❌

Normal view

There are new articles available, click to refresh the page.
Before yesterdayMain stream

Pse presidenti Zelensky po ndryshon qeverinë në Ukrainë?

✇Gazeta Si
By: Sorgena Leka
17 July 2025 at 09:55

Në Ukrainë pritet ndryshimi më i madh i kabinetit qeveritar që nga fillimi i luftës. Cili është qëllimi i Presidentit Zelensky me emërimet e reja?

ZĂ«rat pĂ«r ndryshime nĂ« qeveri kanĂ« kohĂ« q% kanĂ« qarkulluar nĂ« UkrainĂ« tani ato janĂ« bĂ«rĂ« realitet. TĂ« mĂ«rkurĂ«n, parlamenti ukrainas miratoi dorĂ«heqjen e kryeministrit Denys Shmyhal. Kabineti u shpĂ«rbĂ« automatikisht. Shmyhal kishte shĂ«rbyer mĂ« parĂ« pĂ«r mĂ« shumĂ« se pesĂ« vjet – mĂ« gjatĂ« se çdo kryetar tjetĂ«r qeverie ukrainas para tij. Dy ditĂ« mĂ« parĂ«, Presidenti Volodymyr Zelensky kishte propozuar ish-Ministren e EkonomisĂ«, Yulia Svyrydenko nĂ« krye tĂ« qeverisĂ« sĂ«. 39-vjeçarja kishte qenĂ« mĂ« parĂ« zĂ«vendĂ«se e Shmyhal dhe u bĂ« e njohur gjatĂ« negociatave disajavore pĂ«r njĂ« marrĂ«veshje pĂ«r lĂ«ndĂ«t e para me Shtetet e Bashkuara, e cila u nĂ«nshkruan nĂ« Uashington nĂ« fund tĂ« prillit. Svyrydenko dĂ«shmoi tĂ« ishte njĂ« negociatore e fortĂ«.

Zelensky tha se ishte e nevojshme të ristrukturohej ekzekutivi në vend, mënyrë që të zbatoheshin marrëveshjet e arritura me partnerët ndërkombëtarë. Presidenti ukrainas deklaroi se priste së shpejti një program të ri qeveritar.

A mund të bëhet ndryshim qeverie nën gjendjen e jashtëzakonshme?

Parlamenti ukrainas pritet tĂ« votojĂ« qeverinĂ« e re qĂ« tĂ« enjten (17 korrik). MegjithatĂ«, neni 10 i gjendjes sĂ« jashtĂ«zakonshme thotĂ« se kompetencat e presidentit, parlamentit, qeverisĂ«, BankĂ«s KombĂ«tare dhe disa organeve tĂ« tjera shtetĂ«rore nuk mund tĂ« ndĂ«rpriten gjatĂ« vendosjes sĂ« tij. PĂ«rfaqĂ«suesit e opozitĂ«s dyshojnĂ« nĂ« legjitimitetin e ndryshimit tĂ« qeverisĂ«. “Parlamenti kohĂ«t e fundit e zgjati afatin e gjendjes sĂ« jashtĂ«zakonshme dhe mund tĂ« shkelĂ« Nenin 10 me kĂ«tĂ«, megjithĂ«se tĂ« gjithĂ« bien dakord se legjislacioni duhet tĂ« mĂ« parĂ« precizohet ose ndryshohet “, tha Yaroslav Zheleznyak, njĂ« anĂ«tar i fraksionit opozitar “Holos”- “ZĂ«ri”.

Ishte presidenti i pakënaqur me qeverinë?

Studiuesi i shkencave politike dhe bashkĂ«themeluei i PlatformĂ«s KombĂ«tare pĂ«r QĂ«ndrueshmĂ«ri dhe Kohezion, Oleh Saakyan, Ă«shtĂ« i mendimit, se parlamenti do tĂ« votojĂ« pĂ«r kĂ«tĂ« rezolutĂ« pĂ«r shkak tĂ« oportunitetit politik, duke injoruar ligjet. Saakyan argumenton se ky ndryshim i qeverisĂ« â€œĂ«shtĂ« i vonuar”, nĂ« fakt ai ishte planifikuar pĂ«r vitin 2024.

Arsyet kryesore pĂ«r kĂ«tĂ« janĂ« tensionet e vazhdueshme brenda qeverisĂ« dhe “njĂ« numĂ«r problemesh tĂ« dukshme tĂ« menaxhimit” nĂ« fusha tĂ« ndryshme tĂ« politikave qeverisĂ«se – nga sektori i mbrojtjes te infrastruktura dhe politika sociale. “Qeveria dĂ«shiron tĂ« qetĂ«sojĂ« publikisht disa nga kĂ«to tensione. Ata duan tĂ« fitojnĂ« ‘kredibilitet tĂ« ri’, si tĂ« thuash, nĂ« kohĂ«n e duhur”, thekson eksperti.

NdĂ«rsa Volodymyr Fesenko, politolog dhe kreu i QendrĂ«s Ukrainase pĂ«r Studimet Politike tĂ« Aplikuara “Penta”, dyshon megjithatĂ« se ndryshimi i kreut tĂ« qeverisĂ« do tĂ« sjellĂ« ndryshime tĂ« mĂ«dha politike tĂ« brendshme. “Vendimet kryesore politike do tĂ« vazhdojnĂ« tĂ« merren nĂ« zyrĂ«n presidenciale dhe Svyrydenko, ashtu si qeveria, do t’i zbatojĂ« ato”, tha Fesenko. Svyrydenko, qĂ« mĂ« parĂ« ka qenĂ« zĂ«vendĂ«skryetare e administratĂ«s presidenciale nĂ«n Andriy Yermak, konsiderohet si e besuara e Zelensky-t dhe njĂ« politikane e re dhe dinamike qĂ« potencialisht mund tĂ« sjellĂ« qasje tĂ« reja. Fesenko thekson se Svyrydenko ka “pĂ«rvojĂ«n e nevojshme nĂ« punĂ«n nĂ« kushte lufte dhe nĂ« marrĂ«dhĂ«niet me institucionet ndĂ«rkombĂ«tare”.

Do të ndryshojë puna e qeverisë?

Petro Oleshchuk, ekspert i politikĂ«s nĂ« Universitetin Taras Shevchenko nĂ« Kiev, beson se pavarĂ«sisht disa skandaleve tĂ« korrupsionit nĂ« kabinetin qeveritar, Zelensky dĂ«shiron tĂ« tregojĂ« se ai ende ka njĂ« ekip qĂ« do tĂ« vazhdojĂ« tĂ« punojĂ« me tĂ« – aq mĂ« tepĂ«r qĂ« qeveria nuk do tĂ« ndryshohet plotĂ«sisht dhe njĂ« numĂ«r ministrash do tĂ« mbeten nĂ« detyrĂ«.

Edhe Denys Shmyhal nuk pritet tĂ« largohet plotĂ«sisht nga qeveria, pĂ«rkundrazi pritet tĂ« bĂ«het MinistĂ«r i Mbrojtjes. “Transferimi i Shmyhal nĂ« njĂ« pozicion tjetĂ«r brenda qeverisĂ« synon tĂ« tregojĂ« se nuk ka mosmarrĂ«veshje tĂ« brendshme. KĂ«to janĂ« thjesht ndryshime personeli brenda njĂ« ekipi”, tha Oleshchuk pĂ«r DW.

Nga ana tjetĂ«r, eksperti Oleh Saakyan beson se ndryshimi i pjesshĂ«m i qeverisĂ« tregon njĂ« mungesĂ« akute tĂ« personelit tĂ« kualifikuar dhe tĂ« besueshĂ«m. Ministrat e rinj dhe ata aktualĂ« janĂ« tĂ« detyruar tĂ« japin rezultate shpejt. Saakyan Ă«shtĂ« skeptik nĂ« lidhje me perspektivat afatgjata. “Kjo Ă«shtĂ« njĂ« dozĂ« adrenaline pĂ«r qeverinĂ« aktuale. Por nuk do ta ndryshojĂ« nĂ« thelb cilĂ«sinĂ«â€, thekson eksperti politik ukrainas.

Ndërkohë, Presidenti Zelensky ka përcaktuar tashmë prioritetet kryesore për qeverinë e re të ardhshme, duke përfshirë rritjen e prodhimit vendas të armëve, zhvillimin e projekteve të mbrojtjes dhe liberalizimin gjithëpërfshirës të ekonomisë./DW

The post Pse presidenti Zelensky po ndryshon qeverinë në Ukrainë? appeared first on Gazeta Si.

Dollarët e NATO-s (për Trumpin) mund të jenë më bindëse se propaganda e Putinit

✇Gazeta Si
By: Liridon Mulaj
16 July 2025 at 13:41

Nga Rafael Behr – Para se Donald Trump tĂ« bĂ«hej politikan, ai ishte njĂ« manjat i pasurive tĂ« paluajtshme. NatyrshĂ«m, ai mendoi se mund ta zgjidhte luftĂ«n nĂ« UkrainĂ« me njĂ« marrĂ«veshje tĂ« tipit pasuror. NĂ« kĂ«mbim tĂ« njĂ« armĂ«pushimi, Vladimir Putini do tĂ« mbante territoret qĂ« kishte pushtuar tashmĂ«.

Por, përpara se Putini të bëhej politikan, ai ishte agjent i KGB-së dhe e vajtonte shpërbërjen e Bashkimit Sovjetik. Ideja e tij për një zgjidhje të drejtë fillon me dorëzimin total të Ukrainës ndaj një mëmëdheu ruse imperialist.

Nuk ka asnjĂ« provĂ« se Trump Ă«shtĂ« ndjerĂ« ndonjĂ«herĂ« i tronditur nga kjo ambicie apo nga mizoritĂ« e kryera nĂ« emĂ«r tĂ« saj. Por sot ai shprehet se Ă«shtĂ« “shumĂ« i pakĂ«naqur” me presidentin rus pĂ«r shkak tĂ« intensifikimit tĂ« luftimeve, duke sfiduar pĂ«rpjekjet e ShtĂ«pisĂ« sĂ« BardhĂ« pĂ«r t’i dhĂ«nĂ« fund konfliktit.

Nuk është vrasja ajo që e shqetëson presidentin amerikan, por mosmirënjohja. Trump i ofroi Putinit një copë të madhe të Ukrainës (sikur toka të ishte e tij për ta dhuruar), dhe gjithçka që kërkonte në këmbim ishte mundësia për të mburrur veten si paqebërës. Refuzimi i Rusisë për të pranuar një marrëveshje të tillë e bën Shtëpinë e Bardhë të duket e pafuqishme, një mënyrë efikase për të acaruar një autokrat të ndjeshëm.

Shprehja e kĂ«saj pakĂ«naqĂ«sie erdhi pĂ«rmes njĂ« marrĂ«veshjeje pĂ«r tĂ« furnizuar UkrainĂ«n me sisteme tĂ« domosdoshme mbrojtjeje kundĂ«rraketore dhe njĂ« kĂ«rcĂ«nimi pĂ«r vendosjen e tarifave “tĂ« ashpra” ndaj MoskĂ«s, nĂ«se nuk arrihet njĂ« armĂ«pushim brenda 50 ditĂ«sh.

Ky afat Ă«shtĂ« i mjaftueshĂ«m qĂ« Trump tĂ« rikthehet nĂ« zakonin e tij tĂ« vjetĂ«r pĂ«r tĂ« pĂ«rkĂ«dhelur Kremlinin. PĂ«r mĂ« tepĂ«r, afatet e tij janĂ« elastike. Do tĂ« ishte e nxituar tĂ« festohej vetĂ«dijĂ«simi i presidentit amerikan se Putini e ka “mashtruar” si njĂ« moment ndriçimi strategjik, e aq mĂ« pak si shenjĂ« solidariteti me UkrainĂ«n.

Presidenti që këtë javë foli për të drejtën e Kievit për vetëmbrojtje është i njëjti që vetëm pesë muaj më parë përçmoi Volodymyr Zelensky-n si autor të fatkeqësisë së vendit të tij dhe si një mashtrues që e kishte bindur Joe Biden-in të jepte ndihma të çmuara për një kauzë të humbur ushtarake. Favori që mohohet dhe më pas jepet, mund të tërhiqet sërish. Kjo është mënyra e Trump-it.

Vladimir Putin, Donald Trump

Pozicioni aktual mund të jetë i përkohshëm, por kjo nuk do të thotë se është pa përmbajtje. Ndryshimi kyç është se Zelensky dhe aleatët e tij europianë e kanë bindur Trump-in se janë ata që po paguajnë për luftën; se pavarësia e Ukrainës nuk është një mashtrim.

Faza e parĂ« e kĂ«saj bindjeje ishte krijimi i njĂ« fondi tĂ« pĂ«rbashkĂ«t investimesh pĂ«r shfrytĂ«zimin e mineraleve, naftĂ«s dhe gazit nĂ« UkrainĂ«n e pasluftĂ«s. Pjesa e pĂ«rfytyruar prej 50% pĂ«r SHBA-nĂ« nĂ« kĂ«to burime u paraqit si njĂ« “shlyerje” pĂ«r ndihmĂ«n ushtarake.

MĂ« pas erdhi angazhimi i vendeve anĂ«tare tĂ« NATO-s pĂ«r tĂ« rritur buxhetet e tyre tĂ« mbrojtjes nĂ« 5% tĂ« tĂ« ardhurave kombĂ«tare brenda njĂ« dekade. Samiti vjetor i NATO-s muajin e kaluar u organizua pothuajse tĂ«rĂ«sisht pĂ«r ta paraqitur kĂ«tĂ« premtim si njĂ« nderim personal ndaj Trump-it. Nuk ishte njĂ« spektakĂ«l i denjĂ«. Mark Rutte, sekretari i pĂ«rgjithshĂ«m i NATO-s, nuk e nderoi postin e tij duke e quajtur presidentin amerikan “babi”. Por shfaqja duket se i bĂ«ri pĂ«rshtypje audiencĂ«s sĂ« synuar. NĂ« konferencĂ«n e tij pĂ«r shtyp pas samitit, Trump foli me njĂ« ngrohtĂ«si tĂ« pazakontĂ« pĂ«r vendosmĂ«rinĂ« europiane.

Kjo dashamirĂ«si u shfaq sĂ«rish kĂ«tĂ« javĂ« nĂ« njĂ« transmetim nga ShtĂ«pia e BardhĂ«, ku Trump, me Rutte-n nĂ« krah, deklaroi se “tĂ« kesh njĂ« EuropĂ« tĂ« fortĂ« Ă«shtĂ« njĂ« gjĂ« shumĂ« e mirĂ«â€. Ai iu referua sĂ«rish samitit “shumĂ« tĂ« suksesshĂ«m” tĂ« NATO-s, premtimit pĂ«r 5% dhe njĂ« marrĂ«veshjeje tĂ« re, sipas sĂ« cilĂ«s sistemet e nevojshme tĂ« mbrojtjes kundĂ«rraketore, konkretisht sistemi Patriot, do tĂ« blihen pĂ«r llogari tĂ« Kievit nga aleatĂ«t europianĂ«.

Qëllimi i Trump-it nuk është se kauza është e drejtë, por se faturën e paguajnë të tjerët. (Ky ndryshim qëndrimi reflekton bindjen se Europa është një klient më i mirë se Kremlini.) Dollarët e NATO-s mposhtin mashtrimet e Putinit. Të paktën për tani.

Ky është një lehtësim për Ukrainën, por jo më shumë se kaq. Patriot-ët ndihmojnë për të mbrojtur qytete që ndodhen nën bombardime të ashpra ruse, por nuk e ndryshojnë ndjeshëm ekuilibrin e forcave në fushëbetejë. Kremlini vazhdon të bëjë përparime territoriale me një kosto të lartë në jetë njerëzish. Forcat ukrainase vazhdojnë të bëjnë një mbrojtje heroike dhe herë pas here arrijnë fitore spektakolare me kundërsulme, por guximi nuk mund të përballojë pafundësisht peshën e numrave.

Plani i Putinit Ă«shtĂ« mĂ« shumĂ« njĂ« llogari aritmetike sesa njĂ« strategji. Ai synon tĂ« vazhdojĂ« tĂ« dĂ«rgojĂ« ushtarĂ« nĂ« “mullirin e mishit”, siç e quajnĂ« rusĂ«t frontin, derisa tĂ« mos ketĂ« mĂ« mjaftueshĂ«m ukrainas me forcĂ« apo armĂ« pĂ«r tĂ« luftuar. Prandaj fronti ekonomik veçanĂ«risht sanksionet qĂ« synojnĂ« tĂ« kufizojnĂ« tĂ« ardhurat e MoskĂ«s nga eksportet e naftĂ«s dhe gazit, Ă«shtĂ« kaq jetik. Dhe prandaj gatishmĂ«ria e Trump-it pĂ«r tĂ« forcuar kĂ«tĂ« pĂ«rpjekje, nĂ«se Ă«shtĂ« e sinqertĂ«, do tĂ« kishte njĂ« rĂ«ndĂ«si tĂ« madhe.

Putini mund tĂ« supozojĂ« me tĂ« drejtĂ« se bĂ«het fjalĂ« pĂ«r njĂ« blof ose pĂ«r njĂ« tekĂ« kalimtare. Por ai mund ta ketĂ« tepruar me lĂ«vizjen e tij. Ai ka mĂ« pak kontroll mbi ngjarjet sesa mendojnĂ« adhuruesit mĂ« tĂ« mĂ«dhenj dhe kritikĂ«t mĂ« tĂ« frikĂ«suar. Propaganda e Kremlinit kultivon mitin e udhĂ«heqĂ«sit tĂ« madh dhe vizionar qĂ« qĂ«ndron mbi historinĂ«. Kjo figurĂ« pĂ«rçohet jashtĂ« vendit si hija e njĂ« ‘kukulltari’ tĂ« gjithfuqishĂ«m qĂ« tĂ«rheq fijet pĂ«r tĂ« rrĂ«zuar demokracitĂ« perĂ«ndimore.

E vĂ«rteta Ă«shtĂ« ende e errĂ«t, por mĂ« banale. Putini Ă«shtĂ« bosi i bosĂ«ve nĂ« njĂ« kleptokraci gangstere, ku shĂ«rbimet e sigurisĂ« pĂ«rbĂ«jnĂ« klanin mĂ« tĂ« fuqishĂ«m. Ideologjia ultranacionaliste dhe kultit i personalitetit tĂ« presidentit janĂ« tĂ« ngulitura nĂ« gjithĂ« diskursin publik si prova lojaliteti. ËshtĂ« e vĂ«shtirĂ« tĂ« dihet kush beson me tĂ« vĂ«rtetĂ«, kur dĂ«nimi pĂ«r fjalĂ«n e gabuar Ă«shtĂ« i rĂ«ndĂ«. Ekonomia Ă«shtĂ« organizuar pĂ«r luftĂ« totale, nga industritĂ« qĂ« prodhojnĂ« municione deri te pagesat pĂ«r rekrutĂ«t dhe kompensimet pĂ«r familjet e viktimave, tĂ« cilat mbajnĂ« gjallĂ« rajonet e largĂ«ta ku ushtarakĂ«t janĂ« e vetmja mundĂ«si punĂ«simi.

Volodymyr Zelenskyy, Donald Trump

Putini u ka thënë rusëve në mënyrë të përsëritur se ata janë të përfshirë në një luftë ekzistenciale me Perëndimin, e barazvlefshme me rezistencën ndaj pushtimit nazist në vitin 1941. Nëse ai tani do ta ndalonte luftën në këmbim të një pjese të Ukrainës Lindore, kjo nuk do të ishte fitorja që ka premtuar. Ai ka mobilizuar një zjarr patriotik për të heshtur çdo dyshim mbi mençurinë e kësaj përpjekjeje dhe shpërblimi implicit është lavdia kombëtare.

NĂ«se luftimet pĂ«rfundojnĂ« me kushte tĂ« zbehta, ai do tĂ« pĂ«rballet me nĂ«na tĂ« zemĂ«ruara, bijtĂ« e tĂ« cilave kanĂ« vdekur kot. Do t’i duhet tĂ« gjejĂ« punĂ« civile pĂ«r veteranĂ« tĂ« zhgĂ«njyer. KĂ«to janĂ« probleme qĂ« ai preferon t’i shtyjĂ«. ËshtĂ« mĂ« e lehtĂ« tĂ« vazhdosh mbi rripin transportues tĂ« vdekjes sesa tĂ« zbresĂ«sh prej tij pĂ«r njĂ« marrĂ«veshje si ajo qĂ« ka nĂ« mend Trump-i , njĂ« marrĂ«veshje, duhet theksuar, qĂ« mbetet tmerrĂ«sisht bujare nĂ« shpĂ«rblimin e njĂ« agresioni tĂ« paprovokuar.

Hezitimi i Putinit për të ndjekur këtë rrugë nuk është zgjedhje e një strategu të madh , ashtu siç nuk ishte as pushtimi i plotë në shkurt 2022. Plani A ishte të pushtonte Ukrainën brenda pak ditësh. Presidenti rus e nënvlerësoi rëndë kundërshtarin e tij atëherë. Plani B është kasaphanë dhe durim  me shpresën se pala tjetër do të mbetet pa municion dhe pa vullnet. Ta mbash Trump-in pezull mund të rezultojë të ketë qenë një tjetër gabim i rëndë në gjykim. Ukraina dhe aleatët e saj më të besueshëm duhet të shpresojnë që po  dhe ta shfrytëzojnë fort këtë avantazh, për sa kohë që zgjat.

Burimi: The Guardian. PĂ«rshtati: Gazeta Si.

The post Dollarët e NATO-s (për Trumpin) mund të jenë më bindëse se propaganda e Putinit appeared first on Gazeta Si.

Nga model për Trumpin, në një udhëheqës në krizë / Si po shpërbëhet pushteti i Viktor Orbån

✇Gazeta Si
By: Liridon Mulaj
14 July 2025 at 13:17

Nga Nick Thorpe – HungarezĂ«t kanĂ« njĂ« shprehje popullore: “Visszanyal a fagyi”, qĂ« pĂ«rkthehet: “Akullorja lĂ«pin mbrapsht”. Me fjalĂ« tĂ« tjera, bĂ«j kujdes, sepse ajo qĂ« tĂ« pĂ«lqen ta shijosh, mund tĂ« kthehet tĂ« tĂ« pĂ«rpijĂ«.

Kryeministri hungarez Viktor OrbĂĄn ka sulmuar nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« vazhdueshme botĂ«kuptimin liberal pĂ«r mĂ« shumĂ« se dy dekada, duke e shndĂ«rruar vendin nĂ« atĂ« qĂ« ai vetĂ« e ka pĂ«rshkruar si njĂ« “demokraci joliberale” dhe njĂ« komb tĂ« “lirisĂ« sĂ« krishterĂ«â€.

NdĂ«rkohĂ«, ai ka fituar simpatizantĂ« nĂ« mbarĂ« botĂ«n  qĂ« nga zĂ«vendĂ«spresidenti amerikan JD Vance e deri te kryeministri gjeorgjian Irakli Kobakhidze. Presidenti Donald Trump e ka cilĂ«suar OrbĂĄnin si “tĂ« zgjuar” dhe “njeri tĂ« fortĂ«â€.

“Nga burrat mĂ« tĂ« respektuar . NjĂ« lider i hekurt”, deklaroi Trump nĂ« shtator tĂ« vitit 2024.

Para zgjedhjeve të ardhshme në Hungari, të parashikuara për prillin e vitit 2026, komuniteti LGBTQ duket se është bërë shënjestër e re e Orbånit. Partia e tij, Fidesz, miratoi një ligj të ri për ndalimin e Paradës së Krenarisë. Megjithatë, midis 100,000 dhe 200,000 vetë morën pjesë këtë vit, nga vetëm 35,000 që ishin vitin e kaluar.

Victor Orban dhe Donald Trump

Duke parë turma të mëdha që marshojnë nëpër rrugët e Budapestit për të mbrojtur të drejtën e fjalës, të drejtën për të protestuar dhe për të afirmuar identitetin e tyre, shumë vetë shtrojnë pyetjen: A po i kundërvihet më në fund liberalizmi qeverisjes së Orbånit?

Por në të vërtetë, kjo mund të mos jetë pyetja e duhur. Sepse sfida më serioze ndaj pushtetit të Orbånit nuk vjen nga e majta liberale  por nga qendra e djathtë.

