveri. Konfliktet e interesit tolerohen nëse nuk janë të bekuara. Prokurorët dhe inspektorët e përgjithshëm shkarkohen për kryerjen e detyrës. Mijëra nëpunës civilë janë konvertuar në punë me vullnetin e presidentit. Mbrojtja e sigurisë së ish-zyrtarëve është tërhequr sepse ata janë të pabesë. Vetë presidenca trajtohet si një mundësi biznesi.

    Patrimonializmi vuan nga dy mangësi të qenësishme dhe në shumë raste fatale.

    E para Ă«shtĂ« paaftĂ«sia. “Kapriçiot arbitrare tĂ« sundimtarit dhe rrethit tĂ« tij personal ndĂ«rhyjnĂ« vazhdimisht nĂ« funksionimin e rregullt tĂ« agjencive shtetĂ«rore”, shkruajnĂ« Hanson dhe Kopstein. Regjimet patrimoniale janĂ« “thjesht tĂ« tmerrshme nĂ« menaxhimin e çdo problemi kompleks tĂ« qeverisjes moderne”, shkruajnĂ« ata.

    PĂ«rfundimisht, paaftĂ«sia bĂ«het e dukshme pĂ«r publikun votues pa pasur nevojĂ« pĂ«r shumĂ« ndihmĂ« nga opozita. Por tĂ« ndihmosh publikun tĂ« kuptojĂ« mangĂ«sinĂ« tjetĂ«r tĂ« kĂ«tij modeli, qĂ« Ă«shtĂ« problem edhe mĂ« i madh  e cenueshmĂ«rinĂ« tjetĂ«r, edhe mĂ« tĂ« madhe tĂ« patrimonializmit – korrupsionin – kĂ«rkon mesazhe tĂ« pamĂ«shirshme.

    Patrimonializmi Ă«shtĂ« i korruptuar nga pĂ«rkufizimi, sepse arsyeja e ekzistencĂ«s sĂ« tij Ă«shtĂ« tĂ« shfrytĂ«zojĂ« shtetin pĂ«r pĂ«rfitime – politike, personale dhe financiare. NĂ« çdo hap, ajo Ă«shtĂ« nĂ« luftĂ« me rregullat dhe institucionet qĂ« pengojnĂ« manipulimin, grabitjen dhe rrĂ«nimin e shtetit. Ne e dimĂ« se çfarĂ« tĂ« presim nga mandati i dytĂ« i Trump. Siç tha Larry Diamond i Institutit Hoover tĂ« Universitetit tĂ« Stanfordit nĂ« njĂ« podcast tĂ« fundit, “UnĂ« mendoj se do tĂ« shohim njĂ« orgji absolutisht tronditĂ«se tĂ« korrupsionit dhe kapitalizmit mik nĂ« katĂ«r vitet e ardhshme, ndryshe nga çdo gjĂ« qĂ« kemi parĂ« qĂ« nga fundi i shekullit tĂ« 19-tĂ«, Epoka e ArtĂ«â€.

    Korrupsioni Ă«shtĂ« thembra e Akilit tĂ« patrimonializmit, sepse publiku e kupton dhe nuk e pĂ«lqen. Nuk Ă«shtĂ« njĂ« abstraksion si “demokracia” apo “Kushtetuta” apo “shteti i ligjit”. Kjo tregon se qeveria po drejtohet pĂ«r ta, jo pĂ«r ju. KĂ«rcĂ«nimi mĂ« i tmerrshĂ«m me tĂ« cilin u pĂ«rball Putin ishte “kryqĂ«zata e pandĂ«rprerĂ«â€ e Alexei Navalny kundĂ«r korrupsionit, e cila mund tĂ« kishte rrĂ«zuar regjimin nĂ«se Putini nuk do tĂ« kishte rregulluar vdekjen e Navalny nĂ« burg. NĂ« Poloni, opozita liberale hoqi nga pushteti PartinĂ« Patrimonialiste Ligji dhe DrejtĂ«sia nĂ« vitin 2023 me njĂ« narrativĂ« kundĂ«r korrupsionit.

    Në Shtetet e Bashkuara, kushdo që kërkon prova të fuqisë së anti-korrupsionit nuk duhet të shikojë më larg se sulmet e republikanëve kundër Jim Wright dhe Hillary Clinton. Në rastin e Klintonit, republikanët dhe Trump bënë një shkelje të vogël procedurale (përdorimin e një serveri privat për emailet e klasifikuara) në një skandal të klasit botëror. Trump dhe aleatët e tij vazhdimisht e kritikuan atë si kandidaten më të korruptuar ndonjëherë. Përsëritja e plotë bindi shumë votues se ku ka tym, duhet të ketë zjarr.

    Por dikush mund të thotë se retorika anti korrupsion ndaj Trump mund të mos funksionojë. Në fund të fundit, publiku ka dëgjuar për korrupsionin e tij prej vitesh dhe e ka vlerësuar atë ose thjesht nuk i intereson. Përveç kësaj, publiku beson se të gjithë politikanët janë gjithsesi të korruptuar.

    Por drejtimi i një mesazhi strategjik dhe të koordinuar kundër korrupsionit të Trump është pikërisht ajo që opozita nuk ka bërë. Në vend të kësaj, ajo ka reaguar ndaj çdo gjëje në lajmet e ditës.

    Gjithashtu, nuk është plotësisht e vërtetë që publiku tashmë e di se Trump është i korruptuar dhe nuk i intereson. Përkundrazi, për shkak se ai duket kaq i pafiltruar, ai përfiton nga një perceptim se ai është autentik në një mënyrë që nuk janë politikanët e tjerë, dhe për shkak se ai zemëron elitat, ai gëzon një reputacion se është në anën e personit të zakonshëm. Thyerja e këtyre perceptimeve mund të përcaktojë edhe shkallwn e mbwshtetjes nga eletorati.

