Nga Edvin Kulluri
TĂ« premten mes paqartĂ«sisĂ« qĂ« mbizotĂ«ron nĂ« perĂ«ndim mes SHBA, njĂ« pjese tĂ« EvropĂ«s dhe vetĂ« UkrainĂ«s, packa takimit virtual tĂ« ditĂ«s sĂ« sotme, takimi mes Trump dhe Putin do tĂ« mbahet gjithĂ«sesi. Dhe do jetĂ« takimi i parĂ« mes presidentĂ«ve tĂ« SHBA dhe RusisĂ« qĂ« nga nisja e konfkliktit UkrainĂ«-Rusi, câka e bĂ«n kĂ«tĂ« pĂ«rballje âsy mĂ« syâ historike. NĂ« kĂ«tĂ« situatĂ« gjysĂ«m lufte tĂ« ftohtĂ«, takimet mes udhĂ«heqĂ«sve tĂ« kampeve rivale janĂ« historike. Pak a shumĂ« si vizita e Nixon nĂ« KinĂ«n e Mao-s, qĂ« ndryshoi marrĂ«dhĂ«niet SHBA-KinĂ« nĂ« kulmin e LuftĂ«s sĂ« FtohtĂ«, nĂ« pĂ«rpjekjen asokohe tĂ« susksseshme amerikane pĂ«r tĂ« shkĂ«putur KinĂ«n nga Bashkimi Sovjetik. PĂ«rpjekje qĂ« ja vlejti dhe natyrisht qĂ« dha rezultat. Sot nĂ« tĂ« kundĂ«rt, takimi i Trump me Putin shihet edhe si njĂ« pĂ«rpjekje pĂ«r tĂ« shkĂ«pur RusinĂ« nga Kina ekspansioniste nĂ« lindjen e largĂ«t. KanĂ« ndryshuar karriget pĂ«rballĂ« SHBA por jo qĂ«llimet.
Por ajo cfarĂ« Ă«shtĂ« e rĂ«ndĂ«sishme Ă«shtĂ« se cfarĂ« mund tĂ« prodhojĂ« ky takim dhe pse ka mĂ« shumĂ« arsye pĂ«r tĂ« besuar nĂ« tĂ«, sesa tĂ« sabotohet. TashmĂ« pas 3 vitesh luftĂ«, asnjĂ«ra palĂ« e pĂ«rshfirĂ« drejtĂ«pĂ«rdrejtĂ« nĂ« konflikt, pra Ukraina dhe Rusia as nuk e fitojnĂ« dot e as humbin dot kĂ«tĂ« konflikt. ĂshtĂ« njĂ« situatĂ« thuajse paradoksale, câka e bĂ«n njĂ« marrĂ«veshje paqeje jo vetĂ«m tĂ« drejtĂ« por edhe tĂ« arsyeshme. TĂ« drejtĂ« sepse kjo luftĂ« ka marrĂ« qindra mijĂ«ra jetĂ« njĂ«rĂ«zish tĂ« pafajshĂ«m e tĂ« fajshĂ«m dhe ka shkaktuar njĂ« dĂ«m tĂ« konsiderueshĂ«m ekononomik nĂ« tĂ« gjityha krahĂ«t, nga Ukraina nĂ« Rusi, e Evropa nĂ« SHBA! TĂ« vetmit qĂ« kanĂ« fituar janĂ« KinezĂ«t qĂ« kanĂ« blerĂ« naftĂ« e gaz me cmim tĂ« ulĂ«t nga Rusia nĂ« nevojĂ«n pĂ«r likuiditet. Ndaj njĂ« luftĂ« qĂ« nuk ka arsye tĂ« vazhdojĂ«, mirĂ« Ă«shtĂ« tĂ« ndalet!
