❌

Reading view

There are new articles available, click to refresh the page.
↗

Tetë dekadat e Adem Demaçit

✇KultPlus
By: Kult Plus

Nga Agim Vinca

NĂ« vitin 1990, kur Adem Demaçi kishte hyrĂ« nĂ« vitin e vet tĂ« 28-tĂ« tĂ« burgut, e pĂ«rjavshmja “Danas” e Zagrebit, i vetmi organ i shtypit jugosllav qĂ« u bĂ«nte vend shkrimeve tona tĂ« pakta qĂ« merrnin nĂ« mbrojtje, pak a shumĂ«, shqiptarĂ«t nga fushata e tmerrshme qĂ« zhvillohej kundĂ«r tyre nĂ« vitet ’80 (pas vitit 1981), nĂ« rubrikĂ«n e saj tĂ« rregullt “Ličnost tjedna” (Personaliteti i javĂ«s), botonte njĂ« shkrim pĂ«r tĂ« burgosurin politik numĂ«r njĂ« nĂ« ish-Jugosllavi dhe ndĂ«r mĂ« tĂ« njohurit nĂ« botĂ«, Adem Demaçin.

Jugosllavia e atĂ«hershme, nĂ«n ndikimin e zhvillimeve nĂ« EvropĂ«n lindore e qendrore (nĂ« ish-Bashkimin Sovjetik, Poloni, Çeki etj.), po shkonte drejt pluralizmit politik dhe si rezultat i rrethanave tĂ« reja tĂ« krijuara, pritej lirimi i tĂ« burgosurve politikĂ«, nĂ« mesin e tĂ« cilĂ«ve doemos edhe i tĂ« burgosurve politikĂ« shqiptarĂ«, tĂ« cilĂ«t ishin, nĂ« raport me numrin e popullsisĂ«, pra proporcionalisht, mĂ« tĂ« shumtit nĂ« numĂ«r dhe tĂ« dĂ«nuar me dĂ«nime nga mĂ« tĂ« rĂ«ndat, disa prej tĂ« cilĂ«ve, madje, si Adem Demaçi me shokĂ«, nga dy-tri herĂ« radhazi.

“Čovjek sa transparenta” (Njeriu i tranparenteve) titullohej shkrimi i “Danas”-it, qĂ« Óiste nĂ« dy faqe pĂ«r Adem Demaqin (kĂ«shtu ia shkruanin emrin) dhe qĂ« sillte edhe fotograÒnĂ« e tij, pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« pas shumĂ« vitesh e dekadash dhe qĂ«, siç mund tĂ« shihej qysh prej titullit, e paraqiste atĂ« si lider politik tĂ« lĂ«vizjes ilegale shqiptare pĂ«r çlirim, si njeri qĂ« mobilizonte masat, me portretin e tĂ« cilit dilej nĂ« demonstrata, kryesisht nĂ« PerĂ«ndim, e tĂ« tjera tĂ« ngjashme.

Shkrimi ishte kryesisht pozitiv, por e paraqiste Adem Demaçin, autorin e romanit të famshëm Gjarpinjtë e gjakut, të shndërruar në legjendë, ashtu sikurse edhe autori i tij, vetëm si njeri politik, por jo edhe si krijues letrar, pra si shkrimtar.

I vetĂ«dijshĂ«m se nĂ« kĂ«tĂ« mĂ«nyrĂ«, Adem Demaçi paraqitej nĂ« mĂ«nyrĂ« jo tĂ« plotĂ«, madje tĂ« njĂ«anshme, pata bĂ«rĂ« njĂ« shkrim, nĂ« tĂ« cilin, duke pĂ«rshĂ«ndetur veprimin e gazetĂ«s zagrebase, ia bĂ«ja me dije redaksisĂ« dhe, nĂ«pĂ«rmjet saj, edhe lexuesve, se Adem Demaçi, pĂ«rveç se veprimtar politik, shumĂ« i njohur dhe shumĂ« i çmuar, ishte edhe shkrimtar, autor i njĂ« numri tĂ« konsiderueshĂ«m tregimesh dhe i njĂ« romani, qĂ« kishin bĂ«rĂ« bujĂ« nĂ« kohĂ«n kur ishin botuar nĂ« PrishtinĂ«, nĂ« gjysmĂ«n e dytĂ« tĂ« viteve ’50 tĂ« shekullit XX, por qĂ« mĂ« vonĂ«, pas rĂ«nies nĂ« burg tĂ« autorit, ishin ndaluar, ashtu siç ishte ndaluar edhe emrin i autorit tĂ« tyre, i cili, nĂ« KosovĂ« e gjetkĂ« rreth tri dekada nuk mund tĂ« pĂ«rmendej publikisht, pos nĂ« kontekst negativ: si armik i JugosllavisĂ«, çfarĂ« edhe ishte nĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ«. (Armik i JugosllavisĂ«? Po.

I shtetit dhe i ideologjisë së tij, por jo edhe i popujve të saj, sepse Adem Demaçi, njeri me sens të rrallë politik dhe humanist i vërtetë, ka ditur ta bëjë gjithmonë dallimin mes popujve e regjimeve dhe nuk i ka bërë kurrë vend urrejtjes në zemrën e tij të madhe).

NĂ« fund tĂ« shkrimit tim, tĂ« cilin Danas-i, pĂ«r çudi, nuk e botoi, edhe pse mĂ« kishte botuar jo pak shkrime tĂ« tjera mĂ« parĂ«, nĂ«nvizoja edhe njĂ« detaj, nĂ« dukje mbase tĂ« parĂ«ndĂ«sishĂ«m, por qĂ« do ta ndjekĂ« si fatalitet shkrimtarin ndĂ«r vite, faktin se emri i Adem Demaçit, nĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ« mbiemri i tij, shkruhej me ç” (tĂ« fortĂ«) e jo me “q” (tĂ« butĂ«), si thuhet nĂ« KosovĂ«, siç e kishte shkruar gazetari i “Danas”-it dhe siç do ta shkruajnĂ« jo rrallĂ« edhe vetĂ« shqiptarĂ«t jo vetĂ«m nĂ« atĂ« kohĂ«, por edhe mĂ« vonĂ«, deri nĂ« ditĂ«t e sotme. Kjo ishte, siç kam marrĂ« vesh, njĂ« nga arsyet (edhe pse jo e vetmja), qĂ« e shtyri autorin, shkrimtarin Adem Demaçi, tĂ« hiqte dorĂ« pĂ«r njĂ« çast nga emri i tij historik dhe ta nĂ«nshkruante kompletin e veprave tĂ« tij prej dhjetĂ« librash, tĂ« botuar nĂ« vitin 2012, me Adem Dema e jo Adem Demaçi, veprim ky, i cili, megjithatĂ«, mua personalisht, si lexues i veprĂ«s sĂ« Adem Demaçit dhe si studiues i saj, nuk mĂ« Ă«shtĂ« dukur me vend!

TĂ« ritheksojmĂ« edhe njĂ« herĂ«, edhe nĂ« kĂ«tĂ« pĂ«rvjetor jubilar, se Adem Demaçi, Ă«shtĂ« jo vetĂ«m veprimtar i shquar politik, njeri qĂ« bĂ«ri epokĂ«, por edhe njĂ« krijues me talent tĂ« rrallĂ« artistik. E them me pĂ«rgjegjĂ«si tĂ« plotĂ« se po tĂ« mos e kishte Óijuar talentin e tij letrar pĂ«r hir tĂ« çështjes kombĂ«tare, Adem Demaçi do tĂ« ishte bĂ«rĂ« njĂ« shkrimtar i pĂ«rmasave tĂ« mĂ«dha ose, siç kam thĂ«nĂ« nĂ« njĂ« rast tjetĂ«r, sado hipotetike qĂ« mund tĂ« duket kjo gjĂ«, Kadareja i KosovĂ«s.

“Baca”, siç jemi mĂ«suar ta quajmĂ« me dashuri tĂ« gjithĂ« ne kur Óasim pĂ«r tĂ«, madje edhe ata qĂ« mund tĂ« jenĂ« moshatarĂ« tĂ« tij apo edhe mĂ« tĂ« moshuar se ai, i kishte tĂ« gjitha predispozitat pĂ«r t’u bĂ«rĂ« i tillĂ«: talentin, imagjinatĂ«n, aftĂ«sinĂ« e tĂ« vĂ«rejturit tĂ« fenomeneve jetĂ«sore, prirjen pĂ«r tĂ«krijuar karaktere njerĂ«zore, gjuhĂ«n e pasur, stilin lakonik, njohjen me themel tĂ« frazeologjisĂ« popullore, zotĂ«rimin e gjuhĂ«s si sistem mjetesh shprehĂ«se nĂ« tĂ« gjitha nivelet e saj, e tĂ« tjera.

NĂ« librin Dosja Demaçi tĂ« historianitdr. Hakif Bajrami, haset, ndĂ«r tĂ« tjera, edhe njĂ« fjali, nĂ« tĂ« cilĂ«n thuhet: “nĂ« mesin e shkrimtarĂ«ve tĂ« Kosmetit konsiderohet si shkrimtari ma i talentuem”. Jam mahnitur kur e kam lexuar kĂ«tĂ« fjali, tĂ«shqiptuar nga njĂ«ri nga denoncuesit e tij. PĂ«rse? PĂ«r shkak se aty mĂ«sova, ku mĂ« sĂ« paku e prisja, se talentin si shkrimtar Demaçit nuk ia mohonin as ata qĂ« e denonconin e as ata qĂ« e burgosnin.

PĂ«rkundrazi, e konÒrmonin atĂ«, duke pohuar me gojĂ« plot se ai ishte “i talentuem”, madje shumĂ« mĂ« i talentuar se ata vetĂ«, por, ajme, kishte njĂ« tĂ« keqe tĂ« madhe: ishte armik i shtetit dhe jo njĂ« armik dosido, por i vendosur, trim e konsekuent deri nĂ« fund. Adem Demaçi i ri, ky idealist i vĂ«rtetĂ«, sikurse edhe shokĂ«t e tij, qĂ« iu bashkuan dhe e mbĂ«shtetĂ«n, kishte njĂ« Ă«ndĂ«rr tĂ« madhe, heretike pĂ«r kohĂ«n: Ă«ndrrĂ«n e çlirimit tĂ« KosovĂ«s nga zgjedha serbe dhe bashkimin e saj me ShqipĂ«rinĂ«, prej sĂ« cilĂ«s ishte shkĂ«putur padrejtĂ«sisht e me dhunĂ« nĂ« vitet 1912-13.

PĂ«r hir tĂ« kĂ«saj Ă«ndrre, Adem Demaçi e sakriÒkoi talentin e tij si shkrimtar dhe karrierĂ«n e tij prej shkrimtari tĂ« dorĂ«s sĂ« parĂ«. Kur ra nĂ« burg pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ«, nĂ« vitin 1958, me akuzĂ«n pĂ«r “agjitacion e propagandĂ«â€, Ademi ishte emĂ«r i njohur nĂ« letrat shqipe nĂ« KosovĂ«.

Ish-studenti i shkĂ«lqyeshĂ«m letĂ«rsisĂ« botĂ«rore, qĂ« me dijen dhe talentin e tij kishte çuditur edhe profesorĂ«t mĂ« tĂ« rreptĂ« nĂ« Universitetin e Beogradit dhe gazetar i rubrikĂ«s sĂ« kulturĂ«s nĂ« tĂ« vetmen gazetĂ« tĂ« pĂ«rditshme shqipe nĂ« ish-Jugosllavi, “Rilindja”, ai kishte botuar, duke Òlluar nga viti 1953, nĂ« shtypin dhe periodikun letrar tĂ« KosovĂ«s, kryesisht te “Jeta e re”, njĂ« varg tregimesh, me tĂ« cilat kishte pĂ«rvetĂ«suar lexuesit dhe kritikĂ«n letrare tĂ« kohĂ«s si njĂ« talent i rrallĂ« nĂ« fushĂ«n e prozĂ«s, e cila atĂ«herĂ« ishte dhe, nĂ« njĂ«farĂ« mase, vazhdon tĂ« jetĂ« edhe sot deÒcitare nĂ« letĂ«rsinĂ« shqipe tĂ« KosovĂ«s.

