❌

Normal view

There are new articles available, click to refresh the page.
Before yesterdayMain stream

Republika e Drejtorëve

✇Java News
By: Baton Haxhiu
9 July 2025 at 18:02

Nga Baton Haxhiu

KĂ«rkesa e kryeministrit Edi Rama pĂ«r dorĂ«heqjen e disa drejtorĂ«ve kyç nĂ« bashkitĂ« e VlorĂ«s, Fierit, DurrĂ«sit, TiranĂ«s dhe ShkodrĂ«s, Ă«shtĂ« mĂ« shumĂ« se njĂ« ndĂ«rhyrje administrative. ËshtĂ« njĂ« akt i rrallĂ« politik nĂ« njĂ« terren qĂ« pĂ«r shumĂ« vite ka qenĂ« i paprekur, i mbrojtur nga mungesa e vĂ«mendjes dhe nga tĂ«rheqja e vetĂ« shtetit.

Për herë të parë një udhëheqës i mazhorancës i drejtohet një shtrese që nuk ka qenë asnjëherë në qendër të krizës politike, por që ka pasur ndikim të drejtpërdrejtë në jetën e qytetarëve. Në pamje të parë mund të duket si një riorganizim teknik i administratës vendore. Në thelb, është një përplasje me strukturën e një pushteti paralel që ka funksionuar në hije si Republika e Drejtorëve.

Kjo republikë nuk ka qenë as pjesë e votimeve, as e emisioneve politike, as e debatit të drejtëpërdrejtë me qytetarët. Ajo u krijua në një çast vakumi institucional, kur opozita dogji mandatet e saj parlamentare dhe bojkotoi zgjedhjet vendore, duke i lënë të gjitha bashkitë dhe këshillat në duart e një partie të vetme.

Ishte pikërisht kjo hapësirë e pakufishme, ajo e cila fuqizoi një strukturë vendimmarrëse pa kontroll të brendshëm politik, pa presion publik dhe pa ndonjë rrezik të afërt nga drejtësia, e cila në atë kohë sapo kishte hyrë në procesin e reformimit.

Ky vakum u mbush nga një kategori e re pushteti, me drejtuesit lokalë që nuk ishin zgjedhur nga populli, por që ushtronin një autoritet real mbi vendimet që preknin çdo detaj të jetës qytetare. Ata nuk ishin ministra, nuk ishin kryetarë bashkie, por ishin ata që vendosnin për sheshet, për lejet, për ngjyrat, për ndërhyrjet, për pengesat. Ata kishin pushtet praktik, të përqendruar dhe të pakufizuar nga debatet institucionale. Dhe sidomos, kishin një gjë që asnjë institucion tjetër nuk kishte në atë periudhë: Drejtorët nuk i shikonte askush.

Shembulli i Taulant TushĂ«s nĂ« BashkinĂ« e TiranĂ«s Ă«shtĂ« ilustrues pĂ«r kĂ«tĂ« model. Ai nuk ishte politikan i ekspozuar, as drejtues me mandat publik. Por kishte ndĂ«rtuar njĂ« sistem vendimmarrjeje ku çdo detaj i qytetit kalonte nga filtrat e tij. Dhe ky nuk Ă«shtĂ« problem i njĂ« emri. ËshtĂ« problem i njĂ« modeli qĂ« funksionon njĂ«soj nĂ« çdo qytet, ku njĂ« drejtues i pĂ«rhershĂ«m, i fshehur brenda strukturĂ«s, kthehet nĂ« vendimmarrĂ«s absolut pĂ«r gjithçka qĂ« preket, ndĂ«rtohet apo prishet.

Për vite me radhë, përplasja mes politikës dhe drejtësisë në Shqipëri ka qenë përqendruar te qeveria qendrore. Ministrat, zëvendësministrat, tenderët e mëdhenj, dosjet e ekspozuara ishin në vëmendjen e hetimeve apo kritikës publike.

Ndërkohë, pushteti real që ndryshonte estetikën e qyteteve, shkatërronte shijen urbane, deformonte funksionalitetin publik dhe përqendronte interesa të vogla në dorë të individëve, mbetej i paprekur. Ishte një pushtet pa zë, por me pasoja. Ishte vendimmarrja e heshtur që nuk bënte zhurmë, por vendoste për gjithçka.

Ky është thelbi i Republikës së Drejtorëve, pushteti që nuk matet me poste, por me ndikim në jetën e përditshme të qytetarit. Dhe nëse sot po kërkohet dorëheqja e tyre, kjo nuk është vetëm për të riorganizuar administratën.

ËshtĂ« pĂ«r tĂ« shkundur njĂ« strukturĂ« qĂ« u kthye nĂ« problem themelor pĂ«r vetĂ« koherencĂ«n e qeverisjes. Sepse nĂ«se qeveria qendrore pĂ«rpiqet tĂ« mbrojĂ« njĂ« filozofi publike tĂ« zhvillimit dhe transformimit, kjo bie menjĂ«herĂ« poshtĂ« kur qytetari pĂ«rballet me njĂ« drejtues vendor qĂ« vepron nĂ« mĂ«nyrĂ« arbitrare, pa transparencĂ«, pa pĂ«rgjegjĂ«si dhe shpesh me arrogancĂ« qĂ« buron nga siguria se nuk e lĂ«viz askush.

Reforma e hapësirës publike që ka shpallur Rama nuk mund të ndodhë pa shembur më parë këtë republikë të nëndheshme që është vendosur në zyrat vendore, që ka zhvatur hapësirën me leje, me lehtësira, me vonesa të qëllimshme dhe me ndikime klienteliste. Nuk mund të ketë një qytet të përbashkët kur ai menaxhohet si pronë e përkohshme nga një drejtues që sillet si përfitues i zonës dhe jo si administrator i përbashkët.

PĂ«r kĂ«tĂ« arsye, beteja me RepublikĂ«n e DrejtorĂ«ve Ă«shtĂ« mĂ« shumĂ« se njĂ« luftĂ« me disa individĂ«. ËshtĂ« njĂ« pĂ«rpjekje pĂ«r tĂ« rivendosur kontrollin politik dhe publik mbi hapĂ«sirĂ«n urbane dhe administrative. Sepse kjo nuk Ă«shtĂ« thjesht çështje e korrupsionit klasik financiar. ËshtĂ« çështje e pĂ«rplasjes mes vizionit pĂ«r shtet dhe mĂ«nyrĂ«s praktike si ai funksionon kur delegohet pa kontroll.

Në fund, Shqipëria nuk mund të bëhet model për asgjë, nëse nuk pranon të shembë këtë strukturë hijesh. Drejtori që vendos për një rrugë, një kioskë, një qendër grumbullimi, një plan vendosjeje, nuk është vetëm zyrtar. Ai është nyja ku përplasen të gjitha gabimet e sistemit. Dhe nëse nuk mbajnë më përgjegjësi, atëherë të gjitha fjalët për reformë, modernizim dhe standarde evropiane, janë zbrazëti.

Pushteti i padukshëm është më i rrezikshmi. Sepse nuk mban kosto, por e mban peng shtetin. Dhe në Shqipëri, për shumë vite, shteti ka qenë i mbajtur peng jo nga ata që flisnin shumë, por nga ata që vendosnin pa u parë. Tani që po kërkohet dorëheqja e tyre, është momenti për të parë në sy të vërtetën: ata nuk kanë pasur kurrë një republikë të vetën sepse ishin të aftë, por sepse shteti i la të sundonin në terr.

Tani drita ka filluar të ndriçojë zyrat e tyre. Dhe ky është shansi i vetëm që Shqipëria të rifitojë shtetin e saj. Të përbashkët. Dhe jo të deleguar përjetë.

The post Republika e Drejtorëve first appeared on JavaNews.al.

Raporti që nuk është publikuar ende, por i flet Shqipërisë në sy

✇Java News
By: Baton Haxhiu
11 June 2025 at 21:45

Një lexim paralajmërues i një raporti evropian që nuk e kursen më asnjë nga deformimet e brendshme të shtetit. Brukseli nuk ka më durim për fjalë të bukura. E kërkon shtetin që premton.

Nga Baton Haxhiu

Ka raporte që kalojnë pa u vënë re. Dhe ka raporte që, pa u bërë ende publikë zyrtarisht, të japin ndjesinë se janë më të sinqertë se vetë realiteti. I tillë është dokumenti që Parlamenti Evropian pritet të miratojë për Shqipërinë, dhe që e kam lexuar me vëmendje rresht pas rreshti.

Ky nuk Ă«shtĂ« mĂ« njĂ« raport standard vjetor pĂ«r pĂ«rparimet nĂ« rrugĂ«n e integrimit. ËshtĂ« njĂ« dokument qĂ« i flet ShqipĂ«risĂ« pa diplomaci tĂ« tepĂ«rt, pa mbĂ«shtjellje formale, pa lavdĂ«rime mekanike. Dhe pĂ«r kĂ«tĂ« arsye, Ă«shtĂ« ndoshta raporti mĂ« i rĂ«ndĂ«sishĂ«m qĂ« Ă«shtĂ« shkruar pĂ«r vendin tonĂ« nĂ« 10 vitet e fundit.

Për herë të parë, Brukseli nuk përpiqet më të ruajë ekuilibrin mes kritikës dhe mbështetjes. E ndan Shqipërinë në dy pjesë shumë të qarta: një vend me qëndrim të pakundërshtueshëm politik ndaj Perëndimit, por me një strukturë të brendshme të kalbur nga brishtësia institucionale dhe mungesa e vërtetë e llogaridhënies.

Raporti e përmend me emër SPAK-un. E njeh si një prej zhvillimeve më të rëndësishme në drejtim të drejtësisë, por kërkon më shumë. Shumë më shumë. Jo më raste të bujshme. Por dënime përfundimtare për zyrtarët e lartë. Jo më heshtje nga politika. Por mbrojtje të qartë për prokurorët e gjyqtarët që kërcënohen. Dhe jo më ndërhyrje të fshehta. Por respekt të plotë për pavarësinë e strukturave që përballen me krimin dhe korrupsionin.

Të njëjtën qartësi raporti e ka edhe për mediat. Nuk ka më asnjë iluzion për lirinë e shtypit në Shqipëri. Përdor fjalë që më parë shmangeshin: intimidim, përqendrim, mungesë transparence, pasiguri, dhunë seksiste ndaj gazetareve. Dhe mbi të gjitha, një konstatuese e rëndë: Shqipëria ka një treg mediatik të kapur, ku politika, biznesi dhe propaganda kanë krijuar një trekëndësh të pashkatërrueshëm.

Në raport përmendet edhe fenomeni më i rrezikshëm i dekadës së fundit: ndikimi i huaj që është kancerogjen.
Rusia, Kina, platformat propagandistike, financimet e dyshimta dhe fushatat e koordinuara për të minuar besimin e publikut te institucionet. Shqipëria është fushëbetejë për këto luftëra të reja. Dhe mbrojtja e saj institucionale është ende e dobët.

Në nivel të përgjithshëm, raporti i jep një sinjal shumë të qartë qeverisë shqiptare: Perëndimi nuk ka më nevojë të bindet për besnikërinë gjeopolitike të Shqipërisë. Kjo është një çështje e mbyllur. Tani ka nevojë për rezultate. Dhe mbi të gjitha, për koherencë mes asaj që thuhet dhe asaj që bëhet.

Raporti e thotĂ« mjaft mĂ« me integrimin si flamur pĂ«r tĂ« maskuar pushtetin absolut. Dhe , mjaft mĂ« me EvropĂ«n si kartĂ« pĂ«r t’u justifikuar brenda. ShqipĂ«ria Ă«shtĂ« testuar. Dhe nuk do tĂ« kalojĂ« mĂ« asnjĂ« kapitull tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m pa dhĂ«nĂ« prova reale.
Brukseli nuk e thotë hapur, por e lë të kuptohet: fondet, mbështetja dhe përshpejtimi i procesit do të varen nga një kusht i vetëm dhe kërkesa është e qartë se a është Shqipëria e gatshme të ndërtoi një shtet që funksionon?

Ky raport e sheh Shqipërinë si një vend me potencial dhe me përparime të dukshme në digjitalizim, në infrastrukturë dhe në përfshirje rajonale. Por asnjë nga këto nuk do të mjaftojë nëse nuk garantohet një sistem drejtësie që nuk ndalet përballë emrave të mëdhenj. Një media që nuk trembet përballë pushtetit. Një administratë që nuk kontrollohet nga partia. Dhe një qytetar që e ndjen se shteti është aty për të, jo kundër tij.

Në këtë raport lexova edhe një gjë tjetër! Thuhet troç se durimi i Brukselit po soset. Jo ndaj Shqipërisë si vend. Por ndaj klasës politike që mendon se integrimi është një proces komunikimi, jo një reformim i thellë. Dhe ndaj një opozite të papërgjegjëshme.

Ky dokument do të botohet së shpejti. Dhe kur të botohet, do të ketë shumë që do të përpiqen ta relativizojnë, ta shpjegojnë, ta përkthejnë sipas interesit. Por e vërteta është kjo: Brukseli po e kupton më mirë se kurrë se Shqipëria e sotme është në një pikë kritike. Ose do të përqafojë me të vërtetë shtetin e së drejtës. Ose do të vazhdojë të sillet si një vend që kërkon Evropën, por i druhet reformës që Evropa kërkon.

Dhe për këtë zgjedhje, nuk do të ketë më raporte të buta. Do të ketë pasojë. Dhe ndarje të qartë mes atyre që e duan integrimin si retorikë dhe atyre që e duan si ndryshim real.

Raporti që nuk është publikuar ende, por i flet

The post Raporti që nuk është publikuar ende, por i flet Shqipërisë në sy first appeared on JavaNews.al.

Doktori që nuk u tërhoq kurrë nga trupi i sëmurë i Kosovës

✇Java News
By: Baton Haxhiu
10 June 2025 at 11:09

Nga Baton Haxhiu

E kam njohur Bujar Bukoshin shumë përpara se të bëhej figurë kombëtare. Vëllai i tij kishte kaluar në Shqipëri në vitet e para të tensionit, si shumë të tjerë që shihnin te Shqipëria një strehë shprese dhe një dritare të hapur drejt lirisë. Babai im dhe Bujari ishin miq të vjetër.

I bashkonte dashuria për artin, për pikturën, për teatrin. Bashkë me gruan e tij Zanën, mjeke si ai, jetonin rritjen kulturore të Prishtinës si një nevojë intime dhe si një rezistencë të heshtur ndaj zbrazëtisë politike që po afrohej.

Kur ShqipĂ«ria ishte hapur me 1979-81 kur plasĂ«n demonstrat Bujari kishte shikuar çdo gjĂ« qĂ« ekspozohej ne GalerinĂ« e arteve dhe skulpurat qĂ« ishin ekspozuar ne ndĂ«rtesĂ«n e atĂ«hershme qe quhej “ galeria e arteve brenda “Boro e Ramizit”, njĂ« ndĂ«rtesĂ« e re qe kishin ndĂ«rtuar Prishtina me vet kontributin e qytetarĂ«ve.

E donin Shqipërinë me një pasion të qetë, por të thellë. Nuk ishte thjesht dashuri për një shtet. Ishte mall për një ideal.

UnĂ« e kam takuar shpesh gjatĂ« kohĂ«s qĂ« ishte sekretar i LDK-sĂ«. E kam parĂ« tĂ« heshtur dhe tĂ« angazhuar, tĂ« qetĂ« dhe tĂ« vendosur. Dhe pastaj, nĂ« vitin 1991, kur u detyrua tĂ« largohej nĂ« ekzil me qeverinĂ« e tij, nuk u dorĂ«zua. I mbajti bashkĂ« deputetĂ«t e Kaçanikut – ata qĂ« kishin shpallur PavarĂ«sinĂ« – edhe kur rruga u kthye nĂ« izolim. Edhe kur shpresa u pĂ«rplas me lodhjen. Deri nĂ« momentin kur vendosi tĂ« mos presĂ« mĂ«. TĂ« mos lutet mĂ«. TĂ« mos kĂ«rkojĂ« mĂ« mirĂ«kuptim. Dhe nisi tĂ« organizohej ushtarakisht. Me tĂ« njĂ«jtĂ«n mendje tĂ« prerĂ« me tĂ« cilĂ«n bĂ«nte operacionet si kirurg.

E kam takuar për herë të parë për një intervistë të gjatë në vitin 1996, për Koha Javore. Në atë kohë, pak njerëz guxonin të flisnin qartë. Bujar Bukoshi e bëri. Flokët e tij tashmë të bardhë nuk ishin shenjë moshe, por shenjë guximi: një kirurg i trajnuar në Gjermani, që vepronte me të njëjtën prerje të ftohtë, të saktë dhe të vendosur edhe si kryeministër i Kosovës në ekzil.

Në atë intervistë ai foli për gjithçka. Edhe për mikun e tij, Ibrahim Rugovën. E kritikoi për ndërprerjen e financimeve, për mungesën e gatishmërisë për të përballuar atë që po vinte. Jo për ta dëmtuar, por për ta zgjuar. Ai kishte nisur të përgatiste njerëzit për luftë. Pa retorikë, pa britma. Thjesht, siç flasin burrat që e dinë se çfarë ndodh kur i mungon qartësia një kombi që përpiqet të mbijetojë.

E kam takuar sërish në vitin 1997, në Ulm. Jetonte me mikun e tij, mjekun Abdyl Krasniqi dhe doktoreshën Selvete Krasniqi, si edhe bashkë me gruan e tij Zanën dhe fëmijët e tyre. Më rrëfeu se sa e ngushtë ishte hapësira në një shtëpi të vogël për të fjetur natën, ku shtronin dyshekët në tokë, për të jetuar jetën modeste të një kryeministri dhe një ministri të Jashtëm në ekzil.

Zana dhe Selvetja, dy gra që mbajtën peshën e dy burrave që rrezikonin gjithë familjen për lirinë e Kosovës.

Ai priste marrĂ«veshjen me UÇK-nĂ« pĂ«r tĂ« futur UshtrinĂ« brenda vendit. UnĂ« vija nga njĂ« takim me ndĂ«rmjetĂ«s serbĂ«, tĂ« cilĂ«t pĂ«rmes gjuhĂ«s sĂ« tyre tĂ« kĂ«rcĂ«nuese dhe pa dilemĂ« fare kishin thĂ«nĂ« se paqe nuk do tĂ« kishte. I thash atij dhe Nick Hillit se çka po vinte.

Kur i thashĂ« se “po shkojmĂ« nĂ« luftĂ«, doktor”, ai mĂ« pa drejt e nĂ« sy dhe nuk foli menjĂ«herĂ«. NĂ« atĂ« heshtje kishte gjithçka: njĂ« ndjenjĂ« faji qĂ« s’ishte e tij, njĂ« dhimbje qĂ« nuk kĂ«rkonte justifikime dhe njĂ« vendim i marrĂ« nĂ« vetvete. E dinte se gjithçka ishte vonĂ«. Por nuk kishte ndĂ«rmend tĂ« largohej nga ajo qĂ« kishte nisur.

Ai e kishte kuptuar se liria nuk mund tĂ« vijĂ« nĂ« duar tĂ« njerĂ«zve qĂ« tregojnĂ« plagĂ«t pĂ«r mĂ«shirĂ«. PĂ«r kĂ«tĂ« arsye vendosi tĂ« distancohej nga njĂ« grusht gazetarĂ«sh qĂ« e shndĂ«rruan KosovĂ«n nĂ« njĂ« rrĂ«fim tĂ« dhimbjes sĂ« dorĂ«zuar, jo tĂ« dinjitetit qĂ« reziston. Ai kishte zgjedhur Migjen Kelmendin pĂ«r t’i dhĂ«nĂ« zĂ« njĂ« Kosove qĂ« kĂ«rkonte çlirim, jo mĂ«shirĂ«. Dhe kjo nuk ishte thjesht njĂ« zgjedhje politike. Ishte njĂ« operacion moral.

Në prill të vitit 1999, kur shkuam me një grup miqsh për të takuar Joschka Fischer në Bon dhe më pas Robin Cook në Londër, Bujari na priti me qetësi. Ishte i njëjti njeri. I ngarkuar me përgjegjësi, por pa asnjë mllef. Na u bashkua pa zhurmë, me përkushtim të plotë. Ai e dinte se për të thënë të vërtetën për Kosovën nuk mjaftonte vetëm fjala. Duhej edhe graviteti i karakterit. Dhe ai e kishte.

Kur punova dokumentarin një çerek shekulli, ishte e natyrshme që ta përfshija rrëfimin e tij.

Në atë intervistë për dokumentarin, Bujari rrëfeu një moment vendimtar. Më tregoi se si, tri ditë para emërimit, ishte thirrur nga Rugova në një zyrë të vogël e të ftohtë.

“ZotĂ«ri Rugova mĂ« tha se ua kishim ofruar disa tĂ« tjerĂ«ve postin e kryeministrit, por nuk po pranonin. MĂ« pyeti çka mendoj unĂ«. E vetmja gjĂ« qĂ« thashĂ« ishte: a duhet tĂ« bĂ«het? Dhe ai mu pĂ«rgjigj, pak me dhimbje: ‘Po, por
 sikur po mĂ« dhimbsesh ti.’ Ishte shumĂ« njerĂ«zor”.

Ai nuk e dinte çfarë bënte një kryeministër. Por dinte çfarë duhej të bëhej për një popull që po i pritej fryma.

“MĂ« vonĂ« kuptova se ç’do tĂ« thoshte qeveri nĂ« ekzil. E dija vetĂ«m qĂ« duhej tĂ« dilja jashtĂ« KosovĂ«s. Dhe dy orĂ« pasi u nisa nĂ« mĂ«nyrĂ« ilegale pĂ«r Shkup, policia erdhi nĂ« banesĂ«n time pĂ«r tĂ« mĂ« arrestuar. Kisha shpĂ«tuar pĂ«r dy orĂ«â€.

Bujari e pĂ«rshkruante atĂ« kohĂ« pa ndonjĂ« ndjenjĂ« protagonizmi. Madje me njĂ« ndjenjĂ« gĂ«rditjeje ndaj “romantizmit” me tĂ« cilin disa nisĂ«n tĂ« trajtonin pĂ«rpjekjet e qeverisĂ« sĂ« tij.

“MĂ« neveriste ideja qĂ« populli duhet tĂ« ushqehet me diçka. Ne nuk ishim aty pĂ«r t’i qetĂ«suar njerĂ«zit me iluzione. Kishim pĂ«r detyrĂ« tĂ« vepronim”.

Ai nuk e ndante asnjëherë rrëfimin e vet nga përgjegjësia. Pranonte se kishin angazhuar agjenci PR për të depërtuar në CNN. E pranonte me sinqeritet. Por një fjali e tij i përmbledh të gjitha:

“Po tĂ« kisha fuqinĂ«, unĂ« do ta filloja luftĂ«n menjĂ«herĂ«. NĂ« atĂ« kohĂ« nuk kisha. Por e dija qĂ« po vinte”.

Nuk ishte rrëfim që bënte zhurmë. Por ishte i fortë. Ai tha një fjali që më ka mbetur:

“NĂ« kohĂ«n kur isha kryeministĂ«r, nuk kisha zyrĂ«, as flamur zyrtar, por kisha njĂ« popull qĂ« besonte se nesĂ«r do tĂ« vinte. Dhe kjo mĂ« mjaftonte”.

Aty ku të tjerët kërkonin njohje formale, ai ndërtonte përmbajtje reale. Nuk kishte nevojë për mbulesa politike. Kishte një logjikë klinike për të kuptuar sëmundjen e shoqërisë sonë dhe një etikë kirurgjikale për të mos e lënë të përhapet më tej.

Sot, kur ai nuk Ă«shtĂ« mĂ« mes nesh, por nuk mĂ« vjen si njĂ« lajm i rĂ«ndĂ«. MĂ« vjen si kthesĂ« nĂ« njĂ« rrĂ«fim qĂ« tashmĂ« Ă«shtĂ« shkruar me nder. Ai nuk ishte thjesht njĂ« figurĂ« e rezistencĂ«s institucionale. Ishte njĂ« parim nĂ« vetvete. Nuk kĂ«rkoi kurrĂ« duartrokitje. Nuk lypi kurrĂ« pozitĂ«. Por nĂ« kohĂ«t mĂ« tĂ« errĂ«ta, ishte aty. Jo pĂ«r t’u bĂ«rĂ« dritĂ«, por pĂ«r tĂ« mos lejuar errĂ«sirĂ«n tĂ« bĂ«hej zakon.

Bujar Bukoshi nuk e kërkoi asnjëherë vdekjen me heroizëm. Por as nuk pranoi jetën pa qëllim. Ai mbetet një nga figurat e rralla që nuk e lidhën kurrë pushtetin me privilegjin, por me përgjegjësinë. Dhe kur sot e përkujtoj, nuk po flas për një njeri që e njoha. Po flas për një njeri që e nderova. Dhe që do të mbetet përherë si shembull i asaj që ne kishim nevojë të ishim: të qartë, të heshtur kur duhet, të vendosur kur nuk mund të flitet më.

Post Scriptum
Ky shkrim është jo për ta përmbyllur jetën e tij, por për të mos e lënë vetëm në ikje.

Në prag të një heshtjeje të madhe mbetet një rrëfim personal për Bujar Bukoshin, mikun, mjekun dhe njeriun që nuk e ndau asnjëherë përgjegjësinë nga përkushtimi.

Për një njeri që nuk e kërkoi kurrë lavdinë.

