❌

Normal view

There are new articles available, click to refresh the page.
Today — 12 July 2025Main stream

Netanyahu i tha Trumpit se Izraeli mund ta sulmojë sërish Iranin

✇Telegrafi
By: Nol Elshani
12 July 2025 at 14:00

Gjatë një vizite në Uashington, kryeministri izraelit, Benjamin Netanyahu thuhet se i ka thënë presidentit amerikan, Donald Trump se Tel Avivi mund të ndërmarrë sulme të reja kundër Iranit.

Ndërsa ishte ulur përballë kryeministrit izraelit të hënën në Shtëpinë e Bardhë, lideri amerikan tha se shpresonte që nuk do të ketë më bombardime amerikane ndaj Iranit.

“Nuk mund ta imagjinoj qĂ« do tĂ« dĂ«shiroja ta bĂ«ja njĂ« gjĂ« tĂ« tillĂ«â€, tha Trump.

Më pas, në një bisedë private, Netanyahu i tha Trumpit se Izraeli do të ndërmerrte sulme të mëtejshme ushtarake nëse Irani vazhdon të përparojë drejt armës bërthamore. Trump u përgjigj se ishte në favor të një zgjidhjeje diplomatike me Teheranin, por se në përgjithësi nuk ishte kundër planit izraelit.

Bisedat e tyre, të cilat Wall Street Journal i përshkruan duke cituar zyrtarë të lartë amerikanë dhe izraelitë, nxjerrin në pah llogaritjet e ndryshme me të cilat përballen të tre vendet pas sulmeve të muajit të kaluar nga Izraeli dhe SHBA ndaj objekteve bërthamore iraniane.

“Trump po mbĂ«shtetet te kĂ«rcĂ«nimi i sulmeve tĂ« mĂ«tejshme pĂ«r tĂ« ushtruar presion mbi Teheranin qĂ« tĂ« arrijĂ« njĂ« marrĂ«veshje qĂ« do ta pengonte atĂ« tĂ« ndĂ«rtonte armĂ« bĂ«rthamore. Izraeli Ă«shtĂ« skeptik se njĂ« zgjidhje diplomatike do ta ndalonte Iranin tĂ« pĂ«rpiqej fshehurazi pĂ«r armĂ« bĂ«rthamore. Teherani, nga ana tjetĂ«r, po kĂ«rkon garanci se nuk do tĂ« pĂ«rballet me bombardime tĂ« tjera nĂ« kĂ«mbim tĂ« vazhdimit tĂ« bisedimeve me Uashingtonin,” shkruan WSJ.

Një zyrtar i lartë izraelit ka thënë se Izraeli nuk do të kërkonte domosdoshmërisht një miratim të drejtpërdrejtë nga SHBA-ja për të vazhduar sulmet ndaj Iranit.

Megjithatë, në varësi të shkallës së përpjekjeve iraniane për të rifilluar programin bërthamor, Netanyahu mund të përballet me kundërshtimin e Trumpit, i cili dëshiron të ruajë rrugën diplomatike me Teheranin. /Telegrafi/

The post Netanyahu i tha Trumpit se Izraeli mund ta sulmojë sërish Iranin appeared first on Telegrafi.

Mësohet arsyeja e rrëzimit të aeroplanit indian ku humbën jetën mbi 240 njerëz

✇Telegrafi
By: Nol Elshani
12 July 2025 at 07:56

Raporti paraprak pĂ«r aksidentin ajror tĂ« Air India, ku muajin e kaluar humbĂ«n jetĂ«n 260 persona, ka treguar se tre sekonda pas ngritjes nga pista, çelĂ«sat pĂ«r furnizimin me karburant tĂ« motorĂ«ve janĂ« kaluar pothuajse nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n kohĂ« nga pozicioni “i ndezur” nĂ« “i fikur”, duke ndĂ«rprerĂ« furnizimin me karburant tĂ« motorĂ«ve.

Aeroplani Boeing 787 Dreamliner menjëherë filloi të humbiste lartësi, thuhet në raportin e publikuar nga hetuesit indianë të aksidenteve ajrore. Në incizimet e kabinës së pilotëve dëgjohet njëri prej tyre duke pyetur tjetrin pse i ka fikur motorët, ndërsa tjetri përgjigjet se nuk e ka bërë një gjë të tillë, sipas raportit.

Nuk Ă«shtĂ« sqaruar se cili prej pilotĂ«ve (komandanti apo bashkĂ«-piloti) dha thirrjen pĂ«r ndihmĂ« pak para aksidentit. NĂ« vendin e aksidentit, tĂ« dy çelĂ«sat e karburantit u gjetĂ«n nĂ« pozicionin “i ndezur”, dhe raporti tregon se ka prova qĂ« Ă«shtĂ« tentuar ndezja e motorĂ«ve pak para pĂ«rplasjes, shkruan reuters.

A plane crash is reported in India. According to media sources, from 240 to 290 people were on board.

There is no information on injured or dead yet. The plane crashed in the residential area.

What a tragedy. pic.twitter.com/upI7jB4w4W

— Anton Gerashchenko (@Gerashchenko_en) June 12, 2025

TĂ« dy pilotĂ«t kishin pĂ«rvojĂ« tĂ« madhe, me rreth 19 mijĂ« orĂ« fluturimi, pĂ«rfshirĂ« mbi 9000 orĂ« nĂ« modelin 787. Raporti preliminar nuk sqaron gjithashtu si Ă«shtĂ« e mundur qĂ« çelĂ«sat tĂ« jenĂ« kaluar nĂ« pozicionin “i fikur” gjatĂ« fluturimit tĂ« 12 qershorit nga qyteti Ahmedabad nĂ« Indi pĂ«r nĂ« LondĂ«r.

Eksperti amerikan i sigurisĂ« ajrore, Anthony Brickhouse shtroi pyetjen kryesore “Pse janĂ« kaluar çelĂ«sat nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« nuk pĂ«rputhet me procedurat standarde? “A lĂ«vizĂ«n vetĂ« apo i lĂ«vizi ndonjĂ«ri nga pilotĂ«t? NĂ«se i lĂ«vizĂ«n ata, pse?”.

NdĂ«rkohĂ«, njĂ« tjetĂ«r ekspert amerikan, John Cox, deklaroi se pilotĂ«t nuk mund t’i prekin aksidentalisht çelĂ«sat e karburantit. “Nuk mund t’i prekĂ«sh rastĂ«sisht e tĂ« lĂ«vizin,” tha ai.

Kalimi i çelĂ«save nĂ« pozicionin “i fikur” ndalon menjĂ«herĂ« motorĂ«t. Kjo procedurĂ« pĂ«rdoret zakonisht pĂ«r fikjen e motorĂ«ve pas arritjes nĂ« portat e aeroportit ose nĂ« raste urgjente, si pĂ«r shembull nĂ« rast zjarri nĂ« motor. Raporti thekson se nuk ka pasur ndonjĂ« ngjarje urgjente qĂ« tĂ« kĂ«rkonte fikjen e motorĂ«ve.

NĂ« aeroplan ndodheshin 242 persona – 230 pasagjerĂ« dhe 12 anĂ«tarĂ« tĂ« ekuipazhit. VetĂ«m njĂ« person mbijetoi, pasagjeri 40-vjeçar Vishwash Kumar Ramesh. /Telegrafi/

The post Mësohet arsyeja e rrëzimit të aeroplanit indian ku humbën jetën mbi 240 njerëz appeared first on Telegrafi.

Yesterday — 11 July 2025Main stream

NjĂ« grua u arratis nga Koreja e Veriut dhe paditi Kim Jong-un: “MĂ« burgosĂ«n, mĂ« rrahĂ«n, mĂ« pĂ«rdhunuan”

✇Telegrafi
By: Eliza Hajzeri
11 July 2025 at 19:47

Një grua që iku nga Koreja e Veriut në Korenë e Jugut ka ngritur një padi civile dhe penale kundër Kim Jong-un dhe disa zyrtarëve të regjimit, duke i akuzuar ata për torturë sistematike dhe dhunë seksuale që ajo pësoi gjatë burgosjes në burgjet e Koresë së Veriut.

Choi Min-kyung, një grua 53-vjeçare që mbërriti në Korenë e Jugut më shumë se një dekadë më parë, po kërkon 50 milionë won (rreth 37,000 dollarë) kompensim nga Koreja e Veriut.

Sipas avokatëve dhe organizatave të saj të përfshira në këtë rast, kjo është hera e parë që një person që është arratisur nga Koreja e Veriut ka ngritur një padi të tillë para gjykatave të Koresë së Jugut.

“KanĂ« kaluar 13 vjet qĂ« kur u vendosa nĂ« KorenĂ« e Jugut, por unĂ« ende vuaj nga PTSD e rĂ«ndĂ« nga efektet e torturĂ«s dhe jetoj njĂ« jetĂ« tĂ« varur nga ilaçet”, tha Choi.

“PlagĂ«t nĂ« tĂ« gjithĂ« trupin tim dĂ«shmojnĂ« pĂ«r realitetin e tmerrshĂ«m tĂ« tĂ« drejtave tĂ« njeriut nĂ« KorenĂ« e Veriut”, shtoi ajo.

Bëhet e ditur se Choi iku nga Koreja e Veriut në vitin 1997, por u kthye me forcë nga Kina katër herë midis viteve 2000 dhe 2008, shkruan the Guardian.

Gjatë riatdhesimit të saj të fundit në vitin 2008, ajo kaloi pesë muaj në tre qendra të ndryshme paraburgimi në Provincën Hamgyong të Veriut.

Padia pĂ«rshkruan forma specifike tĂ« abuzimit – nga dhuna seksuale deri te rrahjet e rĂ«nda qĂ« çuan nĂ« dĂ«mtim tĂ« dĂ«gjimit dhe humbje tĂ« vetĂ«dijes.

Gjithashtu pretendohet se ajo ishte e detyruar të kalonte më shumë se 15 orë në ditë në pozicione të panatyrshme të trupit.

Një nga avokatët që përfaqësojnë Choi është Lee Young-hyun, gjithashtu një dezertues i Koresë së Veriut.

NKDB (Qendra e Koresë së Veriut për të Drejtat e Njeriut), e cila ndihmoi në përgatitjen e padisë, njoftoi se do ta përdorte çështjen si bazë për paraqitjen e ankesave në mekanizmat e të drejtave të njeriut të OKB-së dhe Gjykatën Ndërkombëtare Penale.

“Ky rast mund tĂ« vendosĂ« njĂ« precedent ligjor nĂ« jurisprudencĂ«n e KoresĂ« sĂ« Jugut, pasi nuk ka pasur pothuajse asnjĂ« rast qĂ« merret me krime kundĂ«r njerĂ«zimit”, tha Seongyeop Lee, analist i tĂ« drejtave tĂ« njeriut nĂ« NKDB.

“MeqenĂ«se viktima tĂ« tjera kanĂ« treguar interes pĂ«r tĂ« ngritur padi, ky rast mund tĂ« hapĂ« rrugĂ«n pĂ«r padi kolektive dhe tĂ« ndihmojĂ« nĂ« procesin mĂ« tĂ« gjerĂ« tĂ« kĂ«rkimit tĂ« pĂ«rgjegjĂ«sisĂ«â€, shtoi ai.

Ndryshe, Kim Jong-un renditet si personi pĂ«rgjegjĂ«s direkt nĂ« tĂ« dyja parashtrimet, me theks nĂ« pĂ«rgjegjĂ«sinĂ« e tij komanduese dhe pretendimin se tĂ« gjithĂ« zyrtarĂ«t shtetĂ«rorĂ« veprojnĂ« nĂ«n “kontrollin e tij efektiv”.

Paraqitja citon gjithashtu një raport të Komisionit Hetimor të OKB-së të vitit 2014 që dokumenton një gamë të gjerë krimesh kundër njerëzimit në Korenë e Veriut, duke përfshirë torturën, dhunën seksuale, ndalimet arbitrare dhe kampet politike që mbajnë rreth 80,000 deri në 120,000 njerëz.

Kushtetuta e Koresë së Jugut e trajton Korenë e Veriut si pjesë të të njëjtit shtet, prandaj gjykatat kanë juridiksion formal mbi raste të tilla.

Në padi, misioni i Koresë së Veriut në OKB në New York u specifikua si adresa për dorëzim, sepse komunikimi i drejtpërdrejtë me autoritetet në Phenian nuk është i mundur.

Edhe pse nuk ka asnjë mënyrë për të zbatuar një vendim të mundshëm, rëndësia e tij simbolike, sipas avokatëve, mund të jetë e madhe. /Telegrafi/

The post NjĂ« grua u arratis nga Koreja e Veriut dhe paditi Kim Jong-un: “MĂ« burgosĂ«n, mĂ« rrahĂ«n, mĂ« pĂ«rdhunuan” appeared first on Telegrafi.

Izraeli kërcënon të sulmojë zonën ku ndodhet ndërtesa qendrore e OKB-së në Gaza

✇Telegrafi
By: Eliza Hajzeri
11 July 2025 at 18:56

Ushtria izraelite ka lëshuar një kërcënim për të sulmuar zonën në Qytetin e Gazës ku ndodhen zyrat qendrore të Kombeve të Bashkuara (OKB), një spital dhe dy universitete.

ZĂ«dhĂ«nĂ«si i ushtrisĂ« izraelite, Avichay Adraee, njoftoi se do tĂ« nisin njĂ« sulm kundĂ«r zonĂ«s nĂ« fjalĂ« nĂ« Gaza, ku ndodhet ndĂ«rtesa qendrore e OKB-sĂ«, universiteti “Al-Aksa” dhe ai Islamik, si dhe Spitali i GjysmĂ«hĂ«nĂ«s sĂ« Kuqe.

Ndërtesat që Adraee tha se do të synonin ndodhen në perëndim të qytetit të Gazës, zonë me banim të dendur.

Adraee u bĂ«ri thirrje “palestinezĂ«ve tĂ« evakuojnĂ« zonĂ«n dhe tĂ« zhvendosen nĂ« jug tĂ« Rripit tĂ« GazĂ«s”.

Sipas shifrave të publikuara nga OKB-ja, 90% e afërsisht 2,3 milionë palestinezëve në Gaza janë zhvendosur të paktën një herë për shkak të sulmeve të ushtrisë izraelite.

Pas armëpushimit të 19 janarit, ushtria izraelite rifilloi sulmet e dhunshme në Rripin e Gazës në mëngjesin e 18 marsit. /AA/

The post Izraeli kërcënon të sulmojë zonën ku ndodhet ndërtesa qendrore e OKB-së në Gaza appeared first on Telegrafi.

Before yesterdayMain stream

Forcat izraelite hyjnĂ« nĂ« Liban – duan çmontimin e bazave tĂ« Hezbollahut

✇Telegrafi
By: Nol Elshani
9 July 2025 at 20:19

Gjatë armëpushimit në kufirin verior të Izraelit, ushtria izraelite (IDF) ka njoftuar se trupat e saj kanë kryer operacione tokësore brenda territorit të Libanit Jugor, me qëllim të pretenduar të çmontimit të infrastrukturës së Hezbollahut.

Sipas raportimeve të mediave izraelite, njësitë e Divizionit të 91-të të IDF-së, përfshirë rezervistët nga brigada e 9-të dhe e 300-të, kanë ndërmarrë aksione disa ditëshe në zonat kufitare si Jabal Blat dhe Labbouneh.

Thuhet se gjatë këtyre operacioneve janë zbuluar dhe shkatërruar depo nëntokësore, hedhës raketash me shumë tuba, si dhe dhjetëra pajisje shpërthyese. IDF ka publikuar edhe pamje të shkatërrimeve, që përbëjnë herën e parë pas disa muajsh që ushtria pranon publikisht kryerjen e operacioneve tokësore brenda Libanit.