Por ky takim po mbahet mes kriticizmit normal demokratik perĂ«ndimor. SĂ« pari, njĂ« pjesĂ« e rĂ«ndĂ«sishme e liderĂ«vĂ« perĂ«ndimor si Macron, Starmer e tĂ« tjerĂ« mendojnĂ« se njĂ« marrĂ«veshje qĂ« do i njihte RusisĂ« njĂ« pjesĂ« tĂ« territorevetĂ« pushtuasra, do ishte e papranueshme pĂ«r ta pasi do legjitimonte pushtimin e paprovokuar tĂ« UkrainĂ«s, nĂ« kundĂ«rshtim tĂ« hapur tĂ« ligjit ndĂ«rkombĂ«tar dhe KartĂ«s sĂ« OKB. Duke harruar pĂ«r shĂ«mbull se vetĂ« Franca apo Anglia, jo tĂ« vetme natyrisht, e kanĂ« shpĂ«rfillur ligjin ndĂ«rkombĂ«tar nĂ« raste tĂ« tjera, si pranvera arabe, fjala vjen nĂ« redn kronologjik. GjithnjĂ« nĂ«n arsyetimin e interesave tĂ« tyre strategjike kombĂ«tare. Kjo pasi ârendi i ligjit ndĂ«rkombĂ«tarâ i shkruar me aq pasion nga Emanuel Kant tek âPaqja e PĂ«rhershmeâ, mbetet gjithĂ«sesi njĂ« utopi! NĂ« politikĂ« tĂ« jashtme prevalojnĂ« interesat dhe jo Ă«ndrrat pĂ«r sisteme pĂ«rfekte tĂ« paqes se pamundur. E Ă«shtĂ« po aq e vĂ«rtetĂ« kjo, sa ndĂ«rkohĂ« Rusia e ka shpĂ«rfillur dhunshĂ«m OKB dhe ligjin ndĂ«rkombĂ«tar, pra rendin e vendosur pas LuftĂ«s sĂ« DytĂ« BotĂ«rore. Dhe ky nuk Ă«shtĂ« as rasti parĂ« e as i fundit qĂ« nga Vietnami nĂ« Kore, e nga Afganistani nĂ« ish Jugosllavi, qĂ« fuqitĂ« e mĂ«dha ushtrojnĂ« fforcĂ«n pĂ«rpara tĂ« drejtĂ«s. E pra nĂ« fund tĂ« fundit rĂ«ndĂ«si kanĂ« arsyet qĂ« legjitimojnĂ« njĂ« luftĂ« e jo paqja apo lufta nĂ« vetvete, ato janĂ« thjeshtĂ« mjete e jo qĂ«llime. FatkeqĂ«sisht Ă«shtĂ« kĂ«shtu! Ndaj ky pretendim legalist nuk qĂ«ndron aq fort nĂ« kĂ«mbĂ« pĂ«r sa kohĂ« historia e pĂ«rgĂ«njĂ«shtron sipas rastit.
Skepticizmi i dytĂ« ndaj njĂ« marrĂ«veshje SHBA-Rusi ka tĂ« bĂ«jĂ« me drojĂ«n e tĂ« njĂ«jtave vende tĂ« BE pĂ«r inkurajim tĂ« oreksit tĂ« RusisĂ« pĂ«r tĂ« sulmuar vĂ«nde tĂ« tjera, nĂ«se marrĂ«veshja do parashikojĂ« cfarĂ«do lloj koncensioni territorial tĂ« UkrainĂ«s. Por edhe kjo kundĂ«rshti mosbesuese e ka njĂ« âilacâ. NjĂ« marrĂ«veshje qĂ« do lĂ«shonte territore nĂ« UkrainĂ«, nĂ«se do ishte e qartĂ« pĂ«r ndalim tĂ« menjĂ«hershĂ«m dhe tĂ« pĂ«r orekse tĂ« tjera tĂ« RusisĂ« nĂ« Balltik apo Moldavi, Ă«shtĂ« krejt e mundshme. Dhe Trump e ka treguar se nuk Ă«shtĂ« nga ata presidentĂ« qĂ« bĂ«n shaka tek âvijat e kuqeâ. Mjafton tĂ« kujtojmĂ« historikun e tij me Iranin apo dhe 10 mijĂ« forcat e gatshme tĂ« instaluara gjatĂ« drejtimit nĂ« mandatin e tij tĂ« parĂ«, pikĂ«risht nĂ« Poloni. Apo dhe vetĂ« presioni i suksesshĂ«m pĂ«r tĂ« rritur buxhetet e mbrojtjes sĂ« vendeve europiane tĂ« NATO-s, câka pĂ«rbejnĂ« njĂ« deterrencĂ« tĂ« qartĂ« ndaj RusisĂ«. Dhe natyrisht qĂ« rusĂ«t nuk janĂ« naivĂ« qĂ« tĂ« luajnĂ« me zjarrin amerikan.