Një sfidant i papritur nga brenda kampit të tij

Peter Magyar, 44 vjeç, një ish-bashkëpunëtor i ngushtë i Orbånit, u shfaq në skenën politike si sfidues në shkurt 2024. Kjo pasoi një skandal që shpërtheu pas faljes së një burri të dënuar për fshehjen e abuzimit seksual ndaj fëmijëve, një vendim që detyroi Presidenten Katalin Novak të japë dorëheqjen drejtpërdrejt në televizion. Edhe Ministrja e Drejtësisë, Judit Varga (ish-Zonja e Parë e Hungarisë), u tërhoq nga posti.

Në një intervistë për Partizån, kanali kryesor opozitar në YouTube, Magyar e akuzoi Fideszin për nepotizëm dhe korrupsion.

Robert Puzser, aktivist dhe drejtues i njĂ« nisme jopartiake tĂ« quajtur “Rezistenca Qytetare”, thotĂ« se elita politike hungareze po ecĂ«n me kujdes, ndĂ«rkohĂ« qĂ« disa pĂ«rpiqen ta etiketojnĂ« Magyarin si liberal apo tĂ« majtĂ«, pĂ«r ta diskredituar para bazĂ«s konservatore tĂ« vendit.

Sipas Puzserit, Magyar ka formësuar një narrativë të re: atë të një vendi që po shembet nga brenda. Dhe shumë duket se po e besojnë. Partia e re e Magyarit, Tisza, në shumicën e sondazheve del mes 9% dhe 18% përpara Fideszit. Vetëm një institut i afërt me qeverinë, Viewpoint Institute, vazhdon ta rendisë Fideszin si forcën më të votuar.

Peter Magyar, lideri i opozitës Hungareze

Gjendja alarmante e spitaleve publike, shkollave shtetërore dhe infrastrukturës hekurudhore është kthyer në armë kundër qeverisë. Strategjia e Orbånit, që për shumë kohë është admiruar nga jashtë, po has gjithnjë e më shumë rezistencë në vend.

Një strateg i vjetër

OrbĂĄn ka qenĂ« nĂ« pushtet pĂ«r 19 nga 35 vitet qĂ« nga rĂ«nia e komunizmit mĂ« 1990, duke e kthyer atĂ« nĂ« njĂ« prej liderĂ«ve mĂ« tĂ« qĂ«ndrueshĂ«m tĂ« Bashkimit Evropian. NĂ« vitet ’90, ai e shkĂ«puti Fideszin nga rrĂ«njĂ«t e saj liberale dhe e riktheu nĂ« njĂ« formacion nacionalist dhe konservator tĂ« djathtĂ«.

NĂ« krizĂ«n e emigrantĂ«ve tĂ« vitit 2015, ai e pĂ«rshkroi lĂ«vizjen drejt EvropĂ«s si njĂ« “migracion tĂ« pĂ«rzier me azilkĂ«rkues dhe luftĂ«tarĂ« tĂ« huaj”. Ai ka refuzuar mbĂ«shtetjen ushtarake pĂ«r UkrainĂ«n dhe kundĂ«rshton pranimin e saj nĂ« BE.

Fitorja në zgjedhje ka qenë gjithmonë e lidhur me një aftësi të mprehtë për të identifikuar frikërat e elektoratit. Që nga viti 2010, Orbån ka fituar zgjedhje me mesazhe të thjeshta dhe të fuqishme, shpesh të nxitura nga sondazhe të brendshme dhe të papublikuara.

Ligji zgjedhor i vitit 2011, që uli numrin e deputetëve dhe hoqi balotazhin, ka ndihmuar Fideszin të dominojë skenën. Në vitin 2014, me 45% të votave, Fidesz mori 67% të vendeve në Parlament.

Orbån ka ndikuar edhe në drejtësinë e vendit, duke emëruar gjyqtarë miqësorë me Fideszin në Gjykatën Kushtetuese dhe atë të Lartë.

Goditje dhe gabime

Referendumi i vitit 2022 pĂ«r “mbrojtjen e fĂ«mijĂ«ve”, qĂ« pĂ«rkoi me zgjedhjet, u pĂ«rdor si njĂ« instrument pĂ«r tĂ« mobilizuar elektoratin konservator. Shumica dĂ«rrmuese votuan kundĂ«r “orientimit seksual pa pĂ«lqimin e prindĂ«rve” dhe “promovimit tĂ« ndĂ«rrimit tĂ« gjinisĂ« pĂ«r tĂ« mitur”.

Por sot, rrëshqitjet janë të dukshme. Orbån nuk arriti ta ndalojë Paradën e Krenarisë, ndonëse e premtoi. Ai gjithashtu gaboi rëndë kur mbështeti kandidatin ultranacionalist rumun George Simion, i cili ka bërë deklarata anti-hungareze dhe humbi befas raundin e dytë të zgjedhjeve presidenciale.

Nga ana tjetër, ekonomia hungareze është në stanjacion dhe e varur nga industria gjermane e automjeteve, ndërkohë që Orbån nuk mund të premtojë më rritje ekonomike.

Në udhëkryq

Peter Magyar është kthyer në një simbol të shpresës për shumë qytetarë. Ai udhëton nëpër vend, viziton spitale e shkolla dhe shpesh transmeton gjithçka drejtpërdrejt në Facebook.

“Do ta ndĂ«rtojmĂ« sĂ«rish kĂ«tĂ« vend, tullĂ« pas tulle,” pĂ«rsĂ«rit ai. Turmat i pĂ«rgjigjen: “TullĂ« pas tulle!”

NdĂ«rkohĂ«, analistĂ«t politikĂ« si ZoltĂĄn Kiszelly paralajmĂ«rojnĂ« se zgjedhjet e vitit 2026 do tĂ« vendosen nga afro njĂ« milion votues tĂ« pavendosur. OrbĂĄn mund tĂ« luajĂ« kartĂ«n e “paqes”  siç bĂ«ri nĂ« vitin 2022 duke akuzuar opozitĂ«n se do ta fuste HungarinĂ« nĂ« luftĂ« pĂ«rkrah UkrainĂ«s.

Nëse lufta përfundon deri atëherë, Orbån mund të pretendojë se kishte të drejtë. Nëse vazhdon, ai do të mund të përforcojë mesazhin kundër Perëndimit dhe të pozicionohet si garant i stabilitetit energjetik përmes lidhjeve me Rusinë.

Por kundĂ«rshtarĂ«t e tij nuk heqin dorĂ«. “Hungaria ndodhet nĂ« njĂ« udhĂ«kryq,” thotĂ« Puzser. “Ka njĂ« rrugĂ« drejt njĂ« tranzicioni demokratik dhe njĂ« tjetĂ«r qĂ« tĂ« çon drejt njĂ« diktature.”

OrbĂĄn vetĂ« thotĂ« se kjo Ă«shtĂ« njĂ« betejĂ« “pĂ«r shpirtin e botĂ«s perĂ«ndimore”. Por pĂ«r shumĂ«kĂ«nd, zgjedhjet e prillit 2026 janĂ« mbi tĂ« gjitha njĂ« betejĂ« pĂ«r shpirtin e HungarisĂ«.

Burimi: BBC; PĂ«rshtati: Gazeta “Si”

The post Nga model për Trumpin, në një udhëheqës në krizë / Si po shpërbëhet pushteti i Viktor Orbån appeared first on Gazeta Si.

A po bëhet Putin gjithnjë e më agresiv pas kritikave të Trump?

✇Gazeta Si
By: Megi Iskurti
10 July 2025 at 12:34

Nga Gazeta ‘Si’- A ka ndonjĂ« lidhje tĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ« midis asaj qĂ« thotĂ« Presidenti i SHBA-sĂ«, Donald Trump, dhe asaj qĂ« bĂ«n Presidenti rus, Vladimir Putin?

Sigurisht, fjalĂ«t e ashpra dhe dhuna e hidhur e ditĂ«ve tĂ« fundit nĂ« UkrainĂ« sugjerojnĂ« se pĂ«rgjigjja Ă«shtĂ« ‘ndoshta’.

SĂ« pari, Presidenti Trump shprehu zhgĂ«njimet e tij pĂ«r mungesĂ«n e angazhimit nga homologu i tij rus pĂ«r t’u angazhuar nĂ« njĂ« proces serioz paqeje.

«Putini na thotë shumë budallallëqe, nëse doni ta dini të vërtetën», tha Trump me inat në një mbledhje të kabinetit të martën. «Ai është shumë i sjellshëm gjatë gjithë kohës, por rezulton se bën gjëra pa kuptim», u ankua ai.

Të nesërmen, sikur e tërbuar nga këto komente, Rusia nisi sulmin e saj më të madh me dronë ndaj Ukrainës , duke dërguar 728 dronë dhe 13 raketa për të goditur qytete anembanë vendit në valë të shumta.

Ishte njĂ« “sulm domethĂ«nĂ«s”, vĂ«rejti Presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky , i cili i dĂ«noi sulmet si tĂ« planifikuara pĂ«r tĂ« kundĂ«rshtuar pĂ«rpjekjet pĂ«r paqe.

JavĂ«n e kaluar, pasi Trump u ankua publikisht se nuk kishte bĂ«rĂ« “asnjĂ« pĂ«rparim” drejt njĂ« armĂ«pushimi pas njĂ« telefonate tĂ« gjatĂ« me udhĂ«heqĂ«sin e Kremlinit, Rusia lĂ«shoi ​​njĂ« tjetĂ«r breshĂ«ri masive mbi UkrainĂ«n. Ajo hodhi 539 dronĂ« dhe 11 raketa nĂ« atĂ« qĂ« zyrtarĂ«t ukrainas e pĂ«rshkruan si njĂ« nga sulmet mĂ« tĂ« kĂ«qija tĂ« konfliktit.

Mund të faleni nëse mendoni se sa herë që Presidenti Trump shpreh zemërim, frustrim apo edhe negativitet ndaj homologut të tij në Kremlin, përgjigja e menjëhershme nga Rusia është të rrisë ndëshkimin e pamëshirshëm që i jep fqinjit të saj ukrainas.

Por nuk është aq e drejtpërdrejtë sa kaq.

Problemi është se Rusia kryen gjithashtu sulme shkatërruese ndaj Ukrainës gjatë periudhave kur presidenti amerikan është relativisht i heshtur në lidhje me konfliktin për të cilin ai u zotua ta përfundonte brenda një dite të vetme.

MĂ« 29 qershor, pĂ«r shembull, Moska nisi 477 dronĂ« dhe 60 raketa kundĂ«r UkrainĂ«s – nĂ« atĂ« kohĂ«, sulmi mĂ« i madh ajror rus i luftĂ«s. MegjithatĂ«, Presidenti Trump kishte bĂ«rĂ« pak komente tĂ« rĂ«ndĂ«sishme publike nĂ« lidhje me RusinĂ« nĂ« ditĂ«t e mĂ«parshme.

PĂ«r mĂ« tepĂ«r, kur Presidenti Trump u tha udhĂ«heqĂ«sve tĂ« tjerĂ« tĂ« G7 tĂ« demokracive tĂ« industrializuara se nĂ« thelb i vinte keq pĂ«r mungesĂ«n e Putinit nĂ« samitin e qershorit dhe kritikoi udhĂ«heqĂ«sit e mĂ«parshĂ«m pĂ«r pĂ«rjashtimin e Rusisë nga ajo qĂ« atĂ«herĂ« ishte G8, Moska vazhdoi tĂ« shtonte sulmet ndaj Kievit, duke vrarĂ« tĂ« paktĂ«n 28 ​​persona nĂ« njĂ« natĂ« tĂ« vetme sulmesh me dronĂ« dhe raketa nĂ« kryeqytetin ukrainas, disa ditĂ« mĂ« vonĂ«.

Edhe komentet pozitive nga presidenti i SHBA-së, të cilat mund të priten në mënyrë të arsyeshme për të zbutur çdo zemërim të ndezur rus për mënyrën se si flitet për të në Shtëpinë e Bardhë, nuk duket se veprojnë si frenues për teprimet e Kremlinit.

Nga ana e tij, Kremlini ka minimizuar çdo sugjerim se shpërthimi kritik i kohëve të fundit i Presidentit Trump ka pasur shumë ndikim.

“Po e marrim me qetĂ«si”, u tha zĂ«dhĂ«nĂ«si i Kremlinit, Dmitry Peskov, gazetarĂ«ve nĂ« njĂ« konferencĂ« telefonike tĂ« pĂ«rditshme, duke shtuar se “Trump, nĂ« pĂ«rgjithĂ«si, tenton tĂ« pĂ«rdorĂ« njĂ« stil dhe shprehje mjaft tĂ« ashpra”.

Në realitet, taktikat ushtarake ruse kanë shumë më tepër gjasa të drejtohen nga objektivi i saj i palëkundur ushtarak për të kapur sa më shumë territor të jetë e mundur, përpara se konflikti i ashpër në Ukrainë, tani në vitin e tij të katërt, të ndalet përfundimisht.

Po kështu, rritja e tmerrshme e përdorimit të dronëve rusë në javët e fundit ka më shumë të ngjarë të jetë një pasqyrim i mungesës së raketave dhe rritjes së prodhimit të dronëve në Rusi sesa ndonjë kundërpërgjigje e zemëruar e Putinit ndaj një prej komenteve të rastësishme të Presidentit Trump.

Burimi: CNN/PĂ«rshtati Gazeta Si

The post A po bëhet Putin gjithnjë e më agresiv pas kritikave të Trump? appeared first on Gazeta Si.

The Economist: Trump-onomiksi do të shkatërrojë themelet e Amerikës

✇Gazeta Si
By: Gisela Troplini
5 July 2025 at 13:31

Ishte vetëm një makth? Paniku që ndjeu ekonomia botërore pas tarifave të Donald Trump është zëvendësuar nga optimizmi. Efekti inflacionist i tarifave nuk është ndjerë. Në biseda informale, biznesmenët presin që lufta tregtare të prodhojë më shumë tregti dhe jo ta fundosë atë. Sondazhet tregojnë se besimi i bizneseve dhe konsumatorëve, megjithëse i ulët, po përmirësohet. Indeksi S&P 500, i bursës amerikane, ka arritur një rekord të ri.

Dhe nĂ« kĂ«tĂ« moment qĂ« raportojmĂ«, projektligji i quajtur “NjĂ« FaturĂ« e Madhe dhe e Bukur” (BBB -Big Beautiful Bill), qĂ« kaloi nĂ« Senat mĂ« 1 korrik dhe nĂ« DhomĂ«n e PĂ«rfaqĂ«suesve mĂ« 3 korrik, duket mĂ« shumĂ« si republikanizĂ«m klasik qĂ« ul taksat dhe shkurton shpenzimet, i denjĂ« pĂ«r Paul Ryan apo Mitt Romney, sesa si njĂ« fantazi MAGA. Papritur, drejtuesit e biznesit janĂ« sĂ«rish tĂ« gatshĂ«m ta shohin Trump-in si populistin e mandatit tĂ« tij tĂ« parĂ«: njĂ« njeri pĂ«r t’u marrĂ« seriozisht, por jo fjalĂ« pĂ«r fjalĂ«.

Fatkeqësisht, BBB, të cilin Trump synon ta nënshkruajë në ligj më 4 korrik, pritet të hedhë hije mbi këtë panoramë optimiste. Ai ilustron dëmin afatgjatë që Trump po i shkakton themeleve të ekonomisë amerikane.

Fatura “e bukur” tregon boshllĂ«kun e TrumponomisĂ«

Efekti kryesor i projektligjit është zgjatja e uljes së taksave nga mandati i parë i Trump-it, të cilat do të skadonin së shpejti. Republikanët e paraqesin këtë si vazhdimësi të status quo-së. Por as ata dhe as demokratët para tyre nuk e pranojnë faktin se kjo status quo është e paqëndrueshme. Deficiti buxhetor i Amerikës gjatë 12 muajve të fundit ka qenë 6.7% e PBB-së, një shifër tronditëse. Nëse fatura miratohet, deficiti do të mbetet në këtë nivel, dhe raporti borxh/PBB do të tejkalojë nivelin 106% të pas Luftës së Dytë Botërore, brenda rreth dy vjetësh. Të ardhurat nga tarifat ndihmojnë, por jo mjaftueshëm për të ndalur rritjen e borxhit, që do të thotë se rrëshqitja drejt një krize do të vazhdojë.

Sa për shtrëngimin e rripit, ai bëhet në mënyrë të gabuar. Me rritjen e jetëgjatësisë dhe plakjen e popullsisë, Amerika duhet të shkurtojë përfitimet për të moshuarit, për shembull, duke rritur moshën e pensionit. Por në vend të kësaj, pensionistët përfitojnë lehtësime tatimore, ndërsa republikanët shkurtojnë Medicaid-in, sigurimin shëndetësor për shtresat në nevojë. Disa masa janë të arsyeshme, si kufizimi i manipulimeve të shteteve për të përfituar më shumë fonde federale. Por sipas projeksioneve zyrtare, efekti i përgjithshëm i ligjit do të jetë që gati 12 milionë amerikanë do të mbeten pa sigurim shëndetësor, një numër skandaloz për vendin më të pasur në botë. Shumë prej tyre do të preken nga kërkesat e reja që përfituesit të jenë të punësuar. Këto rregulla, në të kaluarën, janë shndërruar në pengesa burokratike për përfituesit dhe kanë dështuar të rrisin punësimin.

Kursime tĂ« tjera vijnĂ« nga shfuqizimi i krediteve tatimore pĂ«r energjinĂ« e pastĂ«r, tĂ« miratuara nĂ«n Presidentin Joe Biden. KĂ«to kredi ishin tĂ« mbushura me kĂ«rkesa proteksioniste si “blej amerikan”, qĂ« edhe kjo gazetĂ« i ka kundĂ«rshtuar. Por, meqĂ« Kongresi nuk e do çmimin e karbonit, asgjĂ« nuk do t’i zĂ«vendĂ«sojĂ«. Amerika do tĂ« mbetet pa njĂ« politikĂ« federale pĂ«r dekarbonizimin, dhe emisionet e gazeve serrĂ« do tĂ« jenĂ« mĂ« tĂ« larta sesa do tĂ« ishin ndryshe. Nostalgjia e Trump pĂ«r karburantet fosile injoron potencialin e energjive tĂ« rinovueshme pĂ«r tĂ« rritur bollĂ«kun energjetik, njĂ« naivitet kur gara pĂ«r inteligjencĂ«n artificiale tĂ« avancuar kĂ«rkon sasi kolosale energjie.

Si u miratua ligji? Një pasqyrë e disfunksionit në rritje

MĂ«nyra se si u miratua kjo faturĂ« Ă«shtĂ« vetĂ« simptomĂ« e çrregullimit politik tĂ« AmerikĂ«s. BBB Ă«shtĂ« gjigande, sepse partitĂ« nĂ« pushtet rrallĂ« marrin mĂ« shumĂ« se njĂ« shans nĂ« vit pĂ«r tĂ« kaluar njĂ« ligj tĂ« taksave dhe shpenzimeve me vetĂ«m 51 vota nĂ« Senat, pĂ«r tĂ« shmangur bllokimin (filibuster). Brenda njĂ« fature kaq tĂ« madhe, reformat e rĂ«ndĂ«sishme nuk analizohen me kujdes, dhe shpenzimet pĂ«r interesa elektorale (“pork-barrel”) pĂ«rdoren pĂ«r tĂ« blerĂ« mbĂ«shtetjen e kongresmenĂ«ve.

OptimistĂ«t e pranojnĂ« kĂ«tĂ«, por argumentojnĂ« se rritja ekonomike do t’i zgjidhĂ« tĂ« gjitha. Rritja mĂ« e shpejtĂ« do ta lehtĂ«sonte barrĂ«n e borxhit, do tĂ« ndihmonte tĂ« varfrit pĂ«rmes punĂ«simit dhe rrogave mĂ« tĂ« larta, dhe do tĂ« bĂ«nte qĂ« problemet politike tĂ« dukeshin ekonomikisht tĂ« parĂ«ndĂ«sishme. Administrata parashikon 5% mĂ« shumĂ« prodhim nĂ« katĂ«r vitet e ardhshme.

Por është gabim të pritet që kjo faturë të sjellë një bum ekonomik. Uljet e taksave që janë tashmë në fuqi nuk ofrojnë ndonjë stimul të ri, ndërsa tarifat kanë efekt të kundërt. Për më tepër, normat e interesit janë tri herë më të larta se kur Trump uli taksat për herë të parë, dhe Rezerva Federale ka më shumë gjasë të balancojë politikat fiskale me rregullime monetare. Uljet e taksave që nxisin ofertën do të ndihmojnë investimet, por ato përbëjnë vetëm 8% të kostos totale. Shumë nga uljet e reja të taksave, si përjashtimet për bakshishet dhe orët shtesë, janë manovra populiste. Fushata për deregulim mund të ndihmojë, por vetëm në kufij të ngushtë.

Borxhi i madh, dëmi i madh

Në fakt, burimi i pafund i borxhit publik amerikan do të dëmtojë gjithnjë e më shumë rritjen. Në kushte normale, borxhi publik përjashton investimet private, duke rritur koston e kapitalit për projekte si qendrat e të dhënave. Dhe kostoja e një rregullimi të papritur fiskal të detyruar nga tregjet e bonove do të ishte katastrofike. Goldman Sachs vlerëson se, nëse Kongresi vonon konsolidimin fiskal edhe për një dekadë, më pas do të detyrohet të shkurtojë shpenzimet ose të rrisë taksat me 5.5% të PBB-së çdo vit, më shumë sesa masat shtrënguese të eurozonës pas krizës së borxhit sovran. Nëse kjo është shumë e vështirë për ligjvënësit, Amerika mund të detyrohet të përdorë taktikat e pas Luftës së Dytë Botërore: inflacionin dhe shtypjen financiare.

Mungesa e vizionit afatgjatë në BBB është pjesë e një sëmundjeje më të gjerë. Duke u mbështetur në fuqinë ekonomike të Amerikës dhe levat e saj negociuese, Trump injoron themelet e suksesit amerikan. Ai ka rinovuar sulmet ndaj Rezervës Federale, duke shtuar një tjetër rrezik për stabilitetin ekonomik. Shkurtimet në financimin e kërkimeve shkencore dëmtojnë inovacionin amerikan. Qasja e tij e sipërfaqshme ndaj sundimit të ligjit e bën Amerikën një vend më të pasigurt për investime. Dhe pavarësisht zbutjes së luftës tregtare, norma mesatare e tarifave mbetet më e larta në një shekull, ndërsa pasiguria për politikat tregtare është një barrë e rëndë.

Edhe pse asetet amerikane po rriten në vlerë në dollarë, ato kanë rënë në krahasim me monedhat e huaja. Rënia 11% e dollarit këtë vit pasqyron rreziqe reale dhe në rritje për ekonominë amerikane./TheEconomist

The post The Economist: Trump-onomiksi do të shkatërrojë themelet e Amerikës appeared first on Gazeta Si.

MarrĂ«veshja e re pĂ«r armĂ«pushimin nĂ« Gaza Ă«shtĂ« nĂ« tryezĂ« – a do tĂ« jetĂ« ndryshe kĂ«tĂ« herĂ«?

✇Gazeta Si
By: Megi Iskurti
4 July 2025 at 12:49

Nga Gazeta ‘Si’– Presidenti i SHBA-sĂ«, Donald Trump, thotĂ« se Izraeli ka rĂ«nĂ« dakord me kushtet pĂ«r njĂ« armĂ«pushim 60-ditor nĂ« Gaza. NĂ«se kjo ju duket e dĂ«gjuar, Ă«shtĂ« e vĂ«rtetĂ«.

Ideja e një armëpushimi dy-mujor është diskutuar që nga prishja e armëpushimit të fundit jetëshkurtër në mars. Një propozim i ngjashëm u paraqit në maj, por Hamasi e pa atë si një mekanizëm që Izraeli të vazhdonte luftën pas një pauze të shkurtër, në vend që të arrinte një marrëveshje paqeje të përhershme.

Ndërsa shkatërrimi në Gaza përkeqësohet çdo ditë, a do të jetë ndryshe këtë herë?

Propozimi , i paraqitur nga ndërmjetësuesit e Katarit, thuhet se përfshin lirimin nga Hamasi të dhjetë pengjeve të gjallë dhe trupave të 18 pengjeve të vdekura gjatë periudhës 60-ditore, në këmbim të lirimit të një numri të të burgosurve palestinezë.

