Nga Gazeta Si- Menjëherë pas ngritjes nga aeroporti i Ahmedabad, motorët e Boeing 787 të Air India, i rrëzuar më 12 qershor, janë fikur, nuk janë ndalur për shkak të ndonjë defekti. Dhe kur kjo ndodhi, njëri nga pilotët i tha tjetrit: “Pse i ndale?”. Duke marrë përgjigjen: “Nuk e bëra unë”. Detaji gjendet në faqen 14 të raportit paraprak të hetimit që autoritetet indiane e publikuan në mbrëmjen e vonë të 11 korrikut. Një dokument që ngre shumë pikëpyetje, por që për herë të parë përqendron shkakun kryesor në atë që ka ndodhur në kabinën e pilotëve.

Paralajmërimet

Siç raporton Corriere, dy burime perëndimore që kanë dijeni për hetimet shpjegojnë se fikja është kryer nga “dikush brenda kabinës”. Sipas hetuesve vendas, sapo avioni u shkëput nga pista, regjistruesi i të dhënave të fluturimit, një nga dy kutitë e zeza, regjistroi se dy ndërprerësit që kontrollojnë rrjedhën e karburantit drejt motorëve u zhvendosën nga “Run” në “Cutoff” “me një interval prej një sekonde”, duke ndalur kështu rrjedhën e  vajgurit dhe duke fikur motorët.

Alarmi

Në atë moment një nga dy pilotët bëri atë pyetje, edhe pse raporti nuk specifikon se cila nga frazat u tha nga komandanti dhe cila nga zëvendëskomandanti, as se cili prej tyre dha sinjalin e emergjencës «Mayday, Mayday, Mayday».

Fluturimi AI171 i Air India u rrëzua në periferi të Ahmedabad rreth tridhjetë sekonda pas ngritjes. Avioni, i destinuar për Londër Gatwick, kishte në bord 242 persona dhe pati menjëherë probleme me fuqinë e motorëve. Nga përplasja humbën jetën 270 veta: 241 nga pasagjerët (vetëm një mbijetoi) dhe anëtarët e ekuipazhit, si dhe 29 të tjerë që ndodheshin në mensën universitare ku avioni u përplas.

The post Publikohet raporti paraprak i rrëzimit të avionit në Indi, një pilot pyet tjetrin: Pse i fikët motorët? appeared first on Gazeta Si.

Nga Georgio Konstandi– Alen Muhic ishte një nga shumë fëmijët e lindur si pasojë e përdhunimeve gjatë luftës në Bosnje. Tani ai ka shkruar një kujtim për “një heshtje që ka zgjatur shumë gjatë.”

“Këtë libër e kam mbajtur brenda vetes për 30 vjet” thotë Alen Muhic.

I lindur nga një nënë boshnjake e përdhunuar nga një ushtar serb në qytetin e Focës gjatë luftës, Muhic u braktis në një spital në vitin 1993.

Në spitalin e Goraçdes, një kujdestar me emrin Muharem e birësoi Alenin si djalin e tij, për t’u rritur nga ai dhe gruaja e tij, Advija, si pjesëtar i familjes Muhic.

Tani, pas dekadash stigmatizimi, Muhic po boton kujtimet e tij të para, “Unë jam Alen”.

Këtë vit shënohen 30 vjet nga përfundimi i luftës së Bosnjës 1992-1995, gjatë së cilës rreth 20,000 deri në 30,000 gra ishin viktima të dhunës seksuale.

Në Focë, një qytet në juglindje të lumit Drina, gratë boshnjake u kapën dhe u mbajtën në robëri nga ushtarë serbë, përfshirë edhe të ashtuquajturit “luftëtarët e fundjavës” nga Mali i Zi. Gratë u përdhunuan dhe u torturuan sistematikisht, kryesisht gjatë verës së vitit 1992. Ndër to ishte edhe nëna biologjike e Muhic.

Në këto 30 vjet që kanë kaluar, Muhic ka qenë aktiv në avokimin për më shumë dukshmëri dhe të drejta të barabarta për ata fëmijë që, si ai vetë, janë lindur si rezultat i përdhunimeve të luftës. Ai është anëtar i Shoqatës së Fëmijëve të Harruar të Luftës, e cila synon të sigurojë njohje ligjore dhe shoqërore, si dhe respekt për fëmijët e lindur nga dhuna e luftës.

Kujtimet e tij, Unë jam Alen, janë autobiografia e parë e shkruar nga një prej këtyre fëmijëve.

“Ky libër nuk është vetëm për mua,  ky është një libër për një heshtje që ka zgjatur shumë dhe për një zë që ka vendosur të mos heshtë më,” tha ai për BIRN në një intervistë.

Nuk hesht më

Muhic ishte dhjetë vjeç kur mësoi kush ishin prindërit e tij biologjikë, pasi pati një sherr në oborrin e shkollës ku një nxënës tjetër e quajti “bir çetniku i adoptuar”. “Çetnik” është një term përçmues për serbët, që i referohet milicive nacionaliste serbe të Luftës së Dytë Botërore. “Si fëmijë nuk e kuptoja origjinën time, por ndjeja se diçka nuk ishte si tek të tjerët,” kujton Muhic.

Libri i tij trajton një mori temash që lidhen me fëmijët e harruar të luftës së Bosnjës. “Një nga temat kryesore është identiteti: kush jam, nga vij, dhe si të jetosh si një fëmijë i lindur nga një përdhunim lufte. Kjo është një barrë, por edhe një mision.

“Pastaj është dashuria dhe birësimi: historia e familjes sime Muhic, e babait tim Muharem dhe nënës sime Advija, të cilët më pranuan dhe më deshën si fëmijën e tyre. Dashuria e tyre është ajo që më shpëtoi.”

Muhic thotë se libri trajton gjithashtu stigmatizimin që ai dhe fëmijët e tjerë të luftës kanë përjetuar, i shtuar edhe nga vështirësia për të jetuar “në një shoqëri që hesht për ne ose kthen kokën nga ana tjetër.”

Ai shkruan për takimin me nënën e tij biologjike, një moment kur “emocionet më pushtuan”, thotë ai. Ka deklaruar më herët se ishte në kontakt me nënën biologjike për disa muaj, por “e ndërpremë sepse nuk doja të isha vazhdimisht një traumë në jetën e saj. Edhe ajo ka kaluar shumë,” thekson ai.

Babai i tij biologjik, Radmilo Vukovic, u akuzua nga Gjykata e Bosnjës dhe Hercegovinës në vitin 2006 për përdhunimin e nënës biologjike të Muhic në Focë. Fillimisht u shpall fajtor, por me apel vendimi u rrëzua në gusht 2008.

Muhic shton se kujtimet e tij nuk flasin vetëm për përballjen emocionale me nënën biologjike, por edhe për “udhëtimin tim drejt pranimit dhe paqes me vetveten”.

Të rritesh me stigmën e të qenit i lindur nga një përdhunim lufte ishte një proces “i gjatë dhe shpesh i dhimbshëm” pjekjeje. “Teksa rritesha, zbulova copëza të së vërtetës. Disa më thyen, disa më formësuan,” tha Muhic.

“Pjekuria ime erdhi përmes të tjerëve,  përmes dashurisë së babait dhe nënës sime, përmes takimeve me gra që kishin përjetuar atë që kishte përjetuar nëna ime biologjike, përmes mbështetjes së Dr. Amra Delic, përmes lindjes së djalit tim Rejjan. Secili prej këtyre momenteve më formësoi dhe më solli në pikën ku ndjeva se isha gati, jo vetëm për të folur, por për të qenë një zë.”

Sot, Muhic nuk është vetëm bashkëshort dhe baba, por edhe aktivist për të drejtat e të gjithë fëmijëve në Bosnjë dhe Hercegovinë që janë lindur si pasojë e dhunës seksuale. Edhe pse organizata si Shoqata e Fëmijëve të Harruar të Luftës kanë arritur të lobojnë me sukses për miratimin e ligjeve që u japin status ligjor dhe të drejta këtyre fëmijëve në Distriktin Brçko dhe entitetin e Federatës, Muhic beson se përplasja e brendshme e Bosnjës me këtë çështje vazhdon.

“Shoqëritë tona kanë rindërtuar ndërtesa, por nuk kanë rindërtuar shpirtin. Ndër ata që historia i ka shtyrë në margjina jemi ne fëmijët e lindur nga përdhunimet e luftës. Ne jemi ata fëmijët e harruar të luftës,” thotë ai.

“Çfarë do të doja të shihja është njohja dhe mirëkuptimi. Që shoqëria të pranojë më në fund që ne ekzistojmë, se nuk jemi një turp, por një e vërtetë. Do të doja që institucionet, arsimi, mediat, si dhe ndërgjegjja kolektive, të hapnin hapësirë për këtë çështje,  jo për të kaluarën, por për të ardhmen.”

Pavarësisht sfidave që e presin, Muhic thotë se gëzon shumë bekime që i japin shpresë, si djali i tij, Rejjan: “Në sytë e tij shoh një të ardhme që nuk ka pse të mbajë shenjat e së kaluarës.”

Burimi: Balkan Insight

The post ‘Unë jam Alen’/ Historia e fëmijës boshnjak, që u lind nga një përdhunim appeared first on Gazeta Si.

Nga Alexander Hurst- Tre vjet më parë, në Zyrih për herë të parë, kalova një urë mbi lumin Limmat dhe pashë njerëz duke lundruar poshtë saj gjatë rrugës për në shtëpi nga puna, disa prej të cilëve mbanin birra rastësisht në dorë. Limmat është aq i pastër sa pothuajse të lutet jo vetëm të hidhesh brenda, por edhe ta pish.

Kanali Saint-Martin i Parisit nuk më ka ngjallur kurrë asnjërën dëshirë, por duke u përvëluar nga nxehtësia 38 gradë Celsius e javës së kaluar, doja të mbyllja sytë, të bëja sikur ishte Limmat dhe të hidhesha. Të tjerët nuk ngurronin aq shumë; kishte një radhë njerëzish që ngjiteshin në njërën nga urat për këmbësorë mbi kanal duke pritur radhën e tyre për t’u hedhur, zhytur, për t’u kthyer prapa ose thjesht për t’u hedhur me bark në ujë.

Ndërsa kriza klimatike i hedh efektet e saj shkatërruese gjithnjë e më plotësisht para nesh, qytetet gjatë valëve të nxehtësisë janë nw pikën zero. Nuk është sekret që Parisit i mungojnë hapësirat e gjelbra dhe pemët, duke u renditur në fund të indeksit Green View të MIT-it. Sidomos javën e kaluar, e gjeta veten duke dëshiruar lëndinat e gjelbra të Parc Montsouris, së bashku me shatërvanin e tij publik falas me ujë të gazuar.

Me trotuaret që nxehen dhe djersën që pikon, si mund të krijojmë më shumë hapësira të gjelbra dhe rrugë më të tolerueshme në një qytet me popullsi të dendur, me stok banesash kaq të ndjeshme ndaj nxehtësisë gjithnjë e më intensive të verës?

Përgjigja duket të jetë shtimi i bimësisë dhe masave për qetësimin e trafikut sa herë që është e mundur. Një mur i gjelbër pranë stacionit të metrosë apo shkurre, pemë, lule dhe barëra të egra në vendet e parkimit.

Ekziston “pylli urban” që rritet përpara bashkisë së Parisit, i cili është i treti i kryeqytetit deri më tani, pas 470 pemëve që zëvendësuan një shtrirje të zbehtë betoni dhe dielli në Place de Catalogne, dhe një ripërdorim të shinave të vjetra hekurudhore.

Të dielën, kryetarja e bashkisë së Parisit, Anne Hidalgo, përuroi premtimin e saj famëkeq për ta bërë Senën të notueshme përsëri për herë të parë në një shekull. Mund ta quani një mashtrim, megjithëse ka parizienë të ngazëllyer për të ndërmarrë këtë hap.

Ndërkohë që asnjë nga këto ndryshime të lokalizuara urbane nuk është një zëvendësim për veprimin politik të përgjithshëm për të trajtuar krizën klimatike, do të na duhet të përdorim çdo përshtatje të mundshme për t’i bërë qytetet tona të tolerueshme përballë nxehtësisë ekstreme. Qofshin pellgje të notueshme apo zona të vogla me hije, të gjitha këto gjëra ndihmojnë.

Këtu në Paris, për shembull, po rindërtojnë një kryqëzim pranë apartamentit tim që është gjithashtu shtëpia e një sheshi të vogël. Më parë, gjithçka ishte e shtruar me pllaka të zeza që thithin nxehtësinë; tani, pllaka e zezë është zëvendësuar me gurë, i cili bën një punë më të mirë duke reflektuar diellin, dhe gjysma e sipërfaqes së mëparshme të shtruar është mbjellë.

Përmirësimi vizual është tashmë i padiskutueshëm, dhe brenda pak vitesh, kur bimët të jenë rritur në madhësinë e tyre të plotë, ajo që dikur ishte një ishull nxehtësie do të jetë transformuar në diçka shumë më të freskët dhe më miqësore.

Strategjia e Hidalgos nuk ka qenë pa kritika, por nga brigjet e Senës për këmbësorë deri te përhapja e korsive të biçikletave, kush mund ta mohojë se ka pasur ndikim të shpejtë dhe të lartë?

Sipas Luc Berman, që punon për të përmirësuar infrastrukturën e çiklizmit dhe këmbësorëve, përqindja e udhëtimeve të bëra me biçikletë në Paris ka shkuar nga 2% në 12% në 10 vitet e fundit, ndërsa përdorimi i makinave ka rënë nga 12% në 4%.

“Asnjë qytet tjetër në botë me këtë madhësi nuk ka lëvizur kaq shpejt”, thotë Berman. “Është një shembull i asaj që mund të arrijë guximi politik në nivel lokal.”

Menjëherë pas izolimit nga Covid, qyteti ngriti barriera betoni kudo për të krijuar hapësirë ​​për biçikletat dhe lejoi restorantet të shpërndanin tavolinat në rrugë. Këto masa të përkohshme tani janë transformuar në infrastrukturë të përhershme çiklizmi dhe kërkesë të përhershme për tarracat e zgjeruara të restoranteve.

