Ulja e tarifës së rivlerësimit të pronave nga 15 përqind në 5 përqind, e cila do të hyjë në fuqi nga 1 janari 2026 deri më 30 shtator 2026, ka një ndikim të drejtpërdrejtë dhe pozitiv për qytetarët që duan të marrin pjesë në këtë proces për pronat e tyre.
Rivlerësimi është procedura që u lejon qytetarëve të ndryshojnë vlerën e pronës (apartament, shtëpi, truall etj.), për efekt të pagesës së detyrimeve ndaj shtetit, për ta afruar me vlerën reale të tregut. Kemi patur në 23 vitet e fundit gjashtë rivlerësime.
Ky proces është veçanërisht i rëndësishëm për uljen e taksës mbi shitjen e pronës në të ardhmen, pasi tatimi për shtetin llogaritet mbi bazën e diferencës mes çmimit të shitjes dhe çmimit të blerjes.
Nga ana tjetër, përditësimi i vlerës së pasurisë ul informalitetin në kontratat e shitblerjes së pasurisë dhe na bën të mos jemi peng të “zemërgjerësisë” (shpesh kundrejt pagesës së tyre nën dorë) të noterëve, që bëjnë sikur nuk e kuptojnë se çmimi real i shitjes së pronës është shumë më i lartë se sa ai i referencës.
Tarifa e lartë dëmtonte tregun
Deri tani, qytetarët që donin të rivlerësonin pronën paguanin 15 përqind të diferencës mes vlerës së vjetër dhe asaj të re të tregut të apartamentit të tyre. Nga 1 janari 2026 kjo tarifë do të jetë vetëm 5 përqind. Pra, tre herë më e ulët.
Për shembull, nëse një apartament ka një vlerë të regjistruar 50 mijë euro dhe vlera e tregut është 100 mijë euro, diferenca është 50,000 euro. Me tarifën aktuale 15 përqind, qytetari paguan 7,500 euro. Me tarifën e re 5 përqind, ai do të paguajë vetëm 2,500 euro. Pra, kursen 5,000 euro. Shuma 7,500 euro shpesh ishte e papërballueshme për qytetarët, ndaj ata hezitonin të hynin në këtë proces.
Mungesa e rivlerësimit çonte në kosto të larta për qytetarin shitës të pronës së tij, në rast shitjeje. Shumë pronarë preferonin të mos shisnin ose të mbivlerësonin çmimin, për të kompensuar taksën e lartë. Shumë transaksione (shitblerje) kryheshin informalisht, duke raportuar çmime më të ulëta se realiteti, për të shmangur detyrimet fiskale. Buxheti i shtetit, nga numri më i ulët i shitjeve, merrte para më pak se sa kur e kishte pasur taksën e rivlerësimit vetëm 3 përqind, në periudhën mars 2020-gusht 2022. Për shkak të tarifës së lartë, shumë pronarë që kishin prona të trashëguara ose të blera me vite nuk i nxirrnin në treg.
Oferta e kufizuar e pronave të ligjshme për shitje ndikonte në rritjen e çmimeve dhe blerësit e rinj përballeshin me më pak zgjedhje dhe me çmime më të larta. Nga ana tjetër, tarifa e tanishme 15 përqind nxit ore e çast informalitetin, pasi shumë pronarë e shmangnin procesin e rivlerësimit, ndërsa shumë kontrata shitblerjeje deklaroheshin me çmime më të ulëta se ato reale, për të paguar më pak tatim.
Kjo situatë ndikonte negativisht në të ardhurat fiskale të shtetit dhe krijonte pasiguri në treg. Investitorët e huaj dhe vendas deri tani e kanë parë këtë tatim si një kosto të lartë shtesë që dëmtonte kthimin e investimit. Tregu i shitblerjes së pronës bëhet këto kohë më pak likuid dhe më pak tërheqës për investime afatgjata.
“Pula e artë” e rivlerësimit të ulët të pronave
Nga ulja e tarifës së rivlerësimit për nëntë muaj nga 1 janari 2026 deri më 30 shtator 2026, përfitimet për qytetarët janë të shumta. Së pari, do të kenë kosto më të ulët për të rivlerësuar pronën e tyre.
Së dyti, do të kenë më shumë nxitje për të përditësuar vlerat e pronave, duke shmangur situatat kur regjistrimet e pronës së tyre mbeten shumë më të ulëta se tregu dhe i pengojnë kur duan të sigurojnë kolateral për huatë bankare që mund të marrin.
Së treti, çmimin e shitjes së pronës së tyre, pas rivlerësimit, do ta arrijnë më të lartë. Së katërti, rivlerësimi tre herë më i ulët rrit vlerën reale të pronës, duke e afruar me tregun. Së pesti, ky proces shmang problemet ligjore dhe tatimore në të ardhmen, sidomos gjatë trashëgimisë, shitjes apo hipotekimit.
Së gjashti, bankat janë më të prira të japin financim më të madh, kur prona është e rivlerësuar sipas çmimit të tregut. Së shtati, kosto më e ulët e rivlerësimit i inkurajon qytetarët të formalizojnë pronat dhe të bëjnë lëvizje në treg, të shesin, të blejnë ose të dhurojnë prona pa frikën e tatimeve të larta.
Kjo rrit paranë në qarkullim për ekonominë tonë dhe ofron më shumë mundësi për të gjithë. Pra, realisht përfiton e gjithë ekonomia jonë. Prandaj dhe pritet në nëntë muajt janar-shtator 2026, që qytetarët që rivlerësojnë pronën e tyre të jenë më shumë se 110 mijë, sa ishin në rivlerësimin e periudhës mars 2020-gusht 2022. Po ashtu, edhe pronat e rivlerësuara më tepër se 168 mijë, sa ishin gjatë rivlerësimit të kaluar.