Nuk duhej tentativa e djeshme për të shkarkuar Lisa Cook nga Bordi i Guvernatorëve të Rezervës Federale, që të kuptohej se çfarë modeli qeverisjeje ekonomike ka në mendje Donald Trump. Mjafton të bashkosh pikat e vendimeve të tij gjatë javëve të fundit, pa marrë parasysh as rritjen më të madhe të tarifave doganore amerikane të nëntëdhjetë viteve të fundit.
Një administratë centralizuese
Sepse edhe përpara se të tentonte të shkarkonte Cook (apo të paktën të përpiqej), presidenti kishte kaluar verën duke i dhënë formë një sistemi padyshim ndryshe nga ai që ka dominuar në Perëndim dekadat e fundit. Largohet ideja e një qeverisjeje të paanshme, të parashikueshme, të respektueshme ndaj ligjit, agjencive të pavarura dhe operatorëve privatë të tregut. Përparon në vend të saj veprimi i një administrate centralizuese, ndërhyrëse, armiqësore ndaj pavarësisë së autoriteteve të ngarkuara me funksione jetike për stabilitetin dhe besueshmërinë e ekonomisë amerikane.
Precedenti i Byrosë së Statistikave të Punës
Sepse letra e djeshme, me të cilën Trump kërkon të përzërë Lisa Cook nga Rezerva Federale, nuk është lëvizja e parë në këtë drejtim. Më herët, presidenti i Shteteve të Bashkuara kishte shkarkuar drejtoreshën e Byrosë së Statistikave të Punës, Erika McEntarfer, pasi agjencia publikoi të dhëna mbi punësimin të papëlqyera nga qeveria: akuzat për manipulim politik kundër McEntarfer nuk u mbështetën kurrë me prova, ndërkohë që Trump emëroi në krye të agjencisë që mat inflacionin dhe punësimin një besnik të tij, pa kualifikime, të quajtur EJ Antoni.
Nvidia dhe AMD
NĂ« tĂ« njĂ«jtat javĂ« administrata Trump pĂ«rfundoi njĂ« marrĂ«veshje me gjigantĂ«t e çipave dhe mikroprocesorĂ«ve, Nvidia dhe AMD. Administrata demokrate e Joe Biden u kishte ndaluar tĂ« dyve tĂ« shisnin produktet e tyre nĂ« KinĂ«, pĂ«r tĂ« penguar pĂ«rparimin teknologjik tĂ« rivalit strategjik tĂ« madh tĂ« Shteteve tĂ« Bashkuara. Trump pĂ«rkundrazi u ka premtuar tĂ« japĂ« «licenca eksporti» â me njĂ« aromĂ« disi sovjetike â me kusht qĂ« kĂ«to kompani tĂ« pranonin tâi transferonin qeverisĂ« 15% tĂ« tĂ« ardhurave tĂ« tyre nĂ« KinĂ«. Edhe kjo, njĂ« kĂ«rkesĂ« pa precedent nĂ« historinĂ« amerikane.
Emërimi i bashkëpunëtorit
Trump gjithashtu ka emëruar në Bordin e Guvernatorëve të Rezervës Federale një bashkëpunëtor të ngushtë, Stephen Miran, i cili propozon që presidenti i Shteteve të Bashkuara të ketë mundësinë të shkarkojë edhe drejtuesit e bankës qendrore. Ndërkohë presidenti përgatit hyrjen e qeverisë amerikane në grupin e madh të çipave Intel, me një kuotë prej 10%. Në këtë rast motivimi është një konflikt i supozuar interesi i administratorit të deleguar Lip-By Tan: dyshimi (sërish pa prova) është se drejtuesi, i lindur në Malajzi, i rritur në Singapor dhe rezident në Amerikë prej dyzet vitesh, punon fshehtas për interesat e Kinës.
