Turqi: Ndalime dhe ndëshkime, valë e re presioni ndaj medias
Më shumë se 95 përqind e mediave turke konsiderohen tashmë të afërta me qeverinë.
Tani agjencia rregullatore ka vendosur një ndalim dhjetëditor të transmetimit në dy kanalet më të mëdha të opozitës.
Gjendja e lirisë së shprehjes dhe medias në Turqi ka qenë një çështje shqetësuese në Gjermani për vite me radhë. Sipas renditjes së organizatës joqeveritare Reporterë pa Kufij, Turqia renditet e 159-ta nga 180 vende në Indeksin Botëror të Lirisë së Shtypit.
Edhe pse âvetĂ«mâ katĂ«r persona janĂ« aktualisht nĂ« burg pĂ«r punĂ«n e tyre gazetareske â dukshĂ«m mĂ« pak se nĂ« vitet e kaluara â autoritetet po gjejnĂ« vazhdimisht mĂ«nyra tĂ« reja pĂ«r tĂ« kontrolluar gazetarinĂ« e pavarur. PĂ«r shembull, gazetarĂ«ve qĂ« janĂ« liruar nga burgu u merren pasaportat dhe nuk u lejohet tĂ« largohen nga vendi.
Gazetarët e huaj gjithashtu nuk janë në gjendje të punojnë lirisht në Turqi, siç demonstrohet nga arrestimi i suedezit Kay Joakim Medina.
Sipas vlerësimeve nga Reporterët pa Kufij dhe Instituti Ndërkombëtar i Shtypit (IPI), më shumë se 95 përqind e mediave turke konsiderohen të afërta me autoritetet. Kjo do të thotë se ato kontrollohen drejtpërdrejt ose tërthorazi nga biznesmenë besnikë ndaj qeverisë.
Një valë e re shtypjeje kundër mediave kritike
VĂ«zhguesit flasin pĂ«r ndĂ«rhyrje sistematike nĂ« raportim. âGjendja e lirisĂ« sĂ« medias nĂ« Turqi ka qenĂ« e tensionuar pĂ«r 20 vjetâ, thotĂ« Berk Esen, njĂ« shkencĂ«tar politik nĂ« Universitetin Sabanci tĂ« Stambollit.
Ndërhyrjet qeveritare e kanë përkeqësuar gradualisht situatën, thotë ai.
âMedia kryesore e mbetur Ă«shtĂ« vĂ«nĂ« nĂ«n kontroll hap pas hapi vitet e fundit. VetĂ«m disa kanale opozitare kanĂ« mbeturâ, thotĂ« Esen.
Tani, presioni politik ka marrĂ« njĂ« formĂ« tĂ« re: dy kanaleve mĂ« tĂ« mĂ«dha televizive opozitare tĂ« TurqisĂ«, SözcĂŒ TV dhe Halk TV, u Ă«shtĂ« urdhĂ«ruar tĂ« ndĂ«rpresin transmetimet brenda dhjetĂ« ditĂ«sh. Ndalimi hyri nĂ« fuqi tĂ« martĂ«n, mĂ« 8 korrik 2025, sipas njĂ« vendimi tĂ« KĂ«shillit tĂ« Radios dhe Televizionit (RTĂK).
Arsyeja e dhĂ«nĂ« ishte ânxitja e urrejtjesâ
Arsyeja për ndalimin e Halk TV ishin deklaratat e bëra në studio më 26 qershor.
I ftuari tha: âTurqia nuk po bĂ«het mĂ« fetare, por mĂ« konfesionale.
âNĂ« rastin e SözcĂŒ TV, RTĂK, sipas vĂ«zhguesve, e vlerĂ«soi transmetimin e protestave pas arrestimit tĂ« kryetarit tĂ« bashkisĂ« sĂ« Stambollit dhe kandidatit presidencial Ekrem Imamoglu si ânxitje pĂ«r urrejtje dhe armiqĂ«siâ.
Imamoglu është në burg që nga marsi dhe konsiderohet politikani më i rëndësishëm i opozitës dhe një kundërshtar serioz i presidentit Erdogan.
âDuke arrestuar Imamoglun, qeveria donte tĂ« dobĂ«sonte shpejt atĂ«. Kjo nuk funksionoi, Imamoglu u bĂ« edhe mĂ« popullor me kundĂ«rshtarĂ«t e qeverisĂ«. Kjo Ă«shtĂ« arsyeja pse qeveria po ndryshon strategjinĂ« e saj dhe po pĂ«rhap presion nĂ« fusha tĂ« tjeraâ, analizon Esen.
Kritika nuk tolerohet më
Të hënën e kaluar (më 7 korrik), një ditë para se të hynte në fuqi ndalimi dhjetëditor i transmetimit, gjykata pranoi ankesën e avokatëve të Halk TV dhe pezulloi përkohësisht ekzekutimin e saj.