Ky nuk Ă«shtĂ« pra njĂ« epitaf. ËshtĂ« njĂ« kujtim i njĂ« jete qĂ« bĂ«ri gjithçka pĂ«r tĂ« mos u harruar pĂ«rpara se tĂ« kthehet nĂ« histori.

Ky rrëfim është për Bujar Bukoshin, ashtu siç e njoha: para se ta nderojnë, para se ta harrojnë.

NĂ« kufirin mes dhimbjes dhe nderit.

Shkrim për një mik që nuk i kërkoi kurrë asnjërës nga këto të dyja.

Në nderim të një burri që nuk e braktisi asnjëherë detyrën.

The post Doktori që nuk u tërhoq kurrë nga trupi i sëmurë i Kosovës first appeared on JavaNews.al.

Brenda Shtëpisë së Bardhë, oborri i princërve dhe fundi i Republikës

✇Java News
By: Baton Haxhiu
8 June 2025 at 10:43

Një rrëfim nga brenda për përplasjen që nisi në hije dhe tani po shfaqet në dritë: Trump, Musk, Don Jr. dhe Ivanka në luftë për trashëgiminë e një pushteti që nuk matet më me votë, por me afërsi

Nga Baton Haxhiu

Pjesa I – ShpĂ«rtheu ajo qĂ« pritej nĂ« ShtĂ«pinĂ« e BardhĂ«
Pas muajsh tensioni të pashprehur, dy figurat më të mëdha të së djathtës moderne amerikane, Donald Trump dhe Elon Musk, shpërthyen publikisht kundër njëri-tjetrit.

“Nuk mund tĂ« lejojmĂ« qĂ« njĂ« njeri me kontrata qeveritare miliarda dollarĂ«she tĂ« mendojĂ« se Ă«shtĂ« mbi ligjin”, tha Trump nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« papritur gjatĂ« njĂ« konference me kancelarin gjerman Merz nĂ« Florida.
Musk, nĂ« X (ish-Twitter), u pĂ«rgjigj me ironi: “Ndoshta dikush duhet t’i kujtojĂ« Presidentit se Amerika nuk Ă«shtĂ« njĂ« shtĂ«pi private me oborr tĂ« brendshĂ«m”.

NĂ« thelb tĂ« kĂ«saj pĂ«rplasjeje nuk Ă«shtĂ« njĂ« çështje biznesi. ËshtĂ« njĂ« luftĂ« pĂ«r rrĂ«fimin, kontrollin dhe trashĂ«giminĂ« e njĂ« rendi tĂ« ri amerikan, qĂ« ka nisur tĂ« ndĂ«rtohet brenda vetĂ« ShtĂ«pisĂ« sĂ« BardhĂ« – jo si njĂ« qeveri demokratike, por si njĂ« strukturĂ« e tipit saudit.

Një burim i afërt me këshillin e brendshëm të presidentit, që ka kërkuar të mbetet anonim për Albanian Post, shpjegon:

“Nuk funksionojmĂ« mĂ« me kabinete dhe ministra. Ka princĂ«r qĂ« kanĂ« qasje. Disa janĂ« tĂ« afĂ«rt me Presidentin. TĂ« tjerĂ«t janĂ« me Don Jr. TĂ« gjithĂ« sillen si pjesĂ« e njĂ« oborri tĂ« brendshĂ«m. Dhe si nĂ« oborret e Lindjes sĂ« Mesme, besnikĂ«ria Ă«shtĂ« mĂ« e rĂ«ndĂ«sishme se ligji”.

Kjo nuk Ă«shtĂ« njĂ« metaforĂ«. ËshtĂ« realiteti i njĂ« administrate tĂ« ndarĂ« nĂ« dy oborre, qĂ« funksionon pĂ«rmes rrjeteve tĂ« afĂ«rsisĂ«, mediave sociale dhe ndarjes sĂ« informacionit tĂ« klasifikuar pĂ«r interesa tĂ« veçanta. Dhe nĂ« qendĂ«r tĂ« kĂ«tij rrjeti, Elon Musk pĂ«r njĂ« kohĂ« ishte njeriu kyç: teknolog, aleat ideologjik, mbĂ«shtetĂ«s logjistik.

Por kur Musk filloi të distancohej nga obsesionet e Bordit, duke kritikuar qasjen izoluese ndaj Evropës, duke kërkuar një marrëdhënie më të balancuar me Kinën dhe duke hedhur dyshime mbi retorikën luftarake ndaj Iranit, ai u pa si kërcënim. Jo më si princ. Por si rival.

Pjesa II – Oborri qĂ« sundon nga hija
Në mandatin e parë të Donald Trump-it, pushteti kishte një formë të dukshme. Vendimmarrja kalonte përmes Jared Kushner-it dhe Ivanka Trump-it. Kishte shumë konfuzion, por qendra e gravitetit ishte e njohur. Me tërheqjen e tyre nga skena pas hetimeve për 6 janarin, ajo qendër u boshatis. Dhe boshllëku nuk u la gjatë bosh. E zuri dikush tjetër. Jo me poste. Me ndikim.

Donald Trump Jr. ndërtoi një rreth princëror, ku vendimet nuk diskutoheshin mbi dosje dhe analiza, por mbi ndjenja, hakmarrje dhe besnikëri.

NĂ« kĂ«tĂ« strukturĂ« oborri, tĂ« njohur si “Bordi i DrejtorĂ«ve”, bĂ«nin pjesĂ« figura qĂ« nuk kishin lidhje me diplomacinĂ« klasike, por me kontrollin narrativ: Tucker Carlson, Charlie Kirk, Laura Loomer dhe pĂ«r njĂ« kohĂ« tĂ« gjatĂ«, Elon Musk.

Por kjo nuk ishte thjesht një skuadër ndikimi. Ishte një qeveri paralele, me lidhje direkte në Moskë, Doha dhe Abu Dhabi, dhe me një obsesion për krijimin e një boshti pan-kristian që do të zëvendësonte rendin liberal perëndimor.

Një burim tjetër i brendshëm, për Albanian Post, e përshkruan kështu:

“Ata nuk duan mĂ« njĂ« AmerikĂ« qĂ« udhĂ«heq botĂ«n pĂ«rmes institucioneve. Duan njĂ« AmerikĂ« qĂ« bĂ«n marrĂ«veshje mes burrash tĂ« fortĂ«. Si Putin, si Mohammed Bin Salman, si Musk. JanĂ« tĂ« fiksuar pas modeleve tĂ« pushtetit absolut qĂ« nuk pyet pĂ«r Parlament apo aleancĂ«â€.

Kur Musk filloi të kritikonte këtë model, ai u shpall tradhtar. Në një klan pushteti që jeton nga besnikëria, çdo shenjë autonomie është një mëkat.

Pjesa III – Iran, Rusi, KinĂ« dhe Evropa: pĂ«rçarja gjeopolitike e dy administratave
Politika e jashtme amerikane është bërë tashmë dypolare.

Krahu i parë: institucional, drejtuar nga Susie Wiles dhe aleatët tradicionalë republikanë

Krahu i dytë: Bordi, që promovon vizione alternative, të përfshira në një memorandum të brendshëm që Albanian Post ka parë.

Aty shkruhet qartë:

-Ukraina është dytësore!

-Rusia duhet legjitimuar!

-Irani nuk është kërcënim!

-Evropa duhet të paguajë ose të heshtë!

Një zyrtar i Këshillit të Sigurisë Kombëtare thotë:

“ËshtĂ« hera e parĂ« qĂ« nĂ« njĂ« takim tĂ« NATO-s kemi ndjesinĂ« se flasim nĂ« emĂ«r tĂ« dy qeverive”.

Marrëdhënia me Kinën është thjesht pazari që mbyll qarkun: Bordit i intereson heshtja e Pekinit për të ruajtur paqen me Rusinë dhe për të izoluar Evropën pa përplasur botën.

Pjesa IV – NjĂ« ShtĂ«pi e BardhĂ« me dy dyer
Ngjarja e 3 prillit, takimi sekret me Laura Loomer, ishte sinjali i qartë se pushteti real po del jashtë kontrollit formal.

“Vendimet merren nĂ« darkĂ«, pa njoftim dhe mĂ« pas komunikohen si fakte”, thotĂ« njĂ« tjetĂ«r zyrtar i sigurisĂ«. “Nuk jemi mĂ« qeveri. Jemi njĂ« teatĂ«r ku skenari ndryshon nga nata nĂ« mĂ«ngjes”.

Emrat që qarkullojnë për pozitat më të larta nuk janë për kompetencë, por për bindje personale.

Rick Grenell, Mike Flynn, Tulsi Gabbard – tĂ« gjithĂ« pjesĂ« e njĂ« plani pĂ«r spastrimin e ShtĂ«pisĂ« sĂ« BardhĂ« nga ata qĂ« mendojnĂ« ndryshe.

Pjesa V – TrashĂ«gimia e heshtur
Dhe në fund të kësaj lufte mes oborresh, një figurë nuk flet, por vëzhgon.

Ajo është Ivanka Trump.

Burime të brendshme raportojnë kontakte të vazhdueshme me qarqe diplomatike dhe fondacione ndërkombëtare. Ajo nuk po kërkon kthimin si këshilltare. Po përgatitet si trashëgimtare. Në një sistem që nuk ndahet më sipas votës, por sipas afërsisë, ajo është garancia e rendit që Trump ndërtoi.

“NĂ« njĂ« AmerikĂ« qĂ« po largohet nga republika”, thotĂ« njĂ« nga figurat qĂ« ka qenĂ« afĂ«r IvankĂ«s, “ajo Ă«shtĂ« simboli i parĂ« i trashĂ«gimisĂ« familjare”.

Dhe kështu mbetet pyetja: nëse kjo nuk është më një republikë, kush do ta trashëgojë fronin që nuk ekziston zyrtarisht?

Në një rend të ri që nuk matet më me institucione, por me afërsi, kush do të jetë kujdestari i pushtetit të trashëguar?

Mbase nuk do të jetë Trump.

As Musk.

Por ajo qĂ« s’po flet, sepse nuk ka nevojĂ« tĂ« flasĂ«.

Ky oborr që po shohim sot nuk lindi nga asgjëja, është produkt i një evolucioni të gjatë, ku familjet politike e zëvendësuan republikën me influencë të përhershme.

Sepse kjo nuk është hera e parë që Amerika qeveriset nga një familje edhe kur ajo nuk është më në pushtet.

Bushët, Klintonët, Obamat, e ushtruan ndikimin e tyre përmes rrjeteve, fondacioneve dhe aleancave që mbetën të gjalla shumë kohë pas largimit nga Shtëpia e Bardhë.

Ajo që po shohim sot është vetëm forma më e zhveshur dhe më brutale e të njëjtit model. E keqja është se ka përfshirë gjithë botën politike.

Por këtë herë, pa asnjë iluzion për republikën


The post Brenda Shtëpisë së Bardhë, oborri i princërve dhe fundi i Republikës first appeared on JavaNews.al.

Misionari i fundit pĂ«r t’i dhĂ«nĂ« fund PartisĂ« Demokratike

✇Java News
By: Baton Haxhiu
28 May 2025 at 12:58

Nga Baton Haxhiu

Lajmi më i keq i ditës nuk është që Sali Berisha nuk jep dorëheqje. Ai po vazhdon si rithemelues dhe do ikë si fundbërës i Partisë së vet.

Lajmi i dytĂ« i keq Ă«shtĂ« se ai tashmĂ« e quan veten “misionar”.

Dhe misionarët që kanë humbur misionin janë më të rrezikshëm se armiqtë që e dinë çfarë duan. Sepse ata nuk ndalen as kur mbarojnë bindjet. Dhe nuk dorëzohen as kur mbaron historia.

Sali Berisha thotë se nuk jep dorëheqje sepse është në një mision. Kjo fjali nuk është thjesht një qëndrim politik por një zbulim i pastër i krizës së një lideri që ka humbur çdo lidhje me realitetin, por jo edhe me fjalorin që e ringjall në imagjinatën e vet.

Ai nuk është më në garë për të fituar por në një luftë për të mos u larguar dhe kjo nuk është më idealizëm por revizionizëm i pastër.

Në politikë ka figura që ikin dhe mbeten, sepse dinë kur të dorëzohen dhe si të largohen. Ka edhe figura që nuk ikin kurrë dhe mbesin si hije mbi atë që kanë ndërtuar duke ia marrë frymën dhe kuptimin.

Berisha e mori sërish drejtimin e Partisë Demokratike por në vend që ta ringjallte po e fik nga brenda. Ai nuk po e shëron plagën e opozitës, por po e thellon atë duke i mohuar çdo shans për të lindur nga e para.

Ai nuk është më alternativë ndaj pushtetit, por pengesë ndaj çdo rotacioni.

Ai nuk është më figurë që mbart një epokë, po bëhet simbol i një ngecje që nuk zgjat një mandat, por një brez.

NĂ« deklaratĂ«n e tij tĂ« fundit ku thotĂ« se “ka gabuar qĂ« ka dhĂ«nĂ« dorĂ«heqje dhe se nuk do ta bĂ«jĂ« mĂ« as tani qĂ« ka humbur”, zbulohet njĂ« lidhje e shqetĂ«suar me idenĂ« e dorĂ«zimit.

Berisha nuk po pranon mĂ« as kohĂ«n, as humbjen, as shoqĂ«rinĂ« nĂ« tĂ« cilĂ«n ndodhet. Dhe kur njĂ« lider nuk i jep kuptim humbjes, ai nuk mund t’i japĂ« mĂ« drejtim as fitores.

Kur nuk njeh statutin, as ndryshimin, ai e përmbys partinë nga një strukturë politike, në një pronësi personale.

Berisha është i vetmi lider që ka krijuar një forcë politike me frymë idealiste dhe po e çon atë drejt një fundi pa asnjë grimcë idealizmi.

Ai nuk e shkatërron PD-në për të ndërtuar një tjetër, por për të ruajtur veten si pikë qëndrore të një boshti që nuk sillet më, por është ngurtsuar dhe vetëm përsërit të shkuarën.

Ky Ă«shtĂ« fundi mĂ« i dhimbshĂ«m qĂ« mund t’i ndodhĂ« njĂ« partie, jo pĂ«r shkak tĂ« humbjes, por pĂ«r shkak tĂ« refuzimit pĂ«r tĂ« pranuar humbjen.

Partia Demokratike nuk po rrëzohet nga kundërshtari, por nga themeluesi i saj që nuk po i jep dorëheqje historisë.

Duke u kthyer në një misionar të vetëshkatërrimit Berisha po ia mbyll vetes rrugën për të qenë pjesë e së ardhmes. Dhe të njëjtën gjë po ia bën edhe opozitës.

Ai po i jep Edi Ramës mbrojtjen më të madhe politike. Sepse përballë një opozite që është e ngecur në personin Berisha, pushteti është gjithmonë në avantazh.

Rama nuk ka më nevojë të mundë PD-në, sepse ajo po mund veten me ndihmën e njeriut që e nisi si liri dhe po e mbyll partinë si barrikadë.

Në fund ajo që është më e dhimbshme nuk është thjesht mungesa e dorëzimit, por mungesa e ndjesisë për fundin. Berisha nuk po shkon drejt një përmbylljeje politike por drejt një fundi të pavetëdijshëm.

Një fundi që vjen pa reflektim dhe pa dorëzim. Dhe historia nuk i njeh si misionarë ata që shkatërrojnë veten dhe të vetët, por si simbole të asaj që duhej të kishte përfunduar me dinjitet.

Prandaj, ajo që është më e dhimbshme nuk është vetëm mungesa e rotacionit, por mungesa e një akti njerëzor të largimit me dinjitet, që do shpëtonte jo vetëm partinë, por edhe njeriun Berisha.

Sepse Berisha, së paku, kishte mundësinë të mbetej figurë historike e një lideri që themeloi PD, kurse tani po zgjedh të bëhet pengesë e një të ardhmeje dhe vrasësi i krijimit të vet.

Kishte shansin të ruajë një trashëgimi.

Tani po i jep dorën e fundit Partisë Demokratike, duke e vrarë historinë e saj dhe duke e zgjatur një histori poshtërimi politik që i përket atij dhe lidhet vetëm me emrin e Sali Ramë Berisha.

The post Misionari i fundit pĂ«r t’i dhĂ«nĂ« fund PartisĂ« Demokratike first appeared on JavaNews.al.

Tri fjalë që pengojnë demokracinë

✇Java News
By: Baton Haxhiu
26 May 2025 at 20:55

Nga Baton Haxhiu

Sali Berisha nuk i pranon kurrĂ« zgjedhjet. Por sa herĂ« i refuzon, pĂ«rdor gjithmonĂ« tĂ« njĂ«jtin fjalor: “u vodhĂ«n”, “u manipuluan”, “u blenĂ«â€. Tri fjalĂ« tĂ« thjeshta qĂ« nĂ« mendjen e njĂ« opozitari bĂ«jnĂ« punĂ«n e njĂ« aktakuze. JanĂ« shprehje emocionale tĂ« njĂ« ndjenje padrejtĂ«sie. Por nĂ«se e gĂ«rmon me kujdes secilĂ«n, kupton se ato nuk shpjegojnĂ« asgjĂ«. Nuk dallojnĂ« metodĂ«n, as nivelin e shkeljes, as institucionin qĂ« ka dĂ«shtuar.

NĂ« krahun tjetĂ«r, Partia Socialiste i pranon zgjedhjet por ka vite qĂ« justifikon çdo rezultat tĂ« diskutueshĂ«m me njĂ« tjetĂ«r togfjalĂ«sh: “hapje kutish”, “ndĂ«rhyrje e bandave”.

NĂ« zgjedhjet lokale tĂ« DibrĂ«s, nĂ« zgjedhjet nĂ« Shijak, nĂ« VorĂ« e nĂ« Elbasan, fjala “bandĂ«â€ ka zĂ«vendĂ«suar tĂ« gjithĂ« analizĂ«n qĂ« nĂ« njĂ« shtet normal do tĂ« duhej ta bĂ«nte KQZ, SPAK-u, ose ndonjĂ« gjykatĂ« administrative. FjalĂ«t kanĂ« zĂ«vendĂ«suar institucionet.

Në këtë duel fjalësh që përsëritet, Shqipëria është zhytur në një varfëri të rrezikshme të gjuhës publike. Kemi ngelur me tre fjalë për të përshkruar dhjetëra forma të ndryshme shkeljesh. Dhe ky është një problem më i thellë sesa duket.

Fjalët e pakta nuk mbulojnë dot fenomenet e mëdha

NĂ« njĂ« vend ku listat e votuesve shpĂ«rndahen derĂ« mĂ« derĂ« nga militantĂ«t dhe quhen “patronazh”, nĂ« njĂ« vend ku njerĂ«zit votojnĂ« pĂ«r prindĂ«rit apo bashkĂ«shortĂ«t dhe kjo shihet si “traditĂ«â€, nĂ« njĂ« vend ku paratĂ« futen nĂ« fushatĂ« pa asnjĂ« deklarim dhe ky quhet “aktivizim i strukturave”, pĂ«rdorimi i fjalĂ«ve tĂ« sakta Ă«shtĂ« thelbĂ«sor.

Por nĂ« ShqipĂ«ri, nĂ« vend qĂ« tĂ« kemi njĂ« gjuhĂ« tĂ« qartĂ« qĂ« dallon midis shkeljes dhe krimit, midis devijimit etik dhe abuzimit me pushtetin, ne kemi mbetur me njĂ« fjalor qĂ« gjykon por nuk ndriçon. Termat “vjedhje”, “korrupsion” dhe “manipulim” janĂ« bĂ«rĂ« njĂ«soj si pĂ«r njĂ« votĂ« tĂ« mbushur nĂ« kuti, pĂ«r njĂ« kĂ«rcĂ«nim nĂ« lagje, pĂ«r njĂ« shantazh nĂ« administratĂ« apo pĂ«r njĂ« mungesĂ« informacioni nga KQZ. TĂ« gjitha pĂ«rfshihen brenda njĂ« termi, dhe nĂ« kĂ«tĂ« mĂ«nyrĂ« askush nuk mban pĂ«rgjegjĂ«si pĂ«r asgjĂ« konkrete.

Si e kanë zgjidhur vendet e tjera këtë boshllëk?

DemokracitĂ« e konsoliduara kanĂ« ndĂ«rtuar ndĂ«r vite njĂ« fjalor tĂ« drejtĂ« dhe preciz pĂ«r tĂ« pĂ«rshkruar tĂ« gjitha ndĂ«rlikimet e zgjedhjeve. Ato nuk mjaftohen me thĂ«nien “zgjedhjet u manipuluan”. Ato pyesin: si? kush? me çfarĂ« instrumenti? nĂ« çfarĂ« momenti tĂ« procesit?

Në disa vende përdoren terma që dallojnë ndarjet më të vogla të shkeljes: ndikimi i papërshtatshëm ndaj votuesit në familje. Mbledhja dhe përdorimi pa leje i të dhënave personale për qëllime zgjedhore. Detyrimi moral apo ekonomik për të votuar një subjekt.

Financimi informal nga burime tĂ« lidhura me interesa tĂ« ndaluara. Mungesa e raportimit tĂ« donacioneve. DĂ«shtimi pĂ«r tĂ« siguruar distancĂ« mes administratĂ«s dhe fushatĂ«s. TĂ« gjitha kĂ«to janĂ« pĂ«rkufizime qĂ« nuk pĂ«rfundojnĂ« nĂ« “vjedhje” por nĂ« terma tĂ« dallueshĂ«m qĂ« ndihmojnĂ« hetimin dhe ndĂ«shkimin.

NĂ« disa vende madje edhe njĂ« fjalĂ« si “presion” ndahet nĂ« presion administrativ, psikologjik, kulturor, medial apo fizik. Kjo ndarje krijon mundĂ«si pĂ«r masa parandaluese specifike, jo vetĂ«m pĂ«r ndĂ«shkime pas faktit.

Pse në Shqipëri nuk ndodh kjo?

Sepse gjuha nuk është zhvilluar bashkë me shtetin. Ligjet nuk janë ndërtuar për të dalluar, por për të mbuluar. Mediat kanë zgjedhur ta përforcojnë emocionin dhe jo analizën. Dhe drejtësia, e paaftë të kategorizojë shkeljet, i ka ndëshkuar në mënyrë ose të përgjithshme ose selektive.

NĂ« kĂ«tĂ« realitet, politika Ă«shtĂ« ndihmuar. Duke e mbajtur gjuhĂ«n tĂ« varfĂ«r, i ka mbajtur edhe pasojat tĂ« mjegullta. Kur gjithçka quhet njĂ«soj, atĂ«herĂ« asgjĂ« nuk mund tĂ« gjykohet me seriozitet. Dhe nĂ« kĂ«tĂ« mĂ«nyrĂ«, edhe zgjedhjet e ardhshme, qysh tani janĂ« tĂ« parapĂ«rcaktuara nĂ« gjuhĂ«: do jenĂ« tĂ« “vjedhura” sipas njĂ«rit dhe tĂ« “sulmuara nga bandat” sipas tjetrit. Por nuk do dimĂ« kurrĂ« saktĂ«sisht se çfarĂ« ka ndodhur.

Si të ndryshojmë këtë logjikë?

Së pari: të ndërtojmë një fjalor institucional për zgjedhjet. KQZ, Avokati i Popullit, Prokuroria, organizatat joqeveritare, duhet të zhvillojnë dhe shpërndajnë një sistem përkufizimesh për të gjitha format e ndikimit, shkeljes, manipulimit dhe mosfunksionimit zgjedhor. Këto përkufizime duhet të futen në ligj, në debat, në media.

SĂ« dyti: tĂ« ndihmojmĂ« gazetarinĂ« qĂ« tĂ« mos i pĂ«rgjithĂ«sojĂ« fenomenet. Çdo raportim pĂ«r zgjedhje duhet tĂ« tregojĂ« formĂ«n e shkeljes, mjetin dhe qĂ«llimin e saj, dhe jo thjesht tĂ« pĂ«rsĂ«risĂ« “u vodhĂ«n”.

SĂ« treti: tĂ« ndihmojmĂ« qytetarin tĂ« kuptojĂ« se demokracia nuk prishet vetĂ«m nga kutia e votimit, por nga gjithĂ« rrjeti i ndikimeve qĂ« e paraprin dhe e pason. NĂ«se nuk kemi fjalĂ« pĂ«r t’i pĂ«rshkruar kĂ«to ndikime, nuk do kemi as mjete pĂ«r t’i ndalur.

Në fund, një shoqëri që nuk përpunon dot gjuhën, nuk përpunon dot as drejtësinë. Dhe një shtet që nuk dallon midis një abuzimi të heshtur dhe një krimi të organizuar, mbetet peng i tre fjalëve që nuk ndryshojnë kurrë. Në këtë terr verbal, zgjedhjet nuk janë më një garë, por një përsëritje e ritualit të humbjes së përbashkët.

Edhe mĂ« shqetĂ«suese Ă«shtĂ« se ky boshllĂ«k gjuhĂ«sor nuk ndodh vetĂ«m nĂ« debate politike apo nĂ« ekrane televizive. Ai Ă«shtĂ« i ngulitur edhe nĂ« vetĂ« sistemin juridik. Kodi Penal shqiptar, i mbushur me nene tĂ« pĂ«rkthyera nga modele tĂ« huaja por jashtĂ« kontekstit, nuk arrin tĂ« kapĂ« realitetin vendas. NĂ« vend qĂ« tĂ« ndajĂ« qartĂ« format e ndikimit, tĂ« ndĂ«rhyrjes, tĂ« abuzimit apo tĂ« financimit tĂ« paligjshĂ«m, ai pĂ«rmbledh gjithçka nĂ« dy fjalĂ«: “korrupsion” dhe “shpĂ«rdorim detyre”.

