Login
Pse të sapodiplomuarit e sotëm janë në telashe?
The Economist
Duhet të na vijë keq për të rinjtë ambiciozë. Për dekada me radhë, rruga drejt një jete të mirë ishte e qartë: shko në universitet, diplomohu, gjej një punë, pastaj shijo përfitimet. Por të rinjtë e sotëm, ndonëse punëtorë e të përkushtuar, duken sikur kanë më pak mundësi sesa më parë. Të ndjekësh një karrierë në sektorin e teknologjisë? Kompanitë e mëdha po shkurtojnë vende pune. Në sektorin publik?
Nuk ka mĂ« prestigjin qĂ« kishte dikur. Inxhinier? Shumica e inovacionit, nga automjetet elektrike tek energjitĂ« e rinovueshme, tani po ndodh nĂ« KinĂ«. Avokat? Inteligjenca Artificiale sĂ« shpejti do tâua zĂ«rĂ« vendin. E as qĂ« bĂ«het fjalĂ« tĂ« bĂ«hesh gazetar. NĂ« mbarĂ« PerĂ«ndimin, tĂ« rinjtĂ« e sapodiplomuar po humbasin pozicionin e privilegjuar qĂ« gĂ«zonin; nĂ« disa raste, e kanĂ« humbur tashmĂ«. TĂ« dhĂ«nat pĂ«r punĂ«simin e sinjalizojnĂ« kĂ«tĂ« ndryshim.
Matthew Martin nga shoqëria e konsulencës Oxford Economics, ka analizuar amerikanët e moshës 22 deri në 27 vjeç me diplomë bachelor ose më të lartë. Për herë të parë në histori, shkalla e papunësisë për ta është më e lartë se mesatarja kombëtare. Rritja e papunësisë në mesin e të diplomuarve të rinj vjen kryesisht nga ata që kërkojnë punë për herë të parë.
Ky trend nuk kufizohet vetëm në Amerikë. Në Bashkimin Europian, shkalla e papunësisë për të rinjtë me arsim të lartë po afrohet me nivelin e përgjithshëm për grupmoshën e tyre, që përfshin edhe të rinjtë pa arsim të lartë (shih grafikun 1). Britania, Kanadaja, Japonia duket se po ndjekin të njëjtën prirje. Edhe të rinjtë më elitarë, si të diplomuarit me MBA (master në administrim biznesi), po e pësojnë.
NĂ« vitin 2024, vetĂ«m 80% e tĂ« diplomuarve nĂ« shkollĂ«n e biznesit tĂ« Stanford kishin gjetur punĂ« tre muaj pas diplomimit, nga 91% nĂ« vitin 2021. Deri pak kohĂ« mĂ« parĂ«, âprimi i diplomimit nĂ« universitetâ, fakti qĂ« tĂ« diplomuarit fitonin mĂ« shumĂ« sesa tĂ« tjerĂ«t, ishte nĂ« rritje (shih grafikun 2). Por sĂ« fundmi ka rĂ«nĂ«, pĂ«rfshirĂ« nĂ« SHBA, Britani dhe Kanada.
Duke përdorur të dhëna të Rezervës Federale të Nju Jorkut për të rinjtë amerikanë, llogaritet se në vitin 2015 të diplomuarit në universitet kishin një pagë mesatare 69% më të lartë se ata me vetëm shkollë të mesme. Deri vitin e kaluar, primi ishte ulur në 50%.
A është diçka e keqe që të diplomuarit po humbasin privilegjet e tyre?
Edhe kĂ«naqĂ«sia nga puna Ă«shtĂ« mĂ« e ulĂ«t. NjĂ« sondazh gjithĂ«pĂ«rfshirĂ«s sugjeron se nĂ« SHBA âhendeku i kĂ«naqĂ«sisĂ« sĂ« tĂ« diplomuarveâ, diferenca nĂ« nivelin e kĂ«naqĂ«sisĂ« nĂ« punĂ« midis tĂ« diplomuarve dhe jo tĂ« diplomuarve, Ă«shtĂ« tani rreth tre pikĂ« pĂ«rqindjeje, nga njĂ« diferencĂ« afatgjatĂ« prej shtatĂ« pikĂ«sh.
A është diçka e keqe që të diplomuarit po humbasin privilegjet e tyre? Nga ana etike, jo domosdoshmërisht. Asnjë grup nuk ka të drejtë të jetë mbi mesataren. Por praktikisht, ndoshta po. Historia tregon se kur njerëzit e zgjuar, ose ata që mendojnë se janë të tillë, performojnë më keq nga sa besojnë se meritojnë, ndodhin gjëra të këqija.
