❌

Reading view

There are new articles available, click to refresh the page.
↗

Situata me zjarret/ Ministria e Mbrojtjes: Në 24 orë u raportuan 34 vatra, 17 ende aktive

✇Gazeta Fjala
By: Ke Si

Gjatë 24 orëve të fundit janë evidentuar 34 vatra zjarri nga të cilat 17 janë ende aktive, 6 janë nën monitorim dhe 11 janë shuar.

Vatrat aktive janë regjistruar në zonat e mëposhtme, ku puna në terren vijon pa ndërprerje për izolimin dhe kontrollin e flakëve:

– NĂ« Parkun KombĂ«tar tĂ« LurĂ«s, i zhvilluar nĂ« dy vatra tĂ« mĂ«dha nĂ« drejtim tĂ« FushĂ«s sĂ« Pelave, ku nuk rrezikon banesa, dhe nĂ« kahun lindor tĂ« GurĂ«-LurĂ«s, ku ka pasur shtrirjen mĂ« tĂ« madhe, duke kaluar FushĂ«n e PllajĂ«s dhe mbi fshatin SinĂ« tĂ« njĂ«sisĂ« administrative Arras. NĂ« terren janĂ« angazhuar mbi 54 forca tĂ« strukturave operacionale.

– NĂ« fshatin Zall Gjoçaj, bashkia Mat, vijon puna pĂ«r shuarjen e zjarrit me njĂ« shtrirje mbi 14 km, me zhvillime nĂ« tre kahe, nga Mas Deja ku pĂ«rfshin sipĂ«rfaqe tĂ« konsiderueshme nĂ« pyje, nĂ« vendin e quajtur Qafa e TollĂ«s , si dhe nĂ« vendin e quajtur FushĂ« Kuqe. NĂ« terren u angazhuan 54 forca dhe sot pritet tĂ« shkojnĂ« dhe 30 efektive tĂ« FA dhe 15 forca vendore

– NĂ« QafĂ« Buall, bashkia BulqizĂ«, vazhdon aktive vija e zjarrit nga Rruga e Arbrit me drejtim nga Maja e Lepurit. Operacioni me ndĂ«rhyrje nga ajri ka penguar konsiderueshĂ«m zhvillimin e vatrĂ«s. Vazhdon aktive vatra nĂ« Malin e Allushit, nĂ« Plan tĂ« BardhĂ«, Bashkia Klos qĂ« paraqet vĂ«shtirĂ«si pĂ«r vĂ«nien nĂ«n kontroll, megjithĂ« dislokimin nĂ« terren afro 130 forcave nga tĂ« gjitha strukturat dhe Helikopterit tĂ« ForcĂ«s Ajrore.

– NĂ« fshatin Kalas, bashkia DelvinĂ«, ku si rezultat i erĂ«s sĂ« fortĂ«, zjarri kaloi nga ana e HimarĂ«s dhe zbriti drejt njĂ« lagjeje tĂ« fshatit, por pa paraqitur rrezik pĂ«r banesa, ndĂ«rsa u bĂ« i mundur edhe evakuimi i banorĂ«ve. NĂ« vendngjarje, u angazhuan rreth 75 forca nga strukturat operacionale. Gjithashtu nĂ« zonĂ« operoi dhe njĂ« Helikopter i ForcĂ«s Ajrore.

– NĂ« fshatin Markat, Bashkia Konispol zjarri u pĂ«rhap ditĂ«n e djeshme drejt fshatit ShalĂ«s. Pas angazhimit tĂ« forcave tĂ« struktura operacionale dhe FA, sot vatra e zjarrit paraqitet e izoluar.

– NĂ« fshatrat Piqeras dhe Sasaj, bashkia HimarĂ« vatrat janĂ« kthyer problematike gjatĂ« orĂ«ve tĂ« natĂ«s, ku rrezikoheshin banesat dhe u bĂ« i mundur evakuimi i banorĂ«ve. NĂ« terren u angazhuan 9 mjete zjarrfikĂ«se, njĂ« ambulancĂ«, helikopterĂ«t e FA dhe avioni canadair italian i mundĂ«suar nga Mekanizmi Europian i Mbrojtjes Civile, duke e neutralizuar situatĂ«n atje.

– NĂ« fshatin Fang, njĂ«sia administrative Rubik, Ă«shtĂ« e pamundur ndĂ«rhyrja pĂ«r shkak tĂ« pjerrĂ«sisĂ« sĂ« madhe tĂ« shpatit tĂ« malit, tĂ« veshur me dĂ«llinja, qĂ« favorizojnĂ« zjarrin. NĂ« fshatin Kulme, njĂ«sia administrative RrĂ«shen, situata Ă«shtĂ« mĂ« e qĂ«ndrueshme dhe po mbahet nĂ«n kontroll, pas angazhimit tĂ« afro 85 forcave nga strukturat operacionale. Situata paraqitet nĂ«n kontroll.

– NĂ« fshatin DishnicĂ«, bashkia Korçë, vazhdon aktiv zjarri ndĂ«rmjet fshatrave DishnicĂ« dhe Barç nĂ« bimĂ«si tĂ« ulĂ«t dhe pa rrezik pĂ«r zonat e banuara.

– NĂ« Parkun KombĂ«tar tĂ« PrespĂ«s, fshati LajthizĂ«, Bashkia Pustec, pĂ«r fikjen e zjarrit qĂ« vijon me intensitet tĂ« ulĂ«t, janĂ« angazhuar rreth 100 forca nga strukturat operacionale.

– NĂ« fshatin FushĂ«bardhĂ« dhe pranĂ« tunelit tĂ« SkĂ«rficĂ«s, bashkia GjirokastĂ«r, vatra ndodhet nĂ« lartĂ«si tĂ« madhe dhe i paaksesueshĂ«m nga forcat dhe mjetet. Pjesa me e madhe e rreth 60 forcave operacionale punuan pĂ«r izolimin e zjarrit pĂ«r tĂ« mos lejuar kalimin nĂ« zonĂ«n e mbrojtur nĂ« pyllin e Zhulatit.

– NĂ« fshatin Dragobi, brenda Parkut KombĂ«tar tĂ« Alpeve tĂ« ShqipĂ«risĂ«, ka vijuar puna pĂ«r shuarjen e zjarrit tĂ« rĂ«nĂ« nĂ« njĂ« sipĂ«rfaqe pyjore. Terreni Ă«shtĂ« shkĂ«mbor dhe me dru halorĂ«, duke e bĂ«rĂ« tĂ« pamundur ndĂ«rhyrjen nga toka.

– NĂ« Malin e ShkĂ«lzenit, Bashkia TropojĂ«, vatra e zjarrit ndodhet nĂ« njĂ« terren tĂ« vĂ«shtirĂ«, zonĂ« kullotash duke bĂ«rĂ« tĂ« pamundur ndĂ«rhyrja nĂ« kĂ«mbĂ«.

– NĂ« vendin e quajtur “Fusha e Staneve”, nĂ« ShĂ«ngjergj, Bashkia TiranĂ«, zjarri Ă«shtĂ« pĂ«rhapur nĂ« kullota dhe nĂ« sipĂ«rfaqe pyjore. Vijon puna me intensitet tĂ« shtuar pĂ«r nga strukturat operacionale. Situata Ă«shtĂ« nĂ«n kontroll dhe nuk paraqit rrezik pĂ«r banesat.

– NĂ« fshatin IbĂ«, bashkia TiranĂ«, aktualisht janĂ« aktive 3 vatra zjarri, nĂ«n kontroll dhe me rrezik tĂ« ulĂ«t. Zjarri Ă«shtĂ« shuar nĂ« rreth 90%, po punohet nga efektivĂ«t e MZSH TiranĂ« dhe forca pyjore. Helikopteri i ForcĂ«s Ajrore ka ndĂ«rhyrĂ« nĂ« njĂ« sipĂ«rfaqe me shkurre tĂ« dendura. Situata Ă«shtĂ« nĂ«n kontroll dhe nuk paraqit rrezik pĂ«r banesat.

– NĂ« fshatin Kuç, bashkia VorĂ« ka mbĂ«rritur zjarri i ardhur nga bashkia Shijak (fshati Shetel, NĂ« krahun e bashkisĂ« Shijak, ku janĂ« angazhuar rreth 30 forca zjarri Ă«shtĂ« shuar. NĂ« krahun e bashkisĂ« VorĂ«, zjarri vijon aktiv. NĂ« vendngjarje janĂ« 60 forca nga strukturat operacionale. Terreni Ă«shtĂ« i vĂ«shtirĂ«, por rreziku nga banesat u evitua falĂ« ndĂ«rhyrjes sĂ« helikopterit Cougar tĂ« ForcĂ«s Ajrore.

– NĂ« BjeshkĂ«n e RahovicĂ«s, bashkia MalĂ«si e Madhe, pranĂ« kufirit me Malin e Zi, vijon tĂ« mbetet aktive vatra e zjarrit e rĂ«nĂ« nĂ« njĂ« sipĂ«rfaqe me pyje. Terreni i thyer e bĂ«nĂ« tĂ« vĂ«shtirĂ« ndĂ«rhyrjen, dhe zjarri ka marrĂ« pĂ«rmasa.
Janë nën monitorim vatrat si më poshtë: Livadhet e Peladhisë, bashka Bulqizë; Në vendin e quajtur Shashicë, bashkia Vlorë; Në vendin e quajtur pyjet e Gurakuqit, bashkia Librazhd; në zonën pas malit të Lisecit, bashkia Gramsh; Në fshatin Strelcë, bashkia Maliq; në fshatin Konisbaltë, bashkia Dimal.
Forcat e angazhuara në operacionet për shuarjen e zjarreve :

– 56 automjete zjarrfikĂ«se

– 953 forca operacionale.

– 5 HelikopterĂ« nga Forcat e Armatosura (operuan nĂ« disa zona) dhe 1 helikopter Canadair Italian, i ofruar nĂ«pĂ«rmjet Mekanizimit tĂ« Mbrojtjes Civile Evropiane,

Sipas IGJEO-s, sot priten reshje tĂ« dobĂ«ta deri lokalisht mesatare nĂ« qarkun e ShkodrĂ«s dhe tĂ« dobĂ«ta nĂ« shumicĂ«n e qarqeve tĂ« vendit. Sa u pĂ«rket zjarreve, sot pritet nivel rrezik “I LARTË” nĂ« qarqet DurrĂ«s, TiranĂ«, Elbasan, Fier, Berat, Korçë, VlorĂ« dhe GjirokastĂ«r, ndĂ«rsa nĂ« qarqet ShkodĂ«r, KukĂ«s, DibĂ«r dhe LezhĂ« pritet nivel rrezik “I MODERUAR”.

Autoritet u bëjnë thirrje qytetarëve të tregojnë kujdes maksimal, të shmangin çdo veprim që mund të shkaktojë zjarr dhe të raportojnë menjëherë pranë strukturave përkatëse për çdo vatër të dyshimtë./E.T

↗

ShkencĂ«tarĂ«t kinezĂ« krijojnĂ« bletĂ«n e parĂ« robotike, njĂ« “spiune” qĂ« do tĂ« pĂ«rdoret pĂ«r


✇Gazeta Fjala
By: Ke Si

ShkencĂ«tarĂ«t nĂ« Institutin e TeknologjisĂ« tĂ« Pekinit vendosĂ«n njĂ« kontrollues nĂ« trurin e bletĂ«ve pĂ«r t’i shndĂ«rruar me sukses pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« nĂ« “robotĂ«â€.

Bletët mund të mbajnë nektarin që peshon rreth 80 përqind të masës së trupit të tyre për 5 km (3 milje) pa pushuar, kështu që ato nuk kanë problem të mbajnë një kontrollues të trurit prej 74 miligramësh të zhvilluar nga studiues kinezë. Pajisja ultra e lehtë mund të lidhet në shpinën e bletës dhe të lidhet me trurin e saj nëpërmjet tre gjilpërave të vogla, duke u lejuar njerëzve të kontrollojnë lëvizjet e insektit.