    A kanĂ« nevojĂ« opozita tĂ« ketĂ« njĂ« mesazh tĂ« saj? Sigurisht, ata kanw mesazh. Por pikĂ«risht tani, kur ata janĂ« jashtĂ« pushtetit dhe Trump Ă«shtĂ« capo di tutti capi, historia e sundimit patrimonial sugjeron qĂ« ato mĂ« efektive ai Ă«shtĂ« i korruptuar. NjĂ« gjĂ« Ă«shtĂ« e sigurt: Ai do t’u japĂ« atyre shumĂ« material rreth kĂ«tij fakti. Burimi: The Atlantic

    *Jonathan Rauch
    Jonathan Rauch Ă«shtĂ« njĂ« shkrimtar kontribues nĂ« The Atlantic dhe njĂ« anĂ«tar i lartĂ« nĂ« programin e Studimeve tĂ« Qeverisjes nĂ« Institutin Brookings. Libri i tij i fundit, “QĂ«llime tĂ« kryqĂ«zuara: pazari i prishur i krishterimit me demokracinĂ«â€, do tĂ« botohet nĂ« janar 2025.

    The post A Ă«shtĂ« qeverisur ndĂ«r vite ShqipĂ«ria sipas modelit Trump – NjĂ« guidĂ« pĂ«r votuesit dhe partitĂ« appeared first on Gazeta Si.

    ↗

    Berisha premton minimum jetik 200 euro dhe rritje të pensioneve nga 20-70 përqind mbi këtë nivel  

    ✇Gazeta Si
    By: Gazeta Si

    Kreu i PD-së  Sali Berish premtoi sot ( e premte) se kur të vij në pushtet do të rrit pensionet mbi minimumin jetik. Kjo ndërhyrje do bëhet 3 muajt e parë të qeverisjes.

    “Tre muajt e parĂ« tĂ« qeverisjes do vendoset minimumi jetik. Kjo nĂ«nkupton qĂ« 57 pĂ«rqind tĂ« pensioneve, tĂ« cilat janĂ« pensione jo tĂ« plota, por tĂ« pjesshme dhe si tĂ« tilla nĂ«nkuptohet janĂ« nĂ«n 170 euro, qĂ« tĂ« gjitha kalojnĂ« nĂ« minimumin jetik 200 euro. Pra, pĂ«sojnĂ« njĂ« rritje nga 20 deri nĂ« 70 pĂ«rqind si pensione”.
    Pensionet mbi 200 euro rriten me 20 përqind.
    Kjo ndërhyrje do bëhet me paratë e buxhetit të shtetit të cilat do të fiancojnë fondin e pensioneve.
    “Nuk ka gjĂ« mĂ« tĂ« turpshme nĂ« botĂ«, punonjĂ«sit e buxhetit nuk paguajnĂ« sigurime shoqĂ«rore. Kjo nuk ndodh kund nĂ« botĂ«, pĂ«rveçse nĂ« shtetin e mafies qĂ« Ă«shtĂ« ShqipĂ«ria. Se kjo duhej tĂ« ishte automatike. Ky Ă«shtĂ« njĂ« zbulim i ri skandaloz qĂ« tejkalon imagjinatĂ«n. Merr fund.
    Nuk merr qytetar shqiptar rrogĂ« nĂ« shtet pa kaluar automatikisht, krahas firmĂ«s qĂ« firmos pĂ«r rrogĂ«n, tĂ« tjerĂ«t nĂ« sigurimet shoqĂ«rore tĂ« pensionistĂ«ve”.
    “PD ka deklaruar dhe deklaron se ndĂ«rhyrjen nĂ« pensionet e shqiptarĂ«ve e konsideron njĂ« emergjencĂ«â€

    The post Berisha premton minimum jetik 200 euro dhe rritje të pensioneve nga 20-70 përqind mbi këtë nivel   appeared first on Gazeta Si.

    ↗

    Liderët evropianë pritet të mbajnë takim urgjent për Ukrainën

    ✇Gazeta Si
    By: Gazeta Si

    Udhëhqësit europianë pritet të mblidhen në Paris javën e ardhshme për një takim urgjent për luftën në Ukrainë, pasi rritjes së shqetësimeve se Shtetet e Bashkuara do ta lënë kontinentin jashtë tryezës së bisedimeve për paqe me Rusinë.

    Kryeministri i MbretĂ«risĂ« sĂ« Bashkuar, Keir Starmer – i cili pritet tĂ« marrĂ« pjesĂ« nĂ« takimin e Parisit – tha se “ky Ă«shtĂ« njĂ« moment i rrallĂ« nĂ« historinĂ« e sigurisĂ« sonĂ«â€ dhe se tanimĂ« Ă«shtĂ« e qartĂ« se Evropa duhet tĂ« ketĂ« rol mĂ« tĂ« madh nĂ« NATO, raporton BBC.

    NjĂ« zĂ«dhĂ«nĂ«s i presidentit tĂ« FrancĂ«s, Emmanuel Macron, tha pĂ«r agjencinĂ« e lajmeve AFP se janĂ« “duke u zhvilluar bisedime pĂ«r njĂ« takim tĂ« mundshĂ«m joformal”.

    Ky takim pritet të mbahet pasi i dërguar i posaçëm i presidentit amerikan Donald Trump për Ukrainën dhe Rusinë, tha se liderët evropianë do të konsultohen por nuk do të marrin pjesë në bisedimet mes SHBA-së dhe Rusisë për përfundimin e luftës në Ukrainë.

    Trump do ta dĂ«rgojĂ« njĂ« ekip zyrtarĂ«sh sĂ« lartĂ« amerikanĂ« nĂ« ArabinĂ« Saudite, pĂ«r t’i filluar bisedimet me RusinĂ« dhe UkrainĂ«n, thanĂ« zyrtarĂ«t amerikanĂ« pĂ«r media tĂ« ndryshme tĂ« shtunĂ«n.