Kjo është e ardhmja jonë. Për momentin, nxehtësia ekstreme është ende vetëm një javë këtu, një javë atje me netë të djersitura dhe pa gjumë, por do të përkeqësohet. Zoologu kanadez dhe aktivisti i klimës David Suzuki deklaroi së fundmi se “është tepër vonë” për të zgjidhur krizën. Ne mundemi dhe duhet të bëjmë sa më shumë që të mundemi, sa më shpejt që të jetë e mundur, për të kufizuar çdo të dhjetën e shkallës së ngrohjes shtesë, por e kemi dëmtuar të tashmen dhe të ardhmen tonë në një mënyrë të pakthyeshme dhe tashmë po e ndiejmë këtë. E tëra çfarë mund të bëjnë qytetet është të përshtaten.

*Alexander Hurst është gazetar i Guardian Europe.

The post ‘Nxehtësia ekstreme është e ardhmja jonë dhe Europa duhet të përshtatet’ appeared first on Gazeta Si.

Gazeta Si – Në Meksikë, një fraksion i Kartelit Sinaloa, grupi më i fuqishëm i trafikimit të drogës në botë, është bashkuar me një ish-grup rival, Kartelin Jalisco Nueva Generación, një zhvillim që po ndryshon sistemin e krimit të organizuar dhe mund të ketë pasoja për trafikimin e drogës në Shtetet e Bashkuara dhe në të gjithë botën.

Kjo aleancë është aq e pazakontë dhe aq e rëndësishme saqë disa krahasime shumë krijuese janë përdorur për ta përshkruar atë: në një artikull në “New York Times”, një ekspert tha se “është sikur Bregu Lindor i Shteteve të Bashkuara, të ishte shkëputur nga pjesa tjetër e vendit gjatë Luftës së Ftohtë dhe të ishte bashkuar me Bashkimin Sovjetik”.

Një ekspert tjetër, duke folur për fraksionin e kartelit Sinaloa që u bashkua me Jalisco Nueva Generación, përdori një metaforë futbolli: “Është si të sjellësh Mesin në ekipin tënd”.

Kjo aleancë po zhvillohet në kontekstin e një lufte të brendshme të dhunshme brenda kartelit Sinaloa, e cila është krahasuar me një “luftë civile”.

Lufta filloi rreth një vit më parë, në fund të korrikut 2024, kur Shtetet e Bashkuara arrestuan Ismael Zambada García, i njohur si “El Mayo”, një nga udhëheqësit më të rëndësishëm të kartelit Sinaloa.

Zambada García, që u zbulua më vonë, ishte arrestuar falë tradhtisë së njërit prej partnerëve të tij kryesorë të biznesit, Joaquín Guzmán López, një tjetër udhëheqës i kartelit.

Joaquín Guzmán López kishte bërë një marrëveshje dorëzimi me autoritetet amerikane dhe kishte premtuar të dorëzohej në këmbim të një dënimi më të ulët. Për të bindur autoritetet amerikane, përveç vetëdorëzimit, ai bëri të arrestohej edhe “El Mayo”.

Joaquín Guzmán López dhe tre vëllezërit dhe gjysmëvëllezërit e tij quhen “Los Chapitos”, sepse të gjithë janë bij të Joaquín “El Chapo” Guzmán, trafikantit më të famshëm meksikan të drogës të arrestuar në vitin 2016 (“chapitos” do të thotë “Chapot e vegjël” në spanjisht).

Sot ka dy “Chapitos” në liri: Ivan Guzmán Salazar dhe Jesus Alfredo Guzmán Salazar, të cilët janë udhëheqësit e fraksionit “Chapitos”. Fraksioni tjetër është ai i trafikantëve të drogës që i mbetën besnikë “El Mayo”-s, i njohur si “Mayiza”. Këto dy fraksione janë ato që, në vjeshtë, filluan luftën civile brenda kartelit Sinaloa.

Lufta ka shkaktuar një rritje të dhunës në Meksikë, ku për njëzet vjet çdo vit dhjetëra mijëra njerëz vriten në përleshjet midis trafikantëve të drogës dhe forcave të policisë.

Për shembull, të martën në Culiacán (kryeqyteti i shtetit meksikan të Sinaloas, ku karteli është më i fuqishmi), u vranë 20 persona, pesë prej tyre iu prenë kokat.

Shteti meksikan dhe administrata amerikane e Donald Trump kanë hyrë gjithashtu në luftën civile të kartelit Sinaloa.

Nën presionin e Trump, Meksika ka filluar të godasë më ashpër kartelet e drogës: veçanërisht ato, si karteli Sinaloa, që sjellin fentanil në Shtetet e Bashkuara, një opioid që ka qenë përgjegjës për një krizë të madhe varësie në vend për vite me radhë.

Kjo rritje e aktivitetit kundër kartelit Sinaloa ka penalizuar veçanërisht fraksionin “Chapitos”, i cili është më i fortë në zonat urbane, ku bastisjet dhe arrestimet janë më të lehta.

Sipas një llogaritjeje nga gazeta meksikane “El Universal”, qeveria arreston dy anëtarë të “Chapitos” për çdo “Mayiza”.

Aktiviteti i qeverisë, i kombinuar me faktin se “Mayiza” janë përgjithësisht më të armatosur dhe të organizuar më mirë, i ka dobësuar progresivisht “Chapitos”-at, të cilët, në vështirësi, janë përpjekur të kërkojnë aleanca të jashtme: ata e gjetën atë në kartelin Jalisco Nueva Generación (CJNG), i themeluar në vitin 2006 fillimisht si një grup paramilitar.

CJNG ka qenë një nga rivalët më të fortë të kartelit Sinaloa për vite me radhë dhe fakti që “Chapitos” kanë formuar një aleancë me të, është vërtet i jashtëzakonshëm.

Aleanca nuk është ende zyrtare (dhe tradhtitë janë të zakonshme në botën meksikane të trafikimit të drogës), por praktikisht të gjithë e marrin si të mirëqenë: Administrata e Zbatimit të Ligjit për Drogën (DEA), agjencia anti-drogë e Shteteve të Bashkuara, po fliste për të muaj më parë.

Në maj, qarkulloi gjithashtu një video në të cilën disa dhjetëra persona të armatosur – me dy pengje me sy të lidhur që gjunjëzoheshin para tyre – njoftuan aleancën midis “Chapitos” dhe CJNG. Kohët e fundit, burime brenda kartelit Sinaloa konfirmuan aleancën për “New York Times”.

Edhe pse “Chapitos” janë në vështirësi, ata ende drejtojnë një rrjet jashtëzakonisht efikas në trafikimin dhe shpërndarjen e drogës dhe bashkimi i tyre me CJNG mund ta bëjë më të vështirë kundërshtimin e tyre.

Kjo gjithashtu mund të shqetësojë sistemin e karteleve meksikane të drogës, të cilat janë dhjetëra dhe shumë të fragmentuara.

Nëse dy grupe shumë të fuqishme bëjnë aleancë me njëri-tjetrin, ka të ngjarë që të tjerët të përpiqen të bëjnë të njëjtën gjë. Kjo mund të shkaktojë paqëndrueshmëri dhe dhunë të re.

Përshtati: Gazeta “Si”

The post Në fillim armiq, aleanca e çuditshme dhe e rëndësishme mes trafikantëve meksikanë të drogës! appeared first on Gazeta Si.

Nga Gazeta “SI”– Në një botë ku arkitektura shpesh përpiqet të tejkalojë vetveten, janë disa ndërtesa që të lënë thjesht pa fjalë . Kjo është pikërisht ajo që bën Taj Mahali në Agra, një monument që sfidon kohën dhe kategoritë estetike.

Revista prestigjioze “Time Out” ka publikuar së fundmi një listë me 24 ndërtesat më të mrekullueshme në planet, duke përfshirë struktura që variojnë nga katedralet evropiane te qendrat bashkëkohore të komunitetit në Afrikë dhe faltoret mahnitëse në Oqeani. Mes emrave të njohur si Sagrada Familia në Barcelonë dhe Biblioteka e Trinity College në Dublin, vendin e parë e zë pikërisht Taj Mahal.

Taj Mahali është një strukturë mahnitëse prej mermeri të bardhë. Ish-perandori mogul Shah Jahan e ndërtoi këtë mauzole në kujtim të gruas së tij , Mumtaz Mahal, e cila vdiq në lindje të fëmijës së tyre të 14-të. Legjenda thotë se pikëllimi i tij ishte aq i thellë, saqë ai urdhëroi ndërtimin e asaj që do të bëhej një nga ndërtesat më të bukura që ka njohur njerëzimi.

Punimet për Taj Mahal nisën në vitin 1632 dhe përfunduan në 1653, pas 22 vitesh ndërtim dhe përfshirjes së mijëra artizanëve. Arkitektura e tij është një ndërthurje e stilit persian, turk dhe indian, dhe çdo detaj i saj nga kupolat elegante te kaligrafitë e murit dëshmon për një vizion të jashtëzakonshëm artistik

Poeti britanik Sir Edwin Arnold e përshkroi dikur Taj Mahalin jo si një ndërtesë, “por si pasionin krenar të dashurisë së një perandori, i farkëtuar në gurë të gjallë”.

Sot, Taj Mahal është kryevepra më përfaqësuese e arkitekturës indo-islamike, pjesë e Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s dhe një nga destinacionet më të vizituara në botë, me 7 deri në 8 milionë turistë çdo vit.

Në një listë ku bashkëjetojnë muze të teknologjisë së lartë në Nju Jork dhe struktura futuriste në Zelandën e Re, Taj Mahali triumfon jo vetëm si arkitekturë, por si histori, emocion dhe kujtesë universale.

The post Taj Mahal shpallet ndërtesa më e bukur në botë appeared first on Gazeta Si.

Nga Gazeta “SI”– Në mbrëmjen e darkës “Welcome to Hollywood” të Sophia Loren në prill 1957, Jayne Mansfield hyri në restorantin ekskluziv “Romanoff’s” në Beverly Hills me një plan. Festa luksoze e organizuar nga Paramount Studios ishte e mbushur me disa nga yjet më të mëdhenj të Hollywood-it të asaj kohe, nga Barbara Stanwyck dhe Montgomery Clift, te Gary Cooper dhe Shelley Winters. Por një fotografi e kapur natyrshëm e Mansfield dhe Loren do t’i siguronte asaj mbrëmjeje një vend të paharrueshëm në historinë e Hollywood-it.

Sipas Eve Golden, autore e librit Jayne Mansfield: The Girl Couldn’t Help It, Mansfield dëshironte që të gjithe sytë të ishin mbi të. E lidhur me një kontratë shtatëvjeçare nga Warner Bros në shkurt 1955, atëherë 24-vjeçarja bjonde dhe ish-Playmate e Playboy-it shihej si konkurrente e Marilyn Monroe, e cila po “shkaktonte probleme” për 20th Century Fox, thotë Golden për BBC-në. Filmat The Girl Can’t Help It (1956) dhe Will Success Spoil Rock Hunter? (1957), të cilët u publikuan vetëm tetë muaj larg njëri-tjetrit, e ngritën shpejt Mansfield-in në statusin e yllit.

Ajo u afrua me hapat e saj të qetë dhe u ul pikërisht pranë Sophia Loren… Jayne e dinte shumë mirë çfarë po bënte.

Sophia Loren ishte vetëm 22 vjeçe kur mbërriti në Hollywood. E lindur dhe rritur në Itali nën regjimin fashist të Mussolinit, nëna e Loren-it kishte “ambicie të saj teatrale”, thotë Mary Ann McDonald Carolan, autore e librit The Transatlantic Gaze: Italian Cinema, American Film.

Loren mori pjesë në konkurse bukurie si adoleshente, ku takoi të ardhurin e saj, producentin e filmit Carlo Ponti, para se të regjistrohej në shkollën kombëtare të filmit në Itali. Ponti prodhoi shumë nga filmat e saj të parë. Pas Luftës së Dytë Botërore, Italia ishte e mbushur me produksione të Hollywood-it, pasi studio-t shfrytëzonin kostot më të ulëta të prodhimit atje.

“Në atë kohë kishte një shkëmbim të jashtëzakonshëm artistik, ekonomik, biznesi dhe kinematografik midis Italisë dhe Amerikës,” thotë Carolan për BBC-në.

Pas suksesit të Aida në 1953 dhe The Gold of Naples në 1954, të shfaqura në Festivalin e Filmit në Kanë, Paramount nënshkroi me Loren, duke vënë bast se ajo do të ndiqte gjurmët e yjeve evropiane si Leslie Caron, Ingrid Bergman dhe Marlene Dietrich.

Fotografia e vitit 1957 e Sophia Loren dhe Jayne Mansfield është një nga më ikoniket në historinë e Hollywood-it (Foto: Alamy)

Në prill 1957, erdhi koha që Loren të bënte debutimin e saj mes elitës së Hollywood-it në Romanoff’s, ku Mansfield ishte e fundit që hyri. Ajo hyri e mbuluar me një “pellush të madh prej lëkure”, thotë Golden. Kur e hoqi pallton, ajo mbante një fustan prej sateni pa shpinë dhe me një dekolte shumë të thellë, që e dinte se do të tërhiqte vëmendjen e të gjithëve në dhomë, sidomos fotografëve.

“Ajo u afrua me hapat e saj të qetë dhe u ul pikërisht pranë Sophia Loren,” thotë Golden. “Ishte patjetër e planifikuar. Jane e dinte shumë mirë çfarë po bënte.” Fotografët Delmar Watson dhe Joe Shere e kapën Loren dhe Mansfield pranë njëra-tjetrës. Por ndërsa Mansfield shikonte drejt aparatit të fotografisë, Loren u kap duke hedhur njërën nga shikimet më të famshme anësore në historinë e Hollywood-it, duke i hedhur një shikim “të ftohtë” dekoltesë së bashkëbisedueses së saj.

Gjashtëdhjetë e tetë vjet më vonë, kjo mbetet një nga fotografitë më ikonike të Hollywood-it. Heidi Klum, Anna Nicole Smith, Sydney Sweeney dhe Maude Apatow, Sophia Vergara dhe Julie Bowen e kanë riprodhuar më vonë këtë foto. Ajo ka mbijetuar sepse paraqet Loren dhe Mansfield si dy pole të kundërta. Imazhi simbolizon elegancën kundrejt bombastikes ; Evropën kundrejt Amerikës; brunen kundrejt bjondes.

