Rajoni i pasur me naftë i Kordofanit në Sudan është kthyer në një vijë të re të frontit të luftës mes ushtrisë dhe forcave paraushtarake rivale, ndërsa të dyja palët përpiqen të fitojnë epërsi në një konflikt që ka shkatërruar këtë shtet të madh afrikan për më shumë se dy vjet.
Sulmet që vranë qindra civilë në fillim të këtij muaji kanë zhvendosur vëmendjen drejt kësaj pjese të vendit.
“Kushdo që kontrollon Kordofanin, kontrollon në mënyrë efektive furnizimin me naftë të vendit, si dhe një pjesë të madhe të Sudanit,” tha për BBC-në analisti Amir Amin nga firma e konsulencës për rreziqe Oasis Policy Advisory.
Ky rajon është gjithashtu jetik për Sudanin e Jugut, një shtet pa dalje në det, pasi nafta e tij kalon nëpër tubacionet e Kordofanit përpara se të eksportohet. Prandaj, stabiliteti i rajonit ka rëndësi strategjike edhe për Sudanin e Jugut.
Beteja për rajonin, i cili përbëhet nga tre shtete me një popullsi prej afro tetë milionësh, është ashpërsuar që nga qershori, kur ushtria sudaneze u përqendrua në rimarrjen e territorit nga Forcat e Mbështetjes së Shpejtë (RSF), pasi këto të fundit kishin bërë përparime të mëdha duke rimarrë kryeqytetin, Khartoum, dhe shtetin fqinj Gezira, qendra bujqësore e vendit.
Më 20 korrik, lideri ushtarak i Sudanit, Gjenerali Abdel Fattah al-Burhan, mbërriti në aeroportin kryesor të Khartoumit për herë të dytë që kur trupat e tij dëbuan forcat e RSF-së në mars. Megjithatë, ai mbetet i vendosur në qytetin portual të Port Sudanit në lindje, çka sugjeron se ende nuk ndihet i sigurt të rikthehet në mënyrë të përhershme në Khartoum, një qytet i shkatërruar plotësisht.
Konflikti, i cili shpërtheu në prill të vitit 2023, ka shkaktuar vdekjen e rreth 150 mijë personave dhe ka detyruar rreth 12 milionë të tjerë të largohen nga shtëpitë e tyre, sa popullsia e Tunizisë ose Belgjikës.
Forcat RSF e pushtuan Khartoumin menjëherë pas shpërthimit të luftës, pas një përçarjeje të thellë mes gjeneralit Burhan dhe ish-aleatit të tij, komandantit të RSF-së, Gjeneral Mohamed Hamdan Dagalo, i njohur si “Hemedti”. RSF e kishte ndihmuar Burhanin në grushtin e shtetit të vitit 2021 dhe në shtypjen e protestave, derisa konfliktet mbi integrimin e forcave paraushtarake në ushtri sollën përplasjen fatale.
Sipas analistit të International Crisis Group, Alan Boswell, ushtria synon të mposhtë RSF-në në Kordofan për të mundur të avancojë drejt Darfurit, që është dhe vendlindja e RSF-së. Nga ana tjetër, RSF kërkon të marrë Kordofanin për të rifituar vrull dhe për të qenë sërish pranë qendrës së Sudanit, përfshirë kryeqytetin.
Megjithatë, drejtori i think-tank-ut Sudan Transparency and Policy Tracker, Dr. Suliman Baldo, i tha BBC-së se dyshon që ushtria të mund të çajë vijat mbrojtëse të RSF-së në Kordofan. Ai thekson se shumica e luftëtarëve të RSF-së vijnë nga grupi etnik Misseriya në Perëndim të Kordofanit, “prandaj ata po luftojnë për të mbrojtur komunitetet e tyre”.
Sulmet ajrore të ushtrisë në fillim të këtij muaji në Perëndim të Kordofanit, përfshirë kryeqytetin el-Fula dhe qytetin Abu Zabad kanë zemëruar banorët lokalë. Dr. Baldo i konsideron këto sulme si “politikë kundërproduktive e ndëshkimit kolektiv ndaj asaj që quhet baza sociale e RSF-së”.
Ndërkohë, edhe pse ushtria ende kontrollon disa fusha nafte, RSF ka kërcënuar të përshkallëzojë luftën në drejtim të Heglig, një zonë prodhimi të naftës në Kordofanin e Jugut, në kufi me Sudanin e Jugut.
“Nëse aviacioni i ushtrisë rikthehet dhe bombardon qytetarët në Perëndim të Kordofanit, do të godasim Hegligun, do ta mbyllim prodhimin e naftës dhe do të vrasim inxhinierët,” u citua të thoshte Youssef Awadallah Aliyan, kreu i administratës civile të RSF-së në rajon, sipas Sudan Tribune.
Zyra e OKB-së për Koordinimin e Çështjeve Humanitare (OCHA) raportoi se sulmet në el-Fula dhe Abu Zabad, përfshirë një shkollë ku strehoheshin familje, vranë më shumë se 20 persona. OCHA i dënoi sulmet, duke kujtuar se civilët dhe objektet civile ku përfshihen shkollat dhe strehimoret “nuk duhet kurrë të jenë objektiva”.
Edhe RSF është akuzuar për krime të rënda. UNICEF njoftoi se mbi 450 civilë, përfshirë 24 djem, 11 vajza dhe dy gra shtatzëna, janë vrarë në sulmet e fundit në zonën Bara të Kordofanit të Veriut dhe fshatrat Shag Alnom e Hilat Hamid.
“Këto sulme janë të tmerrshme,” tha UNICEF. “Ato përfaqësojnë një përshkallëzim tronditës të dhunës dhe një shpërfillje totale për jetën njerëzore.”
Laboratori i Kërkimeve Humanitare në Universitetin Yale në SHBA, përmes analizave satelitore të Shag Alnom, ka evidentuar gjurmë të zjarreve të qëllimshme.
Grupi i të drejtave “Emergency Lawyers” raportoi se shumë nga mbi 200 viktimat janë djegur për së gjalli në shtëpitë e tyre ose janë qëlluar.
Frika po rritet për një përshkallëzim të mëtejshëm, pasi RSF raportohet se po mobilizohet për të marrë kontrollin e el-Obeid, kryeqyteti i Kordofanit të Veriut. Qyteti Umm Sumaima ka kaluar disa herë nga njëra palë tek tjetra javët e fundit.
“Është pika e fundit e mbrojtjes për Ushtrinë Sudaneze para el-Obeidit,” tha Dr. Baldo.
Sipas analistit Amin, kontrolli i Umm Sumaima do t’i jepte RSF-së mundësinë të rrethonte ushtrinë, ndërkohë që kjo e fundit po përpiqet të çajë rrugë për të furnizuar trupat e saj në zona të tjera të Kordofanit.
Meqë Kordofani shtrihet në një sipërfaqe prej rreth 390 mijë km², beteja pritet të jetë e gjatë dhe e përgjakshme.
“Nuk është e qartë nëse kjo do të vendosë përfundimisht fituesin e luftës, por padyshim që do të jetë një pikë kthese e rëndësishme,” tha Amin./tvklan.al
Përshtatur në shqip, artikull i BBC-së