    ZyrtarĂ« tĂ« lartĂ« tĂ« ShtĂ«pisĂ« sĂ« BardhĂ« – pĂ«rfshirĂ« sekretarin e Shtetit Marco Rubio, kĂ«shilltarin e SigurisĂ« KombĂ«tare Mike Waltz, dhe negociatori pĂ«r Lindjen e Mesme Steve Witkoff – do tĂ« takohen me negociatorĂ«t rusĂ« nĂ« ditĂ«t nĂ« vazhdim nĂ« ArabinĂ« Saudite.

    Një zyrtar ukrainas i tha Politicos se kjo e ka zënë në befasi Kievin dhe se deri më tani nuk ka plane për të dërguar një delegacion në Arabinë Saudite.

    NdĂ«rkohĂ«, nĂ« KonferencĂ«n e SigurisĂ« nĂ« Munih, shefi i NATO-s, Mark Rutte, tha tĂ« shtunĂ«n se Evropa duhet tĂ« bĂ«jĂ« “propozime tĂ« mira” pĂ«r garantimin e paqes nĂ« UkrainĂ«, nĂ«se dĂ«shiron tĂ« pĂ«rfshihet nĂ« bisedimet e udhĂ«hequra nga SHBA-ja.

    Rutte tha se do të udhëtojë për në Paris të hënën për të marrë pjesë në takimin e liderëve evropianë, i organizuar nga presidenti francez Macron.

    Presidenti i Ukrainës, Volodymyr Zelensky, dhe liderët e BE-së, kanë shprehur kundërshtimin e tyre ndaj zhvillimit të bisedimeve pa përfshirjen e negociatorëve të tyre.

    Shefja e politikĂ«s sĂ« jashtme tĂ« BE-sĂ«, Kaja Kallas, bĂ«ri thirrje kundĂ«r njĂ« “zgjidhjeje tĂ« shpejtĂ«â€ dhe njĂ« “marrĂ«veshjeje tĂ« pistĂ«â€ pĂ«r pĂ«rfundimin e konfliktit, duke kĂ«mbĂ«ngulur se asnjĂ« marrĂ«veshje paqeje nuk mund tĂ« zbatohet pa pĂ«rfshirjen e EvropĂ«s dhe UkrainĂ«s.

    Duke iu drejtuar konferencës së Munihut, Zelensky u bëri thirrje vendeve të Evropës për themelimin e një ushtrie të përbashkët, në rast të tërheqjes së mundshme të Shteteve të Bashkuara dhe përballë kërcënimeve të vazhdueshme nga Rusia.

    “Ka ardhur koha, Forcat e Armatosura tĂ« EvropĂ«s duhet tĂ« krijohen”, tha ai.

    “NĂ«se amerikanĂ«t vendosin tĂ« largohen, ta kufizojnĂ« praninĂ« e tyre, nuk Ă«shtĂ« gjĂ« e mirĂ«, natyrisht, Ă«shtĂ« e rrezikshme”, tha Zelensky.

    The post Liderët evropianë pritet të mbajnë takim urgjent për Ukrainën appeared first on Gazeta Si.

    ↗

    Rama në Mynih: BE po ecën ngadalë me integrimin

    ✇Gazeta Si
    By: Gazeta Si

    Kryeministri Edi Rama gjatë fjalës së tij në Konferencën e Sigurisë në Mynih, theksoi nevojën urgjente për një qëndrim të ri të Europës ndaj integrimit të vendeve të Ballkanit Perëndimor në Bashkimin Europian. Ai u shpreh se, megjithëse ka pasur ndryshime në qëndrimin e BE-së ndaj rajonit dhe ritmit të integrimit, progresi është ngadalësuar.

    “ Por ajo çfarĂ« po ndodh Ă«shtĂ« qĂ« ndryshon shumĂ« ngadalĂ« dhe shumĂ« pak. Mund tĂ« flasim gjithĂ« ditĂ«n pĂ«r procesin me meritĂ«, por ka ardhur koha tĂ« bĂ«jmĂ« njĂ« ndarje tĂ« qartĂ«, proces i bazuar nĂ« meritĂ« duhet tĂ« jetĂ« pĂ«r njĂ« gjĂ«, tĂ« drejtĂ«n e votĂ«s nĂ« KĂ«shillin Europin, bazuar nĂ« meritĂ« nuk mund tĂ« nĂ«nkuptojĂ« sjelljen e tĂ« gjitha vendeve nĂ« tregun e pĂ«rbashkĂ«t. Mendoj qĂ« kjo tashmĂ« mund tĂ« pĂ«rshpejtohet tĂ«rĂ«sish, mund tĂ« jetĂ« diçka qĂ« lidhet shumĂ« mĂ« tepĂ«r me sjelljen e asaj pjese tĂ« EuropĂ«s qĂ« nuk Ă«shtĂ« nĂ« BE shumĂ« mĂ« pranĂ«, nĂ« mĂ«nyra tĂ« ndryshme se si e mendon kontinentin.”- deklaroi Rama

    Nga nga ana tjetĂ«r  Kryeministri parlajmĂ«roi BE  se  vendet jashtĂ« Uninon se “ajo çfarĂ« Ă«shtĂ« jashtĂ« BE, nuk mund tĂ« jetĂ« njĂ« hapĂ«sirĂ« qĂ« mund ta marrĂ« kushdo, por vetĂ«m BE. Ballkani PerĂ«ndimor duket si tek Parku i EuropĂ«s, njĂ« vend ku mund tĂ« ndodhin shumĂ« gjĂ«ra shumĂ« kanĂ« ndodhur nĂ« Poloni, Sllovaki apo RepublikĂ«n Çeke, qĂ« i ndihmuan kĂ«to vende tĂ« ecin me njĂ« shpejtĂ«si mbresĂ«lĂ«nĂ«se. Duhet tĂ« ndryshojĂ« Europa, nuk e them vetĂ«m unĂ«, e thotĂ« Mario Draghi. Nxori njĂ« raport tĂ« fortĂ« qĂ« Europa duhet tĂ« ndryshojĂ«â€.