MegjithĂ«se ushtria izraelite i pĂ«rshkruan kĂ«to veprime si “tĂ« specializuara dhe tĂ« fokusuara”, Ă«shtĂ« e rĂ«ndĂ«sishme tĂ« theksohet se aktivitete tĂ« tilla pĂ«rbĂ«jnĂ« shkelje tĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ« tĂ« sovranitetit territorial tĂ« Libanit dhe hedhin dyshime tĂ« mĂ«tejshme mbi qĂ«llimet reale tĂ« IDF-sĂ« nĂ« kĂ«tĂ« zonĂ«.

PavarĂ«sisht pretendimeve zyrtare pĂ«r “karakter mbrojtĂ«s” tĂ« misioneve, fakti qĂ« trupat izraelite hyjnĂ« thellĂ« nĂ« territorin libanez dhe kryejnĂ« aksione shkatĂ«rruese tregon pĂ«r njĂ« pĂ«rshkallĂ«zim sistematik dhe shpĂ«rfillje tĂ« rregullave ndĂ«rkombĂ«tare.

Operacionet, sipas njoftimeve, janë kryer mbi bazën e informacioneve të inteligjencës për praninë e armëve dhe infrastrukturës së Hezbollahut. Në një aksion gjatë natës, rezervistët thuhet se kanë zbuluar dhe shkatërruar armë të fshehura në vegjetacion të dendur pranë Labouneh, përfshirë një mitraloz të rëndë dhe një sistem raketor.

IDF thekson se misione tĂ« tilla janĂ« tĂ« domosdoshme pĂ«r “parandalimin e Hezbollahut qĂ« tĂ« rivendoset nĂ« kufi”, dhe se gjithçka zhvillohet nĂ« frymĂ«n e marrĂ«veshjes mes Izraelit dhe Libanit.

MegjithatĂ«, kĂ«to veprime tĂ« njĂ«anshme, jashtĂ« çdo mekanizmi ndĂ«rkombĂ«tar kontrolli, ngrenĂ« pyetje nĂ«se ushtria izraelite po e pĂ«rdor armĂ«pushimin si mĂ«nyrĂ« pĂ«r tĂ« vazhduar praninĂ« ushtarake nĂ« veri, duke ushtruar presion shtesĂ« mbi Hezbollahun – por edhe mbi Libanin si shtet sovran.

Ndërkohë që vëmendja zyrtare e IDF-së po rikthehet në Rripin e Gazës, operacionet ajrore në Liban, sipas raporteve, vazhdojnë ende, duke minuar edhe më tej paqen e brishtë në kufirin verior. Këto informacione, që vijnë ekskluzivisht nga burime izraelite, kërkojnë vëmendje të shtuar dhe qasje kritike, për shkak të mungesës së konfirmimit nga aktorë të pavarur ose ndërkombëtarë. /Telegrafi/

The post Forcat izraelite hyjnĂ« nĂ« Liban – duan çmontimin e bazave tĂ« Hezbollahut appeared first on Telegrafi.

Gaza nĂ« buzĂ« tĂ« katastrofĂ«s – foshnje tĂ« shumta nĂ« njĂ« inkubator

✇Telegrafi
By: Nol Elshani
9 July 2025 at 16:58

Në Rripin e Gazës, situata humanitare po përkeqësohet në mënyrë dramatike, ndërsa mjekët në spitale janë të detyruar të vendosin disa foshnje në një inkubator për shkak të mungesës së energjisë dhe karburantit.

Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) ka paralajmëruar se mbi 130 foshnje të parakohshme janë në rrezik serioz për jetën, pasi spitalet kanë rezerva karburanti vetëm për disa orë të mbetura.

Sipas raportimeve nga terreni, mungesa e karburantit po ndikon direkt në funksionimin e pajisjeve jetike, përfshirë inkubatorët, aparaturat për oksigjen dhe sistemet e ventilimit. Në një rast të dokumentuar, ndalimi i furnizimit me energji çoi në vdekjen e një foshnje dhe vendosi 45 të tjera në rrezik të menjëhershëm.

Spitali Al-Shifa, njĂ« nga mĂ« tĂ« mĂ«dhenjtĂ« nĂ« Gaza, ndodhet nĂ« kufijtĂ« e kolapsit. MjekĂ«t, tĂ« pafuqishĂ«m, tregojnĂ« se pĂ«r tĂ« shpĂ«tuar jetĂ« janĂ« tĂ« detyruar tĂ« vendosin mĂ« shumĂ« foshnje nĂ« njĂ« inkubator – njĂ« praktikĂ« jashtĂ« çdo standardi mjekĂ«sor dhe tejet e rrezikshme.

OBSH, UNICEF dhe agjenci të tjera të Kombeve të Bashkuara kanë bërë thirrje të menjëhershme për krijimin e korridoreve humanitare që do të lejojnë hyrjen e karburantit, ujit të pijshëm dhe pajisjeve mjekësore në Gaza. Ata paralajmërojnë se pa ndihmë të menjëhershme, numri i viktimave në mesin e fëmijëve dhe foshnjave do të rritet ndjeshëm.

Bllokada e vazhdueshme e furnizimeve, qĂ« synon tĂ« parandalojĂ« pĂ«rdorimin e karburantit pĂ«r qĂ«llime ushtarake nga Hamas, ka çuar nĂ« njĂ« krizĂ« tĂ« rĂ«ndĂ« humanitare qĂ« godet civilĂ«t mĂ« tĂ« pambrojtur – foshnjat. /Telegrafi/

The post Gaza nĂ« buzĂ« tĂ« katastrofĂ«s – foshnje tĂ« shumta nĂ« njĂ« inkubator appeared first on Telegrafi.

Momenti kur komandanti i lartë i Hamasit vritet në sulmin izraelit në Liban

✇Telegrafi
By: Burim Tmava
9 July 2025 at 10:50

Ky është momenti kur një komandant i lartë i Hamasit u vra në Liban në një sulm ajror vdekjeprurës izraelit të martën.

Pamjet filmike kanĂ« kapur momentin kur Mehran Mustafa Ba‘jur u ndoq nga Forcat MbrojtĂ«se Izraelite nĂ« qytetin verior libanez tĂ« Tripolit, pasi automjeti i tij u vu nĂ« shĂ«njestĂ«r ndĂ«rsa ai po ngiste njĂ« rrugĂ« nĂ« njĂ« sulm tĂ« udhĂ«hequr nga inteligjenca.

Videoja ajrore gjashtësekondëshe, e cila u nda nga IDF të martën në mbrëmje, tregon makinën e zezë duke u hedhur në erë, me tym të dendur që dilte jashtë, transmeton Telegrafi.

Sipas IDF, Bajur ‘drejtoi sulme tĂ« shumta terroriste kundĂ«r izraelitĂ«ve dhe IDF-sĂ«, kaloi vite duke krijuar aftĂ«sitĂ« ushtarake tĂ« Hamasit nĂ« Liban, ishte pĂ«rgjegjĂ«s pĂ«r pĂ«rpjekjet e Hamasit pĂ«r ndĂ«rtimin e forcĂ«s dhe bleu armĂ« pĂ«rmes lidhjeve tĂ« tij me organizata tĂ« tjera terroriste nĂ« zonë’.

IDF gjithashtu pretendoi se Bajur ishte përgjegjës për sulmet me raketa drejt qyteteve Nahariya, Kiryat Shmona dhe qyteteve të tjera në të gjithë Izraelin.

‘Eliminimi i tij e degradon ndjeshĂ«m aktivitetin terrorist tĂ« Hamasit nĂ« Liban’, shtoi ushtria izraelite.

Libani tha se tre persona u vranë në një sulm pranë Tripolit, të cilin IDF tha se kishte në shënjestër militantin e Hamasit, i pari në veri që nga një armëpushim i nëntorit me Hezbollahun.

Ministria e Shëndetësisë e Libanit tha gjithashtu se sulmi ndaj automjetit, plagosi 13 persona në një zonë që është afër një kampi refugjatësh palestinezë.

Hamasi mori përsipër sulmet ndaj Izraelit nga Libani gjatë më shumë se një viti armiqësish ndërkufitare të nisura nga Hezbollahu në tetor 2023, në mbështetje të aleatit të tij palestinez.

Izraeli ka goditur operativët e Hamasit në Liban, përfshirë edhe që nga armëpushimi. Sulmi erdhi ndërsa një raport i ri izraelit i publikuar të martën, arriti në përfundimin se dhuna seksuale ishte e përhapur dhe sistematike gjatë inkursionit të udhëhequr nga Hamasi në Izrael më 7 tetor 2023.

Projekti Dinah, qĂ« synon tĂ« ‘arrijĂ« njohje dhe drejtĂ«si’ pĂ«r viktimat dhe tĂ« mbijetuarit, publikoi njĂ« raport tĂ« madh qĂ« pĂ«rmblidhte dĂ«shmi dhe prova mbi dhunĂ«n e dyshuar seksuale mĂ« 7 tetor dhe kundĂ«r atyre qĂ« ishin robĂ«r tĂ« Hamasit.

Raporti, i financuar pjesĂ«risht nga qeveria britanike dhe grupet izraelite qĂ« punojnĂ« nĂ« Izrael dhe SHBA, identifikoi “modele tĂ« qarta” nĂ« mĂ«nyrĂ«n se si u raportua dhuna seksuale e supozuar gjatĂ« sulmit dhe sipas pengjeve qĂ« ktheheshin nga Gaza.

Ai vlerĂ«soi se “Hamasi pĂ«rdori dhunĂ«n seksuale si armĂ« taktike, si pjesĂ« e njĂ« skeme gjenocidale dhe me qĂ«llim terrorizimin dhe çnjerĂ«zimin e shoqĂ«risĂ« izraelite, njĂ« gjetje me implikime tĂ« rĂ«ndĂ«sishme pĂ«r mekanizmat ndĂ«rkombĂ«tarĂ« tĂ« drejtĂ«sisĂ«â€.

Hamasi ka mohuar se ka kryer dhunë seksuale kundër grave ose ka keqtrajtuar pengjet femra.

Raporti pĂ«rmend tre raporte tĂ« ndara pĂ«r gjymtim, duke pĂ«rfshirĂ« dy tĂ« mbijetuar nga baza ushtarake e IDF nĂ« Nahal Oz, tĂ« cilĂ«t “pĂ«rshkruan prerjen e gjinjve tĂ« viktimave”. /Telegrafi/

The post Momenti kur komandanti i lartë i Hamasit vritet në sulmin izraelit në Liban appeared first on Telegrafi.

Kështu e fundosën Houthit anijen me flamur grek

✇Telegrafi
By: Nol Elshani
8 July 2025 at 23:29

Në një zhvillim të rëndësishëm në konfliktin e vazhdueshëm në Detin e Kuq, grupi rebel Houthi nga Jemeni ka arritur të fundosë anijen tregtare MAGIC SEAS, e cila lundronte nën flamurin grek.

Ky është rasti i parë i fundosjes së një anijeje që nga përplasja e fundit 12-ditore midis Izraelit dhe Iranit, një ngjarje që ka tensionuar ndjeshëm situatën në Lindjen e Mesme dhe rrugët detare ndërkombëtare.

Sipas burimeve ushtarake dhe raportimeve mediatike, sulmi ndaj MAGIC SEAS filloi me përdorimin e armëve automatike dhe hedhësve të granatave, duke dëmtuar rëndë pjesët e jashtme të anijes dhe duke krijuar panik te ekuipazhi.

This is how Yemen’s Houthis sank the MAGIC SEAS ship.

Drone strike, boarding, booby-trapping, and finally detonating the empty ship. pic.twitter.com/LT5UaVlp30

— Clash Report (@clashreport) July 8, 2025

Më pas, anija u godit nga katër dronë sipërfaqësorë (dronë vetëvrasës që lundrojnë mbi ujë), të cilët shpërthyen pranë trupit të anijes, duke shkaktuar dëme fatale në strukturën e saj dhe duke e bërë të pamundur vazhdimin e lundrimit.

Pas disa orësh përpjekjeje për të shpëtuar anijen, ajo u përmbys dhe u fundos plotësisht, duke u bërë simbol i përshkallëzimit të rrezikut që kërcënon tashmë jo vetëm anijet ushtarake, por edhe ato tregtare që kalojnë përmes rrugëve strategjike të Lindjes së Mesme.

Ky sulm përforcon frikën ndërkombëtare se Houthit po zgjerojnë fushën e tyre të veprimit dhe se po synojnë anijet civile si mjet presioni ndaj Perëndimit dhe aleatëve të tij.

Gjithashtu, fundosja e MAGIC SEAS shënon një pikë kthese të rrezikshme në konfliktin e armatosur që po ndikon drejtpërdrejt në tregtinë ndërkombëtare dhe sigurinë detare. /Telegrafi/

🚱This is how Yemen’s Houthis sank the MAGIC SEAS ship

It was the first ship to be sunk since the recent 12-day war between Israel and Iran. đŸ‡źđŸ‡·đŸ‡źđŸ‡±

The Magic Seas, flying the Greek flag, was first attacked with automatic weapons and grenade launchers, and then hit by four surface
 pic.twitter.com/pbzFLZIh9J

— NEXTA (@nexta_tv) July 8, 2025

The post Kështu e fundosën Houthit anijen me flamur grek appeared first on Telegrafi.

NjĂ« armĂ«pushim nĂ« Gaza mĂ« afĂ«r se kurrĂ« – ja çfarĂ« dihet deri mĂ« tani

✇Telegrafi
By: Eliza Hajzeri
5 July 2025 at 23:57

Presidenti i SHBA-sĂ«, Donald Trump, thotĂ« se Ă«shtĂ« “optimist” se njĂ« marrĂ«veshje armĂ«pushimi nĂ« Gaza mund tĂ« arrihet javĂ«n e ardhshme, pasi Hamasi njoftoi se kishte “paraqitur njĂ« pĂ«rgjigje pozitive” ndaj njĂ« propozimi pĂ«r njĂ« armĂ«pushim 60-ditor me Izraelin.

“Duhet ta pĂ«rfundojmĂ« kĂ«tĂ«â€, tha Trump.

“Duhet tĂ« bĂ«jmĂ« diçka pĂ«r GazĂ«n.”

Izraeli dhe Hamasi kanĂ« pasur prej kohĂ«sh kĂ«rkesa kontradiktore qĂ« negociatorĂ«t nuk kanĂ« mundur t’i kapĂ«rcejnĂ«, por me tĂ« dy palĂ«t qĂ« tani bien dakord pĂ«r propozimin e rishikuar, pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« nĂ« muaj njĂ« marrĂ«veshje duket e arritshme.

Përpjekjet e ripërtërira u shtuan pas një armëpushimi midis Iranit dhe Izraelit, por gjithashtu pasqyrojnë presionin e SHBA-së dhe një ndryshim në qëllimet e luftës së Izraelit.

Ja çfarë duhet të dini.

Pse tani?

QĂ« nga armĂ«pushimi Izrael-Iran mĂ« 24 qershor, ndĂ«rmjetĂ«sit Katari dhe Egjipti – si dhe Shtetet e Bashkuara – kanĂ« dyfishuar thirrjet e tyre pĂ«r njĂ« armĂ«pushim tĂ« ri nĂ« Gaza.

NjĂ« zĂ«dhĂ«nĂ«s i ministrisĂ« sĂ« jashtme tĂ« Katarit tha se marrĂ«veshja Izrael-Iran kishte krijuar “momentum” pĂ«r bisedimet e fundit midis Izraelit dhe Hamasit.

Qeveria e Netanyahut është përballur me kritika ndërkombëtare në rritje për vuajtjet që lufta e tij po u shkakton palestinezëve në Gaza.

Izraeli vendosi një bllokadë totale mbi dërgesat humanitare në enklavë në mars, shkruan CNN.