Nuk harrohen tregimet e tij: Kur zoti harron, Mestani, Kthimi, Burija e Pizh Magjupit, Eu, Binak, eu
, Toka nuk sillet vetëm rreth boshtit të vet, Ezopi e të tjera, që shquhen për gjetjen e temës dhe të subjektit, për personazhet pikante, për nuancimet psikologjike, për gjuhën e gjallë e autentike, për ndjenjën e humorit dhe vlera të tjera, që i bëjnë ato modele të tregimit të shkurtër dhe si të tilla tërheqin edhe sot vëmendjen e lexuesit.

Pas njĂ« pĂ«rvoje nĂ« fushĂ«n e tregimit, ku herĂ«-herĂ« shkĂ«lqen si tĂ« ishte nxĂ«nĂ«s i Çehovit ose O’Henrit, i inkurajuar edhe nga suksesi qĂ« arriti tek lexuesit, Adem Demaçi do tĂ« kalojĂ« nĂ« fushĂ«n e romanit.

Kur nuk ishte mĂ« shumĂ« se 22 vjeç, ai botoi, nĂ« faqet e “JetĂ«s sĂ« re”, nĂ« dy vazhdime, romanin e tij tĂ« njohur, Gjarpijt e gjakut, i cili, po atĂ« vit (mĂ« 1958), falĂ« pĂ«rkujdesit dhe dashamirĂ«sisĂ« sĂ« Esad Mekulit, do tĂ« botohet si libĂ«r mĂ« vete nĂ« edicionin e “JetĂ«s sĂ« re”. NjohĂ«s i mirĂ« i jetĂ«s dhe i mendĂ«sisĂ« sĂ« popullit tĂ« vet, i plagĂ«ve dhe dhembjeve tĂ« tij, Adem Demaçi do tĂ« verĂ« gishtin aty ku duhej: te plaga e hapur e vĂ«llavrasjes dhe e gjakmarrjes, duke u angazhuar jo nĂ« mĂ«nyrĂ« banale, por nĂ«pĂ«rmjet situatash artistike, pĂ«r kapĂ«rcimin e saj.

Pamja e fundit e romanit, ku njĂ«ri nga personazhet (Mustafa), kundĂ«rshtar i rreptĂ« i zakoneve prapanike, pas pĂ«rleshjes sĂ« dy familjeve, i drejtohet njĂ« fĂ«mije, simbol i sĂ« ardhmes, me fjalĂ«t: “Shtypi, shtypi kĂ«ta gjarpij tĂ« gjakut!
”, Óet jo vetĂ«m pĂ«r mesazhin e qartĂ« tĂ« veprĂ«s, por edhe pĂ«r mundĂ«sitĂ« e mĂ«dha krijuese tĂ« autorit tĂ« saj.

Se sa Ă«shtĂ« treguar inventiv e largpamĂ«s Adem Demaçi nĂ« kĂ«tĂ« vepĂ«r tĂ« papĂ«rsĂ«ritshme tĂ« prozĂ«s shqipe, Óet edhe motoja e vĂ«nĂ« nĂ« krye tĂ« saj.

Vargjet emblematike: “Jo atyne qĂ« janĂ« trima/ me ngrehĂ« gishtin e krimit/ po atyne qĂ« janĂ« trima/ me shtri dorĂ«n e pajtimit” shprehin nĂ« mĂ«nyrĂ« lapidare preokupimin atdhetar e humanitar tĂ« shkrimtarit, tĂ« cilin ai pĂ«rpiqej ta bĂ«nte pjesĂ« tĂ« ndĂ«rgjegjes sĂ« popullit tĂ« vet. Jo rastĂ«sisht kĂ«to vargje, tridhjetĂ« vjet mĂ« vonĂ«, u bĂ«nĂ« moto e lĂ«vizjes pĂ«r pajtimin e gjaqeve nĂ« vigjilie tĂ« viteve ’90, kur Adem Demaçi ende mbahej nĂ« burg, por fara qĂ« kishte hedhur ai tashmĂ« kishte mbirĂ« dhe kishte dhĂ«nĂ« frytet e saj nĂ« tokĂ«n e plleshme tĂ« KosovĂ«s

Gjatë viteve të burgut, jo vetëm të parit e të dytit, por edhe të tretit, më të gjatit, Adem Demaçi nuk mundi ta ushtronte profesionin e shkrimtarit.

Ndryshe nga ç’veprohej me intelektualĂ«t e tjerĂ« disidentĂ« tĂ« EvropĂ«s, atij nuk iu mundĂ«sua nĂ« burg qĂ« ta ushtronte zanatin e shkrimtarit. NĂ« burgun e Stara GradishkĂ«s, ku qĂ«ndroi nĂ« vitet e fundit, ai bĂ«nte punĂ«n e montuesit tĂ« stilolapsave, por atij vetĂ« (çfarĂ« ironie!) nuk i lejohej tĂ« shkruante.

Ky fakt, sikurse edhe qindra tĂ« tjerĂ«, tregon qartĂ« se sa ishte i rremĂ« miti mbi liberalizmin e regjimit titist jugosllav, tĂ« cilin me tĂ« drejtĂ« disa analistĂ« perĂ«ndimorĂ« e cilĂ«sonin si “stalinizĂ«m antistalinist”.

Edhe pas daljes nga burgu Adem Demaçi arriti t’i befasonte lexuesit, duke dĂ«shmuar se vitet e gjata tĂ« burgut nuk e kishin tharĂ« shpirtin e tij krijues. NĂ« vitin 1994 botoi romanin LibĂ«r pĂ«r Vet Mohimin, nĂ« tĂ« cilin u pĂ«rpoq tĂ« shprehte, nĂ« mĂ«nyrĂ« alegorike, vizionin e tij pĂ«r zgjidhjen e çështjes sĂ« KosovĂ«s dhe, rrjedhimisht, edhe Ă«ndrrĂ«n pĂ«r njĂ« pajtim tĂ« mundshĂ«m historik mes dy popujve tĂ« armiqĂ«suar, serbĂ«ve dhe shqiptarĂ«ve.

Ndryshe nga romani i tij i hershĂ«m Gjarpijt e gjakut, ku gjejmĂ« tipin e prozĂ«s sociale tĂ« mjedisit rural, me elemente herĂ«-herĂ« etnograÒke, nĂ« LibĂ«r pĂ«r Vet Mohimin, Demaçi kultivon prozĂ«n urbane me elemente eseistike, qĂ« e hasim rĂ«ndom te shkrimtarĂ«t politikisht tĂ« angazhuar (Brehti, Sartri, KĂ«rlezha etj.).

Protagonist i rrëÒmit është një intelektual shqiptar, ish-i burgosur politik, i cili, pas një qëndrimi të gjatë në burg, kthehet në vendlindje, ku sheh shumë ndryshime, por edhe një gjendje në thelb të pandryshueshme: atë të mungesës së lirisë kombëtare.

Shikuar nga aspekti tipologjik ai i takon kategorisĂ« sĂ« personazheve-ide e jo tĂ« personazheve-karaktere, gjĂ« qĂ« e sugjeron edhe emri i tij: Vet Mohim (nga fjala shqipe vetĂ«mohim: Óijim i interesit vetjak pĂ«r hir tĂ« interesit tĂ« pĂ«rgjithshĂ«m).

SĂ« bashku me njĂ« grup miqsh, bashkĂ«mendimtarĂ« tĂ« tij, ky personazh ideograÒk, niset nĂ« kĂ«rkim tĂ« disa tĂ« vĂ«rtetave thelbĂ«sore me rĂ«ndĂ«si jetike pĂ«r jetĂ«n e banorĂ«ve tĂ« hapĂ«sirĂ«s ballkanike, por edhe pĂ«r njeriun nĂ« pĂ«rgjithĂ«si.

Si të dilet nga kriza e krijuar pas shpërbërjes së ish-Jugosllavisë? Si të zgjidhet çështja shqiptare dhe veçanërisht çështja e Kosovës? Si të pastrohet Ballkani nga shpirtrat e këqij, nga demonët që luajnë me fatin e popujve?

Cilat janĂ« rrugĂ«t mĂ« tĂ« drejta e mĂ« frytdhĂ«nĂ«se pĂ«r t’u mposhtur e keqja? Si tĂ« shpĂ«tohet njeriu i sotĂ«m nga rreziku qĂ« i kanoset prej teknikĂ«s? Si tĂ« shpĂ«tohet natyra prej ndotjes? Si tĂ« çlirohet njeriu nga ankthi i vdekjes dhe a Ă«shtĂ« i pavdekshĂ«m shpirti i tij?

Njeri qĂ« pjesĂ«n dĂ«rrmuese tĂ« jetĂ«s e ka kaluar nĂ« burg, por pa e humbur kurrĂ« lirinĂ« e vet tĂ« brendshme, heroi i Demaçit, pas daljes nga “burgu i vogĂ«l” nĂ« “burgun e madh”, niset nĂ« kĂ«rkim tĂ« rrugĂ«ve tĂ« lirisĂ« pĂ«r vete dhe tĂ« tjerĂ«t, pĂ«r “tĂ« vetĂ«t” dhe ata “tĂ« tjerĂ«t”, sepse askush nuk mund tĂ« jetĂ« i lirĂ«, sipas tij, duke e mbajtur nĂ« robĂ«ri dikĂ« tjetĂ«r, duke e shtypur dhe shfrytĂ«zuar atĂ«. MirĂ«po, si tĂ« arrihet kjo, nĂ« ç’mĂ«nyrĂ«? – shtrohet pyetja.

Dhe pĂ«rgjigjja Ă«shtĂ«: “jo me dhunĂ«, por me marrĂ«veshje; jo me agresivitet, por me durim; jo me urrejtje, por me dashuri”. PĂ«r Demaçin mĂ« trim Ă«shtĂ« ai qĂ« fal sesa ai qĂ« vret, ndĂ«rsa mĂ« fatkeq – ai qĂ« e shkakton sesa ai qĂ« e pĂ«son vuajtjen. Kjo do tĂ« thotĂ« se ÒlozoÒa e tij Ă«shtĂ« ÒlozoÒ e mosdhunĂ«s, por kurrsesi jo e qyqarllĂ«kut. PĂ«r tĂ« nuk Ă«shtĂ« i huaj koncepti i Gandit se “dishepull i vĂ«rtetĂ« Ă«shtĂ« ai qĂ« i njeh dhembjet e tjetrit si tĂ« ishin

tĂ« tijat”, sikundĂ«r edhe parimi i lartĂ« etik, i formuluar pĂ«r mrekulli nga malĂ«sori ballkanas Mark Milani, se trimĂ«ri Ă«shtĂ« ta mbrosh veten nga tĂ« tjerĂ«t, ndĂ«rsa burrĂ«ri t’i mbrosh tĂ« tjerĂ«t nga vetja.