Në vendet ku ligji ndërtohet për të ndarë dhe saktësuar, këto terma ndahen në dhjetëra kategori të qarta. Tek ne, çdo gjë ngjeshet në një formulim të paqartë që më shumë mjegullon sesa ndriçon. Lobimi cilësohet korrupsion. Përfitimi i paautorizuar quhet shpërdorim. Edhe një vendim pa konflikt interesi, por me mungesë transparence, mund të përfundojë në të njëjtin nen si një ryshfet i drejtpërdrejtë. Dhe e kundërta: një shkelje e rëndë, nëse nuk futet dot në një nga këto dy fjalë, shpesh mbetet pa emër dhe pa ndëshkim.

Sepse kur ligji nuk emërton, drejtësia nuk funksionon. Dhe kur as drejtësia nuk flet dot saktë, atëherë zgjedhjet nuk janë as të lira, as të vjedhura. Janë thjesht të pakuptueshme. Dhe kjo është humbja më e madhe.

The post Tri fjalë që pengojnë demokracinë first appeared on JavaNews.al.

Fundviti mund të sjellë një Ballkan tjetër

✇Java News
By: Baton Haxhiu
26 May 2025 at 13:45

Nga Baton Haxhiu

Tridhjetë vjet pas Marrëveshjes së Dejtonit, zëri amerikan që u dëgjua sërish nga i njëjti qytet nuk ishte më ai i një arkitekti të paqes, por i një fjalimi të ftohtë që po largon duart nga përgjegjësitë që mbajti për dekada.

Christopher Landau, zĂ«vendĂ«s sekretari i Shtetit nĂ« administratĂ«n Trump, e tha me qetĂ«si por me ngarkesĂ« tĂ« madhe se “Shtetet e Bashkuara nuk ofrojnĂ« mjete tĂ« pakufizuara pĂ«r qĂ«llime tĂ« paqarta, tĂ« pasigurta apo jorealiste.”

Kjo nuk Ă«shtĂ« thjesht njĂ« frazĂ«. ËshtĂ« njĂ« sinjal se epoka e ndĂ«rhyrjeve shpĂ«tuese ka pĂ«rfunduar. Dhe ajo qĂ« vjen mĂ« pas mund tĂ« mos jetĂ« paqe. Mund tĂ« mos jetĂ« as stabilitet. Madje, mund tĂ« mos jetĂ« as interes.

Fjalimi i Landau-t pĂ«rmbante njĂ« tjetĂ«r mesazh qĂ« duhet tĂ« tronditĂ« popujt e Ballkanit: “Nuk jemi ne tĂ« vetmit nĂ« botĂ«n qĂ« po jetojmĂ«.” NjĂ« pohim i thjeshtĂ«, por shkatĂ«rrues pĂ«r kĂ«do qĂ« ka ndĂ«rtuar strategji kombĂ«tare mbi besimin se SHBA do tĂ« jetĂ« gjithmonĂ« aty pĂ«r tĂ« garantuar sigurinĂ« dhe orientimin politik tĂ« rajonit.

Ky është një paralajmërim i heshtur për shtrirjen e ndikimit rus, kinez, turk e arab në Bosnje, në Serbi, në Kosovë, në Mal të Zi e më tej. Amerika nuk do të ndalojë dot më askënd. Do të jetë aty për të dëgjuar, ndoshta për të këshilluar, por nuk do të jetë më forca që ndalon shpërthimin e krizave.

Dhe në Ballkan, kur mbrojtja tërhiqet, historia na ka mësuar se agresioni del nga strofulla.

Kur SHBA flet pĂ«r “realitet lokal”, po nĂ«nkupton dorĂ«heqje nga kontrolli.

Landau nuk e tha kurrĂ« me kĂ«to fjalĂ«, por i gjithĂ« fjalimi i tij ishte njĂ« akt dorĂ«heqjeje nga pĂ«rgjegjĂ«sia historike qĂ« SHBA ka mbajtur mbi Ballkanin qĂ« nga vitet ’90.

“Zgjatim dorĂ«n e miqĂ«sisĂ«, por jo drejtimit,” tha ai. NĂ« pĂ«rkthim politik kjo thotĂ« se do t’ju japim dorĂ«n, por nuk do t’ju mbajmĂ« mĂ« nĂ« kĂ«mbĂ«.

Kjo është thirrje e qartë për vendimmarrje të pjekur nga liderët vendorë. Por është edhe një moment rreziku për vendet që janë mësuar të mbijetojnë përmes mbështetjes së jashtme dhe jo përmes konsensusit të brendshëm.

Në këtë klimë, ata që kanë forca për të vepruar, për mirë apo për keq, do të lëvizin të parët. Dhe nuk janë domosdoshmërisht miqtë tanë.

NĂ«se ky mesazh lexohet drejt, ai duhet tĂ« shqetĂ«sojĂ« jo vetĂ«m liderĂ«t politikĂ« nĂ« rajon, por edhe opinionin publik qĂ« ka jetuar pĂ«r vite me bindjen se “Amerika Ă«shtĂ« gjithmonĂ« me ne”.

Fjalimi i Daytonit ishte ndoshta i fundit qĂ« SHBA e pĂ«rdor pĂ«r tĂ« thĂ«nĂ« me elegancĂ«: “Tani jeni vetĂ«. Mos kĂ«rkoni mĂ« garanci qĂ« nuk mund t’i ofrojmĂ«.”

Deri në fund të këtij viti, Ballkani do të përballet me testin e vetë-menaxhimit gjeopolitik. Me dialogun Kosovë-Serbi që ka humbur rrugën, me ndarjen funksionale të Bosnjes që po rrënohet, me rritjen e interesit kinez për portet, energjinë dhe teknologjinë në rajon, me tensione etnike që po zgjohen në kufijtë e harruar. Por një gjë është e qartë me siguri;

Në fund të vitit 2025, rajoni nuk do të jetë më i njëjtë. Dhe askush nuk do të mund të thotë se nuk ishte paralajmëruar.

The post Fundviti mund të sjellë një Ballkan tjetër first appeared on JavaNews.al.

Nga Tirana u pa më qartë rendi i ri

✇Java News
By: Baton Haxhiu
17 May 2025 at 10:28

Nga Baton Haxhiu

Kur Volodymyr Zelensky u shfaq nĂ« ekranin e madh tĂ« ngritur nĂ« qendĂ«r tĂ« TiranĂ«s, ishte sikur njĂ« pjesĂ« e luftĂ«s u ul me tĂ« gjithĂ« nĂ« tavolinĂ«. Askush nuk e kundĂ«rshtoi, askush nuk e shmangu. Lider pas lideri, fjalĂ« pas fjale, samiti qĂ« kishte nĂ« titull “komunitetin evropian” u kthye nĂ« njĂ« demonstrim tĂ« qartĂ« se Evropa nuk Ă«shtĂ« mĂ« neutrale. ËshtĂ« nĂ« njĂ«rĂ«n anĂ«. ËshtĂ« me UkrainĂ«n. Dhe kundĂ«r Putinit.

Në një botë ku krizat bëhen të shumta dhe qëndrimet gjithnjë e më të mjegullta, ajo që ndodhi në Tiranë ishte e rrallë. Një unitet pa ekuivok. Një përcaktim i prerë për drejtësinë. Dhe për herë të parë pas një kohe të gjatë, një samit i përkushtuar ndaj paqes nuk iu shmang më luftës. Përkundrazi, foli qartë për të. Në mbështetje të atyre që mbrojnë lirinë dhe përballë atyre që e dhunojnë.

Dhe ky nuk ishte një samit në Bruksel, Paris apo Berlin. Ishte në Tiranë. Në një vend që ka njohur frikën, që ka ndjerë diktaturën, që ka parë çmimin e lirisë dhe që tani ofron një hapësirë të kthjellët për një Evropë që po riformatohet në rendin e ri botëror.

Në hijen e Heroit përballë kontinentit

Nuk ndodh shpesh që Evropa të lëvizë të tërën për të ardhur në një vend të vogël. Edhe më rrallë ndodh që ajo të ulet në sheshin e tij kryesor. Por më 16 maj Shqipëria nuk priti thjesht një samit. Ajo vuri zemrën e vet në qendër të Evropës në mënyrën më të drejtpërdrejtë dhe më simbolike të mundshme. Duke kthyer Sheshin Skënderbej në shtëpinë e përbashkët të një kontinenti të trazuar që kërkon ende ritme të reja bashkimi.

Tirana nuk ishte thjesht një mikpritëse. Ajo ishte e kuruar si skenë e ndërtuar me kujdes nga një dorë që i njeh mirë kamerat dritën ritmin ndjesinë. Dhe ajo dorë është e Edi Ramës që nuk ka nevojë të ndjekë manualet e protokollit diplomatik sepse shpesh i shpik ato. Ai nuk u mjaftua me të sjellit liderë në një sallë i solli ata nën hijen e një heroi që nuk ka qenë kurrë i Evropës së bashkuar por që sot simbolikisht i priti të gjithë me dorën lart. Dhe kështu për një ditë Skënderbeu nuk foli për luftë por për paqe. Nuk priti të huaj me shpatë por me flamurë. Ai që dikur mbronte portat e Evropës sot i hapi ato në emër të Shqipërisë.

Dhe sheshi. Nuk ka parĂ« kurrĂ« njĂ« ngarkesĂ« tĂ« tillĂ« vizuale estetike dhe shpirtĂ«rore nĂ« njĂ« kohĂ« kaq tĂ« pĂ«rqendruar. NjĂ« instalacion modern njĂ« shtĂ«pi e EvropĂ«s prej xhami dhe dritash u ngjit aty ku zakonisht ngrihen tendat e protestave. Dhe pĂ«r çudi kĂ«tĂ« herĂ« gjithçka ishte e heshtur. Pa zhurmĂ«. Pa sharje. VetĂ«m prani. VetĂ«m intensitet. VetĂ«m ShqipĂ«ria qĂ« dukej sikur kishte dalĂ« nga vetja e zakonshme pĂ«r t’u bĂ«rĂ« pasqyrĂ« pĂ«r tĂ« tjerĂ«t.

Edi Rama foli me tĂ« zakonshmen e tij pĂ«rtej fjalĂ«ve. E nisi me njĂ« video ku liderĂ«t evropianĂ« tĂ« portretizuar me ndihmĂ«n e inteligjencĂ«s artificiale shfaqeshin si udhĂ«heqĂ«s tĂ« sĂ« ardhmes. Dhe kjo nuk ishte thjesht njĂ« lojĂ« me teknologjinĂ«. Ishte njĂ« mesazh i qartĂ«. NĂ« njĂ« kohĂ« kur e ardhmja Ă«shtĂ« kaq e pasigurt ShqipĂ«ria Ă«shtĂ« gati ta mendojĂ« ta projektojĂ« dhe t’ia japĂ« EvropĂ«s njĂ« pamje tĂ« re.

Politika që buron nga estetika

NĂ« njĂ« kohĂ« kur politika evropiane po pĂ«rpĂ«litet ndĂ«rmjet burokracisĂ« dhe populizmit, ShqipĂ«ria zgjodhi njĂ« rrugĂ« tjetĂ«r. Mikpritjen estetike. Nuk kishte rĂ«ndĂ«si vetĂ«m kush erdhi nĂ« TiranĂ« por si u ndje kur arriti. Si u prit. ÇfarĂ« pa. ÇfarĂ« kuptoi pa pasur nevojĂ« tĂ« pĂ«rkthejĂ«. Kjo ishte diplomacia nĂ« formĂ«n e saj mĂ« tĂ« heshtur dhe mĂ« tĂ« fortĂ«. Jo me dosje por me atmosferĂ«. Jo me parathĂ«nie zyrtare por me ngjyrĂ« me rregull me ritĂ«m.

Shtetet e mëdha ndonjëherë harrojnë se forma e përfaqësimit është substancë më vete. Rama e di këtë më mirë se shumica. Ai nuk ndërton vetëm fjalime por skena. Nuk e sheh samitin si takim pune por si përvojë politike me pamje dritë dhe simbole. Dhe për këtë arsye samiti i Tiranës nuk ishte një tjetër tryezë evropiane. Ishte një akt i vetë-prezantimit që ka munguar për dekada në rajon. Një vend i vogël që e thotë të vërtetën e vet përmes mikpritjes pa kërkuar mëshirë.

Turizmi si kapital i Samitit

Mikpritja ka një emër tjetër në gjuhën moderne. Turizëm. Por jo ai i zakonshmi me plazhe dhe çmime. Kjo ishte mikpritje si kapital politik. Shqipëria, këtë herë, përmes këtij samiti, nuk ftoi njerëz të vijnë për pushime por për përshtypje. Dhe ka shumë gjasa që liderët evropianë të mësuar me të ftohtën e Brukselit apo me formalizmin e Strasburgut kanë marrë me vete nga Tirana një ndjesi që vështirë e kanë gjetur në një tjetër samit. Ngrohtësinë që buron nga një vend i vogël por i vetëdijshëm për veten.

Ky Ă«shtĂ« edhe fillimi i njĂ« epoke tĂ« re pĂ«r ShqipĂ«rinĂ« si njĂ« vend qĂ« nuk fton thjesht turistĂ« por krijon lidhje emocionale politike dhe njerĂ«zore pĂ«rmes mĂ«nyrĂ«s si tĂ« pret. Sepse turizmi nuk Ă«shtĂ« mĂ« vetĂ«m industri. ËshtĂ« diplomaci e qetĂ« qĂ« shtron tavolinĂ«n para se tĂ« fillojĂ« negociata.

Tirana qĂ« i bashkon ata qĂ« s’i bashkon askush

Ka një vlerë të rrallë kur një samit nuk i ngjan më një takimi diplomatik por një skene ku ndodhin gjëra që zakonisht nuk ndodhin. Dhe pikërisht kjo ndodhi në Tiranë. Në sheshin ku dikur kishte skenat e protestave, u ulën përballë njëri-tjetrit figura që përndryshe nuk do të ndanin as fotografi e jo më ajër.

Erdogan dhe Macron. Dy liderë me armiqësi u ulën në një tavolinë. Presidenti i Azerbajxhanit dhe kryeministri i Armenisë. Ende të ndjeshëm pas traktatit të paqes. Dhe në sfond një mungesë që fliste.

Rusia dhe Ukraina që ishin duke vazhduar takimet në Stamboll nën kujdesin e Erdoganit por për këtë ditë edhe ai kishte zgjedhur Tiranën. Kishte ardhur aty ku ndodhte diçka më shumë sesa bisedime. Po ndodhte bashkimi.

Dhe ajo që i bashkoi nuk ishte një agjendë e thjeshtë. Ishte thirrja e një njeriu që ka mësuar të luajë me përmasat e vogla për të krijuar hapësira të mëdha. Rama nuk kishte forcë ushtarake as rol në ndarjen e influencave. Por kishte terren të sigurt. Kishte neutralitet me finesë. Kishte estetikë. Kishte imazh. Kishte mënyrën se si ta bëjë çdo lider të ndihet i ftuar pa u ndjerë i përdorur. Dhe kjo nuk është pak në një botë ku ftesat diplomatike janë të ngarkuara me frikëra aleanca dhe interesa të padeklaruara.

Samiti në Tiranë nuk ishte vetëm një takim i përfaqësuesve të Evropës. Ishte një demonstrim i asaj që politika moderne gjithnjë e më shumë po harron. Se jo gjithçka zgjidhet me marrëveshje. Shumë zgjidhet me tryeza të mirëmbajtura. Dhe kjo tryezë këtë herë nuk ishte në Bruksel por në një shesh me flamuj që valëviteshin midis historisë dhe së ardhmes.

Shija që mbetet

Të nesërmen kur sheshi zbrazet dritat fiken dhe liderët janë kthyer në zyrat e tyre ajo që mbetet është shija. Jo e darkës por e përvojës. Ajo që nuk thuhet por kujtohet. Dhe Tirana për një ditë arriti të bëhet vendi që kujtohet. Jo për shkak të ndonjë tragjedie apo krize por për shkak të mënyrës se si priti

Fitorja e Edi Ramës që ndodhi vetëm pak ditë më parë u duk për një çast si një rezultat i natyrshëm politik. Por në këtë samit ajo fitore mori formë. Sepse një kryeministër nuk përfaqëson vetëm politika. Ai përfaqëson edhe shije. Dhe shija është ajo që i mbetet botës kur fjalimet harrohen

Sepse ndonjĂ«herĂ« mjafton njĂ« njeri pĂ«r tĂ« ndryshuar mĂ«nyrĂ«n si shihet njĂ« shtet. Mjafton njĂ« pĂ«rfaqĂ«sim me dinjitet pĂ«r ta kthyer njĂ« vend nga periferi nĂ« qendĂ«r. Dhe ajo qĂ« bĂ«ri Edi Rama nĂ« kĂ«tĂ« samit ishte pikĂ«risht kjo. I mblodhi tĂ« gjithĂ« jo pĂ«r tĂ« folur pĂ«r ShqipĂ«rinĂ« por pĂ«r t’ia parĂ« fytyrĂ«n asaj nĂ« pasqyrĂ«. Dhe pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« ajo fytyrĂ« nuk kishte nevojĂ« tĂ« sqarohej.

The post Nga Tirana u pa më qartë rendi i ri first appeared on JavaNews.al.

Njeriu që Kosova e refuzoi, e çoi Kosovën në Vlorë

✇Java News
By: Baton Haxhiu
9 May 2025 at 10:34

Nga Baton Haxhiu

Nuk isha në Vlorë si udhëtar, as si zyrtar. Isha atje si një dëshmitar i heshtur i një momenti kur Belinda Balluku, si zëvendëskryeministre, po shpjegonte hapjen e Aeroportit të Vlorës, që për shumë nga ata që përjetuan Vlorën ishte më shumë se një hapje aeroporti.

Ishte përjetim i një shije dhe krenarie të ndaluar prej vitesh.

Pashë pistën më të gjatë në Ballkan dhe nuk munda të mos men doj për mungesën e dorës së pushtetit, që ka vendosur shijen e shëmtuar nëpër qytetet tona në Kosovë.

Dëgjova emrat që u falënderuan për këtë vepër, një ndër të cilët ishte edhe ai i Behgjet Pacollit. Një emër që në Kosovë nuk gjen vend në asnjë narrativë zyrtare për ndryshimin e qyteteve tona, por që në Shqipëri është bërë pjesë e hartës së së ardhmes.

Dhe mendova me vete, si ka mundësi që njeriu që bën vepra të mëdha nëpër botë dhe ndihmoi Kosovën në ditën e saj më të keqe, sot i jep fytyrë Shqipërisë në ditën e saj më të bukur? Ishte ai që hapi Aeroportin e Vlorës.

Në Shqipëri, aeroportet nuk janë më vetëm terminale fluturimi. Janë hyrje në një shije tjetër të jetës. Janë pikë takimi mes asaj që nuk u bë dot në Kosovë dhe asaj që po ngrihet në Shqipëri.

Ceremonia e sotme në Vlorë nuk ishte thjesht një hapje e një piste, ishte një dëshmi e heshtur e asaj se ku shkon kapitali kur ai refuzohet, përbuzet apo paragjykohet.

Behgjet Pacolli dhe Valon Ademi investuan 160 milionë dollarë për të ndërtuar pistën më të gjatë në Ballkan, jo për të konkurruar, por për të treguar se edhe në jug të Adriatikut mund të zbresë një ëndërr që Kosova nuk pranoi ta mbajë lart.

Vlora nuk është thjesht një qytet bregdetar për shqiptarët e Kosovës. Ajo është emocioni i një kujtese historike, mirënjohjeje dhe përkatësie.

Vajzat janë quajtur Vlorë, Flamure, Pavarësi, sepse Kosova, pa qenë asnjëherë aty, ka jetuar me mitin e saj. Tani, ajo ka zbritur realisht aty. Por jo me pushime. Me punë, me investim, me ndërtim.

Behgjet Pacolli Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« mĂ« shumĂ« se investitor. ËshtĂ« bĂ«rĂ« mesazh. Ai Ă«shtĂ« njĂ« kujtim i asaj qĂ« Kosova kishte dhe nuk pranoi. NjĂ« njeri qĂ« solli hotelin e vetĂ«m tĂ« denjĂ« pĂ«r diplomatĂ«t qĂ« shpallnin pavarĂ«sinĂ« e KosovĂ«s, “Swiss Diamond”, dhe qĂ« u pĂ«rjashtua nga logjika e pushteteve tĂ« vogla sepse ishte shumĂ« i madh pĂ«r tĂ« kuptuar meskinĂ«ritĂ« e tyre.

Sot, ai nuk flet, por ndërton. E ndërtoi Nursultanin, ndihmoi në ngritjen e kryeqyteteve, dhe tani e ktheu Vlorën në një hyrje të re për të gjithë shqiptarët.

Kosova e refuzoi. ShqipĂ«ria e pranoi. Dhe kjo Ă«shtĂ« drama e madhe e njĂ« shteti qĂ« po sheh si nga duart i ikin jo vetĂ«m investimet, por edhe njerĂ«zit qĂ« mund t’i ndryshonin shijen.

Sepse qytetet e Kosovës kanë humbur shijen. Janë udhëhequr me urgjencë, jo me projekt. Me tender, jo me vizion. Me beton, jo me frymë.

Në Vlorë, sot, nuk u ndërtua vetëm një aeroport. U ndërthur një vepër me një shije të re, që nuk e njeh lodhjen e kulturës politike kosovare. U ngjitën në tribunë një punëtor i madh, Belinda Balluku si përkushtuese e projektit dhe një kryeministër që e do bukurinë dhe ndryshimin. Behgjet Pacollin dhe Edi Rama nuk i lidh partia, por ideja. Ideja se shija është pushtet. Dhe Shqipëria sot po jeton me këtë ide. Dhe, padyshim, Vlora po e përforcon.

Në Kosovë, ndërkohë, janë mbyllur dyert për biznesmenët që guxojnë të mendojnë ndryshe. Ata nuk janë më të nevojshëm për pushtetin që nuk kupton se shija është politikë. Se arkitektura është diplomaci. Se bukuria është pjesë e dinjitetit të përditshëm.

Ministra dhe kryetarë komunash që nuk kuptojnë se çfarë është një projekt urban. Arkitektë që i dorëzohen korrupsionit profesional. Kryeministra që e shohin zhvillimin si statistikë, jo si transformim. Dhe një shoqëri që rri gjithnjë e më gjatë në kulte fetare, sepse i mungon kulmi i përbashkët i jetës së përbashkët. I mungon shija për të jetuar dhe estetika.

Behgjet Pacolli e solli Vlorën si reflektim. Jo për ta përplasur në fytyrë, por për të treguar se ku mund të shkohej po të mos ndaloheshe në emër të inatit politik.

BashkĂ« me tĂ«, janĂ« edhe shumĂ« tĂ« tjerĂ«: Afrim Pacolli, menaxher i jashtĂ«zakonshĂ«m dhe projektues i heshtur nĂ« kryeqytete tĂ« largĂ«ta; Ekrem Lluka, ShkĂ«lqim Devolli, Valon Ademi, Blerim Devolli, Fatmir Zymberi, Bujar Musa, Bledian Ramadani(Gitor), janĂ« tĂ« gjithĂ« pjesĂ« e njĂ« gjenerate qĂ« po investon nĂ« ShqipĂ«ri mĂ« shumĂ« se 1 miliard euro nĂ« katĂ«r vitet e ardhshme. Sepse Kosova nuk pati shijen t’i ftojĂ«, as dinjitetin t’i mbajĂ«.

Në këtë panoramë, Shqipëria ka ditur të bëjë diçka të rëndësishme: të mos e paragjykojë suksesin. Të mos e kthejë suksesin në faj.

Edi Rama është një nga të paktët liderë që e ka kuptuar se pa shije nuk ka zhvillim. Sepse shemtia prodhon nervozë. Nervozia sjell banalitete politike. Nga banaliteti lind nacionalizmi që nuk ka as mbulesë, as arsyetim. Dhe kur ikën shija e jetës, atëherë njerëzit ikin te ritet, te radikalizmi, ose në ikje pa kthim.

Vlora po bëhet stacion kthimi. Behgjet Pacolli e ka sjellë Kosovën aty, pa ceremoni, por me pistë. Me vizion, por pa pluhur propagandistik. Me të vetmen dëshirë, që shqiptarët të jetojnë më bukur. Ai nuk ka folur kurrë shumë, por ka ndërtuar shumë.

Edi Rama dhe Behgjet Pacolli treguan sot se shëmtia nuk lind vetëm ndërtesa të këqija. Ajo lind mosbesim, mbyllje dhe mërzitje kolektive. Sepse aty ku mungon shija, nuk ka zhvillim. Vetëm rrëmujë dhe ikje. Dhe një ditë, kur udhëtarët duhet të presin bë Vlorë, do të zbulojnë se pista më e gjatë e tyre është ajo që mosbesuesit e refuzuan.

Dhe kur të zbresësh në aeroportin e Vlorës, mos harroni se ai është bërë nga njeriu që Kosova e refuzoi. Dhe që përmes tij, sot, e çoi Kosovën në Vlorë.

The post Njeriu që Kosova e refuzoi, e çoi Kosovën në Vlorë first appeared on JavaNews.al.

