âKa ardhur koha pĂ«r tĂ« vĂ«rtetĂ«nâ â kĂ«shtu i paralajmĂ«ruan mediat proqeveritare nĂ« Serbi filmat dhe âemisionet specialeâ qĂ« mohuan gjenocidin nĂ« SrebrenicĂ«.
Ato u transmetuan gjatë ditëve që shënuan 30-vjetorin e vrasjes së më shumë se 8.000 burrave dhe djemve boshnjakë.
PĂ«r gjenocidin si âmashtrimâ folĂ«n presidenti i entitetit Republika SĂ«rpska tĂ« Bosnje e HercegovinĂ«s, Millorad Dodik, dhe krimineli i dĂ«nuar i luftĂ«s, Vojisllav Sheshel.
NĂ« televizionet âInformerâ dhe âPrvaâ â me frekuencĂ« kombĂ«tare â u transmetua njĂ« serial qĂ« âzbulon manipulimin mĂ« tĂ« madh politik tĂ« drejtuar kundĂ«r popullit serbâ.
Pas serialit qĂ«ndron organizata âQendra pĂ«r Stabilitet ShoqĂ«rorâ, autore edhe e njĂ« filmi tĂ« mĂ«hershĂ«m qĂ« mohon krimin ndaj shqiptarĂ«ve tĂ« KosovĂ«s nĂ« fshatin Reçak, mĂ« 1999.
âKy narrativ tani Ă«shtĂ« veçanĂ«risht i theksuar. PĂ«rveç faktit qĂ« kĂ«tĂ« vit bĂ«hen 30 vjet nga gjenocidi, ai shfrytĂ«zohet edhe pĂ«r tĂ« goditur kundĂ«rshtarĂ«t politikĂ« tĂ« pushtetitâ, thotĂ« pĂ«r Radion Evropa e LirĂ« historiani dhe autori i njĂ« libri pĂ«r gjenocidin nĂ« SrebrenicĂ«, Dragan Popoviq.
Përvjetori i gjenocidit po zhvillohet në një atmosferë protestash studentore dhe qytetare në Serbi, që kanë tronditur Qeverinë e presidentit populist, Aleksandar Vuçiq.
Ai u shprehu ngushëllime familjeve të viktimave boshnjake dhe tha se e kaluara nuk mund të ndryshohet, por e ardhmja mund të ndërtohet me bindjen që krimet e tilla të mos përsëriten më.
Edhe pse nuk janë shprehur drejtpërdrejt për Srebrenicën, pushteti dhe mediat proqeveritare i akuzojnë protestuesit se duan ta shpallin popullin serb si gjenocidial.
Ky ishte edhe mesazhi kryesor i fushatës shtetërore kundër miratimit të Rezolutës së Kombeve të Bashkuara për Srebrenicën në vitin 2024, edhe pse dokumenti nuk përmend asnjë popull apo shtet.
Një vit më vonë, me sulme u përballën edhe disa deputetë të opozitës që paraqitën në Kuvendin e Serbisë një tjetër propozim për rezolutë për dënimin e gjenocidit.
Kush bĂ«n thirrje pĂ«r tâi dhĂ«nĂ« fund politikĂ«s sĂ« mohimit?
âPĂ«rgjigje nga Parlamenti nuk ka endeâ, thotĂ« pĂ«r Radion Evropa e LirĂ« Ahmedin Shkrijel, anĂ«tar i PartisĂ« sĂ« Veprimit Demokratik (SDA) tĂ« Sanxhakut.
Një grup parlamentar, që përfshin këtë parti të pakicës boshnjake, Partinë Shqiptare për Veprim Demokratik dhe Lëvizjen opozitare të Qytetarëve të Lirë, dorëzoi më 3 korrik një propozim-rezolutë që kërkon ndërprerjen e politikës së mohimit të gjenocidit, të pandëshkueshmërisë dhe të madhërimit të krimeve dhe kriminelëve.
âNĂ« propozim-rezolutĂ«, nĂ« disa pika theksojmĂ« se populli serb nuk Ă«shtĂ« gjenocidial, por ata qĂ« nuk duan tĂ« pĂ«rballen me pasojat e politikĂ«s sĂ« tyre shkatĂ«rruese â e ata janĂ« regjimi aktual nĂ« pushtet,â thotĂ« Shkrijel.
