❌

Normal view

There are new articles available, click to refresh the page.
Today — 23 July 2025Main stream

Blushi: Varfëria po thellohet, ushqimet bazë më shtrenjtë se në BE

✇Agjencia Telegrafike Shqiptare
By: Maela Marini
23 July 2025 at 16:00

TIRANË, 23 korrik/ATSH/ Sekretari i PĂ«rgjithshĂ«m i PartisĂ« sĂ« LirisĂ«, Tedi Blushi reagoi sot pĂ«r nivelin e varfĂ«risĂ« nĂ« vend, ndĂ«rsa u shpreh se “numri i familjeve tĂ« rrezikuara nga varfĂ«ria pritet tĂ« rritet ndjeshĂ«m kĂ«tĂ« vit”.

NĂ« njĂ« deklaratĂ« pĂ«r mediet, Blushi theksoi se “rritja e kostos sĂ« jetesĂ«s pĂ«r qytetarĂ«t shqiptarĂ«, mĂ« tĂ« varfĂ«rit nĂ« EuropĂ«, vijon me ritme dramatike tĂ« pandalshme”.

“Sipas Eurostat, pĂ«r vitin 2024, çmimet e ushqimeve nĂ« ShqipĂ«ri ishin sa 100.1% e mesatares sĂ« vendeve tĂ« BE-sĂ«, qĂ« do tĂ« thotĂ« se qytetarĂ«t shqiptarĂ« i blejnĂ« ushqimet bazĂ« tĂ« jetesĂ«s me shtrenjtĂ«, jo vetĂ«m se tĂ« gjithĂ« fqinjĂ«t nĂ« rajon, por paguajnĂ« mĂ« shumĂ« edhe se qytetarĂ«t e vendeve tĂ« Bashkimit Europian”, theksoi ai.

Rritja e kostos së jetesës, sipas Blushit, nuk është shoqëruar me rritjen e të ardhurave të në të njëjtën masë.

“Sipas tĂ« dhĂ«nave tĂ« Eurostat, ndĂ«rkohĂ« qĂ« çmimet e ushqimeve nĂ« ShqipĂ«ri janĂ« rritur me 32 pikĂ« pĂ«rqindje relativisht me mesataren e BE-sĂ«, tĂ« ardhurat pĂ«r frymĂ« janĂ« rritur me 7 pikĂ« pĂ«r qind. QĂ« do tĂ« thotĂ« se shqiptarĂ«t i paguajnĂ« ushqimet njĂ«soj me vendet e BE-sĂ«, ndonĂ«se tĂ« ardhurat i kanĂ« 3 herĂ« mĂ« tĂ« ulĂ«ta se europianĂ«t”, shtoi ai.

Kostot e larta tĂ« jetesĂ«s bazĂ« dhe rritja thuajse e papĂ«rfillshme e tĂ« ardhurave, sipas Blushit “i mbajnĂ« familjet shqiptare tĂ« mbĂ«rthyera nĂ« shpenzimet e mbijetesĂ«s”.

“Kjo Ă«shtĂ« arsyeja pse ShqipĂ«ria ka sot, pĂ«rqindjen mĂ« tĂ« lartĂ« tĂ« familjeve tĂ« rrezikuara nga varfĂ«ria. Ndaj dhĂ«nia fund e kĂ«tij modeli tĂ« dĂ«shtuar ekonomik, tĂ« orientuar drejt industrisĂ« sĂ« ndĂ«rtimit, importeve dhe shĂ«rbimeve, Ă«shtĂ« mĂ« shumĂ« se kurrĂ« njĂ« emergjencĂ« kombĂ«tare, jo vetĂ«m qĂ« prodhimi vendas tĂ« mos pĂ«rfundojĂ« nĂ« kanal, por nĂ« tezgat dhe kuzhinat e shqiptarĂ«ve, por edhe qĂ« ekonomia familjare tĂ« marrĂ« frymĂ« lirisht”, theksoi ai.

Blushi tha se “modeli ekonomik qĂ« i duhet ShqipĂ«risĂ«, janĂ« 5 prioritetet e PartisĂ« sĂ« LirisĂ«, pĂ«r 4 milion shqiptarĂ« plus, qĂ« jo vetĂ«m i japin fund dramĂ«s sĂ« madhe tĂ« shpopullimit, por edhe e shndĂ«rrojnĂ« ShqipĂ«rinĂ« nĂ« fuqi prodhuese dhe eksportuese nĂ« rajon”.

/m.m/j.p/

The post Blushi: Varfëria po thellohet, ushqimet bazë më shtrenjtë se në BE appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

Tabaku: Konsultimet e komisionit Xhafaj, antikushtetuese

✇Agjencia Telegrafike Shqiptare
By: Juliana Prifti
23 July 2025 at 15:59

TIRANË, 23 korrik/ATSH/ Deputetja e PartisĂ« Demokratike, Jorida Tabaku reagoi sot ndaj mbajtjes sĂ« tryezĂ«s pĂ«r draftin e projektligjit pĂ«r parandalimin e konfliktit tĂ« interesave nĂ« ushtrimin e funksioneve publike si dhe pĂ«r financimin e partive politike, organizuar nga komisioni i posaçëm Antikorrupsion.

Tabaku reagoi sĂ« pari ndaj mbajtjes sĂ« tryezĂ«s kur sesioni parlamentar ka pĂ«rfunduar dhe komisionet e pĂ«rhershme nuk zhvillojnĂ« mĂ« aktivitet, gjĂ« qĂ« sipas saj, tregon se shumica ka zgjedhur t’i hapĂ« dyert antikushtetutshmĂ«risĂ« dhe antiligjshmĂ«risĂ«.

“NĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« paprecedent, Ă«shtĂ« thirrur njĂ« dĂ«gjesĂ« pĂ«r dy nisma qĂ« prej vitesh mbahen peng nga kjo shumicĂ«: ligji pĂ«r konfliktin e interesit dhe ai pĂ«r partitĂ« politike. Dhe kush tjetĂ«r pĂ«rveç Komisionit tĂ« mirĂ«njohur tĂ« Xhafajt do ta merrte pĂ«rsipĂ«r kĂ«tĂ« shkelje?”, shkroi Tabaku nĂ« rrjetet sociale.

“Thirrja e kĂ«saj mbledhjeje vjen nĂ« njĂ« kohĂ« pushimi institucional, nĂ« kundĂ«rshtim tĂ« plotĂ« me KushtetutĂ«n dhe ligjin. ShqipĂ«ria sot nuk ka njĂ« emergjencĂ« ligjore qĂ« justifikon thirrjen e komisioneve”, vijoi ajo.

Sipas Tabakut, kjo sjellje Ă«shtĂ« njĂ« “paralajmĂ«rim i qartĂ« pĂ«r atĂ« qĂ« na pret nĂ« sesionin e ardhshĂ«m parlamentar: njĂ« tentativĂ« pĂ«r tĂ« pĂ«rdorur integrimin europian si armĂ« kundĂ«r opozitĂ«s dhe pĂ«r ta kapur pĂ«r fyti kĂ«tĂ« proces jetik pĂ«r shqiptarĂ«t”.

The post Tabaku: Konsultimet e komisionit Xhafaj, antikushtetuese appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

“Antikorrupsioni” diskuton draftin pĂ«r konfliktin e interesit, Xhafaj: Rekomandim nga BE

✇Agjencia Telegrafike Shqiptare
By: Maela Marini
23 July 2025 at 15:52

TIRANË, 23 korrik/ATSH/ Parandalimi i konfliktit tĂ« interesave nĂ« ushtrimin e funksioneve publike ishte nĂ« fokus tĂ« njĂ« tryeze tĂ« organizuar sot nga komisioni i posaçëm Antikorrupsion.

Projektligji i ri i prezantuar në këtë tryezë zëvendëson ligjin e vjetër të vitit 2005, dhe sipas propozuesve forcon integritetin e zyrtarëve dhe institucioneve publike.

“Ky projektligj i rĂ«ndĂ«sishĂ«m, pĂ«rkon edhe me njĂ« rekomandim tĂ« BE-sĂ«. ËshtĂ« ligj prioritar qĂ« duhet t’i kalojĂ« shteti shqiptar. Asistohemi nga KĂ«shilli i EvropĂ«s”, tha kryetari i komisionit Fatmir Xhafaj.

Drafti është ende në hapat paraprakë, dhe ekspertët kërkuan jo pak rregullime të draftit. Një prej tyre solli në vëmendje se ligji nuk parashikonte adresimin e konfliktit të interesit për kreun e SPAK.

“Pse nuk Ă«shtĂ« vendosur drejtuesi i SPAK”, pyeti Juelda Lamçe, kĂ«shilltare Ligjore e Kabinetit nĂ« SPAK. “Do tĂ« plotĂ«sohet, drejtuesi i SPAK, çështje harrese”, sqaroi ekspertja e Komisionit Anti-Korrupsion, Migena Leskoviku.

“Ky ligj duhet tĂ« sigurojĂ« mbrojtjen e tĂ« dhĂ«nave personale dhe dinjitetin e zyrtarĂ«ve”, tha Besnik Dervishi, Komisioneri pĂ«r Mbrojtjen e tĂ« DhĂ«nave Personale.

Aldo Merkoci, kĂ«shilltar nĂ« MinistrinĂ« e Pushtetit vendor tha se ”kufizimi kaq ekstrem demotivon ata qĂ« janĂ« tĂ« suksesshĂ«m nĂ« jetĂ«n e tyre e qĂ« duan tĂ« japin kontribut, ndĂ«rsa njĂ« tjetĂ«r rrezik Ă«shtĂ« qĂ« i shtyn zyrtarĂ«t ‘shkelĂ«s tĂ« ligjit’ drejt fshehjes sĂ« konfliktit tĂ« interesit”.

Pasi të konsultohet me të gjitha grupet e interesit, projektligji do të jetë një nga prioritetet e legjislaturës së re të Kuvendit në muajin shtator.

Drafti i projektligjit “PĂ«r parandalimin e Konfliktit tĂ« interesave nĂ« ushtrimin e funksioneve publike” pĂ«rcakton se konflikti i interesit duhet tĂ« deklarohet 30 ditĂ« nga data e fillimit tĂ« detyrĂ«s pranĂ« ILDKPKI.

Ai vendos kufizimet pĂ«r zyrtarĂ«t e lartĂ«, qĂ« nga deputeti, Kryeministri, tĂ« zgjedhurit vendorĂ« apo njerĂ«zit e drejtĂ«sisĂ«, tĂ« cilĂ«t me marrjen e detyrĂ«s nuk mund tĂ« jenĂ« drejtues ose anĂ«tarĂ« tĂ« organeve drejtuese të organizatave jofitimprurëse, të ushtrojnĂ«Ìˆ veprimtari private, që krijon të ardhura në formĂ«n e tregtarit, shoqĂ«risĂ« tregtare, apo të çdo forme tjetĂ«r.

Po ashtu ata nuk mund tĂ« zotërojnë në mënyrë aktive aksione ose pjesë në kapital të një shoqĂ«rie tregtare të çdo forme etj, si dhe pĂ«rcakton vlerat e gjobave me tĂ« cilat zyrtarĂ«t do tĂ« pĂ«rballen nĂ« rast tĂ« shkeljes sĂ« kĂ«tij ligji.

/m.m/j.p/

The post “Antikorrupsioni” diskuton draftin pĂ«r konfliktin e interesit, Xhafaj: Rekomandim nga BE appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

Spiropali: Mbështetje maksimale nga Kuvendi për paraqitjen e pozicionit negociues të Shqipërisë me BE

✇Agjencia Telegrafike Shqiptare
By: Juliana Prifti
23 July 2025 at 15:45

TIRANË, 23 korrik/ATSH/ Ftesa e PresidencĂ«s Daneze pĂ«r paraqitjen e pozicionit negociues pĂ«r grupkapitullin 5 “Burimet, BujqĂ«sia dhe Kohezioni” dhe Konferenca NdĂ«rqeveritare qĂ« do tĂ« mbahet sĂ« shpejti pĂ«rmbyllin çeljen e tĂ« gjithĂ« kapitujve tĂ« negociatave pĂ«r ShqipĂ«rinĂ«.

Kryetarja e Kuvendit, Elisa Spiropali përshëndeti ftesën e Presidencës Daneze, duke garantuar mbështetjen e institucionit që drejton për ecurinë e procesit.

“Kuvendi do tĂ« vijojĂ« tĂ« mbĂ«shtesĂ« maksimalisht paraqitjen e Pozicionit Negociues dhe pĂ«rpjekjet, kontributet dhe investimet pĂ«r zhvillimin e qĂ«ndrueshĂ«m rural, modernizimin e bujqĂ«sisĂ« dhe kohezionin social e territorial tĂ« ShqipĂ«risĂ«, si dhe do tĂ« intensifikojĂ« diplomacinĂ« parlamentare pĂ«r arritjen e objektivit tonĂ« kombĂ«tar pĂ«r ShqipĂ«rinĂ« 2030 nĂ« BE”, shkroi Spiropali nĂ« rrjetet sociale.

The post Spiropali: Mbështetje maksimale nga Kuvendi për paraqitjen e pozicionit negociues të Shqipërisë me BE appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

MUZIKË – Kujtoni pĂ«rgjithmonĂ« Ozzy Osbourne me kĂ«to 10 kĂ«ngĂ«

✇Agjencia Telegrafike Shqiptare
By: Arian Jorgaqi
23 July 2025 at 15:33

NJU JORK, 23 korrik /ATSH/ – Historia Ă«shtĂ« e mbushur me figura pioniere muzikore, por pas tyre vjen Ozzy Osbourne, vokalisti i madh i ”Black Sabbath”, mitologjia personale e tĂ« cilit eklipsohet vetĂ«m nga forca dhe pavdekĂ«sia e kĂ«ngĂ«ve tĂ« tij.

Fuqia e ”heavy metal”, Osbourne vdiq dje nĂ« moshĂ«n 76-vjeçare, vetĂ«m disa javĂ« pas performancĂ«s sĂ« tij tĂ« fundit.

Zëri idiosinkratik dhe i ngjirur i ikonës angleze paraqiti breza të tërë metalistësh, si përmes punës së tij ashtu edhe përmes karrierës së tij solo.

Për të përkujtuar jetën dhe trashëgiminë e Osbourne, më poshtë janë 10 këngë, nga ato me melodi të përjetshme deri te ato me ide progresive dhe liberale.