Ai e lehtësoi disi bllokadën në maj, pasi një kor ekspertësh globalë paralajmëruan se qindra mijëra njerëz mund të vdisnin urie së shpejti.

Qindra palestinezë në Gaza janë vrarë nga sulmet izraelite në ditët e fundit.

Presioni mbi Netanyahun po rritet gjithashtu nga brenda Izraelit.

Qeveria e tij mbështetet nga figura të ekstremit të djathtë që duan të përshkallëzojnë luftimet në Gaza, por udhëheqësi i opozitës Yair Lapid tha se do të bashkohej me qeverinë e koalicionit për të bërë të mundur një marrëveshje për pengjet.

Sondazhet kanë treguar vazhdimisht se shumica e vendit dëshiron një marrëveshje për të sjellë pengjet në shtëpi, edhe nëse kjo do të thotë fundi i luftës.

Cilat janë kërkesat e Izraelit?

Përveç qëllimit për të sjellë pengjet në shtëpi, Netanyahu nuk është lëkundur nga qëllimet e tij më maksimaliste: çarmatimi i Gazës dhe shkatërrimi i aftësive ushtarake dhe të aftësive qeverisëse të Hamasit.

Por fundjavĂ«n e kaluar, kryeministri bĂ«ri njĂ« ndryshim retorik nĂ« pĂ«rcaktimin e qĂ«llimeve tĂ« Izraelit – pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« duke i dhĂ«nĂ« pĂ«rparĂ«si kthimit tĂ« pengjeve pĂ«rpara asaj qĂ« ai dikur e quante “objektivi suprem” i mposhtjes sĂ« Hamasit.

Netanyahu tha se “janĂ« hapur shumĂ« mundĂ«si” pas operacioneve ushtarake tĂ« Izraelit nĂ« Iran, duke pĂ«rfshirĂ« mundĂ«sinĂ« e kthimit nĂ« shtĂ«pi tĂ« tĂ« gjithĂ« atyre qĂ« mbahen ende robĂ«r nga Hamasi.

“SĂ« pari, tĂ« shpĂ«tojmĂ« pengjet”, tha ai.

“Sigurisht, do tĂ« na duhet tĂ« zgjidhim edhe çështjen e GazĂ«s, tĂ« mposhtim Hamasin, por besoj se do t’i pĂ«rmbushim tĂ« dyja misionet.”

Komentet u mirëpritën nga familjet e pengjeve të mbajtura në Gaza, të cilat e kanë kritikuar atë për mosvendosjen e qartë të lirimit të të dashurve të tyre si qëllimin kryesor të Izraelit.

Vetëm një numër i vogël pengjesh janë shpëtuar në operacione ushtarake në vend që të lirohen sipas armëpushimeve.

Ushtria izraelite këtë javë rekomandoi ndjekjen e një rruge diplomatike në Gaza pas gati dy vitesh luftimesh dhe eliminimit të shumicës së udhëheqjes së lartë të Hamasit.

Të martën, një zyrtar ushtarak tha se Izraeli nuk i ka arritur plotësisht të gjitha qëllimet e tij të luftës, por ndërsa forcat e Hamasit janë tkurrur dhe janë fshehur, është bërë më e vështirë të synohet në mënyrë efektive ajo që ka mbetur nga grupi militant.

“ËshtĂ« mĂ« e vĂ«shtirĂ« tani tĂ« arrish qĂ«llime taktike”, tha zyrtari.

Po Hamasi?

Hamasi njoftoi tĂ« premten se “u paraqiti njĂ« pĂ«rgjigje pozitive ndĂ«rmjetĂ«sve dhe lĂ«vizja Ă«shtĂ« plotĂ«sisht e pĂ«rgatitur tĂ« hyjĂ« menjĂ«herĂ« nĂ« njĂ« raund negociatash nĂ« lidhje me mekanizmin pĂ«r zbatimin e kĂ«tij kuadri”.

Grupi militant ka tre kërkesa kryesore: një fund të përhershëm të luftimeve, që ndihma humanitare të kryhet nga Kombet e Bashkuara dhe që Izraeli të tërhiqet në pozicionet që mbajti më 2 mars të këtij viti, përpara se të rinovonte ofensivën e tij dhe të pushtonte pjesën veriore të Rripit.

NjĂ« zyrtar i lartĂ« i Hamasit tha nĂ« fund tĂ« majit se grupi Ă«shtĂ« “gati tĂ« kthejĂ« pengjet brenda njĂ« dite – vetĂ«m duan njĂ« garanci se lufta nuk do tĂ« vijĂ« pĂ«rsĂ«ri pas kĂ«saj.

Pengjet janĂ« leva kryesore e Hamasit nĂ« negociata dhe grupi militant ka refuzuar tĂ« bjerĂ« dakord pĂ«r njĂ« lirim pa njĂ« rrugĂ« pĂ«r t’i dhĂ«nĂ« fund konfliktit.

Në përgjigje të propozimit të mëparshëm të armëpushimit të mbështetur nga administrata Trump në maj, Hamasi kërkoi garanci nga SHBA-ja se negociatat e përhershme të armëpushimit do të vazhdojnë dhe se luftimet nuk do të rifillojnë pas pauzës 60-ditore.

Nëse armëpushimi do të jetë i përkohshëm apo një rrugë drejt një armëpushimi të përhershëm është pika më e madhe e mosmarrëveshjes midis palëve ndërluftuese.

Ndërsa Izraeli dëshiron të zhdukë Hamasin pas sulmeve të 7 tetorit, grupi ka treguar pak gatishmëri për të hequr dorë nga pushteti i tij politik dhe ushtarak në Gaza.

Zyrtarët e grupit kanë dhënë deklarata kontradiktore në lidhje me rolin e Hamasit në një Gazë të pasluftës.

ZĂ«dhĂ«nĂ«si i grupit, Hazem Qassem, ka thĂ«nĂ« se grupi nuk po “kapet pas pushtetit” dhe nuk ka pse tĂ« jetĂ« pjesĂ« e marrĂ«veshjeve “nĂ« fazĂ«n tjetĂ«r”.

ÇfarĂ« pĂ«rmban marrĂ«veshja e propozuar?

Ndërsa detajet e imëta të propozimit ende nuk janë publikuar, është e qartë se plani i rishikuar është një përpjekje për të kapërcyer disa nga dallimet midis Izraelit dhe Hamasit.

Një burim i njohur me negociatat tha se afati kohor i propozimit të fundit kërkon lirimin e 10 pengjeve izraelite të gjallë dhe 18 pengjeve të vdekur.

Nga 50 pengjet ende në Gaza, të paktën 20 prej tyre besohet se janë gjallë, sipas qeverisë izraelite.

Ngjashëm me armëpushimet e mëparshme, në ditën e parë të armëpushimit, Hamasi do të lironte tetë pengje të gjallë.

Në këmbim, Izraeli do të lironte një numër të papërcaktuar të të burgosurve dhe të paraburgosurve palestinezë dhe do të tërhiqte forcat e tij nga vendet e paracaktuara në veri të Gazës.

Izraeli dhe Hamasi do të hyjnë menjëherë në negociata për një armëpushim të përhershëm sapo të hyjë në fuqi armëpushimi fillestar.

Sipas marrĂ«veshjes, pengjet do tĂ« lirohen pa ceremoni apo bujĂ« me kĂ«rkesĂ«n e Izraelit – ndryshe nga armĂ«pushimi i fundit, kur Hamasi organizoi ngjarje publike propagandistike rreth transferimit tĂ« pengjeve qĂ« shkaktuan zemĂ«rim nĂ« Izrael.

Ndihma humanitare do të fillojë menjëherë të rrjedhë në Gaza në fillim të armëpushimit, duke përfshirë nga Kombet e Bashkuara dhe nga organizata të tjera ndihme, ngjashëm me armëpushimin e mëparshëm që filloi më 19 janar.

Ndryshe, edhe pse të dyja palët e kanë pranuar propozimin, duhet të zhvillohen më shumë bisedime para se të fillojë një armëpushim.

Në këto bisedime të afërta, që ka të ngjarë të zhvillohen në Doha ose Kajro, negociatorët lëvizin para dhe mbrapa midis dy palëve për të arritur në detajet përfundimtare të marrëveshjes.

Një nga çështjet kryesore që duhet zgjidhur gjatë bisedimeve të afërta do të jetë afati kohor dhe vendi i tërheqjes së forcave izraelite në Gaza gjatë armëpushimit 60-ditor.

Kur ishin armëpushimet e mëparshme?

Në 21 muajt e luftës midis Izraelit dhe Hamasit, armëpushimet kanë qenë në fuqi për një total prej vetëm nëntë javësh.

Më shumë se 57,000 njerëz, nga të cilët më shumë se 17,000 janë fëmijë, janë vrarë në Gaza gjatë luftimeve, sipas ministrisë palestineze të shëndetësisë.

Armëpushimi i parë hyri në fuqi në nëntor 2023, por zgjati vetëm një javë.

Gjatë kësaj kohe, 105 pengje u liruan nga Gaza, në këmbim të dhjetëra të burgosurve palestinezë.

Një armëpushim i dytë nuk u arrit deri në janar 2025, pak para kthimit të Trumpit në Shtëpinë e Bardhë.

NĂ« pak mĂ« shumĂ« se 8 javĂ« – “faza” e parĂ« e armĂ«pushimit – Hamasi liroi 33 pengje, me Izraelin qĂ« lironte rreth 50 tĂ« burgosur palestinezĂ« pĂ«r çdo izraelit tĂ« liruar.

Sipas fazës së dytë të planifikuar, Izraeli duhej të binte dakord për një armëpushim të përhershëm.

Por rifilloi ofensivën e tij më 18 mars, duke prishur armëpushimin dhe duke prishur bisedimet, duke thënë se e bëri këtë për të ushtruar presion mbi Hamasin për të liruar pengjet e mbetura. /Telegrafi/

The post NjĂ« armĂ«pushim nĂ« Gaza mĂ« afĂ«r se kurrĂ« – ja çfarĂ« dihet deri mĂ« tani appeared first on Telegrafi.

Hamasi i përgjigjet pozitivisht propozimit për armëpushim të Trumpit

✇Telegrafi
By: Nol Elshani
4 July 2025 at 22:46

LĂ«vizja palestineze Hamas ka njoftuar se ka dĂ«rguar njĂ« “pĂ«rgjigje pozitive” te ndĂ«rmjetĂ«sit rajonalĂ« dhe ndĂ«rkombĂ«tarĂ« lidhur me propozimin mĂ« tĂ« ri pĂ«r armĂ«pushim nĂ« Gaza, duke hapur kĂ«shtu mundĂ«sinĂ« pĂ«r vazhdimin e negociatave me Izraelin me qĂ«llim pĂ«rfundimin e luftĂ«s sĂ« gjatĂ«.

“LĂ«vizja ka dorĂ«zuar njĂ« pĂ«rgjigje pozitive te ndĂ«rmjetĂ«sit dhe Ă«shtĂ« plotĂ«sisht e gatshme tĂ« hyjĂ« menjĂ«herĂ« nĂ« raundin e ri tĂ« bisedimeve pĂ«r mekanizmat e zbatimit tĂ« kuadrit tĂ« propozuar,” thuhet nĂ« njoftimin e Hamasit tĂ« publikuar nĂ« Telegram. Shtohet se vendimi u mor pas konsultimeve me fraksionet dhe forcat politike palestineze.

Ky deklarim vjen pasi burime pranë Hamasit gjatë ditëve të fundit kanë theksuar se lëvizja kërkon garanci të qarta që propozimi i ri, i formulua nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës me ndërmjetësimin e Katarit dhe Egjiptit, do të çojë në përfundimin e plotë të luftës.

Presidenti i SHBA-së, Donald Trump, kishte deklaruar më parë se Izraeli kishte pranuar kushtet e nevojshme për finalizimin e një armëpushimi 60-ditor, gjatë të cilit të dyja palët do të punojnë për një zgjidhje afatgjatë të konfliktit. Trump në mëngjesin e së premtes paralajmëroi se pret përgjigjen e Hamasit brenda 24 orësh, duke shprehur shpresën që një rezultat pozitiv do të mundësojë vazhdimin e negociatave formale, indirekte.

Në propozim thuhet se parashihet lirimi i një numri prej 10 pengjeve izraelitë të gjallë gradualisht dhe kthimi i trupave të 18 personave të tjerë në këmbim të burgosurve palestinezë. Gjithashtu, përfshihen dispozita për dërgimin urgjent të ndihmave humanitare në Gaza, tërheqjen e trupave izraelite nga disa zona dhe fillimin e bisedimeve për përfundimin përfundimtar të konfliktit dhe lirimin e pengjeve të mbetura që nga dita e parë e armëpushimit.

Megjithatë, situata në terren mbetet e tensionuar. Forcat izraelite kanë vazhduar sulmet ajrore dhe tokësore në Rripin e Gazës. Raportet lokale thonë se helikopterët dhe artileria izraelite kryen sulme në mëngjesin e së premtes në pjesën jugore të Khan Younis. Gjatë natës, së paku 15 palestinezë u vranë në sulme ndaj tendave ku ishin strehuar persona të zhvendosur, njoftoi spitali Nasser.

Zyrtarët izraelitë thonë se marrëveshja për armëpushim është e arritshme, por detajet kyçe janë ende në proces përpunimi. Një zyrtar i lartë pranë kryeministrit izraelit, Benjamin Netanyahu tha se po vazhdojnë përgatitjet për miratimin e marrëveshjes, ndërsa lideri izraelit po përgatitet për vizitën në Uashington javën e ardhshme.

Ministri i EnergjisĂ« i Izraelit, Eli Cohen, tha pĂ«r portalin Ynet se ekziston “ka pĂ«rparim nĂ« marrĂ«veshje,” duke theksuar seriozitetin e pĂ«rpjekjeve diplomatike aktuale.

Fati i rreth 50 pengjeve izraelitë që janë ende në Gaza mbetet çështje kyçe, dhe besohet se rreth 20 prej tyre janë ende gjallë.

Pavarësisht vazhdimit të dhunës, përgjigjja pozitive e Hamasit ndaj ndërmjetësve jep shpresë se një armëpushim i pritur prej kohësh mund të jetë pranë. Parashikohet që hapat e ardhshëm të përcaktohen gjatë fundjavës, me përfshirjen e delegacioneve në negociata indirekte, të cilat mund të zhvillohen në Egjipt ose Katar. /Telegrafi/

The post Hamasi i përgjigjet pozitivisht propozimit për armëpushim të Trumpit appeared first on Telegrafi.

Frika nga megatërmeti, Japonia përpiqet të përgatitet për katastrofën që do të mbyste 300 mijë njerëz nga dridhjet dhe cunamet

✇Telegrafi
By: Burim Tmava
2 July 2025 at 12:31

Qeveria japoneze tha se duhet bĂ«rĂ« shumĂ« mĂ« tepĂ«r pĂ«r t’u pĂ«rgatitur pĂ«r njĂ« ‘megatĂ«rmet’ tĂ« mundshĂ«m, pĂ«r tĂ« ulur numrin e frikshĂ«m tĂ« vdekjeve deri nĂ« 300,000 njerĂ«z.

TĂ«rmetet janĂ« jashtĂ«zakonisht tĂ« vĂ«shtira pĂ«r t’u parashikuar, por nĂ« janar njĂ« panel qeveritar e rriti paksa probabilitetin e njĂ« lĂ«kundjeje tĂ« madhe nĂ« Nankai Crough pranĂ« JaponisĂ« nĂ« 30 vitet e ardhshme nĂ« 75-82 pĂ«rqind.

Qeveria më pas publikoi një vlerësim të ri në mars duke thënë se një megatërmet i tillë dhe cunami pasues, mund të shkaktojnë deri në 298,000 vdekje dhe dëme deri në dy trilionë dollarë, transmeton Telegrafi.