Demokracia shqiptare në shitje

✇Java News
By: Baton Haxhiu
28 April 2025 at 18:52

Nga Baton Haxhiu

E kanë bërë të gjithë. Po e bëjnë edhe sot në Ballkan dhe në Shqipëri. Politika ka kohë që ka ndërtuar një kulturë të heshtur dhe të shtresuar lobimi në Shtetet e Bashkuara.

Në vend të institucioneve të forta, besohet se ndryshimi i fatit politik arrihet përmes ftesave në Washington, darkave të shtrenjta dhe marrëveshjeve lobuese të fshehta.

Në këtë botë politike, në të gjithë Ballkanin, demokracia nuk rrjedh nga ndërtimi i brendshëm i besimit publik, por nga përshtypjet që krijohen nëpër korridoret e pushtetit amerikan.

Një ndryshim politik, një rehabilitim personal apo edhe një amnisti morale mund të duket, në këtë logjikë, thjesht çështje e lobimit të duhur, i bërë në kohën e duhur, me shumë të holla në dorë, që vijnë nga burime të dyshimta.

Në këtë kontekst vjen edhe rasti i fundit, i 6 milionë dollarëve e bërë për Partinë Demokratike. Një marrëveshje e dorëzuar në Departamentin e Drejtësisë të Shteteve të Bashkuara hedh dritë mbi një fushatë të re lobimi të Partisë Demokratike të Shqipërisë dhe koalicionit të saj të sapokrijuar, Aleanca për Shqipërinë Madhështore, e cila ka nënshkruar një kontratë dyvjeçare me firmën amerikane Continental Strategy LLC, për një shumë që arrin 6 milionë dollarë.

Dokumenti, i regjistruar në kuadër të Aktit të Regjistrimit të Agjentëve të Huaj (FARA), tregon për një përpjekje të mirëorganizuar për të ndërhyrë në rrjedhat e politikës amerikane me qëllime që shkojnë përtej promovimit të demokracisë dhe luftës kundër korrupsionit, siç formalisht deklarohet.

Në marrëveshje, Continental Strategy zotohen të ndihmojnë në ndërtimin e marrëdhënieve me aktorët kyç të administratës dhe Kongresit amerikan, të mbështesin reformat demokratike në Shqipëri dhe të avancojnë interesat e klientëve të tyre në përputhje me aleancat tradicionale SHBA-Shqipëri.

MegjithatĂ«, burime tĂ« afĂ«rta me procesin lobues sugjerojnĂ« se objektivi real Ă«shtĂ« shumĂ« mĂ« specifik. Synohet krijimi i njĂ« terreni politik qĂ« do t’i mundĂ«sonte Sali BerishĂ«s, liderit historik tĂ« PartisĂ« Demokratike, tĂ« fitojĂ« akses tĂ« ri nĂ« institucionet amerikane dhe tĂ« nisĂ« njĂ« proces qĂ« do tĂ« çonte drejt heqjes sĂ« shpalljes “non grata” nga Departamenti i Shtetit.

Në prapaskenë, kontrata lobuese shihet si një manovër politike për të rehabilituar figurën e Berishës në Uashington dhe për të ndërtuar një kundër rrëfim ndaj qeverisë aktuale të Edi Ramës, e cila, sipas strategjisë së promovuar, portretizohet si e lidhur me interesa të korruptuara dhe si faktor destabilizues në marrëdhëniet shqiptaro-amerikane.

Sipas të njëjtave burime, një nga elementët konkretë të fushatës është përgatitja e një vizite potenciale të Berishës në Uashington, një lëvizje që do të kishte vlerë të jashtëzakonshme propagandistike dhe do të shërbente për të minuar narrativën e izolimit ndërkombëtar që rëndon mbi të.

Ligjërisht, lobimi i huaj është i lejuar në Shtetet e Bashkuara për sa kohë kryhet me transparencë dhe në përputhje me FARA-n, i cili kërkon publikimin e marrëveshjeve, aktivitetit dhe pagesave. Në këtë aspekt formal, marrëveshja e Partisë Demokratike është e rregullt, megjithatë mungesa e qartësisë mbi burimin e fondeve për një kontratë kaq të rëndë financiarisht hap pyetje të pakëndshme.

Nuredin Seci, një figurë pak e njohur për publikun shqiptar, shfaqet si garantues financiar në dokumentet e regjistruara, por nuk ka të dhëna publike për kapacitetet financiare apo burimet e mundshme të pagesave që do të mbulojnë një angazhim prej miliona dollarësh.

Në një këndvështrim më të gjerë, kjo fushatë lobimi përbën një tregues të një krize më të thellë të legjitimitetit politik, ku betejat për rikthimin e pushtetit nuk zhvillohen më përmes reformave të brendshme, por përmes ndërtimit të aleancave jashtë vendit, duke përdorur teknika të avancuara të influencës politike.

Dhe ndërsa nënshkrimi i kontratës synon të kthejë rrjedhën e perceptimit ndërkombëtar në favor të opozitës, pyetja qendrore mbetet, se a mund të fitohet vërtet kredibilitet demokratik përmes një operacioni lobimi milionash që në thelb ka për qëllim restaurimin e një figure politike të sanksionuar?

Në skenën e brendshme shqiptare, ku polarizimi politik është thelluar dhe narrativat mbi korrupsionin përdoren si armë retorike në të gjitha drejtimet, marrëveshja e Partisë Demokratike rrezikon të perceptohet më shumë si një shfaqje për konsum të brendshëm sesa si një mjet real për të transformuar marrëdhëniet ndërkombëtare të Shqipërisë.

Dhe nĂ«se qĂ«llimi i vĂ«rtetĂ« i gjithĂ« kĂ«saj pĂ«rpjekjeje do tĂ« jetĂ« çlirimi i BerishĂ«s nga “non grata” dhe ringjallja e njĂ« fushate anti-Rama nĂ« mjediset politike amerikane, atĂ«herĂ« pasojat diplomatike pĂ«r vendin mund tĂ« jenĂ« shumĂ« mĂ« tĂ« thella sesa thjesht njĂ« betejĂ« pĂ«r pushtet.

Procesi i lobimit, në vetvete, është bërë një industri që, më shumë sesa të forcojë demokracitë në zhvillim, shpesh përdoret si një rrugë emergjente për të riparuar reputacione të dëmtuara dhe për të ndërtuar realitete alternative politike.

Në këtë rast, fushata shumë milionëshe e Partisë Demokratike ngjan më tepër si një investim i dëshpëruar në një rikthim të pamundur, sesa si një projekt i sinqertë për forcimin e vlerave demokratike në Shqipëri.

Lobimi nuk është më thjesht një mjet komunikimi, para se gjithash është bërë një armë për të ndikuar perceptimet, për të anashkaluar të kaluarën dhe për të fabrikuar një të ardhme sipas dëshirës së atyre që mund të paguajnë çmimin.

Në fund të fundit, përpjekjet për të ndikuar opinionin ndërkombëtar mund të ndihmojnë përkohësisht një kauzë politike, por rrënjosja e besueshmërisë dhe e reformës së vërtetë kërkojnë shumë më tepër sesa kontrata të kushtueshme.

Në Ballkan, ku ideja e shtetit ligjor dhe pavarësisë institucionale ende konkurron me nostalgjinë për patronazhin politik dhe klientelizmin, lobimi në Washington shihet jo si mjet për të mbështetur progresin demokratik, por si një shans për të anuluar historinë dhe për të rishkruar biografitë e dështuara.

Në këtë kontekst, gjashtë milionë dollarë nuk janë një investim në të ardhmen. Lobimet janë një rrëfim i trishtë për të kaluarën që refuzon të ikë.

Në fund të ditës, mund të blesh konsultime, darka, fjalime dhe premtime në korridoret e pushtetit amerikan, por as paratë dhe as retorika nuk mund ta blejnë legjitimitetin që një shoqëri duhet ta fitojë me punë, sakrificë dhe integritet të vërtetë.

Në Shqipëri, si gjithmonë, më e lehtë është të blesh dritat e skenës, sesa të ndërtosh themelet e shtëpisë.

Por dritat zbehen më shpejt sesa mund të pritet.

Administratat ndërrohen, miqtë e paguar zhduken pa lënë gjurmë, dhe ata që për pak çaste besuan se ndriçimi i rremë do të kthehej në fuqi të vërtetë, mbeten sërish në errësirën e zakonshme të harresës.

Në bursën e egër të politikës ndërkombëtare, ku vlerat maten jo me çmimin e faturës por me peshën e integritetit, ata që blenë një vend në skenë me milionat e tyre shndërrohen shpejt në letra të pavlera sapo ndryshon era e pushtetit.

Jeta politike e këtyre figurave rifillon nga e para, më e rëndë dhe më e zbrazët se më parë. Pir këtë radhë pa respekt, pa aleatë të vërtetë, pa rrënjë që të mbajnë në këmbë.

Sepse ndikimi i blerë është gjithnjë hua me afat të shkurtër. Mund të jetë sa për një sezon, sa për një administratë, sa për një fotografi.

Pastaj vjen heshtja.

Dhe pastaj vjen harresa.

Në fund, nuk janë paratë që ruajnë peshën politike të një individi.

ËshtĂ« koha, dinjiteti dhe vepra e tij.

Dhe këto nuk mund të blihen, as me gjashtë milionë dollarë, as me të gjitha dritat e skenës së Washingtonit.

The post Demokracia shqiptare në shitje first appeared on JavaNews.al.

LaCivita është këtu për ta bërë më të bukur disfatën

✇Java News
By: Baton Haxhiu
16 April 2025 at 16:22

Nga Baton Haxhiu

TĂ« hĂ«nĂ«n nĂ« mbrĂ«mje, nĂ« studion e “Opinion” tĂ« Blendi Fevziut, Chris LaCivita, strategu i fushatĂ«s sĂ« Donald Trump dhe njĂ« nga emrat mĂ« tĂ« njohur tĂ« prapaskenĂ«s republikane amerikane, u shfaq pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« nĂ« njĂ« intervistĂ« tĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ« pĂ«r publikun shqiptar. I qetĂ«, pa tension dhe me njĂ« anglishte politike tĂ« stĂ«rpjekur nga praktika, ai foli pĂ«r marrĂ«dhĂ«nien me PartinĂ« Demokratike tĂ« ShqipĂ«risĂ«. PĂ«r kontaktin e parĂ« me Fatmir Mediun. PĂ«r pĂ«rfshirjen nĂ« njĂ« fushatĂ« qĂ« ai vetĂ« e pĂ«rshkroi si luftĂ« pĂ«r tĂ« djathtĂ«n.

Dhe për pozicionin e tij të veçantë: i pranishëm por jo përfaqësues. I lidhur me Trumpin por jo i autorizuar nga askush. Një individ që flet në emër të vetes por që vendoset përballë publikut shqiptar me një peshë simbolike që vetëm një i dërguar i SHBA-ve do ta kishte më shumë.

LaCivita thuhet se Ă«shtĂ« mjeshtĂ«r i ndĂ«rtimeve narrative. Por intervista nĂ« “Opinion” e vendosi nĂ« njĂ« paradoks: ai kĂ«rkonte tĂ« ndĂ«rtonte njĂ« besueshmĂ«ri tĂ« re pĂ«r opozitĂ«n shqiptare duke theksuar se nuk ishte pĂ«rfaqĂ«sues i SHBA-ve. As zĂ«dhĂ«nĂ«s i Trumpit. As lobist me interesa tĂ« fshehta. Ai ishte, sipas vetĂ« pĂ«rkufizimit tĂ« tij, njĂ« strateg qĂ« mbĂ«shtet njĂ« betejĂ« ideologjike pĂ«r tĂ« djathtĂ«n. Por pikĂ«risht nĂ« kĂ«tĂ« shpjegim qĂ«ndron dobĂ«sia e mesazhit tĂ« tij.

Fuqia qĂ« ai pretendon ta japĂ« opozitĂ«s shqiptare Ă«shtĂ« retorike. Jo reale. ËshtĂ« njĂ« lloj energjie pa trup. NjĂ« frymĂ« pa shteg. NjĂ« flamur pa shtizĂ«.

NĂ« publikun shqiptar, Ă«shtĂ« e vĂ«rtetĂ«, se ardhja e njĂ« emri si LaCivita krijon njĂ«farĂ« magjie. Kur dikush vjen nga SHBA-tĂ«, pĂ«r mĂ« tepĂ«r me lidhje me Trumpin dhe e pĂ«rmendur me peshĂ«n e ushtrisĂ« sĂ« konservatorĂ«ve, ai fiton menjĂ«herĂ« njĂ« status zoti politik. Por ajo qĂ« ai solli nĂ« “Opinion” nuk ishte njĂ« plan. As njĂ« rrjet ndĂ«rkombĂ«tar qĂ« e kthente PD-nĂ« nĂ« pjesĂ« tĂ« njĂ« aleance tĂ« djathtĂ« globale. Ishte thjesht njĂ« narrativĂ« pĂ«r pĂ«rdorim tĂ« brendshĂ«m. NjĂ« pasqyrĂ« pĂ«r t’u admiruar vetĂ«m nga LaCivita personalisht.

LaCivita e ndërtoi rolin e tij si një fuqi pa pushtet. Ai nuk premton ndonjë ndërhyrje diplomatike. As rikthim të kontakteve me Washingtonin. Ai nuk i garanton Sali Berishës një kanal dialogu me SHBA-të. Përkundrazi. Pozicioni i tij është i tillë që ai nuk mund as të hyjë në Departamentin e Shtetit pa një takim të organizuar nga palë të treta. Në këtë kuptim ai është një figurë e mbështetur mbi përceptim. Jo mbi akses. Një hije e fuqishme nëpër Tiranë, por e pazotë për të lëvizur diçka reale.

Nëse Chris LaCivita është strateg, atëherë ai do duhej të kuptojë se një strateg nuk i jep liderit politik vetëm ngjyrime. Fjalor. Polarizim. Ai i jep atij një shteg konkret për zgjidhje. Në rastin e Berishës, problemi është një dhe vetëm një! Raporti i ndërprerë me SHBA-të. I vulosur nga shpallja non grata.

Dhe kĂ«tu fillon papajtueshmĂ«ria logjike e asaj qĂ« LaCivita tha nĂ« “Opinion”. Ai deklaroi se shpallja non grata Ă«shtĂ« e korruptuar. E pabazuar. E padrejtĂ«. NjĂ« lloj padrejtĂ«sie strukturore qĂ« SHBA-tĂ« po e mbajnĂ« nĂ« sirtar. Por nĂ«se e mendon seriozisht kĂ«tĂ« akuzĂ«, atĂ«herĂ« pĂ«rkthimi Ă«shtĂ« ky: administrata e kaluar Biden dhe sekretari i tanishĂ«m i Shtetit Rubio, janĂ« duke mbajtur njĂ« qĂ«ndrim tĂ« rremĂ« pĂ«r arsye tĂ« korruptuara kundĂ«r njĂ« lideri opozitar nĂ« Ballkan.

Kjo nuk Ă«shtĂ« mĂ« thjesht njĂ« pikĂ«pamje e fortĂ«. ËshtĂ« njĂ« sulm indirekt ndaj etikĂ«s sĂ« vetĂ« diplomacisĂ« amerikane. Dhe Ă«shtĂ« njĂ« kundĂ«rshti e rrezikshme me çdo administratĂ« tĂ« mundshme amerikane. PĂ«rfshirĂ« edhe tĂ« tashmen dhe tĂ« ardhmen republikane. Sepse njĂ« non grata e bazuar mbi korrupsion Ă«shtĂ« njĂ« akt institucional. Nuk ka kuptim tĂ« thuhet se Ă«shtĂ« produkt i njĂ« gabimi tĂ« izoluar pa nĂ«nkuptuar se dikush, nĂ« majĂ«n e diplomacisĂ« amerikane, po abuzon me mekanizmin e shtetit pĂ«r arsye tĂ« errĂ«ta. Dhe nĂ«se Ă«shtĂ« ky akt korruptiv, le ta zhbĂ«jnĂ« urgjentisht.

Kjo është arsyeja pse LaCivita, pa e kuptuar, naivisht, po e vendos veten në një pozitë të paqëndrueshme. Një amerikan që i thotë një lideri shqiptar se SHBA-të janë të korruptuara. Por ai vetë vjen nga një krah i së ardhmes amerikane që do ta shpëtojë. Një fabul e bukur për romantikët. Por jo për një vend që kërkon realitete.

NĂ« fund, kjo nuk Ă«shtĂ« strategji. ËshtĂ« njĂ« seancĂ« shprese. NjĂ« terapi simbolike pĂ«r njĂ« opozitĂ« qĂ« s’ka mĂ« lidhje me botĂ«n reale. NjĂ« projekt qĂ« nuk prodhon rruge por vetĂ«m akse tĂ« imagjinuara.

Strategu i vërtetë i Sali Berishës nuk do të ishte ai që flet për Amerikën në televizion. Por ai që i sjell Amerikën në tryezë. Dhe nëse nuk mund ta bëjë këtë, më mirë të pranojë se është këtu për një tjetër arsye, për ta bërë më të bukur disfatën.

Krejt kjo që bën LaCivita është e kuptueshme sepse një njeri në fushë është në hall por sa është i ndershëm ky qëllim kur shkon të blihet me miliona dollarë.

The post LaCivita është këtu për ta bërë më të bukur disfatën first appeared on JavaNews.al.

Republika pa opozitë dhe beteja për ta shpikur atë nga e para

✇Java News
By: Baton Haxhiu
10 April 2025 at 21:10

Nga Baton Haxhiu

ozita nuk ekziston si institucion. Ekzistojnë disa figura që nuk përfaqësojnë dhe një opinion publik që nuk i beson më askujt. Prandaj, ishte gjetje fraza e Blendi Kajsiut në shpjegimin e zgjedhjeve të 11 majit.

“Ndaj 11 maji nuk Ă«shtĂ« njĂ« pĂ«rballje pĂ«r tĂ« marrĂ« pushtetin, por njĂ« moment pĂ«r tĂ« shpikur opozitĂ«n”.

Nuk ka ndodhur ndonjëherë më parë që zgjedhjet të jenë kaq pa dyshim për fituesin e qeverisë, por kaq të paqartë për fatin e opozitës. Dhe ky është një rast i rrallë për të kuptuar thelbin e një krize që ka dekada që gërryen politikën shqiptare nga brenda dhe shihet qartë dhe në thelb mungesa e një opozite që përfaqëson shpresën dhe jo nostalgjinë.

Edi Rama do tĂ« fitojĂ« zgjedhjet. Kjo Ă«shtĂ« e parashikuar dhe e kuptueshme. Por nuk do t’i fitojĂ« sepse ka bĂ«rĂ« gjithçka mirĂ«, por sepse nuk ka kush tjetĂ«r pĂ«rballĂ« qĂ« bind se do tĂ« bĂ«n mĂ« mirĂ«.

Ai është në pushtet jo vetëm nga forca e vet, por nga dobësia e të tjerëve.

Sepse Sali Berisha nuk është më opozitë, është një e shkuar që refuzon të tërhiqet. Dhe votuesit e dinë këtë. E ndjejnë këtë. Ndaj nuk janë të etur për një fitore të opozitës, por për një lindje të saj të re.

Dhe kjo është ajo që po ndodh: një përpjekje për të imagjinuar një opozitë ndryshe. Por si ndërtohet ajo? Nuk ndërtohet me statuse Facebook-u. Nuk lind nga urrejtja ndaj Ramës, por nga një dashuri për një Shqipëri që mund të bëhet më mirë. Nuk ndërtohet mbi moralizime, por mbi institucione. Dhe mbi një përballje të sinqertë me pyetjen: çfarë do të thotë të jesh opozitë?

Të jesh opozitë nuk është të bërtasësh më shumë, por të kuptosh më thellë. Të jesh opozitë nuk është të jesh anti-Rama, por të jesh për një Shqipëri që funksionon ndryshe. Të jesh opozitë nuk është të veshësh rrobat e vjetra të zhgënjimit, por të ndërtosh një kostum të ri për përfaqësimin publik.

NĂ« kĂ«tĂ« betejĂ« pĂ«r tĂ« shpikur opozitĂ«n, partitĂ« e vogla nuk duhet tĂ« jenĂ« zĂ«ra tĂ« çrregullt tĂ« pakĂ«naqĂ«sisĂ«, por gurĂ«t e parĂ« tĂ« njĂ« strukture qĂ« mund tĂ« mbajĂ« peshĂ«n e njĂ« shoqĂ«rie moderne. Ato duhet tĂ« flasin pĂ«r reforma, pĂ«r drejtĂ«si, pĂ«r ekonomi reale, pĂ«r dinjitet qytetar – jo pĂ«r hakmarrje, jo pĂ«r pazare.

Sepse në fund, Shqipëria nuk ka nevojë për një tjetër Berishë me fytyrë të re, as për një tjetër Rama me zë tjetër. Ka nevojë për një politikë që e thotë të vërtetën pa ulërimë, që e kërkon ndryshimin pa dhunë dhe që e ndërton të ardhmen pa nostalgji.

Opozita nuk vjen vetë. Ajo duhet shpikur. Dhe kjo është beteja e vetme që ia vlen të zhvillohet më 11 maj. Dhe çdo ditë pas saj.

Mund tĂ« nxjerrĂ« njĂ« lider tĂ« ri, qĂ« nuk ka lidhje me mitologjitĂ« e vjetra, qĂ« nuk mban krah askujt pĂ«rveç publikut. NjĂ« lider qĂ« nuk vjen nga partia, por e bĂ«n partinĂ« tĂ« vijĂ« nga ai – siç ndodh nĂ« kohĂ« tĂ« jashtĂ«zakonshme.

Por nëse PD nuk e bën asnjërën , as tërheqjen, as rilindjen, atëherë do të ndodhë një përkeqësim i heshtur. Ajo do të mbetet aty ku është, një parti që ekziston pa kuptim, që rri pa peshë, që flet por nuk përfaqëson.

Dhe në këtë vakum të madh lind një pyetje më e thellë: Kush do ta përfaqësojë Shqipërinë e re?

Jo thjesht opozitën, por vetë shtresën që mendon, punon dhe kërkon dinjitet në një vend që po afrohet me Evropën më shumë për shkak të shqiptarëve jashtë sesa politikës brenda.

E ardhmja e ShqipĂ«risĂ« nuk Ă«shtĂ« njĂ« lider. ËshtĂ« njĂ« vizion. Dhe votuesit mĂ« 11 maj nuk do tĂ« zgjedhin vetĂ«m pĂ«rfaqĂ«sues , do tĂ« zgjedhin ose do te presin se cilĂ«n tĂ« ardhme duan tĂ« fillojnĂ« tĂ« ndĂ«rtojnĂ«.

Dhe për kë janë gati ta ndërpresin të shkuarën.

The post Republika pa opozitë dhe beteja për ta shpikur atë nga e para first appeared on JavaNews.al.

Më jepni argumente si ta largojmë Edi Ramën

✇Java News
By: Baton Haxhiu
1 April 2025 at 09:52

Nga Baton Haxhiu

ShumĂ« nga ata qĂ« kanĂ« sulmuar shkrimin tim pĂ«r “ShqipĂ«rinĂ« 2030” nuk kanĂ« pasur as durimin ta lexojnĂ«, as dĂ«shirĂ«n pĂ«r ta kuptuar. Dhe akoma mĂ« pak ndershmĂ«rinĂ« pĂ«r tĂ« pranuar se dilema qĂ« ngre aty nuk Ă«shtĂ« pĂ«r Edi RamĂ«n, por pĂ«r ne si shoqĂ«ri.

Pas shkrimit tim pĂ«r “ShqipĂ«rinĂ« 2030”, pati reagime tĂ« menjĂ«hershme. Disa prej tyre erdhĂ«n nga portale dhe nĂ« studio televizive qĂ« nuk debatonin pĂ«r pĂ«rmbajtjen, por sulmojnĂ« autorin. Siç ndodhi edhe me Çim PekĂ«n, ku diskutimi nuk ishte mbi idetĂ«, por mbi etiketat.

Kjo nuk Ă«shtĂ« njĂ« pĂ«rgjigje pĂ«r t’u mbrojtur, por njĂ« reflektim mbi dilemat qĂ« debati shmangu qĂ«llimin, sepse mandati i katĂ«rt duhej tĂ« fyhej si qĂ«llim, sepse Ă«shtĂ« i tepĂ«rt pĂ«r Edi RamĂ«n, pa analizuar arsyen pse po vjen si i tillĂ«.

Por reagimi qĂ« pasoi nuk ishte ndaj pyetjeve qe u u ngritĂ«n. Ishte ndaj faktit qĂ« dikush guxon tĂ« flasĂ« pĂ«r vizion, pĂ«r estetikĂ«, pĂ«r rend, nĂ« njĂ« vend ku politika Ă«shtĂ« mĂ«suar tĂ« flasĂ« vetĂ«m me urrejtje dhe zero nuance. ËshtĂ« mĂ« e lehtĂ« tĂ« pĂ«rqeshĂ«sh njĂ« fjalĂ« si “shije” sesa tĂ« pĂ«rballesh me realitetin se ndoshta pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« po diskutojmĂ« njĂ« projekt shtetformues.

Dhe pastaj, si gjithmonë, del argumenti që nuk do të mbarojë kurrë. Si mund të flitet për vizion, kur ka ministra të korruptuar.