Shantazhet ndaj aleatëve
Lista e ndĂ«rhyrjeve tĂ« Trump, tĂ« frymĂ«zuara nga njĂ« vizion autoritar dhe i centralizuar i qeverisjes ekonomike, mund tĂ« vazhdojĂ« pafundĂ«sisht. Sekretari i tij i Thesarit, Scott Bessent, thekson pĂ«r shembull se marrĂ«veshja tregtare me JaponinĂ« do ta detyronte Tokion tĂ« siguronte njĂ« âfond sovranâ prej 550 miliardĂ« dollarĂ«sh dhe administrata amerikane do tĂ« mund ta shpenzonte sipas dĂ«shirĂ«s nĂ« Shtetet e Bashkuara. NĂ« fakt, njĂ« gjobĂ« ndaj njĂ« aleati nĂ« kĂ«mbim tĂ« aksesit nĂ« treg, me tarifa 15%. Sipas Bessent, kjo âmarrĂ«veshjeâ, ashtu si edhe licencat e paguara tĂ« eksportit pĂ«r Nvidia, do tĂ« ishin âmodeleâ pĂ«r vendime tĂ« tjera tĂ« ngjashme nĂ« tĂ« ardhmen.
ĂfarĂ« mund tĂ« ndodhĂ« me shkarkimin e Cook
Dhe tani sulmi ndaj Fed pĂ«r postin e guvernatores Cook. Edhe ky duket si njĂ« shtrembĂ«rim i ligjit tĂ« vitit 1951 mbi pavarĂ«sinĂ« e bankĂ«s qendrore amerikane. Ligji parashikon qĂ« njĂ« drejtues i Fed (ose i agjencive tĂ« tjera tĂ« pavarura) mund tĂ« shkarkohet nga presidenti âme shkakâ nĂ«se vĂ«rtetohen sjellje tĂ« paligjshme. NĂ« rastin e Cook nuk ekziston asnjĂ« hetim nga prokurorĂ«t, e vetmja akuzĂ« (edhe kĂ«tu, pa prova apo indicie) vjen nga drejtori i Federal Housing Financial Agency, Bill Pulte, njĂ« tjetĂ«r besnik i Trump-it, i emĂ«ruar prej tij. Pulte pretendon se Lisa Cook ka firmosur deklarata tĂ« rreme kur ka marrĂ« njĂ« kredi hipotekore disa vite mĂ« parĂ«. ĂĂ«shtja do tĂ« pĂ«rfundojĂ« me gjasĂ« nĂ« gjykatĂ«, deri nĂ« GjykatĂ«n e LartĂ« (njĂ« tjetĂ«r institucion ku dominon njĂ« shumicĂ« e emĂ«ruar nga Trump ose e afĂ«rt me tĂ«).
Strukturat brenda Rezervës Federale
Kjo betejĂ« mund tĂ« ndryshojĂ« radikalisht ekuilibrat e brendshĂ«m tĂ« RezervĂ«s Federale nĂ«se Trump do tĂ« arrinte ta zĂ«vendĂ«sonte Cook me njĂ« figurĂ« tĂ« kontrollueshme prej tij. Bordi i GuvernatorĂ«ve pĂ«rbĂ«het nga shtatĂ« anĂ«tarĂ«, dy prej tĂ« cilĂ«ve tashmĂ« tĂ« emĂ«ruar nga Trump dhe tĂ« afĂ«rt me tĂ« (Michelle BoĂ«man dhe Stephen Miran) dhe njĂ« tjetĂ«r (Christopher Ăaller) qĂ« ndjek preferencat e Trump sepse shpreson tĂ« emĂ«rohet prej tij president i bankĂ«s qendrore pas tetĂ« muajsh. NĂ«se nĂ« vend tĂ« Cook do tĂ« vinte njĂ« tjetĂ«r bankier qendror pro-Trump, nĂ« Bordin e GuvernatorĂ«ve do tĂ« formohej njĂ« shumicĂ« e gatshme tĂ« ndiqte udhĂ«zimet e ShtĂ«pisĂ« sĂ« BardhĂ«. Presidenti i RezervĂ«s Federale, Jay PoĂ«ell, shpesh objekt i fyerjeve tĂ« Trump-it (ânjĂ« gomar kokĂ«fortĂ«â), do tĂ« pĂ«rfundonte nĂ« minorancĂ« brenda institucionit qĂ« drejton.