22 pengjet e mbetura do të lirohen nëse arrihet një marrëveshje afatgjatë. Periudha 60-ditore e armëpushimit do të përfshijë gjithashtu negociata për një fund të përhershëm të armiqësive dhe një plan veprimi për qeverisjen pas luftës në Gaza.

Por plani është i ngjashëm me armëpushimin tetë-javor, tre-fazor, nga janari deri në mars të këtij viti, i cili dështoi pas fazës së parë të shkëmbimit të pengjeve. Që atëherë, bisedimet e paqes kanë hasur në një bllokim të përsëritur .

Për Hamasin, një armëpushim afatgjatë do të thotë fundi i përhershëm i luftës dhe tërheqja e forcave izraelite nga Gaza. Ndërkohë, Izraeli dëshiron të shohë largimin e plotë të Hamasit nga pushteti, çmontimin dhe çarmatosjen e krahut të tij ushtarak dhe dëbimin e udhëheqësve të lartë të mbetur të Hamasit.

Por, pavarĂ«sisht sfidave tĂ« vazhdueshme, ka disa arsye pse kjo pĂ«rpjekje pĂ«r armĂ«pushim mund tĂ« jetĂ« e ndryshme. E para dhe mĂ« e rĂ«ndĂ«sishmja Ă«shtĂ« e ashtuquajtura “lufta 12-ditore” e kohĂ«ve tĂ« fundit midis Izraelit dhe Iranit, tĂ« cilĂ«n Izraeli e ka trumbetuar si njĂ« sukses tĂ« madh pĂ«r degradimin e aftĂ«sive bĂ«rthamore tĂ« Iranit (megjithĂ«se realiteti Ă«shtĂ« mĂ« i nuancuar ).

Fitorja e perceptuar i jep kryeministrit të Izraelit, Benjamin Netanyahu, manovrim politik për të ndjekur një armëpushim pavarësisht kundërshtimeve të ekstremistëve të djathtë në koalicionin e tij, të cilët kanë kërcënuar të rrëzojnë qeverinë në raundet e mëparshme.

Lufta Iran-Izrael, nĂ« tĂ« cilĂ«n SHBA- tĂ« kryen sulme tĂ« diskutueshme ndaj centraleve bĂ«rthamore tĂ« Iranit, ringjalli gjithashtu interesin e Trump nĂ« Lindjen e Mesme. Trump hyri nĂ« detyrĂ« pikĂ«risht kur po miratohej marrĂ«veshja e armĂ«pushimit nĂ« faza nĂ« Gaza. Por Trump ushtroi pak presion diplomatik mbi Izraelin pĂ«r t’u angazhuar nĂ« bisedime serioze pĂ«r tĂ« kaluar nga faza e parĂ« e marrĂ«veshjes nĂ« fazĂ«n e dytĂ«, duke lejuar qĂ« lufta tĂ« rifillonte nĂ« mars.

Të dy burrat e shohin gjithashtu pozicionin e dobësuar të Iranit si një mundësi për zgjerimin e marrëveshjeve të Abrahamit. Ky ishte grupi i marrëveshjeve që normalizonin marrëdhëniet midis Izraelit dhe disa shteteve arabe, përfshirë Emiratet e Bashkuara Arabe, Bahreinin, Sudanin dhe Marokun, të cilat Trump i ndërmjetësoi në fund të mandatit të tij të parë.

Netanyahu prej kohësh ka synuar një marrëveshje të mbështetur nga SHBA-të me Arabinë Saudite, dhe një deklaratë në shkallë më të vogël me Sirinë thuhet se është gjithashtu në diskutim. Por këto marrëveshje nuk mund të ecin përpara ndërsa lufta në Gaza vazhdon.

Pengesa shtesë

MegjithatĂ«, pengesat e pĂ«rsĂ«ritura pĂ«r njĂ« marrĂ«veshje mbeten – dhe Ă«shtĂ« e paqartĂ« nĂ«se kushtet e propozuara do tĂ« pĂ«rfshijnĂ« garanci pĂ«r tĂ« parandaluar Izraelin tĂ« rifillojĂ« luftĂ«n pas periudhĂ«s 60-ditore.

QĂ« nga raundi i fundit i bisedimeve kanĂ« lindur edhe çështje tĂ« reja qĂ« mund tĂ« krijojnĂ« sfida tĂ« mĂ«tejshme. Hamasi po kĂ«rkon njĂ« kthim nĂ« shpĂ«rndarjen tradicionale tĂ« ndihmĂ«s humanitare nĂ« Gaza – ose tĂ« paktĂ«n zĂ«vendĂ«simin e Fondacionit Humanitar tĂ« GazĂ«s (GHF) tĂ« mbĂ«shtetur nga SHBA-tĂ« dhe Izraeli, i cili Ă«shtĂ« kontrovers.

Katër pikat e shpërndarjes së GHF-së, të vendosura në zona të militarizuara, zëvendësuan mbi 400 pika ndihme që funksiononin më parë, dhe më shumë se 400 njerëz janë vrarë ndërsa kërkonin ndihmë pranë këtyre pikave, që nga 26 maji. Më shumë se 170 organizata ndërkombëtare joqeveritare dhe bamirësie kanë bërë thirrje që GHF të mbyllet.

Kontrolli ushtarak i Izraelit mbi GazĂ«n Ă«shtĂ« forcuar edhe mĂ« shumĂ« qĂ« nga armĂ«pushimi i fundit. MĂ« shumĂ« se 80% mendohet se mbulohen nga urdhrat e evakuimit – dhe urdhra tĂ« rinj pĂ«r GazĂ«n veriore dhe Qytetin e GazĂ«s u lĂ«shuan pĂ«rkatĂ«sisht mĂ« 29 qershor dhe 2 korrik.

Zyrtarët izraelitë i kanë përshkruar operacionet e ripërtërira si presion ushtarak mbi Hamasin për të pranuar një armëpushim. Por Netanyahu ka folur hapur edhe për pushtimin ushtarak afatgjatë të Gazës.

KohĂ«t e fundit ai deklaroi se Izraeli do tĂ« mbetej nĂ« “kontroll tĂ« plotĂ« tĂ« sigurisĂ« sĂ« GazĂ«s” edhe pas luftĂ«s. Edhe nĂ«se arrihet njĂ« armĂ«pushim i pĂ«rkohshĂ«m, rruga pĂ«rpara Ă«shtĂ« e mbushur me vĂ«shtirĂ«si nĂ« lĂ«vizjen drejt njĂ« armĂ«pushimi afatgjatĂ« ose arritjen e njĂ« marrĂ«veshjeje tĂ« pranueshme “tĂ« nesĂ«rmen”.

Megjithatë, momenti aktual ofron një mundësi për një përparim. Trump ka një interes të ripërtërirë për të arritur një armëpushim dhe Netanyahu ka një dritare të rrallë politike për të hyrë në një marrëveshje dhe për të kthyer pengjet në shtëpi.

NdĂ«rkohĂ«, Hamasi Ă«shtĂ« dobĂ«suar, jo vetĂ«m nga sulmet e pamĂ«shirshme ushtarake tĂ« Izraelit, por edhe nga zhgĂ«njimi nĂ« rritje nga populli i GazĂ«s, i cili mezi pret t’i japĂ« fund luftĂ«s.

Nuk ka mungesĂ« arsyesh pĂ«r t’i dhĂ«nĂ« fund luftĂ«s nĂ« Gaza. Pyetja e vetme Ă«shtĂ« nĂ«se Izraeli dhe Hamasi kanĂ« vullnetin pĂ«r ta bĂ«rĂ« kĂ«tĂ«.

Marrë nga The Conversation/Përshtati Gazeta Si

The post MarrĂ«veshja e re pĂ«r armĂ«pushimin nĂ« Gaza Ă«shtĂ« nĂ« tryezĂ« – a do tĂ« jetĂ« ndryshe kĂ«tĂ« herĂ«? appeared first on Gazeta Si.

Një euro e fortë nuk i duhet Europës!

✇Gazeta Si
By: Gisela Troplini
2 July 2025 at 12:25

Ithtarët e një euro të fortë duhet të jenë të kujdesshëm se çfarë dëshirojnë. Nëse monedha forcohet akoma më shumë, do të ngadalësojë rikuperimin e ekonomisë së Eurozonës.

Sipas historisë, një euro e fortë është gjëja e fundit që i duhet Europës. Ish-drejtuesi i Bankës Qendrore Europiane, Mario Draghi edhe pse nuk dëshironte, u detyrua të ndërhynte tre herë në forcimin e euros, në 2014-n, 2017-n dhe 2018-n.

Ka pasur shumĂ« zhurmĂ« pĂ«r shpenzimet e mĂ«dha tĂ« Bashkimit Europian mbi mbrojtjen dhe infrastrukturĂ«n, tĂ« udhĂ«hequr nga Gjermania, dhe pritshmĂ«ritĂ« – veçanĂ«risht nga presidentja e BankĂ«s Qendrore Europiane, Christine Lagarde – se monedha e pĂ«rbashkĂ«t do tĂ« pĂ«rfitojĂ« nga dobĂ«simi i dollarit.

Ashtu si me pjesën më të madhe të komenteve mbi dollarin, shumë nga supozimet që presin rritje të euros, ngatërrojnë përdorimin e një monedhe me konceptin e veçantë të vlerës relative të një çifti monedhash me njëra-tjetrën. Ka pak prova që euro po bëhet monedhë ndërkombëtare e biznesit jashtë sferës së saj të ndikimit. Ari ka uzurpuar euron, sipas vlerësimit vjetor të BQE-së si komponenti i dytë më i rëndësishëm i rezervave të bankës qendrore globale. Sipas një sondazhi të Këshillit Botëror të Arit, kjo prirje ka të ngjarë të vazhdojë pa kërcënuar pozicionin kryesor të dollarit në përdorimin global ose mbajtjen e rezervave.

ËshtĂ« e vĂ«rtetĂ« qĂ« euro Ă«shtĂ« rritur me 13% ndaj dollarit kĂ«tĂ« vit, por Ă«shtĂ« mĂ« domethĂ«nĂ«se rritja 3% ndaj paundit. BQE ka ulur normat shumĂ« mĂ« shpejt se SHBA dhe Anglia, por kjo nuk Ă«shtĂ« reflektuar nĂ« vlerĂ«n e monedhĂ«s sĂ« saj. QĂ« tĂ« rritet kĂ«rkesa pĂ«r euro, duhet njĂ« “bujari” fiskale dhe njĂ« shpresĂ« sĂ« ekonomitĂ« e tjera nuk do tĂ« performojnĂ« mirĂ«. Kjo Ă«shtĂ« pikĂ«pyetje e madhe.

Zona e euros mund të jetë tregu më i madh i bashkuar, por ekonomia e saj varet nga eksportet. Kjo shpjegon pse aktualisht është zhytur në bisedime për tarifat me administratën Trump. Suficiti i llogarisë korrente të Gjermanisë prej 250 miliardë eurosh është më i madhi në nivel global, madje duke kaluar edhe Japoninë. Ajo që dikur ishte një forcë kyçe e BE-së, tani është një thembër e Akilit. Një euro më e fortë vetëm sa e bën më të vështirë ruajtjen e vëllimeve të eksporteve.

Fuqia e euros nuk është vetëm ndaj dollarit, por ndaj të gjithë partnerëve të saj tregtarë

Kriza mund tĂ« ketĂ« filluar tashmĂ«. NĂ«nkryetari i BQE Luis de Guindos i tha Bloomberg TV tĂ« martĂ«n se rritja e euros mbi 1.20 dollarĂ« “do tĂ« ishte shumĂ« mĂ« e ndĂ«rlikuar. Por 1.20 dollarĂ« Ă«shtĂ« krejtĂ«sisht e pranueshme”.

Në bazë të ponderimit të tregtisë, euro nuk ka qenë kurrë më e fortë. Dobësia e dollarit është ende faktori më i rëndësishëm, pasi kontrollon 1/5 të eksporteve të BE-së, por edhe juani kinezi është po aq i rëndësishëm, 740 mld euro.

Shitja e eksporteve të euros në Kinë bëhet më e shtrenjtë

Shefi i inteligjencës së Bloomberg, strategu i monedhës Audrey Childe-Freeman paralajmëron se BQE do të shqetësohet se fitimet e euros do të përshpejtohen nëse ekonomia amerikane dobësohet. Ky ritëm më i shpejtë i rritjes së euros mund ta shtyjë BQE-në të ulë më tej normat, madje edhe nën zonën e saj neutrale të preferuar prej rreth 2%, ku është tani norma e depozitave. Me drejtësi, do të ketë efekte të kundërta të dobishme si kostot më të ulëta të importit, të cilat me kalimin e kohës mund të reduktojnë faturat e familjeve dhe të rrisin të ardhurat e disponueshme dhe konsumin. Megjithatë, me inflacionin e zonës së euros nën objektivin e inflacionit prej 2% të BQE-së, rreziqet e dezinflacionit mund të jenë shqetësimi më i madh.

Një ekonomi e fortë, konkurruese mund të marrë një monedhë më të fortë në hapat e saj, siç dëshmoi marka gjermane përpara adoptimit të euros. Por një ekonomi në vështirësi e euros që rritet me pothuajse 1% është shumë larg nga kjo. BQE ka përgjysmuar normën e saj zyrtare vitin e fundit për një arsye. Shpërndarja e të gjithë stimulit fiskal të premtuar, dhe më shpejt se sa vonë, është thelbësore për rritjen e vazhdueshme të euros.

Shkruar nga Marcus Ashworth, ish- drejtues i bankës Haitong Securities në Londër, për Bloomberg

The post Një euro e fortë nuk i duhet Europës! appeared first on Gazeta Si.

Pse është e qartë që Europa do ta pranojë tarifën bazë prej 10% të Trumpit

✇Gazeta Si
By: Megi Iskurti
2 July 2025 at 12:21

Nga Gazeta ‘Si’- Politika tarifore e Donald Trump kritikohet gjerĂ«sisht – dhe me tĂ« drejtĂ« – si konfuze dhe kontradiktore. Por raportimi i gazetarĂ«ve mbi kĂ«tĂ« temĂ« Ă«shtĂ« shpesh po aq i çuditshĂ«m.

TĂ« hĂ«nĂ«n, Bloomberg raportoi se BE-ja Ă«shtĂ« “e gatshme tĂ« pranojĂ«â€ tarifĂ«n bazĂ« prej 10% tĂ« presidentit amerikan pĂ«r shumicĂ«n e eksporteve europiane, me kusht qĂ« t’i ofrohen pĂ«rjashtime nga taksat e Trump mbi çelikun, aluminin dhe makinat.

Uashingtoni gjithashtu duhet tĂ« zotohet tĂ« mos vendosĂ« taksa mbi “sektorĂ« tĂ« tjerĂ« kyç”, duke pĂ«rfshirĂ« farmaceutikĂ«n dhe gjysmĂ«pĂ«rçuesit, si pjesĂ« e çdo marrĂ«veshjeje tregtare.

Artikulli – i cili u botua gjerĂ«sisht nga mediat ndĂ«rkombĂ«tare dhe madje shkaktoi tronditje nĂ« tregun amerikan tĂ« aksioneve – nuk pĂ«rmbante citate nga zyrtarĂ« tĂ« emĂ«ruar ose tĂ« paidentifikuar. NĂ« vend tĂ« kĂ«saj, citonte njĂ« numĂ«r tĂ« paspecifikuar “njerĂ«zish tĂ« njohur me çështjen”.

“Komisioni Europian, i cili merret me çështjet tregtare pĂ«r BE-nĂ«, e sheh kĂ«tĂ« marrĂ«veshje si paksa favorizuese pĂ«r SHBA-nĂ«, por prapĂ«seprapĂ« diçka me tĂ« cilĂ«n mund tĂ« bjerĂ« dakord, thanĂ« njerĂ«zit, tĂ« cilĂ«t folĂ«n nĂ« kushte anonimiteti”, shtoi raporti.

Komisioneri Europian Maros Sefcovic.

Artikulli – dhe reagimet e medias dhe tĂ« investitorĂ«ve ndaj tij – janĂ« tĂ« çuditshme pĂ«r disa arsye.

PĂ«r shembull, vetë Bloomberg na kishte thĂ«nĂ« vetĂ«m javĂ«n e kaluar se Brukseli “mĂ« nĂ« fund kishte zbuluar” se, nĂ« fakt, do tĂ« hakmerrej nĂ«se niveli bazĂ« prej 10% do tĂ« mbetej nĂ« fuqi.

Provat e paraqitura pĂ«r kĂ«tĂ« pretendim ishin njĂ« intervistĂ« me shefin e industrisĂ« sĂ« BE-sĂ«, StĂ©phane SĂ©journĂ©, i cili tha se Komisioni “do tĂ« duhet tĂ« hakmerret dhe tĂ« ribalancojĂ« disa sektorĂ« kyç nĂ«se SHBA-tĂ« kĂ«mbĂ«ngulin nĂ« njĂ« marrĂ«veshje asimetrike”.

PĂ«rveç njĂ« skenari nĂ« tĂ« cilin Komisioni drejtohet nga skizofrenĂ« politikĂ« – gjĂ« qĂ«, duhet pranuar, nuk mund tĂ« pĂ«rjashtohet – tĂ« dy raportet nuk mund tĂ« jenĂ« tĂ« dyja tĂ« vĂ«rteta: Komisioni nuk mund tĂ« ketĂ« “zbuluar” se do tĂ« hakmerret kundĂ«r nivelit bazĂ« prej 10% tĂ« Trump dhe pastaj, vetĂ«m gjashtĂ« ditĂ« mĂ« vonĂ«, tĂ« pranojĂ« se nuk do ta bĂ«jĂ« kĂ«tĂ«.

Mund të thuhet se kjo mospërputhje në raportimin e Bloomberg është simptomatike e një gjendjeje të keqe më të gjerë që prek korpusin e shtypit në Bruksel.

KĂ«to probleme pĂ«rfshijnĂ« raportimin pa kritikĂ« tĂ« çdo gjĂ«je qĂ« thotĂ« njĂ« zyrtar i BE-sĂ« dhe, veçanĂ«risht, njĂ« varĂ«si tĂ« pashĂ«ndetshme ndaj citimit tĂ« zyrtarĂ«ve tĂ« paidentifikuar – madje edhe pĂ«r deklaratat mĂ« banale dhe haptazi tĂ« dukshme.

Ato pĂ«rfshijnĂ« gjithashtu njĂ« paaftĂ«si themelore, ose mungesĂ« vullneti, pĂ«r tĂ« interpretuar jo vetĂ«m atĂ« qĂ« Ă«shtĂ« thĂ«nĂ«, por edhe kush e ka thĂ«nĂ« atĂ« – dhe, ndoshta edhe mĂ« kritike, atĂ« qĂ« nuk Ă«shtĂ« thĂ«nĂ« fare.

Për shembull, Séjourné nuk është vetëm një komisioner, por është edhe një aleat i ngushtë i Presidentit Francez Emmanuel Macron, i cili është një mbështetës i hapur i hakmarrjes kundër detyrimit bazë prej 10% të Trump. A po fliste Séjourné më shumë si francez apo si një zyrtar i BE-së gjatë intervistës? Pyetja nuk u bë.

Megjithatë, edhe më e rëndësishme është fakti që Séjourné nuk është komisioneri i  tregtisë i BE-së.

Lëshime të dukshme

PĂ«r mĂ« tepĂ«r, komentet “zbuluese” tĂ« SĂ©journĂ© ishin plotĂ«sisht nĂ« kundĂ«rshtim me vĂ«rejtjet e tjera publike tĂ« bĂ«ra mĂ« herĂ«t atĂ« ditĂ« nga zyrtarĂ« tĂ« tjerĂ« tĂ« BE-sĂ«, tĂ« cilat nĂ«nkuptonin fuqimisht se Brukseli , nĂ« fakt, do ta pranonte tarifĂ«n bazĂ« tĂ« Trump.

NĂ« veçanti, Komisioni – i cili mĂ« parĂ« kishte hedhur poshtë kategorikisht çdo sugjerim se do tĂ« pranonte taksĂ«n prej 10% – refuzoi vazhdimisht tĂ« mohonte se mund ta pranonte atĂ« gjatĂ« konferencĂ«s sĂ« rregullt tĂ« mesditĂ«s me gazetarĂ«t.

Duke i fryrë trombës së tyre?

Komentet e JĂžrgensen erdhĂ«n gjithashtu njĂ« ditĂ« pasi komisioneri aktual i tregtisĂ« i BE-sĂ«, MaroĆĄ Ć efčovič , tha se tarifat e Trump mbi metalet dhe makinat janĂ« “tĂ« paqĂ«ndrueshme” – por nuk e pĂ«rshkroi nivelin bazĂ« prej 10% nĂ« terma tĂ« tillĂ«.

Ć efčovič, i cili do tĂ« takohet me zyrtarĂ« tĂ« lartĂ« amerikanĂ« nĂ« Uashington tĂ« mĂ«rkurĂ«n dhe tĂ« enjten nĂ« njĂ« pĂ«rpjekje pĂ«r tĂ« shmangur rritjen e normĂ«s bazĂ« prej 10% në 50% mĂ« 9 korrik , vuri nĂ« dukje gjithashtu se çdo marrĂ«veshje e ardhshme BE-SHBA ka tĂ« ngjarĂ« tĂ« ngjajĂ« me marrĂ«veshjen tregtare Britani-SHBA tĂ« arritur nĂ« maj, e cila ofron pĂ«rjashtime pĂ«r detyrimet e Trump pĂ«r makinat dhe metalet, por e lĂ« nĂ« fuqi taksĂ«n prej 10%.

MarrĂ«veshja BE-SHBA ndoshta do tĂ« pĂ«rfshinte njĂ« “marrĂ«veshje tĂ« shkurtĂ«r mbi parimet, ose [njĂ«] marrĂ«veshje kornizĂ« me qĂ«llime tĂ« deklaruara”, e ndjekur nga marrĂ«veshje “mbi çështjet e ndryshme sektoriale”, vuri nĂ« dukje ai.

Shkurt: “lajmi” se BE-ja Ă«shtĂ« e gatshme tĂ« pranojĂ« nivelin bazĂ« prej 10% Ă«shtĂ«, nĂ« fakt, njĂ« informacion qartĂ«sisht i dukshĂ«m qĂ« Ă«shtĂ« nĂ« pjesĂ«n dĂ«rrmuese tĂ« rasteve nĂ« domenin publik.

Dhe luhatja e dukshme e zyrtarĂ«ve tĂ« BE-sĂ« nga refuzimi i nivelit bazĂ« prej 10%, te pranimi i tij, te refuzimi i tij, dhe nĂ« dukje pranimi i tij pĂ«rsĂ«ri, Ă«shtĂ« pothuajse me siguri njĂ« proces i vetĂ«m dhe i pandĂ«rprerĂ« i dredhisë – ndĂ«rkohĂ« qĂ« pĂ«rpiqen tĂ« fshehin se kjo Ă«shtĂ« ajo qĂ« po bĂ«jnĂ«.

Burimi: Euractive/PĂ«rshtati Gazeta Si

The post Pse është e qartë që Europa do ta pranojë tarifën bazë prej 10% të Trumpit appeared first on Gazeta Si.

Tarifat e Trump- Kjo mund të jetë vera e ferrit ekonomik

✇Gazeta Si
By: Megi Iskurti
30 June 2025 at 15:06

Nga Gazeta ‘Si’-  PĂ«rballĂ« tarifave mĂ« tĂ« larta pĂ«r pothuajse çdo gjĂ« qĂ« importon Shtetet e Bashkuara, plus njĂ« krize nĂ« Lindjen e Mesme, ekonomia e Shteteve tĂ« Bashkuara, çuditĂ«risht, ka mbajtur pozitat e saj. Inflacioni ka mbetur kryesisht i qĂ«ndrueshĂ«m, ndĂ«rsa shkalla e papunĂ«sisĂ« mbetet pranĂ« niveleve mĂ« tĂ« ulĂ«ta historike.

Ndërkohë, aksionet arritën nivele të reja rekord javën e kaluar. Kjo mund të ndryshojë së shpejti, ndërsa afrohen afatet vendimtare.

