Beteja e Thethit fitohet në zyrat e shtetit
Nga Mero Baze
Disa vite mĂ« parĂ«, gati njĂ« dekadĂ«, u pĂ«rpoqa me shumĂ« miq tĂ« mi tĂ« bĂ«ja qoftĂ« edhe privatisht njĂ« plan urbanistik pĂ«r fshatin tim dhe pastaj tâia ofroja atĂ« bashkisĂ« qĂ« tĂ« ishte si njĂ« lloj manuali pĂ«r zhvillimin e fshatit. Askush nuk e merrte pĂ«rsipĂ«r. Bashkia jo e jo. GjithmonĂ« mĂ« dĂ«rgonte njĂ« djalĂ« qĂ« merrej me marrĂ«dhĂ«nie publike dhe mĂ« thoshte: âĂfarĂ« problemi ke?â Nuk kisha asnjĂ« problem. Por mĂ« duhej njĂ« plan urbanistik qĂ« tĂ« vizatonte rrugĂ«n pĂ«r çdo lagje tĂ« fshatit qĂ« tĂ« kishte akses dhe tĂ« tregonte se ku duhet tĂ« zhvillohej pĂ«r ata qĂ« kishin dĂ«shirĂ« tĂ« ktheheshin.
Një ditë, duke e kthyer në problem këtë gjë, dikush më gjen një plan urbanistik të fshatit të vitit 1987, në arkivën e Këshillit të Rrethit në Gjirokastër. Ishte në kalk, i dëmtuar pjesërisht, por i lexueshëm. E skanova dhe riparova dhe pashë që ishte i jashtëzakonshëm. Asnjë arkitekt nga shokët e mi që e mora nuk do ta bënte dot ashtu siç e kishte bërë një topograf i kohës së komunizmit, ndihmuar nga urbanisti i rrethit. Qysh më 1987, kishte llogaritur ku mund të zhvillohej pjesa e fshatit për banim, ku për argëtim e turizëm, dhe kishte shpërthyer zonat e izoluara të fshatit që janë ende me ferra, duke i dhënë jetë përrojve dhe brigjeve përreth.
Prej asaj dite, unĂ« ende nuk kam pĂ«rgjigje nga askush nĂ«se ky plan Ă«shtĂ« nĂ« fuqi, a ka fuqi ligjore ende dhe a mund tĂ« bĂ«het âupdateâ. Nuk po flas pĂ«r leje, se me burokracinĂ« qĂ« ekziston pĂ«r tĂ« marrĂ« leje nĂ« fshat, nuk shkon askush tĂ« marrĂ«. ĂshtĂ« mĂ« e lehtĂ« tĂ« pĂ«rballosh njĂ« betejĂ« me kallash me FNSh se sa njĂ« betejĂ« letrash me zyrat e urbanistikĂ«s nĂ« rrethe apo nĂ« TiranĂ«.
Ajo që po ndodh në Theth është një film i parë që do të përsëritet edhe në të ardhmen, aty dhe në vende të tjera me potencial të lartë turistik. Arsyeja nuk është vetëm mospërmbajtja e banorëve të zonës për të ndërtuar ku të munden, por edhe shteti shqiptar.
Që zonat me potencial turistik duhen ruajtur nga ndërtimet pa leje, qoftë edhe me armë, kjo nuk do debat. Problemi është se forca si parim përdoret kur prishet një rregull i qëndrueshëm, por ne nuk kemi ende një rregull.
Ajo që u mungon fshatrave shqiptarë është një plan i detajuar urbanistik, vijat e verdha të fshatit dhe garancia që plani nuk ndryshon dhe është afatgjatë.
Ajo fotografia e Kishës së Thethit dhe fusha ikonike para saj ka 100 vjet që është kartolina e alpeve shqiptare. Që nga koha e Edith Durham-it, ajo postohet në çdo vend të botës kur flitet për veriun e Shqipërisë. Natyrisht që duhet ruajtur ashtu.
Por turizmi, nga ana tjetër, do përgjigje.
Dhe ShqipĂ«ria ka nevojĂ« pĂ«r njĂ« Kod urbanistik me tre tĂ« pestat e votave, pĂ«r zonat me potencial turistik, qĂ« tĂ« jetĂ« i vĂ«shtirĂ« pĂ«r tâu ndryshuar.
PĂ«r 35 vjet, Thethi e meritonte njĂ« plan urbanistik tĂ« konsoliduar, tĂ« vendosur nĂ« qendĂ«r tĂ« fshatit, nĂ« njĂ« hartĂ« gjigande ku tâu tregohej tĂ« gjithĂ«ve ku ka mundĂ«si tĂ« ndĂ«rtohet dhe çfarĂ« tĂ« ndĂ«rtohet. Me siguri qĂ« dhe po tâia kishe kĂ«rkuar qeverisĂ« gjermane, do ta bĂ«nte falas, do tĂ« sillte arkitektin mĂ« tĂ« mirĂ« pa lekĂ«. Kjo, sĂ« paku, do frenonte Ă«ndĂ«rrimtarĂ«t e shkatĂ«rrimit dhe do tâi pĂ«rballte banorĂ«t vetĂ«m me burokracitĂ« e lejeve tĂ« ndĂ«rtimit.