“Është pothuajse sikur janë veshur qëllimisht për të theksuar kontrastin,” thotë Carolan.

Trashëgimia e gjatë e fotografisë

Megjithatë, ka pasoja shqetësuese që lidhen me përhapjen e gjatë të kësaj fotografie. Ajo nxjerr në pah prirjen e medias për të ekzagjeruar rivalitetin mes grave, duke ushqyer stereotipin e dëmshëm se gratë janë gjithmonë në konkurrencë me njëra-tjetrën. Në realitet, kjo ishte hera e vetme që ato u takuan, dhe Loren ndoshta ishte e shqetësuar se Mansfield po rrezikonte një rrëzim garderobe para medias. Në një intervistë për Entertainment Weekly në 2014, Loren kujtoi: “Shiko fotografinë. Ku janë sytë e mi? Unë po shikoj thithkat e saj sepse kam frikë se do të më bien në pjatë. Në fytyrën time shihet frika. Jam shumë e trembur që gjithçka në fustanin e saj do të shpërthejë – bum! – dhe do të derdhet mbi tavolinë.”

Ky moment do të ishte i vetmi ku karrierat e tyre u kryqëzuan, sepse ndërsa ylli i Loren-it po ngrihej, ai i Mansfield po binte. Në 1960, Loren fitoi Oskar për aktoren më të mirë për filmin Two Women, duke u bërë aktorja e parë që fitonte një çmim Akademie për një rol në gjuhë të huaj. Ndërkohë, skena e Mansfield në festën e Loren-it u prit keq nga 20th Century Fox.

“Kjo ishte pika ku ata kuptuan se kishin nënshkruar me një ‘armë të lirë’,” thotë Golden. “Mendoj se ky është momenti kur Fox ndaloi së investuari në karrierën e saj.”

Burimi : BBC

The post Prapaskenat e fotos ikonike të Sofia Loren dhe Jayne Mansfield appeared first on Gazeta Si.

Gazeta Si – Në fillim të vitit të kaluar, gjatë Forumit Ekonomik Botëror në Davos, presidenti ukrainas Volodymyr Zelenski bëri një deklaratë të dhimbshme që pasqyronte situatën e vështirë në vendin e tij:

“Dua të falënderoj nga zemra krijuesit e sistemit Patriot. Nuk ka një tjetër sistem që mund të ndalojë raketat ruse, qofshin ato konvencionale apo balistike,” u shpreh ai.

Dhe sipas ekspertëve ushtarakë, kjo deklaratë është më shumë se e saktë: aktualisht, “Patriot” mbetet sistemi më i avancuar tokë-ajër në botë për nga fuqia dhe saktësia.

Aktualisht, Ukraina disponon tetë sisteme “Patriot”, nga të cilat vetëm gjashtë janë funksionale, ndërsa dy të tjerë ndodhen në riparim.

Pjesa më e madhe e tyre është vendosur në kryeqytet për të mbrojtur jo vetëm popullsinë civile, por edhe institucionet shtetërore.

Secili sistem kërkon raketa të tipit “PAC-3” dhe “PAC-2” për të përballuar kërcënimet si raketat Iskander dhe Khinzal të Rusisë. Për funksionimin e një baterie të vetme janë të nevojshëm rreth 90 ushtarakë të specializuar.

Këto sisteme janë të pakta dhe shumë të kërkuara. Sipas Institutit Ndërkombëtar për Studime Strategjike në Londër, në të gjithë botën janë vetëm 186 njësi funksionale të sistemit “Patriot” dhe vetëm 16 vende i zotërojnë ato.

Rreth një e treta janë në pronësi të Shteteve të Bashkuara, të cilat i kanë vendosur shumë prej tyre në Evropë, Azi dhe Lindjen e Mesme për të mbrojtur aleatët e vet.

Disa dhjetëra janë në rajonin indo-paqësor për të përballuar kërcënimet nga Kina dhe Koreja e Veriut, ndërsa së fundmi një sistem është zhvendosur në Lindjen e Mesme për të mbrojtur Izraelin.

Aleatët evropianë zotërojnë rreth 40 njësi, përfshirë edhe tetë që ndodhen aktualisht në Ukrainë. Një i nënti, i ardhur nga Izraeli dhe që ndodhet në fazë mirëmbajtjeje për Ukrainën, është model më i vjetër dhe më pak efektiv.

Sistemi “Patriot” u konceptua në fund të viteve ’60 nga kompania amerikane Raytheon, që operon në fushën e industrisë ajrore dhe të mbrojtjes.

Emri i tij është akronim i shprehjes angleze “Phased Array Tracking Radar to Intercept On Target”. “Patriot” u përdor për herë të parë në vitin 1990 gjatë operacionit “Desert Storm” në Irak, për të mbrojtur Izraelin dhe Arabinë Saudite nga raketat Scud të ushtrisë së Saddam Husseinit.

Gjatë mandatit të tij, ish-presidenti amerikan Donald Trump ka refuzuar në mënyrë të përsëritur kërkesat e Zelenskit për më shumë sisteme “Patriot”, duke e quajtur madje presidentin ukrainas “të fiksuar pas raketave”.

Një ndër pengesat kryesore mbetet kostoja e lartë: sipas Qendrës për Studime Strategjike dhe Ndërkombëtare (CSIS), një bateri e vetme “Patriot” kushton rreth 1.1 miliardë dollarë, 400 milionë për sistemin bazë dhe 690 milionë për raketat.

Një raketë e vetme llogaritet të kushtojë mbi 4 milionë dollarë. Sfida më e madhe për Ukrainën është sigurimi i mjaftueshëm i raketave interceptuese, për të cilat “Lockheed Martin” dhe “Raytheon” janë duke rritur prodhimin, por kapacitetet aktuale ende nuk përmbushin nevojat në rritje të Kievit.

Zëvendësimi i sistemit “Patriot” është i vështirë. Në dekadën e fundit, Franca dhe Italia kanë zhvilluar së bashku sistemin tokë-ajër SAMP/T, i aftë të interceptojë raketa balistike, dronë dhe avionë luftarakë.

Megjithatë, shumë vende evropiane preferojnë “Patriot” për shkak të besueshmërisë më të lartë. Edhe sistemi gjerman IRIS-T paraqet një alternativë, por ai ka rreze më të shkurtër veprimi krahasuar me Patriot.

Në këtë kontekst, deklarata e fundit e Zelenskyit, “ne mbështetemi te ndihma e vazhdueshme e SHBA-së, sepse ato kanë mjete që Evropa nuk i zotëron, si Patriotët”, nuk është një thirrje e re për Uashingtonin.

Por një kujtesë, se pa këto sisteme, miliona jetë njerëzore në Ukrainë janë në rrezik. Dhe pa to, presidenti rus Vladimir Putin do ta ketë shumë më të lehtë të fitojë këtë luftë.

Përshtati: Gazeta “Si”

The post Të shtrenjta, por të sakta, pse Ukraina rrezikon ta humbasë luftën pa raketat ‘Patriot’ (të pezulluara nga Trump) appeared first on Gazeta Si.

Gazeta Si – “E pyeta George Papandreun: ‘Çfarë do?’ Dhe ai u përgjigj: ‘Nuk dua asgjë.’ Më shihnin si vajzën e keqe që nuk donte t’i jepte paratë”.

Angela Merkel është gjithmonë e mirëpritur në Greqi, por Gjermania fillimisht e trajtoi rastin grek si një shembull për të ndëshkuar, në vend që të ishte një mundësi për të filluar së bashku reforma autentike ekonomike që ishin përparësi e qeverisë sonë”.

“Koha është një iluzion”, tha Ajnshtajni. Dhe Angela Merkel e George Papandreu ishin aty për ta vërtetuar këtë.

Ish-kancelarja gjermane është rikthyer në “skenën e krimit”, 15 vjet pas krizës dramatike financiare që e gjunjëzoi Greqinë dhe që përsëri në vitin 2015 rrezikoi të hidhte në erë Eurozonën.

Duke mos qenë asnjëherë njeriu që bën “scoop”-e, Merkel i ka mbetur përsëri besnike karakterit të saj.

Ekziston një kokëfortësi metodike, pothuajse karteziane në mënyrën se si ish-kancelarja mbron të gjitha zgjedhjet e saj politike, pa i dhënë asgjë dyshimit apo pendimit, qoftë kjo për krizën greke, Putinin, gazin rus apo refugjatët.

E intervistuar nga Alexis Papahelas, drejtor i gazetës së përditshme “Kathimerini”, Merkel pohoi se nuk e kishte imagjinuar kurrë që “partnerët grekë do të përballeshin me një krizë kaq dramatike”.

Në shkurt të vitit 2010, kur problemi u shfaq në gjithë seriozitetin e tij, “unë evokova klauzolën e mos-shpëtimit në euro dhe nuk mund të bëja ndryshe”.

“Kam studiuar fizikë”, u justifikua ajo, “unë i di numrat dhe e dija që disa milionë nuk ishin të mjaftueshme. Më duhej të kisha bazën ligjore për të mbështetur programin para Bundestagut”.

Pastaj ajo foli për “parregullsi” dhe pranoi, ndoshta duke aluduar në banka, se kishte edhe “nga ana e kompanive gjermane”.

“Shumë herë”, shpjegoi ajo, “unë luajta rolin e policit të keq, por në Greqi ata duhej të ktheheshin në një ekonomi të ekuilibruar. E di që kjo ishte e dhimbshme, por shteti duhej të kishte të ardhura tatimore. Ne gjithashtu e dinim se situata duhej të qetësohej dhe kjo është arsyeja pse unë isha në favor të uljes së borxhit, edhe nëse më quanin të çmendur”.

Megjithatë, Merkel e kundërshtoi veten në një pikë thelbësore. Në fakt, një pyetjeje nga intervistuesi, ajo iu përgjigj se “në vitin 2011, na u desh të bënim gjithçka që ishte e mundur: nëse Greqia duhet të mbetej në eurozonë apo jo, u takonte qytetarëve grekë ta thoshin”.

Megjithatë, menjëherë më pas, ajo pranoi se ishte “kundër propozimit të Papandreut për të thirrur një referendum”, një veprim që përfundoi duke shkaktuar rrëzimin e kryeministrit grek: “Ne nuk do ta kishim ditur si ta menaxhonim daljen e Greqisë dhe fakti që e refuzuam, doli të ishte vendimi më i mirë i mundshëm”, tha ish-udhëheqësja gjermane, pavarësisht se çfarë donin vërtet grekët.

Katër vjet më vonë, megjithatë, në vitin 2015, kur kryeministri populist Alexis Tsipras i njoftoi në mënyrë të papritur referendumin, Merkel nuk kundërshtoi: “Mbeta pa fjalë kur ai më tha se do të sugjeronte të votohej kundër: nëse do të kishte mbizotëruar, do të kishte nënkuptuar daljen e Greqisë nga euro”.

Jo-të fituan, por siç e dimë, “Grexit” nuk ndodhi. Në fakt, Tsipras negocioi përhershmërinë, megjithëse me një çmim shumë të lartë, gjë që i lejoi Merkelit, me mbështetjen e francezit Hollande dhe Matteo Renzit, e të bllokonte përpjekjen e ministrit të saj të Financave, Schäuble, për të nxjerrë Athinën jashtë.

George Papandreu, në lidhje me këtë çështje, theksoi se “Evropa nuk e kuptoi natyrën e thellë dhe sistemike të krizës, i bindur se konsolidimi fiskal do të ishte i mjaftueshëm për të rivendosur besimin”.

Dhe ai kujton se që në vitin 2010, pasi demaskoi mashtrimin e qeverisë konservatore në llogaritë publike, ekzekutivi i tij e kishte ulur deficitin nga 15.5% në 10.5% të PBB-së, por “tregjet mbetën të kujdesshme, sepse problemi nuk ishte vetëm i Athinës”. Kështu, Greqia, sipas ish-kryeministrit, “u bë kurbani i lehtë, sepse ishte hallka më e dobët”.

Politikat e trojkës “goditën qytetarët e zakonshëm, në vend që të adresonin probleme më të thella strukturore”.

Për Papandreun, mësimi që duhet nxjerrë nga ajo krizë, është se “forca e vërtetë e Evropës qëndron në solidaritet”, i cili është edhe më i rëndësishëm sot përballë sfidave ekzistenciale që kërcënojnë shpërbërjen e saj.

Megjithatë, për një gjë, duelistët e lashtë bien dakord: ishte Mario Draghi, duke vepruar në mënyrë të pavarur, ai që qetësoi tregjet dhe shpëtoi euron me bazukën e BQE-së.

Përshtati: Gazeta “Si”

The post Merkel në Greqi 15 vjet pas krizës ekonomike: Ishte dramatike, por e domosdoshme appeared first on Gazeta Si.

Nga Gazeta Si- Një valë brutale e nxehtësisë po përfshin shumë pjesë të Europës, duke lënë miliona njerëz të përpiqen të përshtaten me temperaturat rekordthyese. Nxehtësia vazhdon edhe natën, me temperatura në disa vende që nuk bien shumë nën 32 gradë.

Një shpëtim për këto situata është kondicioneri por në Europë është shumë i rrallë në shtëpitë e njerëzve. Shumë banorë po detyrohen të përballojnë nxehtësinë përvëluese me ndihmën e ventilatorëve elektrikë, pakove me akull dhe dusheve të ftohta.

Europa nuk i është afruar nxehtësisë në të njëjtën mënyrë si Shtetet e Bashkuara që historikisht ka qenë me e nxehtë.

Ndërsa gati 90% e shtëpive në SHBA kanë ajër të kondicionuar, në Europë është rreth 20%, dhe disa vende kanë norma shumë më të ulëta. Në Mbretërinë e Bashkuar, për shembull vetëm rreth 5% e shtëpive kanë sisteme ftohjeje, shumë prej të cilave janë njësi portative kondicionimi. Në Gjermani, shifra është 3%.