Ai kujton se që nga viti 2015, SDA-ja e Sanxhakut ka paraqitur në Kuvend propozime për rezoluta për njohjen e gjenocidit në Srebrenicë, por thotë se ato kanë mbetur pa përgjigje.
Vendimi në duar të autoriteteve
Një propozim-rezolutë mund të paraqitet nga çdo deputet, por shumica qeverisëse vendos nëse ajo do të jetë në rend të ditës ose jo.
Shumica përbëhet nga Partia Përparimtare Serbe dhe Partia Socialiste e Serbisë.
Ato nuk iu përgjigjën pyetjes së Radios Evropa e Lirë nëse do ta përfshinin në rend dite projekt-rezolutën për gjenocidin në Srebrenicë me procedurë urgjente, siç kërkuan propozuesit.
Qeveria e udhëhequr nga presidenti Aleksandar Vuçiq nuk e pranon që forcat e Ushtrisë së Republikës Sërpska, të udhëhequra nga Ratko Mlladiq, kanë kryer gjenocid kundër popullsisë boshnjake në korrik të vitit 1995.
Ai e cilĂ«son masakrĂ«n si âkrim tĂ« rĂ«ndĂ«â.
Pasi Mlladiq u dënua me burgim të përjetshëm në Hagë, disa deputetë të pushtetit në Serbi e mbështetën publikisht atë, ndërsa një mural që e madhëronte, qëndroi për gati dy vjet në fasadën e një ndërtese në qendër të Beogradit.
âPolitikat qĂ« çuan nĂ« SrebrenicĂ«, sot janĂ« nĂ« pushtet nĂ« Serbi. Kur ata e relativizojnĂ« dhe mohojnĂ« gjenocidin, ata mbrojnĂ« veten. Jo nga pĂ«rgjegjĂ«sia kriminale, por nga pĂ«rgjegjĂ«sia politike dhe moraleâ, thotĂ« historiani Popoviq.
Mesazhi i Vuçiqit, tĂ« cilin ai e dĂ«rgoi nga foltorja e Kuvendit si zyrtar i PartisĂ« Radikale Serbe tĂ« Sheshelit nĂ« vitet 1990, mbetet i paharrueshĂ«m: âVritni njĂ« serb, ne do tĂ« vrasim njĂ«qind myslimanĂ«â.
Një pikë kthese në paraqitjet e tij publike ndodhi në vitin 2015, kur mori pjesë në shënimin e përvjetorit të gjenocidit në Potoçari.
Gjatë rrugës për në varreza, të mbledhurit e përcollën me fishkëllima, e disa hodhën edhe gurë në drejtim të tij.
TabloidĂ«t nĂ« Serbi, edhe sot e kĂ«saj dite, e pĂ«rshkruajnĂ« kĂ«tĂ« ngjarje si njĂ« pĂ«rpjekje âpĂ«r tĂ« vrarĂ« presidentin e SerbisĂ«â.
Mediat proqeveritare në fushatë
Propozimin e rezolutĂ«s pĂ«r SrebrenicĂ«n e dorĂ«zuan gjashtĂ« deputetĂ« â aq sa numĂ«ron grupi i tyre parlamentar â dhe, nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n ditĂ«, ata u bĂ«nĂ« cak sulmesh nga mediat proqeveritare.
âInformerâ e quajti propozimin âtĂ« turpshĂ«mâ, ndĂ«rsa mbĂ«shtetĂ«sit i cilĂ«soi si âbllokues antiserbĂ«, tĂ« cilĂ«t kĂ«rkojnĂ« qĂ« Serbia tĂ« shpallet shtet gjenocidialâ.
Pika e propozimit, nĂ« tĂ« cilĂ«n thuhet se Kuvendi i SerbisĂ« âshpreh ngushĂ«llime dhe u kĂ«rkon falje familjeve tĂ« viktimave, pĂ«r faktin qĂ« Serbia nuk e ka ndaluar gjenocidin nĂ« SrebrenicĂ« dhe nuk i ka dĂ«nuar kryesitâ, u cilĂ«sua si veçanĂ«risht âe turpshmeâ.
Në vitin 2007, Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë konstatoi se Serbia nuk ka ndërmarrë asgjë për të parandaluar vrasjen e më shumë se 8.000 boshnjakëve.