Por minimumi, ShqipĂ«ria ka nevojĂ« tĂ« ketĂ« njĂ« plan urbanistik tĂ« konsoliduar nĂ« çdo fshat, mundĂ«sisht tĂ« bĂ«rĂ« publik nĂ« qendĂ«r tĂ« fshatit, pĂ«r tâu treguar tĂ« gjithĂ«ve se kush do tĂ« ndĂ«rtojĂ«, do tĂ« ndĂ«rtojĂ« nĂ« kĂ«to vende dhe nĂ« kĂ«tĂ« mĂ«nyrĂ«. Kjo heq koston e lartĂ« tĂ« lakmisĂ« dhe shĂ«mtisĂ« urbane qĂ« pjell interesi i lartĂ« pĂ«r turizmin nĂ« ato zona, por nga ana tjetĂ«r e bĂ«n edhe tĂ« parashikueshĂ«m zhvillimin, pasi tregon ku duhet tĂ« lihen rrugĂ«t, ku duhet tĂ« jenĂ« ndĂ«rtesat e fshatit dhe ku objektet me destinacion turizmin apo jetĂ«n sociale.
Kjo nuk është se mund ta frenojë tërësisht fenomenin e ndërtimeve pa leje, por do të ulë shumë kostot e atyre që u ikën dëm mundimi për gjëra të mëdha dhe të shëmtuara.
SĂ« dyti, masat represive dhe sidomos shqiptimi i gjobave tĂ« frikshme dhe ndĂ«rtimi i njĂ« aparati mbikĂ«qyrĂ«s represiv Ă«shtĂ« njĂ« arsye e fortĂ« pĂ«r ndĂ«rtime pa leje, pasi inspektorĂ«t hajdutĂ« i pĂ«rdorin ato gjoba pĂ«r tâi frikĂ«suar njerĂ«zit dhe pĂ«r tâi rrjepur.
Greqia, e cila ka mentalitet tĂ« pĂ«rafĂ«rt me ne pĂ«r ndĂ«rtimet pa leje, e ka zgjidhur duke e thjeshtuar ligjin e ndĂ«rtimit pa leje. Sipas ligjit, ai qĂ« ndĂ«rton nĂ« tokĂ«n qĂ« nuk e ka tĂ« vetĂ«n, ndĂ«rtimi i kalon pronĂ« tĂ« zotit tĂ« tokĂ«s. NĂ«se ai Ă«shtĂ« privat, e merr ai; nĂ«se Ă«shtĂ« shteti, e merr shteti. Pra, ia merr 100 pĂ«r qind pronĂ«n, nuk hyn nĂ« negociata, gjoba, pĂ«rqindje, etj. Kaq mjafton qĂ« askush tĂ« mos harxhojĂ« asnjĂ« lek pĂ«r âtokĂ« tĂ« zĂ«nĂ«â.
Kjo e shoqëruar me planin urbanistik, që ata që e kanë tokën e tyre ta dinë se ku dhe çfarë duhet të ndërtojnë, e lehtëson procesin, pasi në fund të fundit, ky i dyti ka nevojë për legalizim urbanistik, por jo për pronën.
Dhe sĂ« fundmi, pĂ«rsĂ«ri, i vetmi mjet qĂ« tĂ« na shpĂ«tojĂ« nga mbrojtja me armĂ« nga ndĂ«rtimet pa leje, Ă«shtĂ« liberalizimi dhe deregullimi i jetĂ«s nĂ« fshat. LehtĂ«simi i procedurave pĂ«r tĂ« marrĂ« leje, dhĂ«nia e tyre nga zyrat urbanistike tĂ« bashkive me njĂ« procedurĂ« tĂ« thjeshtuar dhe projekte tĂ« imponuara nga vetĂ« bashkia sipas njĂ« kodi urbanistik pĂ«r fshatrat, ku pĂ«rfshihet identiteti i zonĂ«s dhe tipologjia e ndĂ«rtimit, do tâi çojĂ« gjithĂ« njerĂ«zit drejt ligjshmĂ«risĂ«. Dhe kjo do tĂ« na shpĂ«tojĂ« nga mbrojtja me armĂ« tĂ« territorit prej zaptimeve dhe ndĂ«rtimeve pa leje.
Ndryshe, këtë betejë do ta shikojmë çdo vit, pasi njerëzit, në fund të fundit, duan të zhvillojnë pronat e tyre dhe, kur nuk u jep zgjidhje shpejt dhe qartë, do bëjnë ato marrëzira që kanë bërë në Theth.
Deregullimi i procedurave për leje ndërtimi në fshat, hartimi i planit urbanistik për çdo fshat, jo me tender, por nga bashkitë përkatëse, bazuar edhe në studime të vjetra, thjeshtimi i lejeve dhe heqja e masave represive që janë në duar të inspektorëve hajdutë, do ta relaksojë raportin e banorëve të fshatit me territorin dhe shtetin, ku ende nuk janë pjesë e pranuar e tij, pasi ende i trajtojnë si banorë të dorës së dytë.
The post Beteja e Thethit fitohet në zyrat e shtetit first appeared on JavaNews.al.