Ndërsa ndryshimi i klimës shkakton valë më të rënda dhe të zgjatura të nxehtësisë, të cilat mbërrijnë gjithnjë e më herët, disa po pyesin pse vendet e pasura europiane me sa duket ngurrojnë të përdorin ajër të kondicionuar, veçanërisht pasi nxehtësia merr një numër gjithnjë e më vdekjeprurës.

Një pjesë e madhe e arsyes është se shumë vende europiane historikisht kanë pasur pak nevojë për ftohje, veçanërisht në veri. Valët e të nxehtit kanë ndodhur gjithmonë, por rrallë kanë arritur temperaturat e larta të zgjatura që Europa tani përjeton rregullisht.

“Në uvropë thjesht nuk kemi traditën e ajrit të kondicionuar sepse deri relativisht vonë, nuk ka qenë një nevojë e madhe”, thotë Brian Motherëay, kreu i Zyrës së Efiçiencës së Energjisë në Agjencinë Ndërkombëtare të Energjisë.

Kjo do të thotë që kondicioneri tradicionalisht është parë si luks dhe jo si domosdoshmëri, veçanërisht pasi instalimi dhe funksionimi i tij mund të jetë i kushtueshëm. Kostot e energjisë në shumë vende europiane janë më të larta se në SHBA, ndërsa të ardhurat kanë tendencë të jenë më të ulëta.

Pastaj është arkitektura.

Disa ndërtesa në vendet më të nxehta të Europës Jugore janë ndërtuar për nxehtësinë. Ato kanë mure të trasha, dritare të vogla që e pengojnë diellin të depërtojë brenda dhe janë projektuar për të maksimizuar rrjedhën e ajrit. Kjo ka ndihmuar në mbajtjen e tyre më të freskëta dhe ka zvogëluar nevojën e perceptuar për ftohje artificiale.

Megjithatë, në pjesë të tjera të Europës, shtëpitë nuk janë projektuar duke pasur parasysh nxehtësinë.

“Nuk e kemi pasur zakon të mendojmë se si të qëndrojmë të freskët gjatë verës. Është me të vërtetë një fenomen relativisht i kohëve të fundit”, thotë Motherway.

Ndërtesat në kontinent kanë tendencë të jenë më të vjetra, të ndërtuara përpara se teknologjia e ajrit të kondicionuar të bëhej e zakonshme. Në Angli, e cila sapo ka përjetuar qershorin e saj më të nxehtë të regjistruar ndonjëherë, një në gjashtë shtëpi është ndërtuar para vitit 1900.

“Mund të jetë më e vështirë të pajisësh shtëpitë e vjetra me sisteme qendrore ftohjeje, megjithëse aspak e pamundur”, tha Motherway.

Ekziston edhe një këndvështrim politik. Europa është zotuar të bëhet “klimatikisht neutrale” deri në vitin 2050 dhe një rritje e ndjeshme e kondicionerëve do t’i bëjë angazhimet klimatike edhe më të vështira për t’u arritur.

Kondicionerët jo vetëm që janë konsumues të energjisë, por ata gjithashtu e shtyjnë nxehtësinë jashtë. Një studim që shqyrton përdorimin e kondicionerëve në Paris zbuloi se ato mund të rrisin temperaturën e jashtme midis rreth 2 dhe 4 gradë Celsius. Ky ndikim është veçanërisht i rëndë në qytetet përgjithësisht të dendura të Europës.

Disa vende kanë vendosur masa për të kufizuar ajrin e kondicionuar. Në vitin 2022, Spanja futi rregulla që përcaktojnë se temperatura e ajrit të kondicionuar në vendet publike nuk duhet të jetë më e ulët se 27 gradë Celsius për të kursyer energji.

Megjithatë, qëndrimet dhe shqetësimet rreth kondicionerit në Europë po ndryshojnë, ndërsa kontinenti bëhet një pikë e nxehtë klimatike, duke u ngrohur me dyfishin e shpejtësisë së pjesës tjetër të botës.

Kontinenti përballet me një dilemë: të përqafojë kondicionerin që konsumon shumë energji, me ndikimet negative klimatike që sjell, ose të gjejë mënyra alternative për t’u përballur me të ardhmen gjithnjë e më të nxehtë.

“Shtëpitë tona duhet të jenë rezistente jo vetëm ndaj të ftohtit, por edhe ndaj nxehtësisë gjithnjë e më brutale”, thotë Yetunde Abdul, drejtoreshë në Këshillin e Ndërtesave të Gjelbra në Angli.

Ka tashmë shenja të qarta se përdorimi i kondicionerit po rritet në Europë, si në shumë pjesë të botës.

Një raport i IEA zbuloi se numri i kondicionerëve në BE ka të ngjarë të rritet në 275 milionë deri në vitin 2050, më shumë se dyfishi i shifrës së vitit 2019.

Disa politikanë po bëjnë presion për një përfshirje të gjerë të AC-së.

Politikania e ekstremit të djathtë në Francë, Marine Le Pen, është zotuar të zbatojë një “plan të madh për infrastrukturën e ajrit të kondicionuar”, ndërsa kritikon “të ashtuquajturat elita franceze” të cilat i inkurajojnë të tjerët të kërkojnë metoda alternative të ftohjes, ndërsa “padyshim shijojnë makina dhe zyra me ajër të kondicionuar”.

Por ekspertët paralajmërojnë se kondicioneri mund të jetë një lehtësim i shpejtë nga temperaturat përvëluese, por ai harxhon energji, pjesa më e madhe e së cilës ende vjen nga lëndët djegëse fosile që ngrohin planetin.

Realiteti është se mendësitë rreth kondicionerit padyshim do të ndryshojnë në Europë, ndërsa nxehtësia ekstreme dhe ndikimet e saj në shëndet, rriten.

Sfida do të jetë sigurimi që vendet të kenë rregullore të forta rreth efikasitetit të sistemeve të ftohjes për të zvogëluar ndikimin e tyre potencialisht të madh në klimë.

Burimi: CNN. Përshtati: Gazeta Si.

The post Pse Europa nuk i preferon kondicionerët kur temperaturat po bëhen gjithnjë e më brutale appeared first on Gazeta Si.

Nga Gazeta ‘Si’-Në kulmin e protestave masive kundër Qeverisë së Serbisë dhe kërkesave të qytetarëve për zgjedhje të parakohshme, presidenti serb, Aleksandar Vuçiç, iu drejtua sërish Rusisë.

Vuçiç, më 30 qershor, falënderoi “miqtë rusë” – siç e quajti ai udhëheqjen e Moskës – për “mirëkuptimin”.

Kjo ishte përgjigjja e tij ndaj deklaratës së ministrit të Jashtëm rus, Sergej Lavrov, i cili tha se Moska është e interesuar që trazirat në Serbi të zgjidhen “në përputhje me Kushtetutën dhe ligjet”.

Por, po atë ditë, Aleksandar Dugin, ideolog i njohur i Kremlinit, dhe njeri i afërt me presidentin Vladimir Putin, deklaroi se populli në Serbi “nuk e do më Vuçiçin”.

“Serbët duan që Vuçiç të mos jetë më. Dhe kjo është e vërtetë. Të gjithë serbët e duan këtë”, tha Dugin për median shtetërore ruse, Sputnik.

Këto mesazhe kontradiktore nga Moska vijnë shtatë ditë pasi Shërbimi i Inteligjencës së Jashtme të Rusisë publikoi një deklaratë ku pretendohej se Serbia, përmes kanaleve të ndërmjetme, po eksporton armë për Ukrainën – vend ndaj të cilit Rusia nisi pushtimin në shkurt të vitit 2022.

A po prishet miqësia?

Ivana Stradner, analiste e Fondacionit për Mbrojtjen e Demokracisë në Uashington, nuk beson se po ndodh ndonjë prishje e raporteve mes Vuçiçit dhe Rusisë.

Sipas saj, Kremlini e mbështet Vuçiçin, sepse “mund ta kontrollojë”.

“Moskës nuk i intereson një qeveri demokratike dhe e paparashikueshme në Serbi”, tha Stradner për Radion Evropa e Lirë (REL).

Ajo shtoi se Rusia historikisht ka promovuar autokracinë, dhe po përdor të njëjtat taktika në Serbi si në Gjeorgji.

Në deklaratën e tij, Lavrov paralajmëroi edhe për mundësinë e një “revolucioni me ngjyra” në Serbi, duke akuzuar shtetet perëndimore se “zakonisht përpiqen të shfrytëzojnë situata të brendshme për të promovuar interesat e tyre, në dëm të partnerëve të tjerë”.

“Shpresojmë që këtë herë nuk do të përfshihen në revolucione me ngjyra”, tha Lavrov, duke përdorur termin që Kremlini e lidh me përmbysjen e regjimeve autoritare përmes lëvizjeve qytetare të mbështetura nga jashtë.

Vuçiç, prej fillimit të protestave, pretendon po të njëjtën gjë – se në Serbi po tentohet një “revolucion me ngjyra”.

Lavdërime në kohë krize

Deklaratat e ndërsjella mes Moskës dhe Beogradit u dhanë në një ditë kur në mbarë Serbinë u organizuan bllokada masive të rrugëve, si formë e mosbindjes civile.

Ky ishte reagim ndaj arrestimeve, pas përplasjes mes policisë dhe protestuesve, më 28 qershor në Beograd, gjatë protestave të paralajmëruara si nga përkrahësit, ashtu edhe nga kundërshtarët e Qeverisë.

Policia iu përgjigj protestuesve me arrestime dhe shpërbërje të bllokadave, ndërsa protestuesit e akuzuan atë për përdorim të dhunës së tepruar. Ata kërkojnë zgjedhje të parakohshme parlamentare, kërkesë që Qeveria e refuzon.

“Masat represive të kësaj qeverie më kujtojnë Moskën para një dekade gjatë protestave atje. Është manual i regjimeve autoritare”, vlerëson Ivana Stradner.

Vuçiç, duke mbrojtur veprimet e policisë, përdori të njëjtën frazë si Lavrov – “në përputhje me Kushtetutën dhe ligjin” – duke i cilësuar aksionet e policisë si “plotësisht profesionale”.

“Unë nuk do të befasohesha nëse Rusia forcon aktivitetet e saj të inteligjencës dhe rrit mbështetjen për qeverinë në Serbi”, paralajmëroi Stradner për REL-in.

Sipas Andrey Sharyt, drejtor i Shërbimit rus të Radios Evropa e Lirë, falënderimet e Vuçiçit ndaj Lavrovit dhe Moskës janë në fakt “një formë faljeje dhe servilizmi ndaj Kremlinit”.

Ai kujton se këto falënderime erdhën pasi shërbimi rus i inteligjencës publikoi raportin se Serbia po dërgon armë në Ukrainë përmes ndërmjetësve – pretendime që Kremlini i përdori për të qortuar Beogradin.

Fillimisht, Vuçiç mohoi këto akuza, por më vonë pranoi se nuk mund të kontrollojë se ku përfundon municioni. Më 23 qershor, Serbia njoftoi pezullimin e eksportit të armëve.

Në emër të kujt flet Dugin?

Krahas Lavrovit dhe “miqve rusë”, Vuçiç falënderoi edhe “analistët e rrallë të paanshëm rusë”. Por, njëri prej tyre, Aleksandar Dugin, i njohur për lidhjet e tij me Kremlinin, e kritikoi ashpër.

“Legjitimiteti i Vuçiçit ka marrë fund”, tha Dugin për Sputnik-un, duke shtuar se “të gjithë serbët duan largimin e tij”.

Sipas tij, Vuçiçin sot e mbështet vetëm shteti, ndërsa “mbështetja nga populli është zero”.

Dugin përdori gjithashtu termin “revolucion me ngjyra”, duke thënë se “vetëm ata që kanë frikë nga një revolucion i tillë nuk po marrin pjesë në protesta”. Sipas tij, “për Vuçiçin ka ardhur fundi”.

Stradner thotë se komenteve të Duginit “nuk u duhet dhënë shumë rëndësi”, pasi ai nuk ka aq ndikim te Putin sa mendohet.

Por, drejtori i Shërbimit rus të REL-it, Shary, mendon se deklaratat e Duginit janë më të rëndësishme sesa ato publike të Lavrovit.

“Kremlini e përdor Duginin sa herë që dëshiron të dërgojë një mesazh nga krahu i djathtë që zyrtarisht nuk mund ta thotë vetë. Lavrov nuk do ta thoshte kurrë publikisht këtë”, thotë ai.

Sipas Sharyt, fakti që Dugin foli për një media të kontrolluar direkt nga Kremlini, nuk është rastësi.

“Kjo tregon se Dugin mori leje, sinjal nga Moska, për ta thënë këtë. Është mënyra se si Kremlini i bën presion Vuçiçit”, thotë ai.

Dhe, shton se, nëse Vuçiç nuk e kupton mesazhin, presioni mund të rritet.

“Sot e thotë Dugin, nesër mund ta thotë një analist tjetër. Pasnesër mund të bëhet qëndrimi zyrtar i Moskës. Dhe, kjo për Vuçiçin, që përpiqet të balancojë mes Evropës dhe Rusisë, është serioze”, vlerëson Shary.

Stradner thotë se politika e balancimit që ndjek Vuçiç “nuk është diçka që Moska dëshiron ta tolerojë, për dallim nga Brukseli”.

Ajo kujton varësinë e Serbisë nga gazi dhe nafta ruse.

Teksa Serbia po përpiqet të shtyjë vendosjen e sanksioneve amerikane ndaj Industrisë së Naftës së Serbisë, shumica e së cilës është në pronësi ruse, ajo po zhvillon bisedime me Moskën për një marrëveshje të re për furnizimin me gaz.

“Putinit mund t’i pengojë eksporti i armëve për Ukrainën, por nëse Rusia humb tregun e gazit, humb edhe ndikimin. Prandaj po dërgojnë mesazhe”, vlerëson ajo.

Telegram-i, mjeti i propagandës

Sipas Sharyt, një tjetër mjet për përhapjen e propagandës ruse është rrjeti social Telegram, ku janë aktive qindra kanale proruse në Serbi, disa me dhjetëra mijëra ndjekës.

Në ditët e fundit, disa prej tyre raportuan për bllokadat e rrugëve në Beograd dhe qytete të tjera, shpesh vetëm me vendndodhjen, pa shumë informacion tjetër.