    Kryeministri thelsoi  se “Ka shumĂ« njerĂ«z qĂ« ndihen sikur diçka ka shkuar shumĂ« keq, Ă«shtĂ« mundĂ«si e jashtĂ« pĂ«r tu zgjua, pĂ«r tĂ« nisur vrapin, pĂ«r tĂ« marrĂ« atĂ« çfarĂ« ka humbur gjatĂ« kĂ«tyre viteve, me kaq shumĂ« rregullore, kaq shumĂ« bisedime dhe kaq pak veprim, Ideja Ă«shtĂ« e njĂ« pĂ«rfarimi mĂ« tĂ« shpejtĂ« tĂ« vendeve tĂ« Ballkanit PerĂ«ndimor nĂ« BE”.

    The post Rama në Mynih: BE po ecën ngadalë me integrimin appeared first on Gazeta Si.

    ↗

    ËshtĂ« e nevojshme njĂ« BankĂ« e mirĂ« Zhvillimi, por vĂ«shtirĂ« se njĂ« tĂ« tillĂ« e formon Edi Rama!

    ✇Gazeta Si
    By: Gazeta Si

    Historia e 56 vendeve mĂ« tĂ« suksesshme pas LuftĂ«s sĂ« DytĂ« BotĂ«rore, tĂ« cilat pĂ«rjetuan rritje ekonomike mbi 5.5 % (rritje e cila i duhet ShqipĂ«risĂ« pĂ«r tĂ« siguruar zhvillim tĂ« qĂ«ndrueshĂ«m) ka pĂ«rcaktuar “njĂ« rregull tĂ« artĂ«â€. Ky rregull kĂ«rkon qĂ« niveli i investimeve (publike dhe private) pĂ«r vendet nĂ« zhvillim duhet tĂ« jetĂ« mĂ« i lartĂ« se 30% tĂ« PBB-sĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« konsekutive pĂ«r tĂ« paktĂ«n njĂ« dekadĂ«. Nga ky rregull nuk ka bĂ«rĂ« pĂ«rjashtim as ShqipĂ«ria.

    Nga viti 2001 deri ne vitin 2009 niveli i investimeve në mënyrë konsekutive ka qenë mbi 30% të PBB-së duke siguruar edhe rritje ekonomike të kënaqshme. Ndërkohë pas 2009-s nuk e arritëm kurrë ketë nivel megjithëse qeveritë dhe Banka Qëndrore nuk janë kursyer të përdorin gjithë mjetet e tregut. Ato kanë ulur normat e interesit, kanë ulur taksat, kanë lehtësuar hyrjen e kapitalit të huaj, kanë marrë reforma deregullimi, kanë bërë ligje për investime strategjike, por të gjitha pa dobi. Deri tani ia kanë dalë të nxisin vetëm sektorë jo produktivë dhe vende pune me paga të ulta.

    Ndërkohë që rritja e investimeve private edhe diversifikimi i tyre është i vështirë të mbështetet vetëm tek sistemi privat financiar, së pari sepse investitorët privatë ndjekin trendin, duke krijuar valë të mbiinvestimeve në sektorë të cilët duken fitimprurës në afat të shkurtër.

    Së dyti siç është e natyrshme tregjet financiare kujdesen vetëm për fitimet. Sot pranohet gjerësisht se ka investime që mund të rrisin produktivitetin e përgjithshëm të një vendi, por që nuk janë interesante për investitorët privatë (bankat, menaxherët e aseteve, edhe sipërmarrësit) të cilët janë të gatshëm ta pranojnë rrezikun vetëm kur ai është afatshkurtër. Thënë ndryshe jo vetëm që ka një boshllëk financimi por nga ana tjetër financimi që mund të sigurohet sot është vetëm prociklik (pra ecën në të njëjtin drejtim me ciklin ekonomik).

    NdĂ«rkohĂ« qĂ« COVID-19, kriza e shfaqur nĂ« zinxhirĂ«t e furnizimit global dhe tensionet gjeo-politike nĂ« rritje, kanĂ« formĂ«suar tre prirje tĂ« dukshme globale i) ribalancimin e marrĂ«dhĂ«nieve treg – shtet, nĂ« favor tĂ« kĂ«tij tĂ« fundit; ii) ribalancimin midis hiper-globalizimit dhe autonomisĂ« kombĂ«tare, gjithashtu nĂ« favor tĂ« kĂ«saj tĂ« fundit, iii) edhe nevojĂ«n pĂ«r rritje ekonomike gjithĂ«pĂ«rfshirĂ«se nĂ« vend tĂ« rritjes ekonomike nĂ« vetvete. KĂ«to tendenca i kanĂ« bĂ«rĂ« mjetet klasike tĂ« tregut tĂ« pĂ«rdorura deri tani tĂ« pamjaftueshme pĂ«r tĂ« siguruar zhvillimin.

    Transformimi strukturor sot kërkon investime shumë afatgjata, krijimin e sektorëve të rinj shpesh me risk të lartë. Ndaj krijimi i bankave kombëtare të zhvillimit të cilat: plotësojnë boshllëqet e strukturës private të tregjeve financiare; ofrojnë financim kundër ciklik (pra kur sektorët janë në vështirësi); mund të mbulojnë risqet e investimeve afatgjata si dhe nxisin inovacionin, është parë si nevojshëm nga shumë vende (550 banka zhvillimi operojnë sot në mbarë botën).

