Nga Katarina Zimmer- Trokitje, trokitje, trokitje. Trokitje, trokitje, trokitje. Ja ku ishte përsëri: zhurma e pandërprerë nga fqinjët e mi të rinj në katin e sipërm, me sa duket ende duke varur fotografi ose duke montuar mobilje të reja. Në ndërtesën time të izoluar mirë në Berlinin qendror, zhurma ishte shumë më poshtë decibelëve që do të irritonin këdo tjetër. Por më çoi në tërbim.
NjĂ« ndjesi e fortĂ« stresi mĂ« pĂ«rshkoi trupin. Edhe mĂ« keq ishte ankthi: âKur do tĂ« mbarojnĂ«?â
Kjo nuk Ă«shtĂ« e vetmja zhurmĂ« qĂ« mĂ« shqetĂ«son. VĂ«rej zhurmĂ«n nĂ« tavanet e mi ndĂ«rsa njerĂ«zit pĂ«rgatiten pĂ«r tĂ« fjetur. Diku nĂ« ndĂ«rtesĂ«, dĂ«gjoj gumĂ«zhimĂ«n e lartĂ« tĂ« njĂ« fshese me korrent dhe zhurmĂ«n e mbytur tĂ« njĂ« lavatriçeje. Qenin e fqinjit duke lehuar pĂ«r njĂ« Ă«mbĂ«lsirĂ«. Zhurma â sado e lehtĂ« â mĂ« prish pĂ«rqendrimin dhe qetĂ«sinĂ« mendore.
Mund të thuhet me të drejtë se unë, së bashku me 10% deri në 40% të popullsisë së përgjithshme, jam e ndjeshme ndaj zhurmës, që do të thotë se ndihem më e mërzitur dhe e shqetësuar nga zhurma sesa një person mesatar.
Do tĂ« ishte e lehtĂ« ta shpĂ«rfillnim ndjeshmĂ«rinĂ« ndaj zhurmĂ«s si njĂ« tĂ« metĂ« personaliteti, njĂ« simptomĂ« e tĂ« qenit nĂ« pĂ«rgjithĂ«si agresiv, ankues dhe nervoz. Por, vitet e fundit, shkencĂ«tarĂ«t kanĂ« mĂ«suar se ajo ka rrĂ«njĂ« tĂ« vĂ«rteta biologjike. Truri i njerĂ«zve tĂ« ndjeshĂ«m ndaj zhurmĂ«s reagon ndryshe ndaj tingujve dhe disa mund tĂ« lindin nĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ« tĂ« tillĂ«. PĂ«r mĂ« tepĂ«r, kjo ndikon jo vetĂ«m nĂ« humorin e menjĂ«hershĂ«m tĂ« njerĂ«zve, por edhe nĂ« shĂ«ndetin e tyre mendor dhe fizik afatgjatĂ«. NdĂ«rsa ka pak zgjidhje tĂ« lehta, tĂ« qenit i vetĂ«dijshĂ«m pĂ«r kĂ«to efekte mund tâi ndihmojĂ« njerĂ«zit e ndjeshĂ«m ndaj zhurmĂ«s tĂ« ndĂ«rmarrin veprime pĂ«r ta bĂ«rĂ« jetĂ«n e tyre mĂ« tĂ« tolerueshme.
âKa qenĂ« njĂ« nga ato çështje qĂ« mund ta quajmĂ« njĂ« lloj shporte⊠qĂ« thjesht shtyhet tej nga profesionistĂ«t e shĂ«ndetitâ, thotĂ« neuroshkencĂ«tari Daniel Shepherd i Universitetit tĂ« TeknologjisĂ« nĂ« Auckland nĂ« ZelandĂ«n e Re. VetĂ«m vitet e fundit ânjerĂ«zit kanĂ« filluar tĂ« thonĂ«, nĂ« rregull, kjo Ă«shtĂ« nĂ« njĂ« nivel pĂ«rjetimi qĂ« ndikon vĂ«rtet te pacientĂ«tâ, shton ai. âNe duhet tĂ« fillojmĂ« ta trajtojmĂ« kĂ«tĂ«.â
Ndjeshmëria ndaj zhurmës nuk është një diagnozë formale mjekësore. Njerëzit mund të zbulojnë nëse janë të ndjeshëm ndaj zhurmës duke plotësuar pyetësorë si shkalla e ndjeshmërisë ndaj zhurmës me 21 pyetje (për shembull, nëse ju shqetësojnë njerëzit që pëshpërisin ose rrudhosin mbështjellësit e ëmbëlsirave në një kinema, nëse zemëroheni nga njerëzit që bëjnë zhurmë kur përpiqeni të flini ose të punoni, edhe nëse tingulli i muzikës ju shqetëson nëse përpiqeni të përqendroheni.)