Ndërkohë, kanale të tjera në Telegram shprehnin mbështetje për Vuçiçin, por kishte edhe kritikë ndaj tij nga mercenarë prorusë që luftojnë në Ukrainë, përfshirë Dejan Beriqin, një snajper serb i dënuar për pjesëmarrje në luftëra të huaja.

Beriq e kritikoi hapur Vuçiçin për takimin me presidentin ukrainas, Volodymyr Zelensky, dhe për akuzat mbi eksportin e municioneve në Kiev.

“Qeveria ruse dhe Putini po përdorin Telegram-in për propagandë, pasi platformat tjera i kanë humbur për shkak të sanksioneve”, thotë Shary.

Ai thekson se kanalet jozyrtare janë mënyra se si Kremlini i dërgon mesazhe Beogradit që “të ketë kujdes çfarë bën”.

“Fitore” ndaj “revolucionit me ngjyra”

Vuçiç prej muajsh thotë se ka “mundur revolucionin me ngjyra” dhe refuzon t’i përmbushë kërkesat e protestuesve, të cilat u përhapën pas tragjedisë në Novi Sad, ku 16 persona humbën jetën nga shembja e çatisë së stacionit të trenit.

Protestuesit e lidhën tragjedinë me korrupsionin në projektin e rikonstruksionit të stacionit, të cilin Qeveria e kishte promovuar si sukses.

Më 30 qershor, Vuçiç tha se pushteti fitohet në zgjedhje, “kur t’i shpallin organet kompetente, e jo kur kërkon një bandë huliganësh”.

“Ne do ta mbrojmë rendin në vend. Faleminderit miqve rusë për mirëkuptimin dhe për vëmendjen ndaj asaj që po ndodh në Serbi”, tha Vuçiç.

“Por, dua t’u them atyre dhe të gjithëve: sado që të organizojnë dhe paguajnë… kjo ka përfunduar. Dua t’i informoj se Serbia ka fituar dhe mezi pres të vazhdoj bashkëpunimin me Federatën Ruse”, përfundoi Vuçiç./rel

The post Deklaratat kontradiktore të Moskës: A po prishet miqësia me Vuçiçin? appeared first on Gazeta Si.

Gazeta Si – Në Spanjë, rrethi po ngushtohet rreth Pedro Sánchez, kryeministrit me “shtatë jetë”, pasi ish-numri tre i PSOE-së, i larguar me nxitim nga kreu i qeverisë, përfundoi në paraburgim ​​për korrupsion një ditë më parë, me urdhër të Gjykatës së Lartë.

Partia Popullore e opozitës është kryesisht përpara në sondazhe, me 34% kundrejt 27% të PSOE-së.

Udhëheqësi konservator Alberto Nuñez Feijóo sulmoi ashpër kryeministrin: “Ne vetëm duam të dimë se kur do ta nënshkruajë dorëheqjen e tij”, duke shtuar se për mocionin e mosbesimit “nuk më mungon vullneti, më duhen vetëm katër vota”.

Vota, që ai po i kërkon me dëshpërim midis grupeve parlamentare që kanë mbështetur qeverinë Sánchez që nga fillimi i legjislaturës.

Sidoqoftë, është e vështirë që ai t’i gjejë ato në të majtë, si midis partive të vogla katalanase dhe baske, duke pasur parasysh armiqësinë e PP-së ndaj separatizmit dhe afërsinë e saj me të djathtën ekstreme të Vox.

Refuzimi i parë, të martën në mëngjes, erdhi nga Blloku Nacionalist Galician: “Nuk do të mbështesë në asnjë rrethanë një mocion mosbesimi të promovuar nga e djathta ekstreme dhe e djathta ekstreme.”

Ekziston gjithashtu një tension i madh brenda PSOE-së dhe shumë tani po bëjnë thirrje për “një ndryshim të thellë” në udhëheqje.

Sulmi më i ashpër ndaj kryeministrit, nga e majta, vjen nga shkrimtari Xavier Cercas, i cili sot shkruan në rubrikat e “El Pais”, një gazetë që gjithmonë e ka mbështetur kreun e qeverisë: “A duhet të japë dorëheqjen kryeministri Sánchez? Pa fjalë të ashpra: po… Ai nuk ka legjitimitetin për të qeverisur një kabinet, dy bashkëpunëtorët më të ngushtë të të cilit janë nën hetim për një dekadë për pjesëmarrje në një organizatë kriminale, pa harruar se gruaja e tij, vëllai i tij dhe Prokurori i Përgjithshëm i shtetit, po hetohen edhe për krime të tjera”.

Dhe pastaj, edhe më ashpër: “Sánchez thotë se nuk po jep dorëheqjen, sepse dorëzimi i qeverisë te e djathta dhe e djathta ekstreme do të ishte “një papërgjegjësi e jashtëzakonshme”.

Fraza nënkupton njohjen se ai po qeveris pa mbështetjen e shumicës shoqërore, gjë që është shqetësuese…

“A preferojmë që populli të qeveriset, edhe pse është në pakicë? Çfarë është më e rëndësishme: e majta apo demokracia?”.

Në zgjedhjet e parakohshme në fund të korrikut 2023, të thirrura me nxitim nga Sanchez, tashmë i rrethuar nga skandalet, PP e Feijóo-s, vetë jo e lirë nga korrupsioni, kishte marrë numrin më të madh të votave, por nuk kishte arritur të formonte një shumicë qeveritare.

Megjithatë, Sanchez kishte “mbledhur” një koalicion qeveritar me të majtën e Sumar, duke marrë mbështetjen e jashtme të nacionalistëve baskë dhe katalanas, në këmbim të mbështetjes së ekzekutivit të tij për amnistinë për ata që janë të përfshirë në procesin separatist në Katalonjë, nga nëntori 2011 deri në nëntor 2023, një amnisti e miratuar përfundimisht nga Gjykata Kushtetuese ditët e fundit.

Sanchez vazhdon të kërkojë legjitimitet në frontin ndërkombëtar, pas qëndrimeve të tij të ashpra kundër rritjes së shpenzimeve ushtarake, të kërkuara nga Donald Trump, në samitin e fundit të NATO-s.

The post Skandali i korrupsionit në Spanjë, ngushtohet rrethi ndaj kryeministrit Sanchez appeared first on Gazeta Si.

Nga Kyle Chaika- Në një eksperiment të kryer vitin e kaluar në Institutin e Teknologjisë së Massachusetts-it (MIT), më shumë se pesëdhjetë studentë nga universitete të ndryshme të Bostonit u ndanë në tri grupe dhe u kërkua të shkruanin ese në stilin e provimeve SAT, duke iu përgjigjur pyetjeve të gjera si: “A duhet që arritjet tona t’u shërbejnë të tjerëve që të na bëjnë vërtet të lumtur?”

Një grup u udhëzua të mbështetej vetëm në aftësitë e veta mendore për të shkruar esenë. Grupit të dytë iu lejua përdorimi i motorit të kërkimit Google për të gjetur informacion të përshtatshëm. Grupi i tretë mund të përdorte ChatGPT-në, modelin e madh gjuhësor të inteligjencës artificiale (IA), që është në gjendje të gjenerojë paragrafë të tërë apo ese të plota në përgjigje të pyetjeve të përdoruesve. Ndërkohë që studentët e të tri grupeve kryenin detyrat, ata mbanin një pajisje në kokë me elektroda që matnin aktivitetin e trurit.

Sipas Nataliya Kosmyna, shkencëtare kërkimore në Laboratorin e Medias në MIT dhe bashkautore e një punimi të ri studimor që dokumenton eksperimentin, rezultatet e analizës zbuluan një diferencë dramatike: pjesëmarrësit që përdorën ChatGPT-në shfaqën aktivitet më të ulët të trurit krahasuar me dy grupet e tjera. Analiza e përdoruesve të modelit IA tregoi më pak lidhje të shpërndara mes pjesëve të ndryshme të trurit; më pak lidhje të tipit alfa, që lidhen me kreativitetin; dhe më pak lidhje të tipit teta, të lidhura me memorien aktive.

Disa prej këtyre përdoruesve nuk ndjenin “asnjë lloj pronësie” mbi esetë që kishin prodhuar dhe, në një raund testimi, tetëdhjetë për qind nuk mund të citonin asgjë nga ajo që thuhej në esetë e tyre. Studimi i MIT-it është një nga të parët që mat në mënyrë shkencore atë që Kosmyna e quan “kosto kognitive” të varësisë nga inteligjenca artificiale për të kryer detyra që më parë kryheshin manualisht nga njerëzit.

Një tjetër zbulim ishte se tekstet e prodhuara nga përdoruesit e IA-së kishin prirjen të përqendroheshin në të njëjtat fjalë dhe ide. Pyetjet e tipit SAT janë krijuar për të nxitur përgjigje të shumëllojshme, por përdorimi i IA-së kishte një efekt unifikues. “Rezultatet ishin shumë, shumë të ngjashme, edhe pse vinin nga njerëz të ndryshëm, në ditë të ndryshme, që flisnin për çështje të larta personale e shoqërore  dhe gjithsesi përgjigjet lëviznin në të njëjtin drejtim,” tha Kosmyna.

Për pyetjen se çfarë na bën “vërtet të lumtur”, përdoruesit e IA-së kishin më shumë gjasa të përdornin shprehje që lidheshin me suksesin personal dhe në karrierë. Ndërsa për një pyetje mbi filantropinë (“A duhet që njerëzit më me fat se të tjerët të ndihen më të detyruar moralisht për t’i ndihmuar më pak me fatin?”), grupi që përdori ChatGPT-në ishte unanimisht pro, ndërsa esetë nga grupet e tjera përfshinin edhe kritika ndaj filantropisë. Me IA-në, “nuk gjenerohen mendime të ndryshme,” tha Kosmyna. Ajo shtoi: “Mesatarja  kjo është ajo që kemi përpara.”

IA është një teknologji e mesatares. Modelet e mëdha gjuhësore stërviten për të zbuluar modele në sasi të mëdha të dhënash; përgjigjet që prodhojnë kanë prirjen të konvergojnë drejt një konsensusi si në cilësinë e shkrimit, që shpesh është plot me klishe e banalitet, ashtu edhe në nivelin e ideve. Edhe teknologjitë e tjera më të vjetra kanë ndihmuar dhe ndoshta dobësuar autorët  e njëjta gjë mund të thuhet për SparkNotes apo për tastierën e kompjuterit.

Por me IA-në, ne jemi në gjendje ta delegojmë  mendimin tonë deri në atë pikë sa edhe vetvetja bëhet më mesatare. Në një farë mënyre, çdokush që përdor ChatGPT-në për të shkruar një fjalim dasme, për të përpiluar një kontratë apo për të shkruar një punim universiteti  ndodhet brenda një eksperimenti si ai i MIT-it.

Sipas Sam Altman, drejtuesi ekzekutiv i OpenAI, jemi në prag të asaj që ai e quan “singulariteti i butë”. Në një postim të fundit në blog me këtë titull, Altman shkroi se “ChatGPT është tashmë më i fuqishëm se çdo njeri që ka jetuar ndonjëherë. Qindra miliona njerëz mbështeten tek ai çdo ditë dhe për detyra gjithnjë e më të rëndësishme.” Sipas tij, njeriu po shkrihet me makinerinë, dhe mjetet e IA-së që ofron kompania e tij janë përmirësim i sistemit të vjetruar të trurit tonë organik: ato “rrisin ndjeshëm prodhimtarinë e njerëzve që i përdorin,” shkroi ai. Por nuk e dimë cilat do të jenë pasojat afatgjata të përvetësimit masiv të IA-së, dhe, nëse këto eksperimente të hershme tregojnë diçka, është se ky produkt i rritur që përmend Altman mund të vijë me një kosto të ndjeshme për cilësinë.

Në prill, studiuesit në Universitetin Cornell publikuan rezultatet e një studimi tjetër që tregonte dëshmi për një homogjenizim të nxitur nga IA-ja. Dy grupe përdoruesish, një amerikan dhe një indian, iu përgjigjën pyetjeve që preknin aspekte të kulturës së tyre: “Cili është ushqimi yt i preferuar dhe pse?”; “Cili është festivali apo festa jote e preferuar dhe si e feston atë?” Një nëngrup i pjesëmarrësve indianë dhe amerikanë përdori një mjet IA me funksion autokompletimi të drejtuar nga ChatGPT, i cili u jepte sugjerime fjalësh sa herë që ata ndalonin së shkruari; nëngrupe të tjera shkruan pa ndihmë. Shkrimet e pjesëmarrësve indianë dhe amerikanë që përdorën IA “u bënë më të ngjashme” me njëri-tjetrin, përfundon studimi, dhe më të orientuara drejt “normave perëndimore”.

Përdoruesit e IA-së kishin më shumë gjasa të thoshin se ushqimi i tyre i preferuar ishte pica (sushi ishte në vend të dytë), dhe se festa e preferuar ishte Krishtlindja. Homogjenizimi ndodhte edhe në nivel stilistik. Një ese e gjeneruar nga IA që përshkruante fileton e pulës si ushqimin e preferuar, për shembull, kishte më shumë gjasa të shmangte përmendjen e përbërësve specifikë si arrëmoskatja apo turshitë me limon, dhe në vend të kësaj përmendte “shije të pasura dhe erëza”.

Sigurisht, një shkrimtar mundet teorikisht të refuzojë çdo sugjerim të gjeneruar nga IA. Por këto mjete duket se kanë një efekt hipnotizues, duke bërë që fluksi i vazhdueshëm i sugjerimeve të mbizotërojë mbi zërin e vet të autorit.

Aditya Vashistha, profesor i shkencave të informacionit në Cornell dhe bashkautor i studimit, e krahasoi IA-në me “një mësues që më rri pas shpine sa herë që shkruaj dhe më thotë: ‘Ky është versioni më i mirë.’” Ai shtoi: “Nëpërmjet një ekspozimi të tillë të përditshëm, ti humbet identitetin tënd, humbet autenticitetin. Humb besimin në shkrimin tënd.”

 Mor Naaman, kolegu i Vashisthas dhe bashkautor në studim, më tha se sugjerimet e IA-së “veprojnë në mënyrë të fshehtë, ndonjëherë shumë fuqishëm, për të ndryshuar jo vetëm atë që shkruan, por edhe atë që mendon.”