Peter Turchin, shkencĂ«tar nga Universiteti i Connecticut, argumenton se âmbiprodhimi i elitĂ«sâ ka qenĂ« shkaktari i drejtpĂ«rdrejtĂ« i çdo lloj trazire ndĂ«r shekuj, me âkundĂ«relitatâ qĂ« udhĂ«heqin revoltĂ«n. HistorianĂ«t identifikojnĂ« âproblemin e tepricĂ«s sĂ« njerĂ«zve tĂ« arsimuarâ si njĂ« nga faktorĂ«t qĂ« çuan nĂ« revolucionet e vitit 1848 nĂ« EuropĂ«.
Luigi Mangione do të ishte pjesë e kësaj kundër-elite. Mangione, i diplomuar në Universitetin e Pensilvanisë, duhej të kishte një jetë shumë të mirë. Por sot ai është i akuzuar për vrasjen e drejtorit të një kompanie sigurimesh shëndetësore. Më domethënës është fakti që shumë njerëz mirëkuptojnë dhe ndajnë ndjenjat e përjashtimit që ai përjetoi: ai ka marrë mbi 1 milion dollarë donacione.
Pse po e humbasin të diplomuarit statusin e tyre?
Ndoshta për shkak të zgjerimit të pranimit masiv të universiteteve, që uli standardet. Nëse universitetet pranojnë aplikantë më pak të talentuar dhe bëjnë një punë më të dobët në formimin e tyre, punëdhënësit me kalimin e kohës mund të presin më pak diferencë mes të diplomuarve dhe jo-diplomuarve. Një studim i fundit, nga Susan Carlson e Universitetit Shtetëror të Pittsburg dhe kolegë të saj, sugjeron se shumë studentë sot janë analfabetë funksionalë.
NjĂ« numĂ«r shqetĂ«sues i studentĂ«ve tĂ« letĂ«rsisĂ« angleze nuk arrijnĂ« tĂ« kuptojnĂ« romanin âBleak Houseâ tĂ« Charles Dickens. ShumĂ« prej tyre ngatĂ«rrohen qĂ« nĂ« rreshtin e parĂ«: âMichaelmas term lately over, and the Lord Chancellor sitting in Lincolnâs Inn Hall.â Sigurisht, disa universitete ofrojnĂ« degĂ« studimi pa vlerĂ« pĂ«r kandidatĂ« qĂ« nuk duhet tĂ« jenĂ« aty. Nga ana tjetĂ«r, ka pak lidhje mes numrit tĂ« tĂ« diplomuarve dhe primit tĂ« pagĂ«s nĂ« afat tĂ« gjatĂ«: tĂ« dy u rritĂ«n nĂ« SHBA gjatĂ« viteve â80.
Për më tepër, nëse flisni me studentët në shumicën e universiteteve, sidomos ato elitare, do të kuptoni që nuk janë budallenj. Studentët në Stanford janë jashtëzakonisht të zgjuar. Dikur, disa studentë në Oxford dhe Cambridge e pranonin me kënaqësi edhe një notë të ulët, mjaft që të kalonin. Sot, kjo është e paimagjinueshme.
NjĂ« artikull i ri nga Leila Bengali e degĂ«s sĂ« San Franciskos tĂ« RezervĂ«s Federale dhe kolegĂ«t e saj ofron njĂ« arsye tjetĂ«r pĂ«r tĂ« vĂ«nĂ« nĂ« dyshim tezĂ«n âtĂ« diplomuarit janĂ« mĂ« pak tĂ« zotĂ«â. Ata zbulojnĂ« se ndryshimi nĂ« primin e universitetit âreflekton kryesisht faktorĂ« tĂ« kĂ«rkesĂ«s, konkretisht ngadalĂ«simin e ritmit tĂ« ndryshimit teknologjik qĂ« favorizon aftĂ«sitĂ«â. Me fjalĂ« tĂ« thjeshta, punĂ«dhĂ«nĂ«sit sot mund tĂ« gjejnĂ« punonjĂ«s pa diplomĂ« universitare pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« punĂ«, qĂ« mĂ« parĂ« u pĂ«rkisnin vetĂ«m tĂ« diplomuarve.