Ndjeshmëria ndaj zhurmës është e ndryshme nga gjendjet e tjera që lidhen me tingujt, si mizofonia. Kjo është një tolerancë specifike e zvogëluar ndaj tingujve të caktuar, si përtypja, trokitja ose tik-tak-u, të cilat shkaktojnë ndjenja intensive neverie ose zemërimi, shpjegon Jennifer Brout, kliniciste. Ndjeshmëria ndaj zhurmës është gjithashtu e ndryshme nga hiperakuzia, ku njerëzit ndiejnë dhimbje ose shqetësim ekstrem sepse i perceptojnë tingujt më me zë të lartë sesa janë në të vërtetë.
Ndjeshmëria ndaj zhurmës, në të kundërt, është një reaktivitet i përgjithshëm ndaj të gjithë tingujve, pavarësisht se sa të lartë perceptohen ose sa të lartë janë në të vërtetë. Të paktën, njerëzit e ndjeshëm ndaj zhurmës e gjejnë tingullin shqetësues dhe bëhen të bezdisshëm, të zemëruar, ose edhe të frikësuar ose në ankth.
âMbaj mend njĂ« person qĂ« e pĂ«rshkroi atĂ« si tĂ« kesh njĂ« mushkonjĂ« qĂ« fluturon rreth tejeâ, thotĂ« Shepherd. âThjesht nuk mund tĂ« mos i kushtosh vĂ«mendje.â
PĂ«r ata qĂ« kanĂ« frikĂ« nga zhurma, kjo gjendje mund tâi stresojĂ« aq shumĂ« sa trupat e tyre tĂ« kalojnĂ« nĂ« njĂ« reagim âlufto ose ikâ. âRrahjet e zemrĂ«s rriten, tensioni i gjakut rritetâ, thotĂ« Stephen Stansfeld, psikiatĂ«r dhe profesor emeritus nĂ« Universitetin Queen Mary tĂ« LondrĂ«s.
Ekspozimi ndaj zhurmës është lidhur gjithashtu me një sërë efektesh afatgjata shëndetësore, duke përfshirë sëmundjet e zemrës dhe diabetin dhe njerëzit e ndjeshëm ndaj zhurmës mund të vuajnë më shumë nga ndikimet në shëndetin mendor, thotë Stansfeld. Në një studim të vitit 2021, Stansfeld dhe kolegët anketuan 2,398 burra në qytetin uellsian të Caerphilly, të cilët ishin të ekspozuar ndaj niveleve të ndryshme të zhurmës së trafikut rrugor. Ata që ishin të ndjeshëm ndaj zhurmës kishin më shumë gjasa të kishin ankth dhe depresion afatgjatë.
Ndërsa kjo mund të jetë pjesërisht për shkak se njerëzit e shqetësuar janë më vigjilentë në lidhje me mjedisin e tyre dhe për këtë arsye më shumë gjasa të vënë re zhurmën, është gjithashtu e mundur që të qenit i ndjeshëm ndaj zhurmës mund ta përkeqësojë ankthin. Dhe, një anketë e vitit 2023 me 1,244 të rritur që jetojnë pranë aeroporteve në Francë zbuloi se njerëzit e bezdisur rëndë nga nivelet e zhurmës së avionëve, veçanërisht disa individë të ndjeshëm ndaj zhurmës, kishin më shumë gjasa ta vlerësonin shëndetin e tyre të përgjithshëm si të dobët.
Por pse disa njerĂ«z reagojnĂ« mĂ« negativisht ndaj zhurmĂ«s sesa tĂ« tjerĂ«t? Studimet mbi trurin e njerĂ«zve tĂ« ndjeshĂ«m ndaj zhurmĂ«s zbulojnĂ« disa tĂ« dhĂ«na. Kur Shepherd dhe kolegĂ«t i lidhĂ«n njerĂ«zit me pajisje qĂ« matnin aktivitetin elektrik nĂ« trurin e tyre, ata pa ndjeshmĂ«ri ndaj zhurmĂ«s treguan aktivitet tĂ« shtuar vetĂ«m kur studiuesit u luanin tinguj kĂ«rcĂ«nues. Por te njerĂ«zit e ndjeshĂ«m ndaj zhurmĂ«s, âtruri i tyre tenton tĂ« rrisĂ« shpejtĂ«sinĂ« pavarĂ«sisht nga tingulli, qoftĂ« njĂ« tingull kĂ«rcĂ«nues apo njĂ« tingull jo kĂ«rcĂ«nuesâ, kujton Shepherd.