E para Ă«shtĂ« 9 korriku, e cila shĂ«non fundin e pauzĂ«s 90-ditore tĂ« Presidentit Donald Trump mbi ato qĂ« ai i quajti tarifa “reciproke” ndaj dhjetĂ«ra partnerĂ«ve tregtarĂ« tĂ« AmerikĂ«s. NĂ«se kĂ«to vende nuk arrijnĂ« marrĂ«veshje tregtare me SHBA-nĂ«, ato potencialisht mund tĂ« pĂ«rballen me tarifa shumĂ« mĂ« tĂ« larta.

Pastaj, shumë afër kësaj është e ashtuquajtura data X, kur qeveria mund të mos i përmbushë detyrimet e saj të borxhit. Kjo do të ndodhë në një moment të gushtit, tha Sekretari i Thesarit Scott Bessent në një letër të kohëve të fundit drejtuar udhëheqësve të Kongresit.

asojat e mos përmbushjes së detyrimeve të SHBA-së për borxhin, të cilat nuk kanë ndodhur kurrë, janë të rënda dhe ka të ngjarë të shkaktojnë trazira ekonomike globale. Kjo është arsyeja pse Bessent argumentoi se ligjvënësit duhet të rrisin tavanin e borxhit përpara se të fillojë pushimi njëmujor i Kongresit më 4 gusht.

Një situatë tjetër urgjente që mund të përmbysë qetësinë aktuale është armëpushimi i brishtë i ndërmjetësuar nga Trump midis Iranit dhe Izraelit. Ai mund të zhbëhet shpejt dhe të shkaktojë rritje të çmimeve të naftës në botë në një kohë kur inflacioni nga tarifat e tij mund të jetë duke u rritur tashmë.

“E dimĂ« qĂ« po vjen. Ka njĂ« vonesĂ« midis ndryshimeve nĂ« tarifa dhe kur ato shfaqen nĂ« çmimet qĂ« unĂ« dhe ju po paguajmĂ«â€, tha Ryan Sweet, kryeekonomist amerikan nĂ« Oxford Economics.

Një pyetje e madhe dhe e shëmtuar për tarifat

Trump ka demonstruar gjatĂ« muajve tĂ« parĂ« se nuk ka kufi se sa lart do tĂ« rrisĂ« tarifat – qoftĂ« pĂ«r mallrat e njĂ« vendi apo pĂ«r tĂ« gjitha importet e njĂ« produkti tĂ« caktuar. PĂ«r shembull, SHBA-tĂ« kishin taksuar mallrat kineze me njĂ« normĂ« minimale prej 145%, por njĂ« marrĂ«veshje qĂ« u arrit mĂ« 12 maj e uli atĂ« normĂ« nĂ« 30%.

Tarifat e tjera që janë aktualisht në fuqi përfshijnë 50% për çelikun dhe aluminin, 25% për makinat dhe pjesët e automjeteve, dhe një tarifë minimale prej 10% për mallrat e pothuajse çdo vendi.

Ndërsa mallrat meksikane dhe kanadeze përjashtohen nga disa tarifa nëse ato përputhen me kushtet e Marrëveshjes Shtetet e Bashkuara-Meksikë-Kanada, Trump tha të premten se do të vendosë tarifa të reja për mallrat kanadeze për shkak të refuzimit të vendit për të hequr dorë nga një taksë e re që do të hyjë në fuqi të hënën.

NĂ« prill, pasi politika e tij tregtare tronditi tregjet, Trump njoftoi njĂ« pauzĂ« 90-ditore, me sa duket pĂ«r tĂ« blerĂ« mĂ« shumĂ« kohĂ« pĂ«r tĂ« punuar nĂ« marrĂ«veshje tregtare “tĂ« personalizuara” me vendet e prekura, tha ai. QĂ« atĂ«herĂ«, janĂ« nĂ«nshkruar vetĂ«m dy marrĂ«veshje tregtare, me MbretĂ«rinĂ« e Bashkuar dhe KinĂ«n.

Trump vuri nĂ« dukje tĂ« premten se ishte jorealiste qĂ« 200 vende qĂ« kanĂ« synuar tĂ« nĂ«nshkruajnĂ« marrĂ«veshje tregtare me SHBA-nĂ«, t’i kenĂ« ato tĂ« finalizuara deri mĂ« 9 korrik.

“NĂ« njĂ« moment tĂ« caktuar, gjatĂ« njĂ« jave e gjysmĂ« tĂ« ardhshme, ose ndoshta mĂ« parĂ«, ne do tĂ« dĂ«rgojmĂ« njĂ« letĂ«r. Ne biseduam me shumĂ« vende dhe do t’u tregojmĂ« atyre se sa duhet tĂ« paguajnĂ« pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« biznes nĂ« Shtetet e Bashkuara”, u tha ai gazetarĂ«ve nga dhoma e konferencave pĂ«r shtyp nĂ« ShtĂ«pinĂ« e BardhĂ«.

“Kemi shumĂ« gjĂ«ra tĂ« shkĂ«lqyera duke shkuar pĂ«rpara dhe po shkojmĂ« mirĂ« me vendet, por disa do tĂ« zhgĂ«njehen sepse do tĂ« duhet tĂ« paguajnĂ« tarifa”, shtoi Trump.

Sekretari i Tregtisë Howard Lutnick ritheksoi mundësinë e një strategjie rajonale tarifore të enjten, ndërsa pohoi gjithashtu se njoftimet e 10 marrëveshjeve tregtare ishin të afërta.

Kjo mund të nënkuptojë që disa vende do të përballen me tarifa më të larta krahasuar me nivelet e prillit, vetëm në varësi të vendndodhjes së tyre. Për shembull, Vietnami do të përballej me tarifa prej 46%, ndërsa fqinji i tij Malajzia do të përballej me një tarifë prej 24%.

“NĂ«se afati i 9 korrikut do tĂ« sjellĂ« probleme pĂ«r ekonominĂ« botĂ«rore apo jo, varet nga mĂ«nyra se si administrata Trump do ta trajtojĂ« politikĂ«n tregtare”, tha pĂ«r CNN Matthew Luzzetti, kryeekonomist amerikan nĂ« Deutsche Bank.

Ekipi i ekonomistĂ«ve tĂ« Luzzetti-t parashikon qĂ« çmime mĂ« tĂ« larta nĂ« muajt nĂ« vijim. Rivendosja e tarifave mĂ« tĂ« larta mĂ« 9 korrik vetĂ«m sa mund t’i shtojĂ« mĂ« shumĂ« benzinĂ« ​​zjarrit, tha ai./ CNN

The post Tarifat e Trump- Kjo mund të jetë vera e ferrit ekonomik appeared first on Gazeta Si.

A mund ta shpëtojnë Europa dhe Azia ekonominë globale?

✇Gazeta Si
By: Megi Iskurti
30 June 2025 at 12:30

Nga Gazeta ‘Si’- Vendet nĂ« mbarĂ« botĂ«n po pĂ«rballen me tĂ« njĂ«jtĂ«n pĂ«rzierje tronditjesh. Prishja e vazhdueshme e sistemit global tregtar, pĂ«r shkak tĂ« njĂ« politike tĂ« paqĂ«ndrueshme tarifore tĂ« SHBA-sĂ«, tani shoqĂ«rohet me rrezikun e ndĂ«rprerjeve nĂ« rrugĂ«t tregtare dhe prodhimin e naftĂ«s nga konfliktet ushtarake nĂ« Lindjen e Mesme.

PĂ«r mĂ« tepĂ«r, shqetĂ«simet nĂ« lidhje me sigurinĂ« e aseteve nĂ« dollarĂ« po rriten, sepse projektligji i shpenzimeve “i madh dhe i bukur” i Presidentit tĂ« SHBA-sĂ«, Donald Trump, pritet tĂ« gĂ«rryejĂ« pozicionin fiskal tashmĂ« tĂ« dobĂ«t tĂ« AmerikĂ«s. NĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n kohĂ«, riorganizimi i gjerĂ« dhe i nxitur gjeopolitikisht i zinxhirĂ«ve globalĂ« tĂ« furnizimit vazhdon, dhe rreziku i shkatĂ«rrimit tĂ« klimĂ«s dhe mjedisit Ă«shtĂ« rritur, veçanĂ«risht tani qĂ« Shtetet e Bashkuara janĂ« tĂ«rhequr pĂ«rsĂ«ri nga marrĂ«veshja e klimĂ«s e Parisit.

Duke pasur parasysh se tĂ« gjithĂ« do tĂ« vuajnĂ« nga kĂ«to tronditje, bashkĂ«punimi pĂ«r t’i pĂ«rmirĂ«suar ato duhet tĂ« jetĂ« njĂ« pĂ«rparĂ«si, veçanĂ«risht pĂ«r AzinĂ« dhe EuropĂ«n.

Të dy rajonet janë shumë të integruara në sistemin global tregtar dhe të dyja mund të preken nga humbja e besueshmërisë fiskale të SHBA-së. Rezervat valutore të shumë vendeve aziatike janë shumë të peshuara drejt aseteve në dollarë dhe pjesa më e madhe e tregtisë së tyre të jashtme faturohet në dollarë. Në mënyrë të ngjashme, ndryshimi i klimës përbën një kërcënim të madh për të gjitha vendet, por Europa, veçanërisht, e ka vënë të ardhmen e saj në tranzicionin drejt energjisë së pastër.

Thënë thjesht, tronditjet e fundit kërcënojnë themelin mbi të cilin vendet aziatike dhe europiane kanë ndërtuar modelet e tyre ekonomike: tregtinë e hapur, e cila në vetvete bazohet në një sistem të bazuar në rregulla.

SHBA-tĂ« kanĂ« kaluar nga tĂ« qenit njĂ« vend qĂ« vendos rregulla nĂ« njĂ« vend qĂ« i shkel ato. PĂ«r shembull, tarifat e Trump-it, tĂ« cilat janĂ« etiketuar nĂ« mĂ«nyrĂ« mashtruese si “tarifa reciproke”, shkelin nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« qartĂ« parimin e kombit mĂ« tĂ« favorizuar (MFN), i cili ndalon çdo anĂ«tar tĂ« OrganizatĂ«s BotĂ«rore tĂ« TregtisĂ« tĂ« mbajĂ« barriera tĂ« ndryshme tregtare pĂ«r vende tĂ« ndryshme, pĂ«rveçse sipas njĂ« marrĂ«veshjeje formale tĂ« tregtisĂ« sĂ« lirĂ«.

Trump ka shkelur gjithashtu angazhimin e SHBA-sĂ« pĂ«r tĂ« mos rritur normat e saj tarifore pĂ«rtej “normave tĂ« kufizuara” tĂ« OBT-sĂ« – njĂ« tjetĂ«r gur themeli i sistemit global.

Në mënyrë të ngjashme, SHBA-të po minojnë sistemin e përqendruar te dollari, mbi të cilin vendet aziatike dhe europiane janë mbështetur prej kohësh për likuiditet, financim tregtar dhe menaxhim të riskut financiar. Erozioni i pritur i pozicionit fiskal të SHBA-së, i kombinuar me politikën tarifore kapriçioze të Trump, ka hedhur dyshime mbi besueshmërinë e dollarit.

Ernest HemingĂ«ay shkroi nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« famshme se falimentimi ndodh “gradualisht dhe pastaj papritur”. MeqenĂ«se SHBA-tĂ« teknikisht nuk kanĂ« dĂ«shtuar kurrĂ«, rritja e fundit e primeve tĂ« rrezikut pĂ«r obligacionet qeveritare mund tĂ« thuhet se bie brenda fazĂ«s “graduale”. Por investitorĂ«t tani duhet tĂ« marrin nĂ« konsideratĂ« mundĂ«sinĂ« e ardhjes “papritmas” mĂ« shpejt nga sa mendohej mĂ« parĂ«.

NĂ« vend qĂ« tĂ« kĂ«rkojnĂ« strategji tĂ« ndara mbrojtĂ«se, Azia dhe Europa do tĂ« pĂ«rfitonin mĂ« shumĂ« nga bashkĂ«punimi. NĂ« frontin tregtar, njĂ« kuadĂ«r i pĂ«rmirĂ«suar midis Bashkimit Europian dhe dy blloqeve tĂ« mĂ«dha tregtare aziatike, Partneritetit Ekonomik GjithĂ«pĂ«rfshirĂ«s Rajonal (RCEP) dhe MarrĂ«veshjes GjithĂ«pĂ«rfshirĂ«se dhe Progresive pĂ«r Partneritetin Trans-PaqĂ«sor (CPTPP), do tĂ« vendoste rregulla tregtare pĂ«r pothuajse tĂ« gjithĂ« botĂ«n – pavarĂ«sisht se çfarĂ« bĂ«n SHBA-ja.

Në frontin e klimës, rreziku tani është që vende të tjera (si Argjentina) mund të ndjekin SHBA-në në daljen nga marrëveshja e Parisit. Për të parandaluar këtë mundësi, Azia dhe Europa duhet të ndjekin një kuadër të përbashkët tarifor të karbonit. Nëse dy rajonet më të mëdha tregtare në botë vendosin të njëjtat penalitete mbi importet me intensitet të lartë karboni, ato do të krijojnë një nxitje të fuqishme për të vazhduar kursin e dekarbonizimit.

Në financat ndërkombëtare, të dy rajonet mund të punojnë drejt një sistemi që është më i qëndrueshëm ndaj sjelljes së papërgjegjshme nga ana e çdo vendi të vetëm. Qëllimi nuk është të zhvendoset dollari amerikan si monedha dominuese globale, por të ofrohen më shumë instrumente për menaxhimin e riskut dhe diversifikimin.

Për shembull, një monedhë e re stablecoin mund të lidhet me euron ose me një nga monedhat kryesore aziatike. Bankat qendrore mund të formojnë një rrjet marrëveshjesh shkëmbimi valutorësh që janë të pavarura nga dollari amerikan.

Dhe vendet mund të punojnë drejt një kuadri më të fuqishëm shumëpalësh për lehtësimin e borxhit për vendet me të ardhura të ulëta, duke u bazuar në bashkëpunimin midis Bankës Europiane të Investimeve, Bankës Aziatike të Zhvillimit, Bankës Aziatike të Investimeve në Infrastrukturë, Bankës Afrikane të Zhvillimit dhe Klubit të Parisit të kreditorëve sovranë.

AsnjĂ« nga kĂ«to zgjidhje nuk do tĂ« jetĂ« e lehtĂ« pĂ«r t’u arritur, sigurisht, duke pasur parasysh tensionet midis vendeve brenda secilit bllok rajonal nĂ« lidhje me njĂ« sĂ«rĂ« çështjesh. BashkĂ«punimi do tĂ« kĂ«rkonte ndarje nĂ« ndarje, me qeveritĂ« qĂ« pĂ«rqendrohen drejtpĂ«rdrejt nĂ« ofrimin e tĂ« mirave publike globale.

Sado sfiduese tĂ« duket kjo, alternativa do tĂ« jetĂ« shumĂ« mĂ« e kushtueshme pĂ«r AzinĂ« dhe EuropĂ«n – dhe pĂ«r pjesĂ«n tjetĂ«r tĂ« botĂ«s.

Marrë nga Project Syndicate/Përshtati Gazeta Si

The post A mund ta shpëtojnë Europa dhe Azia ekonominë globale? appeared first on Gazeta Si.

Trump është i inatosur! Bota nuk po i jep marrëveshje të lehta

✇Gazeta Si
By: Megi Iskurti
28 June 2025 at 13:38

Nga Gazeta ‘Si’-  “Mund ta bĂ«j. Mund tĂ« mos e bĂ«j ”, u tha Trump gazetarĂ«ve nĂ« oborrin e ShtĂ«pisĂ« sĂ« BardhĂ«.

Pyetja ishte nëse do të bashkohej me sulmet ajrore izraelite ndaj objekteve bërthamore të Iranit. Disa ditë më vonë, bombarduesit amerikanë ishin nisur. Disa e prisnin që kjo të ndodhte. Të tjerë, përfshirë Keir Starmer, kishin deklaruar publikisht se nuk e prisnin.Askush nuk e dinte. Doktrina e paparashikueshmërisë nuk do ishte shkelur në asnjë mënyrë.

Kjo vlen edhe në politikën ekonomike dhe të brendshme.

PaqĂ«ndrueshmĂ«ria Ă«shtĂ« njĂ« tipar i personalitetit presidencial, por edhe njĂ« teknikĂ« e mĂ«suar menaxhimi. T’i mbash tĂ« gjithĂ« pĂ«rreth duke hamendĂ«suar, duke kaluar nga shakaja nĂ« kĂ«rcĂ«nim- janĂ« metoda tĂ« kontrollit shtrĂ«ngues.

Udhëheqësit e huaj nuk janë oborrtarë të Shtëpisë së Bardhë. Ata mund të kërkojnë favorin e presidentit amerikan në tregti ose të kenë frikë nga zemërimi i tij ushtarak, por gjithmonë me interesa kombëtare konkurruese në sfond. Në skenën botërore, Trump nuk do ta ndiejë kurrë përkushtimin e pastër që merr nga besimtarët në një tubim të Maga-s, gjë që është një arsye pse ai e urren të udhëtojë.

Ky tension ishte i dukshëm në samitin e NATO-s këtë javë në Hagë. Trump nuk e fshehu përbuzjen e tij për demokracitë europiane. Ai nuk është i bindur se mbrojtja e kontinentit të tyre, veçanërisht e asaj pjese të tij nën sulmin e dhunshëm nga Rusia, është problemi i SHBA-së.

KĂ«rcĂ«nimi qĂ« ai bĂ«ri shkurtimisht nĂ« mandatin e tij tĂ« parĂ« pĂ«r t’u tĂ«rhequr nga NATO nĂ«se anĂ«tarĂ«t e tjerĂ« nuk do tĂ« fillonin tĂ« paguanin pĂ«r ta, ende varet mbi aleancĂ«n. UdhĂ«heqĂ«sit europianĂ« duhet tĂ« pĂ«rpiqen ta mbajnĂ« Trumpin nĂ« krah, ndĂ«rsa planifikojnĂ« situata tĂ« paparashikuara pĂ«r ditĂ«n kur ai mund tĂ« vendos t’i braktisĂ« ata.

Kjo është doktrina: askush nuk e di. Kjo i detyron anëtarët e NATO-s të bëjnë një valle të sikletshme, duke performuar në dobi të Trump, ndërkohë që punojnë edhe rreth tij. Ata duan ta impresionojnë atë me ambicien e tyre financiare, duke u zotuar të shpenzojnë 5% të PBB-së së tyre kombëtare për mbrojtje deri në vitin 2035. Por ata gjithashtu e dinë se nuk duhe të presin ndonjë angazhim reciprok.

Lufta në Lindjen e Mesme e rrit pasigurinë në nivele të reja. Udhëheqësit europianë duhet të qëndrojnë të përqendruar te Ukraina dhe te perspektiva e Rusisë që e drejton agresionin e saj territorial në ndonjë pjesë tjetër të krahut lindor të NATO-s. Vladimir Putin nuk sheh legjitimitet në kufijtë që u hartuan nga rënia e Bashkimit Sovjetik. Ai gjithashtu e ka përshtatur ekonominë, aparatin politik dhe makinerinë e propagandës së Rusisë për të supozuar luftë të përhershme me perëndimin. Një mësim nga gjendja e vështirë e Ukrainës është të supozojmë se kur Putini thotë se do të luftojë, ai e mendon me gjithë mend.

Këto llogaritje i mbajnë europianët zgjuar natën, por jo Trumpin. Ai nuk e njeh Rusinë si agresore në Ukrainë dhe do të shihte me kënaqësi përfundimin e luftës me kushte që e lënë NATO-n të poshtëruar dhe Putinin të trimëruar, dhe që sinjalizojnë një ndryshim epokal në ekuilibrin e fuqisë globale larg demokracisë.

Por, formulimi i zgjedhjes në terma të mëdhenj gjeostrategjikë errëson motivet më të vogla, të cilat shpesh janë ato më të spikaturat tek Trump. Ai nuk dëshiron të marrë anën e Kievit sepse kjo është ajo që bëri Joe Biden. Nuk është kauza e tij dhe për këtë arsye ai mendon se është budallallëk.

Ky nuk është rasti me Iranin. Aleatët e SHBA-së duhet, të paktën publikisht, ta gjykojnë ndërhyrjen ushtarake të Trump sikur të ishte bërë sipas një llogaritjeje konvencionale diplomatike dhe strategjike: perspektiva e Teheranit që ushtron fuqi të apokalipsit bërthamor është vërtet e neveritshme; negociatat nuk po jepnin fryte. Ndoshta kishte arsye për të kundërshtuar vlerësimet e inteligjencës amerikane që thoshin se pragu i gatishmërisë për armë nuk ishte i afërt. Ndoshta koha për të vepruar ishte vërtet afër.

Suksesi i hershĂ«m izraelit – njĂ« arritje e jashtĂ«zakonshme e inteligjencĂ«s ushtarake qĂ« shkatĂ«rroi komandantĂ«t dhe asetet e larta iraniane – i ofroi Trumpit mundĂ«sinĂ« e ngjitjes nĂ« njĂ« operacion fitues.

Të dhënat se ndryshimi i regjimit ishte në axhendë mund ta kenë shtyrë Ali Khamenein, udhëheqësin suprem të Iranit, drejt një armëpushimi, mbi bazën se kapitullimi i hershëm me njëfarë pushteti të ruajtur, ndonëse i papranueshëm, është i preferueshëm sesa vrasja. Zyrtarë të lartë të Shtëpisë së Bardhë këmbëngulën se qëllimet e luftës ishin të kufizuara në përmbajtjen e kërcënimit bërthamor, por meqenëse ata as nuk e dinin se një luftë po vinte, autoriteti i tyre për këtë çështje është i dyshimtë.

MbĂ«shtetĂ«sit e Trump thonĂ« se kjo Ă«shtĂ« provĂ« se stili i tij i paqĂ«ndrueshĂ«m funksionon. NĂ« studimet strategjike njihet si “teoria e tĂ« çmendurit”. Rreziku i dukshĂ«m Ă«shtĂ« se i mĂ«son gjithashtu pjesĂ«s tjetĂ«r tĂ« botĂ«s meritat e çmendurisĂ«. SundimtarĂ«t e Iranit do tĂ« jenĂ« mĂ« tĂ« bindur se kurrĂ« se vetĂ«m armĂ«t bĂ«rthamore mund tĂ« garantojnĂ« sovranitetin e tyre. (Kjo pikĂ«pamje do tĂ« vazhdonte deri nĂ« ndryshimin e regjimit, pasi asnjĂ« nga skenarĂ«t e zbatueshĂ«m nuk rezulton nĂ« njĂ« lulĂ«zim tĂ« demokracisĂ« pro-perĂ«ndimore nĂ« rajon. Ambiciet atomike tĂ« Teheranit mund tĂ« pengohen me vite, por kauza e mospĂ«rhapjes sĂ« negociuar dhe shumĂ«palĂ«she Ă«shtĂ« gjithashtu nĂ« kolaps.)

Kjo nuk i intereson Trumpit. Ai mendon pĂ«r fitore tĂ« lehta, jo pĂ«r pasoja komplekse. Prandaj erdhi edhe acarimi i tij me Izraelin dhe Iranin pĂ«r shkeljen e armĂ«pushimit. Ai Ă«shtĂ« i vetĂ«dijshĂ«m se duket sikur Ă«shtĂ« mashtruar nga Netanyahu, ashtu siç dikur tregoi një shkĂ«ndijĂ« frustrimi me Putinin pĂ«r “pĂ«rfshirjen” e tij nĂ« negociatat pĂ«r t’i dhĂ«nĂ« fund luftĂ«s nĂ« UkrainĂ«. Ai u premtoi votuesve amerikanĂ« marrĂ«veshje. Ai zemĂ«rohet kur bota ia fsheh ato.

Ky Ă«shtĂ« njĂ« funksion natyror i doktrinĂ«s sĂ« paparashikueshmĂ«risĂ«. T’u thuash vendeve tĂ« tjera se nuk mund ta dinĂ« kurrĂ« se çfarĂ« do tĂ« bĂ«sh, i bĂ«n ato mĂ« pak tĂ« ndjeshme ndaj diplomacisĂ«; mĂ« pak tĂ« bindura ndaj tekave tĂ« njĂ« presidenti amerikan. Pastaj fillon njĂ« rreth vicioz. Trump mbĂ«shtetet nĂ« personalitetin e tij tĂ« paqĂ«ndrueshĂ«m pĂ«r tĂ« ushtruar kontroll nĂ« situata qĂ« nuk i kupton, duke gjeneruar kaos qĂ« ekspozon pafuqinĂ« e tij.