Kjo Ă«shtĂ« dilema e parë dhe Ă«shtĂ« e fortĂ«. Sepse nĂ« thelb prek marrĂ«dhĂ«nien midis moralit dhe performancĂ«n politike tĂ« projektit. Prek pĂ«rgjegjĂ«sinĂ« e liderit nĂ« njĂ« sistem ku korrupsioni ndodh.

Por korrupsioni nuk është shpikje shqiptare. Dhe as e kohës sonë. Ai ndodh në çdo shoqëri që ka pushtet. Në çdo qeveri që ka ndikim. Pyetja nuk është nëse ndodh, por çfarë bën sistemi për ta përballuar. A ndalet drejtësia te dera e partisë, apo i lejon vetes të hyjë edhe atje ku ndodhen më të fuqishmit?

Edi Rama mund tĂ« kritikohet pĂ«r shumëçka, por jo pĂ«r ndĂ«rtimin e njĂ« drejtĂ«sie tĂ« blinduar ndaj vetes. ËshtĂ« nĂ« qeverisjen e tij qĂ« pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« janĂ« arrestuar ministra dhe drejtues tĂ« lartĂ«. Jo sepse ai i ka futur nĂ« burg. Por sepse ka ndĂ«rtuar dhe pĂ«rkrahur njĂ« sistem qĂ« nuk i mbron mĂ«. Dhe kĂ«tu, çështja nuk Ă«shtĂ« a ka tĂ« korruptuar nĂ« qeveri. Çështja Ă«shtĂ« a ka njĂ« qeveri qĂ« i lĂ« ata tĂ« shkojnĂ« pĂ«rpara drejtĂ«sisĂ«.

Korrupsioni nuk është alibi për të pranuar çdo gjë. Por nuk është as arsye për të hedhur poshtë gjithçka. Sepse ai është test për sistemin. Dhe më mirë një shtet që ndërton e më pas pastron, sesa një shtet që nuk ndërton asgjë dhe nuk ka asgjë për të pastruar. Boshllëku nuk korrupton. Thjesht nuk ekziston.

Pyetje qĂ« e meriton vĂ«mendjen – kohĂ«zgjatja e njĂ« pushteti – Ă«shtĂ« gjithmonĂ« ambivalente. Mund tĂ« jetĂ« burim ndĂ«rtimi. Por edhe autokracie.

NĂ« kĂ«tĂ« pikĂ« qĂ«ndron ndarja midis njĂ« qeverie qĂ« e shtyn zhvillimin me vonesĂ« dhe njĂ« opozite qĂ« s’ka ditur asnjĂ«herĂ« çfarĂ« tĂ« bĂ«jĂ« me zhvillimin. ShqiptarĂ«t jetojnĂ« me realitetin. Dhe nĂ« realitet, sot pagat janĂ« mĂ« tĂ« larta, me gjithĂ« kufizimet, me gjithĂ« vĂ«shtirĂ«sitĂ«, mĂ« shumĂ« se ç’kanĂ« qenĂ«. E ardhmja nuk ndĂ«rtohet vetĂ«m me kohĂ«. Por as nuk ndĂ«rtohet pa kohĂ«.

PrapĂ«, debati kthehet nĂ« atĂ« qĂ« sot Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« parullĂ«. Edi Rama Ă«shtĂ« autokrat. Dhe me kaq mendohet se Ă«shtĂ« thĂ«nĂ« gjithçka. Por nuk Ă«shtĂ« thĂ«nĂ« asgjĂ«. Sepse fjala “autokrat” nuk zĂ«vendĂ«son analizĂ«n. As nuk e pĂ«rjashton nevojĂ«n pĂ«r tĂ« kuptuar pĂ«rse njĂ« njeri mund tĂ« mbajĂ« pushtet pĂ«r kaq gjatĂ« nĂ« njĂ« vend me histori tĂ« trazuar politike.

Rama ka shumĂ« pushtet. Ka ndĂ«rtuar njĂ« strukturĂ« qĂ« e vendos nĂ« qendĂ«r tĂ« çdo procesi. Kjo sjell pasiguri pĂ«r ata qĂ« duan mĂ« shumĂ« balancĂ«. Por kjo nuk Ă«shtĂ« ndĂ«rtuar nĂ« njĂ« natĂ«. As me grusht shteti. ËshtĂ« ndĂ«rtuar pĂ«r shkak tĂ« dĂ«shtimit tĂ« gjithçkaje tjetĂ«r rreth tij.

Autokracia nuk lind vetëm nga ambicia e një lideri. Lind edhe nga boshllëku përballë tij. Nga mungesa e ideve, nga mungesa e organizimit, nga mungesa e një zëri që flet për më shumë se nostalgji. Dhe në këtë pikë, është shumë më shqetësuese një opozitë që nuk arrin të përqafojë asnjë ide përtej të kaluarës, sesa një lider që ka vendosur një ide të vetme dhe e ndjek me ngulm.

Sepse në fund të fundit, ajo që rrezikon demokracinë nuk është vetëm pushteti që zgjatet, por sidomos boshllëku që nuk mbushet.

Dhe kështu vjen ajo që tani është kthyer në dilemë të modës. A ka kuptim të shkojmë në zgjedhje me këtë sistem. A nuk është loja e paracaktuar. Pyetje që kanë një të vërtetë brenda, por që nëse zgjidhen me bojkot, nuk prodhojnë asgjë përveçse mungesë. Bojkoti nuk rrëzon sistemin. E betonon atë.

NĂ« zgjedhje nuk shkohet pĂ«r tĂ« fituar terren qĂ« tĂ« Ă«shtĂ« dhĂ«nĂ«. Shkohet pĂ«r tĂ« fituar atĂ« qĂ« nuk e ke. Dhe pĂ«r ta bĂ«rĂ« kĂ«tĂ«, duhet tĂ« jesh aty. Jo jashtĂ«. PjesĂ«marrja nuk Ă«shtĂ« dekor. ËshtĂ« kushti pĂ«r tĂ« mbijetuar nĂ« njĂ« sistem ku çdo hapĂ«sirĂ« e pambrojtur pushtohet menjĂ«herĂ« nga ai qĂ« Ă«shtĂ« mĂ« i zoti pĂ«r ta marrĂ«.

SĂ« fundi, njĂ« fjalĂ« pĂ«r partitĂ« e vogla. ËshtĂ« bĂ«rĂ« zakon tĂ« thuhet se nuk kanĂ« hapĂ«sirĂ«. Por kjo Ă«shtĂ« alibi. Nuk Ă«shtĂ« sistemi qĂ« i pengon. ËshtĂ« mungesa e tyre. Mungesa e idesĂ«. Mungesa e organizimit. Mungesa e pĂ«rmbajtjes. HapĂ«sira politike nuk jepet me ligj. Fitohet me guxim. Me mendim. Me projekt. Dhe nĂ«se nuk je nĂ« gjendje tĂ« thuash asgjĂ« qĂ« s’tĂ« kenĂ« thĂ«nĂ« tĂ« tjerĂ«t para teje, atĂ«herĂ« mos u anko pĂ«r mungesĂ« terreni.

Demokracia nuk Ă«shtĂ« e butĂ« ndaj atyre qĂ« nuk dinĂ« tĂ« veprojnĂ«. Por kjo nuk Ă«shtĂ« arsye pĂ«r ta fajĂ«suar atĂ«. ËshtĂ« arsye pĂ«r tĂ« ndryshuar veten. Dhe pĂ«r ta fituar besimin, jo me mllef, por me vizion.

Unë nuk shkrova për të bindur askënd. As për të shpëtuar ndonjë pushtet. Shkrova për ata që dinë të lexojnë pa ndërtuar legjenda. Shkrova për ata që besojnë se nuk ka vizion pa gabime, por as nuk ka të ardhme pa ide.

Dhe po, e them edhe njĂ« herĂ«. MĂ« shqetĂ«son mĂ« shumĂ« njĂ« opozitĂ« pa projekt, sesa njĂ« qeveri qĂ« ndoshta Ă«shtĂ« ndotur gjatĂ« rrugĂ«s. Sepse nĂ« fund, e ardhmja nuk Ă«shtĂ« njĂ« garĂ« pĂ«r pastĂ«rti morale. ËshtĂ« njĂ« betejĂ« pĂ«r ndĂ«rtim.

Dhe kush ka frikë nga kjo betejë, ka frikë nga vetja. Unë jo.

The post Më jepni argumente si ta largojmë Edi Ramën first appeared on JavaNews.al.

Edi Rama dhe shija e shtetit të ri

✇Java News
By: Baton Haxhiu
29 March 2025 at 13:40
Nga Baton Haxhiu
E pashĂ« dhe e dĂ«gjova nga fillimi nĂ« fund programin “ShqipĂ«ria 2030” dhe, pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« pas njĂ« kohe tĂ« gjatĂ«, ndjeva njĂ« pĂ«rmbysje tĂ« brendshme tĂ« tĂ« gjitha frikĂ«rave qĂ« mĂ« kanĂ« mbajtur larg mbĂ«shtetjes pĂ«r njĂ« pushtet kaq tĂ« gjatĂ«.

Kjo nuk Ă«shtĂ« njĂ« shije e lehtĂ« pĂ«r t’u pranuar, sidomos pĂ«r dikĂ« qĂ« ka besuar gjithnjĂ« nĂ« parimin e ndryshimit politik si oksigjen i domosdoshĂ«m pĂ«r demokracinĂ« funksionale.

Historia politike e shekullit të kaluar është e mbushur me shembuj se si pushteti i zgjatur kthehet në një vetëkënaqësi burokratike, në një arrogancë të sistemuar, në një qeverisje që ushqehet më shumë nga frika se nga vota.

Kam lexuar pjese nga historia politike e PerandorisĂ« Austro-Hungareze, qĂ« u fundos nga mosndryshimi, tek partitĂ« e vjetra italiane qĂ« e çuan vendin drejt krizĂ«s sĂ« viteve ’90, gjithmonĂ« Ă«shtĂ« dukur e qartĂ« se qĂ«ndrimi i gjatĂ« nĂ« pushtet sjell deformim tĂ« shtetit.

Por sot, ajo çfarĂ« ndodhi me prezantimin e Edi RamĂ«s nĂ« “ShqipĂ«rinĂ« 2030” nuk Ă«shtĂ« as zhdukje e frikĂ«s, as harresĂ« e historisĂ«, por njĂ« pĂ«rballje e sinqertĂ« me pyetjen mĂ« tĂ« vĂ«shtirĂ« tĂ« politikĂ«s moderne: A mundet koha e gjatĂ« nĂ« pushtet tĂ« mos jetĂ« njĂ« mallkim, por njĂ« mundĂ«si pĂ«r rilindje tĂ« thellĂ« tĂ« shtetit?

Ajo që Edi Rama bëri sot nuk ishte thjesht një prezantim programi elektoral, por një akt performativ politik, një skenografi e mirëndërtuar, një rrëfim i vendit që po del nga errësira e tranzicionit dhe po sheh veten në pasqyrën e Evropës.

Në një studio virtuale, me një estetikë që kujtonte më shumë një prezantim vizionar të një CEO-je të teknologjisë se sa një miting tradicional, ai krijoi një shije të re për Shqipërinë.

Një shije që nuk ngjan me nostalgjinë e të shkuarës, as me stërzgjatjen e premtimeve boshe, por me një ide konkrete. Shqipëria mund të jetë moderne, efikase, e pasur, dhe më në fund evropiane.

Çdo grafikĂ«, çdo fjalĂ«, çdo detaj i atij prezantimi fliste pĂ«r njĂ« shtet qĂ« nuk Ă«shtĂ« mĂ« i lĂ«nĂ« pas dore, por njĂ« organizĂ«m qĂ« punon, qĂ« matet, qĂ« synon, qĂ« lĂ«viz.

Dhe pikërisht aty lind dilema, A është e mundur që kjo të jetë autokraci në zhvillim, kur ajo që prodhon është më shumë shpresë se frikë?

Po, Edi Rama ka mbi shpatulla tri mandate dhe kërkon të katërtin.

Po, ai ka ndërtuar një kontroll mbi administratën, mbi diskursin publik, mbi jetën politike.

Por kur e sheh me vëmendje prezantimin e tij, nuk sheh diktatin e zakonshëm të pushtetit, por një formë të re të qeverisjes që kërkon të bindë jo me frikë, por me përparim.

Përballë kësaj, kritika tradicionale humbet peshë dhe mbetet pezull.

ÇfarĂ« vlere ka tĂ« kĂ«rkosh rotacion pĂ«r hir tĂ« rotacionit, kur ai qĂ« Ă«shtĂ« nĂ« pushtet ofron njĂ« vizion tĂ« artikuluar, tĂ« matshĂ«m dhe tĂ« afĂ«rt me horizontin evropian qĂ« shqiptarĂ«t kanĂ« pritur pĂ«r dekada?

Madje edhe çështjet e korrupsionit, që janë reale dhe po trajtohen nga SPAK, nuk arrijnë ta njollosin këtë pamje të përgjithshme, sepse ajo që shfaqi sot është më shumë se një qeveri, është një ide e re për Shqipërinë.

Po, është e vërtetë që çdo sistem ka raste të korrupsionit, dhe nuk ka asnjë qeveri në botë që nuk është përballur me akuza. Por përvoja evropiane na tregon se forca e një shteti demokratik nuk matet me mungesën e skandaleve, por me ekzistencën e institucioneve që i adresojnë ato.

Një ide që nuk është as mit, as mashtrim, por një projekt që duket se po ecën.

Në këtë pikë, ajo që në mendimin klasik politik do të ishte një sinjal alarmi , siç janë mandatat e gjata , kthehet në një sinjal stabiliteti.

Sepse nëse i rikthehem katër frikërave themelore që më kanë bërë ta kundërshtoj një pushtet kaq të gjatë:

Së pari, kontrolli i burokracisë mund të kthehet në armë të partisë, por çfarë ndodh kur ajo burokraci modernizohet dhe efikasizohet si pjesë e vizionit të një shteti evropian.

Së dyti, fuqia e ndikimit në vendimmarrje priret të centralizohet, por çfarë ndodh kur centralizimi sjell rezultate të prekshme në rritjen e pagave, në reformimin e arsimit e shëndetësisë.

Së treti, demokracia rrezikon të zbehet në spektakël, por çfarë ndodh kur spektakli i komunikimit politik është në vetvete edukues, orientues dhe e përçon qartë drejtimin strategjik.

Dhe së katërti, frika nga autokracia, por çfarë ndodh kur qeverisja nuk ushqehet nga frika, por nga një estetikë e re e shtetit dhe nga një ide gjithëpërfshirëse zhvillimi.

Në fund të ditës, demokracia nuk është një ritual i shenjtë që përsëritet mekanikisht çdo katër vjet, por një kërkim i vazhdueshëm për mënyrën më të mirë për të përfaqësuar dhe përmirësuar jetën e qytetarëve.

Dhe sot, Edi Rama tregoi se një mandat i katërt nuk është domosdoshmërish një deformim i demokracisë, nëse e mbush me përmbajtje, ai mund të jetë edhe kulmi i saj.

Sepse ndoshta nuk është kohëzgjatja e pushtetit që e vendos autokracinë, por boshllëku i vizionit.

Dhe ky prezantim, me gjithë rezervat e zakonshme që politika kërkon të ruajë, nuk kishte boshllëk.

Kishte një Shqipëri që fliste me zë të sigurt për të ardhmen e vet.

Dhe në këtë Shqipëri të re që u shfaq sot, kishte diçka që nuk ndodh shpesh në politikë: kishte shije.

Shija nuk është vetëm estetike, por kulturore, morale, teknologjike dhe institucionale.

ËshtĂ« shija e njĂ« qytetari qĂ« e ndien veten pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« pjesĂ« e njĂ« strukture qĂ« punon pĂ«r tĂ«, jo kundĂ«r tij.

ËshtĂ« shija e njĂ« shteti qĂ« nuk e frikĂ«son, por e fton tĂ« marrĂ« pjesĂ«.

ËshtĂ« shija e Bashkimit Evropian, por e pĂ«rkthyer nĂ« gjuhĂ«n e njĂ« vendi tĂ« vogĂ«l qĂ« ka vendosur mĂ« nĂ« fund tĂ« jetĂ« i madh nĂ« vizion.

ËshtĂ« shija qĂ« vetĂ«m dikush qĂ« e ka ndĂ«rtuar marrĂ«dhĂ«nien e tij me ShqipĂ«rinĂ« pĂ«rmes artit, simbolit dhe reformĂ«s si Edi Rama, mund t’ia japĂ«.

Prandaj dilema ime sot nuk është më a duhet të ketë një mandat të katërt.

Por a ka kush tjetĂ«r qĂ« mund t’ia japĂ« ShqipĂ«risĂ« kĂ«tĂ« shije.

The post Edi Rama dhe shija e shtetit të ri first appeared on JavaNews.al.

Vdekja nuk erdhi pa e parë të birin për herë të fundit

✇Java News
By: Baton Haxhiu
18 March 2025 at 13:52

Nga Baton Haxhiu

Ky është rrëfimi për Haxhi Thaçin, Një Baba që priti të birin për ta prekur dhe për të ikur në botën tjetër. Baba që rriti një hero dhe dy ditë më heret preku Lamtumirën e tij.

Disa burra nuk flasin për historinë sepse ata e jetojnë atë, e mbajnë mbi supe dhe heshtin. Ka njerëz që nuk e kërkojnë madhështinë, por ajo i ndjek ata në çdo hap.

Disa burra, poashtu, nuk kërkojnë lavdi, por historia i gjen dhe i bën pjesë të saj.

Disa njerëz i rritin heronjtë dhe mbajnë mbi supe peshën e fatit të tyre.

Haxhi Thaçi ishte njĂ« nga ata burra tĂ« rrallĂ« qĂ« e jetoi peshĂ«n e historisĂ« nĂ« heshtje, qĂ« pa tĂ« birin e tij tĂ« bĂ«hej hero, por edhe tĂ« ecte nĂ« tehun e njĂ« shpatĂ« tĂ« dyfishtĂ« – midis lavdisĂ« dhe tradhtisĂ«, midis sakrificĂ«s dhe dyshimit, midis shpĂ«timit dhe humbjes.

I rritur nĂ« njĂ« kohĂ« kur fjala liri ishte e ndaluar, ai e shihte tĂ« birin si çdo baba – me dashuri dhe frikĂ«. Kur Hashimi mori malin, ai nuk e dinte nĂ«se po bĂ«hej hero apo po i shkonte nĂ« vdekje. Nuk e dinte nĂ«se do tĂ« duhej ta varroste si njĂ« dĂ«shmor apo tĂ« jetonte me turpin qĂ« i biri mund tĂ« shihej si njĂ« i humbur. Ai dhe familja e tij nuk ikĂ«n, nuk u fshehĂ«n, nuk u dorĂ«zuan. Ata mbetĂ«n aty, nĂ« shtĂ«pi, duke mbajtur peshĂ«n e kohĂ«s, peshĂ«n e okupimit, peshĂ«n e pasigurisĂ« dhe dhimbjes.

NĂ« atĂ« shtĂ«pi, gjatĂ« viteve tĂ« luftĂ«s, nuk kishte hije frike. Por kishte hije dhune qĂ« endeshin çdo natĂ«. Çdo trokitje dere mund tĂ« ishte e fundit. Çdo lajm mund tĂ« ishte njĂ« aktakuze pĂ«r tĂ« birin. Babai qĂ« priste me zemĂ«r tĂ« ngrirĂ« çdo lajm, edhe kur u dĂ«nua i biri me 18 vite burg nĂ« mungesĂ«.

Babai qĂ« e dinte se lufta e tĂ« birit nuk kishte kthim prapa. Dhe nĂ«se lufta do tĂ« humbiste, ai e dinte se historia do tĂ« ishte e pamĂ«shirshme – nga hero, djali i tij do tĂ« shpallej tradhtar.

Por Hashimi nuk humbi. Ai ecĂ«n nga Rambujeja te çlirimi, nga ndĂ«rtimi i UshtrisĂ« Çlirimtare te krijimi i njĂ« shteti. Ai eci gjithnjĂ« nĂ« atĂ« vijĂ«n e hollĂ« ku historia ose tĂ« lartĂ«son, ose tĂ« poshtĂ«ron. NĂ« Rambuje, ai mund tĂ« vritej. Kur e kĂ«rkonin t’i çarmatoste luftĂ«tarĂ«t e tij, ai mund tĂ« vritej. Kur shpalli pavarĂ«sinĂ«, ai mund tĂ« vritej. Kur votoi ligjin pĂ«r GjykatĂ«n Speciale, ai e dinte se po votonte pĂ«r burgun e tij. Por ai gjithmonĂ« e mbajti peshĂ«n e vendimeve, siç i takon burrave tĂ« mĂ«dhenj.

Dhe në gjithë këtë rrugëtim, një njeri i qëndroi përherë prapa, duke e mbajtur peshën që djali nuk e shprehte. Babai i tij. Një burrë i heshtur që jetoi çdo fitore dhe çdo plagë të djalit të tij pa bujë, pa ankesa, pa u thyer.

Dhe pastaj erdhi momenti i fundit. Një baba që kishte parë historinë të bëhej përmes djalit të tij, që kishte pritur me vite largësitë dhe betejat e tij, kërkoi vetëm një gjë: ta shihte edhe një herë para se të largohej nga kjo botë. Nuk i dha shpirt pa ardhur djali. Nuk u nda nga kjo botë pa ia dorëzuar atij amanetin e fundit. Dhe Hashimi erdhi, e pa, e takoi, e ndjeu atë dorë të lodhur që kishte mbajtur peshën e gjithë atyre viteve.

Dhe pastaj, ai u largua. Djali shkoi sërish në Hagë, në një burg që gjykata mund ta dënojë, por që koha dhe hiatoria do ta gjykojë ndryshe. Ndërsa babai, më në fund, gjeti paqen që e kishte pritur gjithë jetën.

Pusho në paqe, Haxhi Thaçi. Ti mbetesh përjetësisht Baba i një heroi. Baba i një historie që nuk do të harrohet. babai i Hashim Thaçit.

The post Vdekja nuk erdhi pa e parë të birin për herë të fundit first appeared on JavaNews.al.

Kosova përballë Trump-it: Të refuzosh apo të luash lojën e tij?

✇Java News
By: Baton Haxhiu
14 March 2025 at 20:42

Nga Baton Haxhiu

Me njĂ« president tĂ« paparashikueshĂ«m nĂ« Uashington, Kosova nuk ka luksin tĂ« sillet sikur nuk ka krizĂ«. PartitĂ« nuk duhet tĂ« luajnĂ« lojĂ«n ideologjike tĂ« Kurtit. Donald Trump nuk Ă«shtĂ« si Joe Biden. Ai nuk Ă«shtĂ« as si Bashkimi Evropian. Dhe as nuk Ă«shtĂ« i interesuar pĂ«r proceset tĂ« gjata negociatash. Ai do tĂ« ofrojĂ« njĂ« marrĂ«veshje dhe do tĂ« thotĂ«: “Merre ose lĂ«re”.

Ndërkohë që ne zgjasim procesin post-zgjedhor, Serbia po përfiton maksimalisht nga ky ngërç politik në Kosovë. Duke pasur raporte të forta me administratën Trump, ajo mund të përdorë situatën për të rritur presionin mbi Kosovën dhe për të negociuar nga një pozitë më e fortë.

Trump, me logjikën e tij politike që shkon përtej forcës dhe gjuhës tradicionale të republikanëve, mund të zgjedhë të mos humbasë kohë me Kosovën dhe ta mbyllë këtë çështje në mënyrë të thjeshtë duke imponuar një marrëveshje të njëanshme. Ai i ka të thjeshta gjërat dhe ka në duar të gjitha levat politike dhe diplomatike.

Forcat e NATO-s në Kosovë mund të përdoren si kartë presioni nga SHBA-ja, dhe Kosova mund të mbetet pa asnjë lloj ndikimi në proces. Duke e ditur këtë, në vend që të krijojnë një strategji të përbashkët, partitë kosovare po e lejojnë Serbinë të dalë si aktor kryesor. Nëse Kosova nuk e menaxhon këtë krizë me maturi, atëherë Donald Trump dhe Aleksandër Vuçiq do ta zgjidhin problemin pa Kosovën. Dhe ajo zgjidhje nuk do të jetë e mirë për ne.

Si duhet të sillet Kosova?

Të ruajë linjën me SHBA-në pa krijuar përplasje të hapura. Të lobojë fuqishëm për mbështetje brenda administratës Trump. Të sigurohet që nuk hyn në një situatë ku është thjesht spektatore e një marrëveshjeje të gatshme. Nëse Kosova nuk ikën nga frika për të marrë pushtetin dhe nuk e luan lojën e saj me zgjuarsi, Trump do ta trajtojë Kosovën si një biznes të vogël që mund të mbyllet me një vendim të vetëm. Kjo nuk është një çështje ideologjike. Nuk ka të bëjë me të majtën apo të djathtën. Ka të bëjë me mbijetesën e shtetit.

Albin Kurti dhe Aleksandër Vuçiq, dy liderë që mund ta dëshirojnë luftën për arsye të ndryshme, po flasin hapur për të. Kuptohet, me diskurs te ndryshëm. Në këtë ngërç politik, ndodh diçka paradoksale. Si Kurti, ashtu edhe Vuçiqi, në mënyra të ndryshme, mund ta dëshirojnë një konflikt të armatosur. Vuçiqi e dëshiron për ta përdorur si kartë për të mbledhur më shumë mbështetje nga Rusia dhe për ta paraqitur Serbinë si viktimë të një agresioni shqiptar.