âNuk ka asnjĂ« argument qĂ« mund tĂ« pĂ«rdorni pĂ«r mohimin e gjenocidit nĂ« SrebrenicĂ«â, thotĂ« deputeti i SDA-sĂ« sĂ« Sanxhakut, Shkrijel, pĂ«r Radion Evropa e LirĂ«.
âSerbia dhe populli serb kanĂ« nevojĂ« qĂ« kjo rezolutĂ« tĂ« dĂ«rgojĂ« njĂ« mesazh, se kombet dhe shtetet e tjera nuk i shohin ata si kĂ«rcĂ«nim apo rrezik, por, pĂ«rkundrazi, si ata qĂ« do tĂ« pĂ«rqendrohen nĂ« ndĂ«rtimin e paqes dhe rivendosjen e besimit nĂ« ish-Jugosllaviâ, shton ai.
Propozim-rezoluta bazohet në vendimet e Tribunalit të Hagës, si dhe në Rezolutën e Asamblesë së Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara, e cila e shpalli 11 korrikun Ditë Ndërkombëtare të Përkujtimit të Gjenocidit të Srebrenicës.
NĂ« pano nĂ« tĂ« gjithĂ« SerbinĂ«, edhe sot mund tĂ« shihen mesazhe nga fushata shtetĂ«rore e vitit 2024, qĂ« thonĂ« se âserbĂ«t nuk janĂ« njĂ« popull gjenocidialâ, edhe pse nĂ« dokumentin e miratuar nga Kombet e Bashkuara nuk pĂ«rmendet as populli serb, as pĂ«rgjegjĂ«sia kolektive.
Ăka thonĂ« studentĂ«t protestues?
Këtë vit, në kontekstin e Srebrenicës u përfshinë edhe studentët në bllokadë, që organizojnë protesta antiqeveritare tash e sa muaj, duke kërkuar përgjegjësi për vdekjen e 16 personave nga shembja e një strehe betoni në Stacionin Hekurudhor në Novi Sad.
âBllokuesit duan ta shpallin SerbinĂ« gjenocidiale, ndĂ«rsa Vuçiq luftoi si luan kundĂ«r miratimit tĂ« rezolutĂ«s sĂ« turpshme pĂ«r SrebrenicĂ«n nĂ« OKBâ, ishte ballina e âInformerâ-it mĂ« 25 qershor.
Studentët në bllokadë, të cilët nuk kanë liderë, nuk kanë dhënë qëndrime për gjenocidin në Srebrenicë.
Ata nuk deshën të flasin për Radion Evropa e Lirë për këtë temë, ndërsa më herët kanë thënë se, për shkak të heterogjenitetit të lëvizjes studentore, nuk do të flasin për çështje që nuk janë pjesë e kërkesave të tyre.
âBesoj se shumica e tyre nuk kanĂ« informacion tĂ« mjaftueshĂ«m pĂ«r atĂ« qĂ« ndodhi nĂ« SrebrenicĂ«. Por, gjithashtu, besoj se ky nuk Ă«shtĂ« momenti kur kjo mund tâu shpjegohet tĂ« rinjveâ, thotĂ« historiani Popoviq.
Për shkak të qëndrimeve personale për gjenocidin, disa studentë u përballën me sulme nga mediat.
âBesoj se, sĂ« pari, duhet hapur njĂ« hapĂ«sirĂ« nĂ« shoqĂ«ri pĂ«r dialog, tĂ« largohen regjimi autokratik dhe kontrolli i tij mbi mediat⊠VetĂ«m pastaj mund tĂ« ndĂ«rmerren hapa tĂ« tjerĂ« qĂ« nuk do tĂ« jenĂ« tĂ« lehtĂ« â tâu shpjegohet njerĂ«zve se çfarĂ« ka qenĂ« Srebrenica dhe pĂ«rse Ă«shtĂ« e rĂ«ndĂ«sishme ta kujtojmĂ«â, shton Popoviq.
Qëndrimet e opozitës në Serbi
Disa parti opozitare, tĂ« cilat â pas thirrjes sĂ« studentĂ«ve â janĂ« duke bojkotuar punĂ«n e Kuvendit, bĂ«jnĂ« deklarata tĂ« ngjashme.