PĂ«r demokracitĂ« europiane kjo Ă«shtĂ« dobĂ«suese. ËshtĂ« e vĂ«shtirĂ« tĂ« koordinosh mbrojtjen kundĂ«r kĂ«rcĂ«nimeve tĂ« jashtme kur fuqia supreme nĂ« aleancĂ«n tĂ«nde Ă«shtĂ« origjina e kaq shumĂ« paqĂ«ndrueshmĂ«rive.

GjĂ«ja qĂ« u nevojitet mĂ« shumĂ« prej tij – besueshmĂ«ria – Ă«shtĂ« e vetmja gjĂ« qĂ« ai Ă«shtĂ« i destinuar nga personaliteti dhe doktrina tĂ« mos e ofrojĂ« kurrĂ«.

Burimi: The Guardian/PĂ«rshtati Gazeta Si

The post Trump është i inatosur! Bota nuk po i jep marrëveshje të lehta appeared first on Gazeta Si.

Pse Trump po e humbet luftën e tij tregtare

✇Gazeta Si
By: Megi Iskurti
28 June 2025 at 12:26

Nga Gazeta ‘Si’- Lufta tregtare e Donald Trump po shndĂ«rrohet me shpejtĂ«si nĂ« njĂ« fiasko.

Kur presidenti e nisi luftĂ«n, ekipi i Trump e reklamoi atĂ« si tĂ« sigurt se do tĂ« ishte e shpejtĂ«, e lehtĂ« dhe e lirĂ«. Trump do tĂ« vendoste tarifa. Bota do t’i nĂ«nshtrohej vullnetit tĂ« tij.

Tarifat do të bënin gjithçka menjëherë. Ato do të mbronin industrinë amerikane nga konkurrenca e huaj pa rritur çmimet dhe do të gjeneronin të ardhura të mëdha që do të financonin ulje të tjera të taksave.

“Nuk do tĂ« ketĂ« asnjĂ« dhimbje pĂ«r punĂ«torĂ«t amerikanĂ«â€, u zotua nĂ« prill sekretarja e shtypit e Trump, Karoline Leavitt.

Por çdo gjë rezultoi e rremë.

Ekonomia amerikane po ngadalësohet për shkak të tarifave të Trump; ajo e Kinës po lulëzon pavarësisht tyre.

Ekipi i Trump promovon në mënyrë të rreme skica të paqarta pesëfaqëshe me ish-aleatë si marrëveshje të mëdha; Kina po i josh me sukses disa nga ish-rivalët e saj, siç është Vietnami.

Pozicioni i Amerikës në botë po bie ndjeshëm; ai i Kinës po rritet ndjeshëm.

Gjykatat po vendosin se tarifat e Trump janë të paligjshme ; opinioni publik nuk u beson tarifave, duke i konsideruar ato si të shtrenjta dhe joproduktive. Premtimi i flukseve të mëdha të parave pa dhimbje nga të ardhurat nga tarifat po zhduket.

Oh, dhe rrjeti më i madh i shitësve me pakicë të Halloween-it në vend anuloi hapjen e madhe tradicionale të verës për shkak të ndërprerjeve të furnizimit të shkaktuara nga Trump.

ÇfarĂ« ndodh mĂ« pas, ndĂ«rsa gjĂ«rat shkojnĂ« keq?

Instinkti i parë i Trump është të fajësojë objektivat e agresionit të tij ekonomik për mosbashkëpunimin me dëshirat e tij. Më 30 maj, Trump akuzoi Kinën për shkelje të një marrëveshjeje imagjinare me të.

MĂ« 4 qershor, ai u ankua se Xi Jinping ishte “jashtĂ«zakonisht i vĂ«shtirĂ« pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« njĂ« marrĂ«veshje me tĂ«â€.

Por Trump rrallĂ« zgjedh tĂ« grindet me diktatorĂ«t e huaj, duke thĂ«nĂ« nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n frymĂ«: “MĂ« pĂ«lqen Presidenti Xi i KinĂ«s, gjithmonĂ« mĂ« ka pĂ«lqyer dhe gjithmonĂ« do tĂ« mĂ« pĂ«lqejĂ«â€.

Me theks tĂ« plotĂ« me shkronja tĂ« mĂ«dha, Trump njoftoi se ishte arritur njĂ« marrĂ«veshje, duke deklaruar se “MARRËDHËNIA E tij ËSHTË E SHKËLQYER” me presidentin kinez pĂ«r jetĂ«.

Mungesa e detajeve në njoftim sugjeron fuqimisht se Trump dha më shumë dhe fitoi më pak nga sa aparati i tij publicistik dëshiron që amerikanët të besojnë.

Kjo sepse, në realitet, lufta tregtare globale e Trump ka qenë gjithmonë e varur nga lufta e tij e brendshme kulturore.

Trump preferon shumë më tepër ta shfryjë zemërimin e tij kundër armiqve të brendshëm.

PĂ«rgatituni qĂ« ai t’ua hedhĂ« fajin pĂ«r dĂ«shtimin e luftĂ«s sĂ« tij tregtare bashkĂ«kombĂ«sve amerikanĂ« qĂ« nuk e mbĂ«shtetĂ«n mjaftueshĂ«m. Tarifat e Trump do tĂ« lavdĂ«rohen si njĂ« akt patriotizmi, njĂ« sakrificĂ« e domosdoshme qĂ« duhet vĂ«nĂ« nĂ« altarin e kombit. NjĂ« nga folĂ«sit televizivĂ« tĂ« Trump u kujtoi shikuesve se amerikanĂ«t shkrinĂ« tenxheret dhe tiganĂ«t e tyre pĂ«r tĂ« fituar LuftĂ«n e DytĂ« BotĂ«rore. NĂ«se presidenti duhet tĂ« racionojĂ« kukullat dhe lapsat me ngjyra, si guxon ndonjĂ« amerikan i vĂ«rtetĂ« tĂ« ngrejĂ« njĂ« zĂ« tĂ« kundĂ«rt?

Thirrja e ardhshme për solidaritet kombëtar me Luftën e Madhe Patriotike të Trump kundër kostumeve të importuara të Halloëeen-it meriton të gjitha talljet që do të marrë dhe më shumë se kaq.

Trumpi e urdhëroi kombin të hynte në luftë ekonomike. Ai nuk bëri asnjë nga gjërat e nevojshme për të krijuar ndonjë shpresë për sukses në atë luftë. Disfata e afërt është vepër e tij personale, tërësisht faji i tij.

Shtetet e Bashkuara janĂ« padyshim ekonomia kombĂ«tare mĂ« e fortĂ« e planetit, duke prodhuar pak mĂ« shumĂ« se njĂ« tĂ« katĂ«rtĂ«n e mallrave dhe shĂ«rbimeve tĂ« planetit. Duke pĂ«rfshirĂ« partnerĂ«t e saj historikĂ« dhe tĂ« kohĂ«ve tĂ« fundit, Shtetet e Bashkuara mund tĂ« udhĂ«heqin potencialisht njĂ« grup kombesh me ndikim tĂ« mjaftueshĂ«m pĂ«r tĂ« shkruar rregulla ekonomike qĂ« tĂ« gjithĂ« do tĂ« duhet t’i marrin parasysh.

Ky fakt mbështeti konceptin e Partneritetit Trans-Paqësor të viteve të Obamës: Formoni një klub mjaftueshëm të madh dhe mjaftueshëm tërheqës, dhe Kina nuk do të ketë zgjidhje tjetër veçse të përmbushë kushtet e anëtarëve themelues.

Koncepti alternativ i Trump është që një e katërta e ekonomisë botërore të shkëputet nga tre të katërtat e tjera, dhe pastaj të presë që tre të katërtat të kërkojnë mëshirë nga një e katërta. Siç pritej, ky koncept po rezulton shpejt i dobët.

Por supozojmĂ« se presidenti besonte sinqerisht se SHBA-tĂ« nuk kishin zgjidhje tjetĂ«r: NjĂ« e katĂ«rta duhet tĂ« luftonte kundĂ«r tre tĂ« katĂ«rtave si çështje mbijetese kombĂ«tare, ose “çlirimi”, nga tirania e mallrave dhe shĂ«rbimeve tĂ« huaja, frutave dhe perimeve tĂ« huaja. Çmenduri, por supozojmĂ« se e bĂ«ri. ÇfarĂ« do tĂ« pasonte?

Një president racional do ta kuptonte se një luftë ekonomike e SHBA-së kundër pjesës tjetër të botës do të ishte një sipërmarrje e madhe, e zgjatur dhe e dhimbshme.

Një angazhim kaq i madh do të kërkonte pëlqimin demokratik nga një shumicë e madhe e publikut, aq më tepër sepse Shtetet e Bashkuara po e fillojnë vetë luftën.

Konflikti tregtar i Trump është në një farë mënyre një luftë e zgjedhur. Presidenti duhet të shpjegojë pse e zgjodhi atë.

NjĂ« president racional i vendosur pĂ«r tĂ« luftuar njĂ« luftĂ« ekonomike do tĂ« pĂ«rpiqej tĂ« mobilizonte mbĂ«shtetje tĂ« gjerĂ« nga publiku dhe nga Kongresi. Ai do tĂ« kĂ«rkonte aleatĂ« nĂ« Kongres, dhe jo vetĂ«m nga partia e tij. Ai mund tĂ« bĂ«nte kompromis, pĂ«r shembull, pĂ«r disa nga qĂ«llimet e tij tĂ« tjera. NĂ«se ai do tĂ« donte gjithashtu tĂ« shtrĂ«ngonte imigracionin nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n kohĂ« me zhvillimin e njĂ« lufte globale tregtare, ose tĂ« tĂ«rhiqte programet DEI, ose tĂ« ulte taksat pĂ«r tĂ« pasurit, ose tĂ« lehtĂ«sonte masat antikorrupsion, ose tĂ« falte krimet e mbĂ«shtetĂ«sve tĂ« tij tĂ« dhunshĂ«m, ose tĂ« planifikonte ndonjĂ« projekt tjetĂ«r ambicioz, por pĂ«rçarĂ«s, ai mund tĂ« mendonte dy herĂ« para se t’i ndiqte ato. Nuk mund t’u kĂ«rkosh kundĂ«rshtarĂ«ve tĂ« tu tĂ« paguajnĂ« mĂ« shumĂ« dhe tĂ« bĂ«jnĂ« pa to nĂ«se nuk heq dorĂ« as nga njĂ« copĂ«z e axhendĂ«s sate partiake.

Një president që kërkon të frymëzojë amerikanët të durojnë vështirësitë për të mirën e përgjithshme sigurisht që nuk do të organizonte një paradë ditëlindjeje multimilionëshe me shpenzime publike. Ai nuk do të pranonte dhurata të bollshme nga qeveritë e huaja, nuk do të drejtonte një biznes me pagesë për akses që mbledh miliarda dollarë për veten dhe familjen e tij nga kërkues të pazbuluar favoresh. Ndërsa u kërkonte amerikanëve të tjerë të pranonin më pak, ai nuk do ta ndihmonte veten me paturpësi për më shumë. Ai sigurisht që nuk do të ngacmonte, fyente dhe poshtëronte ata që mund të mos kenë votuar për të, por bashkëpunimin e të cilëve i nevojitet tani.

Lufta e tij ekonomike është shtesë e luftës së tij kulturore partiake. Ai nuk kërkoi mbështetje të gjerë.

Trump nuk mund të kërkojë durim dhe besim, sepse të paktën gjysma e vendit e ka gjykuar në mënyrë të pandryshueshme atë si të pabesueshëm dhe vetëm për veten e tij.

Trump e vuri bast presidencĂ«n e tij nĂ« teorinĂ« se luftĂ«rat tregtare janĂ« “tĂ« mira dhe tĂ« lehta pĂ«r t’u fituar”, siç postoi gjatĂ« mandatit tĂ« tij tĂ« parĂ«.

Megjithatë, lufta e tij tregtare në mandatin e dytë po rezulton të mos jetë aq e lehtë, dhe as aq e mirë. Ai po e lufton atë vetëm, pa aleatë globalë apo pëlqimin e brendshëm, sepse kjo është natyra e tij. Tani është edhe problemi i tij.

Burimi: The Atlantic/PĂ«rshtati Gazeta Si

The post Pse Trump po e humbet luftën e tij tregtare appeared first on Gazeta Si.

‘Merzcron’- NjĂ« dyshe qĂ« po ‘vĂ« nĂ« punë’ tĂ« gjithĂ« EuropĂ«n

✇Gazeta Si
By: Megi Iskurti
28 June 2025 at 12:21

Nga Gazeta ‘Si’- Duart e kapura tĂ« udhĂ«heqĂ«sve francezĂ« dhe gjermanĂ« kanĂ« mishĂ«ruar prej kohĂ«sh frymĂ«n e unitetit europian.

Pra, kur Kancelari Friedrich Merz i kapi dorĂ«n Presidentit Emmanuel Macron nĂ« shkallĂ«t e pallatit ÉlysĂ©e nĂ« fillim tĂ« majit – njĂ« shtrĂ«ngim duarsh i gjatĂ« dhe i ngrohtë– nuk ishte thjesht njĂ« pozĂ« pĂ«r foto.

Ishte shenja më e qartë deri më tani se aleanca më e rëndësishme e Europës ishte rikthyer në lëvizje. Pas vitesh paqëndrueshmërie dhe frustrimi nën drejtimin e Olaf Scholz, motori franko-gjerman po gumëzhin përsëri dhe ka një emër të ri: Merzcron.

QĂ« nga zgjedhja e Merz, tĂ« dy janĂ« takuar disa herĂ« – veçanĂ«risht kĂ«tĂ« javë me udhĂ«heqĂ«s tĂ« tjerĂ« tĂ« NATO-s nĂ« Hagë dhe pĂ«rsĂ«ri në takimin e KĂ«shillit Europian nĂ« Bruksel.

Axhenda e tyre e përbashkët: të nxisin reagimin e Bashkimit Europian ndaj sigurisë, Ukrainës dhe pasigurive të epokës Trump, si dhe të formësojnë rolin e Europës në skenën globale.

Përpara samitit të NATO-s të së mërkurës, Macron dhe Merz paraqitën vizionin e tyre në një artikull të përbashkët opinioni në Financial Times .

 “NĂ« kĂ«to kohĂ« sprovash, Gjermania dhe Franca – sĂ« bashku me miqtĂ« dhe aleatĂ«t tanĂ« europianĂ« dhe transatlantikĂ« – qĂ«ndrojnĂ« tĂ« bashkuar dhe tĂ« fortĂ«, pĂ«r tĂ« mbrojtur vlerat tona tĂ« pĂ«rbashkĂ«ta, si dhe lirinĂ« dhe sigurinĂ« e qytetarĂ«ve tanĂ«â€, shkruan ata.

Ata pĂ«rshkruan planet pĂ«r tĂ« rritur shpenzimet e mbrojtjes – duke synuar tĂ« arrijnĂ« 3.5% tĂ« PBB-sĂ« nĂ« investimet kryesore ushtarake – dhe pĂ«r tĂ« thelluar bashkĂ«punimin midis NATO-s dhe BE-sĂ«, duke bĂ«rĂ« thirrje pĂ«r njĂ« EuropĂ« mĂ« tĂ« fortĂ« dhe mĂ« sovrane qĂ« nuk varet mĂ« nga tĂ« tjerĂ«t pĂ«r sigurinĂ« e saj.

Ata u zotuan tĂ« sigurojnĂ« qĂ« Ukraina tĂ« dalĂ« “e begatĂ«, e fuqishme dhe e sigurt” dhe paralajmĂ«ruan se stabiliteti europian pĂ«r dekadat e ardhshme varet nga fija.

Shenjat janĂ« se aleanca e fuqishme ‘Mercron’ ose ‘Merkozy’, njĂ« frazĂ« e nxjerrĂ« nga emrat e ish-kancelarit gjerman Angela Merkel, Macron dhe paraardhĂ«sit tĂ« tij Nicholas Sarkozy, po evoluon nĂ« njĂ« ‘Merzcron’ po aq me ndikim.

Samiti dy-ditor i KĂ«shillit Europian nĂ« Bruksel, menjĂ«herĂ« pas njĂ« takimi tĂ« G7 nĂ« Kanada dhe samitit tĂ« liderĂ«ve tĂ« NATO-s nĂ« HagĂ«, ishte i pari i mandatit tĂ« Merz si kancelar – dhe pritej tĂ« ishte njĂ« tjetĂ«r demonstrim se sa i fortĂ« mund tĂ« jetĂ« ky bashkim, pavarĂ«sisht dallimeve mbi disa çështje.

CNN foli me dy mbĂ«shtetĂ«s tĂ« partneritetit franko-gjerman – ish-presidentin francez Francois Hollande, i cili punoi ngushtĂ« me Merkelin, dhe Wolfgang Ischinger, njĂ« ish-zĂ«vendĂ«ssekretar shteti gjerman i pĂ«rshkruar dikur si ish-diplomati mĂ« i lidhur i EuropĂ«s – pĂ«r tĂ« vlerĂ«suar rĂ«ndĂ«sinĂ« e tij pĂ«r EuropĂ«n dhe botĂ«n.

Nën drejtimin e Scholz, ish-kancelarit gjerman, boshti Berlin-Paris u tendos, diçka që e vunë re si Ischinger ashtu edhe Hollande.

Stefan Seidendorf, drejtor nĂ« Institutin Franko-Gjerman nĂ« LudĂ«igsburg tĂ« GjermanisĂ«, tha se Scholz kalonte aq shumĂ« kohĂ« duke bĂ«rĂ« “punĂ« shtĂ«pie” saqĂ« nuk ishte kurrĂ« nĂ« gjendje tĂ« pĂ«rqendrohej plotĂ«sisht nĂ« EuropĂ«.

Koalicioni trepalësh që ai drejtoi ishte i mbushur me grindje të brendshme për çështje të brendshme dhe europiane dhe përfundimisht u shemb në nëntor të vitit të kaluar, duke shkaktuar zgjedhje të parakohshme.

Megjithatë, kishte edhe disa çështje ndërpersonale në lojë.

“Ishte e vĂ«shtirĂ« pĂ«r Macronin tĂ« shkonte mirĂ« me kĂ«tĂ« gjerman shumĂ« protestant, verior, jo shumĂ« emocional, jo tĂ« dhĂ«nĂ« pas simboleve tĂ« mĂ«dha tĂ« lidershipit politik”, tha Siedendorf pĂ«r CNN nĂ« njĂ« intervistĂ« telefonike.

Ai shtoi se e njĂ«jta gjĂ« vlente edhe pĂ«r Scholz, “i cili e kishte tĂ« vĂ«shtirĂ« tĂ« shkonte mirĂ« me kĂ«tĂ« president francez qĂ« jetonte nĂ« pallatin e ÉlysĂ©e me gjithĂ« atĂ« ar, shkĂ«lqim dhe ceremoni”.

Por miqësia midis Macron dhe Merz nuk ishte e garantuar, duke pasur parasysh stilet e tyre të ndryshme. Macron, 47 vjeç, është jupiterian dhe teatral, i cilësuar nga disa si vizionar, i hedhur poshtë nga të tjerë si narcisist. Merz, 69 vjeç, është impulsiv, i ashpër nën presion dhe herë pas here anon nga mburrja populiste.

MegjithatĂ«, Ischinger tha se tĂ« dy udhĂ«heqĂ«sit “u takuan mjaft lehtĂ« – dhe ia dolĂ«n mbanĂ«â€. Duke folur pĂ«r tiparet e tyre tĂ« pĂ«rbashkĂ«ta tĂ« karakterit, ai tha se ata “e duan bashkĂ«veprimin. Ata kĂ«naqen me pyetjet e vĂ«shtira. KĂ«ta tĂ« dy kanĂ« njĂ« mĂ«nyrĂ« pĂ«r ta kuptuar njĂ«ri-tjetrin – janĂ« tĂ« hapur”.

‘Unitet i pĂ«rsosur’ mbi UkrainĂ«n

Shfaqja mĂ« e qartĂ« e “Merzcron” nĂ« veprim ka qenĂ« mbĂ«shtetja pĂ«r UkrainĂ«n. Hollande i tha CNN se dyshja kishte qenĂ« tashmĂ« “efektive” nĂ« kĂ«tĂ« çështje.

UdhĂ«timi i tyre i fundit nĂ« Kiev, sĂ« bashku me udhĂ«heqĂ«sit britanikĂ« dhe polakĂ«, Keir Starmer dhe Donald Tusk, “ishte njĂ« simbol i njĂ« lloji tĂ« ri tĂ« bashkimit tĂ« vendosur tĂ« fuqive tĂ« mĂ«dha europiane pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« pĂ«rparim”, tha Ischinger.

Parisi ka qenë prej kohësh më i ashpër se Berlini në mbështetjen e tij për Ukrainën. Macron ka qenë një mbështetës i fortë i trupave ushtarake në terren në vend dhe i ka lejuar Ukrainës të qëllojë raketa me rreze të gjatë veprimi të prodhuara në Francë, thellë në Rusi.

MegjithatĂ«, Hollande tha, “kemi parĂ« qĂ« qĂ«ndrimi i Merz Ă«shtĂ« paksa i ndryshĂ«m nga ai i paraardhĂ«sit tĂ« tij
 pĂ«rfshirĂ« edhe dĂ«rgimin e raketave tĂ« afta pĂ«r tĂ« arritur territorin rus.”

Që nga marrja e detyrës, Merz ka mirëpritur Presidentin e Ukrainës, Volodymyr Zelensky, në Berlin dhe ka zbuluar një paketë të re prej 5 miliardë dollarësh për Ukrainën, që përfshin bashkëpunim të përbashkët në zhvillimin e raketave me rreze të gjatë veprimi të afta të qëllohen thellë në Rusi, disa prej të cilave mund të jenë në funksion deri në fund të vitit.

«Tani jemi në unitet të përsosur», tha Ischinger për shtrirjen franko-gjermane në Ukrainë.

Shqetësimi i Rusisë për një qasje më të koordinuar franko-gjermane ndaj Ukrainës, tashmë ka filluar të duket.

Lajmi për vizitën e muajit të kaluar në Kiev nga Merz dhe Macron u shoqërua me publikimin e një fotoje të bërë përpara një takimi midis tyre. Në tavolinë ndodhej një pecetë e bardhë.

Prania e saj shkaktoi njĂ« thashethem nĂ« internet, tĂ« amplifikuar nga zyrtarĂ«t e Kremlinit dhe mĂ« vonĂ« tĂ« gjurmuar deri te llogaritĂ« pro-ruse, qĂ« pretendonin nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« rreme se peceta e rrudhur – tĂ« cilĂ«n Macron e mori dhe e futi nĂ« xhep – ishte njĂ« qese kokaine.

Pallati Elize kundĂ«rshtoi duke thĂ«nĂ« se “kur uniteti europian bĂ«het i papĂ«rshtatshĂ«m, dezinformimi shkon deri aty sa e bĂ«n njĂ« shami tĂ« thjeshtĂ« tĂ« duket si drogĂ«. Ky lajm i rremĂ« po pĂ«rhapet nga armiqtĂ« e FrancĂ«s, si jashtĂ« vendit ashtu edhe brenda vendit.”

Siguria europiane

Kthimi i Presidentit të SHBA-së, Donald Trump, në Shtëpinë e Bardhë ka detyruar gjithashtu një rreshtim të ri midis fuqive europiane, veçanërisht në çështjen e sigurisë së Europës.

KĂ«mbĂ«ngulja e administratĂ«s Trump qĂ« Europa duhet tĂ« bĂ«jĂ« mĂ« shumĂ« pĂ«r tĂ« mbrojtur veten shkaktoi ndryshimin, shpjegoi Hollande, duke thĂ«nĂ« se kjo “i detyroi FrancĂ«n dhe GjermaninĂ« tĂ« punonin sĂ« bashku diplomatikisht dhe ushtarakisht, ndĂ«rsa deri atĂ«herĂ«, pĂ«rafrimi i tyre kryesor kishte qenĂ« nĂ« çështjet monetare.”