Kurti mund ta shohë si mjetin e fundit për të ruajtur fuqinë e tij politike, duke krijuar idenë se Kosova është në rrezik dhe se ai është i vetmi që mund ta mbrojë. Të dy liderët e kanë kuptuar se në momentin kur fuqia e tyre fillon të dobësohet, një krizë e re mund të forcojë pozitat e tyre në pushtet. Kosova është tashmë në një ngërç politik, dhe Kurti po mundohet ta shndërrojë këtë ngërç në një përballje me Serbinë, duke shpresuar se kjo do ta mbajë atë të fortë në skenën politike.

Nga ana tjetër, Vuçiqi, i vetëdijshëm për këtë retorikë, po e ushqen atë me provokime të vazhdueshme në veri, duke e ditur se Kurti mund të bjerë në kurthin e tij. Por problemi është i qartë: Kosova nuk ka luksin të hyjë në një luftë.

Kush e kërkon luftën dhe kush e paguan çmimin e saj?

Në fund të kësaj analize, mbetet edhe një element i errët që po shfaqet gjithnjë e më shumë në diskursin politik: retorika e luftës. Kur një lider politik ndihet i pafuqishëm, mjeti i tij i fundit është të prodhojë krizë. Albin Kurti, duke e parë se terreni politik po i rrëshqet nga duart, po përpiqet ta zhvendosë debatin nga dështimi për të formuar qeveri tek rreziku i një konflikti të ri me Serbinë.

NĂ«se e ndjekim kĂ«tĂ« logjikĂ«, ai llogarit se njĂ« luftĂ« e re do tĂ« pĂ«rfshijĂ« ShqipĂ«rinĂ«, diasporĂ«n dhe shqiptarĂ«t e MaqedonisĂ« sĂ« Veriut, duke krijuar njĂ« situatĂ« ku Kosova bĂ«het epiqendĂ«r e njĂ« kauze tĂ« madhe kombĂ«tare. Dhe ai bĂ«het “mbreti i luftĂ«s.”

Nëse logjika e Albin Kurtit përshkallëzohet deri në pikën ku ai synon të prodhojë një konflikt të armatosur për të siguruar mbijetesën e tij politike, atëherë ai nuk do ta kërkojë luftën vetëm për Kosovën, por do të përpiqet ta tërheqë dhunshëm të gjithë..

Kjo është strategjia e aktit të kryer: të ndezë një konflikt ku Shqipëria, shqiptarët e Maqedonisë së Veriut dhe diaspora nuk kanë më luksin e zgjedhjes, por detyrohen të përfshihen.

Por çfarë do të ndodhë atëherë?

A Ă«shtĂ« ShqipĂ«ria e gatshme tĂ« hyjĂ« nĂ« njĂ« luftĂ« tĂ« re pĂ«r shkak tĂ« njĂ« llogarie tĂ« gabuar politike tĂ« njĂ« lideri tĂ« KosovĂ«s? A mundet diaspora, qĂ« ka ndihmuar luftĂ«n e fundit, tĂ« pranojĂ« njĂ« pĂ«rballje tĂ« re nĂ« njĂ« realitet ku PerĂ«ndimi nuk ka mĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n qasje mbĂ«shtetĂ«se si nĂ« vitet 1998-99? Si do tĂ« reagojnĂ« shqiptarĂ«t e MaqedonisĂ« sĂ« Veriut, tĂ« cilĂ«t e dinĂ« shumĂ« mirĂ« qĂ« njĂ« pĂ«rfshirje e tyre mund tĂ« ndezĂ« njĂ« reaksion zinxhir qĂ« do t’i kthejĂ« edhe ata nĂ« objekt tĂ« presioneve ndĂ«rkombĂ«tare dhe tĂ« kĂ«rcĂ«nimeve shtetĂ«rore?

Në këtë situatë, Shqipëria dhe faktori shqiptar duhet të reagojnë me mençuri dhe pragmatizëm, duke mos u bërë pre e një skenari të tillë të rrezikshëm. Tirana duhet të bëjë të qartë se një luftë e pakoordinuar nuk është në interesin kombëtar. Diaspora duhet të refuzojë të bëhet mjet i manipulimit politik për një luftë që nuk ka asnjë garanci për sukses, por vetëm për shkatërrim.

Shqiptarët e Maqedonisë duhet të ruajnë unitetin dhe të shmangin përfshirjen në një luftë që mund të përkeqësojë pozitën e tyre politike dhe gjeopolitike.

Kurti mund tĂ« dĂ«shirojĂ« tĂ« bĂ«het “mbret i luftĂ«s”, por ShqipĂ«ria nuk mund tĂ« bĂ«het ushtar i njĂ« lideri qĂ« mendon pĂ«r pushtetin e tij personal, dhe jo pĂ«r interesin kombĂ«tar. Ky Ă«shtĂ« njĂ« kalkulim i rrezikshĂ«m dhe mbi tĂ« gjitha i gabuar. Ata qĂ« sot bĂ«rtasin mĂ« shumĂ« pĂ«r luftĂ« janĂ« pikĂ«risht ata qĂ« nuk e kanĂ« parĂ« luftĂ«n nga afĂ«r nĂ« vitet 1998-99.

Eksperti i sigurisĂ«, ArbĂ«r Ahmeti, e ka pĂ«rshkruar mĂ« sĂ« miri kĂ«tĂ« realitet: “NĂ« vitin 1999, lufta u zhvillua kryesisht nĂ« zona rurale sepse forcat serbe kishin kontroll tĂ« plotĂ« mbi qytetet dhe infrastruktura ishte ndryshe. Sot, njĂ« konflikt i ri nuk do tĂ« kursejĂ« askĂ«nd, dhe qendrat urbane do tĂ« jenĂ« nĂ« vijĂ«n e parĂ« tĂ« luftĂ«s.”

Po ashtu, në analizën e tij për luftërat hibride në Ballkan, eksperti amerikan Timothy Less paralajmëron se konfliktet e ardhshme në rajon nuk do të jenë më konvencionale, por të udhëhequra nga ndërhyrje të sofistikuara teknologjike dhe propagandë politike.

Kjo do të thotë se retorika e luftës nuk do ta ndihmojë Kosovën, por vetëm do ta izolojë dhe ta bëjë më të prekshme ndaj destabilizimit të brendshëm dhe ndërhyrjeve të jashtme.
Prandaj, Kosova nuk ka nevojë për luftë. Kosova ka nevojë për mençuri.
NĂ« njĂ« vend ku ata qĂ« s’kanĂ« luftuar bĂ«rtasin mĂ« shumĂ« pĂ«r luftĂ«, dhe ata qĂ« luftuan dikur sot janĂ« tĂ« heshtur sepse e dinĂ« çfarĂ« do tĂ« thotĂ« lufta, ka ardhur koha qĂ« kjo hipokrizi tĂ« marrĂ« fund.

Trump dhe Vuçiq nuk kanë nevojë të shpikin një konflikt për Kosovën. Nëse liderët politikë në Prishtinë vazhdojnë këtë rrugë, ata do ta krijojnë vetë atë.

Tani, ose Kosova e gjen një mënyrë për të vepruar, ose Trump dhe Vuçiq do ta zgjidhin problemin pa të.

Dhe ajo zgjidhje nuk do të jetë e mirë për ne.

Letër nga periferia e Botës: Pse më frikëson Trump

✇Java News
By: Baton Haxhiu
1 March 2025 at 13:04

Nga Baton Haxhiu

E pashë dhe e përjetova takimin midis Donald Trump dhe Volodymyr Zelenskyt. Nuk isha atje fizikisht për të kuptuar më shumë, por po e shikoja dhe  ndjeva peshën e çdo fjale, të çdo pauze të sikletshme dhe të çdo shikimi të zbrazët të Zelenskyt.

Ishte një moment që nuk mund të kalonte pa u përjetuar, edhe nga një njeri si unë, që vjen nga një vend i vogël si Kosova, një periferi e botës që rrallëherë ose gati kurrë shihet si faktor. Por ndjeva atë që përjetova unë, që kur e pash dhe dëgjova Trump-in dhe gjithë ngjarjen, kuptova se nuk jam këtu për të heshtur, sepse e di dhe e kam shumë të qartë çfarë do të ndodh me Kosovën.Dje pati një heshtje të rëndë që është një heshtje që bie mbi njerëzit kur fuqia e perandorisë shfaqet brutalisht.

Shumë preferojnë të mos flasin. Ndoshta nga frika e asaj që mund të ndodhë kur thua të vërtetën, ndoshta edhe nga ndjenja se nuk ka kuptim, sepse ata që marrin vendime nuk dëgjojnë. Por unë nuk besoj në heshtje. Nuk e besoj atë iluzionin se nëse nuk e shprehim shqetësimin tonë, atëherë ai nuk ekziston. Prandaj po e shkruaj shqetësimin tim nga periferia e botës për takimin Trump-Zelensky.

Ajo që ndodhi në atë takim nuk ishte thjesht një përplasje mes dy liderëve. Ishte një demonstrim i qartë i një ndryshimi thelbësor në mënyrën se si fuqia e madhe e sheh botën dhe aleatët e saj.

Ishte një moment ku gjuha e diplomacisë u hoq si një maskë e panevojshme dhe u zëvendësua nga një diskurs cullak, brutal dhe pa asnjë përpjekje për të ruajtur as dëshirën më të vogël për respektin.

Kur Presidenti i SHBA-ve i tha Presidentit të Ukrainës se ai nuk kishte më ushtarë dhe ishte i mbaruar, nuk po e poshtëronte vetëm Zelenskyn. Po dërgonte një mesazh për të gjithë botën, se nëse nuk ke fuqi, nuk ke vlerë.

Kjo nuk ishte njĂ« deklaratĂ« politike, por njĂ« shpallje e njĂ« rendi tĂ« ri botĂ«ror, ku marrĂ«dhĂ«niet nuk ndĂ«rtohen mĂ« mbi vlera tĂ« pĂ«rbashkĂ«ta apo mbi histori aleancash, por mbi njĂ« hierarki tĂ« pastĂ«r tĂ« forcĂ«s dhe dobĂ«sisĂ«. TĂ« tĂ« fortit mbi tĂ« dobĂ«tin. Ishte mesazh i qartĂ« se nĂ« kĂ«tĂ« rend tĂ« ri, shtetet e vogla nuk kanĂ« vend pĂ«rveçse si territore pĂ«r t’u shfrytĂ«zuar ose pĂ«r t’u harruar.

Më frikësoi Trump sepse ai nuk donte ta kuptonte dhe nuk e fshehte,  dallimin mes një shteti dhe një korporate.

Shtetet krijojnë aleanca, mbajnë ekuilibrat globalë, ndërtojnë siguri afatgjatë. Korporatat bëjnë marrëveshje, kërkojnë përfitime, shohin vetëm fundin e bilancit.

Shtëpia e Bardhë nuk është një zyrë biznesi dhe një marrëdhënie ndërkombëtare nuk është një kontratë ku njëra palë mund të blejë tjetrën në emër të përfitimit neto.

Kur udhëheqësi i fuqisë më të madhe në botë nuk e kupton këtë dallim, atëherë gjithçka është e rrezikuar.

Takimi midis Trump dhe Zelenskyt ishte njĂ« rikthim tek rendi i “balance of power” pĂ«rpara dy luftĂ«rave botĂ«rore, kur diplomacia nuk ekzistonte dhe fuqia ishte e vetmja gjuhĂ« qĂ« flitej.

Nuk kishte asnjë përpjekje për të gjetur një terren të përbashkët. Ishte një duel, jo një bisedë. Një betejë për dominim, jo një kërkim për zgjidhje. Dhe kjo tregon diçka edhe më të rrezikshme, se ata që qeverisin nuk e kanë më durimin për të negociuar. Ata qëndrojnë në pozicionin e tyre dhe presin që tjetri të dorëzohet.

UnĂ« vij nga njĂ« vend i vogĂ«l si Kosova,  njĂ« rajon qĂ« e di shumĂ« mirĂ« se çfarĂ« ndodh kur fuqia trajton tĂ« dobĂ«tit si tĂ« padobishĂ«m. Historia na ka treguar se kur diplomacia dĂ«shton, nuk ka vakuum, ka vetĂ«m dhunĂ«. Kur bota nis tĂ« shohĂ« shtetet e vogla si mallra pĂ«r t’u tregtuar dhe jo si aleatĂ« pĂ«r t’u mbrojtur, atĂ«herĂ« asnjĂ« vend nuk Ă«shtĂ« mĂ« i sigurt.

Por për mua, kjo nuk është thjesht çështje teorike. Kjo është e prekshme.

Vij nga një vend që ekziston falë mbështetjes së aleatëve të tij. Nga një vend që e di se çfarë do të thotë të jesh i vogël, të mos kesh ushtri të madhe, të mos kesh burime të mëdha natyrore për të negociuar, të mos kesh ndikim që të blen vëmendjen e botës.

Vij nga Kosova, një vend që e di më mirë se shumë të tjerë se si duket kur bota vendos të mos kujdeset më për ty.

Dhe për këtë mallkoj këtë qeveri dhe Kurtin në veçanti, që nuk i dha fund zgjidhjes së problemit të Kosovës.

Dhe pikërisht për këtë më frikëson ajo që pashë në atë takim.

Sepse sot është Zelensky ai që i thuhet se është i mbaruar, por nesër mund të jetë dikush tjetër.

Mund të jetë Kosova!

Sepse dje e pashë që Amerika fillon të shohë çdo marrëdhënie me vendet e tjera si një transaksion tregtar dhe jo si një angazhim strategjik mes aleatësh.

Pyetja Ă«shtĂ« çfarĂ« do tĂ« ndodhĂ« me vendet qĂ« nuk kanĂ« asgjĂ« pĂ«r tĂ« ofruar pĂ«rveçse historinĂ« e tyre dhe nevojĂ«n pĂ«r mbĂ«shtetje? ÇfarĂ« do tĂ« ndodhĂ« me ne?

Të kthehemi kah atyre vendeve që do dalin si kandidate të mundshme për të ofruar mbrojtje?

Në një botë ku gjuha e forcës është e vetmja që po shtrohet, të vegjlit nuk kanë më zë. Dhe nëse fuqitë e mëdha vendosin që shtetet e vogla janë thjesht një kosto e panevojshme në bilancin e tyre strategjik, atëherë historia na mëson se fati i tyre nuk është i mirë.

Nuk po shkruaj këtë sepse besoj se zëri im mund të ndryshojë diçka. Nuk jam aq naiv. Por besoj se e vërteta duhet të thuhet, edhe nëse nuk dëgjohet.

Dhe ndoshta, në këtë kohë të errët, të thuash të vërtetën është akti më i guximshëm që na ka mbetur.

Ndaj nuk më pëlqen se pse sot po heshtet.

Dhe, nga përvoja e di që kur heshtja bëhet taktikë e jetës së njeriut atëherë, liria do të shitet si biznes.

Nga përvoja, gjithashtu, e di edhe pse njerëzit heshtin. Ata e bëjnë gjithnjë sepse frika është më e lehtë se përballja.

Dhe natyrisht, bëjnë kalkulime me heshtjen  sepse shpresojnë se Trump do të gabojë aq shumë sa të shembet vetë.

Por, ata që heshtin harrojnë një gjë, kur një lider sillet si tregtar dhe jo si shtetar, ai nuk gabon vetëm për veten, ai e shndërron botën në një pazar pa asnjë vlerë tjetër jashtë fitimit dhe fuqia është i vetmi çmim.

Ajo që pashë në ekran në takimin me Zelenskyn, më la të kuptoj se Trump nuk është më Amerika e lirë, ai është Amerika e biznesit.

Kuptova që për presidentin Trump, shtetet nuk janë aleatë, por klientë. Dhe, klientët ose paguajnë, ose lihen të falimentojnë.

Liria, për të, nuk ka kuptim nëse nuk mund të shitet. Diplomacia nuk ka vlerë nëse nuk mund të kapitalizohet.

Kështu, bota kthehet pas, në një epokë ku nuk ka më marrëveshje, siguri mes aleatësh, por vetëm fuqi.

Në një rend ku të vegjlit nuk negociojnë më për ekzistencën e tyre sepse ata ose e blejnë atë, ose zhduken.

Dhe në këtë botë të re, ku gjithçka ka një çmim, çfarë ndodh me ne? Tek e fundit jo çka do ndodh me Ukrainën dhe Vendet e Baltikut dhe Kosovën, por çka do ndodh me njeriun, nën mbretërinë e Trump.

Me siguri o Trump do të dështojë, ose bota e deri më tanishme e bazuar në rendin që njohim, atë të sigurisë mes aleatësh, të ligjit ndërkombëtar, të forcës së institucioneve ndërkombëtare do të ketë një fund të tmerrshëm.

Kjo është arsyeja pse gjuha e tij nuk ka respekt, pse takimet e tij duken për atë që janë, një shfaqe agresive dhe jo si bisedime diplomatike.

Një kujtim për Alban Bujarin- Syri i luftës, kujtesa e një kombi

✇Java News
By: Baton Haxhiu
28 February 2025 at 17:42

Nga Baton Haxhiu

Alban Bujari ishte miku im. Na la sot. Fotoreporteri i luftës me shpirt bohem. Një bohem i pashërueshëm. Ai e shijonte jetën me gjithë të mirat e saj, qoftë edhe në kohë lufte. E takova para disa dite në një kafe të vogël Prishtinë.

Më kujtohet pamja e tij e ulur pranë meje në një lokal të vogël pas lufte, me një gotë birrë të ftohtë në dorë dhe një buzëqeshje të ngrohtë. Kishte qejf për gota birre, për shoqëri të mirë e për tregime me buzëqeshje të gjatë.

RrĂ«fente ngjarjet mĂ« tĂ« errĂ«ta qĂ« kishim jetuar bashkĂ«, por tashmĂ« pa frikĂ«n e atĂ«hershme – kujtimet e luftĂ«s nĂ« gojĂ«n e tij shpesh ktheheshin nĂ« humor sapo largoheshin hijet e tmerrit.

Ai qeshte me ngjarjet tona të rrezikshme, si kur jemi tallur me vdekjen që e shpërfilli aq herë, dhe ne tjerët qeshnim bashkë me të, mirënjohës që ato ditë kishin mbetur veç histori e fotove te tij

Por pas çdo shakaje fshihej një e vërtetë, një kujtim lufte që ai e mbante gjallë me anë të fotografisë. E kam ende të gjallë përshkrimin e karakterit të tij: gazi dhe humori i pasluftës nuk e zbehin dot figurën e një njeriu të guximshëm, syçelë dhe nxitues. E donte shumë Beni Qenen dhe Afrimin.

MĂ« kujtohet se si, pasi kalonim ditĂ« e net nĂ«pĂ«r rrugĂ«t me plumba, mbrĂ«mjeve ai ngrinte dolli pĂ«r jetĂ«n nesĂ«r qĂ« e quante “qelepir” me atĂ« ironinĂ« e tij gazmore. Dukej sikur donte t’i tregonte vdekjes se ne ende qeshnim, ende pinim birrĂ«, ende jetonim.

Në fillimet e luftës, kur flaka sapo kishte përfshirë Kosovën, u gjenda krah për krah me Albanin në një nga ngjarjet që vulosën fatin e vendit tonë.

Ishin edhe sulmi i janarit dhe ai i marsit ne Likoshan dhe ai i Marsit i vitit 1998 – Prekazi digjej nĂ«n breshĂ«rinĂ« e plumbave. Forcat serbe kishin rrethuar familjen e komandant Adem Jasharit dhe krismat dĂ«gjoheshin larg nĂ« DrenicĂ«. UnĂ« dhe Albani arritĂ«m afĂ«r Prekazit sapo qielli u mbulua nga tymi i shtĂ«pive tĂ« goditura. Kujtoj qĂ« aroma e barutit na digjte hundĂ«t dhe toka dridhej nga shpĂ«rthimet.

NĂ« atĂ« kaos, Albani nuk mendonte pĂ«r veten – e shihja tek kapte aparatin dhe fiksonte pamjet edhe kur duhej tĂ« strukeshim. Pas tre dite luftime, gjithçka ra nĂ« heshtje tĂ« rĂ«ndĂ«. HyjmĂ« nĂ« oborrin e familjes Jashari kur rreziku ende s’kishte kaluar plotĂ«sisht.

PĂ«rreth, muret e shtĂ«pisĂ« ishin rrĂ«nuar dhe tĂ« shpuara nga predhat, oborri i mbushur me gĂ«zhoja plumbash dhe gjurmĂ« gjaku. E gjithĂ« lagjja ishte e rrethuar me forca speciale. Pamjet ishin tĂ« rĂ«nda: trupa tĂ« pajetĂ« tĂ« renditur nĂ« njĂ« vend, gra e fĂ«mijĂ« mes viktimave – njĂ« familje e tĂ«rĂ« e shkrumbuar nga historia.

Albani u gjunjĂ«zua pranĂ« njĂ« druri ku njĂ« grua e moshuar qante pa zĂ« mbi trupin e nipit tĂ« saj. Ai ngriti aparatin ngadalĂ«, me respekt, sikur po bĂ«nte njĂ« lutje, dhe shkrep fotografinĂ«. Nuk fliste, veç fotografonte sepse vetĂ«m fotoreporterĂ«t i linin t’u afroheshin. ShtĂ«pinĂ« e shkrumbuar tĂ« Jasharajve, njĂ« palĂ« opinga fĂ«mije tĂ« mbetura nĂ« baltĂ«, njĂ« pushkĂ« ende tĂ« mbĂ«shtetur pas murit si dĂ«shmi e qĂ«ndresĂ«s.

LotĂ«t na digjnin nĂ« sy, por Albani mbante hapin – duhej tĂ« dokumentonte gjithçka. UnĂ« dridhesha nga tronditja, ndĂ«rsa ai, me njĂ« zĂ« tĂ« ulĂ«t dhe duar tĂ« gjakosura nga pluhuri e rrĂ«nojat, mĂ« tha: “KĂ«to pamje duhet t’i tregojmĂ«. “E gjithĂ« bota duhet ta dijĂ« ç’ndodhi kĂ«tu”.

Aty e kuptova se miku im Alban kishte zgjedhur njĂ« rrugĂ«, tĂ« bĂ«hej syri i kombit, dĂ«shmitar i historisĂ« nĂ« orĂ«n e saj mĂ« tragjike. Masakra e Prekazit dhe vrasja e Jasharajve e tronditi rĂ«ndĂ«, por i dha edhe njĂ« qĂ«llim jetĂ«s sĂ« tij. Qysh atĂ«herĂ« ai mbante me krenari njĂ« rrip nĂ« aparatin e tij – kujtim nga ajo ditĂ« marsi – sikur tĂ« ishte betimi i tij se nuk do tĂ« ndalej sĂ« fotografuari derisa Kosova tĂ« ishte e lirĂ«.

VerĂ«s sĂ« atij viti, lufta u pĂ«rhap flakĂ« nĂ«pĂ«r KosovĂ« dhe ne ndoqĂ«m frontet mĂ« tĂ« nxehta. Rahoveci ishte shndĂ«rruar nĂ« njĂ« arenĂ« lufte nĂ« korrikun e vitit 1998. Dielli pĂ«rvĂ«lonte vreshtat e Rahovecit, por qyteti ishte zhytur nĂ« terr nga tymi i shtĂ«pive tĂ« djegura. U nisĂ«m drejt Rahovecit bashkĂ« me Afrimin, GarentinĂ«n dhe ArbanĂ«n pĂ«r intervistĂ«n e parĂ« tĂ« UÇK-sĂ« pĂ«r njĂ« gazetĂ«.

Sapo morĂ«m vesh se aty po zhvillohej njĂ« betejĂ« e ashpĂ«r mes UshtrisĂ« Çlirimtare dhe forcave serbe, u kthyem tĂ« nesĂ«rmen. RrugĂ«s pamĂ« qindra civilĂ« qĂ« iknin kĂ«mbĂ«zbathur, me foshnje nĂ« duar dhe pak plaçka mbi supe. Ishte pamja e njĂ« populli tĂ« pĂ«rndjekur.

Albani ndalonte herĂ« pas here t’u bĂ«nte foto. NjĂ« nĂ«nĂ« e pĂ«rlotur qĂ« mban njĂ« foshnjĂ« nĂ« djepin e improvizuar prej batanijesh, njĂ« burrĂ« me krahun e fashuar qĂ« ndihmon tĂ« moshuarĂ«n tĂ« ecĂ«, njĂ« fĂ«mijĂ« i humbur qĂ« shikon rreth e rrotull i tronditur. “KĂ«to janĂ« fytyrat e lirisĂ« ose te vdekjes”, mĂ« tha, duke fshirĂ« djersĂ«n e ballit. Kur arritĂ«m nĂ« qytet, dĂ«gjuam krisma tĂ« shpĂ«rndara.

RrugĂ«t e Rahovecit ishin tĂ« shkretuara – vetĂ«m qen endacakĂ« tĂ« trembur dhe ndonjĂ« lopĂ« e hutuar nĂ« mes tĂ« rrugĂ«s. Papritur, pranĂ« njĂ« xhamie tĂ« vjetĂ«r, na shfaqet njĂ« skenĂ« makthi: masakra e Rahovecit kish lĂ«nĂ« disa trupa nĂ« oborrin e teqesĂ« sĂ« Sheh Myhedinit, ku banorĂ«t kishin kĂ«rkuar strehim. NjĂ« heshtje varri mbulonte vendin.