    Por nevoja nuk parashkruan suksesin, edhe suksesi i bankave të zhvillimit ka qenë gjithmonë i diskutueshëm. Në shumë raste eksperienca ka treguar se bankat kombëtare të zhvillimit në vend që të bëhen promotorë të investimeve private ato kanë mbështetur objektiva të caktuara të elitave politike që nuk kanë qenë në interesin më të mirë të vendit. Ato shpesh kanë përfunduar në institucione joefikase të keqmenaxhuara të cilat veçse kanë shpërdoruar fondet publike. Megjithëse të ngritura për të adresuar boshllëqet e tregut ato kanë përfunduar duke dhënë financime me norma të subvencionuara të cilat kanë shtrembëruar stimujt dhe kanë mundësuar më shumë korrupsionin.

    Historia gati 100 vjeçare e bankave të zhvillimit tregon se çelësi i suksesit të tyre varet nga konteksti në të cilin ata veprojnë. Inflacioni i ulët, normat reale të ulta të interesit, një sektor financiar që funksionon mirë dhe kurset konkurruese të këmbimit janë vendimtare për funksionimin efikas të tyre. Por mbi të gjitha ato janë efektive nëse politikë bërja ka  një vizion të qartë zhvillimi, sidomos për sektorin e prodhimit edhe nxitjen e inovacionit.

    Suksesi i një banke zhvillimi ecën dorë më dorë me hartimin e politikave funksionale që adresojnë rritjen e ofertës në ekonomi. Një politikë funksionale duhet të adresojë; 1) fuqizimin e sektorit ekzistues të prodhimit; 2) nxitjen e eksporteve, 3) rritjen e produktivitetit, e transferimin e teknologjive dhe inovacionit 4) si dhe krijimin e sektorëve prodhues që krijojnë dhe shpërndajnë njohuri. Një politikë funksionale ka një qasje gjithëpërfshirëse ku adresohen sfidat e ndërmarrjeve vendase pavarësisht madhësisë së tyre; ajo mundëson ngritjen e sistemit kombëtar të inovacionin në sektor të caktuar apo nënsektor në të cilat banka është vetëm njëri element i tij. Sistemet përbëhen nga firma, universitete, laboratorë kërkimi publik, agjenci qeveritare dhe institucione financiare.

    Deri mĂ« sot tĂ« gjitha qeveritĂ« “Rama” kanĂ« qenĂ« kampione nĂ« hartimit tĂ« politikave selektive zhvillimore ku Kryeministri nĂ« vetĂ« tĂ« parĂ« “zgjedh fituesit”, duke mbĂ«shtetur firma konkrete, konglomeratĂ« ose projekte investuese tĂ« caktuara.

    E pra, ne kĂ«to kushte banka ka shumĂ« gjasa tĂ« jetĂ« njĂ« mjet tjetĂ«r nĂ« dorĂ« tĂ« RamĂ«s pĂ«r tĂ« ushqyer qasjen “socializĂ«m pĂ«r njĂ« grusht tĂ« pasurish dhe individualizĂ«m tĂ« ashpĂ«r pĂ«r tĂ« varfĂ«rit”, pa ofruar njĂ« zgjidhje pĂ«r zhvillimin edhe transformim ekonomik qĂ« proklamon.

    The post ËshtĂ« e nevojshme njĂ« BankĂ« e mirĂ« Zhvillimi, por vĂ«shtirĂ« se njĂ« tĂ« tillĂ« e formon Edi Rama! appeared first on Gazeta Si.

    ↗

    ËshtĂ« e nevojshme njĂ« BankĂ« e mirĂ« Zhvillimi, por vĂ«shtirĂ« se njĂ« tĂ« tillĂ« e formon Edi Rama!

    ✇Gazeta Si
    By: Gazeta Si

    Historia e 56 vendeve mĂ« tĂ« suksesshme pas LuftĂ«s sĂ« DytĂ« BotĂ«rore, tĂ« cilat pĂ«rjetuan rritje ekonomike mbi 5.5 % (rritje e cila i duhet ShqipĂ«risĂ« pĂ«r tĂ« siguruar zhvillim tĂ« qĂ«ndrueshĂ«m) ka pĂ«rcaktuar “njĂ« rregull tĂ« artĂ«â€. Ky rregull kĂ«rkon qĂ« niveli i investimeve (publike dhe private) pĂ«r vendet nĂ« zhvillim duhet tĂ« jetĂ« mĂ« i lartĂ« se 30% tĂ« PBB-sĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« konsekutive pĂ«r tĂ« paktĂ«n njĂ« dekadĂ«. Nga ky rregull nuk ka bĂ«rĂ« pĂ«rjashtim as ShqipĂ«ria.

    Nga viti 2001 deri ne vitin 2009 niveli i investimeve në mënyrë konsekutive ka qenë mbi 30% të PBB-së duke siguruar edhe rritje ekonomike të kënaqshme. Ndërkohë pas 2009-s nuk e arritëm kurrë ketë nivel megjithëse qeveritë dhe Banka Qëndrore nuk janë kursyer të përdorin gjithë mjetet e tregut. Ato kanë ulur normat e interesit, kanë ulur taksat, kanë lehtësuar hyrjen e kapitalit të huaj, kanë marrë reforma deregullimi, kanë bërë ligje për investime strategjike, por të gjitha pa dobi. Deri tani ia kanë dalë të nxisin vetëm sektorë jo produktivë dhe vende pune me paga të ulta.



    Ndërkohë që rritja e investimeve private edhe diversifikimi i tyre është i vështirë të mbështetet vetëm tek sistemi privat financiar, së pari sepse investitorët privatë ndjekin trendin, duke krijuar valë të mbiinvestimeve në sektorë të cilët duken fitimprurës në afat të shkurtër.