Kontrolluesi pĂ«rdor impulse elektrike me intensitet tĂ« ulĂ«t pĂ«r t’u futur nĂ« lĂ«vizjet e insektit, duke e bĂ«rĂ« atĂ« tĂ« kthehet majtas, djathtas, tĂ« pĂ«rparojĂ« ose tĂ« kthehet prapa, varĂ«sisht nga situata. Sipas Profesor Zhao Jieliang, nĂ« testet e kryera nga ekipi i tij deri mĂ« tani, bletĂ«t iu bindĂ«n komandave tĂ« tyre 9 herĂ« nga 10.

“RobotĂ«t me bazĂ« insektesh trashĂ«gojnĂ« lĂ«vizshmĂ«rinĂ« superiore, aftĂ«sitĂ« e kamuflazhit dhe pĂ«rshtatshmĂ«rinĂ« mjedisore tĂ« strehuesve tĂ« tyre biologjikĂ«â€, shkroi Zhao nĂ« njĂ« punim tĂ« rishikuar nga kolegĂ«t tĂ« botuar muajin e kaluar. “Krahasuar me alternativat sintetike, ato demonstrojnĂ« fshehtĂ«si tĂ« shtuar dhe qĂ«ndrueshmĂ«ri tĂ« zgjatur operacionale, duke i bĂ«rĂ« ato tĂ« paçmueshme pĂ«r zbulim tĂ« fshehtĂ« nĂ« skenarĂ« tĂ« tillĂ« si luftimet, antiterrorizmi dhe ndalimi i narkotikĂ«ve, si dhe operacionet kritike tĂ« ndihmĂ«s nĂ« rast fatkeqĂ«sish.”

Për të krijuar kontrolluesin më të lehtë të insekteve në botë, Zhao dhe ekipi i tij shtypën qarqe në film polimer aq të lehtë dhe fleksibël sa krahët e një insekti që ende lejonin montimin e një numri të madh çipash. Megjithatë, pavarësisht suksesit të tyre të fundit, shkencëtarët ende kanë shumë pengesa për të kapërcyer. Për momentin, bletët ende duhet të lidhen me lidhësin, sepse një bateri mjaftueshëm e madhe peshon 600 miligramë, shumë më tepër sesa mund të mbajnë insektet, dhe në disa raste, këmbët dhe barku i tyre refuzojnë komandat.

“NĂ« hulumtimet e ardhshme, saktĂ«sia dhe pĂ«rsĂ«ritshmĂ«ria e kontrollit tĂ« sjelljes sĂ« insekteve do tĂ« pĂ«rmirĂ«sohet duke optimizuar sinjalet e stimulimit dhe teknikat e kontrollit”, shkruan studiuesit kinezĂ«. “Zgjerimi i njĂ«kohshĂ«m i moduleve funksionale tĂ« shpinĂ«s sĂ« kontrollit do tĂ« pĂ«rmirĂ«sojĂ« aftĂ«sitĂ« e perceptimit mjedisor tĂ« robotĂ«ve tĂ« bazuar nĂ« insekte, duke avancuar vendosjen e tyre nĂ« mjedise komplekse operacionale siç janĂ« misionet e zbulimit.”/ TAR

↗

Trefishohet numri i pensionistëve italianë/ Shqipëria destinacioni i preferuar

✇Gazeta Fjala
By: Ke Si

Emigracioni i pensionistëve italianë gjatë viteve të fundit po bëhet gjithnjë e më i dukshëm si trend, me Shqipërinë që po shfaqet si një nga destinacionet e tyre kryesore. Kështu nënvizohet në raportin vjetor të INPS-së (Instituti Italian i Sigurimeve Shoqërore), ku Shqipëria renditet ndër zgjedhjet kryesore të emigrantëve italianë në moshë pensioni për shkak të politikave të favorshme tatimore.

Spanja dhe Portugalia kanë qenë më herët destinacionet kryesore për pensionistët italianë, por tanimë Shqipëria dhe Tunizia pozicionohen në vend të parë, pasi sipas INPS-it, të dyja vendet ofrojnë kushte më të mira për pensionistët, taksa më të ulëta, klimë më të butë dhe kosto më të ulët jetese.

Ndërsa Shqipëria po tërheq gjithnjë e më shumë pensionistë italianë, kjo tendencë është rezultat edhe i një vendimi të qeverisë shqiptare të janarit 2020, kur u vendos që pensionistët e huaj me lejeqëndrim të posaçëm në Shqipëri të mos tatohen për pensionet që ata përfitojnë nga shteti italian.

Sipas raportit të INPS-it, një aspekt interesant është se gratë italiane po emigrojnë gjithnjë e më pak, ndërsa burrat tani përbëjnë shumicën e emigrantëve. Në vitin 2003, gratë përbënin 60% të emigrantëve italianë, ndërsa në vitin 2023, burrat përfaqësojnë 61% të numrit të emigrantëve.

Në vitet 2010-2023 u trefishua numri i pensionistëve italianë që emigruan jashtë vendit. Nga 10 emigrantë për çdo 100,000 pensionistë në vitin 2010, kjo shifër u rrit në 33 në vitin 2023, duke përfshirë kryesisht pensionistët nga veriu dhe qendra e Italisë, si dhe Sicilinë. Rajonet jugore, si Kalabria, Bazilikata apo Sardenja kanë pasur më pak largime për shkak të kushteve ekonomike dhe lidhjes së fortë me familjet dhe komunitetet lokale./e.t

↗

Hyri për të vjedhur një banesë, policia arreston në flagrancë 43-vjeçarin në Lushnjë

✇Gazeta Fjala
By: Ke Si

Policia e Lushnjës ka parandaluar vjedhjen e dytë në banesë gjatë 24 orëve të fundit, duke vënë në pranga një 43-vjeçar. Pas njoftimit se një shtetas po tentonte të vidhte në një banesë në qytet, efektivët shkuan në adresën e dhënë, duke arrestuar 43-vjeçarin.

“ShĂ«rbimet e Komisariatit tĂ« PolicisĂ« LushnjĂ«, menjĂ«herĂ« pas njoftimit se njĂ« shtetas po tentonte tĂ« vidhte nĂ« njĂ« banesĂ« nĂ« qytet, organizuan punĂ«n dhe shkuan nĂ« adresĂ«n e dhĂ«nĂ«. Si rezultat i veprimeve tĂ« shpejta policore, u arrestua nĂ« flagrancĂ«, nĂ« kĂ«tĂ« banesĂ«, autori, shtetasi J. P., 43 vjeç”, njofton Policia.

Ndërkohë vijojnë hetimet për të zbardhur vjedhje të tjera që mund të ketë kryer 43-vjeçari.

Materialet procedurale iu referuan Prokurorisë së Fierit, për veprime të mëtejshme.  /e.t

↗

Tropojë/ Nëna e tre fëmijëve e zhdukur prej një jave, hetohet edhe krimi në familje!

✇Gazeta Fjala
By: Ke Si

Një 48-vjeçare nga fshati Bujan i Tropojës rezulton e zhdukur prej datës 22 korrik, duke vënë në lëvizje strukturat e Policisë së Tropojës dhe ato të Kosovës.

Policia po heton prej të paktën tre ditësh kur u bë edhe denoncimi, me dy pista kryesore, largimin e saj për shkak të dhunës në familje dhe një vrasje të mundshme nga bashkëshorti.

Për këtë qëllim më 26 korrik Policia e Kukësit njoftoi se u arrestua 58-vjeçari Imer Shpata, derisa ngjarja të zbardhet plotësisht.

Gruaja, e martuar në Bujan, por me familjen e origjinës në fshatin fqinj Dojan të Njësisë Administrative Bujan, u raportua e larguar nga banesa familjare dhe që prej asaj dite nuk është parë më.

E zhdukura është nënë e tre fëmijëve të rritur, dy djemve, njëri prej të cilëve jeton në Angli, tjetri në Bujan, si dhe e një vajze që banon në Tiranë. Burime policore bëjnë të ditur se dyshohet se largimi i saj ka ardhur si pasojë e dhunës në familje nga bashkëshorti, ndërsa në hetime nuk përjashtohet as pista e vrasjes nga bashkëshorti.

Për gjetjen e 48-vjeçares, Policia e Tropojes është duke bashkëpunuar ngushtë me kolegët e tyre në Kosovë, pasi ekziston mundësia që ajo të jetë drejtuar drejt Gjakovës. Në terren, kërkimet vijojnë pa ndërprerje./e.t

↗

BE jep 15 mln euro për Forcat e Armatosura! Gonzato: Shqipëria partner i qëndrueshëm

✇Gazeta Fjala
By: Ke Si

Ambasadori i BE-sĂ« nĂ« ShqipĂ«ri, Silvio Gonzato, e ka quajtur ShqipĂ«rinĂ« njĂ« “partner tĂ« afĂ«rt dhe tĂ« qĂ«ndrueshĂ«m” pĂ«r politikĂ«n e jashtme dhe sigurinĂ« e bllokut europian.

Postimi i tij i fundit në rrjetin social Twitter mori për referencë një njoftim të fundjavës, kur Këshilli i Bashkimit Europian miratoi paketën e dytë të asistencës për Forcat e Armatosura Shqiptare.

15 milionë euro u ndanë për vendin nga Mekanizmi Europian për Paqen, duke e çuar në 28 milionë euro totalin e ndihmës për Shqipërinë.

“NjĂ« hap tjetĂ«r i rĂ«ndĂ«sishĂ«m nĂ« forcimin e bashkĂ«punimit BE–ShqipĂ«ri nĂ« fushĂ«n e sigurisĂ« dhe mbrojtjes. ShqipĂ«ria Ă«shtĂ« njĂ« vend partner i afĂ«rt dhe i qĂ«ndrueshĂ«m i Bashkimit Evropian nĂ« politikĂ«n e jashtme dhe tĂ« sigurisĂ«,” shkroi ambasadori Gonzato.

Kryediplomatja e BE-së, Kaja Kalla, po ashtu e konsideroi Shqipërinë një kontribues të rëndësishëm në operacionet e BE-së, duke qenë edhe aleat i NATO-s.

“Forcimi i bashkĂ«punimit pĂ«r sigurinĂ« dhe mbrojtjen me ShqipĂ«rinĂ« forcon drejtpĂ«rdrejt stabilitetin, sigurinĂ« dhe paqen e EuropĂ«s,” theksoi znj. Kallas, PĂ«rfaqĂ«suesja e LartĂ« e PunĂ«ve tĂ« Jashtme dhe Politikave tĂ« SigurisĂ«, njĂ«kohĂ«sisht edhe presidentja e KĂ«shillit tĂ« PunĂ«ve tĂ« Jashtme.

MarrĂ«veshja pĂ«r njĂ« partneritet tĂ« ri BE–ShqipĂ«ri nĂ« fushĂ«n e sigurisĂ« u firmos nĂ« nĂ«ntor tĂ« vitit 2024, ndĂ«rsa nĂ« prill 2025 filloi Dialogu i pĂ«rbashkĂ«t pĂ«r SigurinĂ« dhe Mbrojtjen. Ndihma e parĂ« prej 13 milionĂ« euro iu shpĂ«rnda ShqipĂ«rinĂ« nĂ« korrik 2024 nĂ«pĂ«rmjet Mekanizmit tĂ« krijuar rreth tri vite mĂ« herĂ«t, nĂ« vitin 2021./e.t

↗

Edhe mbi letërsinë, Rusia ka shpallur luftë. Shihni çfarë po ndodh dhe merrni masa

✇Gazeta Fjala
By: Leonard Veizi

Anna Aslanyan

“Nuk digjen dorĂ«shkrimet,” – i thuhet protagonistit tĂ« romanit Mjeshtri dhe Margarita tĂ« Mikhail Bulgakovit. KĂ«tĂ« sentencĂ« e shqipton vetĂ« Djalli, duke iu referuar veprĂ«s sĂ« shkatĂ«rruar tĂ« Mjeshtrit. Pasi e rikthen, ai ndĂ«shkon njeriun qĂ« kishte lajmĂ«ruar policinĂ« pĂ«r “literaturĂ«n e ndaluar” nĂ« banesĂ«n e Mjeshtrit – pĂ«r t’u vendosur vetĂ« atje. Bulgakovi nuk e shpiku kĂ«tĂ« nga hiçi: i rrethuar nga spiunĂ« dhe denoncues, ai mbijetoi gjatĂ« Terrorit tĂ« Madh tĂ« viteve ’30 – po ashtu edhe librat e tij. Mjeshtri dhe Margarita, mbi tĂ« cilin punoi deri nĂ« vdekjen e tij mĂ« 1940, u botua i pakensuruar nĂ« BRSS vetĂ«m nĂ« vitin 1973.