Albani u afrua, fytyra i ishte zbardhur nga tmerri, por sytĂ« i shkĂ«lqenin me njĂ« zemĂ«rim tĂ« ftohtĂ«. Ai filloi tĂ« fotografonte me duar tĂ« palĂ«kundura rreshtat e trupave tĂ« shtrirĂ« pĂ«rdhe, duart e tyre ende tĂ« kapura tek njĂ«ri-tjetri sikur vdekja i kish zĂ«nĂ« pabesisht. NjĂ« Kur’an i djegur nĂ« prag tĂ« teqesĂ«, njĂ« portret familjar i pĂ«rgjakur i mbetur mes gĂ«rmadhave.

Përreth, muret e xhamisë ishin njolla-njolla nga plumbat dhe gjaku. Në një qoshe pashë një plak që vajtonte në heshtje, sytë e tij të ngrirë në një pikë, buzët që i dridheshin teksa shqiptonte lutje. Albani iu afrua plakut, e vuri dorën lehtë mbi supin e tij dhe vetëm uli kokën në nderim. Nuk e fotografoi atë çast, nga respekti për dhimbjen e gjallë, por unë e di se ai moment i mbeti në shpirt.

Nuk kaloi shumĂ« dhe dĂ«gjuam zhurmĂ« hapash e zĂ«rash forcat serbe po patrullonin afĂ«r. Me zemĂ«r tĂ« ngrirĂ« u detyruam tĂ« heshtim. U futĂ«m nĂ« njĂ« shtĂ«pi tĂ« shkatĂ«rruar, ku aroma e verĂ«s sĂ« derdhur na mbushi hundĂ«t – bodrumi i saj ishte me fuçi vere tĂ« çara nga predhat.

Vite mĂ« vonĂ«, kur e pinim ndonjĂ« gotĂ« e sillnim ndĂ«r mend atĂ« ditĂ«, Albani qeshte me lot teksa tregonte sesi ishim pire pa pi asnjĂ« pikĂ«. Ato kujtime tashmĂ« i rrĂ«fente si aventurĂ« gati gazmore – por unĂ« e di se nĂ« sytĂ« e tij fshihej pĂ«rhershĂ«m kujtimi i atyre viktimave nĂ« oborrin e teqesĂ«. Pasi iku frika, mbeti vetĂ«m historia dhe humor i hidhur pĂ«r ta rrĂ«fyer.

Dimri i vitit 1999 solli akoma mĂ« shumĂ« dhimbje. Çdo ditĂ« vinte njĂ« lajm i zi, dhe ne ishim gati t’i pĂ«rgjigjeshim çdo thirrjeje pĂ«r tĂ« dĂ«shmuar. MĂ«ngjesi i 16 janarit 1999 na gjeti duke ecur mes mjegullĂ«s sĂ« acartĂ« drejt fshatit Reçak. Ende pa dalĂ« mirĂ« drita, fjala se aty kishte ndodhur njĂ« kasaphanĂ« ishte pĂ«rhapur rreth e rrotull.

ArritĂ«m nĂ« Reçak tejet herĂ«t me Benin, Afrimin dhe Ylber Bajraktarin. Fshati ishte i mbuluar nga njĂ« heshtje morti. Vesa e imĂ«t qĂ« kish rĂ«nĂ« natĂ«n e kaluar ishte pĂ«rlyer me baltĂ« dhe
 me gjak. Pamja qĂ« na doli pĂ«rpara s’do tĂ« ma zbehĂ« kujtesa kurrĂ«.

Trupat e masakruar tĂ« banorĂ«ve tĂ« fshatit ishin hedhur nĂ« mĂ«nyrĂ« çnjerĂ«zore. Burra tĂ« vrarĂ« me duar tĂ« lidhura, gra tĂ« shtrira mbi vesĂ« me fytyrĂ« nga qielli, djem tĂ« rinj pranĂ« njĂ«ri-tjetrit, si dhe njĂ« fĂ«mijĂ« – engjĂ«ll i fjetur pĂ«rgjithmonĂ« nĂ« prehrin e nĂ«nĂ«s sĂ« vet tĂ« pajetĂ«. Masakra e Reçakut na tronditi themelet e shpirtit.

NjĂ« britmĂ« e vetme e ngjirur dĂ«gjohej nĂ« ajĂ«r: kryeplaku i fshatit po qante me zĂ«, teksa prekte fytyrat e njĂ« e nga njĂ« viktimave duke thirrur emrat e tyre. KurrĂ« s’kam parĂ« dhimbje tĂ« tillĂ« tĂ« pĂ«rqendruar nĂ« njĂ« vend. PĂ«r njĂ« çast, gjunjĂ«t m’u prenĂ«; m’u errĂ«n sytĂ« nga lotĂ«t dhe zemra m’u zu nga dhembja dhe zemĂ«rimi. Por Albani
 Albani qĂ«ndronte nĂ« kĂ«mbĂ«, i palĂ«kundur. LotĂ«t i rridhnin faqeve, ama aparati i tij lĂ«shonte klik pas kliku, si njĂ« dĂ«shmi se ne ende ishim gjallĂ« pĂ«r tĂ« rrĂ«fyer pĂ«r ata qĂ« s’ishin mĂ«.

NĂ« njĂ« moment e pashĂ« tek shkoi pranĂ« njĂ« djali tĂ« ri, ndoshta rreth moshĂ«s pesĂ«mbĂ«dhjetĂ«vjeçare, qĂ« ishte shtrirĂ« me sytĂ« hapur. Ai sy i shteruar i fĂ«mijĂ«s dukej sikur shikonte qiellin e ngrirĂ«. Albani u ul nĂ« gjunjĂ« pranĂ« trupit, i mbylli lehtĂ« qepallat e djalit dhe pastaj i bĂ«ri njĂ« fotografi fytyrĂ«s sĂ« qetĂ«, si pĂ«r t’i dhĂ«nĂ« paqe edhe nĂ« imazh. “Bota duhet ta shohĂ« kĂ«tĂ«â€, tha me zĂ« tĂ« mbytur.

Aty pranĂ«, njĂ« i huaj qĂ« kishte ardhur me ne po dridhej nga tronditja; Albani i zgjati dorĂ«n mbi supe pĂ«r ta mbajtur. Nuk fliste dot askush – flisnin vetĂ«m sytĂ« e atij njeriu pas kamerĂ«s dhe realiteti i pĂ«rgjakur pĂ«rreth. Zakonisht nĂ« momente te tjera do ta kishte shoqĂ«ruar me ndonjĂ« shaka a batutĂ«, por atĂ« mbrĂ«mje s’foli pĂ«r njĂ« kohĂ« tĂ« gjatĂ«.

Veç kur i shihnim pasi u zbardhen ato, lĂ«shoi njĂ« psherĂ«timĂ« dhe, me njĂ« buzĂ«qeshje tĂ« trishtuar, mĂ« tha: “Shiko ç’na bĂ«ri Serbi – mĂ« prishi edhe çizmet. Nuk del kollaj balta e Reçakut.” QeshĂ«m pak me hidhĂ«si tĂ« dy. E dinim se s’ishte baltĂ« ajo qĂ« s’do tĂ« na hiqej kurrĂ« nga mendja.

MegjithatĂ«, tek e dĂ«gjoja tĂ« bĂ«nte humor pĂ«r çizmet, e kuptova se Albani po mundohej t’i shpĂ«tonte ankthit qĂ« i kishte ngulur thonjtĂ« nĂ« shpirt. Frika po largohej dalĂ«ngadalĂ«, dhe ai, besnik ndaj vetes, po e kthente dhe kĂ«tĂ« kapitull nĂ« njĂ« tregim qĂ« mund tĂ« thuhej me buzĂ«qeshje, pĂ«r tĂ« mos ua lĂ«nĂ« frikĂ«s fjalĂ«t e fundit.

Kur u hapen fotot, i lĂ«shuam njĂ« sy pĂ«r tĂ« nxjerrĂ« njĂ«rĂ«n pĂ«r BallinĂ« te Koha Ditore, tĂ« shqetĂ«suar se ç’mund tĂ« ishte mĂ« e keqe se gjithçka qĂ« kishim parĂ« deri atĂ«herĂ«. Kujtuam rrugĂ«t plot gropa dhe postblloqe, ku Afrimi ngiste makinĂ«n e vjetĂ«r me nofullat e shtrĂ«nguara – nuk fliste, por sytĂ« i kishte tĂ« ngulur pĂ«rpara me njĂ« ashpĂ«rsi qĂ« rrallĂ« ia kisha parĂ«.

RrugĂ«s pamĂ« kolona tĂ« gjata refugjatĂ«sh qĂ« po dĂ«boheshin: burra, gra, fĂ«mijĂ« e pleq qĂ« ecnin qindra kilometra drejt ShqipĂ«risĂ«. ShumĂ« prej tyre qanin, disa ishin memece nga tronditja. Albani i fotografonte edhe ata, nga dritarja e makinĂ«s, si pĂ«r tĂ« regjistruar atĂ« eksod biblik tĂ« popullit tonĂ«. Nuk doja t’u besoja syve, anĂ«s rrugĂ«s, mbi dheun e njom nga shiu i njĂ« nate mĂ« parĂ«, shihje baballarĂ« dhe bij krah pĂ«r krah nĂ« vdekje, familje tĂ« shkatĂ«rruara pĂ«rgjithmonĂ«.

Disa trupa ishin mbuluar shkel e shko me batanije apo xhaketa nga ata pak tĂ« mbijetuar qĂ« kishin guxuar tĂ« ktheheshin pĂ«r t’u dhĂ«nĂ« lamtumirĂ«n. Aty pranĂ«, dĂ«gjoheshin vetĂ«m ofshamat e erĂ«s dhe ndonjĂ« klithmĂ« e largĂ«t e ndonjĂ« gruaje qĂ« thĂ«rriste “O iiiimi!” – njĂ« zĂ« qĂ« tĂ« ngrinte gjakun.

Albani doli nga makina pa thĂ«nĂ« asnjĂ« fjalĂ«. Hodhi hapat ngadalĂ« mes trupave, me aparatin nĂ« dorĂ«, me fytyrĂ« tĂ« ngrirĂ« nga dhimbja e zemĂ«rimi. UnĂ« qĂ« e njihja, e kuptova se ai po pĂ«rjetonte dhembjen mĂ« tĂ« madhe tĂ« jetĂ«s sĂ« vet, por po e mbanin kĂ«mbĂ«t vetĂ«m e vetĂ«m nga misioni i tij, t’i tregonte botĂ«s kĂ«tĂ« krim. Ai nisi tĂ« shkrepte foto me njĂ« seriozitet tĂ« hekurt. Çdo klik i aparatit tĂ« Albanit aty ishte si njĂ« britmĂ« e heshtur ndaj botĂ«s, njĂ« akuzĂ« dhe njĂ« lutje njĂ«kohĂ«sisht. Shikoni ç’po ndodh kĂ«tu, mos heshtni!

NjĂ« grup burrash tĂ« mbijetuar na afrohen duke qarĂ«. NjĂ«ri prej tyre mbante njĂ« djalĂ« tĂ« ri tĂ« vdekur nĂ« krahĂ« – fytyra e djalit ishte e qetĂ«, sikur flinte, veçse gjoksi s’i ngrihej mĂ«. Albani i afrohet ngadalĂ« atij burri. I vendos dorĂ«n nĂ« zemĂ«r, pastaj ngriti kamerĂ«n dhe fotografoi atĂ« baba me birin e pajetĂ« nĂ« duar, lotĂ«t e tij qĂ« binin mbi ballin e djalit.

Ai imazh, e dija, do tĂ« bĂ«hej njĂ« simbol i asaj tragjedie – dhe Albani kĂ«tĂ« e dinte po aq. Kur mbaroi, Albani uli kamerĂ«n dhe mbylli sytĂ« pĂ«r njĂ« çast. Shpatullat i dridheshin – pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« e pashĂ« mikun tim tĂ« shkrehej nĂ« vaj nĂ« mes tĂ« punĂ«s.

E pĂ«rqafova fort, aty mes kufomave, dhe ai qau nĂ« trupin tim pa zĂ«. Ishte çasti kur pesha e gjithĂ« asaj qĂ« kishim parĂ« e pĂ«rjetuar u derdh si njĂ« lumĂ« dhembjeje nga zemra e tij e madhe. E lashĂ« tĂ« qante, ato lotĂ« ishin homazh pĂ«r tĂ« gjithĂ« ata qĂ« s’kishin mĂ« kush t’i qante.

Pak minuta mĂ« pas, fshiu sytĂ« me pjesĂ«n e pasme te dorĂ«s, mori frymĂ« thellĂ« dhe, me zĂ«rin e ngrirĂ«, tha: “Nuk do t’ju harrojmĂ«â€Šâ€ Ai moment ishte lutje dhe betim nĂ« heshtje, se drejtĂ«sia do t’i zinte hakun jetĂ«ve tĂ« humbura, se dĂ«shmitĂ« e tij do ta mposhtnin harresĂ«n.

Pas MejĂ«s, RogovĂ«s sĂ« Hasit, DrenicĂ«s e Reçakut, PodujevĂ«s e Gollakut, GjakovĂ«s e Deçanit, Albani s’kish lĂ«nĂ« cep tĂ« KosovĂ«s pa shkelur: me kamerĂ«n e tij kishte ndjekur çdo lĂ«vizje tĂ« ushtrisĂ« e policisĂ« serbe, nga qytetet nĂ« fshatrat mĂ« tĂ« humbura. Shpesh patĂ«m kaluar netĂ« tĂ« tĂ«ra ne redaksi pĂ«r t’iu shmangur postblloqeve serbe. Guximi i tij s’njihte kufi – disa herĂ« na kishin ndaluar forcat serbe, na kishin kĂ«rcĂ«nuar e madje i kishin marrĂ« filmat e aparatit, por ai nuk stepej. MĂ« kujtohet njĂ« herĂ« nĂ« njĂ« postbllok ne Lipjan na zbresin nga makina ushtarĂ«t serbĂ« dhe na drejtojnĂ« armĂ«t. UnĂ« isha i sigurt se do tĂ« na poshtronin.

Albani, me gjakftohtësi, nxori aparatin dhe u tha se ishte gazetar ndërkombëtar me gjase, duke u treguar një leje të vjetër që e mbante fshehur në një xhep të një jakne ushtarake.

‘UnĂ« dridhesha, por ai ia doli t’i bindte tĂ« na linin tĂ« kalonim me njĂ« tĂ« qeshur, megjithĂ«se zemra i rrihte fort – mĂ« pas ma pranoi. “Na shpĂ«tuan gĂ«njeshtrat e mia ,” mu tall mĂ« vonĂ«, teksa qeshte me lot nga lehtĂ«simi. Ai e shndĂ«rronte edhe rrezikun mĂ« ekstrem nĂ« njĂ« histori pĂ«r tĂ« qeshur pasi mbaronte, si pĂ«r ta pĂ«rpirĂ« ankthin. NĂ« njĂ« rast tjetĂ«r, kaluam orĂ« tĂ« tĂ«ra duke u zvarritur mes ferrave, ne Berishe, pĂ«r tĂ« mbĂ«rritur nĂ« njĂ« fshat tĂ« rrethuar. Kur nĂ« agim dolĂ«m nĂ« kodĂ«r dhe pamĂ« se poshtĂ« nesh serbĂ«t po digjnin shtĂ«pi. Albani, i lodhur e i ngrirĂ«, gjeti forcĂ« tĂ« kapte kamerĂ«n dhe nga larg fiksoi atĂ« akt barbar: flakĂ«t qĂ« pĂ«rpinin çatitĂ«, siluetat e ushtarĂ«ve qĂ« vraponin.

“Edhe zjarrin po e fotografoj, qĂ« tĂ« mos thonĂ« nesĂ«r se s’ka ndodhur,” mĂ« tha me inat. Kishte njĂ« tĂ«rbim tĂ« shenjtĂ« brenda tij kundĂ«r padrejtĂ«sisĂ«, dhe e vetmja armĂ« e tij ishte aparati fotografik. Me tĂ« ai qĂ«llonte nĂ« shenjĂ«, pa plumba por me tĂ« vĂ«rtetĂ«n e pamohueshme.

Fundi i qershorit 1999 na gjeti sĂ«rish bashkĂ«, kĂ«saj here duke fotografuar jo vdekje, por liri. Kur ushtria serbe u tĂ«rhoq dhe trupat e NATO-s hynĂ« nĂ« KosovĂ«, njerĂ«zit filluan tĂ« dilnin nga bodrumet e pyjet ku fshiheshin. RrugĂ«t u gjallĂ«ruan me kolona tĂ« gjata tĂ« atyre qĂ« ktheheshin nĂ« shtĂ«pitĂ« e veta me shpresĂ«, edhe pse tĂ« katandisur keq. Mbaj mend ditĂ«n kur trupat e KFOR-it hynĂ« nĂ« PrishtinĂ«: qielli ishte i kthjellĂ«t, njerĂ«zit pĂ«rqafonin ushtarĂ«t e huaj me lot gĂ«zimi, luftĂ«tarĂ«t e UÇK-sĂ« zbrisnin nga malet e pĂ«rqafonin familjet e tyre. ShqiptarĂ« e tĂ« huaj vallĂ«zonin nĂ« rrugĂ«, sikur dhimbja s’kishte ekzistuar kurrĂ«.

Dhe Albani, si gjithnjë, në vijën e parë, me aparatin gati për të kapur edhe lumturinë. E shihja tek vraponte sa andej-këtej, sikur donte të mos humbiste asnjë buzëqeshje, asnjë flamur që valëvitej, asnjë lot gëzimi nëpër faqe.

NĂ« njĂ« moment pashĂ« se ai kishte lĂ«nĂ« kamerĂ«n poshtĂ« dhe po pĂ«rqafonte njĂ« djalosh tĂ« ri, njĂ« ushtar tĂ« UÇK-sĂ« me uniformĂ«. Ishte njĂ« mik i tiji, qĂ« i kishte luftuar nĂ« mal. Albani qante dhe qeshte njĂ«kohĂ«sisht, dhe nĂ« dorĂ« mbante njĂ« shishe birrĂ« qĂ« dikush ia kishte dhĂ«nĂ« pĂ«r festĂ«. E ngriti shishen lart dhe thirri: “PĂ«r liri!”.

NjĂ« thirrje e thjeshtĂ« qĂ« u mbyt nĂ« brohoritjen e turmĂ«s. AtĂ« ditĂ« pimĂ« birrĂ« nĂ« mes tĂ« sheshit tĂ« PrishtinĂ«s, tĂ« rrethuar nga njerĂ«z tĂ« gĂ«zuar, dhe Albani tregonte me entuziazĂ«m historitĂ« e tij si gjithmonĂ«. Veçse kĂ«tĂ« herĂ« nuk kishte mĂ« nevojĂ« t’i kthente nĂ« humor pĂ«r tĂ« larguar frikĂ«n – frika kishte ikur, liria kishte ardhur, dhe tregimet e tij ishin bĂ«rĂ« legjendĂ«.

Ai u bë menjëherë i njohur mes kolegëve fotograf sepse të gjithë e dinin se Alban Bujari kishte fotografuar zemrën e luftës, kishte hyrë në zjarr e në ferr për të sjellë të vërtetën te populli dhe te bota. Shumë prej atyre fotove u botuan në gazeta prestigjioze të botës. Emri i tij filloi të lakohej me nderim, por ai vetë mbeti po ai njeri i thjeshtë.

“Kam bĂ«rĂ« vetĂ«m detyrĂ«n”, na thoshte kur e pĂ«rgĂ«zonim, dhe pĂ«rpiqej ta kalonte me tĂ« qeshur, edhe ditĂ«n kur hymĂ« nĂ« zyrat e “kohĂ«s ditore” dhe s’kishte mbetur asgjĂ«. Redaksia s’kishte asgjĂ« brenda.

Pas lufte, rrugĂ«t tona u ndanĂ«. UnĂ« ndoqa punĂ«t e mia, ai vazhdoi tĂ« mbante kamerĂ«n nĂ« dorĂ« pĂ«rditĂ«, tashmĂ« duke dokumentuar rindĂ«rtimin, paqen e brishtĂ« dhe plagĂ«t qĂ« ende kullonin nĂ« shoqĂ«rinĂ« tonĂ«. Shpesh e takoja nĂ« PrishtinĂ«, nĂ« kafet e vogla dhe jo ne zyrat e gazetĂ«s “Koha Ditore” ku basjke kishim punuar.

HerĂ« pas here vĂ«reja njĂ« hije lodhjeje a trishtimi nĂ« portretin e tij. Lufta i kishte lĂ«nĂ« shenja tĂ« pashlyeshme – net tĂ« tĂ«ra pagjumĂ«sie, ankthesh qĂ« e zgjonin duke pĂ«rmendur “erĂ«n e gjakut e tĂ« barutit” nĂ« gjumĂ«. Ishte njerĂ«zor nĂ« çdo qelizĂ«, i ndjente nĂ« shpirt vuajtjet qĂ« kishte parĂ«, dhe megjithĂ«se bĂ«nte humor nĂ« shoqĂ«ri, mua si mik i vjetĂ«r mĂ« rrĂ«fente se nĂ« zemĂ«r ende i buçisnin krismat e asaj kohe.

“Disa beteja vazhdojnĂ« brenda nesh edhe kur pushon lufta jashtĂ«â€, mĂ« tha njĂ« mbrĂ«mje teksa shikonim sĂ« bashku njĂ« gote birre dhe qiellin e kuq, qe i kujtonte flakĂ«t e KosovĂ«s sĂ« ’99-Ă«s.

E megjithatĂ«, Albani nuk u dorĂ«zua kurrĂ« ndaj errĂ«sirĂ«s. Ai vazhdoi punĂ«n e tij fisnike: hapi ekspozita fotografish pĂ«r tĂ« mos lĂ«nĂ« historinĂ« tĂ« harrohet. MĂ« kujtohet kur nuk shkova nĂ« hapjen e ekspozitĂ«s sĂ« tij “RrugĂ«timi drejt lirisĂ«â€, se isha larg PrishtinĂ«s, nĂ«pĂ«r muret e galerive ishin var fotot e Reçakut, Prekazit, KrushĂ«s, DubravĂ«s, MejĂ«s
 secila njĂ« dritare nĂ« kujtesĂ«n tonĂ« tĂ« pĂ«rbashkĂ«t.

NĂ« atĂ« sallĂ« kishte njĂ« heshtje kur Albani i vendosi ne mure sepse ato fotografi janĂ« plumbat e tij kundĂ«r harresĂ«s. Dhe kishte tĂ« drejtĂ«, çdo imazh qĂ« ai kapi nĂ« film ishte njĂ« e vĂ«rtetĂ« e gjallĂ« qĂ« sfidonte propagandĂ«n, mohimin, apo thjesht harresĂ«n e kohĂ«s. Ai ekspozoi edhe “ErĂ« Gjaku” me pamjet e MasakrĂ«s sĂ« RogovĂ«s sĂ« Hasit dhe tragjeditĂ« e tjera, duke i fiksuar ato pĂ«rgjithmonĂ« si pjesĂ« tĂ« kujtesĂ«s sonĂ« kombĂ«tare.

Shikuesit dilnin nga ekspozita tĂ« tronditur e mirĂ«njohĂ«s. TrashĂ«gimia e tij tashmĂ« kishte filluar tĂ« ndriçonte brezat e rinj qĂ« s’kishin lindur ende kur ndodhi lufta, po mĂ«sojnĂ« prej fotografive tĂ« tij se çfarĂ« çmimi u pagua pĂ«r lirinĂ«.

Alban Bujari ishte mĂ« shumĂ« se njĂ« fotoreporter; ai ishte kronikan i sĂ« vĂ«rtetĂ«s, njĂ« artist i dhimbjes dhe shpresĂ«s qĂ« vuajtjen e shndĂ«rroi nĂ« kujtesĂ« kolektive. Me kurajĂ«n e tij ai tregoi se si njeriu mund t’i bĂ«jĂ« ballĂ« sĂ« keqes, jo me armĂ« nĂ« dorĂ«, por me humanizĂ«m dhe tĂ« vĂ«rtetĂ«. Ai e rrezikoi jetĂ«n pa hezitim, sepse e dinte qĂ« fotografitĂ« e tij do tĂ« bĂ«heshin zĂ«ri i atyre qĂ« u heshtĂ«n pĂ«rgjithmonĂ«.

Sa herë që shohim sot një foto të luftës nëpër libra a muze, një foto që na rrëqeth mishtë e na kujton nga kemi ardhur, diku në atë imazh është edhe syri i Albanit, ai sy i pagjumë që dikur pa namin e zi drejt e në fytyrë dhe nuk u zmbraps.

Fotografitë e tij janë bërë histori, dokument i gjallë që nuk mund të mohohet. Në to gjejmë guximin e një njeriu që sfidoi vdekjen me një aparat fotografik në vend të pushkës, gjejmë shpirtin e tij të ndjeshëm që qan për çdo viktimë, por edhe buzëqesh për çdo çlirim.

Sot, teksa shkruaj kĂ«to radhĂ«, e ndiej ende praninĂ« e Albanit pranĂ« meje – si atĂ«herĂ« kur vraponim nĂ«n breshĂ«rinĂ« e plumbave, ashtu edhe tani kur vrapojmĂ« nĂ«n kujtimet. Ai nuk Ă«shtĂ« mĂ« nĂ« kĂ«tĂ« botĂ« fizikisht, por Ă«shtĂ« kudo, nĂ« çdo fotografi tĂ« zymtĂ« lufte qĂ« ai la pas, nĂ« çdo tregim ku shfaqet njĂ« burrĂ« trim me aparat nĂ« dorĂ«, nĂ« çdo gotĂ« birre qĂ« miqtĂ« e tij ngrenĂ« pĂ«r kujtim.