Vepra e parĂ« e Adem Demaçit e shkruar dhe e botuar pas daljes nga burgu, romani LibĂ«r pĂ«r Vetmohimin, do tĂ« pasohet edhe nga njĂ« varg veprash tĂ« tjera tĂ« krijuara mĂ« vonĂ«, siç janĂ«: Heli e Mimoza, NĂ«na ShegĂ« e pesĂ« gocat, ShkrumbnajĂ« e dashuri, Dashuria kuantike e Filanitdhe Alb Prometeu, njĂ« cikĂ«l prej pesĂ« romanesh, tĂ« shkruara nĂ« vitet 2007-2012, pra nĂ« prag dhe pas shpalljes sĂ« pavarĂ«sisĂ«, qĂ« Óasin pĂ«r luftĂ«n dhe pasluftĂ«n nĂ« KosovĂ«, poema Tung vargu im, e vetmja vepĂ«r nĂ« vargje e kĂ«tij prozatori tĂ« spikatur dhe drama historiko-politike Politika dhe pushka, hedhur nĂ« letĂ«r nĂ« vitin 1970 nĂ« burgun e Pozharevcit dhe e pĂ«rpunuar nĂ« vitin 2011-2012 nĂ« PrishtinĂ« e SarandĂ«, e cila u botua pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« nĂ« kuadĂ«r tĂ« kompletit.

Edhe nĂ« kĂ«to vepra Adem Demaçi vazhdon aventurĂ«n e tij krijuese, duke u bĂ«rĂ« jehonĂ« ideve tĂ« vetapolitike, por edhe shoqĂ«rore e ÒlozoÒke, qĂ« e kanĂ« udhĂ«hequr nĂ« jetĂ« dhe tĂ« cilave ai ua ka kushtuar jetĂ«n dhe duke ndĂ«rfutur, kur mĂ« shumĂ« e kur mĂ« pak, edhe elemente autobiograÒke, pa bĂ«rĂ« nĂ« asnjĂ« rast apologjinĂ« e vetvetes, por duke mbrojtur gjithmonĂ«popullin tĂ« cilit i takon.

Kur nĂ« vitin 1957, ideologu i hegjemonizmit serb, shkrimtari Dobrica Qosiq, nĂ« njĂ« takim tĂ« mbajtur nĂ« PrishtinĂ«, nĂ« ndĂ«rtesĂ«n e Komitetit Krahinor, i porosit shkrimtarĂ«t e KosovĂ«s qĂ« “ta hapin hullinĂ« e parĂ«â€, duke Òlluar “nga Òllimi” dhe duke shkruar vepra “nĂ« frymĂ«n e patriotizmit socialist jugosllav”, i vetmi qĂ« guxon t’i kundĂ«rvihet pikĂ«pamjes sĂ« tij, duke ia dhĂ«nĂ« pĂ«rgjigjen e merituar, Ă«shtĂ« i riu Adem Demaçi, i personiÒkuar nĂ« roman si Filani: ”Si duket shkrimtari nga Beogradi nuk e ditka se ne kemi letĂ«rsinĂ« tonĂ«. Ne nuk kemi nevojĂ« ta ÒllojmĂ« letĂ«rsinĂ« tonĂ« nga e para; ne duhet tĂ« vazhdojmĂ« aty ku e lanĂ« shkrimtarĂ«t tanĂ« tĂ«

mĂ«dhenj: PjetĂ«r Budi, Frang Bardhi, De Rada, Naimi, Çajupi, Mjeda, Asdreni, Noli, Migjeni, Luigj Gurakuqi, Mihal Grameno, Lasgush Poradeci, Sterjo Spasse, Mitrush Kuteli
”. NĂ« atĂ« “ftohtĂ«si akulli”, qĂ« mbretĂ«ron nĂ« sallĂ«, nĂ« praninĂ« Duçit famĂ«keq (Dushan Mugosha) dhe komitetlinjve tĂ« tjerĂ«, dĂ«gjohet zĂ«ri inkurajues i profesor Zekeria RexhĂ«s: “Bravo Filan!”, alias Adem.

Ka pasur pĂ«rpjekje qĂ« Adem Demaçi dhe ÒlozoÒa e tij krijuese tĂ« karakterizohen me pak fjalĂ«si vijon: “realist nĂ« politikĂ«, liberal nĂ« ideologji, hegelist nĂ« ÒlozoÒ, stoik nĂ« etikĂ« dhe ithtar i postmodernizmit nĂ« letĂ«rsi”.

Edhe pse tingëllon bukur, cilësimi i mësipërm lë për të dëshiruar dhe është i diskutueshëm, veçanërisht togfjalëshi i fundit, i formuluar nën ndikimin e modës së postmodernizmit.

MĂ« parĂ« se postmodernist, ndonĂ«se nĂ« veprĂ«n e tij nuk mungojnĂ« as elementet postmoderne,sidomos te LibĂ«r pĂ«r Vet Mohimin dhe Dashuria kuantike e Filanit, Demaçi si shkrimtar do tĂ« mund tĂ« quhej mbase postrealist, ithtar i njĂ« realizmi tĂ«ri, tĂ«cilin ÒlozoÒ francez Rozhe Garodi (Roger Garaudy) e quante “rĂ©alisme sans rivages” (realizĂ«m pa brigje).

Vepra letrare e Adem Demaçit është e hapur ndaj jetës, botës, natyrës, shoqërisë dhe e grish lexuesin për komunikim të hapur, jashtë skemave dhe klisheve, që nuk i honeps. Duhet të lexohet krijimtaria e Adem Demaçit për të parë se në themel të saj qëndron ideja sublime e lirisë së popujve si kusht i paqes dhe i prosperitetit.

Duhet tĂ« lexohen dhe rilexohen tregimet dhe romanet e tij – dhe tĂ« gjitha shkrimet e tjera tĂ« tij, letrare e publicistike – pĂ«r tĂ« nxjerrĂ« “mĂ«sim” prej tyre dhe pĂ«r t’u kĂ«naqur me to. Sepse, ta lexosh Adem Demaçin do tĂ« thotĂ« tĂ« bĂ«hesh pjesĂ«marrĂ«s i njĂ« “udhĂ«timi dramatik ÒlozoÒko-politik dhe artistik”, siç thotĂ« njĂ« nga personazhet e tij./ KultPlus.com

↗

Shtatë vite pa Adem Demaçin, i njohur si Mandela i Kosovës

✇KultPlus
By: Kult Plus

Sot bëhen shtatë vite që kur vdiq veprimtari i çështjes kombëtare, Adem Demaçi, i njohur si Mandela i Kosovës.

Me prejardhje nga fshati Lupq i Podujevës, Demaçi u lind më 26 shkurt 1936 në Prishtinë, ndërsa më 26 korrik të vitit 2018 ndërroi jetë. Adem Demaçi ishte veprimtar për kauzën kombëtare në kohën e Jugosllavisë dhe luftonte për barazinë e Kosovës me republikat e tjera.

I njohur si simbol i rezistencës kombëtare, i ndjeri Adem Demaçi për angazhimin e tij politik, vuajti 28 vite me radhë në burgjet e Jugosllavisë. Pasi u lirua ai menjëherë vazhdoi aktivitetin e tij politik. Ai u quajt edhe Nelson Mandela i Evropës.

Adem Demaçi udhĂ«hoqi KĂ«shillin pĂ«r tĂ« Drejtat dhe LiritĂ« e Njeriut (KMDLNJ) nga viti 1990 deri nĂ« vitin 1995. NĂ« vitin 1991 u nderua nga Parlamenti Evropian me Çmimin Saharov. GjatĂ« periudhĂ«s 1998-1999, kur mbaheshin takimet nĂ« Rambouillet pĂ«r tĂ« ardhmen e KosovĂ«s, ai ishte zĂ«dhĂ«nĂ«s politik i UÇK-sĂ«. Ishte njĂ«kohĂ«sisht kryetar i Lidhjes sĂ« ShkrimtarĂ«ve tĂ« KosovĂ«s (2005-2007).

Sot, njerëzit e rezistencës kombëtare identifikohen me emrin e Adem Demaçit, sepse ai me punën dhe me veprën e tij, u bë simbol i unifikimit për ruajtjen e kombit shqiptar, mbi pesë dekada.

Adem Demaçi me jetĂ«n dhe veprĂ«n e tij, u shndĂ«rrua nĂ« njĂ« personalitet tĂ« pĂ«rmasave tĂ« historisĂ« sĂ« pĂ«rgjithshme njerĂ«zore, ku bĂ«n pjesĂ« edhe historia jonĂ« kombĂ«tare. Ai ka shkruar romanin “Gjarprijt e Gjakut” i cili u ndalua nga regjimi ish-komunist. Ai e pa dritĂ«n vetĂ«m pas viteve nĂ«ntĂ«dhjetĂ«.

Pasditen e 26 korrikut të vitit 2018, Demaçi ndërroi jetë. Në nderim të tij u organizuan shumë aktivitete shtetërore si dhe u mbajtën tri ditë zie në Kosovë./KultPlus.com

↗

“National Geographic”: Zbuloni thesaret bregdetare tĂ« RivierĂ«s Shqiptare

✇KultPlus
By: Kult Plus

Plazhet e ShqipĂ«risĂ« do tĂ« kthehen nĂ« “hit” kĂ«tĂ« verĂ«. Vendi ballkanik shkĂ«lqen me njĂ« thesar plazhesh kilometra tĂ« gjata tĂ« fshehura midis mbetjeve arkeologjike, shkruan Ana MarĂ­a GonzĂĄlez Franco nĂ« njĂ« artikull tĂ« botuar nĂ« botimin spanjoll tĂ« “National Geographic”.

Dalëngadalë, ky vend i bukur ballkanik po shfaqet si parajsa e pazbuluar e Mesdheut.

SidoqoftĂ«, ajo qĂ« Ă«shtĂ« e qartĂ« Ă«shtĂ« se ShqipĂ«ria ka gjithçka qĂ« i nevojitet pĂ«r t’u bĂ«rĂ« destinacioni mĂ« i lakmuar evropian, me plazhe spektakolare pĂ«r çdo turist.

Riviera Shqiptare shtrihet pĂ«rgjatĂ« njĂ« bregdeti tĂ« mrekullueshĂ«m, me vende arkeologjike, histori interesante, veçori kulturore dhe kuzhinĂ« tĂ« pasur – tĂ« cilat mund tĂ« gjenden nĂ« plazhet mĂ« tĂ« mira nĂ« ShqipĂ«ri.

Plazhi i Ksamilit: Një sintezë e plazhit të Rivierës Shqiptare

Nëse Shqipëria do të përmblidhej në një plazh të vetëm, fituesi do të ishte Ksamili.

Plazhi me të njëjtin emër dallohet për me rërën e bardhë si borë në një vijë bregdetare të thyer të përshkuar nga katër ishuj (Ishulli Binjak, Ishulli Smerald, Ishulli i Vogël dhe Ishulli i Gurit).

Gjenden disa plazhe të bukura me rërë të bardhë në Ksamil, megjithëse shumica janë private dhe drejtohen nga restorantet.

Fakti qĂ« ndodhet nĂ« jug tĂ« SarandĂ«s, pĂ«rballĂ« ishullit tĂ« Korfuzit, e bĂ«n atĂ« njĂ« destinacion shumĂ« tĂ«rheqĂ«s si pĂ«r shqiptarĂ«t ashtu edhe pĂ«r turistĂ«t e huaj – qĂ« kalojnĂ« kufirin jugor tĂ« vendit ose kalojnĂ« me traget nga Italia ose Greqia.

Sikur të mos kishte arsye të mjaftueshme për të qenë një nga plazhet më të mira në Shqipëri, Ksamili është  vendi ideal për të eksploruar atraksione të tjera shqiptare si Syri i Kaltër dhe Parku Natyror i Butrintit, i shpallur Vend i Trashëgimisë Botërore nga UNESCO.

Plazhi i Borshit: Disa kilometra i gjatë dhe me ujëra ngjyrë bruz

Rreth një orë larg me makinë nga Saranda përgjatë bregdetit Jon ndodhet plazhi më i gjatë në të gjithë Rivierën Shqiptare, Borshi.

Ky plazh është mbi 6 kilometra i gjatë dhe, përveç madhësisë së tij, shquhet për ujërat e tij të kristalta dhe malet gjigante me bimësi të harlisur që rrethojnë detin blu.