NĂ« fillim tĂ« viteve ’90, censura u hoq zyrtarisht nĂ« Rusi. PĂ«r njĂ« kohĂ«, mund tĂ« botohej pothuajse gjithçka. Por sot, letĂ«rsia Ă«shtĂ« sĂ«rish nĂ« shĂ«njestĂ«r tĂ« represionit. Situata u pĂ«rkeqĂ«sua veçanĂ«risht pas vitit 2022 – kur Rusia pushtoi UkrainĂ«n dhe kriminalizoi “propagandĂ«n LGBT” edhe mes tĂ« rriturve. NjĂ« vit mĂ« vonĂ«, njĂ« tjetĂ«r ligj e shpalli “LĂ«vizjen NdĂ«rkombĂ«tare Publike LGBT” si organizatĂ« ekstremiste. KĂ«to ligje tani po pĂ«rdoren pĂ«r tĂ« goditur industrinĂ« e librit nĂ« Rusi.

Një listë e zezë, ndalime dhe burg për libra

NĂ« fillim tĂ« kĂ«tij viti, policia ruse, me njĂ« listĂ« prej 48 titujsh nĂ« dorĂ«, bastisi disa librari dhe urdhĂ«roi heqjen nga raftet tĂ« librave pĂ«rkatĂ«s. U hapĂ«n procedura administrative dhe u vendosĂ«n gjoba. NĂ« maj, 10 persona tĂ« lidhur me Eksmo, shtĂ«pia botuese mĂ« e madhe nĂ« vend, u arrestuan nĂ« MoskĂ«. Tre prej tyre – Pavel Ivanov, Dmitry Protopopov dhe Artyom Vakhlyaev – u akuzuan pĂ«r “organizimin e aktivitetit tĂ« njĂ« organizate ekstremiste”, domethĂ«nĂ« pĂ«r shpĂ«rndarjen e librave me tematikĂ« LGBTQ+. Ata ndodhen nĂ« arrest shtĂ«pie dhe pĂ«rballen me deri nĂ« 12 vjet burg.

NjĂ« nga librat qĂ« pĂ«rdoret si provĂ« Ă«shtĂ« Pionieri i verĂ«s (Pioneer Summer), njĂ« roman i suksesshĂ«m pĂ«r adoleshentĂ« nga Elena Malisova dhe Katerina Sylvanova, botuar mĂ« 2021 nga Popcorn Books (njĂ« imprint me bazĂ« nĂ« MoskĂ« qĂ« tani Ă«shtĂ« pjesĂ«risht nĂ« pronĂ«si tĂ« Eksmo). Edhe pse historia pĂ«rshkruan njĂ« lidhje dashurie mes dy djemve qĂ« nuk shkon pĂ«rtej puthjeve, libri Ă«shtĂ« pĂ«rballur me sulme nga politikanĂ« rusĂ«. Suksesi i tij i jashtĂ«zakonshĂ«m u bĂ« njĂ« nga motivet pĂ«r shtrĂ«ngimin e kontrollit. NdĂ«r librat e ndaluar janĂ« edhe pĂ«rkthime nĂ« rusisht tĂ« Against Interpretation nga Susan Sontag dhe Everybody nga Olivia Laing – vepra qĂ« trajtojnĂ« temĂ«n e homoseksualitetit, por pa pĂ«rmbajtje ekstremiste.

Temat tabu shumëfishohen

Por nuk ndalemi vetëm te temat LGBTQ+. Sipas Felix Sandalov, drejtor i projektit ndërkombëtar StraightForward, që promovon letërsi të pakensuruar mbi Rusinë, ka edhe të tjera tabura: krahasimet mes stalinizmit dhe nazizmit, kritikat ndaj Kishës Ortodokse Ruse dhe, natyrisht, çdo qasje që nuk është mjaftueshëm patriotike ndaj luftës në Ukrainë.

Ndalesat shtohen dita-ditĂ«s. NjĂ« projekt-ligj parashikon tĂ« kriminalizojĂ« propagandĂ«n pro jetĂ«s pa fĂ«mijĂ«. NjĂ« tjetĂ«r synon tĂ« godasĂ« atĂ« qĂ« ligjvĂ«nĂ«sit rusĂ« e quajnĂ« “levizje ndĂ«rkombĂ«tare sataniste”. NĂ«se ndodh kjo e fundit, romani i Bulgakovit mund tĂ« zhduket sĂ«rish nga raftet.

Një industri e frikësuar që vetëcensurohet

Pasojat janĂ« tĂ« ndjeshme: industria e librit nĂ« Rusi Ă«shtĂ« nĂ« kaos. TĂ« gjithĂ« kanĂ« frikĂ«, mĂ« thonĂ« disa punonjĂ«s tĂ« shtĂ«pive botuese, qĂ« kĂ«rkuan tĂ« mbeten anonimĂ«. Autoritetet qĂ«llimisht nuk e bĂ«jnĂ« tĂ« qartĂ« çfarĂ« lejohet dhe çfarĂ« jo – njĂ« taktikĂ« e frikĂ«simit shumĂ« e efektshme.

Gjithsesi, disa botues pĂ«rpiqen tĂ« gjejnĂ« rrugĂ«dalje. Sandalov, ish-drejtor editorial i Individuum (njĂ« imprint tjetĂ«r i lidhur me Eksmo), kujton se disa autorĂ« tĂ« tyre u shpallĂ«n “agjentĂ« tĂ« huaj” pas zbatimit tĂ« njĂ« ligji shtypĂ«s mĂ« 2021. “Fillimisht na lejohej t’i botonim, por me etiketime specifike”, thotĂ« ai. Si kundĂ«rveprim, pĂ«rdorĂ«n truke kreative: etiketa “i prodhuar nga njĂ« agjent i huaj” u zbe, nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« tĂ« mos binte nĂ« sy. NjĂ« tjetĂ«r zgjedhje simbolike ishte kopertina e The Face of War nga Martha Gellhorn, e dizajnuar nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« tĂ« kujtonte shkronjĂ«n Z – simbolin e agresionit ushtarak rus – duke e shndĂ«rruar nĂ« njĂ« mesazh anti-luftĂ«.

Por frika nga ndjekja penale po i detyron botuesit tĂ« braktisin temat “problematike”. NjĂ« botuese e quajtur Viktoria, qĂ« ende ka lidhje me tregun rus tĂ« librit, thotĂ« se botuesit e pavarur po orientohen drejt fushave tĂ« padĂ«mshme, si kultura aziatike apo historia e artit. Sipas saj, kjo Ă«shtĂ« njĂ« formĂ« “opozite ideologjike dhe mbijetese nĂ« kĂ«tĂ« makth totalitar”.

Disa botues hartojnĂ« lista tĂ« brendshme librash qĂ« duhen hequr nga qarkullimi, njĂ« vetĂ«censurĂ« qĂ« i shkon pĂ«r shtat policisĂ« dhe autoriteteve tĂ« zĂ«na. “NĂ« vitet 2010”, thotĂ« Viktoria, “mendohej gjerĂ«sisht se autoritetet nuk lexojnĂ«â€. NĂ«se kjo ka ndryshuar, mbetet e paqartĂ«. PĂ«rndryshe, ndalimi i librit Feminist City nga Leslie Kern – njĂ« studim pĂ«r urbanizmin – mund tĂ« shpjegohet vetĂ«m me paranojĂ«n qĂ« fjala ‘feminizĂ«m’ lidhet automatikisht me LGBTQ+. Po kĂ«shtu, ndalimi i The Book of Disquiet nga Fernando Pessoa dhe One-Way Street nga Walter Benjamin tregon se ata qĂ« vendosin listat nuk i kuptojnĂ« kĂ«to vepra fare.

Nga Bulgakovi te lufta nĂ« UkrainĂ« – historia pĂ«rsĂ«ritet si farsĂ«

Nuk Ă«shtĂ« vetĂ«m shteti qĂ« kufizon lirinĂ« e shprehjes. Edhe lexues tĂ« zakonshĂ«m bĂ«jnĂ« pjesĂ«n e tyre nĂ« emĂ«r tĂ« “ligjit dhe rendit”. Policia njoftohet shpesh nga qytetarĂ« tĂ« zakonshĂ«m qĂ« publikojnĂ« nĂ« rrjetet sociale pasazhe “tĂ« rrezikshme”. NĂ« njĂ« vend ku mekanizmat demokratikĂ« kanĂ« pushuar sĂ« ekzistuari, spiunimi Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« forma e vetme e pjesĂ«marrjes publike. Kudo ku shoqĂ«ritĂ« ndihen tĂ« ç’angazhuara politikisht – qoftĂ« nĂ« Rusi, nĂ« Britani apo gjetkĂ« – rrezikohet rrĂ«shqitja drejt tĂ« njĂ«jtit çmenduri.

Censura gjithnjë mbështetet në vetëcensurë, qoftë në Rusi, qoftë në Perëndim, ku, për shembull, artistëve që protestojnë ndaj gjenocidit të Izraelit në Gaza u anulohen shfaqjet. Të shprehësh mendimin në vende totalitare sjell pasoja shumë më të rënda se në demokraci, por diferenca po zvogëlohet. Sido të jetë bilanci i të drejtave në vendin ku jeton, liria e shprehjes nuk duhet marrë kurrë si e mirëqenë.

Ndryshe nga dorĂ«shkrimet qĂ« “nuk digjen” te Bulgakovi, librat nĂ« jetĂ«n reale mund tĂ« zhduken pĂ«rgjithmonĂ«. NdĂ«rsa fushata represive vazhdon, vetĂ«censura parandaluese nĂ« Rusi po bĂ«het normĂ«. Muajin e kaluar, Eksmo organizoi njĂ« ekspozitĂ« nĂ« selinĂ« e Komitetit Hetimor tĂ« FederatĂ«s Ruse – agjencia qĂ« ngriti aktakuzĂ«n ndaj punonjĂ«sve tĂ« saj – pĂ«r tĂ« nderuar “heronj tĂ« sĂ« shkuarĂ«s dhe tĂ« sotmes”, nga policĂ«t sekretĂ« sovjetikĂ« deri te pjesĂ«marrĂ«sit nĂ« ndĂ«rtimin e “legjendĂ«s sĂ« madhe”, siç e quan njĂ« nga librat ekspozuar luftĂ«n nĂ« UkrainĂ«. Me mbĂ«shtetje nga Ministria e Mbrojtjes, libri pĂ«rmend emrin e Stalinit qĂ« nĂ« faqen e parĂ«. NĂ« faqen e shtatĂ« ka njĂ« gabim trashanik: autori ka ngatĂ«rruar muajin e fillimit tĂ« pushtimit rus tĂ« UkrainĂ«s mĂ« 2022. HagiografĂ«t e kĂ«saj lufte janĂ« po aq tĂ« paaftĂ« sa edhe ata qĂ« e bĂ«jnĂ« atĂ«.

*Anna Aslanyan është gazetare dhe përkthyese/ Burimi: The Guardian/ Përgatiti: L.Veizi

↗

Tarifat trefishohen (pa arsye): Pse Europa vendosi të pajtohet me Amerikën e Trump-it?

✇Gazeta Fjala
By: el da

Bashkimi Europian po paguan njĂ« çmim tĂ« rĂ«ndĂ« nĂ« kĂ«mbim tĂ« asaj qĂ« quhet “stabilitet” nĂ« marrĂ«dhĂ«niet me Shtetet e Bashkuara. Termat e marrĂ«veshjes sĂ« arritur dje mes Donald Trump dhe Ursula von der Leyen pĂ«rbĂ«jnĂ« vĂ«rtet njĂ« “dush tĂ« ftohtĂ«â€ pĂ«r bizneset europiane dhe, pĂ«r pasojĂ«, pĂ«r fuqinĂ« e tyre punĂ«tore. NĂ« thelb, kjo Ă«shtĂ« njĂ« marrĂ«veshje politike: BE-ja nuk ka dashur tĂ« shkojĂ« nĂ« pĂ«rplasje tĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ« me SHBA-tĂ«.