“Sot ekziston njĂ« pĂ«rgjegjĂ«si e pĂ«rbashkĂ«t. Gjermania duhet tĂ« bĂ«jĂ« mĂ« shumĂ« pĂ«r mbrojtjen e saj dhe Franca duhet tĂ« jetĂ« e gatshme tĂ« ndajĂ« njĂ« numĂ«r propozimesh dhe iniciativash – pĂ«rfshirĂ« mbrojtjen – me GjermaninĂ«â€, thotĂ« Hollande.

Qendra në ndryshim e Europës

Parisi dhe Berlini po pĂ«rpiqen gjithashtu tĂ« ringjallin “TrekĂ«ndĂ«shin e Vajmarit”, i cili Ă«shtĂ« themeluar pas ribashkimit tĂ« GjermanisĂ« nĂ« vitin 1991, dhe synonte ta sillte PoloninĂ« mĂ« thellĂ« nĂ« gjirin europian, tĂ« udhĂ«hequr nga Gjermania dhe Franca.

Ischinger mendon se pesha relative e Bashkimit Europian Ă«shtĂ« zhvendosur drejt lindjes pĂ«r shkak tĂ« luftĂ«s nĂ« UkrainĂ«, qĂ« do tĂ« thotĂ« se Varshava, tani mĂ« shumĂ« se kurrĂ«, duhet tĂ« jetĂ« njĂ« aleat jetik pĂ«r Parisin dhe Berlinin. “Harmonia (midis FrancĂ«s dhe GjermanisĂ«) Ă«shtĂ« thelbĂ«sore, por nuk Ă«shtĂ« e mjaftueshme”, tha ai.

“Qendra e gravitetit tĂ« Bashkimit Europian tĂ« vjetĂ«r dhe tĂ« mirĂ« ishte diku midis FrancĂ«s dhe GjermanisĂ«. Por sot, pothuajse gjysma e anĂ«tarĂ«ve janĂ« nĂ« lindje tĂ« GjermanisĂ«â€, shtoi ai, dhe dhĂ«nia e mĂ« shumĂ« pushtetit PolonisĂ« Ă«shtĂ« mĂ«nyra mĂ« e mirĂ« pĂ«r ta bashkuar kontinentin.

Edhe ky ndryshim po ndodh tashmë. Përveç pjesëmarrjes në udhëtimin në Kiev, Tusk është përfshirë drejtpërdrejt në bisedimet europiane me Trumpin, ndërsa presidenti amerikan është përpjekur të ndërmjetësojë përfundimin e luftës Rusi-Ukrainë.

Statusi i PolonisĂ« si ekonomia me rritjen mĂ« tĂ« shpejtĂ« nĂ« EuropĂ«, angazhimi i saj ndaj shpenzimeve tĂ« mbrojtjes tĂ« NATO-s – shumĂ« mĂ« lart se ato tĂ« shteteve tĂ« tjera anĂ«tare me 4.2% tĂ« PBB-sĂ« nĂ« vitin 2024, qĂ« parashikohet tĂ« rritet nĂ« 4.7% kĂ«tĂ« vit – dhe vendndodhja e saj gjeografike nĂ« kufi me RusinĂ«, UkrainĂ«n dhe BjellorusinĂ«, e kanĂ« bĂ«rĂ« kombin njĂ« nyje kyçe pĂ«r kontinentin.

MegjithatĂ«, pĂ«r Hollande-in, “Europa ecĂ«n pĂ«rpara vetĂ«m kur Franca dhe Gjermania flasin me njĂ« zĂ« dhe tĂ«rhiqen nĂ« tĂ« njĂ«jtin drejtim. VetĂ«m atĂ«herĂ« makina europiane mund tĂ« funksionojĂ« siç duhet.”

Ischinger shtoi: “NĂ«se bashkĂ«punimi franko-gjerman funksionon mirĂ«, keni njĂ« parakusht tĂ« pĂ«rsosur pĂ«r ta vĂ«nĂ« nĂ« lĂ«vizje tĂ« gjithĂ« Bashkimin Europian, duke ecur pĂ«rpara.”

PĂ«r momentin, motori “Merzcron” po ndizet dhe, nĂ«se e ruan vrullin e tij, mund ta vĂ«rĂ« nĂ« punĂ« edhe pjesĂ«n tjetĂ«r tĂ« EuropĂ«s.

Burimi: CNN/PĂ«rshtati Gazeta Si

The post ‘Merzcron’- NjĂ« dyshe qĂ« po ‘vĂ« nĂ« punë’ tĂ« gjithĂ« EuropĂ«n appeared first on Gazeta Si.

A do tĂ« krijojĂ« Europa njĂ« ‘klub tregtar’ pa Trumpin?

✇Gazeta Si
By: Megi Iskurti
27 June 2025 at 12:00

Nga Gazeta ‘Si’– VonĂ« natĂ«n e sĂ« enjtes(26 qershor) pas njĂ« darke me petulla dhe kofshĂ« rose, udhĂ«heqĂ«sja e Bashkimit Europian zbuloi me entuziazĂ«m njĂ« plan tĂ« ri pĂ«r tĂ« luftuar luftĂ«n tregtare tĂ« presidentit amerikan: Ta pĂ«rballĂ« atĂ« me gjahun e tij tĂ« egĂ«r.

Për gjashtë muaj, Donald Trump ka përmbysur rendin tregtar global, duke kërcënuar dhe njoftuar tarifa, më pas duke i lehtësuar ato për të hapur negociatat, ndërsa paralajmëron se taksat ndëshkuese do të rivendosen nëse kushtet nuk janë sipas pëlqimit të tij.

Me vetëm 13 ditë deri në afatin e caktuar nga Trump për të përfunduar një marrëveshje BE-SHBA, Presidentja e Komisionit Europian Ursula von der Leyen vendosi se koha e taktikave konvencionale të negociatave kishte mbaruar.

Ajo hodhi idenĂ« qĂ« 27 vendet e BE-sĂ« mund tĂ« bashkojnĂ« forcat me 12 anĂ«tarĂ« tĂ« MarrĂ«veshjes GjithĂ«pĂ«rfshirĂ«se dhe Progresive pĂ«r Partneritetin Trans-PaqĂ«sor (CPTPP) tĂ« udhĂ«hequr nga Azia – e cila tani pĂ«rfshin MbretĂ«rinĂ« e Bashkuar – pĂ«r tĂ« formuar njĂ« iniciativĂ« tĂ« re tregtare botĂ«rore. 

Grupimi i ri do të ridizajnonte një rend tregtar global të bazuar në rregulla, duke reformuar ose ndoshta edhe duke zëvendësuar Organizatën Botërore të Tregtisë, e cila tani është kryesisht e shfuqizuar, tha ajo.

Çështja kryesore Ă«shtĂ« se SHBA-tĂ« nuk do tĂ« ftoheshin automatikisht.

NjĂ« plan i tillĂ« do t’i “tregonte botĂ«s se tregtia e lirĂ« me njĂ« numĂ«r tĂ« madh vendesh Ă«shtĂ« e mundur”, tha Von der Leyen nĂ« fund tĂ« samitit tĂ« liderĂ«ve tĂ« BE-sĂ« nĂ« Bruksel nĂ« orĂ«t e para tĂ« mĂ«ngjesit tĂ« sĂ« premtes.

“Ky Ă«shtĂ« njĂ« projekt ku mendoj se duhet tĂ« angazhohemi vĂ«rtet, sepse CPTPP dhe Bashkimi Europian janĂ« tĂ« fuqishĂ«m.”

Von der Leyen shpjegoi mĂ« pas se do tĂ« ishte detyrĂ« e BE-sĂ« dhe CPTPP-sĂ« tĂ« vendosnin nĂ«se SHBA-sĂ« do t’i lejohej tĂ« bashkohej me projektin e tyre.

“PĂ«r aq sa kuptoj unĂ«, amerikanĂ«t u larguan nĂ« njĂ« moment tĂ« caktuar.” 

Inovativ dhe i paparashikueshëm

Ideja e  njĂ« bashkĂ«punimi mĂ« formal  me grupin Indo-PaqĂ«sor ishte hedhur tashmĂ« nĂ« muajt e fundit nga ekzekutivi i BE-sĂ« si njĂ« mĂ«nyrĂ« pĂ«r t’iu kundĂ«rvĂ«nĂ« tarifave tĂ« Trump. Por nĂ« rast se kishte ndonjĂ« dyshim se njĂ« hap i tillĂ« ishte i lidhur fort me luftĂ«n kundĂ«r pĂ«rçarjes sĂ« Trump, njĂ« burrĂ« tjetĂ«r i quajtur Donald e hodhi poshtĂ« atĂ«. 

Kryeministri polak Donald Tusk zbuloi se blloku duhej tĂ« ishte “shumĂ« inovativ
 ndonjĂ«herĂ« ndoshta i paparashikueshĂ«m – si miqtĂ« tanĂ« nga ana tjetĂ«r e Atlantikut”. 

Polonia aktualisht mban presidencën gjashtëmujore me rotacion të Këshillit të BE-së. Dhe Tusk, një ish-president i Këshillit Europian, është një veteran i negociatave të Brexit-it, duke kryesuar samite të vona në Bruksel në një përpjekje për të arritur një marrëveshje me Mbretërinë e Bashkuar për divorcin e saj nga blloku.

“Mendoj se tĂ« gjithĂ« ne jemi tĂ« vetĂ«dijshĂ«m pĂ«r kĂ«tĂ« metodĂ« tĂ« re se si tĂ« negociojmĂ« dhe si tĂ« flasim pĂ«r tregtinĂ« dhe komunikimet e tjera”, tha Tusk, duke iu referuar qartĂ« taktikave shkatĂ«rruese tĂ« Trump. SHBA-tĂ« janĂ« njĂ« nga partnerĂ«t mĂ« tĂ« ngushtĂ« tĂ« EuropĂ«s, vuri nĂ« dukje ai, “por ne duhet tĂ« jemi tĂ« ngjashĂ«m me partnerĂ«t tanĂ« nĂ« njĂ« farĂ« mĂ«nyre”.

Ideja e Von der Leyen fitoi mbështetjen publike nga udhëheqësi më i fuqishëm i Europës, kancelari gjerman Friedrich Merz.

“NĂ«se OBT-ja Ă«shtĂ« aq jofunksionale sa ka qenĂ« pĂ«r vite me radhĂ« dhe me sa duket mbetet e tillĂ«, atĂ«herĂ« ne, qĂ« vazhdojmĂ« ta konsiderojmĂ« tregtinĂ« e lirĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme, duhet tĂ« dalim me diçka tjetĂ«r”, tha ai.

Por e vërteta është se propozimi i Von der Leyen mund të jetë në fund të fundit vetëm një shpërqendrim i përkohshëm nga ajo që kërcënon të jetë një disfatë e madhe, kur më në fund të zbulohet një marrëveshje me Trump. 

Në samit, udhëheqësit europianë e perceptuan me zymtësi lajmin për një propozim të ri nga SHBA-ja për negociata të mëtejshme, zbuloi i pari POLITICO .

Tarifat ndëshkuese

Von der Leyen dhe ekipi i saj pritet të negociojnë një skicë të paqartë të një kontrate në ditët në vijim për të përmbushur afatin e Trump për të rënë dakord për kushtet deri më 9 korrik. Pas kësaj date, ai ka kërcënuar të rrisë tarifat ndëshkuese për mallrat e BE-së deri në 50 për qind. 

Vetëm një muaj më parë, vendet e BE-së ishin optimiste për ta shtyrë Trumpin të tërhiqej nga lufta e tij tregtare. Ato e përçmuan marrëveshjen e shkurtër që presidenti amerikan arriti me kryeministrin e Mbretërisë së Bashkuar Keir Starmer, duke këmbëngulur se blloku ishte një superfuqi tregtare dhe nuk do ta pranonte kurrë tarifën bazë prej 10 për qind të Trumpit. 

Tani, e gjithĂ« kjo ka ndryshuar. “Do tĂ« ishte mĂ« mirĂ« tĂ« kishim tarifĂ«n mĂ« tĂ« ulĂ«t tĂ« mundshme, 0 pĂ«rqind Ă«shtĂ« mĂ« e mira”, tha Presidenti francez Emmanuel Macron. “Por nĂ«se Ă«shtĂ« 10 pĂ«r qind, do tĂ« jetĂ« 10 pĂ«r qind.”

Presidenti i Lituanisë, Gitanas Nauswda, i tha POLITICO-s se BE-ja mund të shpresojë në maksimum të trajtohet si Mbretëria e Bashkuar kur bëhet fjalë për një marrëveshje tregtare me SHBA-në. 

“Ndoshta do tĂ« ishte skenari mĂ« i mirĂ«â€, tha Nauswda. “Por MbretĂ«ria e Bashkuar, nĂ« sytĂ« e Shteteve tĂ« Bashkuara, Ă«shtĂ« paksa ndryshe si partnere. Dhe shpresoj se do tĂ« trajtohemi si MbretĂ«ria e Bashkuar – por do ta shohim.” 

Diplomatët thanë se pyetja me të cilën përballen udhëheqësit e BE-së ishte nëse duhet të arrijnë një marrëveshje të shpejtë në dy javët e ardhshme apo të presin për një më të mirë, edhe nëse kjo do të thotë një luftë tregtare e zgjatur me SHBA-në. 

“Do tĂ« ishte mĂ« mirĂ« tĂ« kishim tarifĂ«n mĂ« tĂ« ulĂ«t tĂ« mundshme, 0 pĂ«rqind Ă«shtĂ« mĂ« e mira”, tha Presidenti Francez Emmanuel Macron.

Rreziku në atë situatë do të ishte që Trump më pas të rishikojë angazhimet e tij ndaj mbrojtjes europiane, duke pyetur pse amerikanët duhet të paguajnë për të mbrojtur vendet që po i luftojnë në tregti, tha një diplomat, duke folur në kushte anonimiteti sepse çështja është delikate. 

Merz i Gjermanisë ishte zëri më i fortë në favor të një marrëveshjeje të shpejtë, edhe nëse është vetëm një skicë.

“Tani kemi mĂ« pak se dy javĂ« deri mĂ« 9 korrik. Dhe nuk mund tĂ« biesh dakord pĂ«r njĂ« marrĂ«veshje tĂ« sofistikuar tregtare atje”, tha ai.

Industritë nga kimikatet, te çeliku e deri te prodhimi i makinave tashmë po vuajnë, tha ai, duke i vënë kompanitë në rrezik.

“Ju lutem, le tĂ« gjejmĂ« njĂ« zgjidhje shpejt.”

Burimi: Politico/PĂ«rshtati Gazeta Si

The post A do tĂ« krijojĂ« Europa njĂ« ‘klub tregtar’ pa Trumpin? appeared first on Gazeta Si.

Bombardimi ndaj Iranit e ndihmoi Benjamin Netanjahun

✇Gazeta Si
By: erion.abule
26 June 2025 at 13:25

Gazeta Si – Vendimi pĂ«r tĂ« sulmuar Iranin ka ringjallur karrierĂ«n politike tĂ« kryeministrit izraelit Benjamin Netanjahu.

Pas një krize të gjatë popullariteti, partia e tij e krahut të djathtë Likud, tani kryeson sondazhet. Udhëheqësit e opozitës pothuajse unanimisht e kanë mbështetur luftën e tij kundër Iranit.

Dhe sipas mediave izraelite, Netanjahu madje po shqyrton thirrjen e zgjedhjeve të parakohshme për të përfituar nga situata.

Ky është një ndryshim dramatik nga vetëm pak muaj më parë, kur Netanjahu ishte një nga politikanët më të papëlqyeshëm në vend dhe shihej si një udhëheqës në krizë, i paaftë për të mbrojtur vendin e tij.

Kriza e Netanjahut filloi pas sulmit në Izrael më 7 tetor 2023, kur Hamasi vrau më shumë se 1,100 njerëz, kryesisht izraelitë, në atë që mbahet mend si dështimi më i madh i inteligjencës dhe sigurisë në historinë e vendit.

Kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu flet në një konferencë për shtyp para rrënojave të një ndërtese të shkatërruar nga një raketë iraniane në Rehovot, 20 qershor 2025

Netanjahu u akuzua për nënvlerësim të rrezikut të Hamasit dhe për dobësim të gatishmërisë së forcave të armatosura, me të cilat ai kishte qenë në konflikt në muajt e mëparshëm, për arsye të përplajeve të brendshme.

Popullariteti i Netanjahut ra ndjeshëm dhe për muaj të tërë të gjitha sondazhet tregonin se, në rast zgjedhjesh, karriera e tij politike do të ishte e dënuar të dështonte.

Kryeministri izraelit u përgjigj duke u përpjekur ta shmangte problemin: ai shtyu (dhe vazhdon ta shtyjë) një hetim mbi përgjegjësitë e 7 tetorit, duke argumentuar se nuk është e mundur të organizohet një i tillë në kohë lufte.

Për muaj të tërë, ai vazhdoi të shmangte të gjitha rastet publike në të cilat mund të sfidohej: në javët pas 7 tetorit, ai shpesh shmangte vizitat tek të afërmit e viktimave të Hamasit dhe nuk mori pjesë në funeralet e tyre.

Një protestë në Tel Aviv kundër qeverisë Netanjahu, 24 maj 2025

Fillimi i luftës në Rripin e Gazës nuk i solli dobi politikisht Netanjahut. Edhe pse shumica dërrmuese e popullsisë e miratoi atë, shumë besonin se përveç objektivave të deklaruara (shkatërrimi i Hamasit, sjellja e pengjeve në shtëpi), Netanjahu e shihte luftën edhe si një mënyrë për të qëndruar në pushtet dhe për të shtyrë momentin në të cilin ai do të duhej të jepte llogari për gabimet e tij.

Për më tepër, ndërsa lufta përparonte, qeveria e Netanjahut u tregua gjithnjë e më pak e ndjeshme ndaj kushteve të pengjeve ende në duart e Hamasit: në më shumë se një rast, ajo hodhi poshtë marrëveshjet e armëpushimit që do të kishin çuar në lirimin e tyre, duke argumentuar se ishte më e rëndësishme të arriheshin objektivat ushtarake. Kjo e rriti jo-popullaritetin e saj.

Gjërat filluan të përmirësoheshin për Netanjahun vjeshtën e kaluar, pasi Izraeli e dobësoi ndjeshëm grupin libanez të mbështetur nga Irani, Hezbollah, me një seri operacionesh inteligjence dhe sulmesh ushtarake.

Grupi shihej nga shumica e izraelitëve si një kërcënim për sigurinë dhe suksesi i operacioneve izraelite rriti popullaritetin e Netanjahut dhe partisë Likud.

Netanjahu në Shtëpinë e Bardhë me Donald Trump, 7 prill 2025

Një fenomen i ngjashëm është parë ditët e fundit pas sulmit ndaj Iranit, por në një shkallë më të gjerë: Sipas sondazheve, 70 përqind e popullsisë izraelite (dhe 82 përqind e hebrenjve izraelitë), mbështesin vendimin për të sulmuar Iranin, i cili shihet si një kërcënim ekzistencial për sigurinë e shtetit të Izraelit.

Sulmi u përshëndet gjithashtu si një sukses i madh ushtarak në Izrael: bombardimet izraelite arritën të eliminonin pjesën më të madhe të zinxhirit komandues ushtarak të Iranit dhe e vunë regjimin në vështirësi të mëdha.

Në të njëjtën kohë, numri i njerëzve të vrarë në Izrael ka qenë më i ulët se sa kishin parashikuar shumë analistë ushtarakë, të cilët kishin vlerësuar qindra e mijëra vdekje.

Numri i njerëzve të vrarë nga bombardimet iraniane tani është 28. Numri i iranianëve të vrarë nga bombardimet izraelite është më shumë se 600, kryesisht civilë.

Një tjetër sukses që i atribuohet Netanjahut ishte bindja e presidentit të SHBA-ve, Donald Trump për të ndërhyrë në luftë për të bombarduar centralet bërthamore iraniane.

Netanjahu lutet te “Muri i LotĂ«ve”

Netanjahu ka pasur gjithmonë një ndikim të madh në politikën amerikane, por bindja e Trump për të sulmuar Iranin, diçka që asnjë president i SHBA-së nuk e ka bërë ndonjëherë, është një arritje e madhe diplomatike.

Në fakt, shumë izraelitë mendojnë se, me operacionet kundër Hezbollahut dhe Iranit, Netanjahu ka arritur të shpengojë veten nga dështimi i 7 tetorit.

Netanjahu ndoshta mendon kështu vetë: ndryshe nga ajo që ndodhi dy vjet më parë, kur ai u përpoq të shmangte kontaktin me publikun sa më shumë që të ishte e mundur, ditët e fundit kryeministri ka marrë pjesë në të gjitha llojet e ngjarjeve, duke takuar të afërmit e të vrarëve dhe duke vizituar komunitetet e goditura nga bombardimet iraniane.

Siç u përmend, nëse do të kishte një votim sot në Izrael, Likud i Netanjahut do të ishte partia e parë, edhe pse koalicioni aktual i ekstremit të djathtë në qeveri nuk do të arrinte 61 votat e nevojshme për shumicën në Knesset, Parlamenti izraelit.

Opozita ndaj Netanjahut, pĂ«r mĂ« tepĂ«r, mbĂ«shteti luftĂ«n ajrore kundĂ«r Iranit: “PĂ«r çështjen iraniane nuk ka tĂ« djathtĂ« ose tĂ« majtĂ«. Ka tĂ« drejtĂ« ose tĂ« gabuar. Dhe ne [izraelitĂ«t] kemi tĂ« drejtĂ«â€, tha Benny Gantz, njĂ« nga kundĂ«rshtarĂ«t kryesorĂ« tĂ« Netanjahut nĂ« zgjedhjet e fundit.

PĂ«rshtati: Gazeta “Si”

The post Bombardimi ndaj Iranit e ndihmoi Benjamin Netanjahun appeared first on Gazeta Si.

A përfundoi vërtet lufta mes Izraelit dhe Iranit?

✇Gazeta Si
By: erion.abule
25 June 2025 at 15:42

Gazeta Si – Fraza kyçe Ă«shtĂ« ajo me frazat e pahijshme, “ata nuk e dinĂ« çfarĂ« dreqin po bĂ«jnĂ«â€, duke iu referuar Izraelit dhe Iranit, tĂ« cilĂ«t u endĂ«n nĂ«pĂ«r faqet e internetit anembanĂ« botĂ«s pĂ«r orĂ« tĂ« tĂ«ra dje, duke na mbajtur nĂ« ankth: “A mbaroi lufta apo jo?”, pyetĂ«n qeveritĂ«, biznesmenĂ«t dhe gazetarĂ«t nga çdo cep i planetit, duke dĂ«gjuar Donald Trumpin ta “tepronte” edhe mĂ« shumĂ« se zakonisht.

Nuk ishte vetë fjala e pahijshme, çështja. Sigurisht, nuk kishim dëgjuar kurrë një president amerikan të shprehej në atë mënyrë në mes të një krize dramatike ndërkombëtare.

Problemi Ă«shtĂ« se Trump, duke u pĂ«rpjekur tĂ« shfaqej pĂ«r njĂ« herĂ« si i rrituri nĂ« dhomĂ« qĂ« merret me fĂ«mijĂ« rebelĂ«, nĂ« fakt po projektonte imazhin e kundĂ«rt, atĂ« tĂ« pasigurisĂ«. AtĂ« tĂ« udhĂ«heqĂ«sit mĂ« tĂ« fuqishĂ«m nĂ« planet i cili – ai, para kujtdo tjetĂ«r – nuk e di vĂ«rtet se çfarĂ« po bĂ«n.

PĂ«rveç kĂ«saj, nĂ« orĂ«t paraprake, “Improvizuesi i Madh” kishte thĂ«nĂ« vĂ«rtet tĂ« gjitha llojet e gjĂ«rave: pĂ«r shembull, ai kishte shkuar deri aty sa tĂ« falĂ«nderonte regjimin qĂ« sapo kishte bombarduar dhe kĂ«rcĂ«nuar me asgjĂ«sim, sepse e kishte paralajmĂ«ruar para se tĂ« sulmonte bazĂ«n amerikane nĂ« Katar, njĂ« hakmarrje teatrale dhe praktikisht tĂ« dakordĂ«suar pĂ«r tĂ« shmangur mĂ« tĂ« keqen.