âAsgjĂ« nuk do tĂ« ndryshojĂ« nĂ« kĂ«tĂ« pĂ«rbĂ«rje tĂ« Kuvendit pĂ«r aq kohĂ« sa Aleksandar Vuçiq Ă«shtĂ« nĂ« pushtet dhe ne e konsiderojmĂ« atĂ« tĂ« paligjshĂ«m pĂ«r momentin. Kur tĂ« ndryshojnĂ« rrethanat, ne mund tĂ« diskutojmĂ« edhe dokumentet e propozuara nga partitĂ« e tjera politikeâ, thotĂ« pĂ«r Radion Evropa e LirĂ« kreu i PartisĂ« Demokratike, SĂ«rgjan Millivojeviq.
Ai kujton se, me iniciativën e kësaj partie, Kuvendi serb ka miratuar Deklaratën për Srebrenicën në vitin 2010, në përputhje me vendimin e Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë.
Edhe pse ky dokument i referohet vendimit që vërtetoi se në Srebrenicë ka ndodhur gjenocid, ky term nuk përmendet.
Propozim-rezoluta e re nuk u shqyrtua as nga Fronti i Majtë i Gjelbër në opozitë, pasi nuk merr pjesë në punën e Kuvendit.
âNe kurrĂ« nuk kemi hezituar tĂ« themi se ajo qĂ« ndodhi nĂ« SrebrenicĂ«, ishte gjenocid, dhe kemi folur pĂ«r kĂ«tĂ« publikisht nĂ« Kuvend. Por, gjatĂ« gjithĂ« kohĂ«s kemi njĂ« situatĂ« nĂ« tĂ« cilĂ«n regjimi na sulmon pĂ«r pretendimet se serbĂ«t janĂ« njĂ« popull gjenocidial â gjĂ« qĂ« askush prej nesh nuk e thotĂ«â, shprehet pĂ«r Radion Evropa e LirĂ« Bilana Gjorgjeviq nga kjo parti.
Të pyetura nëse do ta mbështesnin rezolutën e propozuar për gjenocidin në Srebrenicë, Partia për Liri dhe Drejtësi, Lëvizja Popullore e Serbisë dhe Partia e Re Demokratike e Serbisë, të cilat morën pjesë në fushatën kundër miratimit të dokumentit të OKB-së në vitin 2024, nuk u përgjigjën.
UdhĂ«heqĂ«si i LĂ«vizjes Popullore, Mirosllav Alleksiq, ka deklaruar mĂ« herĂ«t se ânĂ« SrebrenicĂ« ndodhi njĂ« krim, por jo gjenocidâ.
âEdhe pse nuk do tĂ« ndodhĂ« asgjĂ« lidhur me kĂ«tĂ« nismĂ« tĂ« re, Ă«shtĂ« e rĂ«ndĂ«sishme qĂ« ajo tĂ« jetĂ« nĂ« Kuvend dhe tĂ« mbetet e shĂ«nuar se dikush, megjithatĂ«, e ka kĂ«rkuarâ, thotĂ« historiani Popoviq.
A i ndëshkoi Serbia ata që ishin përgjegjës?
Propozim-rezoluta e detyron SerbinĂ« tĂ« kryejĂ« hetime dhe tâi ndĂ«shkojĂ« tĂ« gjithĂ« ata qĂ« janĂ« pĂ«rgjegjĂ«s pĂ«r gjenocidin.
Vetëm dhjetë ditë para 30-vjetorit të gjenocidit, një gjykatë në Beograd e liroi ish-komandantin e Ushtrisë së Republikës Sërpska, Millenko Zhivanoviq, nga akuzat për krime lufte kundër popullsisë civile në Srebrenicë.
Deri më sot, në Serbi janë dhënë edhe tri aktgjykime të tjera, pa përmendur gjenocidin.
Dy janë rezultat i marrëveshjeve për pranimin e fajësisë që prokuroria i arriti me të akuzuarit, menjëherë pasi Bosnje dhe Hercegovina ngriti aktakuza kundër tyre.
Një tjetër rast që lidhet me Srebrenicën, po zhvillohet në Gjykatën e Lartë në Beograd.
Gjyqi për vrasjen e më shumë se 1.300 civilëve boshnjakë në fshatin Kravicë, i cili filloi në fund të vitit 2016, është ende në fazën e provave.
Të gjithë të pandehurit mbrohen në liri./rel
Login