NĂ« vitin 2014, KĂ«shilli Qendror i Menaxhimit tĂ« FatkeqĂ«sive lĂ«shoi ​​njĂ« plan pĂ«rgatitjeje duke rekomanduar njĂ« sĂ«rĂ« masash qĂ«, shpresohej, do tĂ« ulnin vdekjet me 80 pĂ«rqind.

Por qeveria ka thënë se deri më tani hapat e ndërmarrë do ta ulnin numrin e viktimave vetëm me 20 përqind, raportoi agjencia e lajmeve Kyodo, dhe një plan i azhurnuar përgatitjeje u publikua të martën.

Ky plan rekomandoi përpjekje të përshpejtuara duke përfshirë ndërtimin e argjinaturave dhe ndërtesave të evakuimit, si dhe stërvitje më të rregullta për të përmirësuar gatishmërinë e opinionit.

“ËshtĂ« e nevojshme qĂ« kombi, bashkitĂ«, kompanitĂ« dhe organizatat jofitimprurĂ«se tĂ« bashkohen dhe tĂ« marrin masa pĂ«r tĂ« shpĂ«tuar sa mĂ« shumĂ« jetĂ« tĂ« jetĂ« e mundur”, tha kryeministri Shigeru Ishiba nĂ« njĂ« takim qeveritar, raportuan mediat lokale.

Krahu Nankai Ă«shtĂ« njĂ« grykĂ« nĂ«nujore 500 milje qĂ« shkon paralel me bregdetin e PaqĂ«sorit tĂ« JaponisĂ«, ku njĂ« pllakĂ« tektonike po ‘zhytet’ – duke rrĂ«shqitur ngadalĂ« – nĂ«n njĂ« tjetĂ«r.

Gjatë 1,400 viteve të fundit, megatërmete në Krahun Nankai kanë ndodhur çdo 100 deri në 200 vjet. I fundit ishte në vitin 1946.

Shoqata Meteorologjike e JaponisĂ« (JMA) gushtin e kaluar lĂ«shoi ​​paralajmĂ«rimin e saj tĂ« parĂ« kĂ«shillues se gjasat ishin rritur, por u hoq pĂ«rsĂ«ri pas njĂ« jave.

Disa turistë të huaj kanë shtyrë të vijnë në Japoni këtë verë nga frika e pabazuar e nxitur në mediat sociale, se një tërmet i madh është i afërt.

Greater Bay Airlines me seli nĂ« Hong Kong uli fluturimet pĂ«r nĂ« Japoni sepse “kĂ«rkesa ka rĂ«nĂ« me shpejtĂ«si”, tha njĂ« zyrtar lokal i turizmit pĂ«r AFP nĂ« maj.

Numri i vizitorëve në Japoni nga Hong Kongu ra me 11.2 përqind në maj, në krahasim me të njëjtën periudhë të një viti më parë, sipas zyrës së turizmit.

Megjithatë, ata nga Kina kontinentale u rritën me 44.8 përqind, ndërsa mbërritjet nga Koreja e Jugut u rritën me 11.8 përqind.

“ËshtĂ« e pamundur me shkencĂ«n aktuale tĂ« parashikosh tĂ«rmetet duke specifikuar vendndodhjen, kohĂ«n dhe madhĂ«sinĂ« e njĂ« tĂ«rmeti, dhe tĂ« thuash nĂ«se njĂ« tĂ«rmet do tĂ« ndodhĂ« ose jo”, tha Ryoichi Nomura, kreu i JMA-sĂ«, nĂ« maj.

“Ne i kĂ«rkojmĂ« opinionit tĂ« ndĂ«rmarrĂ« hapa tĂ« caktuar nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« tĂ« mund tĂ« pĂ«rballojĂ« tĂ«rmetet pavarĂ«sisht se kur ndodhin. Por gjithashtu i kĂ«rkojmĂ« fuqimisht publikut tĂ« mos bĂ«jĂ« veprime irracionale tĂ« nxitura nga ankthi”, shtoi Nomura.

Në vitin 2011, një tërmet me magnitudë nëntë ballë goditi rreth 81 milje larg bregdetit nën Paqësorin e Veriut. Tërmeti prodhoi valë deri në 132 metra të larta në disa vende dhe mbyti 15,500 njerëz.

Përveç kësaj, përmbytjet shkaktuan shkrirjen e tre reaktorëve bërthamorë në termocentralin e Fukushimës, duke lëshuar mbetje toksike në mjedis dhe duke detyruar mijëra njerëz të largoheshin nga shtëpitë e tyre.

MegjithatĂ«, njĂ« megatĂ«rmet nĂ« Kanalin Nankai mund tĂ« jetĂ« edhe mĂ« shkatĂ«rrues se tĂ«rmeti i vitit 2011 – dridhja mĂ« e fuqishme nĂ« histori. /Telegrafi/

 

The post Frika nga megatërmeti, Japonia përpiqet të përgatitet për katastrofën që do të mbyste 300 mijë njerëz nga dridhjet dhe cunamet appeared first on Telegrafi.

Brenda burgjeve sekrete të ekzekutimeve në Japoni, ku të dënuarve me vdekje u jepet njoftimi disa minuta para se të përballen me litarin

✇Telegrafi
By: Burim Tmava
1 July 2025 at 23:53

Nga jashtë, qendra e paraburgimit në Tokio duket shumë si ndërtesat e tjera të larta dhe të thjeshta që ndodhen në qytetin Katsushika, por fasada e saj e zymtë dhe terrenet e rrethuara me pemë fshehin një realitet shumë më të zymtë.

Pikërisht këtu, kriminelët më famëkeq të Japonisë nxirren nga qelitë e tyre dhe varen, nën dritat fluoreshente në një dhomë të ftohtë dhe të zhveshur me panele druri, transmeton Telegrafi.

Ekziston njĂ« element teatral nĂ« mĂ«nyrĂ«n se si ekzekutohen tĂ« dĂ«nuarit nĂ« vendin e AzisĂ« Lindore – i vetmi anĂ«tar i G7 pĂ«rveç SHBA-sĂ« qĂ« ende jep dĂ«nimin me vdekje.

Të burgosurit e prangosur çohen pranë një statuje të vogël ari të Kannon, një figurë budiste e lidhur me dhembshurinë, ndërsa hyjnë në dhomën e tyre sterile të ekzekutimit.

KĂ«tu, ata detyrohen tĂ« qĂ«ndrojnĂ« nĂ« njĂ« vend tĂ« shĂ«nuar nga njĂ« katror i kuq ogurzi – dera kurth qĂ« do t’i hapĂ« rrugĂ«n pĂ«r t’i dĂ«rguar nĂ« njĂ« udhĂ«tim tĂ« shkurtĂ«r dhe tĂ« shpejtĂ« drejt vdekjes sĂ« tyre.

Perdet blu të ndritshme tërhiqen për të zbuluar një galeri shikimi, ku zyrtarët dhe familjet e viktimave ndahen nga i burgosuri vetëm nga një panel i hollë xhami.

Ekzekutuesit më pas i vendosin të dënuarit një maskë dhe një litar syri, i vendosin lakun rreth qafës dhe tërhiqen prapa për të tërhequr levën. Kurthi lirohet dhe graviteti bën pjesën tjetër.

Por është natyra e paparashikueshme dhe e papritur e procesit të ekzekutimit, që i dallon ekzekutimet japoneze nga ato në SHBA.

Ndryshe nga Shtetet e Bashkuara, ku tĂ« burgosurit e dĂ«nuar me vdekje zakonisht marrin datĂ«n e ekzekutimit javĂ« ose muaj mĂ« parĂ«, tĂ« burgosurve japonezĂ« shpesh u jepet njoftim vetĂ«m njĂ« orĂ« mĂ« parĂ« – njĂ« vendim qĂ« Komiteti i OKB-sĂ« kundĂ«r TorturĂ«s pretendoi se u shkakton familjeve stres shtesĂ«.

Ekzekutimi i javĂ«s sĂ« kaluar i ‘pro-varĂ«sit’ ose ‘vrasĂ«sit tĂ« Twitter-it’ – njĂ« burrĂ« qĂ« ngacmonte gra dhe vajza tĂ« cenueshme pĂ«rpara se t’i pĂ«rdhunonte dhe t’i vriste nĂ« apartamentin e tij nĂ« Japoni – ka rindezur debatin mbi praktikat e ftohta dhe klinike tĂ« ekzekutimit.

Takahiro Shiraishi, i njohur si ‘vrasĂ«si i Twitter-it’, u dĂ«nua me vdekje nĂ« vitin 2020 pĂ«r vrasjen e nĂ«ntĂ« viktimave nĂ« vitin 2017. Ai u dĂ«nua gjithashtu pĂ«r abuzim seksual tĂ« viktimave tĂ« tij femra. Policia e arrestoi atĂ« mĂ« vonĂ« atĂ« vit pasi gjeti trupat e tetĂ« vajzave dhe grave adoleshente, si dhe njĂ« burri, nĂ« kuti tĂ« ftohta nĂ« apartamentin e tij.

Hetuesit thanë se Shiraishi e paraqiti veten si një ndihmës i guximshëm, duke ofruar një rrugëdalje për ata që kishin mendime vetëvrasëse ose ata që kishin tentuar vetëvrasje dhe kishin dështuar.

NĂ« X – platforma e mediave sociale qĂ« ai pĂ«rdorte pĂ«r tĂ« kontaktuar viktimat e mundshme – profili i tij paraqiste njĂ« vizatim qĂ« tregonte njĂ« burrĂ« qafa dhe kyçi i dorĂ«s sĂ« tĂ« cilit janĂ« tĂ« plagosur, duke mbajtur njĂ« litar rreth qafĂ«s.

Biografia e profilit pĂ«rshkruante ekspertizĂ«n e tij nĂ« varje dhe emri i tij i X ishte ‘@hangingpro’.

‘Dua tĂ« ndihmoj njerĂ«zit qĂ« kanĂ« vĂ«rtet dhimbje. Ju lutem mĂ« dĂ«rgoni mesazhe nĂ« çdo kohë’, shkruhej aty.

‘Duhet tĂ« ketĂ« shumĂ« njerĂ«z nĂ« shoqĂ«ri qĂ« vuajnĂ« pas tentativĂ«s sĂ« vetĂ«vrasjes, megjithĂ«se rastet e tyre nuk raportohen nĂ« lajme. Dua t’i ndihmoj njerĂ«z tĂ« tillë’, tha ndĂ«r tjera ai.

Ai gjithashtu punoi pĂ«r t’u siguruar qĂ« viktimat e tij tĂ« ndĂ«rprisnin lidhjet me miqtĂ« dhe anĂ«tarĂ«t e familjes, pĂ«rpara se t’i takonte.

“Nuk Ă«shtĂ« mirĂ« t’u thuash miqve, anĂ«tarĂ«ve tĂ« familjes dhe rrjeteve sociale se do tĂ« vdesĂ«sh pĂ«rpara se tĂ« kryesh vetĂ«vrasje”, shkroi ai nĂ« njĂ« postim.

Ai vrau tre vajzat adoleshente dhe pesĂ« gra pasi i pĂ«rdhunoi. Ai vrau gjithashtu tĂ« dashurin e njĂ«rĂ«s prej grave, pĂ«r t’ia mbyllur gojĂ«n.

“Rasti shkaktoi pasoja jashtĂ«zakonisht tĂ« rĂ«nda dhe shkaktoi njĂ« tronditje tĂ« madhe dhe shqetĂ«sim pĂ«r shoqĂ«rinĂ«â€, tha Ministri i DrejtĂ«sisĂ«, Keisuke Suzuki nĂ« njĂ« konferencĂ« urgjente pĂ«r shtyp pas ekzekutimit tĂ« Shiraishi-t.

Ai tha se e nënshkroi ekzekutimin, por nuk e pa personalisht varjen.

Natyra e papritur e qasjes japoneze ndaj ekzekutimit u zbulua në vitin 2021 nga Yoshikuni Noguchi, një avokat dhe ish-oficer burgu, i cili ia tregoi sistemin një gazete japoneze.

Të dënuarit njoftohen vetëm se do të ekzekutohen po atë mëngjes, pa paralajmërim, tha Noguchi.

Sapo bëhet njoftimi, ata zhvendosen në një dhomë të veçantë dhe monitorohen vazhdimisht nga oficerët e sigurisë për të parandaluar çdo përpjekje për arratisje ose vetëvrasje.

Mesazhi mĂ« pas supozohet t’i pĂ«rcillet familjes sĂ« tĂ« burgosurit – megjithĂ«se raportet e OKB-sĂ« kanĂ« sugjeruar qĂ« tĂ« dashurit e tyre tĂ« njoftohen vetĂ«m pasi i dĂ«nuari tĂ« konfirmohet i vdekur.

Sapo urdhërohet ekzekutimi, procesi është i shpejtë.

I burgosuri nxirret nga “salla e pritjes”, prangoset nga rojet dhe shoqĂ«rohet drejt dhomĂ«s sĂ« ekzekutimit.

Sapo u lidhen sytë dhe u vihet litari rreth qafës, një zyrtar jep sinjal që të hapet dera e kurthit.

Shikuesit shikojnë të dënuarin teksa bie menjëherë nga dyshemeja, për të mos u parë më kurrë.

Poshtë dhomës së ekzekutimit, trupi i tyre i dobët varet nga një litar në një dhomë gri me pllaka.

NjĂ« mjek hyn pĂ«r tĂ« kontrolluar pulsin e tyre dhe, pasi Ă«shtĂ« i kĂ«naqur, e fshin trupin para se t’u drejtojĂ« punonjĂ«sve tĂ« kujdestarisĂ« qĂ« t’i presin dhe t’i çojnĂ« nĂ« morg.

Noguchi i tregoi medias se si dha dorëheqjen nga roli i tij si oficer burgu pas rreth katër vitesh në punë, duke kujtuar se sa i dobët ndihej duke reflektuar mbi përfshirjen e tij në ekzekutimin e një të burgosuri më shumë se një përkulje koke dhe tërheqjen e një leve.

Në janar të vitit të kaluar, një tjetër vrasës u dënua me vdekje pavarësisht thirrjeve për heqjen e dënimit me vdekje.

Yuki Endo ishte vetëm 19 vjeç, kur vajza që i pëlqente i refuzoi propozimet e tij në vitin 2021.

I zemëruar dhe i dëshpëruar, adoleshenti kërkoi hakmarrje duke synuar ata që ishin më afër muzës së tij, duke marshuar drejt shtëpisë së prindërve të saj në Kofu më 12 tetor dhe duke vrarë me gjakftohtësi babanë e saj 55-vjeçar dhe nënën e saj 50-vjeçare me thikë.

Më pas Endo sulmoi vajzën e dytë të çiftit me një hanxhar, duke e plagosur atë dhe duke e djegur shtëpinë deri në themel.

Pas arrestimit të tij, gjyqtarët përcaktuan se ai ishte plotësisht penalisht përgjegjës dhe nuk tregoi pendim për krimin, duke e bërë të pamundur që ai të rehabilitohej sipas tyre.

Endo u bë gjithashtu personi i parë në Japoni i dënuar me vdekje për një krim të kryer midis moshës 18 dhe 19 vjeç, pasi gjykatat e Japonisë ulën moshën ligjore të përgjegjësisë penale për të rriturit në vitin 2022.

Ndryshimi nĂ« ligj kishte pĂ«r qĂ«llim t’i bĂ«nte tĂ« rinjtĂ« tĂ« “ndĂ«rgjegjĂ«soheshin pĂ«r pĂ«rgjegjĂ«sitĂ« e tyre” dhe t’i rehabilitonin ata nĂ« mĂ«nyrĂ« mĂ« efektive.

NdĂ«rkohĂ«, zyrtarĂ«t kanĂ« kundĂ«rshtuar thirrjet e grupeve tĂ« tĂ« drejtave tĂ« njeriut pĂ«r t’i dhĂ«nĂ« fund dĂ«nimit me vdekje.