UnĂ«, miku i tij i vjetĂ«r, shpesh mblidhem me tĂ« tjerĂ« qĂ« e njohĂ«n dhe flasim pĂ«r tĂ«. Dhe gjithmonĂ«, pa pĂ«rjashtim, dikush qesh – sepse Albani na ka lĂ«nĂ« plot histori gazmore, plot shaka mes plumbash, plot kujtime tĂ« çmendura pĂ«r t’u rrĂ«fyer. Si ky pĂ«r vdekjen e tij tĂ« hershme.

KĂ«shtu ai na bĂ«nte tĂ« qeshnim edhe kur bota po shembej, tĂ« mos e humbnim kurrĂ« besimin tek jeta. Ai e pĂ«rjetĂ«soi me veprĂ«n e tij dhimbjen e KosovĂ«s, por edhe forcĂ«n dhe shpirtin e tij. TrashĂ«gimia e Alban Bujarit do tĂ« jetojĂ« sa herĂ« tĂ« flasim pĂ«r luftĂ«n e KosovĂ«s – sepse s’mund ta kujtojmĂ« atĂ« kohĂ« pa kujtuar fotografinĂ« e tij, sytĂ« e tij vigjilentĂ« pas objektivit dhe zemrĂ«n e tij tĂ« madhe.

NĂ« njĂ« nga ditĂ«t tona tĂ« fundit bashkĂ«, ku kisha dal me Migjenin dhe Ismail Tashollin para se vdekja ta rrĂ«mbente prej nesh, u ulĂ«m sĂ«rish nĂ« tĂ« njĂ«jtin lokal ku ai kishte dĂ«shirĂ«, si nĂ« mbrĂ«mjet pas lufte. Albani, me gjithĂ« dhembjet, porositi dy birra. Ma zgjati njĂ«rĂ«n gotĂ« dhe i trokitĂ«m lehtĂ«. “GĂ«zuar, mik!” – mĂ« tha me atĂ« buzĂ«qeshjen e lodhur, por tĂ« sinqertĂ«.

“PĂ«r ata qĂ« s’janĂ« mĂ«, e pĂ«r ne qĂ« jemi ende kĂ«tu tĂ« tregojmĂ«â€. UnĂ« s’fola dot nga emocioni, veç e piva gotĂ«n me fund duke e shikuar nĂ« sy.

Sot e kĂ«saj dite, çdo herĂ« qĂ« do bie muzgu dhe kujtimet e luftĂ«s mĂ« vijnĂ« pĂ«rpara syve, unĂ« do marrĂ« njĂ« gotĂ« , do e ngre lart drejt yjeve dhe pĂ«shpĂ«rit: “GĂ«zuar, Alban!” – pĂ«r njeriun qĂ« diti tĂ« jetonte plotĂ«sisht, tĂ« donte pafundĂ«sisht dhe tĂ« tregonte guxim deri nĂ« vetĂ«mohim.

Ai ishte dhe mbetet fotografi i një epoke, një dëshmitar i historisë sonë që e mbajti premtimin. Nuk la kurrë që e vërteta të vritej apo të harrohej. Kujtimi i tij do të rrojë në zemrat tona dhe në çdo imazh që rrëfen historinë e Kosovës.

Hoxhallarët injorantë dhe importimi i errësirës

✇Java News
By: Baton Haxhiu
26 February 2025 at 10:47

Nga Baton Haxhiu

Kur u nisa, e paragjykova. Nuk e dija që Fairmont Hotel në Mekë ishte kaq madhështor dhe Ritz-Carlton një nga më të mirët në botë. Nuk e dija që liria e gruas në Arabinë Saudite nuk ishte ajo që kisha menduar. Arabia po ndryshon. Ne me hoxhallarët injorantë që predikojnë po kthehemi aty ku ata ishin.

Desert Rock Resort dhe Shebara nuk janë vetëm një imazh. Janë vetëm dy projekte nga shumë të tjera, duke përfshirë edhe tetë stadiume olimpike që po bëhen realitet. As projekti i një qyteti me disa projekte prej 1.3 trilionësh i shtrirë në një hapësirë sa Belgjika e sotme, përfshinë vizionin Arabia Saudite 2030.

Desert Rock ku ishim të vendosur ishte i fshehur mes kodrave të lashta shkëmbore të Sharaan-it. Ai nuk është thjesht një destinacion turistik i luksit, por një dëshmi e një epoke të re në Arabinë Saudite. Një epokë që nuk ka më të bëjë me konservatorizmin e shekullit të kaluar, por me një vizion të qartë: zhvillim, ekonomi, turizëm dhe një fe që nuk i kundërvihet progresit.

Ngjitem nĂ« njĂ« nga kodrat qĂ« rrethojnĂ« resortin, nga ku peizazhi i shkretĂ«tirĂ«s shtrihet si njĂ« det i pafund dritash dhe hijesh. MĂ« poshtĂ«, vila tĂ« fshehura mes gurĂ«ve, tĂ« krijuara jo pĂ«r tĂ« pushtuar natyrĂ«n, por pĂ«r t’u shkrirĂ« me tĂ«. NjĂ« projekt i cili jo vetĂ«m qĂ« sfidon perceptimin pĂ«r ArabinĂ« Saudite, por e shkatĂ«rron atĂ«. Ky nuk Ă«shtĂ« vendi qĂ« shumica e njerĂ«zve nĂ« Ballkan imagjinojnĂ« kur dĂ«gjojnĂ«, ehhh Arabia Saudite.

Nuk është më ajo Mbretëri që dikur eksportonte konservatorizëm të ashpër fetar nëpër botë. Ajo periudhë ka mbaruar.

Por ironia e madhe Ă«shtĂ« se ndĂ«rkohĂ« qĂ« Arabia Saudite po transformon veten, nĂ« KosovĂ«, Maqedoni tĂ« Veriut dhe ShqipĂ«ri po importohet ajo qĂ« vetĂ« arabĂ«t po braktisin—njĂ« fe e ngurtĂ«, dogmatike, e mbushur me frikĂ« dhe injorancĂ«. Dhe nĂ« vend qĂ« tĂ« ndodhĂ« nĂ« qendrat e mĂ«dha urbane, ku ekziston sfida intelektuale, kjo dogmĂ« ka gjetur tokĂ« pjellore nĂ« xhami tĂ« vogla, shpesh tĂ« financuara nga burime tĂ« dyshimta.

Në xhaminë e Lakrishtës në Prishtinë, ku predikuesit kërcënojnë me zjarrin e xhehenemit më shumë sesa mëshirojnë Zotin.

Në Lagjen e Trimave në Kumanovë, ku njerëz të thjeshtë ndjekin ligjërata që kanë më shumë lidhje me një realitet të imagjinuar të shekullit të shtatë, sesa me jetën moderne të një shqiptari në vitin 2025.

Në një xhami në Shqipëri, ku predikues të vetëshpallur predikojnë një fe që është armike e kombit dhe e mendimit të lirë.

Ndërkohë që Arabia Saudite po ndërton metropole teknologjike dhe po sjell DJ-të më të njohur në festivalet e saj, në këto lagje të Ballkanit shqiptar ende debatohet nëse është haram të dëgjosh muzikë, të studiosh shkencat, apo të respektosh festat kombëtare.

Një ritual i errët në Lakrishte dhe një turmë që nuk kupton asgjë

E imagjinoni Xhaminë e Lakrishtës ku falen njerëzit në mes të rrugës në një mëngjes dimri në këtë lagje të Prishtinës? Kështu është edhe në mes të Shqipërisë apo Maqedonisë së Veriut?

Rrëfimet bëhen në një ndërtesë gri, pa dritare të mëdha, pa hapësirë për dritë, si të gjitha dogmat e errëta që e duan errësirën më shumë se arsyen.

Një imam, i sjellë nga një bursë e financuar nga fondacione të huaja, me një diplomë që nuk është as e barabartë me një shkollë të mesme të dobët. Ai qëndron para një turme, njerëz të thjeshtë, punëtorë, disa të moshuar, disa të rinj që janë të lodhur nga një shoqëri pa perspektivë. Ai nuk predikon dashurinë për Zotin apo filozofinë e thellë të Islamit. Ai nuk shpjegon historinë, dijen, ose arsyen. Ai shpall ligje, shpall ndalesa, shpall frikë.

“GratĂ« nuk duhet tĂ« dalin nga shtĂ«pia pa lejen e burrit”.

“NĂ«se dikush dĂ«gjon muzikĂ«, zemra i bĂ«het gur”.

“Gjithçka qĂ« Ă«shtĂ« moderne Ă«shtĂ« haram”.

“Jeta e kĂ«saj bote Ă«shtĂ« e pavlerĂ«, shikoni vetĂ«m jetĂ«n e pĂ«rtejme”.

Një turmë që vetëm lëviz kokën. Asnjë pyetje. Asnjë sfidim i arsyes. Një rit automatik, ku njerëzit nuk mendojnë, por ndjekin. Një fe që nuk mëson si të jetosh me dinjitet, por vetëm si të kesh frikë. Një dogmë e zbehtë, pa frymë.

Një ritual injorance, në mes të Evropës, ndërkohë që vetë Arabia Saudite ka filluar të shkundë zinxhirët e një mentaliteti të vjetër.

Pyetja që qëndron para institucioneve është, Nëse Arabia Saudite Po Ndryshon, Pse Ne Jo. Pse ne lejojmë të palejueshmen.

Në shkretëtirën e Sharaan-it, tek vështroj perëndimin e diellit mbi Desert Rock Resort, nuk mund të mos mendoj për një kontrast të thellë ku Arabia Saudite po ndryshon sepse e ka kuptuar se errësira nuk ndërton qytetërime. Ajo po modernizohet, po integrohet në botën globale, po investon në dije dhe zhvillim.

Po ne ku po e çojmë botën shqiptare.

Nëse një vend që dikur ishte simbol i konservatorizmit të ashpër po ndryshon, çfarë na ndalon ne?

Nëse Arabia Saudite po ndërton një të ardhme të hapur dhe të integruar, pse Kosova, Maqedonia e Veriut dhe Shqipëria po lejojnë të burgosen në një model fe të falsifikuar, të importuar nga predikues pa dije?

Ne kemi një zgjedhje. Ose të mbetemi robër të një errësire që nuk është as e jona, as Islami i së vërtetës. Ose të ecim përpara, të ndërtojmë një shoqëri ku feja dhe moderniteti mund të ecin së bashku, siç po bën vetë Arabia Saudite sot.

Sepse nëse një vend që dikur ishte simbol i fanatizmit po ndryshon, çfarë na ndalon ne?

Në fund të fundit, Zoti nuk kërkon injorancë. Ai kërkon mençuri.

Arabia Saudite po zgjohet nga një ëndërr e gjatë konservatore. Pyetja është:

A do të zgjohet edhe Ballkani?

P.S.

Në Desert Rock Resort dhe në qetësinë e natës së Sharaan-it, ku Alexandri si astronom, na shpjegon qytetin e ardhmërisë nën një qiell ku yjet duken më afër se kudo tjetër, edhe mendimi rrjedh ndryshe.

Aty e kuptova se vetmia nuk është boshllëk, por hapësirë për të shkruar, është hapësirë ku njeriu e ndjen veten si pjesë të një madhështie më të madhe, por edhe si një pikë e vogël në pafundësinë e universit.

Kuptohet pse në këtë vetmi lindën mendimtarët, poetët, filozofët e mëdhenj të botës islame. Mendimet lindin në natë të heshtur, mes gurëve dhe rërës që flet me erën, ku feja nuk është britmë, nuk është frikë, nuk është urdhër, por një urë mes shpirtit dhe arsyes.

Një hoxhë i vërtetë nuk i mbyll njerëzit në errësirë, por i udhëzon drejt dritës. Një mendimtar nuk kërcënon, por pyet. Një njeri që e prek Zotin nuk ka frikë nga dija, por e kërkon atë.

Në këtë natë të qetë, ku heshtja nuk është bosh, por kuptim, është e qartë se feja nuk është armike e mençurisë, vetëm injoranca është armike.

Dhe pyetja e vërtetë mbetet: nëse në këtë vend, në këtë shkretëtirë, ka lindur mendimi, urtësia dhe dija, pse shqiptarët në veçanti në Kosovë e Maqedoni dhe pse jo në Shqipëri dhe pastaj edhe në regjionin Preshevës e Sanxhakut po e pranojnë versionin më të varfër të saj?

Versionin e Arabisë Saudite që po vdes dhe po lind një tjetër e vitit 2030.

Një rrëfim për Janullatos: Mes ritit të paqes dhe gurëve që flasin greqisht

✇Java News
By: Baton Haxhiu
20 February 2025 at 11:53

Nga Baton Haxhiu

Nuk jam as nacionalist, as një njeri që e sheh botën përmes kufijve të ngurtë. Nuk më shqetëson diversiteti dhe nuk kam frikë nga ndikimet kulturore.

Përkundrazi, gjithmonë kam besuar se identitetet nuk janë të ngurtë, por një rrjedhë e përhershme mes asaj që kemi qenë dhe asaj që bëhemi. Por ka momente kur një ndjenjë e pazakontë të kap befas, një moment ku kupton se diçka është zhvendosur, diçka ka ndryshuar pa u vënë re.

KĂ«tĂ« ndjenjĂ« e pĂ«rjetova pas vdekjes sĂ« Anastas Janullatosit. E pashĂ« ceremoninĂ«, nderimin e tij nga tĂ« gjithĂ«, prania e dy liderĂ«ve – Edi Rama dhe Kyriakos Mitsotakis – nĂ« atĂ« ritual tĂ« fundit ishte njĂ« moment solemn, njĂ« gjest dinjitoz qĂ« kalonte pĂ«rtej politikĂ«s. Por ndĂ«rsa ndiqja gjithĂ« kĂ«tĂ«, mĂ« erdhi ndĂ«rmend diçka tjetĂ«r: jo vetĂ«m njeriu qĂ« po pĂ«rcillej, por ajo qĂ« kishte lĂ«nĂ« pas.

Kur disa ditë më vonë u ndodha në Korçë, në qendër të qytetit, para katedrales që ai kishte ngritur, kuptova për herë të parë diçka që nuk e kisha menduar më parë. Nuk ishte thjesht një kishë e re, nuk ishte thjesht ringritja e besimit pas dekadave të ndalimit.

Ishte diçka më e madhe, një projekt që kishte shkuar përtej besimit. Ishte një shije e përkryer helene, një vulë estetike dhe kulturore që nuk le vend për dyshime. Një prani që, nëse nuk do të flitej shqip përreth, do të më kishte bërë të mendoja se nuk ndodhesha në Shqipëri, por në ndonjë qytet të vogël në Greqi.

Dhe kështu, më lindi një pyetje që nuk kishte të bënte me kufijtë apo me nacionalizmin, por me diçka më të thellë: kur estetika dhe arkitektura ndryshojnë në këtë mënyrë, a ndryshon edhe kujtesa? A ndryshon edhe mënyra se si një qytet e sheh veten dhe si do të shihet në të ardhmen?

Janullatosi solli paqen, riktheu besimin dhe ndĂ«rtoi me mjeshtĂ«ri – por a ndĂ«rtoi ai edhe njĂ« rrĂ«fim tĂ« ri, njĂ« rrĂ«fim qĂ« nĂ« heshtje flet njĂ« gjuhĂ« tjetĂ«r nga ajo qĂ« ky qytet e ka folur gjatĂ« gjithĂ« historisĂ«?

Udhëtimi im drejt Korçës nisi disa ditë pas ceremonisë së varrimit të Kryepeshkopit Anastas Janullatos. Një përcjellje dinjitoze, ku përkrah meshtarëve dhe klerikëve, qëndronin dy burra që në politikë shpesh kanë shfaqur botë të kundërta: Edi Rama dhe Kyriakos Mitsotakis.

Ishin aty, njĂ«ri me dorĂ«n e mbĂ«shtetur mbi gjurin tjetri me duart e bashkuara pĂ«rpara, dy figura qĂ« rrallĂ« shihet tĂ« ndalen me atĂ« pĂ«rulĂ«si. Nderuan njĂ« njeri qĂ« kishte kaluar pĂ«rtej kufijve tĂ« fesĂ« e tĂ« kombĂ«sive. PĂ«r njĂ« çast, dukej sikur kishte rĂ«nĂ« heshtja mbi gjithçka tjetĂ«r. TĂ« pranishĂ«m jo pĂ«r tĂ« mbrojtur vijat mes dy shteteve, por pĂ«r tĂ« respektuar njĂ« njeri qĂ« ndĂ«rtoi njĂ« tjetĂ«r lloj kufiri – atĂ« tĂ« shijes.

Pak javĂ« mĂ« vonĂ«, ndĂ«rsa ecja nĂ« sheshin e Korçës, nĂ«n qiellin e hapur qĂ« mbĂ«shtillej lehtĂ« nga retĂ«, ndjeva se gjithçka pĂ«rreth fliste pĂ«r tĂ«. Katedralja e madhe ortodokse, “Ngjallja e Krishtit”, qĂ«ndronte aty si njĂ« vulĂ« e kohĂ«s sĂ« tij.

Ishte e pamundur të mos e shihje. Një prani që të drejtonte sytë dhe mendimet. E gjithë Korça, e famshme për stilin e saj evropian, për frymën borgjeze që kishte mbi supe në mënyrë të pashmangshme Perëndimin dhe Lindjen, tani kishte në zemër një monument që fliste greqisht.

Por që ta kuptosh këtë transformim, duhet të dish se çfarë ka qenë më parë.

Katedralja e vjetĂ«r e Korçës – NjĂ« elegancĂ« shqiptare

Përpara se diktatura e Enverit të shkatërronte gurët dhe kujtesën, nga disa foto që kisha me vete aty, kishte qëndruar një tjetër kishë ortodokse, ajo e Shën Gjergjit. Një ndërtim që mbante hijen e qytetit që e rrethonte.

“Ishte moderne pĂ«r kohĂ«n e saj”, shkruante AleksandĂ«r Meksi nĂ« librin e tij.

E pastër me dy kulla që nuk i lartësonin vetëm kambanat, por edhe shijen e një komuniteti që kishte parë Perëndimin dhe nuk kishte frikë ta sillte në Shqipëri.

Ata qĂ« e njihnin kĂ«tĂ« shije, Henri Çili i pari, mĂ« thoshte se fasada e saj ishte e pĂ«rmbajtur, pothuajse simetrike nĂ« elegancĂ«n e saj, me njĂ« frymĂ« arkitekturore qĂ« nuk i nĂ«nshtrohej as dogmĂ«s otomane e as imazhit tĂ« kishave bizantine.

Ishte një kishë që mund ta gjeje në një qytet të vogël italian, ose në ndonjë qendër urbane ballkanike ku ndikimi austro-hungarez kishte lënë gjurmët e tij.

Shkurt, shija e filantropeve atdhetarĂ« tĂ« Korçës, Turtulli me tĂ« tjerĂ« – rrĂ«fente Çili.

Ajo kishë fliste shqip në formë dhe qëndrim. Nuk imponohej me kupola të rënda. Nuk kishte atë dramën bizantine. Kishte finesë.

Dhe mbi tĂ« gjitha, kishte njĂ« ndjenjĂ« tĂ« qartĂ« se ortodoksia nĂ« ShqipĂ«ri kishte marrĂ« rrugĂ«n pĂ«r t’u bĂ«rĂ« diçka tjetĂ«r – njĂ« bashkim i njĂ« kishe moderne mes PerĂ«ndimit dhe Lindjes, ku shqiptari, ortodoks apo jo, mund tĂ« shihte veten pa pasur ndjesinĂ« se i pĂ«rkiste njĂ« kombi tjetĂ«r.

Pastaj erdhi heshtja. Pastaj erdhi fshirja. Pastaj erdhi Enveri dhe si një puritan komunist u shfaq si barbar. E shkatërroi kujtesën.

Janullatosi – Njeriu qĂ« ktheu besimin dhe shijen greke

Rrëfimi në Korçë nuk e ka ndjesinë e këtij shpjegimi. Që lidh kujtesën me atë që do vijë.

Kur Janullatos mbĂ«rriti nĂ« vitet ‘90, ai nuk erdhi vetĂ«m pĂ«r tĂ« rindĂ«rtuar kishat. Ai erdhi pĂ«r tĂ« rindĂ«rtuar njĂ« botĂ«. NjĂ« botĂ« qĂ« kishte humbur jo vetĂ«m ikonat, por edhe fjalĂ«t, ritualet dhe frymĂ«n. KĂ«tĂ« fshirje tĂ« kujtesĂ«s ai e tregoi me rrĂ«fimin e tij pĂ«r tĂ« ardhmen.

Henri Çili nuk Ă«shtĂ« i pezmatuar vetĂ«m pĂ«r atĂ« qĂ« Korça ka pĂ«rjetuar, por shumĂ« i prekur se ai, Janullatosi, ka ndĂ«rtuar edhe 150 kisha te tjera, rrĂ«fen Çili.

Ai po erdhi me paqen, me buzëqeshjen e butë që nuk ndryshoi as në debatet më të ashpra, dhe ndërtoi vizionin për të bërë besimi ortodoks të ngrihej sërish mbi rrënojat e komunizmit, më thotë një miku im në Korçë.

Por bashkĂ« me tĂ«, ai solli diçka tjetĂ«r – njĂ« estetikĂ« tĂ« plotĂ«, tĂ« formuar diku mes AthinĂ«s dhe JaninĂ«s, mes Epirit dhe manastireve tĂ« Peloponezit. Ishte shija e pĂ«rkryer greke. NjĂ« shije qĂ« nuk kishte dilema. NjĂ« gjuhĂ« arkitekturore qĂ« nuk linte hapĂ«sirĂ« pĂ«r dyshime.

Katedralja qĂ« ai ndĂ«rtoi nĂ« qendĂ«r tĂ« Korçës Ă«shtĂ« dĂ«shmia mĂ« e qartĂ« e kĂ«saj. Kupola e madhe, harqet, fasadat me gurĂ« dhe tulla nĂ« harmoni tĂ« plotĂ«. Dy kullat e holla qĂ« rrethojnĂ« hyrjen – Ă«shtĂ« njĂ« dizajn qĂ« e kam parĂ« gjithkund kur kam qenĂ« nĂ« Greqi. Nga Meteora nĂ« qytetet e vogla si Janina, nĂ« çdo fshat ku njĂ« kishĂ« u ndĂ«rtua mbi njĂ« kodĂ«r, shija Ă«shtĂ« e njĂ«jtĂ«.

Nëse nuk do të dëgjoja shqipen përreth në Korçë, për një çast mund të besoja se isha në një qytezë greke.

Prandaj, ajo nuk është thjesht një kishë. Ajo është një mesazh i qartë. Një mesazh që thotë se këtu ka frymë bizantine, këtu ka frymë helene. Një vulë që nuk mund ta anashkalosh. Një shije që nuk kërkon leje për të hyrë. Ajo thjesht vendoset.

Janullatos dhe shija e ardhmërisë

Janullatosi e dinte mirë se çfarë po bënte. Ai e rindërtoi besimin, por e rindërtoi edhe hapësirën e tij. Ai nuk ndërtoi thjesht kisha. Ai ndërtoi kujtesën e ardhshme. Një kujtesë që do të mbijetojë gjatë, përtej jetës së tij. Një kujtesë që një ditë, kur ndonjë i huaj të ndalet në Korçë dhe të çon kokën drejt katedrales, do të mendojë se kjo tokë ka folur greqisht më shumë sesa ka folur shqip. Jo sepse është e vërteta e plotë, por sepse gurët dhe kupolat shpesh flasin më fort se njerëzit.

Dhe kur po analizoja këtë u ktheva të rituali që kishte në Tiranë.

Kur pashë përuljen përpara arkivolit të tij, më kaloi në mendje kjo e fundit.

A ishin aty pĂ«r njĂ« njeri qĂ« ndĂ«rtoi paqen? Apo pĂ«r njĂ« njeri qĂ« e shĂ«noi tokĂ«n me shijen e tij? A po nderonin jetĂ«n e tij shpirtĂ«rore apo atĂ« estetike? Ndoshta tĂ« dyja. Sepse nĂ« Ballkan, shpesh nuk mund t’i ndash.

U largova nga Korça me ndjesinĂ« se Janullatosi nuk la pas thjesht besimtarĂ« mĂ« tĂ« fortĂ«, por edhe njĂ« hartĂ« tĂ« re ndjenjash. NjĂ« qytet qĂ« gjithmonĂ« kishte qenĂ« krenar pĂ«r europianizmin e tij, tani kishte nĂ« zemĂ«r njĂ« kishĂ« qĂ« flet greqisht. Dhe kjo ndoshta ishte trashĂ«gimia mĂ« e thellĂ« e tij – njĂ« paqe qĂ« ecĂ«n lehtĂ« mbi gurĂ« qĂ« do tĂ« mbajnĂ« gjithmonĂ« aromĂ«n e jugut.

Ajo është bukuri, është finesë. Por është edhe një kujtesë se ndonjëherë, gjuha e gurëve mund të zgjasë më shumë se ajo e njerëzve. Dhe ajo gjuhë, sot në Korçë, tingëllon shumë afër asaj që dëgjoj kur shkel në Greqi. Një greqishte e gurit, e qetë, e përhershme.

❌
❌