Emërimet e shkurtit
ĂfarĂ« mund tĂ« ndryshojĂ« nĂ« atĂ« pikĂ«? SĂ« pari, Bordi i GuvernatorĂ«ve vendos mbi politikat monetare, pĂ«r tĂ« cilat votohet nĂ« Federal Open Markets Committee. Por mbi tĂ« gjitha, nĂ« shkurtin e ardhshĂ«m Bordi i GuvernatorĂ«ve do tĂ« vendosĂ« pĂ«r emĂ«rimin e presidentĂ«ve tĂ« tĂ« 12 degĂ«ve rajonale (San Francisko, Kansas City, St. Louis e tĂ« tjera). NĂ« thelb, Trump ka njĂ« mundĂ«si tĂ« artĂ« pĂ«r tĂ« blinduar pĂ«r tĂ« paktĂ«n pesĂ« vjet kontrollin e kreut tĂ« bankĂ«s qendrore mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme nĂ« botĂ«. Kjo do tĂ« ishte fundi i pavarĂ«sisĂ« sĂ« saj nga pushteti politik. Trump do tĂ« kishte nĂ« dorĂ« mjete tĂ« fuqishme pĂ«r tĂ« ndikuar mbi dollarin, normat e interesit dhe Ăall Street-in.
Qëllimi i vërtetë i presidentit
Po cili është qëllimi i manjatit? Trump ka këmbëngulur gjithmonë se Rezerva Federale duhet të ulë normat e interesit, edhe pse dëbimi masiv i mbi një milion punëtorëve të huaj dhe rritja e tarifave doganore po rrisin inflacionin (pa përfshirë ushqimet dhe energjinë, në korrik kostoja e jetesës bazë është rritur tashmë nga 2,9% në 3,1%).
NĂ« veçanti, kontrolli mbi RezervĂ«n Federale mund tâi shĂ«rbejĂ« ShtĂ«pisĂ« sĂ« BardhĂ« pĂ«r tĂ« tentuar tĂ« kontrollojĂ« dhe administrojĂ« borxhin publik. Sot Shtetet e Bashkuara (pas Izraelit dhe SuedisĂ«) kanĂ« pjesĂ«n mĂ« tĂ« lartĂ« mes 38 vendeve tĂ« OECD-sĂ«, rreth 25% tĂ« totalit, tĂ« borxhit tĂ« emetuar afatshkurtĂ«r pĂ«r tĂ« reduktuar barrĂ«n totale tĂ« interesave. Kjo e detyron Thesarin amerikan, edhe pĂ«r shkak tĂ« deficitit nĂ« rritje, tĂ« emetojĂ« çdo vit tituj nĂ« treg nĂ« masĂ«n e 30% tĂ« prodhimit kombĂ«tar bruto: rreth 10 mijĂ« miliardĂ« dollarĂ« obligacione tĂ« reja qĂ« duhet tĂ« gjejnĂ« blerĂ«s nĂ« 2025, 2026 e mĂ« tej. Administrata nuk fsheh frikĂ«n nga tensionet nĂ« tregun e borxhit. Por gozhdimi i bankĂ«s qendrore pĂ«r tĂ« emetuar borxh me kosto tĂ« ulĂ«t, ose pĂ«r ta blerĂ« atĂ« duke krijuar para, Ă«shtĂ« njĂ« teknikĂ« e praktikuar ndoshta nga Italia e viteve â70 dhe disa autokraci nĂ« zhvillim sot. Jo nga njĂ« vend i madh i avancuar i shekullit XXI. NĂ« AmerikĂ«, pĂ«r momentin, tregu nĂ« thelb nuk rebelon dhe e lejon. Deri kur mund tĂ« mos e lejojĂ« mĂ«./Corriere Della Sera
Login