    Së dyti siç është e natyrshme tregjet financiare kujdesen vetëm për fitimet. Sot pranohet gjerësisht se ka investime që mund të rrisin produktivitetin e përgjithshëm të një vendi, por që nuk janë interesante për investitorët privatë (bankat, menaxherët e aseteve, edhe sipërmarrësit) të cilët janë të gatshëm ta pranojnë rrezikun vetëm kur ai është afatshkurtër. Thënë ndryshe jo vetëm që ka një boshllëk financimi por nga ana tjetër financimi që mund të sigurohet sot është vetëm prociklik (pra ecën në të njëjtin drejtim me ciklin ekonomik).

    NdĂ«rkohĂ« qĂ« COVID-19, kriza e shfaqur nĂ« zinxhirĂ«t e furnizimit global dhe tensionet gjeo-politike nĂ« rritje, kanĂ« formĂ«suar tre prirje tĂ« dukshme globale i) ribalancimin e marrĂ«dhĂ«nieve treg – shtet, nĂ« favor tĂ« kĂ«tij tĂ« fundit; ii) ribalancimin midis hiper-globalizimit dhe autonomisĂ« kombĂ«tare, gjithashtu nĂ« favor tĂ« kĂ«saj tĂ« fundit, iii) edhe nevojĂ«n pĂ«r rritje ekonomike gjithĂ«pĂ«rfshirĂ«se nĂ« vend tĂ« rritjes ekonomike nĂ« vetvete. KĂ«to tendenca i kanĂ« bĂ«rĂ« mjetet klasike tĂ« tregut tĂ« pĂ«rdorura deri tani tĂ« pamjaftueshme pĂ«r tĂ« siguruar zhvillimin.

    Transformimi strukturor sot kërkon investime shumë afatgjata, krijimin e sektorëve të rinj shpesh me risk të lartë. Ndaj krijimi i Bankave kombëtare të Zhvillimit të cilat: plotësojnë boshllëqet e strukturës private të tregjeve financiare; ofrojnë financim kundër ciklik (pra kur sektorët janë në vështirësi); mund të mbulojnë risqet e investimeve afatgjata si dhe nxisin inovacionin, është parë si nevojshëm nga shumë vende (550 banka zhvillimi operojnë sot në mbarë botën).

    Por nevoja nuk parashkruan suksesin, edhe suksesi i Bankave të Zhvillimit ka qenë gjithmonë i diskutueshëm. Në shumë raste eksperienca ka treguar se Bankat kombëtare të Zhvillimit në vend që të bëhen promotorë të investimeve private ato kanë mbështetur objektiva të caktuara të elitave politike që nuk kanë qenë në interesin më të mirë të vendit. Ato shpesh kanë përfunduar në institucione joefikase të keqmenaxhuara të cilat veçse kanë shpërdoruar fondet publike. Megjithëse të ngritura për të adresuar boshllëqet e tregut ato kanë përfunduar duke dhënë financime me norma të subvencionuara të cilat kanë shtrembëruar stimujt dhe kanë mundësuar më shumë korrupsionin.

    Historia gati 100 vjeçare e Bankave të Zhvillimit tregon se çelësi i suksesit të tyre varet nga konteksti në të cilin ata veprojnë. Inflacioni i ulët, normat reale të ulta të interesit, një sektor financiar që funksionon mirë dhe kurset konkurruese të këmbimit janë vendimtare për funksionimin efikas të tyre. Por mbi të gjitha ato janë efektive nëse politikë bërja ka një vizion të qartë zhvillimi, sidomos për sektorin e prodhimit edhe nxitjen e inovacionit.

    Suksesi i një Banke Zhvillimi ecën dorë më dorë me hartimin e politikave funksionale që adresojnë rritjen e ofertës në ekonomi. Një politikë funksionale duhet të adresojë; 1) fuqizimin e sektorit ekzistues të prodhimit; 2) nxitjen e eksporteve, 3) rritjen e produktivitetit, e transferimin e teknologjive dhe inovacionit 4) si dhe krijimin e sektorëve prodhues që krijojnë dhe shpërndajnë njohuri. Një politikë funksionale ka një qasje gjithëpërfshirëse ku adresohen sfidat e ndërmarrjeve vendase pavarësisht madhësisë së tyre; ajo mundëson ngritjen e sistemit kombëtar të inovacionin në sektor të caktuar apo nënsektor në të cilat banka është vetëm njëri element i tij. Sistemet përbëhen nga firma, universitete, laboratorë kërkimi publik, agjenci qeveritare dhe institucione financiare.

    Deri mĂ« sot tĂ« gjitha qeveritĂ« “Rama” kanĂ« qenĂ« kampione nĂ« hartimit tĂ« politikave selektive zhvillimore ku Kryeministri nĂ« vetĂ« tĂ« parĂ« “zgjedh fituesit”, duke mbĂ«shtetur firma konkrete, konglomeratĂ« ose projekte investuese tĂ« caktuara.

    E pra, ne kĂ«to kushte Banka ka shumĂ« gjasa tĂ« jetĂ« njĂ« mjet tjetĂ«r nĂ« dorĂ« tĂ« RamĂ«s pĂ«r tĂ« ushqyer qasjen “socializĂ«m pĂ«r njĂ« grusht tĂ« pasurish dhe individualizĂ«m tĂ« ashpĂ«r pĂ«r tĂ« varfĂ«rit”, pa ofruar njĂ« zgjidhje pĂ«r zhvillimin edhe transformim ekonomik qĂ« proklamon. 

    The post ËshtĂ« e nevojshme njĂ« BankĂ« e mirĂ« Zhvillimi, por vĂ«shtirĂ« se njĂ« tĂ« tillĂ« e formon Edi Rama! appeared first on Gazeta Si.

    ↗

    Rruga e paparashikueshme e Bitcoin-it drejt Rezervës Federale

    ✇Gazeta Si
    By: Gazeta Si

    Në 2019, Trump shkroi në Twitter: Unë nuk jam adhurues i Bitcoin dhe kriptomonedhave të tjera, të cilat nuk janë para edhe vlera e të cilave është shumë e paqëndrueshme!