1970: “Iron Man” Black Sabbath

Do tĂ« ishte njĂ« sfidĂ« tĂ« pĂ«rmendnim njĂ« kitarĂ« tjetĂ«r mĂ« tĂ« njohur, sesa ajo qĂ« lançon megahitin e vitit 1970 tĂ« Black Sabbath, “Iron Man”. Ajo tejkalon zhanrin metal, njĂ« kĂ«ngĂ« e tĂ« gjitha kohĂ«rave, e dĂ«gjuar nĂ« tĂ« gjithĂ« botĂ«n dhe nĂ« dyqanet e kitarave.

1970: “War Pigs” Black Sabbath

NjĂ« nga kĂ«ngĂ«t e mĂ«dha tĂ« protestĂ«s kundĂ«r LuftĂ«s sĂ« Vietnamit, “War Pigs” e Black Sabbath Ă«shtĂ« njĂ« moment i rrallĂ« ku hipitĂ« dhe metalistĂ«t mund tĂ« bien dakord. “PolitikanĂ«t fshihen / Ata vetĂ«m sa e filluan luftĂ«n / Pse duhet tĂ« dalin pĂ«r tĂ« luftuar?”, kĂ«ndon Osbourne.

1971: “Children of the Grave” Black Sabbath

Performancat mĂ« tĂ« mira tĂ« Osbourne i detyrohen tĂ« paktĂ«n pjesĂ«risht basistit dhe tekstshkruesit tĂ« Black Sabbath, Terry “Geezer” Butler, dhe ndoshta nuk ka shembull mĂ« tĂ« mirĂ« se “Children of the Grave,” kĂ«nga nga albumi i vitit 1971 i grupit, “Master of Reality”. “A duhet tĂ« jetojĂ« bota nĂ« hijen e frikĂ«s atomike?”

1973: “Sabbath Bloody Sabbath,” Black Sabbath

Black Sabbath ishin nĂ« njĂ« rutinĂ« krijuese nĂ« periudhĂ«n kohore qĂ« çoi nĂ« “Sabbath Bloody Sabbath,” kĂ«nga hapĂ«se nga albumi i tyre i vitit 1973 me tĂ« njĂ«jtin emĂ«r. ËshtĂ« pothuajse e vĂ«shtirĂ« tĂ« besohet tani, pasi refreni i saj pĂ«rmban disa vokale vĂ«rtet ngjitĂ«se.

1980: “Crazy Train” Ozzy Osbourne

A do ta dinte bota se si tingĂ«llon njĂ« vibraslap, pa hyrjen menjĂ«herĂ« tĂ« dallueshme tĂ« kĂ«ngĂ«s sĂ« parĂ« solo tĂ« Osbourne, “Crazy Train?” Ajo ka njĂ« melodi qĂ« tĂ« bĂ«n tĂ« varur, e plotĂ« me kitarat qĂ« tĂ« çmendin dhe frikĂ«n e epokĂ«s sĂ« LuftĂ«s sĂ« FtohtĂ«.

1980: “Z. Crowley” Ozzy Osbourne

NjĂ« tjetĂ«r kĂ«ngĂ« klasike nga albumi i parĂ« solo i Osbourne, “Blizzard Of Ozz” — i publikuar njĂ« vit pasi Osbourne u pushua nga Black Sabbath pĂ«r teprimet e tij legjendare, — himni i rokut nĂ« arenĂ«n “Z. Crowley” i bĂ«n homazh okultistit tĂ« famshĂ«m anglez Aleister Crowley.

1981: “Diary of a Madman” Ozzy Osbourne

Kjo këngë zgjat më shumë se gjashtë minuta, përmban instrumente të fuqishme me tela dhe një kor aq teatral sa tingëllon sikur po shkruajnë muzikë për një film mesjetar lufte.

1991: “Mama, I’m Coming Home” Ozzy Osbourne

Kjo Ă«shtĂ« njĂ« baladĂ« e fuqishme me tekste tĂ« shkruara nga vokalisti i ndjerĂ« i ”Motörhead”, Lemmy.

1992: “I” Black Sabbath

Kur tĂ« vjen ndĂ«rmend Black Sabbath, shumica e fansave kalojnĂ« te njĂ« seri albumesh tĂ« pamohueshme nĂ« vitet ’70 dhe fillim tĂ« viteve ’80. “I” Ă«shtĂ« albumi i parĂ« i Sabbath qĂ« paraqet kĂ«ngĂ«tarin Ronnie James Dio dhe bateristin Vinny Appice.

2019: “Take What You Want” Post Malone me Ozzy Osbourne dhe Travis Scott

NĂ« fund tĂ« jetĂ«s, Ozzy Osbourne ishte bujar me kohĂ«n dhe talentin e tij duke bashkĂ«punuar shpesh me interpretues mĂ« tĂ« rinj qĂ« e adhuronin legjendĂ«n e metalit. NjĂ« shembull i tillĂ« Ă«shtĂ« “Take What You Want” i Post Malone, ku paraqitet edhe reperi Travis Scott./ a.jor.

The post MUZIKË – Kujtoni pĂ«rgjithmonĂ« Ozzy Osbourne me kĂ«to 10 kĂ«ngĂ« appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

Apeli i GJKKO kthen për rigjykim çështjen ndaj Alqi Bllakos

✇Agjencia Telegrafike Shqiptare
By: Juliana Prifti
23 July 2025 at 15:29

TIRANË, 23 korrik/ATSH/ Apeli i GjykatĂ«s sĂ« Posaçme kundĂ«r Korrupsionit dhe Krimit tĂ« Organizuar prishi vendimin e ShkallĂ«s sĂ« ParĂ« ndaj ish-deputetit Alqi Bllako qĂ« e ka dĂ«nuar me 4 vite burg, duke e rikthyer çështjen pĂ«r rigjykim.

Bëhet fjalë për dosjen hetimore të Inceneratorit të Tiranës. Apeli i Posaçëm e dha vendimin pasi shqyrtoi ankimimin e SPAK dhe të vetë Alqi Bllakos, pas vendimit të Shkallës së Parë.

Në apelimin e vendimit të Shkallës së Parë, Alqi Bllako kishte kërkuar pafajësi me argumentin se posti i tij nuk futet tek zyrtarët e lartë dhe nuk mund të ngrihet akuzë e tillë.

Gjykata e Posaçme e Apelit për Korrupsionin dhe Krimin e Organizuar, me trup gjykues të përbërë nga gjyqtarët Saida Dollani kryesuese dhe më anëtare Miliana Muça dhe Tereza Merkaj shpalli vendimin mbi ankimin e paraqitur nga Prokuroria e Posaçme kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar dhe ankimin e paraqitur nga i pandehuri Alqi Bllako ndaj vendimit të Gjykatës së Posaçme të Shkallës së Parë për Korrupsionin dhe Krimin e Organizuar.

Apeli vendosi prishjen e vendimit të 11 marsit 2025 duke u urdhëruar dërgimi i akteve për gjykim një kolegji tjetër të së njëjtës gjykatë.

The post Apeli i GJKKO kthen për rigjykim çështjen ndaj Alqi Bllakos appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

Shiste online mallra të kontrabanduara, arrestohet 26-vjeçari në Gjirokastër

✇Agjencia Telegrafike Shqiptare
By: Juliana Prifti
23 July 2025 at 15:22

TIRANË, 23 korrik/ATSH/ Si rezultat i njĂ« hetimi shtatĂ«mujor, tĂ« ndjekur me metoda proaktive, nĂ« drejtimin e ProkurorisĂ« sĂ« GjirokastrĂ«s, pĂ«r goditjen e njĂ« rasti tĂ« kontrabandimit tĂ« mallrave, specialistĂ«t e Seksionit pĂ«r Hetimin e Krimeve Ekonomiko-Financiare finalizuan operacionin “Marketing”.

Gjatë operacionit u vu në pranga shtetasi A. A., 26 vjeç, si dhe u procedua në gjendje të lirë babai i tij, shtetasi F. A., 51 vjeç, të dy banues në Gjirokastër.

26-vjeçari u kap nĂ« flagrancĂ«, nĂ« aksin rrugor “GjirokastĂ«r-TepelenĂ«â€, duke transportuar me automjet dhjetra parfume pa fatura blerjeje. MĂ« tej, nga kontrolli nĂ« banesĂ«n e 2 shtetasve, u gjetĂ«n mallra tĂ« tjera, pĂ«r tĂ« cilat ata gjithashtu nuk kishin fatura. Nga hetimet dyshohet se mallrat ishin kontrabanduar dhe mbajtur nĂ« banesĂ«, me qĂ«llim shitjen online.

Materialet procedurale iu referuan Prokurorisë së Gjirokastrës, për veprime të mëtejshme.

The post Shiste online mallra të kontrabanduara, arrestohet 26-vjeçari në Gjirokastër appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

Denaj pret ministrin irlandez, në fokus zhvillimi i qëndrueshëm i sektorit të bujqësisë

✇Agjencia Telegrafike Shqiptare
By: Klotilda Saracini
23 July 2025 at 15:05
TIRANË, 22 korrik/ATSH/ Ministrja e BujqĂ«sisĂ« dhe Zhvillimit Rural, Anila Denaj priti nĂ« njĂ« takim ministrin e Shtetit pĂ«r Çështjet Evropiane dhe Mbrojtjen tĂ« IrlandĂ«s, Thomas Byrne.
Në një postim në rrjetet sociale, Denaj tha se gjatë takimit me Byrne biseduan mbi zhvillimin e qëndrueshëm të sektorit të bujqësisë, si pjesë e rrugëtimit të Shqipërisë drejt anëtarësimit në Bashkimin Evropian.
“NĂ« prag tĂ« PresidencĂ«s irlandeze tĂ« KĂ«shillit tĂ« BE-sĂ« nĂ« vitin 2026, vlerĂ«suam mbĂ«shtetjen e palĂ«kundur tĂ« IrlandĂ«s dhe gatishmĂ«rinĂ« pĂ«r tĂ« thelluar bashkĂ«punimin dypalĂ«sh nĂ« sektorin bujqĂ«sor”, theksoi Denaj.
Ministrja Denaj tha se “Irlanda ka ndĂ«rtuar njĂ« model tĂ« suksesshĂ«m pĂ«rmes bashkimit tĂ« fermerĂ«ve nĂ« struktura tĂ« fuqishme, tĂ« cilat furnizojnĂ« njĂ« pjesĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme tĂ« tregut evropian me produkte cilĂ«sore, njĂ« model qĂ« pĂ«rputhet me vizionin tonĂ« “BujqĂ«sia 2030”’.
1 nga 5
/k.s/j.p/

The post Denaj pret ministrin irlandez, në fokus zhvillimi i qëndrueshëm i sektorit të bujqësisë appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

Hapet grupkapitulli i fundit BE-Shqipëri

✇Agjencia Telegrafike Shqiptare
By: Maela Marini
23 July 2025 at 15:04

TIRANË, 23 korrik/ATSH/ ShqipĂ«ria po shkon drejt pĂ«rmbylljes sĂ« hapjes sĂ« tĂ« gjithĂ« kapitujve tĂ« negociatave me BE-nĂ«.

Komiteti i PĂ«rfaqĂ«suesve tĂ« PĂ«rhershĂ«m tĂ« Vendeve AnĂ«tare tĂ« Bashkimit Europian autorizoi sot PresidencĂ«n Daneze tĂ« ftojĂ« ShqipĂ«rinĂ« pĂ«r tĂ« paraqitur Pozicionin e saj Negociues pĂ«r negociatat lidhur me kapitujt qĂ« pĂ«rbĂ«jnĂ« Grupkapitullin 5 “Burimet, BujqĂ«sia dhe Kohezioni”.

Ky zhvillim i rëndësishëm i hap rrugën organizimit të Konferencës Ndërqeveritare në muajt në vijim, duke përmbyllur hapjen e të gjithë kapitujve të negociatave për Shqipërinë.

Ky vendim konfirmon vlerësimin e BE-së për përgatitjen teknike, institucionale dhe ekonomike të Shqipërisë, si dhe angazhimin e saj ndaj perspektivës evropiane.

Rëndësia e Grupkapitullit 5 është thelbësor për ekonominë shqiptare, pasi përfshin fusha kyçe për zhvillimin ekonomik dhe social të qëndrueshëm, mbështetjen e fermerëve dhe peshkatarëve, dhe sigurinë ushqimore.

Grupkapitulli 5 përbëhet nga 5 kapituj: Kapitulli 11 (Bujqësia dhe Zhvillimi Rural); Kapitulli 12 (Siguria Ushqimore, Politika Veterinare dhe Fitosanitare); Kapitulli 13 (Peshkimi); Kapitulli 22 (Politika Rajonale dhe Koordinimi i Instrumenteve Strukturore) dhe
Kapitulli 33 (Dispozitat financiare dhe buxhetore).

Negociatat e këtij Grupkapitulli do të nxisin reforma për modernizimin e bujqësisë, përmirësimin e standardeve të prodhimit ushqimor dhe forcimin e politikave të kohezionit.

ShqipĂ«ria synon tĂ« hapĂ« tĂ« gjithĂ« kapitujt e negociatave gjatĂ« vitit 2025 dhe tĂ« pĂ«rfundojĂ« negociatat e anĂ«tarĂ«simit deri nĂ« fund tĂ« vitit 2027, me synimin pĂ«r t’u anĂ«tarĂ«suar nĂ« BE deri nĂ« vitin 2030.

/m.m/j.p/

The post Hapet grupkapitulli i fundit BE-Shqipëri appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

Vengu takim me homologun turk GĂŒler: Thellim i bashkĂ«punimit nĂ« mbrojtje dhe siguri

✇Agjencia Telegrafike Shqiptare
By: Klotilda Saracini
23 July 2025 at 15:00

TIRANË, 23 korrik/ATSH/ Ministri i Mbrojtjes, Pirro Vengu u takua me ministrin e Mbrojtjes sĂ« TurqisĂ«, YaƟar GĂŒler, gjatĂ« vizitĂ«s sĂ« tij nĂ« Turqi, nĂ« kuadĂ«r tĂ« pjesĂ«marrjes nĂ« Panairin e 17-tĂ« NdĂ«rkombĂ«tar tĂ« IndustrisĂ« sĂ« Mbrojtjes – IDEF 2025.