Rezultati, me kalimin e kohës, mund të jetë një zhvendosje në atë që “njerëzit e konsiderojnë normale, të dëshirueshme dhe të përshtatshme.”

Shpesh dëgjojmë që përmbajtja e prodhuar nga IA përshkruhet si “e zakonshme” apo “e zbehtë”, por mesatarja nuk është domosdoshmërisht e padëmshme. Vauhini Vara, shkrimtare dhe gazetare, libri i fundit i së cilës “Searches” fokusohet pjesërisht te ndikimi i IA-së në komunikimin njerëzor dhe identitetin, më tha se meskiniteti i teksteve të IA-së “u jep atyre iluzionin e sigurisë dhe padëmshmërisë.” Vara (dikur redaktore në The New Yorker) vazhdoi: “Ajo që po ndodh në të vërtetë është një forcim i hegjemonisë kulturore.” OpenAI ka një lloj motivimi për t’i sheshuar skajet e qëndrimeve dhe stileve tona të komunikimit, sepse sa më shumë njerëz ta konsiderojnë të pranueshëm përmbajtjen që prodhon modeli, aq më shumë e zgjerohet baza e njerëzve që mund të shndërrohen në abonentë me pagesë. Mesatarja është efikase: “Ti ke ekonomi shkalle kur gjithçka është e njëjtë,” tha Vara.

Max Kreminski, i cili ndihmoi në analizën e të dhënave dhe tani punon në startup-in Midjourney që merret me IA gjeneruese, më tha se kur njerëzit përdorin IA në procesin krijues, ata kanë prirjen të dorëzojnë gradualisht mendimin origjinal. Fillimisht, përdoruesit paraqesin një gamë të gjerë idesh të tyre, shpjegoi Kreminski, por ndërkohë që ChatGPT vazhdon të gjenerojë menjëherë sasi të mëdha teksti të pranueshëm, përdoruesit kalojnë në një “modalitet kuratorial”. Ndikimi është njëdrejtimësh, dhe jo në drejtimin që shpresojmë: “Idetë njerëzore nuk e ndikojnë shumë fort atë që makina po gjeneron,” tha Kreminski; ChatGPT e tërheq përdoruesin “drejt qendrës së masës për të gjithë përdoruesit me të cilët ka ndërvepruar më parë.”

Teksa një bisedë me një mjet IA vazhdon, makina mbush dritaren e saj të kontekstit term teknik për memorien e përkohshme të punës. Kur kjo dritare arrin kapacitetin maksimal, IA ka më shumë gjasa të përsërisë apo të riciklojë materiale që ka prodhuar tashmë, duke u bërë edhe më pak origjinale.

Eksperimentet e njëhershme në MIT, Cornell dhe Santa Clara janë të vogla në shkallë, me më pak se njëqind pjesëmarrës secili, dhe shumëçka rreth efekteve të IA-së mbetet ende për t’u studiuar e zbuluar. Ndërkohë, në aplikacionin Meta AI që zotërohet nga Mark Zuckerberg, mund të shikosh një fluks përmbajtjesh që miliona njerëz po gjenerojnë. Është një përmbytje sureale imazhesh të lëmuara, videosh të filtruara dhe tekstesh të krijuara për detyra të përditshme, si “shkruaj një email të detajuar dhe profesional për të riplanifikuar një takim.” Një kërkesë që më ra në sy së fundmi ishte nga një përdorues me emrin @kavi908, i cili i kërkonte chatbot-it të analizonte “nëse IA mund ta tejkalojë ndonjëherë inteligjencën njerëzore”. Chatbot-i u përgjigj me një tufë paragrafësh; nën seksionin “Skenarë të së ardhmes”, listoi katër mundësi. Të gjitha ishin pozitive: IA do të përmirësohej në një formë apo tjetër, për të mirën e njerëzimit.

Nuk kishte parashikime pesimiste, as skenarë ku IA dështon apo sjell dëme. Mesatarja e modelit  ndoshta e formësuar nga paragjykime pro-teknologjike të përfshira nga Meta  ngushtonte rezultatet dhe mbyllte diversitetin e mendimit. Por do të duhej të fikje plotësisht aktivitetin e trurit që të besoje se chatbot-i po tregonte të gjithë të vërtetën.

Burimi: The New Yorker

The post Inteligjenca Artificiale dhe homogjenizimi i mendjes appeared first on Gazeta Si.

Nga Gazeta ‘Si’- Të martën përfundoi lufta 12-ditore mes Izraelit dhe Iranit. Që përpara armëpushimit, duket se SHBA dhe Izraeli janë dakordësuar për një plan të ardhshëm për Lindjen e Mesme.

Kështu raporton gazeta më e madhe izraelite, Israel Hayom, duke iu referuar një burimi me dijeni për një telefonatë vendimtare mes kryeministrit izraelit Benjamin Netanjahu, presidentit amerikan Donald Trump, si dhe sekretarit amerikan të shtetit Marco Rubio dhe ministrit izraelit të strategjisë, Ron Dermer

Sipas gazetës, Trump dhe Netanjahu duan të arrijnë shpejt marrëveshje të reja paqeje me shtete arabe dhe të përfundojnë sa më parë luftën në Gaza. Një zgjidhje me dy shtete – pra një shtet izraelit përkrah një shteti palestinez – duket se është sërish në tryezën e diskutimeve.

Pas sulmit amerikan ndaj impianteve bërthamore të Iranit, dy aleatët – SHBA dhe Izraeli – kanë rënë dakord për një plan me 5 pika për Lindjen e Mesme. BILD shpjegon pikat më të rëndësishme:

Pika 1: “Luftimet në Gaza duhet të përfundojnë brenda dy javësh,” shkruan gazeta. Presidenti amerikan Trump tha të premten para gazetarëve në Shtëpinë e Bardhë se ai beson “që brenda javës së ardhshme do të ketë një armëpushim në Gaza.”

Sipas Israel Hayom, katër shtete arabe – përfshirë Egjiptin dhe Emiratet e Bashkuara Arabe – pritet të marrin në dorë administrimin e Gazës, duke zëvendësuar Hamasin. Udhëheqja e mbetur e Hamasit do të dërgohet në mërgim dhe 50 pengjet e mbajtura do të lirohen më në fund.

Pika 2: Disa shtete në mbarë botën do të pranojnë banorë të Gazës që dëshirojnë të largohen. Nuk është bërë e ditur se për cilat vende bëhet fjalë – megjithatë, Trump e ka propozuar këtë ide disa herë më parë.

Pika 3: Marrëveshjet e Abrahamit – marrëveshjet e paqes mes Izraelit dhe disa shteteve arabe – pritet të zgjerohen me përfshirjen e Sirisë dhe Arabisë Saudite. Veçanërisht një marrëveshje me Sirinë, e cila nuk e ka njohur kurrë Izraelin si shtet, do të ishte një hap vendimtar drejt paqes në Lindjen e Mesme. Sipas televizionit izraelit i24, një marrëveshje historike paqeje mes Izraelit dhe Sirisë mund të ndodhë brenda këtij viti, ku Izraeli do të tërhiqej tërësisht nga territori sirian.

Pika 4: Izraeli synon të shprehë gatishmërinë për një zgjidhje të ardhshme të konfliktit palestinez sipas modelit të dy shteteve – por vetëm nëse bëhen reforma në Autoritetin Palestinez që qeveris Bregun Perëndimor.

Pika 5: Sipas Israel Hayom, SHBA do ta njohin pjesërisht kontrollin izraelit mbi Bregun Perëndimor.

Netanjahu duket se e ka konfirmuar pjesërisht këtë raport të enjten në mbrëmje. Në një deklaratë me video për operacionin izraelit kundër Iranit dhe pasojat e tij, ai tha: “Kjo fitore hap mundësinë për një zgjerim dramatik të marrëveshjeve të paqes. Po punojmë intensivisht për këtë,” deklaroi kryeministri.

“Paralelisht me lirimin e pengjeve tona dhe mposhtjen e Hamasit. Kemi një dritare kohe që nuk duhet humbur – asnjë ditë nuk duhet të shkojë dëm.”

Nga Jeanne Plaumann, BILD

The post Cili është plani me 5 pika i Trump për t’i dhënë fund luftës në Gaza appeared first on Gazeta Si.

Gazeta Si – Thesari radioaktiv i Ajatollahëve, ato 408.6 kilogramë uranium të pasuruar në 60 përqind, aq afër pragut të dobishëm për ndërtimin e bombës, janë të fshehura në ndonjë laborator sekret të Republikës Islamike.

Një nga ato që nuk u raportuan kurrë në Agjencinë Atomike të OKB-së (IAEA), ose u raportuan me lëshime dhe jashtë kohe, pjesë e një rrjeti të mbuluar strukturash që, pas luftës 12-ditore, përbëjnë një Plan B potencial dhe të rrezikshëm.

“Vlerësimet paraprake të inteligjencës të dhëna qeverive evropiane tregojnë se rezervat e uraniumit të Iranit mbeten kryesisht të paprekura”, shkruan “Financial Times”, duke cituar dy burime të njohura me dosjen, e cila kohët e fundit është bërë fokusi i polemikave të ashpra midis Shtëpisë së Bardhë, ekspertëve të programit bërthamor, shërbimeve sekrete dhe shtypit ndërkombëtar.

Gazeta angleze shton se uraniumi nuk ndodhej më në vendin e Fordow, të ndërtuar thellë brenda një mali jo shumë larg qytetit të shenjtë të Qom, në kohën e sulmit ajror amerikan që hodhi gjashtë bomba Gbu-57 me peshë 13 ton secila në kanalet e ventilimit.

Fakti që nuk u zbuluan ndryshime në nivelet e radioaktivitetit në ajër, sugjeron gjithashtu se stoku ishte transferuar diku tjetër para sulmit.

Mund të debatohet rreth nivelit të shkatërrimit që bombat me depërtim të lartë kanë shkaktuar në Fordow – për Trumpin vendi është “asgjësuar”, për Pentagonin “dëmtuar rëndë”, për iranianët vlerësimi varion nga “i paprekur” në “dëm të konsiderueshëm”- por çështja, tani, është një tjetër.

Ku është fshehur thesari radioaktiv i Khameneit? Sa është vonuar programi bërthamor iranian? Dhe, mbi të gjitha: a ka Republika Islamike centrifuga në vende të tjera përveç atyre të bombarduara të Fordow, Natanz dhe Isfahan?

“Përgjigja është po, sepse Irani ka një rrjet objektesh nëntokësore të panjohura për programin e tij bërthamor dhe nga ajo që mund të shohim, kapaciteti i tij i pasurimit nuk është zero, sepse ai ende ka centrifuga dhe komponentë funksionalë për të prodhuar shumë më tepër”, shpjegon për Repubblica Jeffrey Lewis, një profesor në Institutin Middlebury të Studimeve Ndërkombëtare në Monterrey dhe një ekspert për politikat bërthamore.

“Sjellja e pothuajse gjysmë toni uranium në 60 përqind do të thotë se pjesa më e madhe e punës është bërë, prandaj kjo rezervë është kaq e çmuar. Pasurimi i tij në 90 përqind është më i thjeshtë dhe më i shpejtë, me 250 centrifuga është çështje 8-10 javësh”.

Dy ditë para bastisjes amerikane, satelitët panë një radhë prej 16 kamionësh jashtë njërës prej hyrjeve të Fordow, laboratorit më të mbrojtur iranian të pasurimit.

Nuk është e sigurt nëse ato janë përdorur për të transportuar uraniumin, edhe sepse drejtori i IAEA-së, Rafael Grossi, zbuloi se ai kishte marrë tashmë një letër më 13 qershor (ditën kur filloi sulmi izraelit) nga Ministri i Jashtëm iranian, Abbas Araghchi, duke e informuar atë për miratimin e “masave të posaçme” për të mbrojtur pajisjet dhe materialet radioaktive.

Është e supozuar se transferimi i uraniumit ishte midis këtyre.

Për më tepër, më 12 qershor, qeveria iraniane informoi IAEA-n se kishte përgatitur një vend të ri, të ndërtuar edhe më thellë se 80-90 metrat e Fordow-it: informacioni rreth tij është i pakët, duket se është një uzinë prej të paktën 10 mijë metrash katrorë, me centrifuga dhe depo magazinimi, e cila duhet të jetë e vendosur në një nga malet e provincës Isfahan.

Vendndodhja e saktë nuk dihet. “Por supozoj se nuk është afër qendrës së kërkimit dhe konvertimit që është goditur tashmë”, thotë profesori Lewis.

Para sulmit izraelit, rezervat e uraniumit të pasuruar ishin në Fordow dhe gjithashtu në Isfahan, tunelet e të cilit të ndërtuara shumë thellë nuk duket se janë shembur për shkak të bastisjeve.

Presidenti Trump shkruan në platformën Truth Social se “Asgjë nuk u mor nga lokacioni. Do të kishte zgjatur shumë, do të kishte qenë shumë e rrezikshme, sepse është shumë i rëndë dhe i vështirë për t’u lëvizur”.

Megjithatë, ekspertët gjithashtu e hedhin poshtë këtë version. “Uraniumi lëviz gjatë gjithë kohës, nuk është e vështirë”, thotë profesori Jeffrey “në procesin industrial për ta pasuruar, ai kalon shpesh nga një strukturë në tjetrën, nga një kompani në tjetrën”.

Ai ruhet në cilindra metalikë në formën e pluhurit që, në madhësi, futet brenda bagazhit të një makine.

Thesari radioaktiv i Republikës Islamike, të cilin Teherani pretendon se është vetëm për përdorim civil dhe jo ushtarak, është misteri i ditës së 13-të, pas 12 ditë lufte me Izraelin.

Netanyahu ka deklaruar se Mossadi ka një pistë interesante për të gjurmuar vendndodhjen e tij.

Grossi i IAEA-s kërkon, deri më tani më kot, të jetë në gjendje të dërgojë inspektorë në laboratorin e ri sekret ose kudo që Pasdarani ka ruajtur rezervat e tij.

Për Shtetet e Bashkuara dhe Izraelin, dorëzimi i atij uraniumi të pasuruar është parakushti për t’u rikthyer në negociata. Dhe, për këtë arsye, shkaku i mundshëm i operacioneve të ardhshme ushtarake.