Diplomë me rezultate të shkëlqyera? Nuk i intereson askujt
Kjo vlen veçanërisht për ato punë që kërkojnë njohuri bazë teknologjike. Deri së fundmi, shumë persona mund të mësonin përdorimin e kompjuterit vetëm në universitet. Sot, të gjithë kanë një smartphone dhe ata pa diplomë universitare janë gjithashtu të aftë në teknologji. Pasojat janë të qarta. Në pothuajse çdo sektor të ekonomisë, kërkesat arsimore po bëhen më pak strikte, sipas të dhënave të faqes së punësimeve Indeed.
Sektori amerikan i shĂ«rbimeve profesionale dhe biznesit punĂ«son mĂ« shumĂ« persona pa arsim tĂ« lartĂ« sesa 15 vite mĂ« parĂ«, edhe pse numri i tyre nĂ« popullatĂ« Ă«shtĂ« ulur. PunĂ«dhĂ«nĂ«sit kanĂ« shkurtuar gjithashtu vendet e punĂ«s nĂ« industritĂ«, qĂ« zakonisht favorizonin tĂ« diplomuarit. NĂ« BE, numri i tĂ« rinjve 15-24 vjeç tĂ« punĂ«suar nĂ« sektorin e financĂ«s dhe sigurimeve ka rĂ«nĂ« me 16% nga 2009 nĂ« 2024. NĂ« SHBA ka vetĂ«m pak mĂ« shumĂ« punĂ« nĂ« âshĂ«rbimet ligjoreâ sesa nĂ« vitin 2006.
PĂ«r njĂ« student britanik qĂ« shpresonte tĂ« fitonte para, rruga e qartĂ« ishte njĂ« punĂ« nĂ« njĂ« bankĂ«. Por qĂ« nga viti 2016, numri i tĂ« rinjve nĂ« sektorin ligjor dhe atĂ« financiar ka rĂ«nĂ« me 10%. Deri nĂ« sezonin e tretĂ« tĂ« serialit âIndustryâ, qĂ« tregon jetĂ«n e disa tĂ« sapodiplomuarve nga universiteti nĂ« njĂ« bankĂ« londineze, shumica e personazheve kryesorĂ« janĂ« larguar ose kanĂ« ndĂ«rruar jetĂ«.
Nuk mund të fajësohet Inteligjenca Artificiale për rënien e mundësive. Kjo teknologji duket se mund të automatizojë punë të nivelit fillestar të njohurive, si arkivimi ose punët e thjeshta ligjore. Por tendencat e përshkruara në këtë artikull kanë nisur para ChatGPT. Ka shumë faktorë që ndikojnë. Shumë industri që tradicionalisht punësonin njerëz me diplomë universitare, kanë pasur vështirësi kohët e fundit. Vite aktiviteti të vakët në bashkime e blerje kompanish kanë ulur kërkesën për juristë. Bankat e investimit nuk janë më aq agresive sa para krizës financiare globale të viteve 2007-2009.
A ka më vlerë universiteti?
AmerikanĂ«t duket se po vendosin pĂ«r âjoâ. Nga 2013 deri nĂ« 2022, numri i tĂ« regjistruarve nĂ« programet bachelor ra me 5%, sipas tĂ« dhĂ«nave nga OECD. Por nĂ« shumicĂ«n e vendeve tĂ« pasura, ku arsimi i lartĂ« Ă«shtĂ« mĂ« i lirĂ« sepse financohet pjesĂ«risht nga shteti, tĂ« rinjtĂ« vazhdojnĂ« tĂ« dynden drejt universiteteve. PĂ«rjashtuar SHBA-nĂ«, regjistrimet nĂ« vendet e OECD u rritĂ«n nga 28 milionĂ« nĂ« 31 milionĂ« nĂ« dekadĂ«n deri mĂ« 2022. NĂ« FrancĂ«, numri i studentĂ«ve u rrit me 36%; nĂ« IrlandĂ« me 45%.
Qeveritë po subvencionojnë diploma të padobishme, duke nxitur të rinjtë të humbin kohë me studime pa vlerë. Studentët mund të mos jenë duke zgjedhur as degët e duhura. Jashtë SHBA-së, përqindja e studentëve në art dhe shkenca sociale është kryesisht në rritje. Po ashtu, në mënyrë të pashpjegueshme, edhe regjistrimi në degët e gazetarisë. Nëse këto prirje pasqyrojnë pritshmëritë e të rinjve për të ardhmen e punës, atëherë ata vërtet janë në telashe.
The post Pse të sapodiplomuarit e sotëm janë në telashe? first appeared on JavaNews.al.