Në këtë takim mes dy ministrave u diskutuan tema kyçe për forcimin e partneritetit strategjik midis Shqipërisë dhe Turqisë në fushën e Mbrojtjes dhe Sigurisë.

Ministri Vengu vlerësoi gjatë bisedës mbështetjen e Turqisë në forcimin e aftësive mbrojtëse të Shqipërisë.

Sipas ministrit Vengu, duke u mbështetur në vendimet e marra në Samitin e NATO-s në Hagë, Shqipëria synon të ndajë burime shtesë për zbatimin e objektivave ushtarake kryesore.

“NĂ« drejtim tĂ« forcimit tĂ« qĂ«ndrueshmĂ«risĂ«, pĂ«rparĂ«si do t’i jepet gatishmĂ«risĂ« operacionale tĂ« forcave ajrore, zhvillimit tĂ« industrisĂ« ushtarake dhe infrastrukturĂ«s kritike, duke zbatuar njĂ« qasje shumĂ«pĂ«rdorimĂ«she dhe shumĂ«qĂ«llimĂ«she”, tha Vengu.

Temë e veçantë e bisedimeve ishte zhvillimi i industrisë së mbrojtjes në Shqipëri.

“Qeveria shqiptare Ă«shtĂ« e angazhuar pĂ«r t’a shndĂ«rruar kĂ«tĂ« sektor nĂ« njĂ« pjesĂ« tĂ« qĂ«ndrueshme dhe konkurruese tĂ« industrisĂ« kombĂ«tare. ShqipĂ«ria Ă«shtĂ« e gatshme tĂ« shqyrtojĂ« mundĂ«si konkrete pĂ«r bashkĂ«punim me kompanitĂ« turke tĂ« mbrojtjes, pĂ«rfshirĂ« bashkĂ«prodhimin dhe transferimin e teknologjisĂ«. Prania nĂ« IDEF 25 shĂ«rben si njĂ« platformĂ« reale pĂ«r tĂ« avancuar kĂ«to synime”, tha  Vengu.

/k.s/j.p/

The post Vengu takim me homologun turk GĂŒler: Thellim i bashkĂ«punimit nĂ« mbrojtje dhe siguri appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

RESTORANT ‘MAREA’ NË BULEVARDIN E SARANDËS KËRKON TË PUNËSOJË STAF

✇Saranda Web
By: Uesli Didani
23 July 2025 at 15:30

Restorant ‘Marea’ nĂ« bulevardin e SarandĂ«s kĂ«rkon tĂ« punĂ«sojĂ« staf   Kuzhinier/e NdihmĂ«s kuzhinier/e Banakier (mbasdite) LavapjatĂ«se   PĂ«r pagĂ«n dhe kushtet e punĂ«s kontaktoni +355 69 699 3892

The post RESTORANT ‘MAREA’ NË BULEVARDIN E SARANDËS KËRKON TË PUNËSOJË STAF appeared first on Saranda Web.

Thëniet popullore që flasin për zemrën e kulturës shqiptare

✇KultPlus
By: Kult Plus
23 July 2025 at 15:59

Në rrjedhën e jetës, fjalët e urta popullore mbeten një udhërrëfyes i vyer i diturisë dhe përvojës së brezave të kaluar. Ato pasqyrojnë mendimin, përvojën dhe filozofinë e thellë të popullit shqiptar, duke shërbyer si mësime të vyera për jetën dhe marrëdhëniet ndërnjerëzore.

KultPlus sjell për lexuesit e vet një përzgjedhje të disa prej fjalëve më të njohura të urta shqiptare, që jo vetëm pasurojnë gjuhën tonë, por edhe na mësojnë vlera të përjetshme:

“MĂ« mirĂ« njĂ« shok i vjetĂ«r se sa dy tĂ« rinj.” – NjĂ« kujtesĂ« pĂ«r vlerĂ«n e miqĂ«sisĂ« sĂ« vĂ«rtetĂ« dhe besnike.

“Kush punon me zemĂ«r, nuk lodhet kurrĂ«.” – Puna me pasion dhe pĂ«rkushtim Ă«shtĂ« burim i kĂ«naqĂ«sisĂ«.

“Fjala e mirĂ« ngroh mĂ« shumĂ« se dielli.” – Fuqia e fjalĂ«s sĂ« butĂ« dhe mirĂ«kuptimit nĂ« marrĂ«dhĂ«nie.

“Pema e mirĂ« mban fryt tĂ« mirĂ«.” – NĂ« thelb tĂ« vlerave tĂ« mira qĂ«ndron karakteri i pastĂ«r dhe i sinqertĂ«.

Fjalët e urta janë shpesh një pasqyrë e gjallë e historisë dhe mënyrës së të jetuarit të shqiptarëve, duke kaluar brez pas brezi si trashëgimi e çmuar kulturore.

Në një botë që ndryshon me shpejtësi, rikthimi te këto thënie të mençura është një mënyrë për të mbajtur gjallë identitetin dhe për të nxjerrë mësime që vlerësojnë miqësinë, punën, respektin dhe dashurinë./KultPlus.com

Ku mund t’i gjejnĂ« studentĂ«t universitetet tona  

✇KultPlus
By: KultPlus
23 July 2025 at 15:55

Ben Blushi

Gati një vit më parë isha i ftuar për një bisedë me studentë të gjuhë letërsisë në Universitetin e Korcës. Nuk ishin më shumë se 12 nxënës.

Njëzet vjet më parë, në atë degë studionin disa qindra djem dhe vajza që besonin se një diplomë mund të të sigurojë një punë të mirë.

Po sot kjo nuk është më e vërtetë.

Jo të gjithë janë të bindur se një diplomë universitare mjafton për të të siguruar punë.

Dhe cështja për shumë familje është, a ja vlen ta cosh fëmijën në shkollë të lartë?

A i kthen paratë e investuara në arsim cdo lloj dege dhe cdo lloj shkolle?

Kam frikë se jo.

Të kushtëzuar nga komplekset sociale, familet kursejnë për ti cuar fëmijët në shkolla të larta, por këto para që mund të investoheshin diku tjetër, në shumicën dërrmuese të rasteve nuk kthehen më.

Për fat të mirë shumë prindër po e kuptojnë këtë.

Shumë shpejt njerëzit do fillojnë të heqin dorë nga diplomat.

Të kesh një diplomë nuk do të thotë se ke edhe një punë të garantuar, apo një punë të paguar mirë.

Në tregun shqiptar një hidraulik fiton më shumë se një jurist.

Një elektricist fiton më shumë se një mësues.

Një kuzhinjer fiton më shumë se një biolog.

Një agjent imobiliar fiton më shumë se një ekonomist.

Ndërtuesi i një brigade me dhjetë veta, fiton më shumë se një arkitekt.

Nëse një famije i duhen të paktën 50 mijë euro në katër vjet, për të mbajtur një fëmijë në universitet, për të edukuar një elektricist duhen dhjetë herë më pak dhe mundësia që ai të kthejë mbrapsht investimin, është shumë më e shpejtë.

Në përgjithësi arsimi në gjithë botën është në krizë dhe për më pak se një dekadë përparimet teknologjike jo vetëm do mbyllin shumë vende pune por do mbyllin edhe laboratorët që bëjnë njerëzit gati për punë : vetë universitet.

Shqipëria nuk do bëjë përjashtim.

Nëse në dhjetë vitet e ardhshme nuk vjen në pushtet ndonjë qeveri ultra e majtë, që merr para nga taksat për të lehtësuar dramat sociale,shumica e universiteteve do mbyllen.

Thonë që universitetet private janë pak më mirë.

Derisa mbeten të hapura duhet të jenë pak më mirë.

Megjithatë shumë shpejt edhe ato do rrudhen sic janë rrudhur.

Zgjidhja e parë e fëmijëve shqiptarë sot janë universitet e huaja, zgjedhja e dytë janë ato private dhe zgjedhja e tretë janë universitetet publike.

Por shumë shpejt familjet shqiptare do jenë përballë një dileme shumë të madhe:

Pse i duhet një diplomë fëmijës tim?

Unë vetë, nëse do kthehesha 40 vjet përpara natyrisht nuk do zgjidhja më degën që kam zgjedhur gjuhë letërsi, e cila nuk më mësoi asgjë, por ndoshta nuk do zgjidhja të shkoja fare në Universitet.

Jeta më ka mësuar më shumë gjëra se shkolla.

Puna më ka mësuar se shkolla nuk të mëson të punosh.

Shumica e njerëzve që i mbaruan shkollat në fund të viteve 1990 nuk i përdorën asnjëherë diplomat e tyre.

Ata bënë punë të tjera që mund ti bënin edhe pa diplomë.

Sot mund të jetosh shumë më mirë duke i investuar kostot e shkollimit diku tjetër, në një start up apo në një biznes familjar apo në turizëm apo në bujqësi.

Atëherë si zgjidhet kriza e universiteteve?

Unë besoj se asnjë reformë që nuk zgjeron tregun nuk mjafton.

Integrimi i Shqipërisë në BE do ti shkatërrojë edhe më keq universitetet tona.

Si një vend antar i BE, fëmijët shqiptarë mund të studjojnë gratis në cdo vend europian që do të thotë se kostot që paguan sot një familje për të cuar djalin apo vajzën në Gjermani do jenë dy herë më të ulëta.

Kjo do t’ia marri edhe kafshatĂ«n e fundit universiteteve tona publike por edhe atyre private.

Shqipëria do e ketë të garantuar arsimin e fëmijëve të vet, por do rrezikojë mbylljen e universiteteve të veta.

Sa herë flas me miq, që administrojnë universitete private, ju them se e vetmja rrugë që ata ti mbajnë hapur bizneset e tyre është hapja e tregut ndaj të huajve.

Universitetet tona janë pjesa më e izoluar e shoqërisë. Edhe ekipet e varfra të futbollit kanë të huaj pa folur për restorantet, shërbimet, bankat apo kompantë.

Cuditërisht universitetet duken si laborarorë të pastër etnik.

Aty ka vetëm shqiptarë që nuk mësojnë.

Natyrisht Shqipëria nuk mund të joshë dot studentë gjermanë, as belgë, as sllovenë ndoshta as turq.

Por nisur nga vendodhja gjeografike, klima dhe kostot e ulëta të jetesës, Shqipëria mund të kthehej në një hub të lirë evropian për mijëra studentë kinezë, indianë, pakistanezë, bangladeshas, irakenë, egjiptianë, vietnamezë etj.

Të gjitha këto vende cojnë cdo vit në universitet e tyre më shumë se 200 milion studentë. Ndoshta edhe më shumë.

Në të gjitha këto vende që kanë një popullsi sa gjysma e botës, afro 4 miliardë njerëz, shtresa e mesme po rritet me shpejtësi. Gjithmonë e më shumë njerëz po dalin nga varfëria në Kinë në Indi, në Egjipt në Nigeri dhe në Vietnam ku ekonomia po lulëzon.

Kjo do të thotë se në dhjetë apo njëzet vitet që do vijnë, familjet do cojnë edhe më shumë fëmijë në shkolla të larta.

Por kaq shumë fëmijë nga familjet e mesme kineze, indiane dhe pakistaneze që ëndërrojnë të shkollohen në Evropë, nuk shkojnë dot në Londër, as në Paris dhe as në Berlin apo në Amerikë që po mbyllet si treg universitar.

Përvec politikave izolacioniste në këto vende, kostot janë shumë më të larta dhe kuotat shumë të kufizuara.

Por një pjesë e tyre mund të vinin në Shqipëri, si në një vend evropian.

Unë habitem se si univesitetet private harxhojnë ende para për të reklamuar në tregun e vogël shqiptar, kur duhet të hapnin agjensi rekrutimi në Kinë, në Indi apo në Pakistan apo në Egjipit.

Ky duhet të ishte një biznes kombëtar. I ndihmuar nga shteti. I udhëhequr nga shteti.

Qeveria mund ti eksplorojë këto tregje fillimisht për të mbushur universtetet publike që sot po japin shpirt.

ËshtĂ« mĂ« mirĂ« qĂ« universitet tona tĂ« mbahen me paratĂ« e kinezĂ«ve dhe indianĂ«ve sesa me taksat tona.

Nga 200 milion studentë aziatikë që shkojnë cdo vit në shkollë të lartë qoftë edhe 0.1 për qind të vinin në Shqipëri janë dy herë më shumë se gjithë numri i studentëve shqiptarë në total.

Shteti mund të kthehej në një agjensi për të mbledhur studentë nga vende të tjera përmes marrëveshjesh dypalëshe.

Imagjinoni sikur Universiteti i Korcës që po vdes, të ishte një destiacion për studentë kinezë.

Universiteti i Gjirokastës për vietnamezë, Vlora për egjiptainë, që meqë ra fjala po mbajnë në këmbë sot industrinë tonë tonë të peshkimit, apo Elbasani për indianë.

Ky migrim arsimor, nuk gjallëron vetëm universitetet por mund kthehet në ekonomi për vetë qytetet tona të mpakura.

Prandaj them se nëse duam Universitet duhet të gjejmë studentë, sepse megjithëse mësues ka, nxënës do ketë gjithmonë e më pak./ KultPlus.com

Mitrovica Green Fest 2025 shpall temĂ«n e edicionit tĂ« 15-tĂ«: “Toxicity”

✇KultPlus
By: Kult Plus
23 July 2025 at 15:51

Edicioni i 15-tĂ« i Mitrovica Green Fest, festivalit qĂ« prej njĂ« dekade e gjysmĂ« sjell sĂ« bashku artistĂ«, qytetarĂ«, aktivistĂ« dhe profesionistĂ« tĂ« mjedisit pĂ«r tĂ« promovuar zhvillimin e qĂ«ndrueshĂ«m pĂ«rmes artit dhe veprimit qytetar, kĂ«tĂ« vit rikthehet me njĂ« temĂ« tronditĂ«se dhe thellĂ«sisht aktuale: “Toxicity” (Toksiciteti).

NĂ« njĂ« kohĂ« kur dĂ«mi ndaj mjedisit shpesh ndodh nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« padukshme dhe graduale, tema “Toxicity” vjen si njĂ« pĂ«rpjekje pĂ«r tĂ« eksploruar dhe ekspozuar jo vetĂ«m ndotjen qĂ« prekim fizikisht, por edhe format mĂ« tĂ« holla e sistematike tĂ« toksicitetit – ato qĂ« helmojnĂ« marrĂ«dhĂ«niet tona me natyrĂ«n, njĂ«ri-tjetrin dhe vetveten.