Kjo enklavĂ« njihet pĂ«r qetĂ«sinĂ« dhe karakterin e saj tĂ« egĂ«r, duke e bĂ«rĂ« atĂ« plazhin e preferuar pĂ«r turistĂ«t qĂ« kĂ«rkojnĂ« tĂ« shpĂ«tojnĂ« nga turizmi masiv dhe “i civilizuar” i plazheve fqinje.

Megjithatë, ekzistojnë disa bare dhe restorante aty pranë, si dhe një parking i madh.

Plazhi i Gjipesë: Thesari i egër i Shqipërisë

Një nga thesaret më të çmuara në Rivierën Shqiptare është Plazhi i Gjipesë, një vend panoramik që magjeps me mjedisin e tij të egër natyror dhe perëndimet e diellit dhe lindjet ëndërrimtare, si dhe ujërat e tij të kaltra.

Pavarësisht se është një nga plazhet më të lakmuara, për të arritur atje, vizitorët duhet të ecin për rreth gjysmë ore, duke kaluar midis bunkerëve, duke kapërcyer shpatin e pjerrët dhe duke shmangur shkëmbinjtë e mëdhenj.

I vendosur në fund të kanionit me të njëjtin emër, gjiri i vogël është i rrethuar nga shkëmbinj gjigantë, duke e bërë atë një nga plazhet më piktoreske të Shqipërisë.

Plazhi i Dhërmiut: Urban, natyral dhe lokal

Si një nga plazhet më të mëdha urbane të Shqipërisë, Dhërmiu mirëpret vendasit dhe turistët e huaj që kërkojnë të gjitha lehtësitë që u nevojiten për të kaluar një ditë në plazh.

Qendra e qytetit është e ngritur dhe pranë detit, plazhi dhe shëtitorja janë qendra e aktivitetit veror, me bare dhe restorante, të cilat ofrojnë gjithashtu shezlongje dhe çadra me qira, pasi ka zona publike dhe private.

Drejt veriut, plazhi bëhet më shkëmbor dhe në periferi, mund të vizitoni gjire dhe shpella, duke përfshirë Drimadhes, një gji i bukur me rërë të bardhë me shkëmbinj, i arritshëm duke ndjekur një shteg midis pemëve të ullirit.

Plazhi i Jalës: Dita dhe nata

Në një vendndodhje strategjike midis Himarës dhe Dhërmiut, përtej fshatit Vuno, shtrihet plazhi i Jalës, një nga parajsat e bregdetit Jon, i fshehur midis kodrave të mbushura me ullishte dhe shtëpi.

Shkëmbinjtë e lartë rrethojnë gjiret e vogla të këtij cepi të Mesdheut, ku uji merr ngjyra të papërshkrueshme.

Bukuria e Jalës perceptohet për herë të parë nga kodra e lartë.
PĂ«rtej tĂ« qenit njĂ« vend ideal pĂ«r t’u çlodhur apo pĂ«r tĂ« praktikuar zhytje dhe sporte ujore, Jala Ă«shtĂ« njĂ« destinacion i preferuar pĂ«r turistĂ«t qĂ« kĂ«rkojnĂ« jetĂ«n e natĂ«s.

Gjithashtu ka një numër të madh restorantesh dhe baresh aty pranë ku mund të provoni gatimet lokale.

Plazhi i Lukovës: Relaks në Rivierën Shqiptare

Lukovea është ideale për të shijuar qetësinë e Rivierës Shqiptare, pasi ndodhet në një mjedis natyror të pabesueshëm larg vendeve më të lakmuara bregdetare.

Kjo nuk do të thotë që plazhi i saj, Plazhi i Shpellës nuk ofron të gjitha lehtësitë, duke përfshirë qiranë e shezlongjeve dhe çadrave dhe një gamë restorantesh që ndërthurin kuzhinën mesdhetare me peizazhin marramendës.

Kushdo që kërkon një përvojë natyrore duhet vetëm të ngrejë sytë dhe të humbasë në ujërat kristalore dhe kontrastin e tyre me kodrat e gjelbra që ngrihen përreth.

Plazhi i Kakomesë: Gjysmëhëna shqiptare

Plazhi i Kakomesë është një mrekulli natyrore në formën e një gjysmëhëne të rrethuar nga bimësi e harlisur.

Peizazhi dominohet nga ujĂ«rat e tij mahnitĂ«se. PĂ«rveç kĂ«saj pamjeje idilike, Plazhi i KakomesĂ« – praktikisht i shkretĂ« – ofron qetĂ«si dhe mundĂ«si pĂ«r tĂ« shijuar panoramĂ«n madhĂ«shtore.

Turistët mund të vizitojnë edhe Manastirin e Shën Marisë së Kakomës, një kompleks bizantin i shekullit XVI.

Porto Palermo: Gjeografikisht unik

Porto Palermo është padyshim një nga vendet më unike në Shqipëri.
I vendosur midis fshatrave të Himarës dhe Qeparosë, ai rrethohet nga një ishull i lidhur me bregdetin.

Pranë tij ndodhet Kalaja e Ali Pashës, nga ku mund të shijoni pamjet më spektakolare të zonës përreth.

Edhe pse bregdeti i Porto Palermos është shumë shkëmbor, ka plazhe të vogla me guralecë ku mund të hyni në ujë pa pasur nevojë të kaloni shkëmbinjtë.

Pavarësisht se është një nga vendet më të njohura në Rivierën Shqiptare, Porto Palermo nuk është prekur ende nga turizmi masiv, duke ruajtur karakterin e egër që e bën të gjithë këtë bregdet një sekret të madh
 për momentin.

Plazhi i Qeparosë, shëtitja ideale

Plazhi i Qeparosë ofron disa nga perëndimet e diellit më të bukura në vend.

ËshtĂ« njĂ« vend ideal pĂ«r t’u çlodhur, pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« zhytje ose pĂ«r tĂ« notuar, si dhe pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« njĂ« udhĂ«tim me varkĂ« nĂ« shpellat dhe shkĂ«mbinjtĂ« pĂ«rreth, apo pĂ«r tĂ« ecur  deri nĂ« MajĂ«n e ÇikĂ«s – nga ku mund tĂ« shijoni pamjet spektakolare.

Plazhi është i rrethuar nga një shëtitore, ku do të gjeni restorante dhe të gjitha lehtësitë për një ditë në plazh./atsh/KultPlus.com

↗

Katalogu i  Ozzy Osbourne rikthehet në klasifikimet muzikore britanike

✇KultPlus
By: Kult Plus

Katalogu muzikor i Ozzy Osbourne dhe grupit tĂ« tij “Black Sabbath“ Ă«shtĂ« ngjitur ndjeshĂ«m nĂ« klasifikimet muzikore tĂ« BritanisĂ« pas vdekjes  tre ditĂ« mĂ« parĂ«  tĂ« yllit tĂ« rrymĂ«s muzikore  “Heavy Metal”.

KĂ«nga e famshme e Black Sabbath, “Paranoid”, e cila arriti vendin e katĂ«rt nĂ« vitin 1970, Ă«shtĂ« rikthyer nĂ« Top 40 (nĂ« vendin e 32-tĂ«) pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« pas gati 45 vitesh, njoftoi “Official Charts Company”.

“The Ultimate Collection” i “Black Sabbath” Ă«shtĂ« rikthyer nĂ« klasifikimin e albumeve, duke u ngjitur me 129 pozicione nĂ« vendin e 22-tĂ«.

ËshtĂ« njĂ«ra nga gjashtĂ« daljet muzikore tĂ« Black Sabbath dhe Osbourne qĂ« gjenden kĂ«tĂ« javĂ« nĂ« top 200, pĂ«rfshirĂ« albumin “Paranoid” (1970) nĂ« vendin e  52-tĂ«, pĂ«rmbledhjen e hiteve tĂ« Osbourne nga viti 2014 “Memoirs Of A Madman” nĂ« vendin 60-tĂ«, “Prince Of Darkness” nĂ« vendin 71 dhe albumin “Mob Rules” tĂ« Sabbath nĂ« vendin 107-tĂ«.

Oyyz Ozbourne, vdiq të martën, në moshën 76 vjeç.  Ai vuante nga sëmundja e Parkinsonit dhe nga disa probleme të tjera shëndetësore vitet e fundit,  përfshirë disa  ndërlikime nga një kolaps në vitin 2019. /atsh/ KultPlus.com

↗

Miranda Priestly dhe Andrea Sachs, djalli vishte Prada dhe po vesh sërish

✇KultPlus
By: Kult Plus

GjashtĂ«mbĂ«dhjetĂ« vjet mĂ« vonĂ«, Miranda Priestly dhe Andrea “Andy” Sachs janĂ« rikthyer pĂ«r tĂ« pushtuar rrugĂ«t e New Yorkut. Ato luhen, sigurisht, nga aktoret legjendare Meryl Streep dhe Anne Hathaway. Meryl Streep u fotografua gjatĂ« xhirimeve tĂ« filmit shumĂ« tĂ« pritur “The Devil Wears Prada 2” mĂ« 23 korrik.

Mes aktorëve që janë parë duke xhiruar është edhe Stanley Tucci, që rikthehet në rolin e tij si Nigel Kipling. Po ashtu në kast janë Simone Ashley, Pauline Chalamet dhe Helen J. Shen. Tracie Thoms dhe Tibor Feldman gjithashtu rikthehen, ndërsa disa fytyra të reja i janë bashkuar filmit, përfshirë Kenneth Branagh, që do të luajë bashkëshortin e Mirandës, si dhe Lucy Liu, Justin Theroux, B.J. Novak, Pauline Chalamet, Rachel Bloom dhe Patrick Brammall.

Filmi origjinal i vitit 2006, një klasik kulti për satirën e tij të mprehtë mbi botën e pamëshirshme të modës, përfundoi me largimin e Andy nga revista Runway për një punë në një gazetë në New York. Tani, fansat do të kenë mundësinë të shohin se ku janë Miranda dhe Andy në një peizazh mediatik tërësisht të ndryshuar. Në vazhdim, Miranda përballet me një konkurrencë të ashpër për të ardhura nga reklamat, dhe për çudi, përballë saj është ish-asistentja e saj me gjuhë të mprehtë, Emily Charlton (Emily Blunt), e cila tani është një ekzekutive e fuqishme në industrinë e modës.

SĂ« fundmi, Hathaway shkaktoi njĂ« “stuhi” nĂ« internet pasi ndau njĂ« foto tĂ« vetes si Andy nĂ« vitin 2025, e veshur me njĂ« kostum me vija dhe njĂ« buzĂ«qeshje tĂ« ndritshme. Imazhi, i shĂ«nuar me “Andy Sachs 2025 #dwp2”, u bĂ« menjĂ«herĂ« viral.

David Frankel, regjisori i filmit të parë, është rikthyer në regji, duke punuar me skenarin e Aline Brosh McKenna, e cila shkroi edhe origjinalin. Producentet Wendy Finerman dhe Karen Rosenfelt janë pjesë e ekipit, ndërsa 20th Century Studios planifikon ta publikojë filmin më 1 maj 2026./Glamour/KultPlus.com

↗

Festivali Galway, zemra kulturore e Irlandës

✇KultPlus
By: Kult Plus

Në Irlandë, qyteti bregdetar i Galway çdo verë shndërrohet në një skenë të hapur të artit dhe krijimtarisë ndërkombëtare. Galway International Arts Festival (GIAF), është një ndër ngjarjet më të mëdha kulturore në Evropë dhe një pikë takimi për artistë, krijues dhe spektatorë nga mbarë bota.