Në epokën para Trump-it, tarifa mesatare doganore e vendosur nga SHBA-të mbi mallrat europiane ishte rreth 4.8%. Tani ajo është vendosur në 15%. Trefishi, pa ndonjë arsye reale ekonomike, pasi nuk qëndron pretendimi i Trump-it se Europa ka plaçkitur Amerikën gjatë viteve të fundit.

Brukseli dhe kryeqytetet europiane ishin ushqyer me iluzionin se ofensiva e presidentit amerikan, e nisur më 2 prill, dita kur u publikua lista e tarifave kundër pjesës tjetër të botës, do të mbytej nga stuhia financiare e Wall Street-it dhe bursave të tjera globale. Ose se do të ndalej nga alarmet që vinin nga zinxhiri amerikan i shpërndarjes: pesha e tarifave do të binte mbi çmimet, duke shtyrë inflacionin dhe duke dëmtuar konsumin, që është hallka kyçe e ekonomisë amerikane.

Me të drejtë ose pa të drejtë (do të shihet në statistikat e muajve të ardhshëm), Trump vazhdoi përpara, duke e vendosur Bashkimin Europian përballë një zgjedhjeje të vështirë: të pranonte përplasjen e drejtpërdrejtë ose të përpiqej të kufizonte dëmin. Komisioni, me pëlqimin e 27 vendeve anëtare, zgjodhi rrugën e dytë dhe që aty nisi një ndjekje e lodhshme dhe me frymë pas lepurit amerikan.

NĂ« tryezĂ«n e negociatave hyri gjithçka. Lista e kĂ«rkesave nga Uashingtoni u zgjat gjithnjĂ« e mĂ« shumĂ«. Presidentja e Komisionit e gjeti veten gjithnjĂ« e mĂ« shumĂ« nĂ« njĂ« pozicion negociues tĂ« pafavorshĂ«m. NĂ« njĂ« moment, ajo u pĂ«rpoq tĂ« vendoste njĂ« vijĂ« pĂ«r tĂ« ndalur hemorragjinĂ« e lĂ«shimeve dhe dje vuri nĂ« tavolinĂ« kundĂ«rpeshĂ« qĂ« disa muaj mĂ« parĂ« dukeshin tĂ« paimagjinueshme: tarifa zero pĂ«r importet amerikane; angazhim pĂ«r tĂ« blerĂ« gaz tĂ« lĂ«ngshĂ«m nĂ« vlerĂ« prej 750 miliardĂ« dollarĂ«sh dhe, me fjalĂ«t e Trump-it, njĂ« “sasi tĂ« jashtĂ«zakonshme armĂ«sh”; investime tĂ« drejtpĂ«rdrejta nĂ« SHBA me vlerĂ« 600 miliardĂ« dollarĂ«.

Ursula, pse e bëre?

Ndoshta pĂ«r tĂ« shmangur njĂ« pĂ«rplasje politike qĂ« do tĂ« ndodhte brenda pak ditĂ«sh. Presidenti francez, Emmanuel Macron dhe kancelari gjerman, Friedrich Merz po shfaqnin gjithnjĂ« e mĂ« shumĂ« pakĂ«naqĂ«si: strategjia pajtuese nuk po funksiononte. MĂ« 1 gusht, Trump do tĂ« çonte tarifat nĂ« 30%, dhe mĂ« 7 gusht Komisioni do t’i pĂ«rgjigjej me kundĂ«rmasa nĂ« vlerĂ« mbi 90 miliardĂ« dollarĂ«. NjĂ« skenar shkatĂ«rrues pĂ«r ekonominĂ« europiane, i shoqĂ«ruar, shumĂ« gjasĂ«, nga njĂ« tjetĂ«r stuhi financiare.

Von der Leyen u gjend pĂ«rballĂ« njĂ« zgjedhjeje mes njĂ« disfate tĂ« sigurtĂ«, por ndoshta tĂ« menaxhueshme, dhe njĂ« kolapsi me pasoja potencialisht katastrofike. Ajo zgjodhi tĂ« “pajtohej me dĂ«nimin” e propozuar nga Trump, sesa tĂ« pĂ«rfshihej nĂ« njĂ« pĂ«rballje tĂ« paprecedentĂ« dhe objektivisht tĂ« rrezikshme.

Gabimi, duhet thënë, është bërë katër muaj më parë, kur Europa nuk iu përgjigj me të njëjtën forcë ofensivës së Trump-it, siç bënë për shembull Kina apo Kanadaja. Dhe nuk përgenjështroi, me të dhëna konkrete për rritjen e PBB-së në 30 vitet e fundit, përrallën e një Amerike të shkatërruar nga europianët. Por ta bënte dje do të kishte qenë shumë vonë.

Tani europianët duhet të përballen me efektet konkrete të kësaj goditjeje.

I vetmi sektor që mund të marrë frymë lehtësisht është ai i makinave. Presidenti amerikan dëshiron që të gjitha makinat e shitura në SHBA të prodhohen në fabrikat amerikane. Për këtë arsye, ai kishte vendosur një tarifë prej 27.5% mbi automjetet e importuara. Tani tarifa u ul në 15%.

Mbetet pĂ«r t’u parĂ« nĂ«se kompanitĂ« europiane do tĂ« arrijnĂ« tĂ« rifitojnĂ« konkurrueshmĂ«rinĂ«. Apo nĂ«se vĂ«shtirĂ«sitĂ« qĂ« po hasin nĂ« tregun amerikan (dhe pĂ«rtej) janĂ« edhe tĂ« njĂ« natyre tjetĂ«r. Tarifat mbi çelikun dhe aluminin mbeten nĂ« 50%: kjo do tĂ« thotĂ« se procesi i zhvendosjes sĂ« eksporteve, qĂ« tashmĂ« ka filluar edhe nĂ« Itali, do tĂ« vazhdojĂ« drejt tregjeve tĂ« tjera.

Të dyja palët duhet të zgjidhin ende çështje me rëndësi strategjike. Një ndër to: sektori dixhital dhe furnizimi me çipa, komponentët elektronikë të përdorur në një spektër të gjerë aplikimesh industriale. Amerikanët kërkojnë që europianët të mos furnizohen më nga Kina.

Çështjet specifike tĂ« disa vendeve ndĂ«rthuren me probleme tĂ« karakterit tĂ« pĂ«rgjithshĂ«m. Dje, kryeministrja italiane Giorgia Meloni shprehu “kĂ«naqĂ«si” qĂ« gjithsesi BE-ja dhe SHBA-tĂ« gjetĂ«n njĂ« marrĂ«veshje. Por vuri nĂ« dukje se duhen parĂ« detajet pĂ«rpara se tĂ« jepet njĂ« vlerĂ«sim pĂ«r ndikimin qĂ« do tĂ« ketĂ« mbi ItalinĂ«.

Goditja, sidoqoftë, nuk mungon as për Italinë. Një shembull është ai i agroushqimit: ideja është të lidhen marrëveshje me importuesit amerikanë për të ndarë barrën e tarifës, në mënyrë që ajo të mos bjerë e gjitha mbi çmimet dhe të largojë konsumatorët.

Në planin europian, premtimi për të blerë shumë më tepër armë nga SHBA-të duket në kontrast me projektin për forcimin e industrisë ushtarake të Kontinentit të Vjetër, një hap kyç për ndërtimin e një mbrojtjeje të përbashkët europiane, më të pavarur nga Shtetet e Bashkuara.

Shkrim nga Corriere Della Sera/kb

↗

Mandati i kaloi vajzës së tezes, Adriatik Lapaj kërkon anulimin e vendimit: Më takon mua

✇Gazeta Fjala
By: Ke Si

“ShqipĂ«ria BĂ«het” ka ankimuar nĂ« Komisionin e Ankimimeve dhe Sanksioneve vendimin e Komisionit Qendror tĂ« Zgjedhjeve, qĂ« i dha mandatin e fituar nĂ« qarkun TiranĂ« vajzĂ«s sĂ« tezes sĂ« Adriatik Lapajt.

Në kërkesën depozituar KAS, Lapaj ka parashtruar edhe njëherë të gjithë pretendimet e tij se përse mandati i takon listës së hapur, duke kujtuar se kandidatët e listës së mbyllur kanë dhënë dorëheqjen nga kandidimi më datë 11 maj.

â€œĂ‡Ă«shtja qĂ« ngre KQZ-ja nuk ka lidhje me situatĂ«n nĂ« tĂ« cilĂ«n ndodhemi. Jemi pĂ«rpara situatĂ«s qĂ« 12 kandidatĂ«t kanĂ« shprehur vullnetin me shkrim nĂ« datĂ«n 11 maj pĂ«r tu dorĂ«hequr nga kandidimi, dhe nĂ«se KQZ do tĂ« kishte pĂ«rmbushur detyrimin ligjor pĂ«r tĂ« dalĂ« me njĂ« akt administrativ (tĂ« miratimit, refuzimit apo tĂ« çfarĂ«do forme dhe pĂ«rmbajtje), do tĂ« ndodheshim pĂ«rpara faktit qĂ« KQZ nuk do t’i hynte fare kĂ«tij diskutimi, por do tĂ« kishte proceduar me djegien e listĂ«s sĂ« mbyllur dhe do tĂ« kishte proceduar me kalimin e mandatit tek mĂ« i votuari i listĂ«s sĂ« hapur.

Në kushtet kur KQZ nuk ka vepruar në përputhje me ligjin, e ka vendosur subjektin zgjedhor në një pasiguri juridike në raport me gjithë subjektet e tjera zgjedhore, duke krijuar një precedent te rrezikshëm për sistemin zgjedhor dhe fuqinë institucionale, duke e nëpërkëmbur marrëdhënien mes institucionit dhe individit. Kjo për faktin se heshtja e KQZ ka krijuar kushtet për të vesuar vullnetin e kandidatëve të tërhequr.

PjesĂ« e kĂ«tij procesi ankimimi duhet tĂ« jetĂ« edhe interpretimi dhe unifikimi i praktikave tĂ« ndryshme qĂ« ka ndjekur KQZ duke zbatuar rastin e precendetit tĂ« zgjedhjeve parlamentare tĂ« vitit 2021 ku kandidati Tom Doshi u tĂ«rhoq nga kandidimi ditĂ«n e zgjedhjeve dhe KQZ u shpreh me vendim, njĂ« ditĂ« pas kĂ«tij akti. A i ndryshoi KQZ nĂ« kĂ«tĂ« rast listat shumĂ«emĂ«rore?! A pĂ«rbĂ«nte ky fakt pĂ«r KQZ arsye pĂ«r ta quajtur kĂ«tĂ« veprim si ndryshim i listave shumĂ«emĂ«rore nĂ« kundĂ«rshtim me Nenin 73/4 tĂ« Kodit Zgjedhor?!”, thuhet nĂ« kĂ«rkesĂ«n e Lapajt./e.t

↗

‘Ferr’nĂ« TokĂ«/ Rekord nxehtĂ«sie, temperaturat arrijnĂ« nĂ« 50 gradĂ« Celsius

✇Gazeta Fjala
By: Ke Si

Ministria e mjedisit e Turqisë tha se meteorologët kishin regjistruar një temperaturë prej 50.5 gradë Celsius në juglindje të vendit, një rekord në të gjithë vendin. Temperatura rekord u regjistrua të premten në Silopi, njoftoi ministria.