“A gjendet toksiciteti vetĂ«m nĂ« lumenjtĂ« e ndotur e tokĂ«n e helmatisur, apo edhe nĂ« sistemet qĂ« lejuan tĂ« bĂ«het kĂ«shtu? A e mbajti gjallĂ« toksicitetin fryma jonĂ«, apo ne ishim indiferentĂ« dhe nuk deshĂ«m ta shohim?” – pyesin organizatorĂ«t nĂ« deklaratĂ«n e tyre.

Toksiciteti, nĂ« thelb, Ă«shtĂ« shkalla e dĂ«mit qĂ« njĂ« substancĂ«, sjellje apo strukturĂ« mund tĂ« shkaktojĂ« mbi organizmat e gjallĂ« dhe mbi ekosistemet. Por Green Fest kĂ«tĂ« vit e zgjeron kĂ«tĂ« pĂ«rkufizim, duke e parĂ« si njĂ« prani qĂ« shkon pĂ«rtej ndotjes fizike: si njĂ« dhunĂ« e ngadaltĂ« dhe e padukshme qĂ«, siç thotĂ« studiuesi Rob Nixon, grumbullohet me kohĂ« dhe prek mĂ« tĂ« pambrojturit – duke lĂ«nĂ« gjurmĂ« tĂ« pĂ«rhershme nĂ« ujĂ«rat tona, nĂ« qytetet tona, nĂ« trupat dhe jetĂ«t tona.

Pikërisht për ta bërë këtë të padukshme të dukshme, Green Fest 15 do të përdorë artin si medium reflektimi dhe reagimi. Përmes një programi të larmishëm që përfshin ekspozita, performanca muzikore, art vizual, dokumentarë mjedisorë, punëtori kreative, aktivitete për fëmijë dhe debate publike, festivali do të krijojë hapësira për të pyetur, për të reflektuar dhe për të ndërtuar kolektivisht rrugët drejt një detoksifikimi të brendshëm dhe të jashtëm.

“Toksiciteti helmon jo vetĂ«m natyrĂ«n, por edhe mĂ«nyrĂ«n si jetojmĂ«, vendimet qĂ« i pranojmĂ« si normale dhe pabarazitĂ« qĂ« i bĂ«jmĂ« sikur nuk ekzistojnĂ«. Green Fest kĂ«tĂ« vit sfidon kĂ«tĂ« normalitet tĂ« helmatisur – jo pĂ«r tĂ« tronditur, por pĂ«r tĂ« ndĂ«rgjegjĂ«suar. Jo pĂ«r tĂ« dĂ«shpĂ«ruar, por pĂ«r tĂ« pyetur: ÇfarĂ« do tĂ« thotĂ« tĂ« shĂ«rohesh? Si individ, si komunitet, si planet?”

Green Fest XV do tĂ« mbahet nĂ« qytetin e MitrovicĂ«s nga 13 deri mĂ« 17 gusht 2025, dhe do tĂ« vazhdojĂ« misionin e tij pĂ«r tĂ« krijuar ndĂ«rveprim kuptimplotĂ« mes artit dhe qĂ«ndrueshmĂ«risĂ«, duke pĂ«rfshirĂ« publikun e tĂ« gjitha moshave dhe prejardhjeve. NĂ« zemĂ«r tĂ« festivalit qĂ«ndron ideja se arti mund tĂ« jetĂ« jo vetĂ«m pasqyrĂ« e sĂ« vĂ«rtetĂ«s, por edhe mjet i shĂ«rimit – njĂ« mĂ«nyrĂ« pĂ«r tĂ« parĂ« mĂ« qartĂ«, pĂ«r tĂ« ndjerĂ« mĂ« thellĂ«, dhe pĂ«r tĂ« vepruar mĂ« me guxim.

NĂ« njĂ« kohĂ« kur planeti, shoqĂ«ritĂ« dhe individĂ«t pĂ«rballen me forma tĂ« reja e tĂ« rrezikshme tĂ« ndotjes – jo vetĂ«m mjedisore, por edhe shpirtĂ«rore e strukturore – Mitrovica Green Fest ngre njĂ« pyetje tĂ« guximshme: A Ă«shtĂ« Toka toksike, apo jemi bĂ«rĂ« ne toksik pĂ«r TokĂ«n?/KultPlus.com

E di çka mendon nëna ime

✇KultPlus
By: KultPlus
23 July 2025 at 15:37

Ballsor Hoxha

“
 trouble so hard


woke up and borther was dead”

(Tekst nga një këngë e Moby)

Mendoj pĂ«r vĂ«llain tim tĂ« vogĂ«l, tĂ« dashur, tĂ« dashur sa mĂ« s’ka, diku nĂ« Siri, apo ndoshta tani Ă«shtĂ« nĂ« Damask, “po grumbullohen, aradhet, celulat, grupet, armatat, fuqitĂ« e pushtetet. Por, mirë  i di pak a shumĂ« nga filmat, si aktivizohen e mobilizohen fuqitĂ« e pushtetet e shteteve
 por sa Ă«shtĂ« sot temperatura nĂ« Siri, dyzet e pesĂ« shkallĂ« Celsius, dhe “it feels like hell”; Siria tanimĂ« Ă«shtĂ« tokĂ« e shkretĂ«, tokĂ« e kallur, njerĂ«z tĂ« kallur, rrĂ«nojĂ« njerĂ«zish e toke, dhe si, si Ă«shtĂ« e mundur qĂ« nĂ« kĂ«tĂ« temperaturĂ«, mobilizohen tĂ« gjithĂ« kĂ«ta luftĂ«tarĂ«, tĂ« nxĂ«nĂ« nga instinkti pĂ«r liri, e çmenduria e madhĂ«shtisĂ«, dehja nĂ« tĂ« vĂ«rtetë .” e mendoj vĂ«llain tim tĂ« vogĂ«l duke paramenduar para hartĂ«s sĂ« tij tĂ« punĂ«s, tĂ« aktivizimit, tĂ« mobilizimit tĂ« ushqimit e ndihmave mĂ« thelbĂ«sore pĂ«r fĂ«mijĂ«t e SirisĂ«. “Apo, grumbullohen natĂ«n, kĂ«to grupe tĂ« armatosura, kur Ă«shtĂ« mĂ« freskĂ«t, mĂ« lehtĂ«? Por, si tĂ« jetĂ« mĂ« lehtĂ«, kur çdo gjĂ« shihet nĂ« mijĂ«ra kilometra distancĂ« nĂ« kĂ«tĂ« vend aq tĂ« madh, nga mungesa e ndĂ«rtesave nĂ« kĂ«mbĂ« tĂ« tyre,”, vazhdon ai, “ka vetĂ«m, tokĂ« e pushkĂ«, e pak bukĂ«, dhe kampe, kampe, kampe tĂ« syrgjynosurish jete e historie. Sesi, pĂ«r dreq gjĂ«rat e dreqit mobilizohen, por jo edhe ndonjĂ« copĂ« bukĂ« pĂ«r kĂ«ta fĂ«mijĂ«.”

Paradite vëllai i vogël, ma ka dërguar një alarm/kërkesë që ka bërë publikisht, nga pozita ku është në fushën e ndihmave humanitare, dhënë në Radio BBC, ndaj të gjitha palëve në konflikt, ndër të tjera ka thënë:

Çdo luftĂ«tari qĂ« mbanĂ« njĂ« armĂ« nĂ« dorĂ«, 

dhe çdo kryeqendre që mbanë pushtetin, unë u them këtë:

Shuani armët e juaja, 

mbrojini rrugët për ndihma humanitare, 

dhe qĂ«ndroni krahĂ« fĂ«mijĂ«ve tĂ« SirisĂ«.”

E lĂ« shkrimin, paramendimin e vĂ«llait tĂ« dashur, “Heat Warning in Kosovo and the Region”, lexoj nĂ« MSN. Pastaj, duke pas ndryshuar mendim vĂ«rej se mĂ« dhemb koka, mĂ« kujtohet edhe njĂ« herĂ« se kam pirĂ« mbrĂ«mĂ«, jam dehur jetĂ« nĂ« paqe, e sy tĂ« saj, tĂ« bardhĂ« e tĂ« zezĂ«, ku? NĂ« dasmĂ«. Kishim dasmĂ« mbrĂ«mĂ« nĂ« familjen e gjerĂ«, tĂ«rĂ« ai mish i freskĂ«t, sallata, verĂ«, paragjella, ushqime, alkoole tĂ« tĂ« gjitha llojeve dhe llojeve tĂ« kĂ«naqĂ«sive, dhe trupa, tĂ« zhveshur, tĂ« veshur e tĂ« dehur jete, tĂ« gjithĂ« tĂ« dehur jete. PikĂ«risht nĂ« KosovĂ«n e rrezikuar nga nxehtĂ«sia kĂ«to ditĂ«.

Duart mbi kokë, mendoj pas pak, se si, afria e vdekjes, së vëllait të vogël, vëllezërve të vegjël, të fëmijëve, në Siri, e vende tjera, të jep një solemnitet mendimi nga serioziteti. Po, edhe mund të vdes vëllai im i dashur në punën e tij. Kolateral.

Por, megjithatĂ« unĂ« shtrihem, mĂ« dhemb koka. NĂ« banesĂ«n lart, fĂ«mijĂ«t e fqinjĂ«ve po luajnĂ« basketboll. Ç’tĂ« bĂ«jnĂ«? Kushedi qe sa ditĂ« nuk kanĂ« dalĂ« nga shtĂ«pia pĂ«r shkak tĂ« nxehtit, etj. Vajza ime Ă«shtĂ« nĂ« deti, djali te gjyshĂ«rit e tij nga nĂ«na. 

A ka topa si, origjinal të Barçës, në Siri, përnjëherë mendoj shtrirë ashtu si jam. Djali im, dhjetë vjeç, është i varur nga sporti, të luajturit dhe të shikuarit e tij. Dhe, pikërisht këtu më ka shkuar mendja më së pari. Ndoshta, mendoj, ka fëmijë në Siri që kurrë nuk kanë parë top normal të futbollit. Por, e di edhe se në një opinion që e ka shkruar për REUTERS së voni, vëllai, kishte thënë se kishte parë fëmijë me bluza me mbishkrime të improvizuara me emrin e Yamal të Barçës.  

“TĂ« mendoja, mbrĂ«mĂ«, Bujar” i thosha vĂ«llait herĂ«n e fundit qĂ« kemi biseduar nĂ« telefon, “ti me djalin tĂ«nd duke shikuar Yamal duke luajtur pĂ«r Barçën (megjithĂ«se kanĂ« humbur nga Inter, nĂ« gjysmĂ«finale), unĂ« i kam blerĂ« top tĂ« ri origjinal djalit tim, dhe opinionin tĂ«nd nĂ« median gjigante pĂ«r atĂ« djalin me mbishkrimin e emrit tĂ« po tĂ« njĂ«jtit lojtar nĂ« bluzĂ«n e tij, dhe tĂ« urreja ty, djalin, tĂ«nd, timin, dhe jetĂ«n, apo atĂ« qĂ« e quajmĂ« liri, ne njerĂ«zit. Urreja çdo gjĂ«.”

Në telefon bëhet qetësi. Nuk flasim asnjëri. Si nga larg, larg edhe është, ishte tanimë, ishte kthyer në Damask, dëgjoj frymëmarrjen e tij, nuk e di pse, por në mendje më kalojnë pamje të tij si i vdekur në luftën e tij, tyre, tërë kësaj armate humanitarësh. Kolateral.  

Pas pak, merr frymë edhe disa herë. E dëgjoj, aq jo largët, por aq ndryshe, këputur nga bota ku jemi ne, ne njerëzit! Kishte kuptuar, i trishtuar thellë, Bujari, vëllai i vogël. Duke dashur të pushojë, të mos mendojë për tërë atë që sheh në Siri, ndërsa kishte qenë në pushim te familja e tij, më kishte treguar se kishte shikuar këtë lojë futbolli me djalin e tij, e kur e kisha ndërmendur, urrenim bashkë.

Por, them, nĂ« vete, gjysmĂ« i fjetur me gjithĂ« dhembjen e kokĂ«s nga dasma mbrĂ«mĂ«, ndoshta Ă«shtĂ« paska e çuditshme pĂ«r njerĂ«zit qĂ« do ta lexojnĂ« kĂ«tĂ« tregim, se po shkruaj, po mendoj, kam ankth pĂ«r vĂ«llain tim tĂ« vogĂ«l dhe fĂ«mijĂ«t e SirisĂ«, ndĂ«rsa Palestina Ă«shtĂ« edhe mĂ« keq, e ka vende edhe po kaq rĂ«ndĂ« 
, nuk e di
 gjĂ«rat fillojnĂ« tĂ« bĂ«hen onirike, ndoshta e kam nga nxehti, them, e shoh Bujarin, me dy shokĂ«t e tij nĂ« vitet nĂ«ntĂ«dhjetĂ«, nuk pranojnĂ« cigare nga unĂ«, tymosnim shumĂ«, ishte e tĂ«ra qĂ« kishim nĂ« KosovĂ«n e tĂ« nĂ«ntĂ«dhjetave, i shoh, duke e ditur se nuk kam as unĂ« cigare mjaftueshĂ«m pĂ«r vete, janĂ« tĂ« çmendur dhe tĂ« bukur si dreq. Si fĂ«mijĂ« lufte mĂ«. Pa fillim as fund. ShkĂ«putur, po njĂ«jtĂ« sikur Bujari tani nĂ« Siri. Pastaj, unĂ« ndahem nga Bujari dhe shokĂ«t e tij, dhe vazhdoj atĂ« “ku ta qimĂ« atĂ« nanĂ«, me Fatin, shokun tim”, qĂ« disa e dinĂ« çka do tĂ« thotĂ«. 