Dhe mbi tĂ« gjitha, ai kishte ofruar grushtin mĂ« tĂ« bujshĂ«m tĂ« teatrit me armĂ«pushimin e papritur tĂ« shpallur, padyshim nĂ« “Truth Social”-in, e tij natĂ«n midis tĂ« hĂ«nĂ«s dhe tĂ« martĂ«s: njĂ« armĂ«pushim me konture misterioze, me palĂ«t ndĂ«rluftuese qĂ« e injoruan atĂ« pĂ«r disa orĂ« dhe ai, presidenti, i cili papritmas ndryshoi role nĂ« komedi, nga krye-ndĂ«rluftues pĂ«r tĂ« ndihmuar Izraelin, nĂ« ndĂ«rmjetĂ«s qĂ« u zemĂ«rua me Izraelin, sepse rrezikoi tĂ« hidhte nĂ« erĂ« ndĂ«rmjetĂ«simin.

Trump nxitoi tĂ« hiqte etiketĂ«n e njĂ« bullizuesi, tĂ« cilin e kishte urryer qĂ« nga momenti i parĂ«. Tani qĂ« ai ka treguar anĂ«n e tij Tnaco (“Trump NOT always chickens out”), (jo gjithmonĂ« tĂ«rhiqet pas) dhe qĂ« ka hedhur bomba qĂ« nuk kanĂ« rĂ«nĂ« kurrĂ« mĂ« parĂ«, duket se dĂ«shiron tĂ« kthehet tĂ« jetĂ« endĂ«si i komploteve tĂ« paqes qĂ« padyshim janĂ« tĂ« dĂ«shtuara, por qĂ« ai pretendon se janĂ« vendimtare. Dhe ndoshta janĂ«: nĂ«se armĂ«pushimi mbahet.

Dhe ja, pika thelbësore: a ka mbaruar vërtet lufta 12-ditore, siç e quajti ai, duke parafrazuar Luftën 6-ditore që fituan izraelitët në vitin 1967? Krahasimi historik nuk është më qetësuesi, duke pasur parasysh se ai konflikt në Lindjen e Mesme u pasua gjashtë vjet më vonë nga një tjetër që paralizoi ekonominë botërore.

Dhe kĂ«shtu nĂ« ditĂ«t, muajt dhe vitet nĂ« vijim do tĂ« duhet tĂ« kuptojmĂ« nĂ«se pretendentĂ«t do ta pĂ«rdorin armĂ«pushimin pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« paqe apo pĂ«r tĂ« mprehur armĂ«t e tyre dhe pĂ«r t’u rikthyer nĂ« luftime nĂ« rastin e parĂ« tĂ« favorshĂ«m.

“NĂ« çfarĂ« ore Ă«shtĂ« armĂ«pushimi?”

Ky është detaji që Trump nuk e specifikoi kur, pak pas mesnatës sipas orës shqiptare dje, ai njoftoi armëpushimin midis Izraelit dhe Iranit.

Ndalimi, shkroi ai nĂ« postimin e tij, do tĂ« fillonte pas “rreth 6 orĂ«sh, kur Izraeli dhe Irani do tĂ« kenĂ« pĂ«rfunduar misionet e tyre tĂ« fundit nĂ« vazhdim!” Koha ishte shumĂ« e paqartĂ«, preteksti shumĂ« joshĂ«s pĂ«r tĂ« sulmuar deri nĂ« minutĂ«n e fundit.

Kështu që Izraeli shfrytëzoi situatën për të vrarë disa shkencëtarë të tjerë iranianë dhe udhëheqësit e milicisë Basiji.

Pasdaran-i goditi një ndërtesë në Beer Sheva, në shkretëtirën e Negevit, me një raketë, duke vrarë katër persona.

Zemërimi i Trump

Tensionet midis presidentit amerikan dhe kryeministrit izraelit Benjamin Netanjahu janĂ« rritur me shpejtĂ«si dhe Trump nuk e ka fshehur kĂ«tĂ« nga gazetarĂ«t: “Sapo arritĂ«m njĂ« marrĂ«veshje, Izraeli shkon dhe hedh njĂ« sasi bombash qĂ« nuk e kam parĂ« kurrĂ« mĂ« parĂ«. Nuk jam i kĂ«naqur me Izraelin. Dhe jo me Iranin. Por mbi tĂ« gjitha jo me Izraelin. KĂ«to dy kombe janĂ« pĂ«rleshur pĂ«r kaq kohĂ« sa
”, dhe atĂ«herĂ« ndodhi e keqja.

Pastaj njĂ« tjetĂ«r postim i ashpĂ«r drejt Tel Avivit – “ËshtĂ« njĂ« shkelje, kujtojini ata pilotĂ«â€ – dhe Izraeli ndĂ«rpreu misionet e fundit, por jo para njĂ« sulmi simbolik dhe pĂ«rfundimtar ndaj njĂ« radari tĂ« vjetĂ«r. QĂ« atĂ«herĂ«, armĂ«pushimi ka qenĂ« i qĂ«ndrueshĂ«m.

Por cili është bilanci i këtij konflikti?

Për sa i përket humbjeve, viktimat izraelite janë 29, të gjithë banorë të ndërtesave të goditura nga pesëdhjetë raketat (nga 500 të lëshuara) që kanë shkelur mbrojtjen e shtetit hebre.

Sipas llogaritjeve tĂ« organizatĂ«s “Human Rights Activists”, tĂ« vdekurit iranianĂ« janĂ« nĂ« vend tĂ« kĂ«saj 974, nga tĂ« cilĂ«t 387 civilĂ« dhe 268 anĂ«tarĂ« tĂ« forcave tĂ« sigurisĂ«, ndĂ«rsa autoritetet nĂ« Teheran flasin pĂ«r 610 viktima.

Në një nivel politik dhe strategjik, balanca është komplekse dhe do të duhet kohë për të kuptuar se si Lufta 12-ditore ka ndryshuar pamjen e Lindjes së Mesme dhe atë globale.

Le të shohim pasojat menjëherë të dukshme dhe të panjohurat:

Si po del Trump nga kjo situatë

Nga këndvështrimi i tij, mirë. Ai ka fshirë imazhin e të paqëndrueshmit dhe ka rikthyer atë që i intereson më shumë, udhëheqësin e paparashikueshëm që i do marrëveshjet, por për të arritur atje, nuk e përçmon forcën dhe e përdor atë, duke i habitur të gjithë.

Ai guxoi aty ku as Clinton, as Bush junior, as Obama dhe as Biden nuk kishin guxuar, duke sulmuar Iranin në territorin e tij me armë shumë të fuqishme, bombardues B2, në gjendje të shkelin vendin bërthamor ultra të mbrojtur të Fordow-t.

Por në të njëjtën kohë ai ka shmangur rrezikun që kishin frikë analistët ditët e fundit, atë të moçalit, të Amerikës së zvarritur në një konflikt që e dinë kur fillon, por jo kur mbaron, me spektrin e historisë (Vietnami, Iraku, Afganistani) që gjithmonë qëndron aty.

Ndalesa e menjĂ«hershme gjithashtu riparon çarjen qĂ« po shfaqej nĂ« TrumpizĂ«m, midis izolacionistĂ«ve qĂ« i bĂ«nĂ« thirrje udhĂ«heqĂ«sit pĂ«r premtimin e “asnjĂ« lufte tjetĂ«r” dhe ndĂ«rhyrĂ«sve qĂ« nuk duan tĂ« heqin dorĂ« nga roli perandorak i AmerikĂ«s.

Megjithatë, nga pikëpamja botërore, ankthi kolektiv për një udhëheqës të çrregullt forcohet, i cili luhatet midis kaosit dhe rendit, i cili vendos i vetëm, beson në rrezik dhe nuk i jep siguri dhe stabilitet as aleatëve të tij.

Si po del Irani nga kjo stuatë?

PĂ«rshtypja Ă«shtĂ« se ajatollahĂ«t ia kanĂ« dalĂ« mbanĂ« pĂ«rsĂ«ri. PĂ«r ditĂ« tĂ« tĂ«ra, udhĂ«heqĂ«sit e regjimit janĂ« zgjuar nĂ« mĂ«ngjes duke pasur frikĂ« se orĂ«t e tyre janĂ« tĂ« numĂ«ruara, midis kolegĂ«ve tĂ« vrarĂ« papritur, paralajmĂ«rimeve tĂ« kobshme nga Mossadi dhe frikĂ«s se, “personi me tĂ« cilin po flisni po punon pĂ«r izraelitĂ«t”.

Megjithatë, ndryshimi i regjimit i premtuar nga Netanjahu dhe i përmendur në mënyrë të paqartë nga Trump, nuk ka ndodhur ende.

Dhe David Petraeus, ish-komandant historik i forcave amerikane nĂ« Lindjen e Mesme, tha se kjo nuk do tĂ« ndodhĂ«, veçanĂ«risht nĂ«se iranianĂ«t tani kthehen nĂ« negociata nĂ« njĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« pranueshme pĂ«r Trump, i cili para luftĂ«s kĂ«rkoi njĂ« ndalesĂ« tĂ« plotĂ« tĂ« pasurimit tĂ« uraniumit: “Nuk mendoj se ka forca opozitare nĂ« Iran me numĂ«r dhe armĂ« tĂ« mjaftueshme pĂ«r tĂ« pĂ«rmbysur regjimin dhe dyshoj se dikush nga brenda regjimit do ta pĂ«rmbysĂ« udhĂ«heqjen”, thotĂ« Petraeus.

Ishte vetĂ« Ajatollah Khamenei, ai qĂ« mori ultimatumin nga amerikanĂ«t, i cili kishte gjetur bunkerin e tij: “Ose prano armĂ«pushimin brenda 24 orĂ«sh, ose ne do tĂ« vijmĂ« t’ju marrim”.

Rezultati: armëpushimi u pranua dhe narrativa të regjimit që këndonte fitoren dhe përpiqej të sheqeroste një poshtërim historik, me udhëheqësin e kërcënuar, aeroplanët izraelitë që dominonin qiellin dhe një program bërthamor të plagosur për vdekje.

Apo jo?

Dyshimet janĂ« nĂ« fakt shumĂ« tĂ« forta: CNN, bazuar nĂ« burime tĂ« inteligjencĂ«s amerikane, zbulon se sulmet amerikane tĂ« ditĂ«ve tĂ« fundit “vetĂ«m e kanĂ« vonuar me muaj”, nĂ« vend qĂ« ta “zhdukin plotĂ«sisht” siç tha Trump.

Frika që i shtohet asaj se iranianët kanë zhvendosur shumicën e rezervave të uraniumit të pasuruar shumë nga centrali bërthamor Fordow para sulmit shkatërrues amerikan të shtunën.

Shtytja e jashtme, shkurt, nuk Ă«shtĂ« pĂ«rfunduar. Sipas Vali Nasr, ekspertit mĂ« tĂ« madh nĂ« botĂ« pĂ«r Iranin, pĂ«r regjimin teokratik, “vulnerabiliteti mĂ« i madh nĂ« kĂ«tĂ« kohĂ« Ă«shtĂ« popullsia”, e ngopur me njĂ« sistem ultra tĂ« kalbur, i cili i ka shtypur ata pĂ«r tre breza.

Si po del Izraeli nga kjo situatë

Netanjahu gjithashtu pretendon fitoren, por vlerësimi i tij është i përzier: Trump u detyrua të ngrinte zërin për ta ndaluar, një shenjë se kryeministri donte të vazhdonte luftën.

Një luftë që konfirmoi varësinë e shtetit hebre nga mbështetja amerikane. Sigurisht, inteligjenca e Izraelit ka demonstruar edhe një herë aftësi të jashtëzakonshme dhe do të popullojë përgjithmonë makthet e mullahëve që mbijetojnë, por mullahët janë ende aty.

Nga ana tjetër, ideja se puna nuk ka mbaruar mund të jetë e dobishme për Netanjahun në dritën e një fushate të gjatë zgjedhore.

Por ajo qĂ« Izraelit vazhdon t’i mungojĂ«, Ă«shtĂ« njĂ« ide e vĂ«rtetĂ« pĂ«r tĂ« ardhmen. Shteti hebre, me goditjet vdekjeprurĂ«se tĂ« shkaktuara pas 7 tetorit ndaj tĂ« gjithĂ« armiqve tĂ« tij (Hamasi, Hezbollahu, Irani), jep pĂ«rshtypjen se synon njĂ« hegjemoni rajonale tĂ« bazuar nĂ« forcĂ«, por pĂ«r analistĂ«t Ă«shtĂ« njĂ« ide qĂ« nuk mund tĂ« funksionojĂ«. Nuk Ă«shtĂ« e qĂ«ndrueshme qĂ« njĂ« vend me 10 milionĂ« banorĂ« tĂ« dominojĂ« njĂ« rajon, qĂ« ka qindra milionĂ«.

NdĂ«rkohĂ«, pas kĂ«tij shpĂ«rqendrimi dyjavor, Gaza kthehet nĂ« plan tĂ« parĂ«. Dallimi midis dy luftĂ«rave Ă«shtĂ« i imponuar, ajo kundĂ«r Iranit, e cila – me tĂ« gjitha dyshimet nĂ« nivelin e ligjshmĂ«risĂ« ndĂ«rkombĂ«tare – ka legjitimitetin e vet moral, sepse ai regjim gjithmonĂ« ka deklaruar se dĂ«shiron shfarosjen e Izraelit.

Dhe ajo në Gaza, e cila në megjithatë e humbi atë shumë kohë më parë, sepse përgjigja e pashmangshme ndaj Hamasit degjeneroi në një masakër të pafundme.

MarrĂ« nga “Corriere della Sera”; PĂ«rshtati nĂ« shqip: Gazeta “Si”

The post A përfundoi vërtet lufta mes Izraelit dhe Iranit? appeared first on Gazeta Si.

Online dhe në jetën reale, Trump po na ofron një dritare në psikikën e tij

✇Lapsi
By: user 8
25 June 2025 at 15:34

Gjatë një periudhe tre-orëshe të martën, Presidenti Trump qortoi Izraelin dhe Iranin me komente të mbushura me sharje në lëndinën jugore të Shtëpisë së Bardhë. Ai u tha gazetarëve se sapo kishte kritikuar kryeministrin e Izraelit dhe ndau në rrjetet sociale një pamje të ekranit të një mesazhi privat nga sekretari i përgjithshëm i NATO-s.

Shumica e presidentëve i trajtojnë krizat ndërkombëtare në mënyrë private. Në rastin më të mirë, mund të lëshojnë një deklaratë të formuluar me kujdes.

Por kjo nuk ka qenë kurrë mënyra e zotit Trump. Me këtë president, e gjithë bota ka mundësi të shohë mendimet, ankesat dhe dëshirat e tij në mënyra që shpesh i ngjajnë një të riu të varur nga interneti. Postimet e tij vijnë në çdo orë të ditës dhe natës, shumë prej tyre vetëlavdëruese, disa të parëndësishme, disa të zemëruara, dhe paraqitjet e tij në publik shpesh pasqyrojnë personazhin që shfaq online.

Të gjitha këto janë dritare drejt psikikës së tij, një thesar njohurish mbi qëllimet, gjendjen shpirtërore dhe ndjeshmëritë e komandantit të përgjithshëm (emër tjetër për Presidentin amerikan).

PĂ«r ndihmĂ«sit e zotit Trump, prirja e tij e kahershme pĂ«r tĂ« ndarĂ« gjithçka publikisht e bĂ«n atĂ« “presidentin mĂ« transparent dhe mĂ« tĂ« qasshĂ«m” nĂ« historinĂ« amerikane.

“NjĂ« nga arsyet pse presidenti u rizgjodh Ă«shtĂ« transparenca e tij dhe qĂ«ndrimi i drejtĂ«pĂ«rdrejtĂ«,” tha Karoline Leavitt, sekretarja pĂ«r shtyp e ShtĂ«pisĂ« sĂ« BardhĂ«. “PĂ«r popullin amerikan Ă«shtĂ« freskuese tĂ« kenĂ« njĂ« president qĂ« gjithmonĂ« thotĂ« mendimin e tij dhe i tregon vendit saktĂ«sisht se ku qĂ«ndron.” 

Qoftë impulsiv, i zgjuar, apo një kombinim i të dyjave, kjo hapje ka përfitime, nga mobilizimi i mbështetësve të tij, te mbajtja e kundërshtarëve jashtë ekuilibri, e deri te thjesht dominimi i vëmendjes publike.

Por ka edhe ndërlikime. Ai mund, pa dashje, të shkaktojë kriza diplomatike, të lërë ndihmësit dhe aleatët jashtë linje me mesazhet e tij dhe, siç ndodhi me deklaratat e hapura të ditëve të fundit për bombardimin e Iranit, të kthejë postimet dhe deklaratat publike në kërcënim për sigurinë operacionale.

Për më shumë se një javë, zoti Trump flirtoi publikisht me idenë e bombardimit të Iranit, duke i dhënë publikut një dritare të rrallë në mendjen e një presidenti që përballet në kohë reale me një vendim të madh ushtarak. 

“Ndoshta do ta bĂ«j, ndoshta jo,” tha ai nĂ« njĂ« moment.

Lexo më tej: Trump për sulmet ndaj Iranit: Mund ta bëj, mund të mos e bëj 

Në fund, bombarduesit B-2 dhe avionët luftarakë amerikanë fluturuan brenda dhe jashtë Iranit pa u qëlluar asnjë plumb mbi ta. Por kur zoti Trump dha urdhrin për sulmin, zyrtarët thonë se iranianët kishin zhvendosur tashmë pajisjet nga objektet e tyre bërthamore, ndërsa rezervat e uraniumit të pasuruar të vendit mbeten ende publikisht të paidentifikuara. Një raport paraprak i klasifikuar i Agjencisë së Inteligjencës së Mbrojtjes së SHBA-së arriti në përfundimin se sulmet e kanë kthyer pas programin bërthamor të Iranit vetëm me disa muaj.

Lexo më tej: Basti i Trump me sulmet e impianteve bërthamore të Iranit 

Prirja e zotit Trump për të ndarë mendimet e tij për çdo çështje pothuajse në çdo moment e ka bërë gjithashtu më të lehtë për qeveritë e huaja, që zakonisht investojnë burime të mëdha për të kuptuar se çfarë mendon dhe dëshiron presidenti amerikan. Sot, gjithçka që u duhet është një llogari në Truth Social dhe një abonim në ndonjë kanal lajmesh.

“Me Nixonin, duhej tĂ« prisje qĂ« tĂ« dilnin regjistrimet e ShtĂ«pisĂ« sĂ« BardhĂ« pĂ«r tĂ« dĂ«gjuar se çfarĂ« mendonte realisht,” tha Gary J. Bass, profesor i shkencave politike nĂ« Universitetin Princeton dhe autor i librit The Blood Telegram, pĂ«r Nixonin. “Nixoni mund tĂ« ishte plot zemĂ«rim privatisht, por e kontrollonte veten nĂ« publik. Tani me Trumpin, ka kaq shumĂ« gjĂ«ra qĂ« ai i thotĂ« hapur nĂ« publik ose i poston nĂ« rrjetet sociale.” 

Megjithatë, ajo që presidenti thotë një ditë mund të mos jetë më qëndrimi i tij disa orë më vonë. Dëshira e tij për të ndryshuar mendje e bën veçanërisht të vështirë për ndihmësit që përpiqen të jenë në linjë me mesazhin e tij. Pas sulmeve të SHBA-së ndaj Iranit, nënpresidenti JD Vance dhe sekretari i shtetit Marco Rubio thanë në intervista se Shtetet e Bashkuara nuk kishin interes të organizonin një ndryshim regjimi në Iran.

Disa orë më vonë, presidenti ndërhyri dhe u duk i hapur ndaj kësaj ideje.

“Nuk Ă«shtĂ« politikisht korrekte tĂ« pĂ«rdorĂ«sh termin ‘Ndryshim Regjimi’, por nĂ«se regjimi aktual iranian nuk Ă«shtĂ« nĂ« gjendje ta BËJË IRANIN SËRISH TË MADH, pse tĂ« mos ketĂ« njĂ« ndryshim regjimi???” shkroi ai nĂ« Truth Social.

Trump nuk i sheh me sy të mirë ndihmësit që dalin publikisht kundër tij, edhe kur e bëjnë pa dashje. Prandaj, për shumë prej tyre, është thjesht më e lehtë të mos flasin fare publikisht për politikat ose botëkuptimin e presidentit.

Kjo nuk është një dukuri e re për zotin Trump. Gjatë mandatit të tij të parë, ai postonte me obsesion në Twitter (tani X), duke shpallur vendime politike, duke pushuar ndihmës dhe duke sulmuar kundërshtarët. Ai e ndryshoi rrënjësisht mënyrën se si një president komunikon me botën, duke detyruar këdo që ka interes në politikën amerikane të aktivizojë njoftimet për çdo postim të tij.

TĂ« martĂ«n, njoftimet e para erdhĂ«n herĂ«t nĂ« mĂ«ngjes, sepse presidenti ishte zgjuar me shumĂ« pĂ«r tĂ« thĂ«nĂ«. Ai publikoi postimin e tij tĂ« parĂ« nĂ« rrjetet sociale para orĂ«s 6 tĂ« mĂ«ngjesit, njĂ« paralajmĂ«rim urgjent pĂ«r Izraelin: “MOS I HIDHNI ATO BOMBA. NËSE E BËNI, ËSHTË NJË SHKELJE E MADHE.” 

Më pas doli nga Shtëpia e Bardhë dhe shpërtheu para gazetarëve, duke i drejtuar kritika si Izraelit, ashtu edhe Iranit, në një moment kur dukej se armëpushimi i brishtë që kishte ndërmjetësuar mund të shpërbëhej.

Edhe pasi foli me kryeministrin izraelit Benjamin Netanyahu dhe siguroi botën, përmes platformës së tij sociale, se armëpushimi ishte ende në fuqi, zoti Trump nuk kishte mbaruar me deklaratat. Kështu që shkoi në kabinën e shtypit në pjesën e pasme të avionit presidencial Air Force One, ndërsa fluturonte drejt Europës për samitin e NATO-s, dhe mori përsëri pyetje nga gazetarët.

MĂ« pas, gjatĂ« fluturimit gjashtĂ« orĂ« e njĂ«zet minuta drejt HolandĂ«s, zoti Trump vazhdoi tĂ« postonte disa herĂ« nĂ« rrjetet sociale. Ai ndau njĂ« screenshot tĂ« njĂ« mesazhi servil qĂ« kishte marrĂ« nga Mark Rutte, sekretari i pĂ«rgjithshĂ«m i NATO-s. Ripostoi disa mesazhe nga ndjekĂ«s qĂ« thoshin se ai meritonte Çmimin Nobel pĂ«r Paqen, njĂ« trofe qĂ« e ka kĂ«rkuar prej kohĂ«sh, dhe goditi demokratĂ«t me nofkat e tij pĂ«rçmuese.

Lexo më tej: Trump në samitin e NATO-s, çfarë mund të shkojë keq? 

Pasi zbriti, darkoi me krerĂ«t e tjerĂ« tĂ« aleancĂ«s sĂ« NATO-s. Edhe ata, si gjithĂ« tĂ« tjerĂ«t, s’kanĂ« çfarĂ« bĂ«jnĂ« veçse presin postimin e radhĂ«s nĂ« rrjetet sociale pĂ«r tĂ« kuptuar çfarĂ« mund tĂ« ndodhĂ« mĂ« pas.

The New York Times, përshtati në shqip ©LAPSI.AL 

 

The post Online dhe në jetën reale, Trump po na ofron një dritare në psikikën e tij appeared first on Lapsi.al.

SkenarĂ«t / Kush mund t’i japĂ« njĂ« shtytje pas sulmeve, regjimit tĂ« AjatollahĂ«ve?

✇Gazeta Si
By: erion.abule
24 June 2025 at 13:27

Gazeta Si – NĂ« telefon, njĂ« agjent izraelit i inteligjencĂ«s fillon tĂ« flasĂ« nĂ« persisht: “Po ju telefonoj nga njĂ« vend qĂ« vetĂ«m dy orĂ« mĂ« parĂ« i dĂ«rgoi Bagheri-n, Salamin, Shamkhani-n, njĂ«ri pas tjetrit, nĂ« ferr. E vetmja gjĂ« qĂ« mund t’ju them, Ă«shtĂ« se keni 12 orĂ« pĂ«r tĂ« ikur me gruan dhe fĂ«mijĂ«t tuaj, ose pĂ«rfundoni nĂ« listĂ«n tonĂ«. Jemi mĂ« afĂ«r se venat e qafĂ«s suaj! Doni tĂ« pĂ«rfundoni kĂ«shtu?”

