RELDAR DEDA â ShqipĂ«ria vazhdon ende tĂ« jetĂ« e kĂ«rrusur nga pesha e aktiviteteve tĂ« rrjeteve tĂ« narkotrafikut, nga njĂ« qeveri e shkrirĂ« qartazi me kĂ«tĂ« rrjet, nga njĂ« kryeministĂ«r arrogant qĂ« sâheq dorĂ« pĂ«r tĂ« futur nĂ« grykĂ« tĂ« vet tĂ« gjitha pushtetet; nga njĂ« opozitĂ« e pafuqishme pĂ«r tâu pĂ«rballur me kĂ«tĂ« gjendje, qoftĂ« pĂ«r shkak tĂ« pĂ«rgjegjĂ«sive tĂ« veta, qoftĂ« pĂ«r shkak tĂ« degradimit tĂ« situatĂ«s; media tĂ« kontrolluara, elita akademike tĂ« korruptuara e tĂ« nĂ«nshtruara dhe njĂ« shoqĂ«ri civile e vĂ«nĂ« e tĂ«ra nĂ« shĂ«rbim tĂ« qeverisĂ«.
Zërat kritikë po pakësohen dita-ditës, dhe shoqëria po vazhdon të zhytet në një depresion të tillë, saqë ka filluar ta pranojë hapur perspektivën e një politike moniste, që secili prej nesh e kishte menduar si të mbyllur përgjithmonë.
A nuk menduam tĂ« gjithĂ« ne se koha kur shteti udhĂ«hiqej nga njĂ« burrĂ« i vetĂ«m, pĂ«r disa dekada me radhĂ«, kishte marrĂ« fund? A sâishim ne dĂ«shmitarĂ« tĂ« shpalosjes sĂ« beftĂ« tĂ« revolucioneve nĂ«pĂ«r botĂ«n arabe, qĂ« çuan nĂ« rrĂ«zimin e Ben AlisĂ« nĂ« Tunizi, tĂ« Mubarakut nĂ« Egjipt apo tĂ« Gadafit nĂ« Libi? A nuk ishim ne ata qĂ« pamĂ« se si ushtria e dĂ«boi nga pushteti diktatorin 94-vjeçar tĂ« ZimbabvesĂ«, Robert Mugabe, pas afro dyzet vitesh nĂ« krye tĂ« shtetit?
Atëherë kur menduam se autoritarizmi, dhe mbi të gjitha regjimet autoritare, kishin marrë fund, Shqipërisë i kanoset rreziku i ngecjes në një purgator gjysmë-demokratik apo kinse-demokratik, ku kryeministri i vendit luan lojën e një demokracie fasadë, prapa së cilës fshihet një sistem i kapur plotësisht nga tentakulat kriminale dhe financiare.
Sigurisht, kohĂ«rat e sotme nuk prodhojnĂ« diktatura nĂ« kuptimin klasik tĂ« fjalĂ«s. Ato po prodhojnĂ« sisteme perfide, nĂ« tĂ« cilat demokracia rrĂ«shqet, kthehet mbrapsht dhe bĂ«het karikaturĂ« e vetvetes. SociologĂ«t e quajnĂ« kĂ«tĂ« âautoritarizĂ«m performativâ, ku lideri nuk ndalohet nga asgjĂ«, sepse Ă«shtĂ« kudo. Flet si opozitĂ«, qeveris si i vetmi autoritet, ndĂ«rton, shan, fal, pĂ«rsĂ«rit, ironizon, mbledh, çmonton dhe nĂ« fund tĂ« ditĂ«s Ă«shtĂ« i vetmi qĂ« ka tĂ« drejtĂ« tĂ« tregojĂ« historinĂ« e vendit.
A nuk e ka përshkruar Ismail Kadare një fenomen të ngjashëm tek Pashallëqet e mëdha, ku tregon se nën një sundim të gjatë, populli mësohet të mos imagjinojë më asgjë përtej sundimtarit? Dhe kur imagjinata vdes, nuk ka më demokraci. Ka vetëm zbrazëti me zë të lartë.
Në Shqipëri, pushteti nuk lufton më me zjarr, por ai djeg me heshtje. Nuk godet. As nuk shtyn. Thjesht thith. Tenton të kapë këdo që joshet nga madhështia e tij, dhe pasi ta kapë, e përpin. E bën pjesë të vetes, e mbyll në një zyrë me mobilie të reja, i jep një post, një bord, një konferencë për shtyp. Dhe më pas e lë të zbehet, të tretet, si një rrobë e vendosur në diellin e rremë të kompromisit.
NĂ« kĂ«tĂ« vend tĂ« lodhur nga tranzicioni, Edi Rama nuk e fsheh mĂ« as etjen pĂ«r pushtet, as strategjinĂ« pĂ«r ta zgjatur atĂ«. Por ajo qĂ« fsheh mjeshtĂ«risht Ă«shtĂ« njĂ« plan mĂ« i thellĂ«: pĂ«r ta bĂ«rĂ« tĂ« panevojshme vetĂ« ekzistencĂ«n e opozitĂ«s. Jo duke e ndaluar. Jo duke e goditur me grusht. Por pĂ«rkundrazi, duke e ftuar nĂ« tryezĂ«, duke e pĂ«rkĂ«dhelur, duke i thĂ«nĂ«: âEjani, sâka mĂ« ndasi. Jemi tĂ« gjithĂ« bashkĂ«.â
NĂ« njĂ« regjim tĂ« kalbur, kĂ«to fjalĂ« do tĂ« tingĂ«llonin si thirrje pĂ«r paqe. Por nĂ« njĂ« demokraci tĂ« dĂ«rrmuar, ato janĂ« kĂ«ngĂ« funerali pĂ«r pluralizmin. NĂ« muajt e fundit, Rama ka thirrur publikisht qĂ« figura âtĂ« shĂ«ndetshmeâ nga e djathta tĂ« bashkohen me qeverisjen. Kjo Ă«shtĂ« njĂ« thirrje qĂ« nĂ« thelb tĂ« kujton njĂ« sulm tĂ« heshtur ndaj njĂ« partie qĂ« ai e di mirĂ« se Ă«shtĂ« ende aset kombĂ«tar: PartisĂ« Demokratike.