NjĂ« zjarr, si top, rrotullohet dhe pikon substancĂ«, klishe, tĂ« shkrirĂ« zifti, e ky zift Ă«shtĂ« tĂ«rĂ« dashuria dhe urrejtja e njeriut. ËshtĂ« bota vetĂ«. Bota, dhe unĂ«. Pastaj rrotullohemi tĂ« tretĂ« sĂ« bashku, bota, si zjarr, unĂ« dhe sytĂ« e saj tĂ« bardhĂ« e tĂ« zi, nga dasma e mbrĂ«mshme, si tri krijesa nĂ« lindje, sĂ« paku, njĂ«ra nga ne, krejt çuditshĂ«m. Sikur duam tĂ« shpĂ«rthejmĂ«, ne tĂ« tre, unĂ« dhe ajo, jemi tepĂ«r pĂ«r kĂ«tĂ« botĂ«, duam, tĂ« dalim, njĂ«ri ose tjetri nga kjo situatĂ«. Apo, jo, ndĂ«rsa bota nĂ« kallje e sipĂ«r, shpĂ«rthen, kuptoj, kjo botĂ« e njeriut nuk mund tĂ« rri kĂ«shtu, ajo shpĂ«rthen.

NĂ«, kĂ«tĂ«, jetĂ« tĂ« re, zgjuar, pyes, pse nuk mund tĂ« ketĂ« dashuri. Totale. TĂ« pafundme. Pse nuk mund tĂ« duhemi si njerĂ«z
. “ne, njerĂ«zit, jemi tĂ« mbaruar nga bota, e bota Ă«shtĂ« e mbaruar nga ne”, mĂ« thotĂ« Alain De Botton, “e ne, nuk e duam dhe aq shumĂ« njĂ«ri tjetrin”, e vazhdoj unĂ«, 
 por edhe kuptoj, por nuk mund tĂ« zgjohem, se prapĂ«, apo ende jam nĂ« gjumĂ«.

Sesi, nĂ« kĂ«tĂ« qĂ« po e shoh, nĂ« Ă«ndĂ«rr apo zgjuar, tĂ«rĂ« Kosova jonĂ« e dashur, me tĂ« gjithĂ« ne, sidomos me njerĂ«zit qĂ« kanĂ« filluar tĂ« qethen e tĂ« shfaqin teatrin e ngĂ«rçit tĂ« çmendurisĂ« sĂ« paqes sonĂ«, para vetĂ« Kuvendit tĂ« KosovĂ«s, Ă«shtĂ« njĂ« llavĂ« krejtĂ«sisht si nĂ« filmin “Solaris” tĂ« Tarkovsky. JanĂ« duke dalĂ« nga ky tmerr. Por, diku, shkĂ«putur, prapĂ«, e shoh Bujarin, vĂ«llain tim tĂ« vogĂ«l, Ă«shtĂ« krejt i vogĂ«l, duke notuar nĂ«pĂ«r tĂ«, duke pas shpĂ«tuar, njĂ«lloj eksplodimi tĂ« botĂ«s, pak mĂ« herĂ«t. Dhe pĂ«rnjĂ«herĂ«, e shoh si ato hijet e Solaris, si vetĂ« e dashura e Kapitenit tĂ« filmit tĂ« njĂ«jtĂ«, dhe, se ai Ă«shtĂ« nĂ« kĂ«tĂ« llavĂ« duke notuar duke provuar tĂ« shpĂ«tojĂ«, zgjas kĂ«mbĂ«n nga njĂ« mundĂ«si krejtĂ«sisht prej Ă«ndrre dhe e zhys, e fundosi vĂ«llain, vĂ«llain e vogĂ«l. 

I zgjuar, pyetem, por, pse, pse e mbyta, e fundosa, kam njĂ« shije tĂ« hidhur, edhe pasi qĂ« e kam bĂ«rë veten para se tĂ« flija. MĂ« kujtohet, se ai Ă«shtĂ« atje pĂ«r shkak meje. PĂ«r shkak tĂ« tĂ«rë  tĂ«rĂ«, luftĂ«s qĂ« e kemi kaluar bashkĂ«, duke ndihmuar tĂ« tjerĂ«t, me ndihma humanitare, por jo, i them vetes, nuk Ă«shtĂ« nga kjo dhe, nuk mĂ« del asgjĂ« tjetĂ«r. Pastaj, duke pirĂ« ujĂ«, e mendoj, vazhdoj ta mendoj, dhe mĂ« del qartĂ«, si duket Ă«shtĂ« e kundĂ«rta, e kisha fundosur sepse mĂ« tregonte pĂ«r kĂ«ta fĂ«mijĂ«, pĂ«r kĂ«to luftĂ«ra, pĂ«r kĂ«ta YamalĂ« vdekur kudo e sido. PĂ«r kĂ«ta vĂ«llezĂ«r tĂ« vegjĂ«l, si Bujari, qĂ« vdesin. 

Me të vërtetë po më dhembte shumë koka, pa ndonjë rëndësi për luftën në Siri apo kudo në botë. Mendoj, kjo botë, ka me të vërtetë shumë njerëz të çmendur. Dikush, edhe mund të pyes, kush janë ata? Apo, ndoshta, cilët nuk janë ata?  

E thërras, menjëherë Bujarin në telefon, shumë, shumë rrallë e thërras këto ditë.

“Si je? Çka ka nĂ« Siri, Bujar?” e pyes. “Kallzom çka ka atje, ti Ballsor. NĂ« KosovĂ«?” mĂ« pyet ai. 

Unë, unë nuk di çka të them. Ai, përpos të më tregojë për hartën e tij të udhëtimeve nëpër rrënojat e kampet në Siri, fëmijët e parritur nga mungesa e gjërave elementare, rrënojës që është bërë ky vend, apo, jehonës së raportimit të pushkëve aty këtu nëpër rrugë, apo, bombardimeve nga disa net më herët në Damask, nuk ka dhe çka të më tregojë.

Por, them nĂ« vete, derisa rrimĂ« nĂ« qetĂ«si duke dĂ«gjuar frymĂ«marrjet e shkĂ«putura trupash, nga kĂ«to dy botĂ«, ndoshta mund ta pyes si ishin bombardimet, a ishin tĂ« njĂ«jtat si nĂ« KosovĂ«n e 1999 nĂ« PrishtinĂ«, ku edhe ishim, e pĂ«rcillnim tĂ« gjitha llojet e sporteve qĂ« jepeshin nĂ« TV, edhe ato kohĂ«, por edhe lajmet, edhe filmat, edhe njĂ« nga ditĂ«t e bombardimeve edhe njĂ« natĂ« patinazhi nĂ« Rusi diku, sepse, vetĂ«m kanalet e Beogradit mund t’i shihnim edhe ashtu, mbyllur nĂ« banesat tona, shqiptare, ndĂ«rsa nĂ« banesat fqinje serbe, nĂ« PrishtinĂ« dhe lagjet tona, dhe ndĂ«rtesĂ«n tonĂ«, dĂ«gjoheshin po tĂ« njĂ«jtat raportime tĂ« kallashĂ«ve. Dhe nĂ« kĂ«to kohĂ« kisha vetĂ«m njĂ« mendim, ku ishte mĂ« premtuese njĂ« jetĂ«, pĂ«r familjen, apo, ta them shkurt, pĂ«r Bujarin, fundin e familjes sonĂ«, vazhdimin e familjes sonĂ«, nĂ« DrenicĂ« diku pĂ«r shembull, nĂ« malet e saj, apo nĂ« PrishtinĂ«n ku ishim mĂ« 1999.

“Ballsor, po e ndĂ«rpres” mĂ« thotĂ« Bujari nĂ« telefon. Para se t’i pĂ«rgjigjem mĂ« shkon mendja se kemi marrĂ« frymĂ« sĂ« bashku pĂ«r disa sekonda, pa fjalĂ«, them edhe kjo mjafton, kĂ«shtu tĂ« shkĂ«putur si jemi. 

“OK, Bujar. Kujdesu pĂ«r veten, njeri!” i them.

Pasi e kam mbyllur, e mendoj, e lus, edhe njĂ« herĂ« datĂ«n 16 gusht, kur do tĂ« kthehet Bujari, pasi tĂ« ketĂ« kryer misionin. Do tĂ« kthehet edhe pĂ«r ditĂ«lindje tĂ« vajzĂ«s sĂ« tij. Dhe, ndĂ«rsa dua tĂ« mendoj ç’do tĂ« bĂ«jmĂ« sĂ« bashku, nuk mĂ« vjen asgjĂ« nĂ« mendje. 

Paj, them, do t’ shkojmĂ« nĂ« ndonjĂ« dasmĂ« tjetĂ«r. Pa sirianĂ«, as palestinezĂ«, as somalezĂ«, askush pĂ«rpos kosovarĂ« tĂ« çmendur nga paqja e fituar me mundin e tĂ«rĂ« botĂ«s, pikĂ«risht nĂ« KosovĂ«.  

Por, e di edhe se pas këtij misioni, Bujari, ka mision tjetër. Edhe një tjetër, pastaj do të ketë dhe tjetrin. Pasi që po që se ke parë luftën, një herë, e ke jetuar, e mbijetuar, pasi ke ndihmuar një, qoftë edhe njeri, ke dëshirë të kalosh në atë anën tjetër të botës shkëputur nga bota e mbetur, ndoshta, në tërë mundësitë e luftës, për të ndihmuar, qoftë, një njeri. / KultPlus.com

DokuNights 2025 shpalos programin e plotë: Net magjike në kalanë e Prizrenit me artistë vendorë dhe ndërkombëtarë

✇KultPlus
By: Kult Plus
23 July 2025 at 15:37

PĂ«r edicionin e 24-tĂ«, DokuNights rikthehet jo vetĂ«m si program muzikor, por si njĂ« pĂ«rvojĂ« e pandashme e DokuFest-it – njĂ« ritĂ«m qĂ« pulson pĂ«rtej natĂ«s, pĂ«rtej muzikĂ«s. Çdo mbrĂ«mje nĂ« skenĂ«n Sonar, nĂ« kalanĂ« e Prizrenit, shndĂ«rrohet nĂ« njĂ« udhĂ«tim mes gurĂ«ve tĂ« lashtĂ« dhe tingujve modernĂ«, duke shĂ«nuar njĂ« magji tĂ« pĂ«rbashkĂ«t qĂ« zgjat deri nĂ« lindje tĂ« diellit.

Kuruar nga Nita Deda dhe Leart Rama, programi i kĂ«tij viti pĂ«rfshin njĂ« spektĂ«r tĂ« gjerĂ« artistĂ«sh – nga kĂ«ngĂ« ceremoniale shekullore, te tinguj bashkĂ«kohorĂ« qĂ« shtyjnĂ« kufijtĂ« e muzikĂ«s dhe ndjesisĂ«. Mes artistĂ«ve tĂ« ftuar janĂ« Byron Yeates, dyshja australiane IN2STELLAR, kuarteti ukrainas Dakha Brakha, dhe emra tĂ« tjerĂ« tĂ« skenĂ«s ndĂ«rkombĂ«tare si Cinna Peyghamy, YAAND, urbau dhe upsammy me performancĂ«n e saj audio-vizuale “Strange Meridians”.

Në skenë ngjiten edhe artistë vendorë që e ndriçojnë kalanë me shpirtin e vendit: Ylli Limani me balada që bashkojnë brezat, Shkodra Elektronike me tingujt retro-futuristë të këngëve tradicionale, si dhe një rikthim i veçantë nga Ibadet Ramadani, që prezanton albumin e saj të ri në vendlindje.

Festivali kulmon me performancën e Orkestrës së Beratit, që sjell tingujt e pasur të muzikës tradicionale shqiptare, ndërsa nata vazhdon me një festë të pafund në kalanë e Prizrenit për të shënuar 10-vjetorin e Sound Metaphors dhe mbylljen e DokuFest 2025 me një udhëtim muzikor nga Sleep D dhe i vetmi Genc Elezaj.

Tri shtigje, njĂ« destinacion. NjĂ« andĂ«rr kolektive qĂ« na bashkon çdo natĂ« – deri sa dritat tĂ« ndizen sĂ«rish pĂ«r edicionin e 25-tĂ«./KultPlus.com

Produksioni “Buka” rikthehet nĂ« Festivalin e Filmit nĂ« SarajevĂ« me filmin “Vidra”

✇KultPlus
By: Kult Plus
23 July 2025 at 15:26

Produksioni kosovar ‘Buka’ do tĂ« jetĂ« pĂ«r here tĂ« dytĂ« pjesĂ« e Festivalit tĂ« Filmit nĂ« SarajevĂ«, kĂ«tĂ« here nĂ« konkurencĂ«n kryesore pĂ«r film tĂ« gjatĂ« artistik.

Filmi ‘’Vidra’’(Otter), njĂ« bashkĂ«prodhim ndĂ«rkombĂ«tar i Malit tĂ« Zi, KosovĂ«s, BosnjĂ«s,KroacisĂ« dhe ItalisĂ«, me regji nga Srdan Vuletić, do tĂ« ketĂ« premierĂ«n botĂ«rore mĂ« 16 gusht 2025 nĂ« kĂ«tĂ« festival tĂ« njohur ballkanik, pĂ«rcjellĂ« KultPlus

Kosova përfaqësohet nga Buka Production me producentin Fatmir Spahiu, ndërsa pjesë e ekipit janë edhe Pëllumb Ballata si production sound mixer dhe Nok Selmani si boom operator. Në ekip përfshihen emra të njohur nga rajoni si:

– Filip Tot (drejtor fotografie, Kroaci)
– Ognjen Smolović (skenograf, Mali i Zi)
– Andrea SamardĆŸić (kostumografi, Mali i Zi)
– Nataơa Sevčnikar (grimi, Slloveni)
– Vlado Gojun (montazhi, Kroaci)

Filmi është përkrahur nga Qendra Kinematografike e Kosovës, Qendra e Filmit të Malit të Zi, Ministria e Kulturës së Italisë, Apulia Film Commission, HAVC (Kroaci), si dhe institucione kulturore të Bosnjës.
Produksioni Buka falënderon nga zemra të gjithë bashkëpunëtorët dhe ekipin që e bëri të mundur këtë projekt, përfshirë: Pëllumb Ballata, Nok Selmani, Aurita Agushi, Edona Reshitaj, dhe shumë të tjerë./KultPlus.com/

Sa mirë, atëherë

✇KultPlus
By: Kult Plus
23 July 2025 at 15:20

Poezi nga Zef Zorba

Sa mirë, atëherë, o mite, kur isha fëmi; 
i lodhur prej lodrimesh gjithë ditën, 
nën hije të një shelgu bija këputur gjumi: 

ëndrra 
gjithfarë, plot ndriçime. I pezmatuar 
tash vetëm ndrydhi, e nata, e ditës lubi, 
shpirtin ndër helme përkundë, 
e arsyeja brehet 
panda, e brenë. 
E në agim shiroku, 
një mbas një, sy lotues ngulitë mbi xhame; 
bie ora pesë: unë kryqin marr në krah 
e më pak frymë fillohen për Kalvar. 