Marrë nga: “La Repubblica”

The post ‘Uraniumi iranian i shpëtoi bombave’, Ajatollahët e fshehën në laboratorë të rinj sekretë appeared first on Gazeta Si.

Nga Gazeta ‘SI’ – Shqipëria rezulton si një ndër vendet që ka lehtësuar trafikun ndërkombëtar të heroinës, duke shërbyer si vend tranzit, sipas raportit të fundit të OKB-së për Drogën dhe Krimin.

Një tjetër hartë e tregon Shqipërinë një nga tre vendet që prodhon më shumë kanabis në Europë, bashkë me Holandën dhe Spanjën.

OKB thekson se sipas të dhënave për vitet 2022-2023, prodhimi dhe trafiku i drogës është aktiviteti kryesor i grupeve kriminale në Shqipëri. 60% e tyre operojnë në shkallë kombëtare duke lehtësuar trafikun e kanabisit, heroinës dhe kokainës në Bashkimin Europian. Sipas shpjegimit, grupet shqiptare të drogës janë kryesisht të lidhur me grupet braziliane dhe kolumbiane.

Raporti thotë se Ballkani është rrugë e rëndësishme për kalimin e opiumit afgan dhe drogërave nga Turqia, drejt pjesës tjetër të Europës. Nga 2019-a në 2022-shin, kjo rrugë trafikoi 15.5 mld dollarë drogë.

Në vitin 2023, prodhimi global i kokainës arriti një rekord të ri, 3.708 tonë, 34% më shumë se një vit më parë. Zgjerimi u nxit nga shifrat e Kolumbisë, e cila mbetet prodhuesi kryesor në botë, me 253.000 hektarë të dedikuar për bimët e kokainws.

The post OKB: Shqipëria, tranzit i heroinës që futet në BE. Grupet kriminale të lidhura me Brazilin dhe Kolumbinë appeared first on Gazeta Si.

Gazeta Si – Ai nuk donte, ose nuk ishte në gjendje, të konfirmonte se lokacionet ishin fshirë nga faqja e Tokës – “të zhdukura”, siç tha Presidenti Donald Trump.

Por Dan Caine, kryetari i Shtabit të Përbashkët, ishte i etur të theksonte në një konferencë shtypi të rrallë, të mbushur me njerëz dhe gjithçka tjetër përveçse të qetë, se sa efektiv kishte qenë bastisja e së dielës në mëngjes, e cila çoi Shtetet e Bashkuara të bombardonin Iranin për herë të parë: “Të gjitha bombat që qëlluam, – tha ai, – shkuan aty ku duhej të shkonin”.

Caine kishte në krah shefin e Pentagonit, Pete Hegseth. Ishte ai që sulmoi median – dhe veçanërisht CNN dhe “New York Times” – “fajtor” për rilançimin e një analize fillestare nga inteligjenca amerikane, sipas së cilës sulmi amerikan kishte ngadalësuar (“me javë, ose muaj”), por jo eliminuar, programin bërthamor të Iranit.

Caine u ngarkua me detyrën e detajimit të një operacioni jashtëzakonisht kompleks: kulminacionin e “15 viteve” planifikim.

“Në vitin 2009, një oficer i Agjencisë së Reduktimit të Kërcënimeve të Mbrojtjes u dërgua në një vend të klasifikuar për t’u informuar, për arsye sigurie, mbi diçka që po ndodhte në Iran”.

Ajo që pasoi ishte një periudhë shumë e gjatë përgatitjeje sekrete: “Njerëzit që e dinin nuk mund të flisnin me gratë e tyre, familjet e tyre, askënd”, tha gjenerali.

Me kalimin e kohës, tha ai, “Departamenti i Mbrojtjes kishte shumë njerëz me doktoraturë që punonin në program, duke bërë modele dhe simulime që na çuan në të qenit, në heshtje dhe fshehurazi, përdoruesi më i madh i orëve të superkompjuterit në Shtetet e Bashkuara të Amerikës”.

Caine ilustroi nivelin e njohurive që ushtria amerikane kishte në lidhje me vendndodhjen në Fordow, zemrën e programit bërthamor iranian: një vendndodhje pasurimi që strehonte centrifugat e saj midis 90 dhe 100 metrave nën tokë, në zemër të një mali.

“Nuk krijohet një vendndodhje si kjo, nëse ke një program paqësor”, tha Caine. Para se të shpjegonte se si armët e përdorura në sulme – GBU 57, bomba që peshojnë mbi 13 tonë që mund të depërtojnë në shtresa betoni për dhjetëra metra para se të shpërthejnë – ishin “projektuar, planifikuar dhe lëshuar” për të arritur objektivin e tyre.

“Një bombë”, shtoi ai, “ka tre efekte që shkaktojnë dëme: vala e goditjes, fragmentimi dhe mbipresioni. Në këtë rast, pjesa më e madhe e dëmit ishte një kombinim”.

Sipas Caine, gjashtë bomba “shkatërruese bunkerësh” u hodhën në Fordow për secilën nga hapjet e ventilimit: dhe të gjitha “shkuan pikërisht aty ku duhej të shkonin”. Dy “superbomba” të tjera u hodhën në vendndodhjen e Natanz.

“Irani, i vetëdijshëm për sulmin e afërt, u përpoq të mbulonte boshtet e ventilimit me beton. Nuk do të ndaj dimensionet e sakta të kapakut të betonit, por duhet ta dini se ne e dimë se sa ishin ato”. Gjenerali më pas u tregoi gazetarëve një video të njërës prej bombave në veprim, gjatë një prove.

Caine e përshkroi operacionin, të quajtur “Çekani i Mesnatës”, si “kulminacionin e 15 viteve punë të jashtëzakonshme” dhe citoi pilotët bombardues të përfshirë në sulme që e përshkruanin shkëndijën pas hedhjes së bombës si “shpërthimin më të ndritshëm që kishin parë ndonjëherë”.

Duke iu përgjigjur një pyetjeje nëse ishte nën presion për të dhënë një vlerësim tepër pozitiv të sulmit, ai e mohoi me vendosmëri: “Jo, nuk më ishte bërë presion dhe jo, nuk do të më bëhej”.

Përshtati: Gazeta “Si”

The post ‘Si u godit Fordow’, SHBA shpjegon sulmin ndaj centralit bërthamor të Iranit (me 12 bomba dhe 15 vjet planifikim) appeared first on Gazeta Si.

Gazeta Si – Si të prishësh një reputacion njëzetvjeçar brenda dy ditësh. Për një kohë të gjatë, bashkëkombësit e tij holandezë e quanin “Teflon Mark”, për aftësinë e tij për të përballuar vetë çdo vështirësi, përfshirë skandalet.

Gjithashtu falë kësaj aftësie, Mark Rutte, 58 vjeç, ishte kryeministri më jetëgjatë i vendit të tij: nga 14 tetori 2010 deri në vitin 2024, ai udhëhoqi katër qeveri, duke qëndruar në pushtet për 14 vjet.

Pas kësaj, ai kandidoi për postin e Sekretarit të Përgjithshëm të NATO-s. Shtëpia e Bardhë e Joe Biden e mbështeti atë me bindje.

Më 1 tetor 2024, Rutte mbylli shtëpinë e tij në Benoordenhout, në periferi të Hagës dhe u transferua në Bruksel. Një veprim i thjeshtë: ish-kryeministri nuk është i martuar dhe nuk ka fëmijë.

Ai menjëherë u bë i vlerësuar për mënyrat e tij të vjetra politike, madje edhe në selinë gjigante të Aleancës Atlantike. Ai i mban mend emrat edhe të bashkëpunëtorëve të tij jo shumë të ngushtë.

Është miqësor, i hapur. Por, mbi të gjitha, është një dinak i madh. Në karrierën e tij të gjatë, ai ka treguar se di si ta zgjedhë menjëherë anën fituese.

Si liberal-demokrat, ai ka dialoguar si me socialistët, ashtu edhe më vonë me populistët. Ka qenë një mbështetës i pamëshirshëm i rigorozitetit financiar, duke u rreshtuar me gjermanët dhe duke stigmatizuar “shpërdorimin” e grekëve dhe italianëve.

Në javët e fundit, ka përdorur të njëjtën qasje për të bindur ata që u anëtarësuan vonë në NATO, përfshirë Italinë, të rrisin shpenzimet ushtarake.

Është për të ardhur keq që gjatë viteve të tij të gjata në qeveri, Holanda ka qenë gjithmonë larg objektivit të shpenzimeve prej 2% të Produktit të Brendshëm Bruto. Edhe në vitin 2022, para pushtimit rus të Ukrainës, ai ishte në 1.38% të PBB-së.

Rutte dhe Trump thonë se e njohin njëri-tjetrin prej vitesh. Në vitin 2018, Mark madje e kundërshtoi presidentin e atëhershëm të SHBA-ve në Zyrën Ovale.

Por në atë kohë, Trump dukej i destinuar të zhdukej shpejt në horizont. Sot, sipas perceptimit të përgjithshëm, ai është figura dominuese.

Në muajt e fundit, Rutte ka bërë gjithçka për të përmbushur kërkesën e  Trumpit: partnerët e NATO-s duhet të ndajnë të paktën 5% të PBB-së për mbrojtje. “Teflon Mark” shkoi shumë më tej: ai e përkëdheli, e lajkatoi numrin të  Shtëpisë së Bardhë. Kështu që ai, derdhi të gjithë talentin e tij politik në organizimin e samitit të “pikës së madhe të kthesës”.

Gjithçka dukej se po shkonte mirë, derisa miku i tij “Donald” publikoi në rrjetin social “Truth” mesazhin që Rutte i kishte dërguar të martën më 24 qershor, duke e pritur në samit.

Teksti i atij mesazhi është i destinuar të mbetet në kujtesë, ndoshta edhe më shumë se komunikata përfundimtare e samitit.

Është një kulm lajkash, madje groteske. “I dashur Donald, urime për veprimin tënd vendimtar në Iran, diçka që askush nuk do të kishte guxuar ta bënte”.

Pastaj, për objektivin prej 5%: “Donald, na ke çuar në një moment vërtet të rëndësishëm për Amerikën, Europën dhe botën”. Dhe përsëri: “Do të arrish diçka që asnjë president amerikan nuk ka arritur ta bëjë në dekadat e fundit”.

E kështu me radhë. Dje Rutte u përpoq të shpjegonte veten: “Nuk kam asgjë për të fshehur. Dhe Trump është si një baba për ne që ndonjëherë duhet të ngrejë zërin për t’u dëgjuar”. Më vonë, para gazetarëve, Trump buzëqeshi: “Çfarë doni të them, është e qartë se Mark më do shumë”.

Përshtati: Gazeta “Si”

The post Rutte, Trump dhe diplomacia e ‘babait’: lajkat (groteske) për mikun amerikan appeared first on Gazeta Si.

Nga Gazeta ‘Si’- Nëse Qeveria e Serbisë nuk i shpall zgjedhjet e parakohshme parlamentare deri në mbrëmjen e 28 qershorit, “qytetarët do të jenë të gatshëm t’i marrin të gjitha masat ekzistuese të mosbindjes civile”.

Kështu paralajmëruan studentët protestues serbë, përpara tubimit të paralajmëruar në Beograd, për datën 28 qershor – ditën kur festohet Vidovdani, i cili në histori lidhet me Betejën e Kosovës, më 1389.

Kërkesë e dytë e studentëve është ndërprerja e protestës në qendër të Beogradit, ku kundërshtarët e studentëve protestues, të cilët e cilësojnë veten si “studentë që duan të mësojnë”, kanë ngritur kampe tash e tre muaj

Një grup i studentëve protestues, që nga fundi i nëntorit të vitit të kaluar, ka bllokuar shumicën e universiteteve shtetërore në Serbi, duke shprehur pakënaqësi me situatën socio-politike në këtë vend, pas aksidentit në Stacionin Hekurudhor në Novi Sad.

Nga shembja e një strehe prej betonit atje, 16 persona kanë humbur jetën.

Që nga maji, kërkesë kryesore e studentëve në bllokadë është thirrja e zgjedhjeve të parakohshme, në mënyrë që qeveria e re të mund të punojë për përmbushjen e kërkesave të tyre të mëparshme.

Ato përfshijnë: publikimin e dokumentacionit të plotë për rindërtimin e Stacionit Hekurudhor në Novi Sad, identifikimin dhe ndjekjen penale të atyre që kanë sulmuar protestuesit gjatë tubimeve në të gjithë Serbinë, lirimin e aktivistëve të arrestuar në protesta dhe ndërprerjen e procedurave penale kundër tyre, si dhe rritjen e buxhetit për universitetet.

Në anën tjetër, “studentët që duan të mësojnë” kanë ngritur kampe përpara Presidencës së Serbisë që nga fillimi i marsit, duke u kërkuar autoriteteve që t’i lejojnë të kthehen në universitete.

Ata janë vizituar disa herë nga vetë presidenti serb, Aleksandar Vuçiç, dhe janë mbështetur edhe nga serbë nga Kosova, përfshirë anëtarë të Listës Serbe.

Ultimatumi i studentëve në bllokadë

Studentët në bllokadë publikuan në mediat sociale një letër të hapur drejtuar Qeverisë së Serbisë, përmes së cilës i kërkuan që t’i dërgojë një propozim presidentit për të shpërndarë Parlamentin, me qëllim thirrjen e zgjedhjeve të parakohshme parlamentare.

Ata thanë se mandati që Qeveria mori nga Parlamenti, “nuk e pasqyron situatën aktuale politike në vend”.

“Regjimi ka treguar se nuk ka më kapacitet për ta udhëhequr vendin përmes krizës më të madhe socio-politike në dekadat e fundit”, vlerësuan studentët.

Ata i kërkuan gjithashtu Qeverisë që t’i bëjë thirrje Ministrisë së Punëve të Brendshme që ta ndalojë “tubimin e raportuar publik” – në vendndodhjen e kampit të “studentëve që duan të mësojnë” – deri në orën 21:00 të shtunën.

Çfarë pritet më 28 qershor?

Studentët protestues deklaruan në një letër të hapur se tubimi do të mbahet në Beograd më 28 qershor dhe se ata presin që të marrë pjesë një numër i madh i qytetarëve të pakënaqur.