Ministri i Drejtësisë, Suzuki këtë javë justifikoi nevojën për ekzekutimin në Japoni, duke vënë në dukje se një sondazh i kohëve të fundit qeveritar tregon se shumica dërrmuese e publikut ende mbështet dënimin me vdekje, megjithëse kundërshtimi është rritur disi.

“UnĂ« besoj se nuk Ă«shtĂ« e pĂ«rshtatshme tĂ« hiqet ekzekutimi”, tha Suzuki, duke shtuar se ka shqetĂ«sim nĂ« rritje pĂ«r krimet e rĂ«nda.

Rasti i Yuki Endo ka ngjashmëri të habitshme me atë të Tomohiro Kato, autorit të masakrës së tmerrshme të Akihabarës në vitin 2008.

Më 8 qershor 2008, atëherë 25-vjeçari mori me qira një kamion dy tonësh Isuzu Elf dhe e përplasi atë në një turmë këmbësorësh gjatë drekës në lagjen tregtare Akihabara, duke mbytur tre persona.

Kato vazhdoi të godiste kalimtarët me një kamë, duke vrarë katër dhe duke plagosur tetë.

Gjatë gjyqit të tij, Kato zbuloi se ngacmimi online e kishte çuar në çmenduri.

Prokurorët paraqitën një portret të një të riu problematik, i cili u demoralizua pasi një vajzë me të cilën po fliste online ndërpreu papritur kontaktin pasi ai i dërgoi një foto të vetes.

Tërbimi i tij shkaktoi protesta dhe diskutime rreth masave parandaluese që duhen marrë për të ndaluar të rinjtë e zemëruar dhe të alienuar, të shpërthenin në shfaqje të paturpshme dhune pa dallim.

Ligjet për thikat u shtrënguan dhe Kato u dënua me vdekje në vitin 2011.

Do të kalonin edhe 11 vjet të tjera para se Kato të përballej me dënimin e tij në qendrën e paraburgimit të Tokios. /Telegrafi/

The post Brenda burgjeve sekrete të ekzekutimeve në Japoni, ku të dënuarve me vdekje u jepet njoftimi disa minuta para se të përballen me litarin appeared first on Telegrafi.

ÇfarĂ« Ă«shtĂ« bota myslimane?

✇Telegrafi
By: Agron Shala
30 June 2025 at 13:55

Nga: Cemil Aydin, profesor i Historisë në Universitetin e Karolinës së Veriut / aeon.co
PĂ«rktheu: Agron Shala / Telegrafi.com

MĂ« 17 maj 1919, nĂ« Paris, tre udhĂ«heqĂ«s indianĂ« myslimanĂ« u takuan me presidentin e Shteteve tĂ« Bashkuara, Woodrow Wilson, pĂ«r tĂ« mbrojtur çështjen e ruajtjes sĂ« Kalifatit osman nĂ« Stamboll dhe pĂ«r vetĂ«vendosjen kombĂ«tare tĂ« Anadollit si atdhe pĂ«r turqit myslimanĂ«. IndianĂ«t kĂ«rkuan pavarĂ«sinĂ« e asaj qĂ« e quajtĂ«n “fuqia e fundit myslimane qĂ« mbeti nĂ« botĂ«.” UdhĂ«heqĂ«sit myslimanĂ« indianĂ« qĂ« flisnin nĂ« emĂ«r tĂ« njĂ« Kalifati osman mund tĂ« duken si pĂ«rfaqĂ«sues tĂ« njĂ« uniteti global mysliman, por njĂ« pĂ«rfundim i tillĂ« do tĂ« ishte i gabuar.

NĂ« fakt, detajet, argumentet dhe idealet e atij takimi tregojnĂ« se sa i paqĂ«ndrueshĂ«m dhe mashtrues Ă«shtĂ« supozimi i zakonshĂ«m se ekziston njĂ« ndarje e qartĂ« midis “botĂ«s myslimane” dhe “PerĂ«ndimit.” MyslimanĂ«t indianĂ« e mbrojtĂ«n çështjen e pavarĂ«sisĂ« turke duke iu referuar 14 pikave pĂ«r paqe tĂ« Wilsonit. Suksesi i tyre nĂ« sigurimin e kĂ«tij takimi me Wilsonin lidhej ngushtĂ« me sakrificĂ«n e tyre si ushtarĂ« nĂ« ushtrinĂ« britanike, duke luftuar dhe mundur aleancĂ«n gjermano-osmane. Edwin Montagu, sekretari i Shtetit pĂ«r IndinĂ« nĂ«n sundimin britanik, e organizoi takimin sepse besonte se Perandoria Britanike – si perandoria mĂ« e madhe myslimane nĂ« botĂ« – kishte njĂ« pĂ«rgjegjĂ«si morale pĂ«r tĂ« dĂ«gjuar çështjen e myslimanĂ«ve indianĂ« nĂ« mbrojtje tĂ« Kalifatit osman. TĂ« tre liderĂ«t myslimanĂ« qĂ« theksonin lidhjet e tyre shpirtĂ«rore me Kalifatin osman – Aga Khan, Abdullah Yusuf Ali dhe Sahibzada Aftab Ahmad Khan – ishin nĂ« fakt nĂ«nshtetas besnikĂ« tĂ« KurorĂ«s Britanike. NĂ« takim morĂ«n pjesĂ« edhe disa liderĂ« hindu tĂ« IndisĂ«, duke shprehur solidaritetin e tyre me bashkatdhetarĂ«t myslimanĂ« dhe mbĂ«shtetjen pĂ«r Kalifatin osman.

Ky diskutim nĂ« KonferencĂ«n e Paqes nĂ« Paris, nĂ« vitin 1919, nuk zbulon njĂ« pĂ«rplasje midis njĂ« bote islame dhe njĂ« bote perĂ«ndimore. PĂ«rkundrazi, zbulon njĂ« botĂ« komplekse dhe tĂ« ndĂ«rlidhur. E, megjithatĂ«, merreni parasysh esenĂ« me ndikim tĂ« Bernard Lewisit nĂ« revistĂ«n The Atlantic, RrĂ«njĂ«t e zemĂ«rimit mysliman (1990): “NĂ« kĂ«ndvĂ«shtrimin klasik islamik, drejt tĂ« cilit shumĂ« myslimanĂ« po kthehen, bota dhe mbarĂ« njerĂ«zimi ndahen nĂ« dy pjesĂ«: ShtĂ«pia e Islamit, ku mbizotĂ«rojnĂ« ligji dhe besimi islam dhe, pjesa tjetĂ«r, e njohur si ShtĂ«pia e Mosbesimit ose ShtĂ«pia e LuftĂ«s, tĂ« cilĂ«n myslimanĂ«t kanĂ« detyrim pĂ«rfundimtar ta sjellin nĂ« Islam.” Lewis e bĂ«nte tĂ« qartĂ« se ky “detyrim” i supozuar nĂ«nkuptonte mjete tĂ« dhunshme: “Detyrimi i luftĂ«s sĂ« shenjtĂ« 
 fillon nĂ« shtĂ«pi dhe vazhdon jashtĂ« saj, kundĂ«r tĂ« njĂ«jtit armik jobesimtar.” Si nĂ« frymĂ« ashtu edhe nĂ« pĂ«rmbajtje, udhĂ«heqĂ«sit indianĂ« qĂ« u takuan me Wilsonin nĂ« vitin 1919, kundĂ«rshtojnĂ« çdo pretendim tĂ« Lewisit. MyslimanĂ«t ishin mbĂ«shtetĂ«s besnikĂ« tĂ« njĂ« perandorie shumĂ«-fetare, si ajo britanike, bashkĂ«punonin me hindutĂ« dhe kishin luftuar kundĂ«r ushtarĂ«ve myslimanĂ« tĂ« PerandorisĂ« Osmane gjatĂ« LuftĂ«s sĂ« ParĂ« BotĂ«rore. Ata nuk i shihnin perĂ«ndimorĂ«t si armiq dhe e mbrojtĂ«n kauzĂ«n e Kalifatit osman nĂ« pĂ«rputhje me normat ndĂ«rkombĂ«tare mbi vetĂ«vendosjen kombĂ«tare dhe paqen perandorake.

Edhe pse ka pasur ndikim nĂ« qarqet e politikĂ«s amerikane, Bernard Lewis nuk ishte ai qĂ« shpiku idenĂ« e njĂ« “bote myslimane” qĂ« Ă«shtĂ« ndryshe nga ajo perĂ«ndimore. QĂ« prej Revolucionit Iranian tĂ« vitit 1979, gazetarĂ«t perĂ«ndimorĂ« dhe islamistĂ«t radikalĂ« e kanĂ« popullarizuar kĂ«tĂ« ide. Sipas pikĂ«pamjes sĂ« tyre, panislamizmi bashkĂ«kohor buron nga idealet e lashta myslimane dhe synon rikthimin e njĂ« pastĂ«rtie tĂ« paprishur fetare. NĂ« kĂ«tĂ« kĂ«ndvĂ«shtrim, panislamizmi paraqitet si njĂ« lĂ«vizje reaksionare, e kapluar nga traditat e vjetra dhe nga ligji klasik islam. Ajo qĂ« zakonisht pretendohet Ă«shtĂ« se veçantitĂ« e Islamit e detyrojnĂ« pĂ«rkatĂ«sinĂ« fetare tĂ« myslimanĂ«ve tĂ« tejkalojĂ« çdo pĂ«rkatĂ«si tjetĂ«r politike. Ky panislamizĂ«m jo vetĂ«m qĂ« mbijeton, por lulĂ«zon edhe nĂ« botĂ«n moderne, dhe paraqitet si artefakt civilizues qĂ« bie thellĂ«sisht ndesh me kohĂ«n moderne.

Lewis mund tĂ« mos ketĂ« qenĂ« ai qĂ« shpiku idenĂ« e botĂ«s myslimane, por ia dha njĂ« lustĂ«r intelektuale dhe frymĂ«zoi veprĂ«n edhe mĂ« tĂ« njohur tĂ« Samuel Huntingtonit, PĂ«rplasja e qytetĂ«rimeve dhe rindĂ«rtimi i rendit botĂ«ror (1996). “Lufta midis kĂ«tyre sistemeve rivale [tĂ« botĂ«s islame dhe tĂ« krishterimit],” shkroi Lewis, “ka zgjatur pĂ«r rreth 14 shekuj. Ajo filloi me shfaqjen e Islamit, nĂ« shekullin VII, dhe ka vazhduar praktikisht deri nĂ« ditĂ«t e sotme. Ka qenĂ« njĂ« seri e gjatĂ« sulmesh dhe kundĂ«rsulmesh, xhihadesh dhe kryqĂ«zatash, pushtimesh dhe ripushtimesh.”

Kjo mbetet ende pikĂ«pamja dominuese perĂ«ndimore mbi panislamizmin, e shprehur shpesh pĂ«rmes frazĂ«s sĂ« zakonshme nĂ« media dhe nĂ« analiza – “bota myslimane.” Por, nĂ« kundĂ«rshtim me kĂ«tĂ« pikĂ«pamje mbizotĂ«ruese pĂ«r njĂ« pĂ«rplasje tĂ« pĂ«rjetshme me PerĂ«ndimin e krishterĂ«, panislamizmi Ă«shtĂ« nĂ« fakt njĂ« fenomen relativisht i ri dhe aspak i jashtĂ«zakonshĂ«m. I lidhur ngushtĂ« me pan-afrikanizmin dhe pan-azianizmin, ai lindi nĂ« vitet ‘80 tĂ« shekullit XIX si njĂ« reagim ndaj padrejtĂ«sive tĂ« imperializmit evropian. Fillimisht, ideja e solidaritetit global mysliman synonte tĂ« siguronte mĂ« shumĂ« tĂ« drejta pĂ«r myslimanĂ«t brenda perandorive evropiane, si pĂ«rgjigje ndaj ideve tĂ« supremacisĂ« sĂ« bardhĂ«/krishterĂ«, dhe pĂ«r tĂ« pohuar barazinĂ« e shteteve ekzistuese myslimane nĂ« tĂ« drejtĂ«n ndĂ«rkombĂ«tare.

Ideja e një përplasjeje të lashtë midis Botës Myslimane dhe Botës së Krishterë është një mit i rrezikshëm dhe modern. Ajo mbështetet në shtrembërime të fabrikuara të uniteteve të ndara gjeopolitike dhe civilizuese islame dhe perëndimore. Pan-afrikanizmi dhe pan-azianizmi ofrojnë një kontekst më të mirë për të kuptuar panislamizmin. Të tria u shfaqën në fund të shekullit XIX, në kulmin e epokës së perandorive, si kundërpërgjigje ndaj supremacisë anglosaksone dhe misionit civilizues të njeriut të bardhë. Panislamistët e epokës së perandorive nuk kishin nevojë të bindnin myslimanët e tjerë për unitetin global të bashkëbesimtarëve të tyre. Duke ndarë subjektet myslimane përmes referencave ndaj identitetit të tyre fetar, kolonizatorët krijuan themelet konceptuale të unitetit modern mysliman.

NĂ« atĂ« kohĂ«, perandoritĂ« britanike, holandeze, franceze dhe ruse sundonin shumicĂ«n e myslimanĂ«ve tĂ« botĂ«s. Ashtu si pan-afrikanistĂ«t dhe pan-azianistĂ«t, panislamistĂ«t e parĂ« ishin intelektualĂ« qĂ« donin t’u kundĂ«rviheshin fyerjeve, poshtĂ«rimeve dhe shfrytĂ«zimit tĂ« dominimit kolonial perĂ«ndimor. Ata nuk synonin domosdo tĂ« mohonin botĂ«n perandorake apo realitetin e perandorive. NĂ« ndjeshmĂ«ri, intelektualĂ«t kryesorĂ« panislamistĂ«, Jamaluddin al-Afghani dhe Syed Ameer Ali, i ngjanin shumĂ« figurave si W. E. B. Du Bois te pan-afrikannistĂ«t apo Rabindranath Tagore tek pan-aziatistĂ«t. Si homologĂ«t e tyre, panislamistĂ«t theksonin se perandoritĂ« evropiane diskriminonin afrikanĂ«t, aziatikĂ«t dhe myslimanĂ«t – si brenda perandorive, ashtu edhe nĂ« marrĂ«dhĂ«niet ndĂ«rkombĂ«tare. TĂ« tri lĂ«vizjet sfiduan racizmin evropian dhe dominimin kolonial, dhe premtuan njĂ« botĂ« mĂ« tĂ« mirĂ« dhe mĂ« tĂ« lirĂ« pĂ«r shumicĂ«n e qenieve njerĂ«zore nĂ« TokĂ«.

Zyrtarët kolonialë evropianë filluan të shqetësoheshin për një revoltë të mundshme myslimane, kur panë se teknologjitë moderne të shtypit, avulloreve dhe telegrafit po krijonin lidhje të reja mes popullatave të ndryshme myslimane, duke i ndihmuar ata të artikulonin një kritikë ndaj racizmit dhe diskriminimit. Megjithatë, nuk pati kryengritje panislamike kundër kolonializmit në vitet 1870-1910. Kërcënimi i supozuar i panislamizmit u shfaq për herë të parë, dukshëm, në Perëndim gjatë Luftës së Parë Botërore, pjesërisht sepse perandoritë osmane dhe gjermane e promovuan atë në propagandën e tyre të luftës. Por, nuk pati asnjë revoltë myslimane gjatë Luftës së Parë Botërore, kur qindra mijëra-ushtarë myslimanë shërbyen në perandoritë britanike, franceze dhe ruse. Gjatë Luftës së Dytë Botërore, pan-azianizmi lidhej me premtimet e Perandorisë Japoneze për të çliruar racat me ngjyrë të Azisë nga hegjemonia e të bardhëve. Pas humbjes së Japonisë, dekolonizimi historik i Afrikës e rriti rëndësinë e pan-afrikanizmit në debatin evropian.