Eci. Dhe me ngadalë e lehtë një këngë sajohet 
ndĂ«r dej: “ad adiuvandum me festina”. 
E këmba përmbi baltë len gjurmë të thella.  /KultPlus.com

Edicioni i 9-të i ZA Fest ndizet në Kalanë e Rozafës këtë korrik

✇KultPlus
By: Kult Plus
23 July 2025 at 15:12

Edicioni i nëntë i ZA Fest do të vijë për publikun përsëri nga Shkodra në datat 24, 25, dhe 26 korrik.
Zëri që kumbon prej kalasë së Shkodrës për tri net do të sjellë artistët më në zë të momentit duke bashkuar arti modern me traditën, në një skenë plot emocione, intimitet e energji shpërthyese njëherësh.

PjesĂ« e kĂ«tij festivali do tĂ« jenĂ« emra si Armend Rexhepagiqi, Rednex, MC Kresha & Lyrical Son, Casadilego, Petrit Çarkaxhiu, ArbĂ«r Agalliu, Lorik Cana, Rafael Hoxhaj etj.

ZA Fest është aktivitet kulturor i përvitshëm, krijuar nga pasioni i artistit Vlashent Sata.

Skenë e këtij eventi është bërë Kalaja e Rozafës, shtëpitë muze në Shkodër, lugina e Thethit etj.
“A jeni gati tĂ« pĂ«rjetuar kujtime tĂ« paharrueshme nĂ« netĂ«t plot art, muzikĂ« tĂ« mirĂ« dhe ju, publiku mĂ« zemĂ«rbardhĂ«?”, thotĂ« drejtuesi i festivalit, Vlashent Sata nga Kalaja e RozafĂ«s, nĂ« videon promovuese tĂ« aktivitetit./atsh/

Shqiptarët nga viti 1908 me alfabet por pa abetare 

✇KultPlus
By: KultPlus
23 July 2025 at 15:11

Rrugëtimi ynë kombëtar, deformimi psikologjik i shkaktuar nga mungesa e shkollimit dhe projektimi i të ardhmes:

Shkruan: MsC. Mark Lucgjonaj

ShqiptarĂ«t, nĂ« gjithĂ« historinĂ« e tyre, jo vetĂ«m gjeografikisht por edhe kulturalisht e shpirtĂ«risht, kanĂ« qenĂ« dhe janĂ« pjesĂ« e kontinentit tĂ« EvropĂ«s. Qysh nĂ« fillimet e shkrimeve tĂ« para, pĂ«rpjekjeve pĂ«r t’u bĂ«rĂ« komb nĂ« hap me shtetet e EvropĂ«s, shqiptarĂ«t janĂ« tĂ« lidhur me rrĂ«njĂ«t e kĂ«tij kontinenti. RrugĂ«timi i kombit shqiptar ka qenĂ« i vĂ«shtirĂ«. NĂ« kohĂ«n kur kombet e tjera kishin marrĂ« iniciativa pĂ«r mĂ«sim nĂ« gjuhĂ«t e tyre amtare, edhe shqiptarĂ«t, hap pas hapi me ta, filluan mĂ«simin nĂ« shqip. Por, pĂ«rkundĂ«r fqinjĂ«ve tĂ« tyre perĂ«ndimorĂ«, tĂ« cilĂ«t luftonin mes vete pĂ«r ide tĂ« ndryshme, shqiptarĂ«t pĂ«rballeshin me njĂ« kulturĂ« tjetĂ«r, tĂ« kundĂ«rt me atĂ« evropiane. VetĂ«m prej vitit 1908 kemi njĂ« alfabet unik, falĂ« intelektualĂ«ve qĂ« vunĂ« themele tĂ« shĂ«ndosha kombĂ«tare, duke u mbĂ«shtetur nĂ« shembujt e kombeve tĂ« tjera evropiane. Ata, themeluesit e shqiptarisĂ«, duke ditur shumĂ« mirĂ« sa shekuj kishim humbur, duke ditur se sa njerĂ«z tĂ« mĂ«dhenj nga gjaku ynĂ« i kishin pĂ«rvetĂ«suar kombet e tjera, tĂ« vendosur pĂ«r ta ringritur shqiptarinĂ« evropiane, zbritĂ«n nĂ« rrĂ«njĂ«t e popullit tonĂ« dhe nga aty e filluan procesin e Rilindjes KombĂ«tare. TĂ« nisur nga parimi evropian, gjuhĂ«n e vendosĂ«n nĂ« radhĂ« tĂ« parĂ«. Gjuha shqipe, si njĂ«ra nga gjuhĂ«t mĂ« tĂ« lashta tĂ« kontinentit, pĂ«rveçse kishte pĂ«rjetuar tkurrje, ishte njĂ« gjuhĂ« e padokumentuar. KĂ«shtu ndodh kur nuk ke njĂ« administratĂ« tĂ«nden, ose kur ke njĂ« administratĂ« qĂ« nuk e lejon shkrimin e gjuhĂ«s. Andaj, alfabeti u bĂ« themeli i ringritjes gjuhĂ«sore, i cili u kthye edhe nĂ« katalizatorin kryesor pĂ«r pastrimin e gjuhĂ«s shqipe nga shumĂ« fjalĂ« tĂ« huaja, qĂ« kishin depĂ«rtuar deri nĂ« palcĂ«n e fjalĂ«formimit. Kjo Ă«shtĂ« edhe arsyeja kryesore pĂ«rse sot njĂ« numĂ«r i madh i bashkĂ«kombĂ«sve tanĂ«, nĂ« vend se ta duan veten dhe historinĂ« e tyre, gjuhĂ«n dhe kulturĂ«n e identitetit tĂ« tyre autokton, janĂ« cekĂ«tisht tĂ« lidhur me njĂ« kulturĂ« tjetĂ«r – tĂ« imponuar ndĂ«r shekuj nga pushtuesit. Madje, ky grupacion edhe pushtimin e sheh si shpĂ«tim. Shpesh, nĂ« tĂ« njĂ«jtin shesh, ngrihen pĂ«rmendore kundĂ«rshtuese te shqiptarĂ«t: njĂ«ra palĂ« adhuron kryeheroin tonĂ«, kurse pala tjetĂ«r adhuron kundĂ«rshtarin e tij mĂ« tĂ« madh – masakruesin e kombit tĂ« vet. Arsyet janĂ« tĂ« qarta: cektĂ«sia e njohjes dhe mungesa e shkollimit ndĂ«r shekuj. Viti 1908 Ă«shtĂ« njĂ« vit relativisht i vonĂ« pĂ«r kontinentin evropian pĂ«r tĂ« krijuar njĂ« alfabet.

Me kĂ«tĂ« alfabet do tĂ« fillonte tĂ« shkruhej e rishkruhej e gjithĂ« letĂ«rsia shqipe. Do tĂ« rishkruhej me alfabetin shqip gjithĂ« letĂ«rsia qĂ«, deri nĂ« standardizimin e alfabetit, ishte shkruar me shumĂ« shkronja dhe me disa alfabete evropiane – latine, sllave, greke dhe arabe. Me gjuhĂ«n shqipe do tĂ« shkruheshin rreshtat e parĂ« tĂ« historisĂ« shqiptare, ku nĂ« rrĂ«njĂ«t e saj do tĂ« vendoseshin kokat e shquara tĂ« dala nga gjaku ynĂ«: Aleksandri i Madh, Genti, Teuta, Pirroja i Epirit e shumĂ« figura – shtylla tĂ« lashtĂ«sisĂ« sonĂ«, tĂ« ndritura e tĂ« vuajtura. KĂ«rthiza e kombit tĂ« ri me emĂ«r, qĂ« doli nga formula Ilir–ArbĂ«n–Shqiptar, do tĂ« vendosej te ai qĂ« do tĂ« quhej Ati i Kombit – Gjergj Kastrioti SkĂ«nderbeu. Deri kĂ«tu duhet ta kemi tĂ« qartĂ« se dy nivele bashkĂ«punuan nĂ« formĂ« tĂ« barabartĂ« me njĂ«ra-tjetrĂ«n: patriotĂ«t me pushkĂ« nĂ« dorĂ« dhe patriotĂ«t intelektualĂ«. Betejat ishin pothuajse tĂ« barabarta pĂ«r tĂ« dyja grupet, sepse shumĂ« prej patriotĂ«ve intelektualĂ« u vranĂ« dhe u likuiduan nĂ« katĂ«r anĂ«t e botĂ«s, kudo qĂ« ata merreshin me veprimtarinĂ« e tyre kombĂ«tare. Duhet ta kemi tĂ« qartĂ« se e vetmja gjuhĂ« dhe e vetmja shkollĂ« qĂ« ishte e ndaluar gjatĂ« pushtimit pesĂ«shekullor ishte gjuha shqipe. TĂ« drejtĂ« nĂ« shkollim nĂ« gjuhĂ«n amtare kishin tĂ« gjitha kombĂ«sitĂ« e tjera – edhe serbĂ«t, edhe grekĂ«t – pĂ«rveç shqiptarĂ«ve. Kosova do tĂ« priste edhe mĂ« gjatĂ« pĂ«r njĂ« ligj qĂ« lejonte shkollĂ«n nĂ« gjuhĂ«n shqipe – shumĂ« mĂ« gjatĂ« se viti 1912.

Kapitulli i ri pĂ«r shqiptarĂ«t ishte futja e gjuhĂ«s shqipe nĂ« shkolla, ose hapja e shkollave shqipe nĂ« mbarĂ« vendin. Vatra e gjuhĂ«s shqipe lindi atĂ« ditĂ« qĂ« u hap shkolla e parĂ« shqipe nĂ« ShqipĂ«rinĂ« e lirĂ« – pĂ«r tĂ« mos u mbyllur mĂ«. Kjo frymĂ« e intelektualĂ«ve shqiptarĂ« e kishte tĂ« qartĂ« se politika kishte fushĂ«n e vet tĂ« veprimit, duke e lĂ«nĂ« tĂ« lirĂ« anĂ«n kulturore, ta pĂ«rkrahnin dhe ta nxisnin pĂ«r tĂ« punuar sa mĂ« shumĂ« e sa mĂ« fort pĂ«r atdheun. Ata synonin tĂ« merrnin nga kjo gurrĂ« njerĂ«z tĂ« formuar, tĂ« cilĂ«t do tĂ« ishin menaxherĂ«t mĂ« tĂ« mirĂ« tĂ« shtetndĂ«rtimit dhe zhvillimit tĂ« vendit. Ata e dinin mĂ« sĂ« miri – sepse jetonin e vepronin nĂ« shtete evropiane ku demokracia kishte filluar tĂ« ishte e avancuar – andaj artin, kulturĂ«n, historinĂ« dhe ligjin i lanĂ« tĂ« pavarura, duke i shpallur tĂ« shenjta. KĂ«to do tĂ« ishin arma e kombit, krenaria e tĂ« gjithĂ«ve, dhe assesi njĂ« mjet i politikĂ«s – siç do tĂ« bĂ«heshin mĂ« pas. Shtypi, arti, kultura, shkenca dhe ligji i lirĂ« do tĂ« ndĂ«rtonin njĂ« shtet qĂ« kishte nevojĂ« tĂ« arrinte kohĂ«n e humbur. Kjo lloj qasjeje na bĂ«n tĂ« kuptojmĂ« se rilindĂ«sit e dinin ç’ështĂ« integrimi – ose mĂ« qartĂ« ta themi, rikthimi i shqiptarĂ«ve nĂ« gjirin e EvropĂ«s. Ata nuk do ta besonin se sot, pas kaq shumĂ« vitesh, mbi njĂ« shekull, ne ende nuk jemi integruar nĂ« shtĂ«pinĂ« tonĂ« evropiane. NĂ« shumĂ« aspekte kemi bĂ«rĂ« edhe hapa pas. Por devijimi mĂ« i madh Ă«shtĂ« devijimi psikologjiko-kulturor, pra adhurimi i kulturĂ«s sĂ« pushtuesit. Dihet se gjuha shqipe u ruajt nĂ«pĂ«r shkolla tĂ« ndryshme tĂ« improvizuara, nga intelektualĂ« e patriotĂ« qĂ« shkrinĂ« pasurinĂ« dhe jetĂ«n e tyre pĂ«r ta mbajtur tĂ« gjallĂ« pishtarin e kombit shqiptar. Pa sakrificĂ«n e tyre, me siguri sot nuk do tĂ« flitej as pĂ«r ShqipĂ«ri, as pĂ«r gjuhĂ« shqipe, e as pĂ«r shqiptarĂ«. Pra, Rilindja e shqiptarĂ«ve nuk ishte njĂ« farĂ« qĂ« shpĂ«rtheu bimĂ«n e kombit, por ishin shumĂ« tĂ« mbjella qĂ« shuheshin herĂ« pas here nga armiqtĂ« e popullit autokton – i cili jetonte i ndarĂ« nĂ« pesĂ« vilajete, me njĂ« territor dhe natyrĂ« mahnitĂ«se, me pasuri tokĂ«sore, nĂ«ntokĂ«sore dhe ujore, aq sa edhe njerĂ«zore.

