Ndërsa spërkatja e kulturave me pesticide bëhet gjithnjë e më e kushtueshme, fermerët në rajonet bujqësore të Greqisë kanë gjetur një alternativë më të lirë: produkte të lëngshme në shishe plastike pa etiketë, që kontrabandohen nga toka dhe deti.
Një duzinë fermerësh në fushën e Thesalisë thonë se këto produkte janë më efektive. Por ato janë edhe potencialisht më të dëmshme: testet laboratorike tregojnë se shishet përmbajnë pesticide të ndaluara në Bashkimin Europian prej vitesh, për shkak të rreziqeve të dyshuara për njerëzit ose mjedisin.
Situata në Greqi, e shpjeguar nga fermerë, zyrtarë, oficerë ligjzbatues dhe ekspertë të industrisë së pesticideve, pasqyrohet në të gjithë BE-në, ku autoritetet thonë se përdorimi i pesticideve të ndaluara dhe të falsifikuara është më i lartë se kurrë. Kjo ndodh pikërisht kur blloku synon të ulë madje edhe përdorimin e produkteve të lejuara për kulturat, si pjesë e tranzicionit të gjelbër.
Të paktën 14 % e pesticideve të përdorura sot në fushat bujqësore të BE-së janë të paligjshme, nga rreth 10 % në vitin 2015, tregojnë të dhënat e vetë BE-së. Në disa zona të Greqisë, kjo shifër arrin 25 %, sipas Shoqatës Greke të Mbrojtjes së Bimëve (ESYF), që përfaqëson kompanitë e pesticideve në vend. Një rekord prej 2 040 tonësh pesticide të paligjshme u sekuestruan nga policia në Europë në vitin 2022, sipas të dhënave më të fundit të Europol-it, katërfish më shumë se në 2019.
Problemi ka gjasa të jetë edhe më i madh, pasi shumë mallra kontrabandë kalojnë pa u zbuluar, thanë autoritetet në Greqi dhe në disa nga prodhuesit kryesorë bujqësorë të Europës, si Francë, Gjermani dhe Spanjë.
“Ky është një shqetësim i hershëm”, tha një zëdhënës i Komisionit Europian. Ai shtoi se lufta kundër kontrabandës u takon shteteve anëtare, por Komisioni po përpiqet të përshpejtojë miratimin e substancave të reja, për t’i ndihmuar fermerët të luftojnë në mënyrë ligjore.
Ministri grek i Bujqësisë, Kostas Tsiaras, tha se Greqia po punon për të mbrojtur shëndetin publik, për të mbështetur fermerët dhe për të promovuar një prodhim bujqësor të sigurt e të ligjshëm.
Fermerët grekë janë veçanërisht të cenueshëm ndaj tregtisë së pesticideve të paligjshme, për shkak të pasojave të krizës financiare 2010-18 dhe ndryshimeve klimatike, që kanë tharë tokën dhe kanë sjellë përdorime të gjera të substancave të ndaluara për produktet bujqësore.
Pesticidet mund të arrijnë deri në 50 % të kostove vjetore, pohuan disa fermerë. Një litër insekticidi grek i përdorur gjerësisht kushton deri në 380 euro; një imitim në tregun e zi mund të blihet për 200-230 euro.
Çmimet e larta rrezikojnë jetesën në Thesali, zonë kryesore bujqësore në Greqinë qendrore, që prodhon mollë, bajame, drithëra dhe pambuk. Pemishtet janë braktisur teksa fermerët kërkojnë punë diku tjetër.
“Për të mbijetuar duhet të bëhesh kriminel?”, pyet Giorgos Zeikos, fermer i gjeneratës së katërt i mollëve, që drejton një kooperativë në fshatin Agia. “Është një gjë të thyesh ligjin për të fituar; është tjetër ta bësh thjesht për të mbijetuar”. Zeikos thotë se ka refuzuar oferta për përdorimin e pesticideve të paligjshme. Por fermerë në gjashtë fshatra të luginës pranojnë se ata, apo të afërm a fqinj, i kanë provuar.
Shtysa tjetër është efektiviteti i perceptuar i pesticideve të ndaluara. Fermerë pambuku në Metamorfosi kujtojnë se pesticidet e vjetra, tani të ndaluara, ishin aq të forta sa zogjtë nuk fluturonin mbi arat pas spërkatjes. Tani, thonë ata, përdorin dyfishin e dozës së rekomanduar të produktit të ligjshëm.
George Pontikas, president i ESYF dhe drejtues i degës greke të gjigantit zviceran Syngenta, mohon pretendimet se pesticidet ligjore janë të shtrenjta dhe joefikase, dhe thotë se autoritetet nuk ndëshkojnë mjaftueshëm shkelësit. “Kush helmon furnizimin tonë ushqimor për fitim duhet trajtuar si kriminel”, thekson ai.