Deri nĂ« vitet ’60 tĂ« shekullit XX, me zbehjen e botĂ«s koloniale dhe zĂ«vendĂ«simin e saj nga njĂ« botĂ« e shteteve tĂ« pavarura, projektet politike tĂ« panislamizmit, pan-afrikanizmit dhe pan-azianizmit pothuajse ishin zhdukur. MegjithatĂ«, ato kishin fituar shumĂ« beteja intelektuale kundĂ«r racizmit, kishin rrĂ«zuar argumentet koloniale tĂ« supremacisĂ« sĂ« bardhĂ« dhe kishin ndihmuar nĂ« pĂ«rfundimin e sundimit perandorak evropian. ZhgĂ«njimet mbi dĂ«shtimin e AfrikĂ«s, AzisĂ« dhe botĂ«s myslimane pĂ«r tĂ« arritur barazi dhe liri tĂ« krahasueshme me PerĂ«ndimin, kontribuuan gjithashtu nĂ« rĂ«nien e statusit tĂ« kĂ«tyre pan-nacionalizmave. Deri nĂ« vitet ’80 tĂ« shekullit XX, intelektualĂ«t afrikanĂ« dhe afro-amerikanĂ« u bĂ«nĂ« mĂ« pesimistĂ« mbi Ă«ndrrĂ«n kryesore pan-afrikaniste pĂ«r barazi racore pĂ«r njerĂ«zit me ngjyrĂ« nĂ« botĂ«n moderne dhe pĂ«r ta bĂ«rĂ« gjithĂ« AfrikĂ«n tĂ« begattĂ« dhe tĂ« lirĂ«. Nuk Ă«shtĂ« realizuar vizioni pan-afrikan pĂ«r tĂ« bashkuar kombet e reja e tĂ« dobĂ«ta afrikane nĂ« njĂ« forcĂ« federative globale dhe pĂ«r t’u dhĂ«nĂ« atyre liri dhe mirĂ«qenie. Edhe pse ekziston ende njĂ« organizatĂ« ndĂ«rkombĂ«tare – Bashkimi Afrikan – ajo Ă«shtĂ« jofunksionale dhe larg realizimit tĂ« qĂ«llimeve tĂ« pan-afrikanizmit. Shpresat e brezit pan-afrikanist, nga Du Bois te Frantz Fanon, pĂ«r njĂ« tĂ« ardhme tĂ« dekolonizuar tĂ« AfrikĂ«s, mbeten njĂ« projekt i humbur pĂ«r brezin e ardhshĂ«m.

Nga ana tjetĂ«r, me disa fuqi tĂ« mĂ«dha si Kina, India dhe Japonia, Azia e sotme e dekolonizuar do t’i kishte bĂ«rĂ« krenarĂ« pan-azianistĂ«t e fillimit tĂ« shekullit XX. MegjithatĂ«, pan-azianizmi i shekullit XX ndoqi njĂ« rrugĂ« tĂ« ndĂ«rlikuar. ShfrytĂ«zimi qĂ« Japonia i bĂ«ri pan-azianizmit pĂ«r tĂ« arsyetuar pushtimin e saj kolonial tĂ« KinĂ«s dhe KoresĂ«, i la shumĂ« mbĂ«shtetĂ«s tĂ« ndiheshin tĂ« tradhtuar. Politika e jashtme e IndisĂ« sĂ« pavarur, nĂ«n drejtimin e Jawaharlal NehrusĂ«, tregoi njĂ« angazhim ndaj disa parimeve pan-azianiste, tĂ« cilat kishin njĂ« tĂ«rheqje tĂ« gjerĂ« gjatĂ« KonferencĂ«s sĂ« Bandungut mĂ« 1955. Ky takim i 29 shteteve aziatike dhe afrikane, qĂ« pĂ«rbĂ«nin mĂ« shumĂ« se gjysmĂ«n e popullsisĂ« sĂ« botĂ«s, ishte shprehja e fundit madhore e solidaritetit aziatik, dhe mĂ« pas u pĂ«rthith nga rivalitetet e LuftĂ«s sĂ« FtohtĂ« dhe ndĂ«rtimi i shteteve kombĂ«tare.

Edhe panislamizmi ka ecur pĂ«rpara nĂ« njĂ« seri ngritjesh dhe rĂ«niesh gjatĂ« shekullit tĂ« fundit. Nga Turqia dhe Egjipti, te Indonezia dhe Algjeria, ideja e intelektualizmit mysliman dhe solidaritetit global mysliman fuqizoi udhĂ«heqĂ«sit dhe lĂ«vizjet nacionaliste tĂ« shekullit XX. Deri nĂ« mesin e viteve ’60 tĂ« shekullit XX, shumica e myslimanĂ«ve tĂ« botĂ«s kishin fituar lirinĂ« nga sundimi kolonial evropian. Parlamenti turk kishte shfuqizuar Kalifatin osman qĂ« nĂ« vitin 1924, dhe deri nĂ« vitet ‘50 tĂ« shekullit XX ai kalifat pothuajse ishte harruar.

MegjithatĂ«, nĂ« pothuajse njĂ« tĂ« pestĂ«n e parĂ« tĂ« shekullit XXI, pan-afrikanizmi dhe pan-azianizmi duken sikur janĂ« zhdukur, ndĂ«rsa panislamizmi dhe ideali i solidaritetit tĂ« botĂ«s myslimane vazhdon tĂ« mbijetojĂ«. Pse? PĂ«rgjigjja gjendet nĂ« fazat pĂ«rfundimtare tĂ« LuftĂ«s sĂ« FtohtĂ«. NĂ« vitet ‘80 tĂ« shekullit XX, u shfaq njĂ« ndĂ«rkombĂ«tarizim i ri mysliman, si pjesĂ« e rritjes sĂ« islamit politik. Nuk bĂ«hej fjalĂ« pĂ«r njĂ« pĂ«rplasje mes traditave civilizuese tĂ« lashta tĂ« Islamit dhe PerĂ«ndimit, as pĂ«r njĂ« ringjallje tĂ« vlerave autentike fetare. Nuk ishte as njĂ« vazhdimĂ«si e panislamizmit tĂ« fillimit tĂ« shekullit XX, por njĂ« formacion i ri qĂ« doli nga Lufta e FtohtĂ«. NjĂ« aleancĂ« saudito-amerikane filloi tĂ« promovojĂ« idenĂ« e solidaritetit mysliman nĂ« vitet ‘70 tĂ« shekullit XX, si njĂ« alternativĂ« ndaj panarabizmit laik tĂ« presidentit egjiptian Gamal Abdel Nasser, vendi i tĂ« cilit ishte i lidhur me Bashkimin Sovjetik. Çdo ide pĂ«r njĂ« utopi “islame” do tĂ« kishte dĂ«shtuar nĂ«se nuk do tĂ« ishin dĂ«shtimet e shumĂ« shteteve tĂ« pas-kolonializmit dhe zhgĂ«njimi pasues publik i shumĂ« myslimanĂ«ve.

Ideja se panislamizmi pĂ«rfaqĂ«son vlera autentike politike myslimane, tĂ« lashta dhe tĂ« shtypura qĂ« ngrihen nĂ« revoltĂ« kundĂ«r perĂ«ndimores dhe sekularizmit global, ishte nĂ« fillim njĂ« obsesion paranojak i oficerĂ«ve kolonialĂ« perĂ«ndimorĂ«, por sĂ« fundmi vjen kryesisht nga islamistĂ«t. KomentatorĂ«t dhe gazetarĂ«t perĂ«ndimorĂ« kanĂ« gabuar duke i marrĂ« pĂ«r tĂ« mirĂ«qena pretendimet e islamistĂ«ve mbi vlerat thelbĂ«sore politike tĂ« Islamit. Lloji i islamizmit qĂ« identifikohet me VĂ«llazĂ«rinĂ« Myslimane tĂ« Egjiptit apo Iranin e Ruhollah Khomeinit, nuk ekzistonte para viteve ’70 tĂ« shekullit XX. AsnjĂ« nga myslimanĂ«t indianĂ« qĂ« u takuan me Wilsonin, e as kalifĂ«t e fundit osmanĂ«, nuk ishin tĂ« interesuar pĂ«r tĂ« imponuar sheriatin nĂ« shoqĂ«ritĂ« e veta. AsnjĂ«ri prej tyre nuk donte tĂ« detyronte gratĂ« tĂ« mbuloheshin. PĂ«rkundrazi, brezi i parĂ« panislamist ishte shumĂ« modernist: ata ishin pĂ«rkrahĂ«s tĂ« çlirimit tĂ« grave, barazisĂ« racore dhe kozmopolitizmit. MyslimanĂ«t indianĂ«, pĂ«r shembull, ishin shumĂ« krenarĂ« qĂ« kalifi osman kishte ministra dhe ambasadorĂ« grekĂ« e armenĂ«. Ata gjithashtu dĂ«shironin qĂ« Kurora Britanike tĂ« emĂ«ronte hindusĂ« dhe myslimanĂ« si ministra dhe zyrtarĂ« tĂ« nivelit tĂ« lartĂ« nĂ« qeveritĂ« e tyre. AsnjĂ«ri prej tyre nuk do tĂ« kishte dĂ«shiruar apo parashikuar ndarjen e turqve dhe grekĂ«ve nĂ« tokat osmane, arabĂ«ve dhe hebrenjve nĂ« PalestinĂ«, apo myslimanĂ«ve dhe hindusĂ«ve nĂ« Indi. VetĂ«m forma bazĂ« e panislamizmit tĂ« fillimshekullit XX mbijeton sot; pĂ«rmbajtja e tij Ă«shtĂ« transformuar plotĂ«sisht qĂ« prej viteve ’80 tĂ« shekullit XX.

Fakti qĂ« si Bernard Lewis ashtu edhe Osama bin Laden flisnin pĂ«r njĂ« pĂ«rplasje tĂ« pĂ«rjetshme midis njĂ« bote tĂ« bashkuar myslimane dhe njĂ« PerĂ«ndimi tĂ« bashkuar, nuk do tĂ« thotĂ« se ky Ă«shtĂ« realitet. Edhe nĂ« kulmin e idesĂ« sĂ« solidaritetit global mysliman, nĂ« fund tĂ« shekullit XIX, shoqĂ«ritĂ« myslimane ishin tĂ« ndara sipas vijave politike, gjuhĂ«sore dhe kulturore. QĂ« nga koha e shokĂ«ve tĂ« profetit Muhamed, nĂ« shekullin e shtatĂ«, qindra mbretĂ«ri, perandori dhe sulltanate tĂ« ndryshme – disa nĂ« konflikt me njĂ«ra-tjetrĂ«n – kanĂ« sunduar mbi popullsi tĂ« pĂ«rziera myslimane dhe me tĂ« tjerĂ«. Ndarja e myslimanĂ«ve nga fqinjĂ«t e tyre hindu, budistĂ«, tĂ« krishterĂ« dhe hebrenj, dhe koncepti pĂ«r shoqĂ«ritĂ« e tyre nĂ« izolim, nuk ka asnjĂ« lidhje me pĂ«rvojĂ«n historike tĂ« qenies njerĂ«zore. Nuk ka ekzistuar kurrĂ« dhe nuk mund tĂ« ekzistojĂ« njĂ« “botĂ«â€ e ndarĂ« “myslimane.”

TĂ« gjitha grupet e reja fashiste tĂ« djathta anti-myslimane nĂ« EvropĂ« dhe nĂ« ShBA, janĂ« tĂ« fiksuara pas zgjerimit perandorak osman nĂ« EvropĂ«n Lindore. Ata e shohin rrethimin osman tĂ« VjenĂ«s, tĂ« vitit 1683, si njĂ« tentativĂ« tĂ« qytetĂ«rimit islamik pĂ«r tĂ« pushtuar “PerĂ«ndimin.” Por, nĂ« BetejĂ«n e VjenĂ«s, hungarezĂ«t protestantĂ« ishin aleatĂ« tĂ« PerandorisĂ« Osmane – kryesisht myslimane – kundĂ«r HabsburgĂ«ve katolikĂ«. Ishte njĂ« konflikt i ndĂ«rlikuar midis perandorive dhe shteteve, jo njĂ« pĂ«rplasje qytetĂ«rimesh.

Nacionalizmi hindu i kryeministrit tĂ« IndisĂ«, Narendra Modi, promovon idenĂ« e njĂ« Perandorie tĂ« huaj Mogule qĂ« pushtoi IndinĂ« dhe sundoi mbi hindusĂ«t. Por, burokratĂ«t hindu luajtĂ«n njĂ« rol jetik nĂ« PerandorinĂ« Mogule tĂ« IndisĂ«, dhe perandorĂ«t mogulĂ« ishin ndĂ«rtues perandorish, jo fanatikĂ« qĂ« kĂ«rkonin njĂ« sundim teokratik mbi komunitetet e feve tĂ« ndryshme. Ka edhe myslimanĂ« sot qĂ« e shohin PerandorinĂ« Mogule si njĂ« shembull tĂ« dominimit mysliman mbi hindusĂ«t. ËshtĂ« domethĂ«nĂ«se dhe e rĂ«ndĂ«sishme qĂ« propaganda perĂ«ndimore anti-myslimane dhe narrativat panislamike tĂ« historisĂ« i ngjajnĂ« njĂ«ra-tjetrĂ«s. TĂ« dyja mbĂ«shteten mbi njĂ« narrativĂ« civilizuese tĂ« historisĂ« dhe mbi njĂ« ndarje gjeopolitike tĂ« botĂ«s nĂ« njĂ«si tĂ« veçuara dhe ahistorike, si Afrika e zezĂ«, bota myslimane, Azia dhe PerĂ«ndimi.

Panislamizmi bashkĂ«kohor gjithashtu idealizon njĂ« tĂ« kaluar mitike. Sipas panislamistĂ«ve, ymeti, apo komuniteti mysliman global, lindi nĂ« njĂ« kohĂ« kur myslimanĂ«t nuk ishin tĂ« poshtĂ«ruar nga perandoritĂ« raciste tĂ« bardha apo nga fuqitĂ« agresive perĂ«ndimore. PanislamistĂ«t duan ta “bĂ«jnĂ« ymetin sĂ«rish madhĂ«shtor.” Por, ideja e njĂ« epoke tĂ« artĂ« tĂ« unitetit politik dhe solidaritetit mysliman, mbĂ«shtetet mbi amnezinĂ« historike pĂ«r tĂ« kaluarĂ«n perandorake. ShoqĂ«ritĂ« myslimane nuk kanĂ« qenĂ« kurrĂ« politikisht tĂ« bashkuara, ndĂ«rkaq nuk ka pasur kurrĂ« shoqĂ«ri homogjene myslimane nĂ« Euroazi. AsnjĂ« nga perandoritĂ« myslimane, tĂ« drejtuara nga dinastitĂ«, nuk ka synuar nĂ«nshtrimin e jobesimtarĂ«ve nga besimtarĂ« tĂ« devotshĂ«m. Ashtu si monarkĂ«t osmanĂ«, persianĂ« apo egjiptianĂ« tĂ« fundshekullin XIX, ato ishin perandori shumetnike qĂ« punĂ«sonin mijĂ«ra burokratĂ« jobesimtarĂ«. PopullsitĂ« myslimane nuk kanĂ« kĂ«rkuar kurrĂ« solidaritet global tĂ« ymetit para fundit tĂ« shekullit XIX – nĂ« kontekstin e perandorive raciale evropiane.