Gjuha, gojĂ«dhĂ«nat, pĂ«rrallat, kĂ«ngĂ«t, vajtimet, doket, ritet pagane e fetare u ruajtĂ«n nga populli. Por u dokumentuan nga intelektualĂ«t. U shpĂ«tua ajo qĂ« mund tĂ« shpĂ«tohej nga gurra popullore. Duke mos pasur forcĂ«n e mendjes pĂ«r t’u bashkuar si komb rreth çështjes mĂ« tĂ« madhe e jetike pĂ«r njĂ« popull – vetĂ«qeverisjes – ne humbĂ«m mjaft asete nga kultura dhe tradita qĂ« patĂ«m. HumbĂ«m manastire e kisha, varreza dhe kala, qytete tĂ« lashta, turma njerĂ«zish qĂ« largoheshin nga beteja nĂ« betejĂ«. Themeluam koloni nĂ«pĂ«r Itali, Kroaci, UkrainĂ« e gjetiu. HumbĂ«m mundĂ«sinĂ« e dokumentimit tĂ« masakrave tĂ« shumta qĂ« u kryen ndaj kombit tonĂ« – nga pushtues dhe dhunues qĂ« nuk ishin tĂ« paktĂ«. U çoroditĂ«m si popull dhe nuk po ia dilnim tĂ« bĂ«heshim komb. Madje, duke pĂ«rkrahur pushtues tĂ« ndryshĂ«m, luftuam edhe kundĂ«r njĂ«ri-tjetrit, duke shkrirĂ« jetĂ«t kot – pĂ«r t’u kujtuar si heronj tĂ« kombeve dhe idealeve tĂ« huaja, e jo tĂ« atyre me tĂ« cilat sot do tĂ« krenoheshim. NĂ« rrĂ«mujĂ«n e madhe tĂ« Luftrave Ballkanike – tĂ« cilat ishin orkestruar pĂ«r tĂ« shpĂ«rbĂ«rĂ« shtetin shqiptar – ishin pikĂ«risht intelektualĂ«t shqiptarĂ« ata qĂ« ngritĂ«n zĂ«rin nĂ«pĂ«r kancelaritĂ« e EvropĂ«s, qĂ« kjo masakĂ«r, ky gjenocid i orkestruar nga fqinjĂ«t, tĂ« ndalej.

KĂ«shtu, nĂ« pushtet erdhi Ahmet Zogu. Me tĂ« filloi ngritja e shtetit shqiptar – e ShqipĂ«risĂ« Londineze. Prej kĂ«tu, fati i shqiptarĂ«ve filloi tĂ« shkruhej ndaras e ndryshe. ShqiptarĂ«t qĂ« mbetĂ«n jashtĂ« kufijve vazhduan tĂ« jenĂ« tĂ« pushtuar dhe nĂ«n sundimin e tjetrit. NĂ«se shqiptarĂ«t nĂ« ShqipĂ«ri po ndĂ«rtonin shtetin e tyre – nĂ« mes tĂ« varfĂ«risĂ« sĂ« madhe – po ndĂ«rtonin diplomacinĂ« e parĂ« shqiptare, ushtrinĂ«, policinĂ« dhe organet e tjera shtetĂ«rore, pĂ«r shqiptarĂ«t e tjerĂ«, mjerimi ishte i dyfishtĂ«. Mbi tĂ« gjitha, rreziku nga asimilimi ishte shumĂ« agresiv. Alfabeti i gjuhĂ«s shqipe ia doli tĂ« shkruhej vetĂ«m nĂ« ShqipĂ«ri, dhe po ashtu shkolla shqipe ishte mundĂ«si vetĂ«m pĂ«r shqiptarĂ«t e ShqipĂ«risĂ«. Por patriotĂ«t shqiptarĂ« dhe intelektualĂ«t nuk pushuan sĂ« punuari pĂ«r mbijetesĂ«n e kombit, duke vazhduar luftĂ«n pĂ«r Ă«ndrrĂ«n e madhe – tĂ« lirisĂ« dhe pavarĂ«sisĂ«.  Ahmet Zogu do tĂ« qĂ«ndronte nĂ« krye tĂ« shtetit shqiptar prej vitit 1920 deri nĂ« vitin 1939, nĂ« forma tĂ« ndryshme tĂ« qeverisjes. Ai u rikthye nĂ« fron me ndihmĂ«n e MbretĂ«risĂ« Serbo-Kroato-Sllovene, pasi Fan Noli nuk ia doli ta mbante pushtetin pas Revolucionit. NĂ« kohĂ«n kur Zogu po ringrinte ShqipĂ«rinĂ« nga humnera e errĂ«sirĂ«s, shqiptarĂ«t jashtĂ« ShqipĂ«risĂ« ishin nĂ« zjarr. Atje po kryheshin masakra, djegie fshatrash dhe dĂ«bime. U instalua regjim ushtarak serb, pĂ«r tĂ« nĂ«nshtruar, shfarosur dhe asimiluar shqiptarĂ«t. Librat shqip dhe shkollat shqipe u ndaluan. NĂ«se nĂ« ShqipĂ«ri emrat e mbiemrat po shqipĂ«roheshin, pĂ«r shqiptarĂ«t nĂ« KosovĂ«, LuginĂ«, Maqedoni, PlavĂ«, Guci, Ulqin e MalĂ«si, ata po sllavizoheshin dhe po asimiloheshin. NĂ« ditĂ«t e sotme ka pĂ«rplot shqiptarĂ« anembanĂ« ish-JugosllavisĂ«, tĂ« cilĂ«t nuk duan ta kthejnĂ« mbiemrin dhe ta shkruajnĂ« nĂ« gjuhĂ«n shqipe.

Kolonizimi i tokave shqiptare filloi me vendosjen e serbĂ«ve dhe malazezĂ«ve, me qĂ«llim ndryshimin e pĂ«rbĂ«rjes etnike. Figurat e rezistencĂ«s si Azem Galica dhe Shote Galica (si prijĂ«s) u shuan dhe u pĂ«rsekutuan. KĂ«shtu, nĂ« ShqipĂ«ri, libri shqip po hapte petalet e veta, duke arsimuar brezat e rinj, por shqiptarĂ«t e tjerĂ« ndodheshin nĂ« kushte çnjerĂ«zore. NĂ« KosovĂ«, libri i parĂ« shqip i botuar ishte “Doktrina e KrishterĂ«â€ – Gjon NikollĂ« Kazazi, mĂ« 1743, i cili u ndalua. U desh tĂ« pritej viti 1945, qĂ« tĂ« shtypej libri i dytĂ« shqip: Abetarja. NdĂ«rsa mĂ« 1953, erdhi edhe libri i parĂ« artistik, “NjĂ« fyell ndĂ«r male” i Martin Camajt. NĂ« Ulqin, qĂ« prej Buzukut (1555) dhe Hafiz Ali Ulqinakut (shek. XIX), u desh tĂ« pritej viti 1938, kur botoi Hajro Ulqinaku. NĂ« MalĂ«si, libri i parĂ« shqip, “MalĂ«sori kĂ«ndon”, u botua nga Gjergj Hasanaj, nĂ« vitin 1971. NdĂ«rsa nĂ« Guci, Idriz Ulaj, nĂ« vitin 1978, botoi pĂ«rmbledhjen “KĂ«ngĂ« popullore nga Gucia”. Kjo pasqyrĂ« Ă«shtĂ« e qartĂ«: prej shpalljes sĂ« pavarĂ«sisĂ« nuk ka filluar ringritja e kombit, por vetĂ«m ka lindur qeliza ose bĂ«rthama e saj – shteti shqiptar, i cili me varfĂ«ri tĂ« madhe e me vĂ«shtirĂ«si tĂ« shumta, filloi ngritjen nga pluhuri.

NĂ« vitin 1939, ShqipĂ«ria u pushtua nga Italia Fashiste, duke krijuar probleme tĂ« tjera, ndarje tĂ« reja dhe ideologji tĂ« panjohura pĂ«r popullin shqiptar. Italia Fashiste dhe Gjermania Naziste, pasi pushtuan tokat shqiptare, krijuan njĂ« hartĂ« tĂ« re pĂ«r shqiptarĂ«t, ku, nĂ« kĂ«tĂ« kohĂ«, qeveria shqiptare fashiste (e pushtuar) hapi shkolla shqipe nĂ« KosovĂ« dhe nĂ« vendet e tjera tĂ« banuara me shqiptarĂ«. Filloi njĂ« periudhĂ« katĂ«rvjeçare me njĂ« administratĂ« tĂ« re, e cila e njihte gjuhĂ«n dhe kombin shqiptar dhe i favorizonte ato. Duke ditur se asnjĂ« pushtues nuk Ă«shtĂ« i mirĂ« dhe as nuk vjen pĂ«r tĂ« shpĂ«tuar ndonjĂ« popull, shqiptarĂ«t u munduan tĂ« ishin sa mĂ« neutralĂ«, por nuk shpĂ«tuan pa u lagur. Jugosllavia ishte e fortĂ« dhe me rrĂ«njĂ« e mbĂ«shtetje nga Rusia. Lufta e shqiptarĂ«ve bashkĂ« me jugosllavĂ«t pĂ«r çlirim nga Gjermania Naziste solli nĂ« pushtet komunizmin – me program antishqiptar, tĂ« pĂ«rpiluar nĂ« Beograd.

NĂ« pushtet erdhi Enver Hoxha. TashmĂ«, mjerimi pĂ«r shqiptarĂ«t u kthye nĂ« makth. ShqiptarĂ«t, nĂ« tokat e veta autoktone – pĂ«rfshi edhe ShqipĂ«rinĂ« – humbĂ«n lirinĂ« e tyre. TĂ« vetmit shqiptarĂ« tĂ« lirĂ« ishin pĂ«rsĂ«ri shqiptarĂ«t nĂ« mĂ«rgim. Intelektualizmi shqiptar nĂ« ShqipĂ«ri u kthye tĂ« punonte kundĂ«r shqiptarĂ«ve. Por qeliza e dritĂ«s shqiptare, nĂ« gjithĂ« atĂ« katrahurĂ«, u bĂ« Prishtina. FatmirĂ«sisht, ishte ShqipĂ«ria ajo e cila – nĂ« frymĂ«n e saj tĂ« fundit, para mbytjes sĂ« plotĂ« moniste – dha njĂ« dorĂ« tĂ« madhe nĂ« hapjen e shkollave shqipe nĂ« KosovĂ«n e JugosllavisĂ«. ShqipĂ«ria komuniste ndryshoi gjuhĂ«n standarde shqipe, duke eliminuar standardin e Elbasanit, tĂ« vendosur mĂ« pĂ«rpara. Kosova e pĂ«rqafoi fuqishĂ«m gjuhĂ«n standarde, duke mos u ndarĂ« nga trungu gjuhĂ«sor. NĂ« kĂ«tĂ« kohĂ«, shqiptarĂ«t e Sanxhakut ishin duke u shuar. Brezi i fundit qĂ« fliste shqip po vdiste. Pas rĂ«nies sĂ« komunizmit, shqiptarĂ«t e ShqipĂ«risĂ« ia mĂ«synĂ« EvropĂ«s, duke iu bashkuar mĂ«rgatĂ«s shqiptare, e cila prej dekadash ishte themeluar nga shqiptarĂ«t jashtĂ« ShqipĂ«risĂ«.Deportime, vrasje dhe krime antishqiptare ishin kryer nga Jugosllavia, por ShqipĂ«ria nuk ishte aty pĂ«r t’i njohur, pĂ«r t’i bĂ«rtitur dhe pĂ«r t’i gjykuar.

MendĂ«sia e shqiptarĂ«ve nĂ« ShqipĂ«ri kishte ndryshuar, falĂ« dhunĂ«s sĂ« egĂ«r komuniste tĂ« Enver HoxhĂ«s, i cili kishte ushtruar dhunĂ« dhe pastrim intelektual shqiptar. Ata nuk kishin ndjenja patriotike e as atdhetare ndaj shqiptarĂ«ve nĂ« pĂ«rgjithĂ«si – e sidomos ndaj shqiptarĂ«ve tĂ« ngelur nĂ« Jugosllavi. Nuk hezitonin t’i quanin jugosllavĂ«. Ata urrenin pothuajse çdo gjĂ« qĂ« ishte shqiptare, ngase ajo pĂ«rfaqĂ«sonte komunizmin dhe Enverin. NdĂ«rsa shqiptarĂ«t nĂ« Jugosllavi, pĂ«r shkak tĂ« mungesĂ«s sĂ« informacioneve tĂ« sakta, kishin idealizuar ShqipĂ«rinĂ« e TVSH-sĂ« sĂ« Enverit, duke parĂ« atje njĂ« lider dhe njĂ« shtet tĂ« fortĂ« si çeliku, qĂ« kur tĂ« nisej nĂ« sulm, do t’i shpĂ«tonte shqiptarĂ«t. ShqiptarĂ«t nuk njiheshin mes vete, por me shembjen e komunizmit, filloi procesi i rinjohjes. Lufta nĂ« KosovĂ« i vuri shqiptarĂ«t nĂ« njĂ« pozitĂ« tĂ« re. Intelektualizmi shqiptar filloi tĂ« aktivizohej fuqishĂ«m edhe brenda vendit, nĂ« veçanti pĂ«rmes lobimit tĂ« fuqishĂ«m tĂ« shqiptarĂ«ve tĂ« mĂ«rgatĂ«s, tĂ« cilĂ«t, pĂ«rmes mjeteve tĂ« shumta, arritĂ«n tĂ« depĂ«rtonin nĂ« tĂ« gjitha skutat dhe pozitat shtetĂ«rore anembanĂ« botĂ«s. Kjo ndodhi edhe me vetĂ« shtetin amĂ« tĂ« tyre. MĂ«rgata shqiptare, veçanĂ«risht ajo nga Mali i Zi, ishte motori kryesor i lobimit tek kongresmenĂ«, senatorĂ« e zyrtarĂ« tĂ« lartĂ« tĂ« Pentagonit. Kjo mĂ«rgatĂ« nuk humbi kohĂ« dhe nuk u kursye nĂ« asnjĂ« moment pĂ«r ta bĂ«rĂ« luftĂ«n pĂ«r çështjen shqiptare tĂ« njohur nĂ« gjithĂ« botĂ«n. Mbledhje, grumbullime fondesh pĂ«r lobim dhe pĂ«r front, darka e protesta tĂ« shumta ishin vetĂ«m maja e ajsbergut – pjesa e dukshme e asaj qĂ« ishte punuar pĂ«r dekada nĂ« kohĂ«t e errĂ«ta tĂ« komunizmit, kur haptazi shantazhoheshin, pĂ«rndiqeshin e madje edhe vriteshin nga shĂ«rbimet sekrete, si ato jugosllave, ashtu edhe ato tĂ« PartisĂ« Komuniste Shqiptare. VetĂ« NĂ«nĂ« Tereza u aktivizua pĂ«r çështjen e KosovĂ«s, dhe porosia e saj drejtuar Presidentit Bill Klinton do tĂ« mbetet urata mĂ« e shenjtĂ« e kombit shqiptar, sidomos pĂ«r shqiptarĂ«t e KosovĂ«s. Kjo frymĂ«, kjo arterie e gjallĂ« e mĂ«rgatĂ«s, zgjoi nga gjumi edhe administratĂ«n e pĂ«rgjumur tĂ« shtetit tĂ« lodhur tĂ« ShqipĂ«risĂ«, e cila, nĂ« momentet mĂ« delikate pĂ«r KosovĂ«n, u vu nĂ« dispozicion – jo ashtu siç do tĂ« kishte qenĂ« ideale, por shumĂ« mĂ« mirĂ« nga sa nĂ« realitet pritej. Kryeministri Pandeli Majko do tĂ« mbahet mend si njĂ« ndĂ«r mĂ« tĂ« dashurit pĂ«r shqiptarĂ«t, pĂ«r vetĂ« faktin se nuk u tremb, por veproi si njĂ« burrĂ«shtetas i vĂ«rtetĂ«. ShumĂ« gjĂ«ra janĂ« thĂ«nĂ« pĂ«r kontributin e tij dhe tĂ« patriotĂ«ve shqiptarĂ« nga ShqipĂ«ria, e shumĂ« tĂ« tjera do tĂ« dalin nĂ« dritĂ« nga historia. Por nĂ« thelb, ShqipĂ«ria u zgjua nga gjumi.