Dhe nĂ« tĂ« gjithĂ« vendin, 132 stacione meteorologjike kishin regjistruar temperatura rekord pĂ«r muajin korrik, shton deklarata. Silopi, nĂ« provincĂ«n e Sirnakut, ndodhet vetĂ«m 10 kilometra nga kufijtĂ« e TurqisĂ« me Irakun dhe SirinĂ«. Rekordi i mĂ«parshĂ«m i nxehtĂ«sisĂ« nĂ« temperaturĂ«, i regjistruar nĂ« gusht 2023, ishte 49.5 gradĂ« Celsius. Vendi Ă«shtĂ« aktualisht nĂ« “kthetrat” e njĂ« vale tĂ« nxehti dhe po lufton zjarret nĂ« njĂ« numĂ«r rajonesh.

ZjarrfikĂ«sit kanĂ« luftuar pĂ«r katĂ«r ditĂ« pĂ«r tĂ« kontrolluar njĂ« zjarr nĂ« provincĂ«n veriore tĂ« Karabukut, duke detyruar evakuimin e disa fshatarĂ«ve. TĂ« mĂ«rkurĂ«n, 10 persona humbĂ«n jetĂ«n duke luftuar njĂ« zjarr nĂ« provincĂ«n Eskisehir. Vala e tĂ« nxehtit, e cila pritet tĂ« zgjasĂ« edhe disa ditĂ«, ka detyruar disa autoritete lokale tĂ« njoftojnĂ« kufizime nĂ« konsumin e ujit, duke pĂ«rfshirĂ« edhe vendpushimin bregdetar tĂ« ÇeƟmesĂ«, pranĂ« Izmirit nĂ« bregdetin perĂ«ndimor tĂ« TurqisĂ«./e.t

↗

GrekĂ«t “vajtojnĂ«â€ pĂ«r shqiptarĂ«t? MungojnĂ« punĂ«torĂ« nĂ« turizĂ«m

✇Gazeta Fjala
By: Ke Si

Industria e turizmit në Greqi po vuan nga një mungesë akute e stafit. Ajo mbështetet te punëtorët e huaj. Por Athina po i pengon emigrantët me masa të ashpra dhe duke kufizuar migrimin.

“Do tĂ« shkoja nĂ« gjunjĂ« sot nĂ« kishĂ«n e Megalokarit pĂ«r tĂ« gjetur njĂ« anĂ«tar stafi nĂ« kohĂ« pĂ«r vitin e ardhshĂ«m”, thotĂ« Matina, pronarja e butikut elegant “Armonia” nĂ« Tinos. Ajo i referohet me kĂ«tĂ« pelegrinazhit mĂ« tĂ« famshĂ«m tĂ« grekĂ«ve, i cili zhvillohet çdo vit mĂ« 15 gusht nĂ« ishullin Cikladik. PelegrinĂ«t bĂ«jnĂ« udhĂ«timin e gjatĂ« deri nĂ« kishĂ« nĂ« gjunjĂ«, duke u lutur qĂ« VirgjĂ«resha Mari t’u plotĂ«sojĂ« dĂ«shirat pĂ«r shĂ«ndet, ndihmĂ« dhe mbĂ«shtetje.

Edhe Matina shpreson pĂ«r ndihmĂ«: Ajo kĂ«rkon me dĂ«shpĂ«rim staf, po me pak sukses, edhe pse pagat nĂ« Tinos janĂ« pak mĂ« tĂ« larta se nĂ« AthinĂ« dhe ajo mund tĂ« ofrojĂ« edhe akomodim. Por po bĂ«het gjithnjĂ« e mĂ« e vĂ«shtirĂ« tĂ« gjesh punĂ«torĂ« pĂ«r sezonin e verĂ«s nĂ« turizĂ«m. Pothuajse kudo nĂ« ishullin popullor tĂ« pushimeve, mund tĂ« shihni tabela qĂ« shkruajnĂ«: “KĂ«rkohet Staf”.

Në dyqanin e bizhuterive pranë butikut, një shitëse mjaft e sjellshme Tamar mezi kupton greqisht. Ajo mund të flasë vetëm përshëndetjet e zakonshme dhe pastaj kalon menjëherë në anglisht. Për të kuptuar se çfarë duan klientët më të vjetër grekë, ajo duhet të telefonojë shefin e saj. Megjithatë, argjendari është i kënaqur që ka gjetur një punonjëse për të gjithë verën. Tamar është nga Gjeorgjia, ka ardhur në Greqi ligjërisht si punëtore sezonale dhe punon në Tinos prej një muaji.

Hotelierët grekë kërkojnë me urgjencë punëtorë
Në Greqi mund të vinin për të punuar me dokumente të rregullta më shumë njerëz si Tamar. Pranverën e kaluar Greqia nënshkroi marrëveshje përkatëse me Armeninë, Gjeorgjinë, Republikën e Moldavisë, si dhe me Indinë, Filipinet dhe Vietnamin, duke u zotuar të rekrutonte 40,000 punëtorë të huaj. Në realitet, megjithatë, këto marrëveshje po zbatohen shumë ngadalë ose me pak ose aspak sukses.

Burokracia është e ndërlikuar, konsullatat greke jashtë vendit kanë mungesë stafi dhe ofertat nuk janë veçanërisht tërheqëse. Prandaj, hotelierët në të gjithë vendin janë ende në kërkim të dëshpëruar për recepsionistë, pastrues, punonjës pishine, portierë, kamerierë dhe kuzhinierë. Sipas Shoqatës Greke të Hoteleve, ka një mungesë prej të paktën 60,000 punëtorësh në industrinë e tyre.

Mungesa e fuqisë punëtore me përmasa të mëdha
PjesĂ«risht kjo Ă«shtĂ« trashĂ«gimi e pandemisĂ« sĂ« koronavirusit 2020-2023, e cila ende ndihet nĂ« tĂ« gjithĂ« EvropĂ«n, thotĂ« Jorgos Hosoglu, President i FederatĂ«s Panhelenike tĂ« PunĂ«torĂ«ve tĂ« Ushqimit dhe Turizmit. Problemi Ă«shtĂ« veçanĂ«risht i mprehtĂ« nĂ« Greqi: “Po pĂ«rjetojmĂ« njĂ« mungesĂ« tĂ« paparĂ« tĂ« punĂ«torĂ«ve tĂ« kualifikuar dhe me pĂ«rvojĂ«, veçanĂ«risht nĂ« sektorin e hoteleve dhe restoranteve, pasi punĂ«torĂ«t u larguan gjatĂ« izolimit. ShumĂ« prej tyre nuk janĂ« kthyer kurrĂ« nĂ« kĂ«tĂ« industri.”

Sipas Hosoglu, njĂ« faktor Ă«shtĂ« sezonaliteti nĂ« turizĂ«m. Kur turistĂ«t largohen dhe hotelet dhe baret nĂ« plazh mbyllen, punĂ«torĂ«t kanĂ« tĂ« drejtĂ« pĂ«r pĂ«rfitime papunĂ«sie vetĂ«m pĂ«r tre muaj. “Si supozohet tĂ« mbijetojnĂ« ata pjesĂ«n tjetĂ«r tĂ« vitit, veçanĂ«risht tani, kur kostoja e jetesĂ«s Ă«shtĂ« rritur pĂ«r njĂ« kohĂ« tĂ« gjatĂ«?”

Përveç kësaj, një numër gjithnjë e në rritje i grekëve të rinj po kërkojnë punë sezonale në Evropën Veriore, madje edhe në Islandë. Edhe shumë shqiptarë që kanë punuar si fuqi punëtore e lirë në Greqi për dekada ose po i afrohen daljes në pension ose po largohen nga Greqia.

Shqiptarët e harruar
Fakt Ă«shtĂ« qĂ« ekonomia greke Ă«shtĂ« mbĂ«shtetur tek puna e emigrantĂ«ve nga vitet 1990, si nĂ« sektorin e turizmit ashtu edhe nĂ« bujqĂ«si dhe ndĂ«rtim. Deri nĂ« kohĂ«n e krizĂ«s ekonomike, Greqia ishte shumĂ« e varur nga fuqia punĂ«tore nga ShqipĂ«ria. GjatĂ« programeve tĂ« “rimĂ«kĂ«mbjes financiare” (2010-2018), kĂ«rkesa ra ndjeshĂ«m. MegjithatĂ«, pas pandemisĂ«, kur ekonomia u rimĂ«kĂ«mb dhe turizmi u rrit kjo kĂ«rkesĂ« u shumĂ«fishua

Por të njëjtin zhvillim patën edhe vende të tjera që ofrojnë paga më konkurruese dhe procedura më të thjeshta legalizimi për emigrantët. Si rezultat, shumë punëtorë të bujqësisë të emigruar nuk u kthyen kurrë në Greqi. Prandaj, duket e qartë se Greqia ka nevojë për një politikë tërheqëse imigracioni. Përveç 60,000 punëtorëve shtesë të nevojshëm në turizëm, nevojiten edhe 50-60,000 të tjerë në sektorin e ndërtimit dhe 60,000 në sektorin e bujqësisë.

Athina ndjek politikë ultra të djathtë në vend të politikës së mençur të migracionit
Por qeveria konservatore e kryeministrit Kyriakos Mitsotakis ka vendosur të ndjekë politikën kundër imigracionit. Sipas saj mënyra më e mirë për të kapërcyer krizat, skandalet dhe vlerësimet e ulëta në sondazhe është të marrë masa të ashpra ndaj emigrantëve. Qëllimi është të fitohen votuesit e krahut të djathtë.

Ish-Ministri i Migracionit, Makis Voridis, i cili dha dorĂ«heqjen nĂ« fund tĂ« qershorit pĂ«r shkak tĂ« njĂ« skandali qĂ« pĂ«rfshinte subvencione tĂ« paligjshme bujqĂ«sore tĂ« BE-sĂ«, tashmĂ« ua ka vĂ«shtirĂ«suar jetĂ«n shumĂ« emigrantĂ«ve tĂ« ligjshĂ«m. Hapi i tij i parĂ« ishte “ngrirja” e mundĂ«sisĂ« sĂ« zgjatjejeve tĂ« lejeve tĂ« qĂ«ndrimit. Kjo pĂ«rbĂ«n njĂ« problem tĂ« madh pĂ«r emigrantĂ«t qĂ« kanĂ« jetuar dhe punuar nĂ« Greqi – disa prej tyre prej vitesh.

Ministri i ri, Thanos Plevris i ekstremit të djathtë, nuk është marrë aspak me nevojën urgjente për emigracion të ligjshëm që kur mori detyrën. Në vend të kësaj, ai menjëherë ashpërsoi edhe më tej ligjin për azilin. Riatdhesimi i emigrantëve të paligjshëm është përparësia kryesore, sipas tij. Migrantët që hyjnë në Evropë ilegalisht ose kërkesat e të cilëve për azil refuzohen nuk kanë të drejtë të qëndrojnë në Evropë dhe duhet të kthehen menjëherë në vendet e tyre, shprehet ai.

“Burg ose kthim”
NĂ« takimin joformal tĂ« Ministrave tĂ« BrendshĂ«m dhe tĂ« Imigracionit tĂ« BE-sĂ« nĂ« Kopenhagen (22 korrik 2025), Plevris e bĂ«ri tĂ« qartĂ« se Greqia nuk mund tĂ« pĂ«rballojĂ« mĂ« fluksin nĂ« rritje tĂ« migrantĂ«ve nga Libia. Sipas MinistrisĂ« sĂ« Jashtme greke, 9,000 njerĂ«z kanĂ« mbĂ«rritur qĂ« nga fillimi i vitit, kryesisht nĂ«pĂ«rmjet ishullit tĂ« KretĂ«s. Plevris prezantoi me krenari ligjin e tij tĂ« ri. Ai parashikon njĂ« dĂ«nim me burg nga dy deri nĂ« pesĂ« vjet pĂ«r azilkĂ«rkuesit e refuzuar qĂ« nuk kthehen nĂ« atdheun e tyre. “Kushdo qĂ« qĂ«ndron ilegalisht nĂ« vendin tonĂ« ka dy mundĂ«si: burg ose kthim”, tha ministri dhe bĂ«ri tĂ« mundur qĂ« njĂ« poster me kĂ«tĂ« deklaratĂ« tĂ« prodhohej dhe shpĂ«rndahej nĂ« mediat sociale./DW

↗

Zjarret masive në Turqi, 3,500 qytetarë evakuohen nga Bursa, katër viktima (VIDEO)

✇Gazeta Fjala
By: Ke Si

Më shumë se 3,500 banorë u evakuuan nga shtëpitë e tyre të gjatë fundjavës përreth qytetit industrial të Bursës, në veri-perëndim të Turqisë, për shkak të dy zjarreve pyjore masive që kanë vazhduar për më shumë se 24 orë.