SĂ« treti, pretendimi se nuk mund tĂ« ketĂ« marrĂ«veshje pa pĂ«lqimin e UkrainĂ«s Ă«shtĂ« edhe i drejtĂ« por po aq i diskutueshĂ«m pĂ«r sa kohĂ« nuk Ă«shtĂ« e qartĂ« se cfarĂ« kanĂ« parasysh âskeptikĂ«tâ Macron & co me âpĂ«lqim tĂ« UkrainĂ«sâ. NĂ«se bĂ«het fjalĂ« pĂ«r ushtrim tĂ« plotĂ« tĂ« sovranitetit tĂ« UkrainĂ«s nĂ« negociata, kjo Ă«shtĂ« thjeshtĂ« e pamundur. Sovraniteti Ă«shtĂ« i lidhur pazgjidhshmĂ«risht me fuqinĂ« dhe pozitĂ«n e saj nĂ« kĂ«tĂ« konflikt. Ukraina nuk po pĂ«rballet e vetme nĂ« konfliktin me Rusine, por me mbĂ«shtetjen miliardave, pajisjeve, logjistikĂ«s dhe inteligjencĂ«s kryesisht amerikane e mĂ« pak evropiane pas krahĂ«ve. E ka shkruar Tuqididi 23 shekuj mĂ« parĂ« se âshtetet e mĂ«dha bĂ«jnĂ« atĂ« qĂ« duan, tĂ« voglat atĂ« qĂ« duhetâ. Ukraina ka qĂ«lluar tĂ« jetĂ« fatkeqĂ«sisht âI vogli mes dy tĂ« mĂ«dhenjveâ si pĂ«rballĂ« RusisĂ« e aq mĂ« tepĂ«r nĂ« takimin e AlaskĂ«s. Ndaj Trump si udheqĂ«s konservator, pra realist, e di se pikĂ«pamja e Tuqididit nĂ« marrĂ«dhĂ«niet ndĂ«rkombĂ«tare Ă«shtĂ« parim themelor. E pĂ«r kĂ«tĂ« shkak Ă«shtĂ« irrituar jo pak herĂ« me Zelenskin. AmerikanĂ«t kanĂ« njĂ« shprehje shume kuptimplotĂ« nĂ« kĂ«to raste, âstand at your seatâ, pra ârri ulur nĂ« karrigĂ«n tjetĂ«râ. Skena absurde e Zelenskit nĂ« ShtĂ«pinĂ« e BardhĂ« qĂ« u soll si shef nĂ« zyrĂ«n e Trump ishte njĂ« gabim i madh qĂ« do ishte e udhĂ«s mos ti kthehet nĂ« ves edhe virtualisht nĂ« AlaskĂ«. PĂ«r sa mĂ« lart, zĂ«rin kryesor nĂ« anĂ«n perĂ«ndimore tĂ« tryezĂ«s sĂ« takimit do e kenĂ« SHBA. Kjo Ă«shtĂ« pak, por e sigurtĂ«!
SĂ« katĂ«rti, mes palĂ«ve qĂ« janĂ« refraktare ndaj njĂ« marrĂ«veshje tĂ« mundshme dhe RusisĂ«, duket se qĂ«ndron dhe njĂ« keqkuptim i madh kulturor. RusĂ«t pĂ«r shkak tĂ« historisĂ« sĂ« tyre qĂ« ga koha e Ivanit tĂ« TmerrshĂ«m, zgjerimin nga lindja nĂ« perĂ«ndim, e konsiderojnĂ« si mbrojtjen mĂ« tĂ« mirĂ« ndaj rreziqeve tĂ« jashtme. RusĂ«t nĂ« subkoshiencĂ«n e tyre vuajnĂ« prej shekujsh sindromĂ«n e tĂ« qĂ«nit njĂ« vend âI pushtueshĂ«m gjeografikishtâ pĂ«r shkak tĂ« mungesĂ«s sĂ« barrierave gjeografike, pĂ«r shkak tĂ« madhĂ«sisĂ« sĂ« territorit dhe relievit fushor. Dhe nĂ« mĂ« shumĂ« se nĂ« njĂ« rast ata janĂ« ndjerĂ« tĂ« kercĂ«nuar nga MongolĂ«t nĂ« kohĂ« tĂ« hershme, e mĂ« pas OtomanĂ«t, JaponezĂ«t, PolakĂ«t, SuedezĂ«t, FrancezĂ«t e GjermanĂ«t sĂ« fundmi nĂ« LuftĂ«n e DytĂ« BotĂ«rore. A ka lidhje zgjerimi i NATO-s dhe BE nĂ« UkrainĂ« me rrezikun real tĂ« cĂ«nimit tĂ« sovranitetit tĂ« RusisĂ«?! DukshĂ«m jo, tĂ« paktĂ«n nga pikĂ«pamja perĂ«ndimore. Por cĂ«shtja Ă«shtĂ« se cfarĂ« mendon leadershipi rus pĂ«r kĂ«tĂ« cĂ«shtje! Ata i marrin vendimet nga pikĂ«pamja e tyre dhe jo e francezĂ«ve, gjermanĂ«ve e anglezĂ«ve. Ndaj rusĂ«t kanĂ« vetĂ«-legjitimuar ndĂ«rhyjen ushtarake nĂ« UkrainĂ«, dhe nga âai vesh nuk dĂ«gjojnĂ«.