Gjenerali iranian pĂ«rgjigjet: “Jo, por çfarĂ« duhet tĂ« bĂ«j unĂ«?” Inteligjenca: “BĂ«ni njĂ« video, ku thoni se nuk e mbĂ«shtesni regjimin dhe se nuk do tĂ« sakrifikoheni pĂ«r tĂ«â€. Gjenerali iranian: “NĂ« rregull, ku duhet ta dĂ«rgoj kĂ«tĂ« video?”. Izraeliti: “NĂ« Telegram”.

Nuk dihet nĂ«se videoja Ă«shtĂ« dĂ«rguar nĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ«, por kjo audio sensacionale u botua nga “Washington Post”, e cila e mori atĂ« nga njĂ« burim izraelit.

Më 13 qershor, në orët pas sulmit të parë kundër Iranit, shërbimet e inteligjencës së Benjamin Netanjahut dyshohet se nisën një fushatë sekrete, duke telefonuar anëtarë të lartë të ushtrisë dhe forcave të sigurisë të Republikës Islamike.

Të tjerë thuhet se morën letra nën pragun e derës së tyre: veprime për të destabilizuar dhe krijuar konfuzion brenda diktaturës.

NĂ«se kjo nuk Ă«shtĂ« provĂ« e dĂ«shirĂ«s sĂ« Izraelit, tĂ« mbĂ«shtetur nga Donald Trump, pĂ«r “ndryshim regjimi” – pĂ«r tĂ« ndĂ«rhyrĂ« nĂ« ndryshimin e regjimit -, sigurisht qĂ« Ă«shtĂ« konfirmim se pĂ«rveç bombardimeve nga ajri, Netanjahu po lĂ«viz edhe nĂ« terren.

PavarĂ«sisht kujtesĂ«s sĂ« tmerrshme tĂ« rĂ«nies sĂ« diktaturave nĂ« Irak dhe Libi – pĂ«r tĂ« mos u harruar: Irani Ă«shtĂ« njĂ« vend tjetĂ«r -, fjalĂ«t “ndryshim regjimi” shpesh shfaqen nĂ« shumĂ« deklarata tĂ« politikanĂ«ve amerikanĂ« dhe izraelitĂ«.

Po aq shpesh ata e mohojnĂ« veten, por po rritet ndjesia se fundi i RepublikĂ«s Islamike Ă«shtĂ« gjithashtu midis objektivave tĂ« operacionit “Rising Lion”.

NjĂ« burim nĂ« Iran, i cili, pĂ«r arsye sigurie, foli me “Corriere della Sera”-n nĂ« mĂ«nyrĂ« anonime, thotĂ« se “audiot me siguri konfirmojnĂ« se Mossadi Ă«shtĂ« nĂ« kontakt me ushtrinĂ«.

Me kĂ«to veprime ata po pĂ«rpiqen t’i dobĂ«sojnĂ«, t’i shkatĂ«rrojnĂ« dhe t’u ngulitin atyre idenĂ« se njĂ« grusht shteti Ă«shtĂ« i mundur”.

PĂ«rveç GardĂ«s Revolucionare, Irani ka njĂ« ushtri tĂ« rregullt prej 400,000 anĂ«tarĂ«sh: “Ata janĂ« mĂ« pak ideologjikĂ« dhe mĂ« pak besnikĂ« ndaj Ajatollahut sesa Pasdarani”.

Mes skenarĂ«ve tĂ« tjerĂ« tĂ« mundshĂ«m, flitet edhe pĂ«r njĂ« “grusht shteti nga elita”. Burimi shpjegon: “Mund ta imagjinoj qĂ«, me udhĂ«zimin e Shteteve tĂ« Bashkuara dhe Izraelit, dikush si reformisti Hassan Rouhani mund tĂ« ndihmohet tĂ« marrĂ« pushtetin”.

Ky është njeriu që në vitin 2015 nënshkroi Aktin JCPOA, marrëveshjen bërthamore të dëshiruar nga Barack Obama.

Inteligjenca izraelite mund të jetë në kontakt me disa përfaqësues të pakicave etnike, të cilët kanë qenë gjithmonë në ballë kundër regjimit.

JanĂ« partitĂ« kurde – pĂ«rfshirĂ« ato tĂ« armatosura -, ose MuxhahedinĂ«t e Popullit, njĂ« parti gjithashtu e organizuar ushtarakisht, por me pak mbĂ«shtetje tĂ« brendshme, pĂ«r shkak tĂ« historisĂ« sĂ« saj kontraverse, ku njĂ« pjesĂ« e tyre ndodhen nĂ« ManzĂ« tĂ« DurrĂ«sit prej vitesh nĂ« mbrojtjen amerikane.

“Ose, – vazhdon burimi, – ekziston opsioni mĂ« i mirĂ«: njĂ« kryengritje popullore e mbĂ«shtetur nga njĂ« kombinim i pikave tĂ« mĂ«parshme: pĂ«rfshirja dhe dobĂ«simi i krahut ushtarak, pjesĂ«marrja e pakicave, mundĂ«sia qĂ« njerĂ«zit tĂ« rikthehen nĂ« rrugĂ«â€.

NjĂ« pĂ«rzierje e kĂ«tyre elementĂ«ve do ta detyronte regjimin tĂ« bĂ«nte njĂ« hap prapa. Por, burimi thotĂ«: “Duhet tĂ« jemi tĂ« duruar: Ă«shtĂ« ende shumĂ« herĂ«t”.

PĂ«rshtati: Gazeta “Si”

The post SkenarĂ«t / Kush mund t’i japĂ« njĂ« shtytje pas sulmeve, regjimit tĂ« AjatollahĂ«ve? appeared first on Gazeta Si.

Donald Trump ka vënë një bast të madh

✇Gazeta Si
By: Megi Iskurti
23 June 2025 at 10:58

Nga Gazeta ‘Si’- GjatĂ« dy dekadave tĂ« fundit, Shtetet e Bashkuara kanĂ« pĂ«rdorur sanksione, sabotime, sulme kibernetike dhe negociata diplomatike pĂ«r tĂ« ngadalĂ«suar marshimin e gjatĂ« tĂ« Iranit drejt njĂ« arme bĂ«rthamore.

Rreth orĂ«s 2:30 tĂ« mĂ«ngjesit tĂ« dielĂ«n nĂ« Iran, Presidenti Trump urdhĂ«roi njĂ« shfaqje tĂ« fuqisĂ« sĂ« pastĂ«r ushtarake — diçka qĂ« katĂ«r paraardhĂ«sit e tij e kishin shmangur me kujdes, nga frika se mos e fusnin AmerikĂ«n nĂ« njĂ« luftĂ« tĂ« re nĂ« Lindjen e Mesme.

Pas disa ditĂ«sh me deklaratash se nuk mund tĂ« pranonte rrezikun qĂ« mullahĂ«t dhe gjeneralĂ«t e Teheranit — tĂ« cilĂ«t i kishin mbijetuar sulmeve tĂ« Izraelit — tĂ« ndĂ«rmerrnin hapin e fundit drejt armĂ«s bĂ«rthamore, ai urdhĂ«roi njĂ« flotĂ« bombarduesish B-2 tĂ« pĂ«rshkonin gjysmĂ«n e globit pĂ«r tĂ« lĂ«shuar bombat mĂ« tĂ« fuqishme konvencionale, mbi objektivat mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme tĂ« kompleksit bĂ«rthamor iranian.

Objektivi kryesor ishte qendra e pasurimit nëntokësor në Fordo, e paarritshme nga Izraeli.

PĂ«r Trump-in, ky vendim pĂ«r tĂ« sulmuar infrastrukturĂ«n bĂ«rthamore tĂ« njĂ« shteti armiqĂ«sor pĂ«rfaqĂ«son bastin mĂ« tĂ« madh — dhe potencialisht mĂ« tĂ« rrezikshĂ«m — tĂ« mandatit tĂ« tij tĂ« dytĂ«.

Ai po vĂ« bast se SHBA mund tĂ« pĂ«rballojĂ« çdo kundĂ«rpĂ«rgjigje qĂ« drejtuesit e Iranit mund tĂ« urdhĂ«rojnĂ« kundĂ«r mbi 40 mijĂ« trupave amerikane tĂ« shpĂ«rndarĂ« nĂ« baza ushtarake nĂ« tĂ« gjithĂ« rajonin. TĂ« gjitha kĂ«to janĂ« brenda rrezes sĂ« raketave tĂ« Teheranit, pavarĂ«sisht tetĂ« ditĂ«ve tĂ« sulmeve tĂ« pamĂ«shirshme nga Izraeli. Ai gjithashtu po vĂ« bast se do tĂ« mund tĂ« pengojĂ« njĂ« Iran tĂ« dobĂ«suar qĂ« tĂ« pĂ«rdorĂ« metodat e tij tĂ« zakonshme – terrorizmin, marrjen e pengjeve dhe sulmet kibernetike – si rrugĂ« indirekte pĂ«r hakmarrje.

MĂ« e rĂ«ndĂ«sishmja, ai po vĂ« bast se ka shkatĂ«rruar shanset e Iranit pĂ«r tĂ« rindĂ«rtuar programin e tij bĂ«rthamor. ËshtĂ« njĂ« qĂ«llim ambicioz: Irani ka bĂ«rĂ« tĂ« qartĂ« se, nĂ«se do tĂ« sulmohej, do tĂ« largohej nga Traktati pĂ«r MospĂ«rhapjen e ArmĂ«ve BĂ«rthamore dhe do ta çonte programin thellĂ« nĂ«n tokĂ«. Prandaj Trump-i u pĂ«rqendrua aq shumĂ« nĂ« shkatĂ«rrimin e Fordos — objekt qĂ« Irani e ndĂ«rtoi fshehurazi dhe qĂ« u ekspozua publikisht nga presidenti Obama nĂ« vitin 2009. PikĂ«risht aty Irani prodhonte pjesĂ«n mĂ« tĂ« madhe tĂ« lĂ«ndĂ«s djegĂ«se, afĂ«r cilĂ«sisĂ« sĂ« bombĂ«s qĂ« shqetĂ«sonte SHBA-nĂ« dhe aleatĂ«t e saj.

Ndihmësit e Trump i thanë aleatëve të shtunën mbrëma se misioni i vetëm i Uashingtonit ishte shkatërrimi i programit bërthamor. Ata e përshkruan operacionin e ndërlikuar si një veprim të kufizuar, të ngjashëm me atë që vrau Osama Bin Ladenin në vitin 2011.

“Ata e thanĂ« shprehimisht se kjo nuk ishte shpallje lufte,” tha njĂ« diplomat i lartĂ« evropian tĂ« shtunĂ«n vonĂ«, duke pĂ«rshkruar bisedĂ«n me njĂ« zyrtar tĂ« lartĂ« tĂ« administratĂ«s.

Por, shtoi diplomati, Bin Laden kishte vrarë 3,000 amerikanë. Irani ende nuk kishte ndërtuar një bombë.

Me pak fjalë, administrata po argumenton se veproi në mënyrë parandaluese, për të eliminuar një kërcënim, dhe jo për të rrëzuar regjimin iranian. Por nuk është aspak e sigurt që iranianët do ta perceptojnë kështu. Në një fjalim të shkurtër nga Shtëpia e Bardhë të shtunën në mbrëmje, i rrethuar nga zëvendëspresidenti J.D. Vance, Sekretari i Shtetit Marco Rubio dhe Sekretari i Mbrojtjes Pete Hegseth, Trump-i kërcënoi Iranin me më shumë shkatërrim, nëse nuk përulej ndaj kërkesave të tij.

“Irani, bullizuesi i Lindjes sĂ« Mesme, duhet tani tĂ« bĂ«jĂ« paqe,” tha ai. “NĂ«se jo, sulmet e ardhshme do tĂ« jenĂ« shumĂ« mĂ« tĂ« mĂ«dha dhe shumĂ« mĂ« tĂ« lehta pĂ«r t’u realizuar.”

“Do tĂ« ketĂ« ose paqe,” shtoi ai, “ose do tĂ« ketĂ« tragjedi pĂ«r Iranin shumĂ« mĂ« tĂ« madhe se ajo qĂ« kemi parĂ« kĂ«to tetĂ« ditĂ«. Mbani mend: ka ende shumĂ« objektiva tĂ« mbetura.” Premtoi se nĂ«se Irani nuk tĂ«rhiqet, do t’i godasĂ« me “precizion, shpejtĂ«si dhe mjeshtĂ«ri.”

NĂ« thelb, Trump-i po kĂ«rcĂ«nonte tĂ« thellonte partneritetin ushtarak me Izraelin, i cili gjatĂ« tetĂ« ditĂ«ve tĂ« fundit kishte vendosur sistematikisht nĂ« shĂ«njestĂ«r drejtuesit mĂ« tĂ« lartĂ« ushtarakĂ« dhe bĂ«rthamorĂ« tĂ« Iranit, duke i vrarĂ« nĂ« shtretĂ«rit, laboratorĂ«t dhe bunkerĂ«t e tyre. Fillimisht, SHBA u distancua nga operacioni. NĂ« deklaratĂ«n e parĂ« publike pĂ«r kĂ«to sulme, Rubio theksoi se Izraeli veproi “nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« njĂ«anshme ndaj Iranit,” dhe se SHBA “nuk ishte e pĂ«rfshirĂ«.”

Por disa ditë më parë, Trump bëri një koment në rrjetin e tij social, duke sugjeruar se SHBA mund ta vriste kur të donte liderin suprem iranian, Ayatollah Ali Khamenei, 86 vjeç. Dhe të shtunën në mbrëmje e bëri të qartë se Amerika ishte plotësisht e përfshirë dhe, në kundërshtim me atë që tha Rubio, ishte thellësisht e angazhuar.

Tani qĂ« ka dĂ«mtuar kapacitetin e Iranit pĂ«r pasurim bĂ«rthamor, Trump shpreson tĂ« pĂ«rfitojĂ« nga njĂ« moment i jashtĂ«zakonshĂ«m dobĂ«sie – ajo dobĂ«si qĂ« lejoi bombarduesit amerikanĂ« B-2 tĂ« hynin dhe tĂ« dilnin nga territori iranian me pak rezistencĂ«.

Pas kundërpërgjigjes së ashpër të Izraelit për sulmet terroriste të 7 tetorit 2023, që lanë mbi një mijë civilë izraelitë të vrarë, Irani papritur mbeti pa përfaqësuesit e tij: Hamasin dhe Hezbollahun. Aleati më i ngushtë, Bashar al-Assad i Sirisë, u detyrua të arratisej nga vendi. Dhe Rusia e Kina, të cilat kishin ndërtuar një partneritet interesash me Iranin, ishin zhdukur pas sulmeve të Izraelit.

Kjo e la programin bĂ«rthamor si mbrojtjen e fundit tĂ« Iranit. Ai ka qenĂ« gjithmonĂ« mĂ« shumĂ« se njĂ« projekt shkencor – ishte simboli i rezistencĂ«s iraniane ndaj PerĂ«ndimit, dhe zemra e strategjisĂ« sĂ« liderĂ«ve pĂ«r tĂ« ruajtur pushtetin.

Së bashku me shtypjen e mospajtimit, programi ishte bërë mbrojtja përfundimtare për trashëgimtarët e revolucionit iranian të vitit 1979. Nëse marrja peng e 52 amerikanëve ishte mënyra e Iranit për të sfiduar një armik shumë më të madh në vitin 1979, programi bërthamor ka qenë simboli i kësaj sfide në dy dekadat e fundit.

NjĂ« ditĂ«, historianĂ«t ndoshta do tĂ« vendosin njĂ« vijĂ« midis atyre imazheve tĂ« amerikanĂ«ve me sy tĂ« lidhur, qĂ« u mbajtĂ«n peng pĂ«r 444 ditĂ«, dhe hedhjes sĂ« bombave GBU-57 kundĂ«r Fordos – strofulla malore e pasurimit tĂ« uraniumit. Ata ndoshta do tĂ« pyesin nĂ«se SHBA, aleatĂ«t e saj apo vetĂ« iranianĂ«t, mund tĂ« kishin vepruar ndryshe.

Dhe me siguri do të pyesin nëse basti i Trump-it ia vlejti.

KritikĂ«t e tij nĂ« Kongres tashmĂ« po vĂ«nĂ« nĂ« dyshim qasjen e tij. Senatori Mark Warner nga Virxhinia, demokrati kryesor nĂ« Komitetin e InteligjencĂ«s, tha se Trump-i kishte vepruar “pa u konsultuar me Kongresin, pa njĂ« strategji tĂ« qartĂ«, pa marrĂ« parasysh pĂ«rfundimet e vazhdueshme tĂ« komunitetit tĂ« inteligjencĂ«s”, sipas tĂ« cilave Irani nuk kishte marrĂ« njĂ« vendim pĂ«rfundimtar pĂ«r tĂ« ndĂ«rtuar bombĂ«n.

Nëse Irani nuk arrin të reagojë në mënyrë efektive, nëse kontrolli i ajatollahut mbi pushtetin fillon të lëkundet, ose nëse vendi heq dorë nga ambiciet e tij të vjetra bërthamore, Trumpi pa dyshim do të pretendojë se vetëm ai pati guximin të përdorte fuqinë ushtarake të Amerikës për të arritur atë që katër presidentë para tij e kishin konsideruar shumë të rrezikshme.

Por ekziston edhe njĂ« mundĂ«si tjetĂ«r: Irani mund tĂ« ringrihet ngadalĂ«, shkencĂ«tarĂ«t e mbijetuar tĂ« programit tĂ« tij bĂ«rthamor mund t’i çojnĂ« njohuritĂ« e tyre nĂ«n tokĂ« dhe vendi mund tĂ« ndjekĂ« shembullin e KoresĂ« sĂ« Veriut – njĂ« garĂ« pĂ«r tĂ« ndĂ«rtuar njĂ« bombĂ«. Sot, Koreja e Veriut ka mbi 60 armĂ« bĂ«rthamore, sipas disa vlerĂ«simeve tĂ« inteligjencĂ«s – njĂ« arsenal qĂ« ndoshta e bĂ«n atĂ« shumĂ« tĂ« rrezikshme pĂ«r t’u sulmuar.

Iranit mund t’i duket se ky Ă«shtĂ« i vetmi rrugĂ«tim pĂ«r tĂ« larguar fuqitĂ« e mĂ«dha armiqĂ«sore dhe pĂ«r tĂ« penguar SHBA-nĂ« dhe Izraelin tĂ« kryejnĂ« njĂ« tjetĂ«r operacion si ai qĂ« ndriçoi qiejt e Iranit nĂ« mĂ«ngjesin e sĂ« dielĂ«s.

Burimi: New York Times

The post Donald Trump ka vënë një bast të madh appeared first on Gazeta Si.

Analiza e The Guardian/ Ja pse rezultati i konfliktit Iran-Izrael është i paparashikueshëm edhe nëse përfshihen SHBA-të

✇Sot News | Lajme
By: sara dervishi
21 June 2025 at 14:44

Fushata e Izraelit kundĂ«r Iranit, duke synuar programet e tij bĂ«rthamore dhe balistike, rrezikon dĂ«shtim strategjik, edhe nĂ«se Benjamin Netanyahu arrin t’i fusĂ« Shtetet e Bashkuara nĂ« konflikt nĂ« ditĂ«t nĂ« vijim, paralajmĂ«rojnĂ« diplomatĂ«, analistĂ« ushtarakĂ« dhe ekspertĂ« tĂ« sigurisĂ«, sipas Guardian.

Pavarësisht sukseseve taktike, siç janë sulmet e synuara ndaj objekteve dhe personelit iranian, qëllimi strategjik i shkatërrimit të programit bërthamor apo edhe ndryshimi i regjimit në Teheran, duket i paarritshëm.
Ekspertët shprehin rezerva nëse edhe bombat me kalibër të rëndë amerikanë (GBU-57) mund të neutralizojnë centralin bërthamor nëntokësor Fordow, i cili është varrosur nën dhjetëra metra shkëmb.

Si funksionojnë bombat GBU-57

“Regjimi nĂ« Iran Ă«shtĂ« mĂ« i qĂ«ndrueshĂ«m nga sa portretizohet shpesh, dhe progresi i tij teknologjik nuk mund tĂ« shkatĂ«rrohet vetĂ«m me njĂ« bombĂ«â€, komenton profesor Toby Dodge, i ShkollĂ«s sĂ« EkonomisĂ« nĂ« LondĂ«r.

Zgjedhja e Izraelit për të provokuar një konflikt të drejtpërdrejtë me qëllim angazhimin e presidentit Trump, i cili mbetet i kujdesshëm, shihet nga shumë si një veprim i rrezikshëm.
Trump thuhet se nuk Ă«shtĂ« ende i bindur pĂ«r efektivitetin e “shkatĂ«rruesve tĂ« bunkerĂ«ve” dhe po pret tĂ« shohĂ« nĂ«se kĂ«rcĂ«nimi i angazhimit do ta detyrojĂ« Iranin nĂ« negociata.

Edhe nĂ«se pĂ«rdoren GBU-57, depĂ«rtimi deri nĂ« thellĂ«sinĂ« 90 metra qĂ« vlerĂ«sohet tĂ« jetĂ« aty ku ndodhet Fordow nuk Ă«shtĂ« i garantuar. Siç paralajmĂ«rojnĂ« ish-zyrtarĂ«t amerikanĂ« Daniel Kurtzer dhe Steven Simon, “pĂ«rfshirja e SHBA-sĂ« do t’i vendoste menjĂ«herĂ« ata nĂ« shĂ«njestrĂ«n e Teheranit, me viktima tĂ« mundshme civile dhe njĂ« reaksion zinxhir”.

MundĂ«sia e njĂ« sulmi tĂ« synuar edhe kundĂ«r UdhĂ«heqĂ«sit Suprem Ajatollah Khamenei, i cili thuhet se u konsiderua nga burime izraelite, por u refuzua nga Trump, ka shkaktuar alarm nĂ« rajonin e gjerĂ«, me udhĂ«heqĂ«sin shiit tĂ« Irakut, Ajatollah Sistani, i cili lĂ«shoi ​​njĂ« paralajmĂ«rim tĂ« rrallĂ« publik.
Profesori Andreas Krieg i King’s College London na kujton se vetĂ«m fuqia ajrore nuk Ă«shtĂ« e mjaftueshme pĂ«r tĂ« arritur qĂ«llime politike. “Mund ta vrasĂ«sh udhĂ«heqĂ«sin, por nuk do ta shkatĂ«rrosh njĂ« sistem tĂ« rrjetĂ«zuar si ai i Iranit, i cili bazohet nĂ« decentralizim”, vĂ«ren ai.

NĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n kohĂ«, Izraeli duket se po pĂ«rballet me probleme me furnizime tĂ« mjaftueshme, lodhje tĂ« ekuipazhit, cikle mirĂ«mbajtjeje tĂ« avionĂ«ve dhe shterim tĂ« objektivave tĂ« paracaktuara, gjĂ« qĂ« e bĂ«n tĂ« vĂ«shtirĂ« mbajtjen e njĂ« shkalle tĂ« lartĂ« sulmesh. NjĂ« reduktim i mundshĂ«m i sulmeve do t’i ofronte Teheranit njĂ« narrativĂ« qĂ«ndrueshmĂ«rie.

I vetmi rezultat realist, sipas disa analistëve, është ringjallja e një rruge diplomatike si shembulli i Kosovës në vitin 1999. Kontaktet kanë filluar tashmë me negociatorët iranianë në Gjenevë, ndërsa vetë Trump deklaron se ka kohë për diplomaci.

Edhe në rast të një marrëveshjeje, strategjia izraelite mund të zbulojë kufijtë e fuqisë ushtarake të vendit dhe të forcojë një regjim në Teheran me një qëndrim edhe më armiqësor ndaj Izraelit.
Siç komenton nĂ« mĂ«nyrĂ« karakteristike Profesor Dodge: “NĂ«se Khamenei ka qetĂ«sinĂ« pĂ«r t’u tĂ«rhequr dhe Amerika nuk pĂ«rfshihet, atĂ«herĂ« Izraeli ka futur gishtin nĂ« fole grerĂ«zash.”

The post Analiza e The Guardian/ Ja pse rezultati i konfliktit Iran-Izrael është i paparashikueshëm edhe nëse përfshihen SHBA-të appeared first on Sot News | Lajme.

❌
❌