Ministri, Ibrahim Yumakli, bëri të ditur se 3,515 qytetarë u larguan me urgjencë drejt zonave të sigurta, ndërsa 2,300 zjarrfikës dhe shpëtimtarë janë angazhuar në përballjen me flakët, të ndihmuar nga më shumë se 850 automjete, gjashtë avionë dhe katër helikopterë.

Flakë nën temperaturat ekstreme

Temperaturat në zonë po qëndrojnë mbi 40°C, duke rritur rrezikun për përhapje të shpejtë të zjarrit. Autoritetet ende nuk kanë dhënë të dhëna të sakta mbi shtrirjen e pyjeve dhe bimësisë së djegur, por konfirmojnë se situata është kritike.

“NjĂ« pyll qĂ« digjet Ă«shtĂ« si dikush qĂ« merr njĂ« armĂ« dhe qĂ«llon nĂ« atdheun tonĂ«,” deklaroi ministri Yumakli, duke shtuar se do tĂ« nisin menjĂ«herĂ« fushata pĂ«r ripyllĂ«zimin e zonave tĂ« shkatĂ«rruara.

 

Katër viktima brenda pak ditësh

Një zjarrfikës humbi jetën nga një atak kardiak të shtunën në mbrëmje gjatë operacioneve në terren. Ndërkohë, tre persona të tjerë vdiqën në një aksident rrugor ku u përfshi një cisternë uji që po përdorej për shuarjen e zjarrit.

Tragjedia nuk ndalet këtu: të mërkurën, 10 punonjës pyjorë dhe vullnetarë humbën jetën në një tjetër zjarr rreth 150 kilometra në lindje të Bursës.

Alarmin në Karabuk dhe paralajmërimi për muajt në vijim
Ndërkohë, një tjetër zjarr i madh pyjor në provincën rurale të Karabukut, një nga rajonet me mbulesën më të dendur pyjore në vend, vijon prej pesë ditësh, pavarësisht përpjekjeve intensive. Më shumë se 1,800 banorë janë evakuuar edhe aty.

Sipas mediave turke, zjarret në këtë zonë janë përhapur për dhjetëra kilometra, duke e bërë ndërhyrjen jashtëzakonisht të vështirë për shkak të terrënit të thepisur dhe pyjeve të dendura, që mbulojnë 72% të provincës.

3,000 zjarre që nga fillimi i verës

Sipas deklaratës së Presidentit Rexhep Tajip Erdogan, më shumë se 3,000 zjarre pyjore janë regjistruar në gjithë territorin e Turqisë që nga fillimi i sezonit veror.
Autoritetet kanë bërë thirrje për vigjilencë të shtuar, duke paralajmëruar se situata do të mbetet në nivel alarmi deri në tetor, për shkak të valëve të të nxehtit dhe thatësirës së zgjatur që po prekin pjesë të mëdha të vendit./e.t

↗

Muskujt kundër mendjes

✇Gazeta Fjala
By: Ke Si
Nga Lutfi Dervishi
Një polic godet me shpullë një kamarier 18-vjeçar. Fadroma që shembin shtëpitë në Theth. Policë në pozicion luftimi. Mungoi vetëm desantimi i RENEAs mbi çatitë alpine.
Ku ishte polici, inspektori, deputeti, kryeplaku, kryetari i bashkisë kur hapeshin themelet?
Pse shteti zgjohet vetëm kur përfundon çatia?
Zgjidhja? Dhunë. Madje sa më spektakolare.
Dhe nga malet dhuna zbret në studio. Zënka reale dhe të stisura. Për audiencë.
Dhunë në TV.
Dhunë në Parlament.
Dhunë në shkollë.
Dhunë në familje.
Dhunë online.
NjĂ« gjol komentuesish, qĂ« “nĂ« vend tĂ« truve kanĂ« byk”, mezi presin tĂ« zbrazin mllefin.
Nuk ka vend për argument e logjike.
Një filozof francez thotë se dhuna është treguesi më i vërtetë i mungesës së fjalorit. Komunikimi shndërrohet në konfrontim.
Idhujt e rinj janë të fortit.
E kemi bërë dhunën pjesë të gjuhës, sjelljes, dhe pjesë të zgjidhjes.
Nuk flasim, godasim.
Nuk dëgjojmë, bërtasim.
Nuk bindim, kërcënojmë.
Në vend të fjalës, kemi grushtin.
Në vend të mendjes, kemi muskujt.
Dhunë verbale!
Dhune psikologjike!
Dhunë fizike!
Dhe arroganca e të fortit shfaqet sa te polici halabak që godet një 18-vjeçar (dhe nuk kërkon as ndjesë) deri te ligjvënësit pa tru dhe pa nder që miratojnë me dhunën e kartonit ligje në dëm të interesit publik.
Dhuna sjell dhunë!
ËshtĂ« mĂ« lehtĂ« tĂ« sundosh njĂ« turmĂ« tĂ« frikĂ«suar pĂ«r bukĂ«n e gojĂ«s, sesa qytetarĂ« tĂ« vetĂ«dijshĂ«m.
Edhe tradita nuk na ndihmon shumĂ« : “kush tĂ« rreh, tĂ« do”, “dajaku ka dalĂ« nga xheneti”

Fjala e ka humbur vlerën. Edukimi duket demode. Injorantët janë më të bindur se kurrë dhe budallenjtë kanë marrë kot.
Lajmi mirĂ« Ă«shtĂ« qĂ« disa libra ende shiten pĂ«r t’u pĂ«rdorur si aksesor nĂ« plazh.
↗

Nga Obama tek Epstein, teoritë konspirative të Trump që tani po e ndjekin nga pas

✇Gazeta Fjala
By: el da

Që nga fillimet, teoritë konspirative janë shfaqur si një mënyrë e vazhdueshme për të sfiduar elitën politike, mediatike dhe juridike në SHBA. Sot, rreth 65% e amerikanëve besojnë se vrasja e presidentit John F. Kennedy ishte rezultat i një komploti, ku Oswald nuk ka qenë vetëm.

ShumĂ« tĂ« tjerĂ« besojnĂ« se zbritja nĂ« HĂ«nĂ« ishte xhiruar nĂ« njĂ« studio nĂ« Hollywood, se sulmet e 11 shtatorit ishin njĂ« “komplot i brendshĂ«m” nga vetĂ« shteti, apo se autoritetet fshehĂ«n provat pĂ«r praninĂ« e alienĂ«ve nĂ« Roswell, New Mexico.

Një rast që i shtohet kësaj narrative është ai i Jeffrey Epstein, miliarderit mik i Donald Trump-it, i cili vdiq në rrethana misterioze në burg në vitin 2019, ndërsa ishte nën hetim për trafik të miturish dhe abuzime seksuale. Ky rast ka ndezur sërish teoritë konspirative në SHBA, dhe ato nuk janë të njëanshme: përfshijnë si republikanët, ashtu edhe demokratët.

Por ndryshe nga presidentët e mëparshëm që përpiqeshin të rrëzonin këto teori për të ruajtur besimin në institucione, në rastin e Donald Trump-it ndodh e kundërta: konspiracionet janë kthyer në karburant të karrierës së tij politike.

Qysh në vitin 2008, ai përhapi mitin se Barack Obama nuk kishte lindur në SHBA, një gënjeshtër që nuk u shua as kur u publikua certifikata e tij e lindjes. Në vitin 2011, Trump pretendoi se Osama bin Laden nuk ishte vrarë dhe se Obama me Biden kishin eliminuar ekipin që kreu misionin, për të fshehur të vërtetën.

Në fushatën e vitit 2016, Trump akuzoi babain e senatorit republikan Ted Cruz për lidhje me vrasjen e Kennedy-t, duke publikuar një foto të tij me Oswald. Edhe pse pretendimi ishte i rremë, ndikoi në diskreditimin e kundërshtarit.

As detyra presidenciale nuk e ka ndalur Trump-in nga pĂ«rhapja e teorive tĂ« tilla. Ai vazhdon tĂ« pĂ«rsĂ«risĂ« se zgjedhjet e vitit 2020 iu “vodhĂ«n”, dhe ka hedhur dyshime edhe mbi rezervat e arit tĂ« SHBA-sĂ« nĂ« Fort Knox, duke lĂ«nĂ« tĂ« kuptohet se nuk Ă«shtĂ« i sigurt nĂ«se janĂ« ende aty. Kjo deklaratĂ« detyroi Sekretarin e Thesarit tĂ« sigurojĂ« publikun se “ari nuk Ă«shtĂ« vjedhur”.

Por më delikate është çështja Epstein, e cila po i kthehet Trump-it si një bumerang. Emri i tij ndodhet në dokumentet e hetimit, dhe mbështetësit e tij më të zellshëm, lëvizja MAGA, kërkojnë përgjigje. Tashmë, edhe nëse përpiqet të hedhë fajin mbi të tjerët, duke përdorur figura si Tulsi Gabbard për të akuzuar Obama-n, Clinton-in apo Biden-in, tema nuk zhduket.

Sepse, kur përqafon teoritë konspirative, është e pamundur të ndash ato që të shërbejnë nga ato që të fundosin./kb

↗

Toleranca zero për zjarrvënësit, qeveria i nxjerr me emër e figurë

✇Gazeta Fjala
By: el da

Ashtu siç e kishte paralajmëruar zëvendëskryeministrja dhe ministrja e Infrastrukturës dhe Energjisë, Belinda Balluku, më herët këtë të dielë, më 27 korrik, janë bërë me dije emrat dhe pamjet e personave të dyshuar për zjarrvënie të qëllimshme në vend.

NĂ« njĂ« postim tĂ« ndarĂ« nĂ« rrjetet sociale, zv.kryeministrja Balluku shkruan: “ZjarrvĂ«nĂ«sit kanĂ« fytyrĂ« dhe ligji ka forcĂ«!” Postimi shoqĂ«rohet me njĂ« video ku shfaqen personat e ndaluar, duke e bĂ«rĂ« tĂ« qartĂ« se nuk do tĂ« ketĂ« mĂ« tolerancĂ« pĂ«r zjarrvĂ«nĂ«sit.

I njëjti postim është ndarë në rrjetet sociale edhe nga anëtarë të tjerë të kabinetit qeveritar. Sipas njoftimit, 6 persona janë arrestuar në flagrancë, ndërsa 6 të tjerë janë proceduar në gjendje të lirë, për shkak të veprimeve që kanë shkaktuar ose favorizuar përhapjen e flakëve në disa zona të Shqipërisë./kb

 

↗

Dhunimi i kamarierit në Vlorë, flet vëllai i policit: Nuk e qëlloi Ardiani!

✇Gazeta Fjala
By: Ke Si

Vëllai i policit të përfshirë në incidentin e dy dite më parë, ku u dhunua një kamerier 18-vjeçar në Vlorë, thotë se personi që e qëlloi adoleshentin nuk është vëllai i tij, Ardian Isufi, efektiv i Policisë së Shtetit.