Tregtia e paligjshme
Produktet kontrabandohen në Greqi nga Bullgaria, të fshehura në gomat rezervë, ose transportohen me goma të fryra me ajër që trafikantët përdorin për të sjellë emigrantë nga Turqia, thonë fermerët dhe zyrtarët. Në një fshat, një fermer bajamesh tregon se ka udhëtuar vetë në Bullgari për të blerë pesë kuti mall të falsifikuar për të dhe për fqinjët. Në një tjetër fshat, vendasit veprojnë si ndërmjetës për një person të njohur si ‘bullgari’. Pasi marrin porositë, fermerët paguajnë cash, spërkatin natën dhe djegin shishet bosh për të zhdukur gjurmët.
“Kush kërkon, gjen”, thotë Thanasis Kostis nga Metamorfosi, i cili vetë thotë se nuk ka përdorur produkte të paligjshme.
Autoritetet bullgare thonë se prej tetorit kanë shtuar inspektimet ndaj tregtisë dhe përdorimit të produkteve të paautorizuara. Ministria turke e Tregtisë nuk iu përgjigj kërkesës për koment.
Tregtia po bëhet gjithnjë e më e strukturuar, e ngjashme me krimin e organizuar ekonomik, thotë një zyrtar i lartë i policisë greke, nën kushte anonimiteti: rolet ndahen në import, magazinim dhe shpërndarje. Ndërkohë, policia vepron kryesisht pas sinjalizimeve, shtojnë tre zyrtarë policie dhe të industrisë.
Dimitris Stavridis, drejtues i Drejtorisë së Bujqësisë në Thesali, pranon se mund të bëhen më shumë kontrolle në tregjet e fermerëve, por thotë se disa rajone vuajnë nga mungesa e personelit.
Rreziqet shëndetësore
Produktet e sekuestruara dërgohen për analizë në Institutin Fitopatologjik Benaki në Athinë. Shumë vijnë me etiketa bullgare, turke ose të shkruara me dorë. Disa imitime duken si produkte të miratuara nga BE, por mund të përmbajnë zëvendësues të rrezikshëm. Sipas ligjit grek, vetëm pesticidet me etiketa në gjuhën greke janë të ligjshme.
Policia greke dhe Europol thonë se shumë prej këtyre substancave vijnë nga Kina. Ministria e Jashtme kineze thotë se u kërkon kompanive të respektojnë ligjet lokale dhe se Pekini është i gatshëm të forcojë bashkëpunimin me BE-në për doganat.
Ndalesat e BE-së lidhen me rreziqe të identifikuara për shëndetin, përfshirë dëmtimet e mundshme në mëlçi, veshka dhe mushkëri ose si kancerogjenë të mundshëm. Disa prej këtyre kimikateve lejohen në vende të tjera, përfshirë SHBA-të. Vetëm në Greqi, testet e vitit 2024 zbuluan më shumë se një duzinë pesticidesh të ndaluara që prej 2009.
“Kjo është serioze”, thotë guvernatori i Thesalisë, Dimitris Kouretas, profesor toksikologjie, duke iu referuar kërkimeve për ndikimin e mundshëm shëndetësor.
Në vitin e fundit, dhjetë pesticide të ndaluara u zbuluan në prodhime greke si ullinj, qershi, domate, rrush dhe portokaj, sipas të dhënave të Ministrisë së Bujqësisë. Organizata Botërore e Shëndetësisë thotë se rreziku për konsumatorët nga nivelet e ulëta të pesticideve është minimal, por nga përdorimi i kimikateve të paligjshme mund të përballen me rrezik më të madh.
Në fillim të viteve 2000, mjekët pneumologë në spitalin e Universitetit të Larisës vunë re se shumë pacientë, që pinin duhan dhe ekspozoheshin ndaj pesticideve, zhvillonin një formë të rrallë sëmundje të mushkërive. Në vitin 2006, studimet e tyre, së bashku me kërkime të ngjashme në Francë, çuan në njohjen zyrtare të sëmundjes që sot njihet si Fibrozë dhe Emfizemë Pulmonare e Kombinuar (CPFE). “Pothuajse të gjithë pacientët, që pinin duhan dhe ekspozoheshin ndaj pesticideve zhvilluan këtë formë të veçantë sëmundjeje”, thotë mjeku Ilias Dimeas.
Në rajone të tjera bujqësore në Greqi, mjekët raportojnë shtim të sëmundjeve respiratore vitet e fundit, që mund të lidhen me ekspozimin ndaj pesticideve dhe kanë nisur të evidentojnë historinë profesionale të pacientëve. / Reuters
The post Tregtia e paligjshme e pesticideve në Europë rritet ndërsa fermerët ulin kostot appeared first on Revista Monitor.
Login