    NĂ« vitin 2021, Trump i tha Fox Business se bitcoin “duket thjesht si njĂ« mashtrim. UnĂ« dua qĂ« dollari tĂ« jetĂ« monedha e botĂ«s.”

    NdĂ«rsa nĂ« 2024 nga Nashville ai premtoi “50 milionĂ« mbajtĂ«sve tw kriptove , unĂ« u them kĂ«tĂ«: me votĂ«n tuaj, unĂ« do ta mbaj Elizabeth Warren dhe budallenjtĂ« e saj larg bitcoin-it tuaj”.

    Ky kapĂ«rcim tĂ« kujton shprehjen e vjetĂ«r “qĂ« vetĂ«m gomari nuk ndryshon mendje”. Por shndĂ«rrimi nga njĂ« mosbesues i bindur tek njĂ« mbĂ«shtetĂ«s i vendosur nuk Ă«shtĂ« i pamundur tek njĂ« politikan pragmatist pĂ«r 50 milionĂ« vota apo 180 milionĂ« dollarĂ« donacione nga industria e kriptomonedhave gjatĂ« fushatĂ«s.

    Dje, Presidenti Trump urdhĂ«roi krijimin e njĂ« grupi pune “pĂ«r asetet dixhitale, i cili ndĂ«r tĂ« tjera, do tĂ« ketĂ« detyrĂ« tĂ« eksplorojĂ« mundesinĂ« e krijimin tĂ« rezervĂ«s tĂ« kriptomonedhave amerikane. Kjo e la disi tĂ« zhgĂ«njyer industrinĂ« e cila priste qĂ« njeriu qĂ« kishin ndihmuar tĂ« vinte nĂ« pushtet tĂ« fillonte menjĂ«herĂ« tĂ« grumbullonte njĂ« rezervë  bitcoin,  njĂ« koncept qĂ« Ă«shtĂ« refuzuar gjerĂ«sisht deri tani nĂ« AmerikĂ« edhe nĂ« EvropĂ«.

    Propozimi më konkret i rezervës në bitcoin që qarkullon në Uashington vjen nga Senatorja republikane pro-kriptove, Cynthia Lummis, e cila zotëron personalisht pesë bitcoin. Në korrik ajo prezantoi një projektligj, që Thesari të krijonte një program për të blerë 200,000 bitcoin në vit për pesë vjet, derisa stoku të arrijë në një milion të tilla.

    Duke besuar se rritja e vlerës së Bitcoin do të vazhdojë, argumentohet se: duke mbajtur një rezervë bitcoin, për një afat të gjatë, SHBA mund të zvogëlojë deficitin e saj edhe të përgjysmojë borxhin në 20 vjet pa rritur taksat.

    Por ndërkohë ekonomistët dhe investitorët nuk dakortësojnë nëse bitcoin eshtë një monedhë apo një aset pasi nuk i plotëson kriteret tipike të një monedhe dhe nuk ka asnjë fluks monetar për të mbështetur vlerësimin e saj për të qenë një aset (si një aksion, obligacion ose pasuri e paluajtshme), ndaj edhe  Kryetari i Rezervës Federale duket kategorik. Ai përjashton çdo mundësi që bitcoin te pranohet si mundësi investimi për rezervën federale.

    Profesori i ekonomisĂ« nĂ« Stern School of Business, NYU, Nouriel Roubini thotĂ« se “pretendimi se bitcoin Ă«shtĂ« ‘ari i ri digjital’ po ushqen njĂ« flluskĂ« tĂ« re” duke theksuar me ironi “se as konferencat mbi kriptot nuk i pranojnĂ« ato si pagesĂ« pĂ«r pjesĂ«marrje”.

    Ndërsa Anëtari i këshillit drejtues të Bankës Qendrore Evropiane, Gabriel Makhlouf, i trajton kriptomonedhat me skepticizëm, duke e krahasuar këtë fenomen me maninë e tulipanëve të Holandës të shekullit të 17-të, e cila përfundoi në kolaps.

    (Historia e tulipanëve apo tulipmania është një prej shembujve klasik të flluskave apo skemave mashtruese në Hollandën e mesit të viteve 1600, kur spekulimet e çuan vlerën e zhardhokëve të tulipanëve në ekstrem. Në kulmin e flluskës në fjalë, farat më të rralla të tulipanëve tregtoheshin për gjashtëfishin e pagës mesatare vjetore të një personi).

    Por pavarësisht se çfarë mendojnë investitorët profesionistë edhe ekonomistët, kriptomonedhat duken një investim tërheqës për shumë njerëz për disa arsye.

    E para ne jetojmë në një epokë ku perspektivat ekonomike janë në rënie. Njerëzit e kanë të veshtirë të sigurojnë një punë të qëndrueshme me pagë të mirë në rritje. Kur mundësitë ekonomike bien, skemat e pasurimit të shpejtë bëhen veçanërisht tërheqëse. Së dyti besimi i investitorëve amatorë  tek  kriptomonedhat është në përputhje me besimet e fiksuara pas teknologjisë  të epokës tonë.

    Na thuhet vazhdimisht se “zgjuarsia teknologjike po krijon njĂ« tĂ« ardhme mĂ« tĂ« ndritur dhe nuk mund tĂ« mohohet se kriptomonedhat  janĂ« njĂ« mrekulli e inovacionit teknologjik.

    Por sërisht asnjë nga këto arsye nuk mund ta ushqente besimin e madh tek kriptot pa krijuar burime të qëndrueshme të kërkesës për to. Për kriptovalutat në përgjithësi dhe për Bitcoin në veçanti, kjo spirancë u vendos fort në botën kriminale. Në ditët e para, kërkesa për Bitcoin u rrit nga faqet e errëta të internetit si Silk Road, të cilat mundësonin të gjitha llojet e transaksioneve të paligjshme.  