“Ju keni parĂ« njĂ« pjesĂ« tĂ« kamerave. Ai gazetari t’i nxjerrĂ« tĂ« gjitha pamjet. UnĂ« nuk kam qenĂ« prezent por çfarĂ« mĂ« ka thĂ«nĂ« vĂ«llai: Ai ka qenĂ« pushim. Ka shkuar te lokali pĂ«r tĂ« pirĂ« njĂ« kafe. NĂ« tavolinĂ« ka gjetur edhe njĂ« person tjetĂ«r qĂ« e ka ftuar nĂ« lokal. JanĂ« ulur pĂ«r tĂ« pirĂ« njĂ« kafe dhe njĂ« ujĂ« dhe nuk Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« sherr pĂ«r ujin, se nuk zihen njerĂ«zit pĂ«r ujin.  VĂ«llai im i kĂ«rkon njĂ« bidon ujĂ« tĂ« madh dhe njĂ« kafe. TĂ« mos futemi nĂ« detaje, por ai i sjell dy bidonĂ« dhe me tĂ« qeshur i thotĂ« “pijeni dhe kĂ«tĂ«â€. Nuk kam qenĂ« aty qĂ« tĂ« ta shpjegoj me detaje. Sjellja e kamerierit ka irrituar personin nĂ« krah tĂ« vĂ«llait tim. VĂ«llai im, pĂ«r tĂ« shmangur konfliktin Ă«shtĂ« ngritur dhe i ka thĂ«nĂ« “ik andej, se duhet tĂ« sillesh mirĂ«, je i vogĂ«l”. UnĂ« nuk kam qenĂ« aty, por kamerat i ka lokali”, rrĂ«fen Flamur Isufi.

Ai shton se menjĂ«herĂ« pas incidentit, palĂ«t janĂ« ulur dhe i kanĂ« kĂ«rkuar madje falje babait tĂ« adoleshentit. “Personi qĂ« godet kamerierin nuk Ă«shtĂ« vĂ«llai im. VĂ«llai im çohet nga tavolina dhe i thotĂ« kamerierit tĂ« jetĂ« i kujdesshĂ«m me klientĂ«t. As e ka sharĂ«, as e ka goditur. Personi qĂ« Ă«shtĂ« irrituar Ă«shtĂ« personi tjetĂ«r. Kamerieri, nĂ« bisedĂ«, nĂ« konflikt me zotĂ«rinĂ«. VĂ«llai im u fut. NĂ« kĂ«tĂ« moment i thotĂ« “Pse çfarĂ« Ă«shtĂ« ai?”. JanĂ« ulur nĂ« tavolinĂ« me babanĂ« e djalit, kanĂ« folur, janĂ« ndarĂ« si miq. Edhe me menaxherin e lokalit nuk kanĂ« pasur ndonjĂ« problem. Se vĂ«llai im, duke qenĂ« 15 vjet oficer policie, e di shumĂ« mirĂ« se si mund t’i shmanget njĂ« konflikti”, tha Isufi./e.t

↗

A po e dëmton Kotorin statusi i UNESCO-s?

✇Gazeta Fjala
By: Ke Si

Më shumë se 65 organizata joqeveritare kanë kërkuar shkarkimin e ministrit të Planifikimit Hapësinor, Sllaven Radunoviq, për shkak të deklaratës së tij se Mali i Zi duhet të mendojë nëse ka më shumë dëm apo dobi nga fakti që Kotori është nën mbrojtjen e UNESCO-s.

Radunoviq më 24 korrik tha se mund të organizohet një referendum për qytetarët e Bokas lidhur me këtë çështje.

Kotori, një qytet mesjetar në Boka Kotorska, gëzon statusin e trashëgimisë botërore që nga viti 1979 për shkak të vlerave kulturore dhe arkitektonike.

Idenë për referendum e kanë hedhur poshtë autoritetet e Kotorit.

“Do tĂ« bĂ«jmĂ« çfarĂ« duhet. Perla do tĂ« mbetet perlĂ«â€, tha kreu i Kotorit, Vladimir Jokiq.

ÇfarĂ« e motivoi ministrin tĂ« propozojĂ« referendumin?

Deklarata e Radunoviqit erdhi pas mbledhjes së Komitetit për Trashëgiminë Botërore të UNESCO-s në korrik në Paris, ku u vlerësua se ka pasur përkeqësim serioz të ruajtjes së zonës natyrore dhe historiko-kulturore të këtij qyteti.

U hap gjithashtu mundësia që Kotori të vendoset në Listën e Trashëgimisë Botërore në rrezik.

Malit të Zi iu kërkua vendosja e një moratoriumi mbi projektet ndërtimore në zonën e mbrojtur, që përfshin pjesë të komunave Kotor, Tivat, Herceg Novi dhe Cetinje.

“Duhet tĂ« mendojmĂ« nĂ«se na sjell mĂ« shumĂ« dobi tĂ« jemi nĂ« UNESCO apo mĂ« shumĂ« pĂ«rfitim nĂ«se mund tĂ« ndĂ«rtojmĂ«. KĂ«to janĂ« dĂ«me tĂ« mĂ«dha”, tha Radunoviq.

Ai shtoi se duhet hapur një debat publik mbi statusin e Kotorit.

“Dhe tĂ« shpallet njĂ« referendum pĂ«r qytetarĂ«t e Bokas qĂ« tĂ« shihet çfarĂ« do tĂ« bĂ«het mĂ« tej dhe nĂ«se duhet ende tĂ« jemi nĂ« UNESCO”, shtoi ai.

Statusi i trashëgimisë botërore në rrezik?

Sipas raportit të UNESCO-s, është theksuar se Mali i Zi nuk ka përmbushur rekomandimet kyçe që janë përsëritur për vite me radhë.

Pikat problematike përfshijnë mungesën e ekspertëve, mungesën e një Studimi për Zonën e Mbrojtur, ligje të pakoordinuara dhe mungesë transparence në planifikim.

Për këtë arsye UNESCO kërkon ndalim urgjent të lëshimit të lejeve të ndërtimit, ndryshime të ligjeve që kanë të bëjnë me mbrojtjen e trashëgimisë kulturore, ndalim të shfrytëzimit të burimeve natyrore në zonën e mbrojtur


Nevojitet gjithashtu njĂ« rishikim i planeve tĂ« zhvillimit urban pĂ«r t’u pĂ«rputhur me parimet e ruajtjes sĂ« vlerave tĂ« jashtĂ«zakonshme universale, forcimi i institucioneve dhe krijimi i njĂ« sistemi transparent tĂ« menaxhimit.

Afati për zbatimin e masave përfundon në shkurt të vitit 2026.

Ministria e Kulturës nuk iu përgjigj pyetjes së Radios Evropa e Lirë për koment mbi nismën e Radunoviqit, si dhe për pasojat nëse Mali i Zi nuk zbaton rekomandimet e UNESCO-s.

‘Jemi tĂ« barabartĂ« me njĂ« fatkeqĂ«si natyrore’

Kryetari i Komunës së Kotorit, Vladimir Jokiq, e hodhi poshtë idenë për referendum, duke theksuar se ruajtja e trashëgimisë kulturore është një detyrim civilizues.

“Ruajtja e vlerave tĂ« jashtĂ«zakonshme universale nuk mund tĂ« jetĂ« objekt referendumi. As qeveria, as komuna, as qytetarĂ«t nuk duan tĂ« shkĂ«puten nga qytetĂ«rimi”, tha Jokiq.

Ish-ministrja e Urbanizmit, Ana Novakoviq Gjuroviq, vlerësoi se deklarata e Radunoviqit për një referendum të mundshëm përfaqëson një qëllim të rrezikshëm të qeverisë për të shkatërruar Boka Kotorskën dhe për ta fshirë atë nga harta e trashëgimisë botërore.

“Propozimi Ă«shtĂ« absurd, jashtĂ«zakonisht i papĂ«rgjegjshĂ«m dhe tregon njĂ« mosnjohje themelore tĂ« fakteve dhe standardeve ndĂ«rkombĂ«tare”, u shpreh Novakoviq Gjuroviq.

Edhe dega e Kotorit e LĂ«vizjes “Evropa Tani”, e kryeministrit Milojko Spajiq, deklaroi se janĂ« kundĂ«r idesĂ« pĂ«r organizimin e çfarĂ«do referendumi.

â€œĂ‡Ă«shtjet zhvillimore dhe infrastrukturore tĂ« Kotorit dhe Boka Kotorska janĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme dhe kĂ«rkojnĂ« qasje serioze, por zgjidhjet duhet tĂ« kĂ«rkohen brenda kornizĂ«s qĂ« nĂ«nkupton ruajtjen e trashĂ«gimisĂ« kulturore dhe historike”, thanĂ« nga LĂ«vizja “Evropa Tani”.

Arkitektja Biljana Gligoriq tha se Kotori mund të përfshihet së shpejti në listën e kuqe të UNESCO-s.

“Ka qenĂ« njĂ« herĂ« mĂ« parĂ« nĂ« atĂ« listĂ«. Pas tĂ«rmetit. Ja si kemi kujdesur pĂ«r tĂ«. Jemi tĂ« barabartĂ« me njĂ« fatkeqĂ«si natyrore pĂ«r kĂ«tĂ« perlĂ« tĂ« planetit”, tha Gligoriq.

‘Statusi i UNESCO-s Ă«shtĂ« njohje, jo pengesë’

NĂ«se Mali i Zi nuk i pĂ«rmbush rekomandimet deri mĂ« 1 shkurt tĂ« vitit tĂ« ardhshĂ«m, Kotori mund tĂ« pĂ«rfshihet nĂ« ListĂ«n e TrashĂ«gimisĂ« BotĂ«rore nĂ« Rrezik – njĂ« regjistĂ«r ndĂ«rkombĂ«tar i vendeve qĂ« pĂ«rballen me kĂ«rcĂ«nime serioze ndaj vlerave universale.

Statusi i trashëgimisë botërore që gëzon Kotori nën mbrojtjen e UNESCO-s përfaqëson njohje për vlerat e tij të jashtëzakonshme universale, thuhet në deklaratën e 65 organizatave joqeveritare.

“Humbja e kĂ«tij statusi do tĂ« sillte pasoja afatgjata – rĂ«nie tĂ« besimit, ulje tĂ« investimeve, humbje tĂ« interesit nga partnerĂ«t ndĂ«rkombĂ«tarĂ« dhe dĂ«mtim tĂ« reputacionit tĂ« shtetit”, deklaruan organizatat joqeveritare.

Heqja dorë nga statusi i UNESCO-s do të nënkuptonte lënien e hapësirës vetëm në dorën e logjikës së tregut, duke anashkaluar interesin publik dhe identitetin kulturor, u shpreh sektori civil.

Shembuj të humbjes së statusit të UNESCO-s

Në raste ekstreme, një lokacion mund të hiqet plotësisht nga lista e UNESCO-s, siç ndodhi me Luginën e Elbës në Dresden të Gjermanisë dhe me portin e Liverpulit.

Lugina e lumit Elba pranë Dresdenit ishte vendi i parë në Evropë dhe i dyti në botë që u hoq nga lista e Trashëgimisë Kulturore Botërore të UNESCO-s.

Dresdeni është një nga qytetet e rralla në Gjermani që ka ruajtur pamjen e tij prej 250 vitesh.

U hoq nga lista sepse autoritetet vendosën të ndërtojnë një urë moderne me katër korsi mbi lumin.

Sipas Komitetit të Trashëgimisë Botërore, ndërtimi i urës nuk e ruante vlerën universale të jashtëzakonshme të luginës së lumit Elba.

Më parë, në vitin 2007, UNESCO kishte fshirë nga lista Rezervatin e oriksit arab (një lloj i rrallë antilope) në Oman, pasi autoritetet vendase e zvogëluan zonën e mbrojtur me 90 për qind, duke shkatërruar vlerën universale të jashtëzakonshme të asaj zone./e.t

↗

Freskohet moti! Ulje temperaturash dhe rrebeshe, ja çfarë pritet këtë javë

✇Gazeta Fjala
By: el da

Dita e sotme ka nisur e freskët dhe e gjithë kjo javë do të jetë më e freskët se java që lamë pas. Këtë paralajmëroi meteorologia e A2 CNN Tanja Porja në Dita Jonë. Sipas saj rënia e temperaturave do të vijojë gjatë gjithë javës.

“Do tĂ« kemi minimum prej 10 gradĂ«sh dhe maksimumi jo mĂ« shumĂ« se 34 gradĂ«â€.

Meteorologia e A2 CNN paralajmëroi gjithashtu se vonë në mbrëmje dhe ditën e nesërme d të ketë reshje dhe pjesërisht rrebeshe afatshkurtra.