â E nĂ« kĂ«tĂ« kontekst deklaratat e shume leader-ve liberalĂ« perĂ«ndimor pĂ«r âfitore qĂ« do kurorĂ«zohej me rrĂ«zimin e rregjimit tĂ« Putinitâ,  nuk e kanĂ« ndihmuar konfliktin. ĂshtĂ« e qartĂ« se Rusia nuk ka qĂ«nĂ«, nuk Ă«shtĂ« dhe nuk do jetĂ« kurrĂ« njĂ« vend demokratik. RusĂ«t adhurojnĂ« kombin e jo individin me tĂ« drejtat e tij natyrore, politike e civile. KĂ«shtu ka qĂ«nĂ« e kĂ«shtu do tĂ« jetĂ«. Ndaj pranimi nga administrate Trump e rregjimit politik nĂ« Rusi si njĂ« fakt i pandryshueshĂ«m, e jo njĂ« cĂ«shtje qĂ« i pĂ«rket amerikanĂ«ve, ka acaruar liberalĂ«t qĂ« ende besojnĂ« tek globalizmi i varrosur nĂ«n rrĂ«nojat e UkrainĂ«s dhe GazĂ«s.
SĂ« pesti dhe sĂ« fundmi, Trump pĂ«rpara takimit rrĂ«zoi edhe njĂ« tjetĂ«r akuzĂ« tĂ« skeptikĂ«ve, tĂ« frymĂ«zuar nga njĂ« narrativĂ« idioteske e kundĂ«rshtarĂ«ve tĂ« tij brenda SHBA, se ai ishte i mpleksur me RusinĂ«. DĂ«rgimi me shumĂ« gjasĂ« i mbushjeve bĂ«rthamore nĂ« Angli dhjetĂ« ditĂ« mĂ« parĂ« dhe afrimi i dy nĂ«ndetĂ«seve nukleare nĂ« âvende tĂ« duhuraâ, pas deklaratave agresive tĂ« Medvedev-it, tregojnĂ« qartĂ« se Presidenti Amerikan do paqe pĂ«rmes forcĂ«s me RusinĂ«.
SĂ« fundmi por câka Ă«shtĂ« shumĂ« e rĂ«ndĂ«sishme mbase se pesĂ« cĂ«shtjet e mĂ«sipĂ«rme, takimi duhet parĂ« dhe nĂ« optikĂ«n e oponionit public nĂ« SHBA dhe sidomos UkrainĂ«. Sipas Gallup, 67% e ukrainasve nuk duan tĂ« luftojnĂ« mĂ« por dĂ«shirojnĂ« njĂ« marrĂ«veshje paqeje. NdĂ«rsa amerikanĂ«t e diktuan me votĂ« nĂ« zgjedhjet e fundit se investimi amerikan nĂ« konfliktin e UkrainĂ«s Ă«shtĂ« i paarsyeshĂ«m. E meqĂ« qeveritĂ« demokratikĂ« drejtojnĂ« nĂ« emĂ«r tĂ« vullnetit popullor, marrĂ«veshja e mundshme merr trajtĂ«n e âmust be doneâ!
Për të gjitha keto arsye dhe të tjera, takimi i Alaskës do i shërbente kujtdo të përfshirë në këtë konflikt që të dilet me një draft-marrëveshje paqeje, ku secili të mbajë vendin që i takon pa u kushtëzuar nga paranoja të paqëna, fuqi imagjnare dhe një luftë nga e cila askush nuk po e del fituar. E tashmë që Irani si dorë e zgjatur e Kinës dhe Rusisë u ridimensionua si kërcënim për Lindjen e Mesme, ka ardhur koha që Evropa ti kthehet paqes së humbur që nga 2022. E natyrisht që kjo do të kuptonte se përpjekjet për një rend të ri botëror të proklamuar nga Kina dhe Rusia, do të shtyheshin në një kohë të pacaktuar. E nderkohë deri atëherë, mbase Rusia nuk do jetë në krahun e gabuar të historisë.
The post Takimi i Alaskës, një shans për ata që nuk duan të humbin! first appeared on JavaNews.al.