Megjithatë, ndalimet interpretohen si një fazë e re e përshkallëzimit në lidhje me lirinë e medias.
Kjo është hera e parë që dy kanale opozitare heshtën në të njëjtën kohë dhe për të njëjtën periudhë kohore. Shoqata e Gazetarëve Turq (TGC) tha:
âMe kĂ«to gjoba, RTĂK po pĂ«rpiqet tĂ« parandalojĂ« median nga raportimi mbi çështje tĂ« rĂ«ndĂ«sishme pĂ«r publikun dhe tĂ« mbytĂ« zĂ«rat kritikĂ«.â
Zëvendëskryetarja e partisë kryesore të opozitës, Gökce Gökcen, gjithashtu shprehu zemërim:
âNdalesat zbatohen pikĂ«risht pĂ«r kanalet qĂ« kanĂ« treguar se sa tĂ« pabaza janĂ« akuzat kundĂ«r politikanĂ«ve tanĂ« vendas. Kjo nuk Ă«shtĂ« rastĂ«si. Fakti qĂ« CHP (Partia Republikane Popullore) Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« partia mĂ« e fortĂ« nĂ« Turqi po ndĂ«shkohet â edhe shtypi po ndĂ«shkohet pĂ«r raportimin. NĂ« fund tĂ« fundit, qĂ«llimi Ă«shtĂ« tĂ« heshtĂ« populli.â
Drejtori i Halk TV Cafer Mahiroglu, paralajmëroi se hapi tjetër mund të jetë heqja e plotë e licencës së transmetimit.
âOrwell nuk mund ta kishte shpikur RTĂK-unâ
Kritika po vijnë edhe nga Brukseli. Raportuesi i Parlamentit Evropian për Turqinë, Nacho Sanchez Amor, shkroi në rrjetin X:
âAs George Orwell nuk mundi tĂ« shpikte njĂ« institucion si RTĂK. (âŠ) Liria e medias dhe e opinionit nĂ« Turqi Ă«shtĂ« njĂ« gjĂ« e sĂ« kaluarĂ«s sot. Ekziston njĂ« brez i tĂ«rĂ« qĂ« nuk i ka pĂ«rjetuar kurrĂ« kĂ«to liri â dhe kjo Ă«shtĂ« shumĂ« e trishtueshme.â
Presioni ekonomik në rritje
Pasojat ekonomike të ndalimeve janë gjithashtu të rënda. Pa të ardhura nga reklamat, kanalet e opozitës mezi mbijetojnë. TGC thekson:
âMedia qĂ« raportojnĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« kritike pĂ«r qeverinĂ« janĂ« tĂ« ekspozuara ndaj ndalimeve tĂ« transmetimit dhe gjobave, gjĂ« qĂ« i dobĂ«son ato mĂ« tej ekonomikisht.â
Sipas ShoqatĂ«s sĂ« Medias dhe KĂ«rkimeve Ligjore (MLSA), midis 1 janarit 2023 dhe 30 qershorit 2024, RTĂK vendosi gjoba nĂ« total prej 124 milionĂ« lirash (rreth katĂ«r milionĂ« euro me kursin e kĂ«mbimit nĂ« atĂ« kohĂ«) dhe urdhĂ«roi ndĂ«rprerjen e transmetimit nĂ« 1,357 raste.
VetĂ«m nĂ« gjysmĂ«n e parĂ« tĂ« vitit 2023, pesĂ« kanale opozitare u gjobitĂ«n me rreth 20 milionĂ« lira (nĂ« atĂ« kohĂ« rreth 1.5 milionĂ« euro) â ndĂ«rsa mediat pro-qeveritare mbetĂ«n praktikisht tĂ« paprekura.
Një fazë kritike për vendin
Gjobat erdhën Turqinë në një moment politikisht të tensionuar: procesi i paqes me PKK-në po shkakton polemika dhe shumë zyrtarë të lartë të CHP-së janë në burg. Që nga fundjava e kaluar, ish-kryetari i bashkisë së Izmirit, Tunç Soyer, ka qenë gjithashtu në paraburgim.
Qyteti i tretë më i madh i Turqisë konsiderohet një bastion i CHP-së dhe ishte një nga komunat e fundit të mëdha ku opozita kishte shumicën.
âQeveria aktualisht Ă«shtĂ« mĂ« e interesuar tĂ« kontrollojĂ« sesa tĂ« eliminojĂ«. Por kjo, sigurisht, mund tĂ« ndryshojĂ«â, thotĂ« analisti Esen.
PavarĂ«sisht situatĂ«s shumĂ« tĂ« tensionuar, ai ka frikĂ« se liria e medias mund tĂ« pĂ«rkeqĂ«sohet mĂ« tej: âNuk e kemi prekur ende fundinâ, thotĂ« ai./DW