“VonĂ« nĂ« mbrĂ«mje presim reshjet e para dhe gjatĂ« natĂ«s rrebeshe afatshkurta dhe nesĂ«r nĂ« tĂ« gjithĂ« territorin shqiptar. Reshjet fillimisht do tĂ« jenĂ« nĂ« veriperĂ«ndim dhe nĂ« gjithĂ« shtrirje perĂ«ndimore deri nĂ« Fier e VlorĂ«, veriperĂ«ndimi dhe perĂ«ndimi dhe pjesĂ«risht qarku i TiranĂ«s. Juglindja deri nĂ« mesnatĂ« do tĂ« mbetet pa shi”.

Sipas meteorologes termometri do të vijojë gjatë gjithë javës të shënojë rënie.

Po kështu edhe rajoni i Ballkanit do të jetë i freskët dhe me rrebeshe, kryesisht në brigjet perëndimore./kb

↗

Bulmeti në Shqipëri, 31.5 % më shtrenjtë sesa në BE!

✇Gazeta Fjala
By: el da

Pikërisht pas 2019-s, me uljen e TVSH-së së kreditueshme (nga 20% u bë 6%) prej vitit 2020, konsumatori shqiptar e ka blerë qumështin dhe produktet e bulmetit më shtrenjtë sesa shtetasit europianë dhe ballkanas.

Në vitin 2005, çmimet e produkteve të bulmetit në Shqipëri ishin sa 88.6% e mesatares së Bashkimit Europian (mesatarja e vendeve të BE=100) sipas të dhënave të Eurostat.

Kjo tregon se në atë periudhë, produktet e bulmetit në Shqipëri ishin më të lira se në shumicën e vendeve të BE-së. Një produkt që kushtonte 100 lekë në Europë, në Shqipëri blihej me 88.6 lekë. Eurostat e llogarit indeksin, sipas barazisë së fuqisë blerëse.

Në vitin 2000, pas ndryshimeve në skemën e TVSH-së, çmimet në Shqipëri filluan të tejkalojnë mesataren europiane, duke arritur në 104.9%, ose 4.9% më shtrenjtë se mesatarja e Europës.

Bulmeti u shtrenjtua vazhdimisht duke arritur në 131.5% të mesatares së BE-së në vitin 2024. Kjo do të thotë se për 2024, çmimet për qumësht, djathë dhe vezë në Shqipëri janë 31,5% më të larta se mesatarja europiane.

Sipas renditjes sĂ« Eurostat, ShqipĂ«ria Ă«shtĂ« e katĂ«rta nĂ« EuropĂ« pĂ«r çmimet mĂ« tĂ« shtrenjta tĂ« treguesit “qumĂ«sht, djathĂ« dhe vezĂ«â€, pas IrlandĂ«s (171.7%), ZvicrĂ«s (147.2%), NorvegjisĂ« (132%)

Në vitin 2024, Shqipëria renditet në krye të vendeve me çmimet më të larta të bulmetit në rajon, duke tejkaluar shtete si Greqinë (130.5%) Bullgarinë (125.7%), Malin e Zi (96.7%), Kosovën me 98.6 (Për Kosovën të dhënat janë për vitin 2022).

Për më tepër, çmimet në Shqipëri janë më të larta edhe se në disa vende me ekonomi më të zhvilluar si Italia (105%) dhe Austria (102.8%).

Në Europë, çmimet më të lira të bulmetit janë në Sllovaki (86% e mesatares së BE-së), Poloni (89.8%) dhe Maqedonia e Veriut (91.2%)

Pse në Maqedoninë e Veriut, bulmeti është ndër më të lirët në Europë

Ndryshe nga Shqipëria, në Maqedoninë e Veriut, skema e subvencionimit të prodhuesve të qumështit mbështet financiarisht fermerët në dy drejtime, si për krerët e lopëve edhe për qumështin e prodhuar.

Për  vitin 2025, skema përfshin pagesa për çdo litër qumështi të dorëzuar, për çdo lopë të mbajtur në fermë, si dhe një subvencion për viçat femra. Konkretisht, fermerët për çdo litër qumësht të prodhuar marrin 9.7 cent euro.

Nëse fermeri prodhon, për shembull, 6,000 litra në vit, kjo përkthehet në dhënie subvencionesh në masën 583 euro.

Për krerë lopësh, skema parashikon dhe dhënien e 130 eurove për krerë. Në zonat malore apo me kushte më të vështira prodhimi, këtyre pagesave u shtohet një bonus prej 15%.

Gjithashtu, për të nxitur rigjenerimin e tufës dhe rritjen e kapaciteteve të prodhimit, aplikohet edhe dhënie subvencionimi për viçat fermerë.

Masa e subvencionit  shkon 48.7 euro për krerë.

Në Shqipëri fermerët e fermave të lopëve përfitojnë vetëm një subvencion prej 10,000 lekë apo 95 euro për krerë lopë, si dhe dhënien e naftës falas për tokat e mbjella, por që nuk arrijnë të adresojnë problematikën me rritjen e kostos prodhuese të qumështit.

Për ekspertët e bujqësisë vlerësohet se politikat mbështetëse të subvencioneve që aplikon Maqedonia e Veriut janë më gjithëpërfshirëse dhe të lidhur direkt me prodhimin e qumështit, ndërsa Shqipëria ka ende një model të kufizuar subvencionesh.

Skemë për kompensimi 10% të TVSh-së te fermeri, gati projektligji

Pas përfundimit të aksionit të nisur për kontrollin e tregtimit me faturë të produkteve blegtorale prej fermerit drejt përpunuesve dhe grumbulluesve qeveria po synon të rikthejë skemën e kompensimit të TVSH-së për fermerët.

“Monitor” mĂ«son se qeveria ka gati projektligjin pĂ«r rimbursimin e TVSh-sĂ« te fermeri. Masa e propozuar e kompensimit do tĂ« jetĂ« 10%.

Projektligji pritet të miratohet dhe të zbatohet vitin e ardhshëm, si pjesë e një reforme më të gjerë për formalizimin e zinxhirit agroushqimor dhe uljen e kostove për prodhuesit vendas.

Deri tani, në rang vendi, rezultojnë të regjistruar 100 mijë fermerë të pajisur me NIPT që kanë të drejtë të shesin te përpunuesi, grumbulluesi apo supermaketet produktet e veta, pa faturë TVSH-je, por nëpërmjet autofaturës që plotësohet prej blerësit.

Pas heqjes së skemës së TVSH-së së rimbursueshme që përfitohej nga përpunuesit, kurse fermeri përfitonte tregtimin e produkteve me çmim të leverdishëm, u rrit kostoja e prodhimit, sepse TVSH-ja e paguar nuk kreditohet më dhe bëhet pjesë e kostos së lëndës së parë.

Deri në vitin 2017, rimbursimi i TVSH-së për përpunuesit ishte 20%, çka do të thotë se p.sh,. për çdo blerje të qumështit me faturë tatimore nga fermeri, përpunuesi mund të kreditonte këtë vlerë në TVSH-në e zbritshme.

Kjo skemë e bënte ekonomikisht të leverdishme blerjen edhe me çmim të lartë për fermerin dhe siguronte marzh të qëndrueshëm fitimi për industrinë.

Nga viti 2019 deri në vitin 2022, skema ndryshoi. TVSH-ja në blerje (nga fermerët) u ul në 6%. Ndërsa TVSH-ja në shitje e produkteve të bulmetit mbeti 20%. Kjo krijoi  pabarazi fiskale, pasi industria paguante më shumë në dalje sesa kreditonte në hyrje.

Skema e TVSH-së së kreditueshme u hoq plotësisht në vitin 2022, duke vendosur 0% TVSH të zbritshme për blerjet e qumështit nga fermerët.

Shoqata e Industrisë së Përpunuesve të Qumështit propozoi që skema të harmonizohej me praktikat e rajonit, ku TVSH-ja e blerjes dhe e shitjes të unifikohej në 6% ose 9%, për të shmangur pabarazitë tatimore.

Skema e vjetër të zëvendësohej me një mekanizëm neutral fiskal, jo penalizues për përpunuesin. Ky propozim nuk u pranua nga Ministria e Financave në buxhetin e vitit 2022.

Në vend të rimbursimit të TVSH-së, qeveria aplikoi subvencione direkte deri në 10,000 lekë për krerë bagëtie/lopë për fermerët.

Në atë kohë, përpunuesit theksuan se skema e subvencioneve nuk do të ketë efekt të drejtpërdrejtë në uljen e kostos së lëndës së parë për industrinë.

Nuk garanton formalizimin, sepse nuk është e lidhur me volumin real të qumështit të shitur.

Ndryshe nga rajoni, ku subvencionet jepen për litër qumësht të prodhuar e dorëzuar, në Shqipëri mungon kjo logjikë e orientuar drejt prodhimit të formalizuar./kb

↗

“StĂ«rvitem çdo ditĂ« pĂ«r tĂ« ngjitur hekurat”/ A po paralajmĂ«ron Meta daljen nga qelia?

✇Gazeta Fjala
By: Ke Si

Presidenti i PartisĂ« sĂ« LirisĂ«, Ilir Meta, rrĂ«fen nĂ« njĂ« intervistĂ« ekskluzive pĂ«r “Off the Record”, se si po e kalon verĂ«n pas hekurave, ku ndodhet prej tetorit tĂ« vitit tĂ« kaluar.

Jo në Alpet shqiptare, jo në majat që ai i ka eksploruar me pasion, por në një qeli 12 metra katrorë, që për të është kthyer në palestër, bibliotekë, ekspozitë, vend meditimi.

Meta rrefen se nuk anohet për veten, por për të gjithë të paraburgosurit që sipas tij janë viktimë e një sistemi që i harron me vite nën hetim, pa gjykim.

“AsnjĂ«herĂ« mĂ« mirĂ« nuk kam qenĂ« me shĂ«ndet dhe nĂ« formĂ« fizike. I vetmi ‘’problem’’ Ă«shtĂ« se tensioni gjithmonĂ« Ă«shtĂ« 7–11, si nĂ« kulmin e dimrit, por edhe tĂ« verĂ«s. KĂ«to 12 m2 janĂ« edhe palestĂ«r edhe bibliotekĂ« edhe studio edhe kuzhinĂ«, pra zakonisht unĂ« nĂ« kĂ«tĂ« periudhĂ« kam qenĂ« nĂ« zonat mĂ« malore tĂ« vendit duke i eksploruar dhe  promovuar ato. Por nuk mĂ« mungojnĂ« as kĂ«tu. Qelia, harrova tĂ« them se, Ă«shtĂ« edhe ekspozitĂ« me fotot e mia nĂ« majĂ«n e JezercĂ«s, nĂ« DobĂ«rdol, Korab, Theth, ShalĂ«, PrevallĂ«, MajĂ«n e ÇikĂ«s, etj. NdĂ«rkohĂ«, stĂ«rvitem çdo ditĂ« pĂ«r tĂ« ngjitur MajĂ«n e Hekurave sa mĂ« parĂ«â€, tha Meta.

Meta shpjegon edhe akuzat ndaj DrejtorisĂ« sĂ« PĂ«rgjithshme tĂ« Burgjeve pĂ«r keqtrajtim. “Ne akuzojmĂ« Edi RamĂ«n, pasi ai “si ma nalt” urdhĂ«ron kĂ«ta poshtĂ« vetes pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« veprime krejt tĂ« papĂ«rgjegjshme dhe tĂ« paligjshme pĂ«r tĂ« mĂ« pamundĂ«suar deri edhe komunikimin e ligjshĂ«m me Sekretarin e PĂ«rgjithshĂ«m tĂ« PartisĂ« sĂ« LirisĂ«, Z. Tedi Blushi, numri i tĂ« cilit nuk “punon” mĂ« prej 40 ditĂ«sh edhe pse Ă«shtĂ« i regjistruar zyrtarisht. Nuk dua tĂ« pĂ«rmend shumĂ« detaje tĂ« tjera tĂ« cilat janĂ« bĂ«rĂ« publike, por u bĂ« tre javĂ« qĂ« ende nuk i japin avokatit tim vendimin e dytĂ« tĂ« dĂ«nimit nga Komisioni Disiplinor edhe pse ai ua ka kĂ«rkuar zyrtarisht”./e.t

❌