MĂ«rgata shqiptare, veçanĂ«risht ajo nga MalĂ«sia, meriton njĂ« studim tĂ« veçantĂ« pĂ«r kĂ«tĂ« kontribut, sepse pĂ«rndryshe, shumĂ« fakte do tĂ« humbasin. Emrat e shumĂ« individĂ«ve qĂ« punuan me shumĂ« mish e shpirt pĂ«r atdheun, do tĂ« shuhen bashkĂ« me veprĂ«n e tyre, e kjo nuk na shĂ«rben. Shembujt e mirĂ« duhen ruajtur, trashĂ«guar e promovuar, sepse nga kĂ«ta mĂ«sojmĂ«. Kosova u çlirua. NdĂ«rkohĂ«, shqiptarĂ«t nĂ« Mal tĂ« Zi, qĂ« prisnin mĂ« tĂ« keqen nga Batalioni famĂ«keq i njohur si “Batalioni i ShtatĂ«â€, i formuar nga vullnetarĂ« pĂ«r tĂ« vrarĂ« shqiptarĂ«, nuk e panĂ« tĂ« realizohej dĂ«shira e pĂ«rgjakshme pĂ«r spastrim etnik. Diplomacia dhe puna e mençur e Gjukanoviqit gjatĂ« kĂ«saj kohe ishte mbresĂ«lĂ«nĂ«se, pasi ai ia doli qĂ« ta nxirrte Malin e Zi nga katrahura e JugosllavisĂ«, pa luftĂ« dhe me shumĂ« pak viktima. Por shqiptarĂ«t nĂ« Mal tĂ« Zi, si edhe nĂ« troje tĂ« tjera, vazhduan tĂ« largoheshin masivisht. KĂ«to largime ishin tĂ« dhimbshme, sepse ajo rini qĂ« largohej, rrallĂ«herĂ« kthehej nĂ« trojet e veta.

Pasi shqiptarĂ«t nĂ« KosovĂ« u liruan nga lufta e UÇK-sĂ« dhe AleatĂ«ve tĂ« NATO-s, ishin shqiptarĂ«t nĂ« Maqedoni ata qĂ« nuk mund tĂ« duronin mĂ« padrejtĂ«sitĂ« qĂ« po u bĂ«heshin nga maqedonasit. Organizimi i mĂ«rgatĂ«s dhe ShqipĂ«risĂ« vazhdoi edhe pĂ«r ta, por tani me njĂ« dorĂ« shtesĂ« – atĂ« tĂ« KosovĂ«s. As sot nuk njihen mirĂ« nga shqiptarĂ«t jashtĂ« MaqedonisĂ« ngjarjet e masakrat qĂ« kanĂ« ndodhur me shqiptarĂ«t atje. Por pas nĂ«nshkrimit tĂ« paqes, gjendja e shqiptarĂ«ve nĂ« Maqedoni filloi tĂ« ndryshojĂ«. GjatĂ« kĂ«saj kohe, shkollat, universitetet dhe zhvillimi kulturor nĂ« mbarĂ« shqiptarinĂ« ishin tĂ« paralizuara. NĂ« fakt, studentĂ«t diplomoheshin, por njĂ« numĂ«r i madh i tyre largohej, ose edhe ata qĂ« mbeteshin, pĂ«rballeshin me kushte dhe rrethana jonormale, e jeta e tyre linte shumĂ« pĂ«r tĂ« dĂ«shiruar. Pas shpalljes sĂ« PavarĂ«sisĂ« nga Mali i Zi, pĂ«r shqiptarĂ«t atje nisi njĂ« kapitull i ri – njĂ« luftĂ« politike me qeverinĂ« e Gjukanoviqit, tĂ« cilit i kishin qĂ«ndruar besnik pĂ«r afro 25 vite. TashmĂ« kĂ«rkonin tĂ« drejtat e tyre si popull autokton, paqedashĂ«s, e qĂ« ishte i vetmi qĂ« nuk fliste sllavisht. TĂ« drejtat e tyre u avancuan sado pak, por duhej pritur deri nĂ« rĂ«nien nga pushteti tĂ« Gjukanoviqit (thuajse plotĂ«sisht, pasi humbi zgjedhjet), qĂ« shqiptarĂ«t tĂ« fitonin disa tĂ« drejta si: pĂ«rdorimin e gjuhĂ«s shqipe nĂ« administratĂ« nĂ« komunat ku pĂ«rbĂ«nin 5% tĂ« popullsisĂ«, pĂ«rdorimin e flamurit kombĂ«tar shqiptar dhe festimin e festave tĂ« tyre kombĂ«tare. Para shpalljes sĂ« PavarĂ«sisĂ« nga Mali i Zi, kur nĂ« pasaportĂ« ende figuronte emri “Serbia dhe Mali i Zi”, nĂ« vitin 2004 nĂ« PodgoricĂ« u hap Programi i MĂ«suesisĂ« nĂ« GjuhĂ«n Shqipe nĂ« kuadĂ«r tĂ« Universitetit tĂ« Malit tĂ« Zi, ku mĂ«simi zhvillohet 80% nĂ« gjuhĂ«n shqipe dhe 20% nĂ« atĂ« malazeze. ProfesorĂ«t erdhĂ«n kryesisht nga Shkodra, falĂ« bashkĂ«punimit tĂ« dy universiteteve.

Fitorja mĂ« e madhe e shqiptarĂ«ve nĂ« Mal tĂ« Zi, qĂ« nga shpallja e PavarĂ«sisë—ku vota e tyre ishte vendimtare—ështĂ« themelimi i KomunĂ«s sĂ« MalĂ«sisĂ«, me emĂ«rtimin Komuna e Tuzit. MalĂ«sisĂ« iu dha e drejta pĂ«r vetĂ«qeverisje lokale, duke u nda nga Komuna e PodgoricĂ«s dhe ajo e Gollubovcit. MegjithatĂ«, pĂ«rveç shumĂ« diskriminimeve, iu mohua e drejta pĂ«r t’u quajtur “Komuna e MalĂ«sisĂ«â€. GjashtĂ« vite mĂ« pas u themelua Komuna e ZetĂ«s, por aty s’ngeli emri “Gollubovac”; iu dha e drejta ta quajnĂ« “Komuna e tyre” me emrin e lashtĂ« dhe historik tĂ« rajonit. MegjithatĂ«, qĂ« nga themelimi i KomunĂ«s, shqiptarĂ«t nĂ« MalĂ«si kanĂ« bĂ«rĂ« tĂ« gjithĂ« dokumentacionin e administratĂ«s nĂ« gjuhĂ«n shqipe, ndonĂ«se nĂ« Ulqin, qĂ« kishte vetĂ«qeverisje lokale prej dekadash, administrata mbante kryesisht gjuhĂ«n malazeze. Zhvillimi i MalĂ«sisĂ« nisi me njĂ« hov tĂ« madh. MĂ«rgata e MalĂ«sisĂ« dha shembullin mĂ« tĂ« bukur nĂ« rajon pĂ«r mĂ«nyrĂ«n si duhej udhĂ«hequr vendi dhe si duhej vepruar pĂ«r vendlindjen. NĂ« zgjedhjet e para tĂ« KomunĂ«s sĂ« lirĂ«, ata udhĂ«tuan dhe mbĂ«shtetĂ«n partitĂ« shqiptare, dhe pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« nĂ« histori administruan MalĂ«sinĂ«. Edhe nĂ« rundin e dytĂ«, partitĂ« shqiptare dolĂ«n edhe mĂ« tĂ« forta dhe, pa nevojĂ« pĂ«r koalicion, vazhduan mandatin e tyre. PĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« u formuan lidhje kulturore, shkencore e administrative me ShqipĂ«rinĂ« dhe KosovĂ«n. Komuna e Tuzit organizoi Panairin e parĂ« tĂ« librit nĂ« MalĂ«si, mirĂ«priti aktivitetin vjetor tĂ« Arkivit ShtetĂ«ror tĂ« ShqipĂ«risĂ« dhe KosovĂ«s, si dhe organizime tĂ« Unionit tĂ« Bashkive dhe Komunave Shqiptare nĂ« Rajon (ku u anĂ«tarĂ«sua). U botua monografia pĂ«r figura kulturore si Gjelosh Gjokaj dhe njĂ« monografi pĂ«r XhubletĂ«n, pĂ«r tĂ« cilĂ«n u organizua njĂ« ngjarje kulturore me pĂ«rmasa kombĂ«tare. Ekipi i futbollit “Deçiq” u ngrit nga kategoria e dytĂ« nĂ« atĂ« elitare, u shpall kampion i Malit tĂ« Zi dhe fitoi KupĂ«n e Malit tĂ« Zi, duke luajtur edhe ndaj klubeve evropiane dhe duke fituar pikĂ« nĂ« duelit kokĂ« mĂ« kokĂ«. U ndĂ«rtua stadiumi i ri, u pĂ«rmirĂ«suan ujĂ«sjellĂ«sit pĂ«r zonat rurale; u rinovua infrastruktura rrugore me asfaltim nĂ« gjithĂ« MalĂ«sinĂ«. U ndĂ«rtua Sheshi “Gjergj Kastriot SkĂ«nderbeu”, i financuar nga Bashkia e TiranĂ«s, dhe nĂ« tĂ« u vendos pĂ«rmendorja e tij, gjithashtu financuar nga mĂ«rgata shqiptare.

Rruga drejt Bashkimit Europian po avancon, veçanĂ«risht pĂ«r Malin e Zi dhe ShqipĂ«rinĂ«. Duke pasur ura dhe kanale tĂ« bashkimit, Ă«shtĂ« koha qĂ« kultura shqiptare tĂ« mbĂ«shtetet nga shtetet pĂ«rkatĂ«se, duke i lĂ«nĂ« pavarĂ«si veprimit akademik, kulturor dhe artistik – nĂ« njĂ« qendĂ«r bashkĂ«kombĂ«tare. QeveritĂ« e rajonit dhe donatorĂ«t e BE-sĂ« dhe SHBA-sĂ« mund tĂ« ndihmojnĂ« akademitĂ«, arkivat, universitetet, muzetĂ«, shtĂ«pitĂ« e kulturĂ«s, botuesit, festivalet koreografike e pĂ«rkthimore, etj., pĂ«r tĂ« ndĂ«rtuar njĂ« tĂ« ardhme bashkĂ«kohore dhe tĂ« qĂ«ndrueshme.

Sipas regjistrimit tĂ« fundit nĂ« Mal tĂ« Zi, shqiptarĂ«t pĂ«rbĂ«jnĂ« 4.97% tĂ« popullsisĂ«: 15 078 nĂ« Ulqin, 8 119 nĂ« Tuz, dhe nĂ« pakicĂ« nĂ« komunat tjera: Guci (1 352), Rozhaje (1 176), PlavĂ« (853), Tivar (1 919), PodgoricĂ« (1 780), nĂ« total 30 978 shqiptarĂ« tĂ« deklaruar. NĂ« ShqipĂ«ri jetojnĂ« 2 186 917 banorĂ« (94% shqiptarĂ« tĂ« deklaruar). NĂ« KosovĂ« ka rreth 1 457 000 shqiptarĂ«. NĂ« MaqedoninĂ« e Veriut janĂ« 446 245, ndĂ«rsa nĂ« Serbi 61 687 shqiptarĂ« tĂ« regjistruar.

Nëse shqiptarët në Ballkan udhëhiqen nga një politikë e mençur dhe diplomaci vigjilente, me një platformë bashkëpunimi kulturore, artistike dhe shkencore, kjo do të forconte statusin e tyre në rajon dhe mërgatë. Me mbështetjen e Bashkimit Europian dhe SHBA-së, mërgata mund të investojë dhe të rikthehet në vendlindje. Ky është një vizion afatgjatë: një komb prej 4 milionësh brenda Ballkanit, që do të kontribuonte paqe dhe stabilitet, duke treguar se shqiptarët janë popull paqëdashës dhe jo diskriminues.

NĂ«se vazhdohet me trendin aktual – me lĂ«vizje tĂ« popullsisĂ«, rĂ«nie demografike – brenda 20 vjetĂ«sh popullsia shqiptare mund tĂ« pĂ«rgjysmohet. NĂ« Mal tĂ« Zi dhe Serbi mund tĂ« zhduken, ndĂ«rsa nĂ« ShqipĂ«ri dhe KosovĂ« do tĂ« mungojĂ« fuqia punĂ«tore. NĂ« MaqedoninĂ« e Veriut do tĂ« ketĂ« rĂ«nie pĂ«r shkak tĂ« largimit dhe asimilimit. Kjo Ă«shtĂ« pĂ«r shkak tĂ« sistemeve edukativo-universitare tĂ« dobĂ«ta. PĂ«r rrĂ«mbimin e standardit gjuhĂ«sor, ripastrimin e historisĂ« dhe edukimin e brezave tĂ« rinj me tĂ« vĂ«rtetĂ«n historike, nevojiten shkolla dhe universitete tĂ« forta. UnĂ« shpresoj qĂ« intelektualĂ«t shqiptarĂ« tĂ« marrin pushtetin – sepse nĂ«se hyjmĂ« nĂ« BE si njĂ« komb gjysmak, rrezikojmĂ« tĂ« shuhemi./ KultPlus.com

❌
❌