Termi “bota myslimane” u shfaq pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« nĂ« vitet ’70 tĂ« shekullit XIX. Fillimisht, ishin misionarĂ«t evropianĂ« apo zyrtarĂ«t kolonialĂ« qĂ« e pĂ«rdornin si njĂ« shkurtesĂ« pĂ«r t’iu referuar tĂ« gjithĂ«ve qĂ« ndodheshin mes “racĂ«s sĂ« verdhĂ«â€ tĂ« AzisĂ« Lindore dhe racĂ«s sĂ« zezĂ« nĂ« AfrikĂ«. Ata e pĂ«rdornin gjithashtu pĂ«r tĂ« shprehur frikĂ«n e tyre nga njĂ« revoltĂ« e mundshme myslimane, edhe pse subjektet myslimane tĂ« perandorive nuk ishin as mĂ« tĂ« rrezikshĂ«m e as mĂ« tĂ« bindur se hindusĂ«t apo budistĂ«t. Pas kryengritjes sĂ« madhe indiane tĂ« vitit 1857, kur si hindusĂ«t ashtu edhe myslimanĂ«t u ngritĂ«n kundĂ«r britanikĂ«ve, disa zyrtarĂ« kolonialĂ« britanikĂ« fajĂ«suan myslimanĂ«t pĂ«r kĂ«tĂ« kryengritje. William Wilson Hunter, njĂ« zyrtar kolonial britanik, vuri nĂ« dyshim – nĂ« librin e tij me ndikim, MyslimanĂ«t indianĂ«: A janĂ« tĂ« detyruar nĂ« ndĂ«rgjegje tĂ« rebelohen kundĂ«r MbretĂ«reshĂ«s? (1871) – nĂ«se myslimanĂ«t indianĂ« mund t’i qĂ«ndronin besnikĂ« njĂ« monarku tĂ« krishterĂ«. NĂ« realitet, myslimanĂ«t nuk ndryshonin shumĂ« nga hindusĂ«t, as nĂ« besnikĂ«rinĂ« e tyre, as nĂ« kritikat e tyre ndaj perandorisĂ« britanike. MyslimanĂ«t elitarĂ« indianĂ«, si reformisti Syed Ahmad Khan, shkruan kundĂ«rshtimet e ashpra ndaj akuzave tĂ« Hunterit. Por, ata gjithashtu pranuan termat e debatit tĂ« tij, sipas tĂ« cilit myslimanĂ«t pĂ«rbĂ«nin njĂ« kategori tĂ« dalluar dhe tĂ« veçantĂ« tĂ« indianĂ«ve.

Rritja e nacionalizmave evropianë gjeti gjithashtu një armik të përshtatshëm te myslimanët, në veçanti te sulltani osman. Në fund të shekullit XIX, nacionalistët grekë, serbë, rumunë dhe bullgarë filluan të portretizonin sulltanin osman si një despot. Ata iu drejtuan liberalëve britanikë për të prishur aleancën osmano-britanike, në emër të një solidariteti global të krishterë. Liberalët anti-osmanë britanikë, si William Gladstone, argumentuan se solidariteti i krishterë duhet të ketë rëndësi në vendimet britanike për Perandorinë Osmane. Pikërisht, në këtë kontekst, sulltani osman iu referua lidhjes së tij shpirtërore me myslimanët indianë, për të argumentuar një rikthim të aleancës osmano-britanike, falë kësaj lidhjeje të veçantë mes dy perandorive të mëdha myslimane.

Në librin e tij me ndikim, E ardhmja e Islamit (1882), poeti anglez Wilfrid Scawen Blunt argumentonte se Perandoria Osmane do të dëbohej përfundimisht nga Evropa dhe se fryma e kryqëzatës e Evropës do ta kthente Stambollin në një qytet të krishterë. Blunt gjithashtu pretendonte se Perandoria Britanike, e cila nuk kishte urrejtje ndaj myslimanëve siç kishin austriakët, rusët apo francezët, mund të bëhej mbrojtëse e popullatave myslimane në Azi. Në mënyrë patronizuese dhe imperialiste, Blunt dukej se interesohej për të ardhmen e myslimanëve. Ai ishte një mbështetës dhe mik i reformistëve kryesorë myslimanë, si Al-Afghani dhe Muhammad Abduh, dhe shërbeu si ndërmjetës midis qarqeve intelektuale evropiane dhe reformistëve myslimanë.

Rreth së njëjtës kohë kur Blunt po shkruante, intelektuali francez me ndikim, Ernest Renan, formuloi një pikëpamje shumë negative për Islamin, veçanërisht në lidhje me shkencën dhe qytetërimin. Renan e shihte Islamin si një fe semite që pengonte zhvillimin e shkencës dhe të racionalitetit. Idetë e tij simbolizuan racialen e myslimanëve përmes fesë së tyre. Natyrisht, Renan i bënte këto argumente në Parisin që sundonte pjesë të mëdha të Afrikës së Veriut dhe të Afrikës Perëndimore myslimane. Idetë e tij ndihmuan në arsyetimin e sundimit kolonial francez. Al-Afghani dhe shumë intelektualë të tjerë myslimanë shkruan kundërshtimet ndaj pretendimeve të Renanit, me mbështetjen e Bluntit. Por, Renani pati më shumë sukses në krijimin e një narrative shpërqendruese të një qytetërimi të veçuar islamik përballë një qytetërimi perëndimor të krishterë.

Pretendimet e elitave evropiane pĂ«r njĂ« mision civilizues perĂ«ndimor, dhe pĂ«r superioritetin e qytetĂ«rimit tĂ« krishterĂ« perĂ«ndimor, ishin themelore pĂ«r projektet koloniale. IntelektualĂ«t evropianĂ« ndĂ«rmorĂ«n projekte tĂ« mĂ«dha pĂ«r klasifikimin e njerĂ«zimit nĂ« hierarki racore dhe fetare. VetĂ«m nĂ« pĂ«rgjigje tĂ« kĂ«tij pohimi shovinist, intelektualĂ«t myslimanĂ« krijuan njĂ« kundĂ«r-narrativĂ« tĂ« qytetĂ«rimit islamik. Duke u pĂ«rpjekur tĂ« pohonin dinjitetin dhe barazinĂ« e tyre, ata theksuan lavdinĂ« e sĂ« kaluarĂ«s, modernitetin dhe civilizimin e “botĂ«s myslimane.” KĂ«ta kundĂ«rshtarĂ« myslimanĂ« tĂ« ideologjisĂ« imperialiste evropiane – tĂ« superioritetit qytetĂ«rues tĂ« racĂ«s sĂ« bardhĂ« mbi myslimanĂ«t dhe racat e tjera me ngjyrĂ« – ishin panislamistĂ«t e parĂ«.

GjatĂ« fillimit tĂ« shekullit XX, reformatorĂ«t myslimanĂ« filluan tĂ« kultivonin narrativĂ«n historike qĂ« theksonte njĂ« qytetĂ«rim tĂ« pĂ«rbashkĂ«t, me njĂ« epokĂ« tĂ« artĂ« nĂ« shkencĂ« dhe art islam, dhe me njĂ« rĂ«nie tĂ« mĂ«vonshme. Kjo ide e njĂ« historie gjithĂ«pĂ«rfshirĂ«se islame ishte njĂ« krijim i ri i formuar drejtpĂ«rdrejt si pĂ«rgjigje ndaj idesĂ« sĂ« njĂ« qytetĂ«rimi perĂ«ndimor dhe ndaj argumenteve gjeopolitike tĂ« unitetit racor perĂ«ndimor/tĂ« bardhĂ«. Ashtu si brezi i parĂ« i intelektualĂ«ve pan-afrikanĂ« dhe pan-aziatikĂ«, intelektualĂ«t myslimanĂ« iu pĂ«rgjigjĂ«n shovinizmit evropian dhe orientalizmit perĂ«ndimor me historinĂ« dhe qytetĂ«rimin e tyre madhĂ«shtor. GjatĂ« gjithĂ« shekullit XX, udhĂ«heqĂ«sit e mĂ«dhenj myslimanĂ«, si Mustafa Kemal AtatĂŒrku i TurqisĂ«, Nasseri nĂ« Egjipt, Mohammad Mosaddequ nĂ« Iran dhe Sukarno nĂ« Indonezi, ishin tĂ« gjithĂ« nacionalistĂ« laikĂ«, por tĂ« gjithĂ« kishin nevojĂ« dhe e pĂ«rdorĂ«n kĂ«tĂ« nocion tĂ« njĂ« historie tĂ« lavdishme tĂ« qytetĂ«rimit mysliman, pĂ«r t’iu kundĂ«rvĂ«nĂ« ideologjive tĂ« supremacisĂ« sĂ« bardhĂ«. Nacionalizmi nĂ« fund triumfoi, dhe gjatĂ« viteve 1950-‘60, ideja e Islamit si njĂ« forcĂ« nĂ« punĂ«t botĂ«rore u zbeh nĂ« gazetarinĂ« dhe studimet perĂ«ndimore.

IdeologjitĂ« panislamike nuk u rishfaqĂ«n mĂ« deri nĂ« vitet ‘70 dhe ’80 tĂ« shekullit XX, dhe atĂ«herĂ« me njĂ« karakter dhe ton tĂ« ri. Ato u rikthyen si shprehje e pakĂ«naqĂ«sisĂ« ndaj botĂ«s bashkĂ«kohore. Kishte ardhur fundi i ditĂ«ve entuziaste tĂ« optimizmit, tĂ« mesit tĂ« shekullit XX, pĂ«r modernizimin. Kombet e Bashkuara kishin dĂ«shtuar nĂ« zgjidhjen e çështjeve ekzistenciale. Shtetet kombĂ«tare pas-koloniale nuk kishin sjellĂ« liri dhe mirĂ«qenie pĂ«r shumicĂ«n e myslimanĂ«ve tĂ« botĂ«s. NdĂ«rkohĂ«, Evropa, ShBA-ja dhe Bashkimi Sovjetik treguan pak shqetĂ«sim pĂ«r vuajtjet e popujve myslimanĂ«. PartitĂ« islamiste, si VĂ«llazĂ«ria Myslimane nĂ« Egjipt dhe Xhemati Islam nĂ« Pakistan, u shfaqĂ«n duke pohuar se kolonizimi i PalestinĂ«s dhe vuajtjet nga varfĂ«ria kĂ«rkonin njĂ« formĂ« tĂ« re solidariteti.

Revolucioni Iranian i vitit 1979 u dëshmua si një moment historik. Për të dënuar status quo-në, Khomeini iu drejtua kësaj forme të re të panislamizmit. Por, Irani i tij dhe rivali rajonal, Arabia Saudite, favorizuan interesat kombëtare të shteteve të tyre. Kështu që nuk ka ekzistuar kurrë një vizion i zbatueshëm federativ për këtë solidaritet të ri panislamik. Ndryshe nga pan-afrikanizmi, i cili idealizonte popullsitë me lëkurë të zezë që jetonin në solidaritet brenda Afrikës pas-koloniale, panislamizmi mbështetet në një ndjenjë viktimizimi, pa një projekt politik praktik. Ai ka të bëjë më pak me planet reale për të themeluar një shtet mysliman, dhe më shumë rreth mënyrës se si të ndalet shtypja dhe diskriminimi ndaj një komuniteti të imagjinuar global.

Thirrjet pĂ«r solidaritet global mysliman nuk mund tĂ« kuptohen duke parĂ« tekstet fetare apo pĂ«rkushtimin fetar tĂ« myslimanĂ«ve. JanĂ« zhvillimet nĂ« historinĂ« intelektuale dhe gjeopolitike moderne ato qĂ« kanĂ« krijuar dhe formĂ«suar pikĂ«pamjet panislamike pĂ«r historinĂ« dhe botĂ«n. Ndoshta tipari mĂ« thelbĂ«sor i tyre Ă«shtĂ« ideja pĂ«r PerĂ«ndimin si njĂ« vend me njĂ« narrativĂ« tĂ« vete historike dhe njĂ« vizion tĂ« qĂ«ndrueshĂ«m politik pĂ«r hegjemoninĂ« globale. Bashkimi Sovjetik, ShBA-ja, BE-ja – tĂ« gjitha projektet globale perĂ«ndimore tĂ« shekullit XX – imagjinojnĂ« njĂ« PerĂ«ndim superior dhe hegjemon. IntelektualĂ«t e hershĂ«m panislamikĂ« zhvilluan narrativa myslimane pĂ«r rendin global historik, si njĂ« strategji pĂ«r tĂ« kundĂ«rshtuar diskurset imperialiste mbi inferioritetin e tyre, tĂ« cilat ishin tĂ« pĂ«rhapura nĂ« metropolet koloniale, shkrimet orientaliste dhe shkencat sociale evropiane. Thjesht, nuk mund tĂ« ketĂ« njĂ« narrativĂ« panislamike tĂ« rendit global pa homologen e saj, narrativĂ«n perĂ«ndimore pĂ«r botĂ«n, e cila Ă«shtĂ« po aq e njĂ«anshme si histori.

IdetĂ« pĂ«r botĂ«n islame dhe atĂ« perĂ«ndimore duken si armiq qĂ« pasqyrojnĂ« njĂ«ri-tjetrin. Nuk duhet t’u lejojmĂ« kolonizatorĂ«ve tĂ« fundshekullit XIX tĂ« pĂ«rcaktojnĂ« kushtet e debatit tĂ« sotĂ«m mbi tĂ« drejtat e njeriut dhe qeverisjen e mirĂ«. PĂ«r sa kohĂ« qĂ« e pranojmĂ« kĂ«tĂ« opozitĂ« tĂ« njĂ«anshme mes “PerĂ«ndimit” dhe “botĂ«s myslimane,” ne vazhdojmĂ« tĂ« jemi tĂ« robĂ«ruar nga kolonializmi dhe dĂ«shtimet e dekolonizimit. Duke i pranuar dhe refuzuar kĂ«to terma diskutimi, mund tĂ« bĂ«hemi tĂ« lirĂ« pĂ«r tĂ« ecur pĂ«rpara, pĂ«r tĂ« menduar pĂ«r njĂ«ri-tjetrin dhe pĂ«r botĂ«n nĂ« mĂ«nyra mĂ« realiste dhe njerĂ«zore. Sfida jonĂ« sot Ă«shtĂ« tĂ« gjejmĂ« njĂ« gjuhĂ« tĂ« re tĂ« tĂ« drejtave dhe normave, qĂ« nuk Ă«shtĂ« e robĂ«ruar nga mashtrimet e qytetĂ«rimit perĂ«ndimor, apo tĂ« alternativave afrikane, aziatike dhe myslimane ndaj tij. Qenia njerĂ«zore, pavarĂ«sisht ngjyrĂ«s apo fesĂ«, ndan njĂ« planet tĂ« vetĂ«m dhe njĂ« histori tĂ« ndĂ«rlidhur, pa kufij civilizues. Çdo rrugĂ« pĂ«rpara, pĂ«r tĂ« kapĂ«rcyer padrejtĂ«sitĂ« dhe problemet aktuale, duhet tĂ« bazohet nĂ« lidhjet dhe vlerat tona tĂ« pĂ«rbashkĂ«ta, e jo nĂ« tribalizmin civilizues. /Telegrafi/

The post ÇfarĂ« Ă«shtĂ« bota myslimane? appeared first on Telegrafi.

Brenda Njësisë 8200 të Izraelit, ekipi i adoleshentëve të teknologjisë që gjurmuan vendet e pasurimit të uraniumit në Iran

✇Telegrafi
By: Burim Tmava
29 June 2025 at 23:58

Izraeli ka një ekuivalent të Agjencisë së Sigurisë Kombëtare të Shteteve të Bashkuara që kryen luftë kibernetike dhe lloje të tjera të operacioneve klandestine, por me një ndryshim të dukshëm: Stafi i saj përbëhet kryesisht nga adoleshentë.