Sepse Rama e di: PD, me gjithĂ« plagĂ«t, pĂ«rçarjet, dĂ«shtimet, Ă«shtĂ« njĂ« institucion historik i kĂ«tij vendi. ĂshtĂ« pjellĂ« e dhimbshme e viteve â90, e atij momenti kur shqiptarĂ«t ndanĂ« pĂ«rfundimisht drithmĂ«n e frikĂ«s nga fryma e lirisĂ«. Dhe ajo qĂ« Rama sâmund ta falĂ«, Ă«shtĂ« pikĂ«risht kjo: qĂ« ekziston ende njĂ« forcĂ« qĂ« i kujton vendit se pushteti mund tĂ« ndĂ«rrohet. Dhe prandaj duhet bĂ«rĂ« i padukshĂ«m.
Ai ka nisur ta bëjë këtë me një mjeshtëri që do ta kishin zili edhe strukturat më të ftohta të Tabir Sarajit në Pallati i ëndrrave. Genc Doromemaj, dikur kryetar i PD-së në Vlorë, sot është në një pozicion të emëruar nga vetë qeveria. Në heshtje. Pa sherr. Pa kushte. U bë pjesë e sistemit. Si një ëndërr që nuk u interpretua, por u arkivua. Përherë. E mbuluar me pluhur qeveritar.
E gjithĂ« kjo strategji; pĂ«rvetĂ«simi i figurave tĂ« opozitĂ«s, thirrjet pĂ«r âafrimâ, vendosja e kundĂ«rshtarĂ«ve politikĂ« nĂ« borde dhe poste publike, nuk Ă«shtĂ« thjesht manovĂ«r politike. ĂshtĂ« pjesĂ« e njĂ« modeli mĂ« tĂ« thellĂ« autoritar, ku pushteti nuk mjaftohet mĂ« me kontrollin e institucioneve, por synon tĂ« kontrollojĂ« edhe perceptimin e realitetit.
TĂ« tjera figura janĂ« ftuar, publikisht apo prapa kuintave, qĂ« tĂ« ndalin sĂ« qeni kundĂ«rshtarĂ« dhe tĂ« kthehen nĂ« âbashkĂ«punĂ«torĂ«â. TĂ« shndĂ«rrohen nga pjesĂ« e njĂ« alternative nĂ« argument tĂ« pushtetit aktual. Dhe ky Ă«shtĂ« momenti kur opozita nuk goditet, por zhbehet me pĂ«rqafim.
NĂ« romanin âDimri i Madhâ, Kadare pĂ«rshkruan njĂ« sistem qĂ« nuk kĂ«rkonte tĂ« asgjĂ«sonte kundĂ«rshtarin, por tĂ« zhdukte dallimin mes vetes dhe tij. KĂ«shtu, çdo kundĂ«rshtar bĂ«hej, pak nga pak, version i zbutur i PartisĂ«. Dhe kur dallimi humbet, humb edhe alternativa.
Rama nuk ndĂ«rton njĂ« regjim tĂ« dhunshĂ«m. Ai ndĂ«rton njĂ« gjendje ku gjithçka tjetĂ«r duket e panevojshme. âPse na duhet njĂ« opozitĂ«?â, pyesin disa, âkur ai vetĂ« po sjell tĂ« djathtĂ«n brenda sĂ« majtĂ«s?â KĂ«shtu lind iluzioni i plotĂ«sisĂ«, qĂ« Ă«shtĂ« arma mĂ« e frikshme e autoritarizmit.
Në të vërtetë, ai nuk kërkon opozitarë që të mendojnë ndryshe. Kërkon figurantë që të justifikojnë dominimin e tij, si në një teatër ku gjithçka është vendosur paraprakisht. Në vend të garës, kemi përputhje. Në vend të përplasjes së ideve, kemi krahë që bien në prehrin e një njeriu të vetëm. Një simfoni njëzëri, që zëvendëson pluralizmin me një estetikë të pastër qeveritare, të kuruar, të heshtur dhe të vetëkënaqur.
Nëse një njeri qëndron 26 vjet në pushtet, fillimisht si ministër, më pas si kryetar bashkie, pastaj si kryetar partie dhe më në fund si kryeministër, ai nuk është më thjesht një njeri i pushtetit. Ai bëhet vetë pushteti.
Edi Rama, që hyri në skenën politike si ministër i Kulturës në vitin 1998, nuk është më një aktor në politikë. Ai është bërë skena vetë. Dhe kur skena është gjithmonë e njëjtë, spektakli ndryshon vetëm në rekuizita. Qytetarët nuk janë më spektatorë të lirisë, por të një rituali të përsëritur, ku lideri i vetëm mbetet gjithnjë figura qendrore.
Sot, Rama nuk qeveris më thjesht për të ruajtur pushtetin. Ai qeveris që të mos mbetet më asnjë fije nevoje për ta ndërruar atë. Dhe mënyra më e sigurt për ta arritur këtë është: të shndërrojë kundërshtarin në dekor. Të marrë zërin e tij, të përdorë fytyrën e tij, të bëjë sikur është bashkë, për të mos e lejuar kurrë të jetë përballë. m.p.