Me një program të pasur prej mbi 200 aktivitetesh të shpërndara në harkun e dy javëve, festivali që nga data 14 korrik deri më 27 korrik, ofron një përvojë të gjithanshme që përfshin teatër, muzikë, arte pamore, instalacione bashkëkohore, performanca rrugore dhe ngjarje letrare. Nëpër rrugët me kalldrëm të qytetit, galeritë intime dhe sallat historike të teatrit, publiku përjeton një përzierje të veçantë të traditës dhe risisë, të kulturës lokale dhe asaj globale, përcjellë KultPlus.

Ky festival jo vetëm që sjell në skenë emra të njohur ndërkombëtarë, por shërben edhe si një platformë për të promovuar talentet e reja, duke krijuar ura mes brezave dhe stileve të ndryshme artistike. GIAF është një reflektim i shpirtit krijues të Galway, një qytet i vogël për nga përmasat, por i madh në ndikim kulturor.

Atmosfera gjatë festivalit është e gjallë, me mijëra vizitorë që mbushin kafenetë, sheshet dhe baret e qytetit, duke ndarë pasionin për artin dhe kulturën. Në një botë gjithnjë e më të ndarë, Galway International Arts Festival mbetet një shembull i fuqisë bashkuese të artit dhe një kujtesë se kultura është zemra e çdo komuniteti./KultPlus.com

↗

Pas 16 viteve ‘Oasis’ koncert nĂ« ‘Wembley’

✇KultPlus
By: Kult Plus

 ”Oasis” do tĂ« kthehet nĂ« LondĂ«r pĂ«r tĂ« luajtur koncertin e tyre tĂ« parĂ« atje, pas mĂ« shumĂ« se 16 vitesh.

Pas njĂ« serie koncertesh nĂ« Heaton Park tĂ« Mançesterit, grupi, i udhĂ«hequr nga vĂ«llezĂ«rit Gallagher, Liam dhe Noel, do tĂ« ngjitet sot nĂ« skenĂ« nĂ« stadiumin ”Wembley” tĂ« LondrĂ«s.

Grupi rock njoftoi turneun e tyre tĂ« ribashkimit shumĂ« tĂ« pritur nĂ« gusht tĂ« vitit tĂ« kaluar, pasi Noel u largua nĂ« vitin 2009 pas njĂ« pĂ«rleshjeje prapa skenĂ«s nĂ« festivalin ”Rock en Seine” nĂ« Paris.

Ata tani do tĂ« kthehen pĂ«r tĂ« performuar nĂ« stadiumin ”Wembley” pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« qĂ« nga 12 korriku 2009, kur performuan gjatĂ« turneut tĂ« tyre ”Dig Out Your Soul”.

Me pesë netë të planifikuara, grupi postoi oraret e hyrjes dhe të skenës në llogarinë e tyre në Instagram me një ndarje orë pas ore të mbrëmjes, duke filluar me hapjen e portave në orën 17:00 (16:00 GMT).

Nata do tĂ« fillojĂ« me grupin rock ”Cast”, i ndjekur nga kĂ«ngĂ«tari Richard Ashcroft.

”Oasis” do tĂ« ngjitet nĂ« skenĂ« pĂ«r njĂ« set dyorĂ«sh nĂ« orĂ«n 20:15.

Grupi nisi turneun e tyre botĂ«ror ”Oasis Live ’25” mĂ« 4 korrik nĂ« stadiumin ”Principality” nĂ« Cardiff, duke marrĂ« vlerĂ«sime me pesĂ« yje nga kritikĂ«t nĂ« ”The Guardian”, ”The Telegraph” dhe ”The Times”.

Grupi gjithashtu ka dominuar listat e albumeve në Mbretërinë e Bashkuar, me tre albume në pesë vendet e para.

Ndërsa fansat ishin të entuziazmuar nga ribashkimi, disa u indinjuan pasi disa bileta standarde në Mbretërinë e Bashkuar dhe Irlandë u rritën nga 148 paund në 355.

Ky debat e shtyu qeverinë dhe organin mbikëqyrës të konkurrencës në Mbretërinë e Bashkuar të zotoheshin të shqyrtonin përdorimin e çmimeve dinamike.

Pas koncertit tĂ« tyre tĂ« fundit nĂ« LondĂ«r mĂ« 3 gusht, grupi do tĂ« zhvendoset nĂ« veri nĂ« stadiumin ”Murrayfield” tĂ« Edimburgut pĂ«rpara se tĂ« performojĂ« nĂ« ”Croke Park” tĂ« Dublinit.

Grupi do të shkojë më pas në Japoni, Korenë e Jugut, Amerikën e Jugut, Australi dhe Amerikën e Veriut./ atsh/ KultPlus.com

↗

Rikthimi i ‘Frankenstein’ nĂ« ekran

✇KultPlus
By: Kult Plus

Romani “Frankenstein” i Mary Shelley, i botuar pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« nĂ« vitin 1818, konsiderohet si njĂ« nga veprat themelore tĂ« letĂ«rsisĂ« gotike dhe tĂ« zhanrit fantastiko-shkencor. Ky tregim i fuqishĂ«m mbi njĂ« shkencĂ«tar qĂ« guxon tĂ« sfidojĂ« natyrĂ«n dhe tĂ« krijojĂ« jetĂ« jashtĂ« normave njerĂ«zore, pĂ«r tĂ« pĂ«rfunduar i ndĂ«shkuar nga pasojat e zgjedhjeve tĂ« tij, ka frymĂ«zuar dhjetĂ«ra adaptime nĂ« teatĂ«r, film dhe televizion. NĂ« qendĂ«r tĂ« veprĂ«s qĂ«ndron jo vetĂ«m tmerri i krijesĂ«s sĂ« bĂ«rĂ« nga njeriu, por edhe dilemat morale, pĂ«rgjegjĂ«sia ndaj jetĂ«s dhe vetmia ekzistenciale.

Në versionin e ri filmik që pritet të lansohet në nëntor 2025 në Netflix, regjisori Guillermo del Toro e rikthen këtë histori të njohur përmes një lenteje të errët dhe vizualisht të pasur, karakteristike për stilin e tij. I bazuar drejtpërdrejtë në romanin origjinal të Shelley, adaptimi i del Toros synon të qëndrojë besnik ndaj temave filozofike dhe emocionale të veprës, duke thelluar ndjeshmërinë e krijesës dhe dramën tragjike të krijuesit të saj, shkencëtarit Victor Frankenstein, përcjellë KultPlus.

Me aktorë të talentuar si Oscar Isaac, Jacob Elordi, Mia Goth etj., ky film nuk paraqet thjesht një histori horror, por një rrëfim të thellë mbi humbjen, veten, besimin dhe kufijtë e humanitetit. Del Toro i jep jetë këtij miti letrar me një qasje bashkëkohore, pa e humbur lidhjen me rrënjët klasike të tregimit.

Ky adaptim pritet tĂ« jetĂ« njĂ« ndĂ«r risjelljet mĂ« tĂ« denja tĂ« romanit, duke e paraqitur “Frankenstein” si njĂ« histori tĂ« pĂ«rjetshme qĂ« vazhdon tĂ« sfidojĂ« kohĂ«n dhe ndĂ«rgjegjen njerĂ«zore./KultPlus.com

↗

25 korrik 1975, premiera historike e ‘A Chorus Line’

✇KultPlus
By: Kult Plus

MĂ« 25 korrik 1975, pikĂ«risht 50 vite mĂ« parĂ«, u ngjit pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« nĂ« skenĂ«n e Broadway nĂ« Teatrin Shubert njĂ« nga produksionet mĂ« revolucionare dhe tĂ« dashura tĂ« teatrit muzikor, “A Chorus Line”.

Me regji nga Michael Bennett dhe koreografi të bashkëndarë mes tij dhe Bob Avian, kjo vepër solli një frymë të re në skenën amerikane, duke zhvendosur vëmendjen nga yjet tradicionalë drejt jetëve, ëndrrave dhe pasigurive të vetë interpretuesve të ansamblit, balerinëve që zakonisht qëndronin në sfond.

E zhvilluar fillimisht përmes një serie punëtorish të mbajtura me vetë aktorët, muzikali u dallua për strukturën intime, rrëfimin autobiografik dhe qasjen inovative ndaj narrativës skenike. Rezultati ishte një sukses i menjëhershëm, një hit kritik dhe komercial që do të mbante rekordin si produksioni më jetëgjatë i Broadway për shumë vite me radhë, përcjellë KultPlus.

“A Chorus Line” u nominua pĂ«r 12 çmime Tony dhe fitoi 9 prej tyre, duke pĂ«rfshirĂ« ato pĂ«r Muzikalin mĂ« tĂ« MirĂ«, RegjinĂ« mĂ« tĂ« MirĂ« dhe KoreografinĂ« mĂ« tĂ« MirĂ«. PĂ«rveç kĂ«saj, nĂ« vitin 1976 fitoi edhe njĂ« nga çmimet mĂ« prestigjioze tĂ« letĂ«rsisĂ« dramatike amerikane: Çmimin Pulitzer.

Sot, njĂ« gjysmĂ« shekulli mĂ« vonĂ«, “A Chorus Line” mbetet njĂ« vepĂ«r qĂ« frymĂ«zon breza tĂ« tĂ«rĂ« artistĂ«sh, njĂ« himn pĂ«r pasionin, pĂ«rpjekjen dhe shpirtin e atyre qĂ« jetĂ«n ia kushtojnĂ« artit skenik./KultPlus.com

↗

Teatri Kombëtar i Operës dhe Baletit uron 70-vjetorin e artistit të shquar Nikolin Gurakuqi

✇KultPlus
By: Kult Plus

Sot, Teatri Kombëtar i Operës dhe Baletit i uron ditëlindjen një prej figurave më të rëndësishme të operës shqiptare, këngëtarit, regjisorit dhe pedagogut Nikolin Gurakuqi, i cili prej më shumë se katër dekadash ka kontribuar me pasion dhe përkushtim në zhvillimin e artit skenik shqiptar.

RrugĂ«timi i tij artistik nisi nĂ« vitin 1979 nĂ« skenĂ«n e TKOB-sĂ«, fillimisht si korist, pĂ«r tĂ« vijuar mĂ« pas si solist nĂ« njĂ« sĂ«rĂ« rolesh tĂ« spikatura. NdĂ«r rolet qĂ« kanĂ« lĂ«nĂ« gjurmĂ« nĂ« karrierĂ«n e tij pĂ«rmenden: Gjergj Arianiti nĂ« operĂ«n “SkĂ«nderbeu”, Mateo nĂ« “Paja”, Komandanti nĂ« “Borana”, Deloja nĂ« “NĂ«na e trimave”, Il Marchese nĂ« “La Traviata”, Don Bartolo nĂ« “Il barbiere di Siviglia”, Colline nĂ« “La BohĂšme”, Ferrando nĂ« “Il trovatore” dhe shumĂ« tĂ« tjera.

Ai ka interpretuar gjithashtu edhe jashtĂ« vendit, nĂ« skena nĂ« FrancĂ« dhe Itali. Pas njĂ« specializimi nĂ« FrancĂ« nĂ« vitet ’92-’93, Nikolin Gurakuqi iu pĂ«rkushtua me sukses edhe regjisĂ«, duke sjellĂ« nĂ« skenat shqiptare dhe ndĂ«rkombĂ«tare njĂ« frymĂ« tĂ« re interpretimi, njĂ« vizion bashkĂ«kohor dhe njĂ« ndjeshmĂ«ri tĂ« thellĂ« dramatike.

Ka realizuar mbi 80 produksione operistike nĂ« TKOBAP, Universitetin e Arteve, qytete tĂ« ndryshme tĂ« ShqipĂ«risĂ« dhe jashtĂ« saj, nĂ« Itali, Greqi, KosovĂ«. Disa nga veprat mĂ« tĂ« njohura qĂ« mbajnĂ« firmĂ«n e tij regjisoriale janĂ«: “Tosca”, “Il signor Bruschino”, “Carmen”, “Aida”, “Falstaff”, “Il trittico”, “Manon Lescaut”, “Otello”, “Rigoletto”, “NjĂ« ballo me maska”, “Goca e Kaçanikut” e shumĂ« tĂ« tjera.