    Sipas disa vlerësimeve, deri më sot, aktivitetet kriminale përbëjnë pothuajse gjysmën e transaksioneve të Bitcoin. Krijimi i rezervës federale me një milion bitcoin mundëson një burim te ri kërkese që do të vazhdonte të ushqente besimin e investitorëve amatorë tek industria e kriptove duke rritur kërkesën edhe rrjedhimisht edhe çmimin.

    Historia ekonomike na kujton se në shekullin e nëntëmbëdhjetë, bankat mashtruan duke mbushur rezervat e arit me gozhdë. Mbetet për tu parë nëse nga vallëzimi i ndërlikuar midis politikës dhe financave digjitale, në  shekullin e 21 rezervat e arit do të zëvendesohen me kriptot.

    Por deri tani, në pritje për të siguruar mekanizmat e rritjes së kërkesës nga njeriu që mbështetën, industria ka marrë të kundërtën, rritjen e ofertës. Trump lançoi memecoin-in e tij edhe të gruas, të quajtur $TRUMP edhe $MELANI, duke gllabëruar disa miliardë dollarë të tregut të kriptove.

    E pra në ketë përzierje të jashtëzakonshme të kapitalit politik, fuqisë financiare edhe emocioneve, rruga e bitcoin per në rezervën federale premton të jetë e paparashikueshme!

    The post Rruga e paparashikueshme e Bitcoin-it drejt Rezervës Federale appeared first on Gazeta Si.

    ↗

    Për një vit me më shumë kujtime


    ✇Gazeta Si
    By: Gazeta Si

    Nëse disa njerëz kanë më shumë para, disa të tjerë më shumë talent apo mundësi, të gjithë njerëzit kanë të njëjtën kohë brenda një viti të jetës së tyre.

    E ndërsa jam gati në vigjilje të një gjysmë shekulli të jetuar intensivisht, kam kuptuar se perceptimin më të gabuar e kam pasur për kohën.

    Shpesh kam menduar se më është dashur më shumë kohë, por ajo që më është dashur vërtet kanë qenë më shumë kujtime!

    Sa më shumë kujtime kam krijuar në njësinë e kohës, aq më e gjatë më është dukur koha e jetuar.

    Nuk më është dashur asnjë minutë më shumë kohë e harxhuar në zemërim, as në trafik, as në takime jashtëzakonisht të mërzitshme, e aq më pak nuk më është dashur koha kur jam ndjerë e lodhur.

    Më është dashur më shumë kohë për eksperienca të reja, për momente emocionalisht intensive, kohë për të mësuar, për të udhëtuar, për të njohur njerëz të rinj ose thënë ndryshe, më është dashur më shumë kohë për të krijuar kujtime.

    Mbase  pak vonë, por pas gati 50 viteve përvojë, kam mësuar ta mendoj veten në tri kohë; në të kaluarën, në të tashmen dhe në të ardhmen.

    Shpesh, me gjithĂ« dĂ«shirĂ«n pĂ«r tĂ« krijuar kujtime qoftĂ« dhe nga aktivitete tĂ« vogla qĂ« mund tĂ« t’i dhurojnĂ« ato, jam gjendur duke “pĂ«rkĂ«dhelur” pĂ«rjetimin momental si njĂ« fĂ«mijĂ« tĂ« llastuar.

    E kapluar prej përtesës, apo e bezdisur nga shiu që binte, shpesh e shtyrë edhe nga lodhja,  divani i shtëpisë më është dukur më tërheqës sesa një gotë verë me një mike të vjetër, një koncert, apo një udhëtim deri në Vlorë për të pirë një kafe plot humor me nënën time.

    Eh, sa herĂ« qĂ« i jam dorĂ«zuar “vetes sĂ« tanishme” apo pĂ«rjetimeve momentale, nuk kam menduar se çfarĂ« do tĂ« donte “vetja e ardhme” ose me çfarĂ« do tĂ« lumturohej “vetja qĂ« kujton”. 

    Duke mos bërë asgjë, me orët e harxhuara në divan, tanimë të humbura të gjitha honeve të harresës, i pamundësova vetes një kujtim të fundit me Vjollcën, Denisën, apo me Yllkën, të gjitha mikesha të dashura që nuk janë më.

    Lodhja shpesh më pamundësoi një udhëtim, një shëtitje, apo edhe një vallëzim.

    E pra, koha Ă«shtĂ« e mjaftueshme, por mĂ«nyra sesi e jetojmĂ«, e bĂ«n atĂ« tĂ« pamjaftueshme. Mungesa e kujtimeve nĂ« kutinĂ« e kujtesĂ«s,  nuk i lejon “vetes sĂ« ardhme” pĂ«r tĂ« parĂ« prapa, duke e bĂ«rĂ« shpesh jo vetĂ«m kohĂ«n, por gjithĂ« jetĂ«n tĂ« duket e pamjaftueshme.

    Ndaj me kĂ«to radhĂ«, tĂ« fundit pĂ«r kĂ«tĂ« vit, uroj qĂ« secili nga ne gjatĂ« 2025 t’i kujtojĂ« vetes se ajo qĂ« eshtĂ« duke pĂ«rjetuar nuk duhet konsideruar kurrsesi njĂ« monolog i sĂ« tashmes, por njĂ« shfaqje me tre akte.

    Le t’i mbushim kutitĂ« e kujtimeve tona me gjithçka do tĂ« dĂ«shironim tĂ« gjenim nĂ« atĂ« kuti vite mĂ« vonĂ«.

    Ndaj urimi im është:

    Një 2025 me sa më shumë kujtime!

    The post Për një vit me më shumë kujtime
 appeared first on Gazeta Si.

    ❌