Së pari dhe më kryesorja, ndodhi përmbytja shkatërruese në Teksas që mbyti më shumë se 130 njerëz natën e 4 korrikut, shkruan CNN.
Por ngjarjet e përmbytjeve të menjëhershme janë përqendruar edhe diku tjetër, transmeton Telegrafi.
Tre persona humbĂ«n jetĂ«n nĂ« njĂ« pĂ«rmbytje tĂ« menjĂ«hershme qĂ« lidhej me shirat e rrĂ«mbyeshĂ«m qĂ« ranĂ« mbi njĂ« âplagĂ«â djegieje nga zjarret nĂ« Ruidoso, New Mexico, mĂ« 8 korrik.
Disa rrugĂ« kryesore nĂ« Ăikago u vunĂ« papritmas nĂ«n ujĂ« kur njĂ« ngjarje reshjesh 1,000-vjeçare goditi nĂ« fillim tĂ« korrikut.
Në pjesë të Karolinës së Veriut, mbetjet e stuhisë tropikale Chantal çuan në shira të rrëmbyeshëm dhe përmbytje vdekjeprurëse në të njëjtën fundjavë me tragjedinë e Teksasit.
Në New York, uji vërshoi në tunelet e metrosë kur qyteti pa reshjet e dyta më të dendura në një orë më 14 korrik, me përmbytje të menjëhershme të përhapura që zgjatën deri më 15.
Dhe javën e kaluar, ishte radha e Kansas City për të përmbytur më 17 korrik.
Disa nga këto përmbytje rezultuan nga reshjet që kanë një frekuencë kthimi prej rreth 1,000 vjetësh, që do të thotë se kanë vetëm një shans 0.1% të ndodhin në çdo vit të caktuar.
Por ndryshimi i klimës po i ngarkon zaret në favor të reshjeve ekstreme.
âKur flasim pĂ«r shembull pĂ«r ngjarje â1000-vjeçareâ, po flasim pĂ«r gjasat e kĂ«tyre ngjarjeve nĂ« mungesĂ« tĂ« ngrohjes sĂ« shkaktuar nga njeriu (domethĂ«nĂ« sa shpesh do tâi prisnim ato vetĂ«m nga ndryshueshmĂ«ria natyrore)â, tha shkencĂ«tari i klimĂ«s Michael Mann i Universitetit tĂ« PensilvanisĂ«.
âKĂ«to ngjarje janĂ« sigurisht shumĂ« mĂ« tĂ« shpeshta *pĂ«r shkak* tĂ« ngrohjes sĂ« shkaktuar nga njeriuâ, tha ai nĂ« njĂ« email.
Por hulumtimi i tij ka identifikuar faktorĂ« tĂ« tjerĂ«, siç janĂ« modelet e vazhdueshme tĂ« motit nĂ« shkallĂ« tĂ« gjerĂ« tĂ« njohura si ârezonancĂ« atmosferikeâ, qĂ« mund ta bĂ«jnĂ« motin ekstrem, pĂ«rfshirĂ« pĂ«rmbytjet, edhe mĂ« tĂ« mundshĂ«m.
Ashtu si valët e zërit ose valët e oqeanit mund të rezonojnë dhe të përforcojnë njëra-tjetrën, rezonanca atmosferike mund të ndodhë me modelet e valëzuara të rrjedhave të ajrit në atmosferën e sipërme, duke rezultuar në sisteme moti që qëndrojnë në vend për javë të tëra.
Një studim i kohëve të fundit mbi të cilin punoi Mann, zbuloi se modele të tilla moti janë trefishuar në incidencë që nga mesi i shekullit të 20-të gjatë muajve të verës.
Problemi Ă«shtĂ« se kĂ«to modele ânuk janĂ« domosdoshmĂ«risht tĂ« kapura mirĂ« nĂ« modelet e klimĂ«sâ, tha ai.
Kjo rrit pasigurinë në lidhje me parashikimet e ardhshme për tendencat ekstreme të motit.
Ndikimi i ndryshimeve klimatike në reshjet e dendura të shiut është më i dukshëm kur bëhet fjalë për ngjarje ekstreme afatshkurtra, si ajo që ka ndodhur vazhdimisht këtë verë, sipas Swain.
âNuk janĂ« reshjet mesatare ato qĂ« preken mĂ« shumĂ« nga ndryshimet klimatike,â tha Swain.
âĂshtĂ« vĂ«rtet matematikisht e saktĂ« qĂ« sa mĂ« ekstreme tĂ« jetĂ« ngjarja e shiut, aq mĂ« e qartĂ« Ă«shtĂ« lidhja me ndryshimet klimatikeâ, shtoi ai.
Fizika se si ngrohja globale ndikon në ngjarjet e reshjeve të dendura të shiut është e njohur mirë, sipas shkencëtares së klimës Kate Marvel.
âKy Ă«shtĂ« pothuajse njĂ« shembull shkollor i ndikimeve tĂ« ndryshimeve klimatikeâ, i tha ajo CNN.
âShkenca qĂ« qĂ«ndron pas kĂ«saj Ă«shtĂ« aq bazike sa mund ta shihni nĂ« jetĂ«n e pĂ«rditshme. Uji i ngrohtĂ« nxit mĂ« shumĂ« avullim â banjoja bĂ«het shumĂ« mĂ« e avullueshme pas njĂ« banje tĂ« nxehtĂ« sesa pas njĂ« banje tĂ« ftohtĂ«â, tha ajo.
âAjri i ngrohtĂ« pĂ«rmban mĂ« shumĂ« avuj uji â njĂ« birrĂ« e ftohtĂ« laget nga jashtĂ« nĂ« njĂ« ditĂ« tĂ« nxehtĂ«, sepse kur ajri bie nĂ« kontakt me sipĂ«rfaqen mĂ« tĂ« ftohtĂ«, duhet tĂ« kondensojĂ« avujt e tij tĂ« ujitâ, tha Marvel.
âToka e ngrohtĂ« e bĂ«n mĂ« tĂ« lehtĂ« qĂ« ajri i lagĂ«sht tĂ« ngrihet lart â kjo Ă«shtĂ« arsyeja pse ndodhin stuhi nĂ« pasditet e nxehta tĂ« verĂ«s. NĂ«se i bashkoni tĂ« gjitha kĂ«to, do tĂ« keni kushtet perfekte pĂ«r shira tĂ« rrĂ«mbyeshĂ«mâ, tha Marvel, autore e librit tĂ« ri pĂ«r klimĂ«n âNatyra NjerĂ«zoreâ.
âNĂ«se njĂ« shi i rrĂ«mbyeshĂ«m shndĂ«rrohet nĂ« njĂ« pĂ«rmbytje katastrofike varet nga shumĂ« gjĂ«ra: sa poroz Ă«shtĂ« toka, topografia e zonĂ«s, njerĂ«zit dhe gjĂ«rat nĂ« rrezik. Por nuk ka absolutisht asnjĂ« dyshim se ndryshimi i klimĂ«s, i shkaktuar nga emetimet njerĂ«zore tĂ« gazrave serrĂ«, po i bĂ«n reshjet ekstreme tĂ« shiut edhe mĂ« ekstremeâ, shtoi ai. /Telegrafi/
The post Vera e përmbytjeve në të gjithë SHBA-në, shkencëtarët kanë një shpjegim pse po ndodhë kjo appeared first on Telegrafi.
Login