Si Shepherd ashtu edhe neuroshkencëtarja Elvira Brattico e Universitetit Aarhus të Danimarkës kanë gjetur në mënyrë të pavarur prova se kjo ka të bëjë me mënyrën se si truri filtron informacionin rreth tingujve të parëndësishëm. Ekipi i Shepherd gjeti prova se tek njerëzit e ndjeshëm ndaj zhurmës, një grumbull specifik qelizash brenda bërthamës mediale genikulare, një stacion transmetimi për informacionin e zërit që hyn në tru, janë më pak efikase në këtë detyrë filtrimi krahasuar me trurin e atyre pa këtë gjendje.
NdĂ«rsa shumica e njerĂ«zve mund ta âfiltrojnĂ« kĂ«tĂ« informacion dhe tĂ« vazhdojnĂ« me jetĂ«n, ata qĂ« kanĂ« ndjeshmĂ«ri ndaj zhurmĂ«s nuk e bĂ«jnĂ« aq lehtĂ«â, thotĂ« ai.
Njerëzit me ankth, skizofreni dhe autizëm kanë veçanërisht gjasa të zhvillojnë ndjeshmëri ndaj zhurmës. Ndërsa disa njerëz mund ta zhvillojnë atë pas pësimit të lëndimeve traumatike të trurit, për shumicën zakonisht është diçka që vazhdon gjatë gjithë jetës, thotë Stansfeld.
Zgjidhja ideale, sigurisht, do tĂ« ishte tĂ« trajtoheshin vetĂ« burimet e zhurmĂ«s. Planifikuesit urbanĂ« mund tĂ« ndĂ«rtonin oborre tĂ« qeta tĂ« brendshme pĂ«r ndĂ«rtesat e banimit, tĂ« pĂ«rdornin pĂ«rbĂ«rĂ«s tĂ« gomuar tĂ« asfaltit qĂ« zvogĂ«lojnĂ« zhurmĂ«n e trafikut ose tĂ« ngrinin mure qĂ« shpĂ«rqendrojnĂ« zhurmĂ«n rreth autostradave dhe zonave tĂ« zhurmshme si autostradat. Disa qytete nĂ« BelgjikĂ« dhe FrancĂ« kanĂ« filluar tashmĂ« zbatimin e masave tĂ« tilla, si dhe uljen e kufijve tĂ« shpejtĂ«sisĂ« sĂ« automjeteve, inkurajimin e infrastrukturĂ«s sĂ« biçikletave dhe krijimin e zonave tĂ« qeta nĂ« parqe dhe pĂ«rgjatĂ« lumenjve. NdĂ«rsa zhurma Ă«shtĂ« njĂ« shkak i vĂ«rtetĂ« i problemeve shĂ«ndetĂ«sore, âĂ«shtĂ« gjithashtu njĂ« shkak qĂ« Ă«shtĂ« potencialisht i shmangshĂ«mâ, thotĂ« Stansfeld.
Por progresi Ă«shtĂ« i ngadaltĂ«, duke i lĂ«nĂ« shumĂ« njerĂ«z tĂ« ndjeshĂ«m ndaj zhurmĂ«s tĂ« kujdesen vetĂ« pĂ«r veten e tyre, pĂ«r shembull duke shmangur zonat e zhurmshme, duke i izoluar hapĂ«sirat e tyre tĂ« jetesĂ«s nga zhurma ose duke pĂ«rdorur tapa veshĂ«sh, mbrojtĂ«se veshĂ«sh ose kufje qĂ« anulojnĂ« zhurmĂ«n. Por kĂ«to metoda shpesh thjesht i zbutin zhurmat nĂ« vend qĂ« tâi heqin ato krejtĂ«sisht.
âEdhe zhurmat e qeta mund tĂ« jenĂ« bezdisĂ«se pĂ«r njĂ« person tĂ« ndjeshĂ«m ndaj zhurmĂ«sâ, thotĂ« Brattico.
Ndonjëherë, trajtimi i sëmundjeve themelore si ankthi me ilaçe mund të ndihmojë, thotë Stansfeld. Terapia njohëse e sjelljes, një lloj terapie me të folur që përqendrohet në menaxhimin e reagimeve dhe sjelljeve psikologjike të dikujt, mund të ketë kuptim në mjediset ku njerëzit kanë frikë nga zhurma.
âUnĂ« vetĂ« trajtova dikĂ« me terapi njohĂ«se tĂ« sjelljes dhe mendoj se mund tĂ« jetĂ« mjaft e dobishmeâ, thotĂ« Stansfeld.
Burimi: BBC. PĂ«rshtati: Gazeta Si.
The post Si e prish ndjeshmëria ndaj zhurmës mendjen, trurin dhe trupin appeared first on Gazeta Si.
Login