Ata thanë se nuk mund t’i parashikojnë hapat e mëtejshëm të qytetarëve pas përfundimit zyrtar të tubimit.

Shtuan se bëjnë thirrje “për herë të fundit” që kërkesat e tyre të plotësohen, me qëllim “parandalimin e kulmimit të pakënaqësisë qytetare dhe studentore”.

Protesta e fundit e madhe, e organizuar nga këta studentë, u mbajt më 15 mars, kur në orët e vona të mbrëmjes, pas disa incidenteve të vogla, u shpall e përfunduar, në mënyrë që situata të mos përshkallëzohej.

Organizata joformale Arkivi i Tubimeve Publike, e cila vlerëson madhësinë e tubimeve në Serbi, vlerësoi se në protestën në Beograd më 15 mars morën pjesë midis 275.000 dhe 325.000 njerëzve, duke vënë në dukje se numri mund të ketë qenë edhe më i lartë.

Në anën tjetër, “studentët që duan të mësojnë, në fillim të qershorit – pas thirrjes së Vuçiqit – e shtynë grevën e urisë deri më 28 qershor, nëse shteti nuk e zgjidh situatën në lidhje me bllokadat e fakulteteve.

Qeveria dhe opozita për zgjedhjet e parakohshme

Shumica e partive opozitare e mbështetën kërkesën e studentëve për zgjedhje të parakohshme, ndërsa Vuçiq tha se ai udhëhiqet nga nevojat e vendit dhe të popullit dhe se vlerësimet dhe vendimet do t’i marrë në përputhje me rrethanat.

Qeveria serbe, e udhëhequr nga kryeministri Millosh Vuçeviç, ra në fund të janarit të këtij viti, ndërsa Qeveria e re, e udhëhequr nga Gjuro Macut, u zgjodh në mes të prillit.

Gjatë prezantimit para Parlamentit, Macut tha se Serbia është lodhur nga përçarjet dhe bllokadat, se duhet të punohet për harmonizimin e shoqërisë, se harmonia mund të ndërtohet përmes dialogut, tolerancës, punës dhe ndërtimit të një sistemi vlerash, dhe se prioritet i tij do të jetë funksionimi normal i shkollave dhe fakulteteve.

Megjithatë, studentët protestues besojnë se Qeveria aktuale, e udhëhequr nga Partia Përparimtare Serbe – e themeluar nga Vuçiçi – nuk ka kapacitet të udhëheqë vendin, se protestat e muajve të fundit “e kanë delegjitimuar Qeverinë” dhe se, për këtë arsye, bëjnë thirrje për zgjedhje të parakohshme parlamentare.

Për shkak të nivelit të mosbesimit ndaj institucioneve, sipas tyre, “zgjidhje alternative për këtë krizë nuk ka”./rel

The post Studentët në Serbi paralajmërojnë mosbindje civile nëse nuk shpallen zgjedhjet appeared first on Gazeta Si.

Gazeta Si – Nga të gjitha pyetjet e mbetura pezull pas armëpushimit, ka një që është thelbësore, sepse prej saj varen të gjitha të tjerat: çfarë ndodhi me mbi 400 kilogramë uranium të pasuruar në mënyrë të rrezikshme në nivelin 60% “U-235” të Iranit?

Duhet nisur nga kjo pikë për të kuptuar çfarë mbetet nga programi bërthamor iranian pas përdorimit të 14 bombave shpuese GBU-57 të vëna në dispozicion nga presidenti amerikan Donald Trump, në gjendje për të shpërthyer në të ashtuquajturin “mali atomik”, pra në vendndodhjen e Fordow-t.

Versioni i SHBA-ve

Versionet janë shumë të ndryshme: për Trump, sulmi ka qenë shkatërrues (e krahasoi, në mënyrë fatkeqe, me Hiroshimën).

Por sipas një raporti të Agjencisë së Inteligjencës së Mbrojtjes së SHBA (DIA), krahu operativ i Pentagonit – raport i publikuar nga CNN dhe gjithashtu nga “New York Times” – vendet e pasurimit të uraniumit nuk janë shkatërruar plotësisht (e panevojshme të thuhet që kjo ka shkaktuar zemërimin e Trump dhe gjithashtu të izraelitëve). Për shërbimet sekrete të Netanyahut, “program” ka pësuar një “vonesë prej vitesh”.

Megjithatë, po New York Times raportoi se për 007-të ekziston mundësia që Irani të ketë “vende më të vogla pasurimi”. Disa ekspertë kinezë vlerësojnë se objektivi nuk është arritur, sepse bombat GBU-57 arrijnë në thellësi deri në “60 metra”, ndërkohë që vendndodhja e Fordow-t — ai i inkriminuar, sepse përmbante ose përmban centrifugat më të fuqishme që mund të pasurojnë uraniumin në nivelin 60% — ka një thellësi prej rreth 90 metrash.

Rikonstruksioni

E vetmja gjë që mund të bëhet, në mungesë të dëshmitarëve të besueshëm dhe të paanshëm në terren, është të rikthehemi në fillim dhe të shohim cilat janë faktet e sigurta.

Irani — kjo nuk ishte sekret — ka tre vende bërthamore, të cilat nuk duhen ngatërruar me centralet bërthamore për prodhimin e energjisë elektrike (përndryshe do të ishte krijuar një re atomike plot me radionuklide, siç ndodhi me Çernobilin), dhe as me industritë për montimin e armëve.

Ky është një element i rëndësishëm, sepse vetë regjimi ka luajtur gjithmonë — edhe me inspektorët e Agjencisë Ndërkombëtare për Energjinë Atomike (IAEA) — me këtë pikë: centrifugat shërbejnë si për qëllime civile, ashtu edhe për ushtarake. Varet nga fuqia e tyre.

Pikërisht për këtë arsye, vendndodhja e Fordow është më e ‘akuzuara’ ndër të treja dhe është vënë në shënjestër nga gjeneralët.

Në Natanz, 220 km në juglindje të Teheranit, i pari që u godit nga Izraeli, ndodheshin rreth 10 mijë centrifuga, por të mjaftueshme vetëm për pasurim në nivelin 5%, pra brenda kufijve të një programi bërthamor civil.

Dhe çdo vend që ka firmosur Traktatin për Mos-përhapjen e Armëve Bërthamore (NPT), si Irani, ka të drejtë për një program të tillë (në thelb pranohet që vetëm vendet që tashmë kanë armë bërthamore mund t’i mbajnë ato, në këmbim të të drejtës për të zhvilluar centrale).

Ndërkohë, në malin atomik të Fordow-t, rreth 100 km në jugperëndim të Teheranit, ndodheshin centrifugat që pasuronin uraniumin në nivelin 60%.

Më të pakta në numër, por më të fuqishme. Niveli i pasurimit të nevojshëm për një armë bërthamore është 90%.

Ambicia e regjimit Iranian

Për të kuptuar procesin, duhet kujtuar që U-235 është një izotop që gjendet natyrshëm në uranium, por nën 1%. Proceset e “pasurimit” rrisin përqendrimin.

Nuk ka dyshime mbi ambicien e regjimit iranian për të arritur në bombën atomike. Dhe kjo, megjithëse me ndërprerje, që nga fillimi i viteve 2000.

Pasiguria qëndron në aftësinë reale për të përfunduar montimin dhe për të siguruar kapacitetin e lëshimit. Edhe pse shenjat e një programi të vërtetë bërthamor ushtarak të Iranit datojnë që në vitet pesëdhjetë, kur – siç kishte ndodhur në Afganistan – ishin vetë SHBA-të që kërkonin një aleat kundër përhapjes së Bashkimit Sovjetik.

Fotot satelitore

Që gjatë ditëve të bombardimit, fotot satelitore kishin treguar një lëvizje kamionësh përreth vendndodhjes. A kanë zhvendosur diçka në vendin e tretë, më të ri në moshë, në Isfahan?

Mbetet realisht një mister se çfarë mund të kenë larguar: uraniumi nuk transportohet me lehtësi. Të vetmit që mund të japin përgjigje janë inspektorët e IAEA-s.

Drejtori i përgjithshëm Rafael Grossi pritet nga presidenti francez Emmanuel Macron. Grossi ka deklaruar se është informuar nga Irani për “masat mbrojtëse të marra për uraniumin e pasuruar”.

Dhe ka shtuar se “prioriteti numër një është që inspektorët të rikthehen në vendet bërthamore iraniane”. Por është e vështirë të deshifrohet përzierja e gjuhës propagandistike me atë diplomatike. Çfarë do të thotë “masa mbrojtëse”?

Ekspertët e IAEA vlerësojnë dëmet

Edhe në Ukrainë, pas sulmeve ruse, ishin ekspertët e IAEA-s ata që vlerësuan dëmet, si në vendin e Çernobilit, ashtu edhe në centralin më të madh në Europë, atë të Zaporizhzhias.

Por në këtë rast, puna është jo vetëm e rrezikshme, por edhe më e vështirë, duke pasur parasysh mbylljen e përhershme të regjimit të Khameneit ndaj bashkëpunimit. Këtu, mjegullës së luftës i shtohet edhe mjegulla e propagandës. Dhe rrënojat.

Marrë nga: “Corriere della Sera”

The post Ku u zhduk uraniumi i Teheranit? Nis gjuetia për ‘thesarin’ e programit atomik appeared first on Gazeta Si.

Gazeta Si – Me sa duket, paralajmërimi mbërriti dje. Inteligjenca amerikane i dërgoi një mesazh Ajatollah Ali Khameneit me koordinatat e vendstrehimit të tij.

Ata dyshohet se i shkruan: “Ose prano armëpushimin brenda 24 orësh, ose do të vijmë t’ju marrim”. Një burim brenda regjimit ka konfirmuar lajmin për “Corriere della Sera”. Ajatollahu, puna e të cilit është të shpëtojë veten dhe Republikën e tij Islamike, me sa duket pranoi.

Ai nuk kishte zgjidhje tjetër, sigurisht, “por është gjithashtu e përshtatshme për të të marrë një pushim”, thotë burimi.

Nuk ka rëndësi se si shkuan gjërat, cila është e vërteta. Ajo që ka rëndësi është se si tregohet. Dhe regjimi islamist ka qenë gjithmonë një kampion në rishkrimin e historisë.

Që nga mëngjesi i djeshëm, organet e propagandës së diktaturës kanë qenë në vijën e parë për t’i shpjeguar popullit iranian “luftën 12-ditore”. Mjafton të ndizej televizori dhe shfaqja fillon.

Në një program televiziv në Irib, televizionin shtetëror të dëmtuar nga bastisjet izraelite, një komentator me mjekër të errët shpall fitoren: “Ne jemi fituesit e kësaj lufte, ata nuk kanë arritur të na mposhtin”.

Sipas njerëzve në studio, e gjithë bota ka parë Shtetet e Bashkuara duke u lutur burrave të guximshëm të Republikës Islamike të ndalojnë, bombardimet e rënda kundër bazave amerikane – “të telefonuara”, të përgjuara – dhe kundër Izraelit.

Në atë pikë, ata, ata burra të guximshëm, nga keqardhja, do ta kishin pranuar armëpushimin e Donald Trump.

“Asgjë e re, ata gjithmonë e bëjnë”, komenton një profesor nga Teherani për “Corriere”, “ata rifitojnë fitoren me çdo humbje. Ata sajojnë narrativën që është më e përshtatshme për ta për të shpëtuar fytyrën. Dhe na ftojnë të ‘festojmë’ në sheshin Enghelab”.

Prandaj, Ali Khamenei do të ishte drejtori i këtij armëpushimi (të brishtë). Ai, i cili ende mbetet i fshehur në një bunker sekret nga frika se mos përfundonte si gjeneralët e tij, do ta kishte bërë Izraelin të kapitullonte.

Menjëherë pas njoftimit amerikan, në fakt, Udhëheqësi Suprem ishte i pari që shpalli triumfin. Në “X”: “Ata që e njohin popullin iranian dhe historinë e tyre e dinë se kombi iranian nuk dorëzohet”. Pastaj, në një kaskadë, shtyllat e regjimit e ndoqën atë me deklarata fitimtare dhe një det gënjeshtrash.

Mahmoud Nabavian, një klerik konservator në parlament, shkoi aq larg sa tha se “para kësaj lufte, Irani ishte një fuqi rajonale, por tani po bëhet një perandori islamike”.

Ish-Presidenti Hassan Rouhani paralajmëron se “armëpushimi nuk sinjalizon fundin e kërcënimit. Armëpushimi mund të jetë një mundësi për mashtrim. Gatishmëria e plotë e inteligjencës, mbrojtjes dhe sigurisë duhet të ruhet. Strategjia kombëtare duhet të rindërtohet”.

Në këtë skenar që ndryshon vazhdimisht, është e vështirë të parashikohet se çfarë do të zgjedhë Ajatollah për pasurimin bërthamor, arsyeja që nisi operacionin ushtarak “Rising Lion” dhe çelësi i së ardhmes, të paktën në të ardhmen e afërt, të marrëdhënieve midis dy vendeve.

A do të bien dakord ata të ulen në tryezë dhe të nënshkruajnë një marrëveshje, ku do të angazhohen të respektojnë kërkesat e Trump dhe mikut të tij Netanjahu që kërkojnë “zero pasurim”?

Nëse ende nuk kemi përgjigje, mund të mbledhim sinjalet e para. Si fjalët e zëdhënësit të Organizatës së Energjisë Atomike të Iranit, Behrouz Kamalvandi: “Industria bërthamore nuk do të ndalet. Ata duhet ta dinë se kjo industri ka rrënjë në vendin tonë dhe nuk mund ta zhdukin atë”.

Ekspertët thonë se për Republikën Islamike kjo nuk është një fitore. Nga pikëpamja ushtarake, ky është poshtërimi më i madh i pësuar në shekullin e fundit të historisë. E vetmja fitore, është se Khamenei është ende gjallë dhe bashkë me të edhe regjimi i tij.

Përshtati: Gazeta “Si”

The post Khamenei shpalli fitoren nga bunkeri! Mesazhi i ‘007’-ve amerikane: Ose armëpushim brenda 24 orësh, ose erdhëm! appeared first on Gazeta Si.