PĂ«rveç regjisĂ«, Gurakuqi Ă«shtĂ« gjithashtu autor i skenografive, artikujve dhe botimeve qĂ« analizojnĂ« regjinĂ« dhe interpretimin nĂ« opera. VeçanĂ«risht vihet nĂ« dukje libri i tij i fundit, “Mbi regjinĂ« dhe aktrimin e kĂ«nduar nĂ« teatrin muzikor”, njĂ« botim unik qĂ« hedh dritĂ« mbi regjinĂ« operistike nga njĂ« kĂ«ndvĂ«shtrim profesional dhe tĂ« thelluar.

Si pedagog dhe mentor i dhjetëra artistëve të rinj, ai ka ndikuar në formimin e shumë brezave të këngëtarëve lirikë shqiptarë, duke mbështetur emra tashmë të afirmuar si Josif Gjipali, Armand Likaj, Aurel Thëllimi, Dorina Selimaj, por edhe artistë të rinj në ngjitje si Bledar Domi.

PĂ«r kontributin e tij tĂ« jashtĂ«zakonshĂ«m nĂ« artin shqiptar, Nikolin Gurakuqi Ă«shtĂ« nderuar me Urdhrin “Naim FrashĂ«ri i ArtĂ«â€, ka marrĂ« titullin “MjeshtĂ«r i Madh”, dhe Ă«shtĂ« vlerĂ«suar edhe nga shtypi ndĂ«rkombĂ«tar si njĂ« artist me kulturĂ« tĂ« gjerĂ« europiane.

Në këtë ditë të veçantë të 70-vjetorit, Teatri Kombëtar i Operës dhe Baletit i shpreh mirënjohjen më të thellë për gjithçka ka dhënë dhe vazhdon të japë për artin shqiptar dhe për gjurmën e pashlyeshme që ka lënë në historinë e operës në vendin tonë./KultPlus.com

↗

Louis Vuitton, pas historisë franceze fshihen rrënjët japoneze

✇KultPlus
By: Kult Plus

Franca, djepi i elegancës, vendlindja e parfumit, modës dhe artit, është më shumë se një shtet, është një ide, një ndjenjë, një frymë që lëviz përmes shekujve. Në rrugicat e Parisit, midis godinave të ndërtuara me hijeshi të përjetshme dhe dritës që prek fasadat si një furçë piktori, lindi një prej emrave më të njohur të luksit botëror, Louis Vuitton.

Louis Vuitton, më shumë sesa një markë, është simbol i mjeshtërisë franceze, i udhëtimit, i ëndrrës së bukur që mbështillet me pëlhura të zgjedhura.

Por rrugët e kulturës nuk janë kurrë njëkahëshe. Ato përthithin ndikime, frymëzohen edhe nga horizonte të largëta. E largët në gjeografi por e afërt në shpirt me artin francez, Japonia u bë një reflektim i bukur i pasionit të Louis Vuitton për formën, simbolikën dhe perfeksionin.

ShumĂ« ndjekĂ«s tĂ« markĂ«s Louis Vuitton mund tĂ« mos jenĂ« nĂ« dijeni se kanavaca e saj ikonike me monograma u frymĂ«zua fillimisht nga emblemat tradicionale japoneze ‘mon’ qĂ« nĂ« vitin 1896. Kjo lidhje e hershme kulturore midis FrancĂ«s dhe JaponisĂ«, ndonĂ«se shpesh e lĂ«nĂ« nĂ« hije, Ă«shtĂ« duke u rikthyer nĂ« qendĂ«r tĂ« vĂ«mendjes nĂ« vitin 2025, me njĂ« seri ngjarjesh dhe ekspozitash qĂ« festojnĂ« kĂ«tĂ« bashkĂ«punim tĂ« gjatĂ« kreativ.

Më e njohur për publikun është dashuria e hershme e Pharrell Williams, aktualisht Drejtor Kreativ për Linjën e Meshkujve në Louis Vuitton, për Japoninë. Marrëdhënia e tij e ngushtë me stilistin e njohur japonez Nigo ka kulmuar së fundmi me koleksionin Vjeshtë/Dimër 2025 të Louis Vuitton, një bashkëpunim që përforcon lidhjen mes shtëpisë franceze të modës dhe kulturës japoneze.

NĂ« vitin 2025, kjo marrĂ«dhĂ«nie shekullore po nderohet zyrtarisht nĂ« World Expo Osaka Kansai, ku LVMH sponsorizon Pavijonin Francez. Brenda tij ndodhet njĂ« instalacion imersiv, i dizajnuar nga arkitekti japonez Shohei Shigematsu i studios sĂ« njohur OMA. PjesĂ« e kĂ«tij hapĂ«sire Ă«shtĂ« edhe skulptura “Katedralja” e Auguste Rodin, qĂ« qĂ«ndron pĂ«rballĂ« njĂ« ushtrie prej 85 valixhesh ikonike Louis Vuitton, tĂ« vendosura nĂ« njĂ« ambient zanor tĂ« krijuar nĂ« bashkĂ«punim me Institutin Francez pĂ«r KĂ«rkime dhe Koordinim nĂ« AkustikĂ«/MuzikĂ« (IRCAM). Ky kompozim muzikor eksploron “dridhjet intime tĂ« savoir-faire francez”.

NjĂ« tjetĂ«r atraksion vizual nĂ« pavijon Ă«shtĂ« video-instalacioni “Trunk Sphere” nga artisti japonez Daito Manabe, i cili krijon njĂ« udhĂ«tim shqisor pĂ«rmes projektimeve nĂ« muret e hapĂ«sirĂ«s ekspozuese.

Dialogu ndĂ«rkulturor vazhdon edhe jashtĂ« pavijonit, nĂ« Muzeun e Artit Nakanoshima nĂ« Osaka, ku Ă«shtĂ« hapur ekspozita “Visionary Journeys”, e cila do tĂ« qĂ«ndrojĂ« e hapur deri mĂ« 17 shtator 2025. Kuruar nga historiania e modĂ«s dhe artit Florence MĂŒller, ekspozita ofron njĂ« rikthim ndryshe nĂ« historinĂ« e Louis Vuitton, pĂ«rfshirĂ« fragmente origjinale tĂ« kanavacĂ«s me monograma tĂ« frymĂ«zuara nga artizanati japonez, si dhe pjesĂ« tĂ« tjera arkivore tĂ« rralla.

Sezoni i pasur kulturor përmbyllet me publikimin e dy botimeve të reja nga Louis Vuitton Editions, të zhvilluara posaçërisht për këtë rast:

“Fashion Eye Osaka”, njĂ« eksplorim i qytetit nga fotografi Jean-Vincent Simonet, i cili pĂ«rqafon estetikĂ«n urbane me ngjyra dhe shpĂ«rthime vizuale.

“City Guide Osaka”, njĂ« udhĂ«zues i detajuar mbi qytetin, me pĂ«rshkrime nga kritiku i njohur i ushqimit François Simon dhe artisti vendas Verdy.

    Ndërsa të gjitha këto nisma zhvillohen paralelisht, një detaj bëhet gjithnjë e më i qartë, pa Japoninë, ndoshta nuk do të kishim Louis Vuitton që njohim sot, apo atë të së nesërmes./Cultured/KultPlus.com

    ↗

    Del nĂ« ankand kitara e Jimmy Page tĂ« ‘Led Zeppelin’

    ✇KultPlus
    By: Kult Plus

    NjĂ« kitarĂ« e dhuruar nga Jimmy Page i ”Led Zeppelin” si çmim konkursi mĂ« shumĂ« se 50 vjet mĂ« parĂ« mund tĂ« shitet pĂ«r 50 000 stĂ«rlina (67 460 dollarĂ«) nĂ« ankand.

    Kitara elektrike ”Gretsch Chet Atkins 6120” e vitit 1957 ishte çmimi i njĂ« konkursi tĂ« mbajtur nga revista ”New Musical Express”.

    Në një intervistë Page deklaroi se e bleu kitarën në Nashville, SHBA, për 200 stërlina në vitin 1972.

    Kitara pritet tĂ« shitet midis 30 000 dhe 50 000 paund nĂ« ankandin ”Gardiner Houlgate” nĂ« Corsham, Angli.

    “Page duhet tĂ« jetĂ« i çmendur qĂ« dhuron njĂ« kitarĂ« kaq fantastike. ËshtĂ« lloji i instrumentit qĂ« çdo kitarist Ă«ndĂ«rron ta ketĂ«, por qĂ« nuk mund ta pĂ«rballojĂ« kurrĂ«â€, theksojnĂ« adhuruesit e kitarĂ«s./ atsh/ KultPlus.com

    ↗

    Biblioteka Kombëtare e Kosovës nis shpërndarjen e librave nëpër komuna për të mbështetur bibliotekat publike dhe shkollore

    ✇KultPlus
    By: Kult Plus

    Biblioteka KombĂ«tare e KosovĂ«s “PjetĂ«r Bogdani” ka nisur shpĂ«rndarjen e librave nĂ«pĂ«r komunat e vendit, duke vazhduar mbĂ«shtetjen pĂ«r rrjetin e bibliotekave publike dhe shkollore.

    Kontigjenti i ri pĂ«rfshin 87 tituj dhe 1097 ekzemplarĂ« tĂ« pĂ«rzgjedhur nga fondi i ShtĂ«pisĂ« Botuese “Rilindja”, me literaturĂ« tĂ« rekomanduar qĂ« u shĂ«rben sidomos nxĂ«nĂ«sve tĂ« nivelit parauniversitar, pĂ«rcjellĂ« KultPlus.

    Pjesë e kësaj shpërndarjeje janë edhe dy botime të veçanta me vlerë të madhe historike e kulturore:

    Kujtesa e Kosovës: Rrëfime të 100 pleqve e plakave të Kosovës

    Kujtesa e Kosovës: Rrëfimet e të mbijetuarve të masakrës së Krushës së Madhe

    Bibliotekat e Suharekës dhe Rahovecit janë të parat që kanë pranuar këtë kontigjent, ndërsa në ditët dhe javët në vijim, shpërndarja do të vazhdojë në komunat e tjera.

    Librat e ShtĂ«pisĂ« Botuese “Rilindja” do tĂ« dĂ«rgohen nga bibliotekat komunale nĂ« bibliotekat e shkollave, pĂ«r tĂ« kontribuar nĂ« pasurimin dhe pĂ«rmirĂ«simin e koleksioneve ekzistues./KultPlus.com

    ↗

    Jam duke dashur një tjetër grua

    ✇KultPlus
    By: Kult Plus

    Poezi nga Charles Bukowski

    Jam duke dashur një tjetër grua,
    dhe jam duke e dashur me gjithë atë qetësi
    qĂ« ti kurrĂ« s’ma dhurove.
    Tashmë, e kuptoj
    që dashuria është kjo,
    të vësh në rresht
    ditë lumturie
    jo domosdo të pushtuara
    me luftime të pareshtura.
    Ajo është e hijshme
    dhe e palëkundshme,
    magjia e qëndrueshmërisë
    së saj është kaq mahnitëse
    sa s’mund ta pĂ«rshkruaj.
    Me ty, kurrĂ« s’ia dola mbanĂ« ta njoh kĂ«tĂ« magji.
    Jam mirë,
    ajo ka marrë ndër duar
    frerët e jetës sime,
    mendjen time
    dhe bëri të puqet
    gjithçka,
    i dha rregull dhe kuptim
    shtëpisë sime,
    ishte vendi ku shpëtova veten.
    Ka ditë të diellta
    dhe të gjithë më thonë
    se jam një burrë i rinuar,
    e kështu ndihem,
    më duket se do mund të haja edhe retë.
    Dal më herët nga puna se
    ndonjëherë mallohem fort
    për të dhe dua ta shoh,
    shihemi çdo ditë,
    por vetëm kur jam me të nuk mendoj për kurrgjë
    dhe besoj
    se mund të shpëtoj botën, prandaj, kuptomë
    kur çdo herë rend ta përqafoj sa më shpejt të jetë e mundur.
    Nuk të dua më
    dhe as ti nuk më do mua,
    por po të shkruaj,
    sepse kur takohemi
    e shoh si më vëren
    dhe po ashtu mund të shoh veten teksa të vështroj ty.
    Unë, Sofi,
    nuk të dua më,
    por ti mbetesh
    dashuria e jetës sime.
    Ekziston një e vetme
    dashuri në jetë
    dhe ne e kemi njohur, e kemi dashur
    dhe pastaj ndalëm së ndjeri
    mungesën e saj,
    por ti mbetesh
    dashuria e jetës sime.
    E vĂ«shtirĂ« t’ua shpjegosh tĂ« tjerĂ«ve,
    por unë lëshohem krejt
    kur të shoh,
    ndryshoj sy dhe zemër,
    bëhem i moçëm,
    zgjat një grimëkohë,
    sepse unë
    dhe as ti
    s’mund t’ia lejojmĂ« vetes mĂ« shumĂ«.
    Sidoqoftë, ky çast,
    është gjithherë aty,
    sidomos kur të telefonoj
    për të ditur si je,
    ai çast është gjithherë aty, sepse ti je dashuria e jetës sime,
    mospërputhja,
    luftërat,
    kokëfortësitë,
    unë me ty
    dhe për ty
    tĂ« gjitha kĂ«to do mĂ« duhet t’i duroja.
    Nëse më duhet të përshkruaj dashurinë,
    unë flas për të,
    por nëse ndonjëherë më kërkojnë të them diçka
    që shkon përtej dashurisë,
    do të flisja për ty,
    sepse ti reziston
    pavarësisht meje që
    reshta së dashuruari ty prej kohësh./KultPlus.com

    ↗

    Zù Fest, një natë magjike në zemër të Shkodrës

    ✇KultPlus
    By: Kult Plus

    Edicioni i nëntë i Zù Fest nisi midis artit, historisë dhe muzikës.

    Zù Fest është një festival që prej vitesh bashkon zërat më të veçantë të rajonit në një dialog të gjallë mes traditës dhe modernes.

    Me mbështetjen e Bashkimit Evropian, për të nëntin vit radhazi, ky festival mbetet një shembull i diplomacisë kulturore, ku kultura bëhet ura që lidh komunitetet, nxit përfshirjen dhe forcon identitetin evropian të Shqipërisë.

    PikĂ«risht nĂ« kĂ«tĂ« frymĂ«, njĂ« nga pikat kulmore tĂ« mbrĂ«mjes sĂ« parĂ« ishte hapja e ekspozitĂ«s “Me rrojt pa ik?” njĂ« koleksion nomad me 15 piktura nga artistĂ« tĂ« rinj tĂ« rajonit adriatiko-jonian, qĂ« trajtojnĂ« sfidat dhe Ă«ndrrat e rinisĂ« sot.

    Një prej tyre, Ema Bregu nga Shqipëria, solli një qasje të guximshme mbi trashëgiminë kulturore shqiptare.

    Pas një nate të mbushur me tregime, dokumentarë dhe muzikë, festa vazhdon.

    Dy netĂ« tĂ« bukura presin qytetarĂ«t sot dhe nesĂ«r nĂ« KalanĂ« e ShkodrĂ«s, me muzikĂ« e atmosferĂ« qĂ« vetĂ«m ZĂą Fest mund t’i sjellĂ«.

    Edhe kryeparlamentarja, Elisa Spiropali ftoi qytetarët që ta ndjekin këtë festival.

    “Mos e humbisni ZĂą Fest sot dhe nesĂ«r, nĂ« KalanĂ« e mrekullueshme tĂ« ShkodrĂ«s”, shkroi Spiropali nĂ« rrjetet sociale.

    ↗

    Panairi i Artit në Aspen, që synon të jetë si kampi veror i panaireve të artit, rikthehet me edicionin e tij të dytë

    ✇KultPlus
    By: Kult Plus

    Këtë verë, Panairi i Artit në Aspen rikthehet me edicionin e tij të dytë, me përmasa dyfish më të mëdha. Me pothuajse 40 galeri pjesëmarrëse, eventi mbetet ende më i vogël krahasuar me shumë nga homologët e tij në industrinë e artit, por themeluesit po luajnë me idenë e një formati të qëllimshëm, më të vogël dhe më të përzgjedhur, për të tërhequr koleksionistët e pasur dhe të rafinuar të Aspenit.

    Por nuk është vetëm madhësia ajo që i jep këtij panairi avantazh. Aspen Art Fair ka braktisur ambientet e zakonshme të qendrave të konventave, duke zgjedhur në vend të tyre Hotel Jerome, një ndërtim nga vitet 1880 që ka pritur vizitorë që nga koha e etheve të argjendit në Colorado.

    “MĂ« pĂ«lqen ta quaj ‘kamp veror i panairit tĂ« artit’,” thotĂ« bashkĂ«-themeluesja Becca Hoffman, e cila mĂ« parĂ« ka drejtuar panairin e parĂ« tĂ« madh tĂ« artit nĂ« Aspen, “Intersect”, pĂ«rpara se tĂ« niste njĂ« iniciativĂ« tĂ« re sĂ« bashku me themeluesin e GalerisĂ« Hexton, Bob Chase, vitin e kaluar. “Kemi planifikuar ecje nĂ« natyrĂ«, zhytje nĂ« ujĂ« tĂ« ftohtĂ« dhe disa diskutime shumĂ« interesante.”

    Në axhendën e këtij edicioni përfshihen gjithashtu vizita në shtëpitë e koleksionistëve dhe një seri darkash që pritet të tërheqin si emra të njohur të botës së artit ashtu edhe donatorë gjatë kohëzgjatjes së panairit, nga 29 korriku deri më 2 gusht. Brenda hotelit historik Jerome, ekspozuesit do të variojnë nga galeritë e konsoliduara te ato të reja, me një spektër të gjerë nga tregu sekondar, dizajni dhe arti bashkëkohor i sapo krijuar.

    Ndër galeritë që rikthehen nga viti i kaluar janë Perrotin, Galerie Gmurzynska dhe Southern Guild, ndërsa për herë të parë marrin pjesë emra të njohur si Marianne Boesky Gallery, Sean Kelly dhe Vielmetter. Galeritë do të ekspozojnë punët e tyre në dhomat e hotelit Jerome, duke sjellë ndër mend panaire të dashura të artit amerikan si Gramercy International Art Fair në New York.

    KĂ«tĂ« vit, njĂ« nga suitat pritet tĂ« jetĂ« qendra e diskutimeve nĂ« panair. KĂ«shilltarja Wendy Cromwell ka kuruar ekspozitĂ«n e saj tĂ« veçantĂ« me njĂ« pĂ«rzierje dizajni, pikturash dhe qeramike, bazuar mbi romanin e suksesshĂ«m tĂ« Miranda July, “All Fours”, dhe veprĂ«n klasike tĂ« Virginia Woolf-it tĂ« vitit 1929, “A Room of One’s Own”.

    NdĂ«rkohĂ«, vetĂ«m disa dhoma (ose kate) mĂ« tutje, spikasin pikturat me ngjyrosje tĂ« zhytura tĂ« artistit dhe shkrimtarit Oliver Jeffers me galerinĂ« “Praise Shadows”, si dhe nĂ« kopshtin e hotelit, falĂ« Marianne Boesky Gallery, instalacionet sureale tĂ« vĂ«llezĂ«rve Haas me interpretimet e tyre tĂ« veçanta tĂ« ndriçuesve rrugorĂ«. Me njĂ« atmosferĂ« tĂ« pĂ«rzgjedhur, program tĂ« pasur kulturor dhe pjesĂ«marrje tĂ« galerive mĂ« tĂ« njohura ndĂ«rkombĂ«tare, Panairi i Artit nĂ« Aspen po konsolidohet si njĂ« nga ngjarjet mĂ« tĂ« veçanta tĂ« verĂ«s nĂ« botĂ«n e artit bashkĂ«kohor./Cultured/KultPlus.com

    ↗

    Zbulime arkeologjike në Kalanë e Gjirokastrës: Gjendet skeleti i një kalorësi dhe kalit të tij

    ✇KultPlus
    By: Kult Plus

    Gjatë fazës përmbyllëse të gërmimeve arkeologjike në kalanë e Gjirokastrës, janë identifikuar mbetjet skeletore të një mashkulli të ri, të pozicionuar brenda një muri të periudhës së antikitetit të vonë, së bashku me skeletin e një kali të zbuluar në afërsi.

    Struktura në fjalë i përket një faze më të hershme fortifikimi, ndoshta e shek VI e.s , e cila më pas është dëmtuar dhe ripërdorur si bazament për ndërtimet mesjetare.

    Pamela Llapaj, drejtuesja e gërmimeve, tha se kanë gjetur një mur të antikitetit të vonë, që ka qenë një nga fortifikimet më të hershme, i cili është prishur dhe përdorur si themel për muret e mesjetës më pas.

    “PĂ«rveç gjetjeve tĂ« qeramikĂ«s, kemi pasur edhe njĂ« skelet njeriu tĂ« vendosur brenda nĂ« mur dhe njĂ« skelet kali”, tha Llapaj, raporton TopChannel.

    Siç raporton ky medium, skeleti i njeriut është zbuluar i shtrirë diagonalisht, me bustin brenda murit dhe këmbët që dilnin jashtë tij. Pak më larg, por në të njëjtin nivel dhe kontekst ndërtimor, është zbuluar skeleti i një kali.

    Pozicioni i skeletit ngre hipoteza për një formë të pazakontë varrimi, ndoshta me funksion ritual apo simbolik, tipik për figura ushtarake të kohës.

    “PĂ«r momentin gĂ«rmimet mbyllen, por janĂ« shumĂ« interesante sepse po gjejmĂ« themele mĂ« tĂ« hershme, faza jetese dhe fortifikimi pĂ«r tĂ« cilat nuk dihet asgjĂ«, dhe ndoshta studimet e mĂ«vonshme do tĂ« sjellin mĂ« shumĂ« informacion pĂ«r kĂ«to periudha tĂ« panjohura tĂ« historisĂ« sonĂ«â€, citohet tĂ« ketĂ« thĂ«nĂ« drejtuesja e gĂ«rmimeve, Pamela Llapaj.

    Ky zbulim pason punën e mëparshme të arkeologut Damian Komata, i cili kishte identifikuar një pjesë muri brenda galerisë së kalasë.

    Lapaj tha se Komata “kishte gjetur pikĂ«risht njĂ« mur brenda galerisĂ« dhe ne vijuam gĂ«rmimet, duke gjetur pjesĂ«n tjetĂ«r tĂ« murit”.

    Edhe pse konkluzionet përfundimtare do të varen nga analizat e mëtejshme antropologjike dhe stratigrafike, vetë fakti që një individ, ndoshta luftëtar, dhe kali i tij janë gjetur në këtë pozicion, e pasuron mozaikun historik të zonës dhe nxit pyetje të reja mbi zakonet dhe praktikën funerale të kohës.

    Gjetjet e këtij sezoni pritet të kontribuojnë në ndriçimin e një periudhe disi të errët e ende pak të njohur të historisë.

    ↗

    Mozaiku sensual, i vjedhur nga një oficer gjerman gjatë Luftës së Dytë Botërore, kthehet në Pompei

    ✇KultPlus
    By: Kult Plus

    Një mozaik erotik, i vjedhur nga një kapiten nazist gjatë Luftës së Dytë Botërore, është kthyer në sitin antik të Pompeit.

    Mozaiku i vogël, që paraqet një burrë të shtrirë në një divan duke u shërbyer nga një grua me veshje të pakët, mund të ketë zbukuruar dyshemenë e një dhome gjumi në një vilë romake, tha Parku Arkeologjik i Pompeit në një deklaratë.

    Kur Pompei u shkatërrua nga shpërthimi i Vezuvit në vitin 79 pas Krishtit, ndërtesat, mijëra banorë dhe ky mozaik u mbuluan nga shtresa të hirit.

    Kjo mbulesë e ruajti në mënyrë të përkryer qytetin për më shumë se 1,600 vjet, duke e bërë atë një nga sitet më të rëndësishme arkeologjike në botë, pasi ofron një pamje të paçmueshme mbi jetën e përditshme romake.

    Pavarësisht se daton nga fundi i shekullit të 1 para Krishtit deri në shekullin e 1 pas Krishtit, mozaiku është ende me ngjyra të gjalla dhe të gjitha pllakat janë të paprekura, përcjellë KultPlus.

    Gjatë Luftës së Dytë Botërore, shumë zona të Pompeit ishin tashmë zbuluar. Ky mozaik, sipas pjesëtarëve të parkut arkeologjik, u vodh nga një kapiten i Wehrmacht, që mbikqyrte zinxhirin ushtarak të furnizimit të Gjermanisë në Itali gjatë luftës.

    Ai ia dhuroi atë një qytetari gjerman pa emër, të cilit trashëgimtarët i kontaktuan policinë italiane duke pyetur se si mund ta kthenin.

    Një njësi specialiste e policisë italiane, përgjegjëse për mbrojtjen e trashëgimisë kulturore të vendit, më pas investigoi prejardhjen e mozaikut, duke e lidhur tentativisht atë me zonën e shkatërruar nga Vezuvio, megjithëse mungonin disa informacione mbi zbulimin e tij.

    “Çdo artefakt i plaçkitur qĂ« kthehet Ă«shtĂ« njĂ« plagĂ« qĂ« shĂ«rohet, prandaj shprehim mirĂ«njohjen tonĂ« pĂ«r PunĂ«n e NjĂ«sisĂ« sĂ« Mbrojtjes. Plaga nuk qĂ«ndron aq shumĂ« nĂ« vlerĂ«n materiale tĂ« veprĂ«s, por nĂ« vlerĂ«n e saj historike, njĂ« vlerĂ« qĂ« cenohet rĂ«ndĂ« nga trafiku i paligjshĂ«m i antikiteteve,” tha Gabriel Zuchtriegel, drejtori i Parkut Arkeologjik tĂ« Pompeit, nĂ« njĂ« deklaratĂ«.

    “Nuk e dimĂ« prejardhjen e saktĂ« tĂ« artefaktit dhe me gjasĂ« as nuk do ta dimĂ« kurrĂ«,” shtoi ai, duke theksuar se parku do tĂ« kryejĂ« teste tĂ« mĂ«tejshme pĂ«r tĂ« rindĂ«rtuar historinĂ« e mozaikut sa mĂ« shumĂ« qĂ« tĂ« jetĂ« e mundur.

    Mozaiku do të ekspozohet përkohësisht në një muze në Pompei për shikim publik.

    Arti erotik është zbuluar më parë në Pompei. Arkeologët zbuluan një shtëpi të vogël të mbushur me afreske të hollësishme dhe ndonjëherë provokuese, në tetor 2024. Një tjetër shtëpi me afreske të guximshme u hap për publikun në janar 2023 pas një periudhe 20-vjeçare mbylljeje. Ndërsa një afresk tjetër, që paraqet një skenë erotike nga miti grek i Ledës dhe rosës, u zbulua në vitin 2018./CNN/KultPlus.com

    ↗

    ‘Ari i bardhë’ i fshehur nĂ«n tokĂ«, gjuetia e re pĂ«r hidrogjenin natyror

    ✇KultPlus
    By: Kult Plus

    NjĂ« burim i ri premtues energjie po ngjall entuziazĂ«m nĂ« mesin e shkencĂ«tarĂ«ve dhe investitorĂ«ve nĂ« mbarĂ« botĂ«n, hidrogjeni natyror, i njohur ndryshe si “hidrogjeni i bardhĂ«â€. I prodhuar natyrshĂ«m nĂ«n tokĂ« pĂ«rmes reaksioneve gjeologjike, ky lloj hidrogjeni po shihet si alternativa mĂ« premtuese pĂ«r energjinĂ« e pastĂ«r tĂ« sĂ« ardhmes.

    Ndryshe nga hidrogjeni “jeshil” dhe “blu”, tĂ« cilĂ«t kĂ«rkojnĂ« procese komplekse dhe tĂ« kushtueshme pĂ«r t’u prodhuar, hidrogjeni i bardhĂ« Ă«shtĂ« i pranishĂ«m nĂ« thellĂ«sitĂ« e TokĂ«s dhe mund tĂ« shfrytĂ«zohet pa ndotje tĂ« konsiderueshme. Sipas njĂ« studimi tĂ« ShĂ«rbimit Gjeologjik tĂ« SHBA-sĂ« (USGS) tĂ« vitit 2024, nĂ«ntoka e TokĂ«s mund tĂ« pĂ«rmbajĂ« nga 1 miliard deri nĂ« 10 trilion tonĂ« hidrogjen natyror, me njĂ« vlerĂ«sim mesatar prej 5.6 trilion tonĂ«sh, pĂ«rcjellĂ« KultPlus.

    MegjithĂ«se shumica e kĂ«tij hidrogjeni Ă«shtĂ« ndoshta shumĂ« e thellĂ« ose nĂ« zona tĂ« paarritshme pĂ«r t’u shfrytĂ«zuar ekonomikisht, edhe vetĂ«m 2% e tij do tĂ« mjaftonte pĂ«r tĂ« pĂ«rmbushur kĂ«rkesĂ«n globale pĂ«r rreth 200 vjet.

    Interesi për këtë burim ka nisur të rritet ndjeshëm. Deri më sot, rreth 60 kompani janë duke eksploruar mundësitë për nxjerrjen e tij dhe investimet janë rritur në mbi 1 miliard dollarë, sipas gjeokimistit francez Eric Gaucher, i cili udhëheq një grup ekspertësh të krijuar nga Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë (IEA).

    E vetmja zonë ku hidrogjeni i bardhë po përdoret aktualisht është fshati Bourakébougou në Mali, ku u zbulua rastësisht në vitin 1987 gjatë hapjes së një puse për ujë. Që atëherë, ai përdoret për të prodhuar energji elektrike për komunitetin lokal.

    MegjithatĂ«, sfidat mbeten tĂ« mĂ«dha. Hidrogjeni Ă«shtĂ« i vĂ«shtirĂ« pĂ«r t’u zbuluar dhe pĂ«r t’u magazinuar, ndĂ«rsa disa rezervuarĂ« mund tĂ« pĂ«rmbajnĂ« gjithashtu metan, i cili nĂ«se lirohet, mund tĂ« zvogĂ«lojĂ« pĂ«rfitimet klimaterike tĂ« hidrogjenit tĂ« bardhĂ«. PĂ«r mĂ« tepĂ«r, ka ende paqartĂ«si nĂ«se hidrogjeni i bardhĂ« gjenerohet mjaftueshĂ«m shpejt pĂ«r t’u konsideruar njĂ« burim i rinovueshĂ«m nĂ« shkallĂ« tĂ« gjerĂ«.

    Sipas profesor Laurent Truche nga Universiteti Grenoble Alpes, “ritmi i prodhimit natyror tĂ« hidrogjenit Ă«shtĂ« disa herĂ« mĂ« i ngadaltĂ« sesa kĂ«rkesa e mundshme industriale.”

    MegjithatĂ«, entuziazmi pĂ«r kĂ«tĂ« burim tĂ« ri Ă«shtĂ« i krahasueshĂ«m me fillimet e epokĂ«s sĂ« naftĂ«s nĂ« 1859, kur Edwin Drake zbuloi pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« “arin e zi” nĂ« Pensilvani. Tani, eksploruesit e shekullit XXI shpresojnĂ« se “ari i bardhĂ«â€ do tĂ« luajĂ« njĂ« rol tĂ« ngjashĂ«m nĂ« tranzicionin drejt njĂ« tĂ« ardhmeje me mĂ« pak karbon./BBC/KultPlus.com

    ↗

    Premiera e filmit ‘Isha vetĂ«m 10 vjeç’ dhe promovimi i librit ‘Besa dhe burrĂ«ria’ nĂ« PejĂ« – njĂ« homazh pĂ«r humanizmin nĂ« kohĂ« lufte

    ✇KultPlus
    By: Kult Plus

    Autori dhe dokumentaristi malazez Velibor Çoviq ishte nĂ« qendĂ«r tĂ« njĂ« ngjarjeje tĂ« veçantĂ« kulturore nĂ« PejĂ«, ku u shfaq pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« nĂ« KosovĂ« dokumentari i tij “Isha vetĂ«m 10 vjeç”, dhe u promovua libri “Besa dhe burrĂ«ria”.

    Ky aktivitet u organizua nĂ« kuadĂ«r tĂ« programit kulturor tĂ« AmbasadĂ«s sĂ« Malit tĂ« Zi nĂ« KosovĂ«, “NĂ« rrugĂ«tim: nga Dita e PavarĂ«sisĂ« deri te Dita e ShtetĂ«sisĂ«â€, dhe solli nĂ« vĂ«mendje njĂ« prej kapitujve mĂ« tĂ« ndjeshĂ«m tĂ« historisĂ« sĂ« re tĂ« rajonit, vitin 1999, kur Mali i Zi hapi dyert pĂ«r mĂ« shumĂ« se 100 mijĂ« refugjatĂ« nga Kosova, pa dallim feje apo pĂ«rkatĂ«sie etnike.

    Filmi dokumentar, i cili trajton pĂ«rjetimet e fĂ«mijĂ«ve tĂ« zhvendosur dhe dimensionin njerĂ«zor tĂ« solidaritetit malazez gjatĂ« kohĂ«s sĂ« luftĂ«s, Ă«shtĂ« shpĂ«rblyer me çmim tĂ« posaçëm nĂ« Festivalin NdĂ«rkombĂ«tar tĂ« Filmit nĂ« Njujork, pĂ«r “kontribut tĂ« jashtĂ«zakonshĂ«m nĂ« filmin dokumentar”, duke u vlerĂ«suar si njĂ« dĂ«shmi e vlerave universale njerĂ«zore nĂ« mes tĂ« trashĂ«gimisĂ« sĂ« dhimbshme tĂ« luftĂ«s.

    NdĂ«rkohĂ«, libri “Besa dhe burrĂ«ria” mbledh rrĂ«fime reale dhe intervista, pĂ«rfshirĂ« edhe atĂ« me presidenten e KosovĂ«s, Vjosa Osmani-Sadriu, me titull “Nga refugjate nĂ« presidente”, e cila pĂ«rmes fjalĂ«s sĂ« saj sjell njĂ« kujtim tĂ« gjallĂ« dhe mirĂ«njohĂ«s pĂ«r mikpritjen e treguar nga qytetarĂ«t e Malit tĂ« Zi nĂ« kohĂ«n kur shumĂ« familje shqiptare po iknin nga lufta.

    Aktiviteti kulturor në Pejë nuk ishte vetëm një promovim kulturor, por një thirrje për reflektim mbi vlerat që i tejkalojnë kufijtë dhe kohën, si besa, burrëria dhe humanizmi./ KultPlus.com

    ❌