UshtarĂ«t e NjĂ«sisĂ« 8200 tĂ« Forcave MbrojtĂ«se tĂ« Izraelit – shumica qĂ« jetojnĂ« me prindĂ«rit e tyre dhe punojnĂ« pĂ«r para si pjesĂ« e shĂ«rbimit tĂ« detyrueshĂ«m ushtarak tĂ« vendit – gjetĂ«n vendet iraniane tĂ« pasurimit tĂ« uraniumit qĂ« Izraeli Ă«shtĂ« pĂ«rpjekur tĂ« shkatĂ«rrojĂ« gjatĂ« javĂ«s sĂ« kaluar.

Ata prodhuan videon anti-Ajatollah me të cilën ndërprenë transmetimin shtetëror të lajmeve të Iranit, si dhe identifikuan udhëheqësit iranianë dhe shkencëtarët bërthamorë në listën e goditjeve të Izraelit, transmeton Telegrafi.

NjĂ« veteran i njĂ«sisĂ«, tani nĂ« tĂ« 30-at e hershme dhe qĂ« drejton njĂ« startup inteligjence artificiale nĂ« Kalifornian Jugore, i quan ushtarĂ«t e saj 18 deri nĂ« 21 vjeç nĂ« detyrĂ« aktive “mĂ« tĂ« çuditshmit e çuditshĂ«m”.

“KĂ«ta janĂ« hakerat, lojtarĂ«t e shahut, mendjelehtĂ«t qĂ« i njihnit nĂ« shkollĂ«n e mesme, por deri nĂ« shkallĂ«n e N-tĂ«â€, thotĂ« ai, duke kĂ«mbĂ«ngulur nĂ« anonimitet nga frika, pretendon ai, se “kushdo qĂ« ka bĂ«rĂ« inteligjencĂ« nĂ« Izrael nuk Ă«shtĂ« i sigurt” kĂ«to ditĂ«, madje as nĂ« SHBA.

ËshtĂ« njĂ« shenjĂ« e kĂ«rcĂ«nimit tĂ« perceptuar qĂ« raketat iraniane qĂ« goditĂ«n Izraelin jugor, mund tĂ« kenĂ« qenĂ« tĂ« drejtuara nĂ« njĂ« vend nĂ« zonĂ«n ku kanĂ« punuar ushtarĂ«t e NjĂ«sisĂ« 8200, jo nĂ« spitalin civil nĂ« tĂ« cilin janĂ« pĂ«rqendruar qeveria izraelite dhe mediat perĂ«ndimore.

Mediat shtetërore iraniane thanë se objektivi kryesor i sulmit të tyre që dëmtoi Qendrën Mjekësore të Universitetit Soroka në Beersheba, ishte një vend i afërt i inteligjencës ushtarake izraelite.

Ministri i JashtĂ«m i Iranit, Seyed Abbas Araghchi, postoi nĂ« X se ushtria e Iranit e eliminoi “me saktĂ«si” atĂ« vend, si dhe “njĂ« tjetĂ«r objektiv jetĂ«sor”, por nuk i identifikoi vendndodhjet e tyre.

Izraeli nuk u është përgjigjur këtyre pretendimeve, apo nëse ushtarët e Njësisë 8200 u goditën.

NĂ« vend tĂ« kĂ«saj, kryeministri Benjamin Netanyahu pĂ«rmendi 71 personat e plagosur nĂ« spital, duke akuzuar Iranin se ka shĂ«njestruar qĂ«llimisht civilĂ«t – edhe pse ushtria e tij ka bombarduar spitalet civile nĂ« tĂ« gjithĂ« GazĂ«n qĂ« nga sulmet terroriste vdekjeprurĂ«se tĂ« udhĂ«hequra nga Hamasi nĂ« tetor 2023.

Njësia 8200, e njohur në Izrael si Shmone Matayim, është njësia më e madhe e IDF-së, që besohet të ketë rreth 5,000 ushtarë aktivë të moshës 18 deri në 21 vjeç, me veteranë të moshuar në rezervë.

Ushtarët në korpusin e elitës së inteligjencës zakonisht rekrutohen menjëherë pas shkollës së mesme, bazuar në shpejtësinë e të nxënit të tyre dhe aftësinë për të zgjidhur probleme komplekse.

ShumĂ« prej tyre morĂ«n pjesĂ« nĂ« programe pas shkolle qĂ« i trajnuan ata nĂ« kodim kompjuterik dhe hakim, dhe disa morĂ«n trajnime private pĂ«r t’u pĂ«rgatitur pĂ«r provimet dhe intervistat shumĂ« konkurruese tĂ« pranimit tĂ« njĂ«sisĂ«.

Burimet i tregojnë Daily Mail se familjet bëjnë çmos për të rritur shanset e fëmijëve të tyre për të qenë midis një përqindëshit të të gjithë aplikantëve të pranuar në njësi, e cila shihet si një rrugë drejt punëve fitimprurëse të teknologjisë së lartë.

Pas përfundimit të shërbimit të tyre, veteranët e 8200 kanë vazhduar të themelojnë dhe drejtojnë startup-e të teknologjisë së informacionit, inteligjencës artificiale dhe sigurisë kibernetike në Izrael dhe ndërkombëtarisht.

Njësia 8200 i ka rrënjët e saj në njësitë e zbulimit të kodeve dhe inteligjencës të formuara pas themelimit të Izraelit në vitin 1948. Këto njësi përbëheshin kryesisht nga folës të arabishtes, të lindur në vendet me të cilat Izraeli ishte ose në luftë ose spiunonte.

Në vitet e para, ushtarët përdornin pajisje primitive dëgjimi që tani janë të ekspozuara në Glilot, selinë e saj në veri të Tel Avivit.

Orët e gjata që ata kaluan duke dëgjuar armiqtë e Izraelit ruajtën jo vetëm rrjedhshmërinë e gjuhës së tyre, por edhe njohjen e tyre me mentalitetin e armiqve të vendit të tyre.

Gjatë dekadave, njësia u shndërrua në një lloj inkubatori teknologjik. Kultura e saj thuhet se është e relaksuar dhe inkurajon kreativitetin dhe mendimin e pavarur, shumë ngjashëm me një startup.

Disa nga ushtarĂ«t e saj mund tĂ« njihen nga uniformat e tyre tĂ« rrudhura, flokĂ«t e çrregullt ose vathĂ«t e gjatĂ« – gjĂ«ra qĂ« nuk shiheshin mirĂ« nĂ« radhĂ«t e rregullta tĂ« IDF-sĂ«.

Disa hebrenj izraelitë konservatorë, ruralë dhe fetarë u ankuan se njësia dominohej nga tel-avivianë me arsim të lartë, ateistë dhe liberalë, pikëpamjet e të cilëve mbi politikën dhe ushtrinë nuk ndahen domosdoshmërisht në të gjithë vendin.

IDF ka ndërmarrë hapa për të diversifikuar ushtarët e 8200-ës nën kryeministrin Benjamin Netanyahu dhe koalicionin e tij, më të djathtën ekstreme në historinë e Izraelit.

Edhe pse operacionet e saj janë të klasifikuara, njësia është raportuar se ka lëshuar virusin kompjuterik që çaktivizoi centrifugat bërthamore iraniane nga viti 2005 deri në vitin 2010, ka sulmuar kibernetikisht kompaninë shtetërore të telekomunikacionit të Libanit në vitin 2017 dhe ka ndihmuar në pengimin e një sulmi të ISIS në vitin 2018 ndaj një linje ajrore civile që udhëtonte për në Emiratet e Bashkuara Arabe nga Australia.

Thuhet se nëndegë prej 8200 personash kanë qenë të përfshirë në zhvillimin dhe testimin e pejxherëve dhe radiolidhjeve që Izraeli i projektoi për të shpërthyer në duart e militantëve të Hezbollahut në Liban shtatorin e kaluar.

Më afër vendit, njësia ka mbikëqyrur palestinezët për dekada dhe në vitin 2014 u denoncua nga një grup rezervistësh, për atë që ata e konsideruan si shkelje joetike të privatësisë së palestinezëve që nuk janë përfshirë në dhunë.

Kritika të tilla janë rritur ndërkombëtarisht që kur Izraeli ka qenë në luftë në Gaza, ku IDF përdor inteligjencën artificiale të nxjerrë nga njësia për të synuar banorët e Gazës të dyshuar për përfshirje me Hamasin.

Hetimet e lajmeve kanë zbuluar mënyra vdekjeprurëse se si të dhënat e pasakta të përdorura nga njësia dhe algoritmet e gabuara mund të shkojnë keq.

Brenda Izraelit, reputacioni i Njësisë 8200 për mbledhjen e të dhënave të plota dhe të sakta të inteligjencës u vu në pikëpyetje, pasi dështoi të parandalonte sulmet terroriste të udhëhequra nga Hamasi më 7 tetor 2023.

Këto sulme vranë 1,200 njerëz në të gjithë Izraelin jugor dhe çuan në marrjen peng të 251 të tjerëve. Ato gjithashtu nxitën luftën tashmë 20-mujore në Gaza, gjatë së cilës Izraeli ka vrarë 55,637 palestinezë dhe ka plagosur 129,880, sipas Ministrisë së Shëndetësisë së Gazës.

Komandanti i njësisë dha dorëheqjen pas kritikave se studiuesit e Njësisë 8200 kishin identifikuar shenja të sulmit të Hamasit disa muaj para se të ndodhte, por se ai nuk ushtroi presion të mjaftueshëm mbi udhëheqësit më të lartë ushtarakë dhe politikë të Izraelit për ta parandaluar atë.

Mbrojtësit e njësisë kanë kundërshtuar se ajo nuk duhet të fajësohet për mosveprimin e drejtuesve të lartë.

Njësia është e bazuar kryesisht në një sërë ndërtesash zyrash të parëndësishme pranë selisë së Mossadit, agjencisë së spiunazhit të Izraelit, në Glilot, në veri të Tel Avivit.

Kompleksi u shënjestrua nga Hezbollahu i mbështetur nga Irani vjeshtën e kaluar, pas sulmeve famëkeqe me pejxherë dhe radiolidhje.

Nga ana e tij, Irani ka arsye të tjera për ta shënjestruar njësinë.

UshtarĂ«t e saj – ose tĂ« paktĂ«n veteranĂ«t e saj – besohet se kanĂ« marrĂ« pjesĂ« nĂ« dy sulme kibernetike ndaj Iranit gjatĂ« javĂ«s sĂ« kaluar, tĂ« dyja tĂ« kryera nga njĂ« kolektiv hakerash pro-Izraelit qĂ« e quajnĂ« veten “Predatory Sparrow”.

Grupi pretendoi se kishte shkatërruar të dhëna në bankën shtetërore Sepah të Iranit. Dhe mori meritat për zhdukjen e 90 milionë dollarëve nga një nga bursat më të mëdha të kriptomonedhave në Iran, e cila dyshohet se ndihmon qeverinë iraniane të shmangë sanksionet dhe të financojë programin e saj bërthamor dhe operacione të tjera sekrete.

Në vitet e kaluara, ushtarët e Njësisë 8200 besohet gjithashtu se kanë bllokuar përdorimin e bankomateve dhe pompave të benzinës në Iran dhe kanë hakuar sistemin digjital të sinjalistikës së autostradës së vendit, duke postuar mesazhe kritike ndaj Ajatollah Ali Khameneit.

Folësit persisht brenda njësisë thuhet gjithashtu se kanë nxitur frikë dhe paranojë midis ushtarëve të Gardës Revolucionare të Iranit dhe shkencëtarëve bërthamorë, duke shfrytëzuar informacione personale kompromentuese kundër tyre për të nxjerrë sekrete shtetërore.

Irani goditi zonĂ«n Glilot me raketa balistike. NĂ« njĂ« deklaratĂ«, trupa e GardĂ«s Revolucionare Islamike (IRGC) shkroi se “pavarĂ«sisht pranisĂ« sĂ« sistemeve mbrojtĂ«se shumĂ« tĂ« pĂ«rparuara”, ajo “goditi qendrĂ«n e inteligjencĂ«s ushtarake tĂ« regjimit sionist dhe qendrĂ«n pĂ«r planifikimin e operacioneve terroriste dhe tĂ« kĂ«qijave tĂ« regjimit sionist”.

“Kjo qendĂ«r Ă«shtĂ« duke u djegur aktualisht,” shkroi IRGC mĂ« vonĂ« atĂ« ditĂ«.

Nuk është e qartë nëse ndërtesat e dëmtuara ishin brenda apo jashtë bazës dhe nëse, para apo pas sulmit me raketa, IDF zhvendosi ushtarët e Njësisë 8200 75 milje në jug në Beersheba pranë vendit të sulmit.

“Jam i shqetĂ«suar pĂ«r ata djem”, thotĂ« veterani i njĂ«sisĂ« nĂ« Kaliforni, i cili ka njĂ« kushĂ«ri qĂ« aktualisht shĂ«rben nĂ« 8200.

“Ata i kanĂ« shkaktuar shumĂ« telashe Iranit dhe ndoshta kanĂ« objektiva serioze nĂ« shpinĂ«â€, shtoi ai. /Telegrafi/

The post Brenda Njësisë 8200 të Izraelit, ekipi i adoleshentëve të teknologjisë që gjurmuan vendet e pasurimit të uraniumit në Iran appeared first on Telegrafi.

Mesazhet kryesore të Macron nga telefonata me presidentin iranian

✇Telegrafi
By: Burim Tmava
29 June 2025 at 21:25

Presidenti francez Emmanuel Macron ka përdorur rrjetet sociale për të thënë se sot pati një telefonatë me presidentin e Iranit.

Macron i ka ndarë mesazhet e tij kryesore nga telefonata, transmeton Telegrafi

Lirimi i shtetasve francezë të ndaluar Cecile Kohler dhe Jacques Paris

Mbrojtja e shtetasve dhe objekteve franceze nĂ« Iran, “tĂ« cilat nuk duhet t’i nĂ«nshtrohen asnjĂ« kĂ«rcĂ«nimi”

Respektimi i armëpushimit për të ndihmuar në rivendosjen e paqes në rajon

Kthimi në tryezën e negociatave për të adresuar çështjet balistike dhe bërthamore

Mbrojtja e kuadrit të Traktatit për Mospërhapjen Bërthamore dhe rifillimi i shpejtë i punës së Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike në Iran, për të siguruar transparencë të plotë

Macron thotë se do të vazhdojë të punojë në ditët në vijim për të arritur qëllimet. /Telegrafi/

 

The post Mesazhet kryesore të Macron nga telefonata me presidentin iranian appeared first on Telegrafi.

Të paktën 49 të vdekur në Gaza pas sulmeve izraelite

✇Telegrafi
By: Eliza Hajzeri
28 June 2025 at 15:53

Numri i të vdekurve në Gaza është rritur pas sulmeve izraelite të premten vonë dhe deri në mëngjesin e sotëm.

Tani, të paktën 49 persona janë vrarë në të gjithë enklavën, njoftoi stafi shëndetësor, shkruan skynews.

Ndryshe, ministri izraelit Ron Dermer, do të shkojë në Uashington këtë javë për bisedime mbi një armëpushim të mundshëm në Gaza, Iranin dhe tema të tjera.

Luftimet e vazhdueshme në Gaza kanë qenë një vijë qendrore që përshkon pothuajse të gjitha zhvillimet në Lindjen e Mesme në muajt dhe vitet e fundit.

Shumë nga përfaqësuesit e Iranit kanë intensifikuar luftën kundër Izraelit në solidaritet me palestinezët, dhe çështjet afatgjata mbeten të pazgjidhura pa asnjë armëpushim ende në fuqi pavarësisht pretendimeve të Trumpit.

Raportohet se republikanët e Senatit Amerikan kanë bllokuar një rezolutë demokrate që synonte të kufizonte aftësinë e presidentit Donald Trump për të nisur veprime të mëtejshme ushtarake kundër Iranit, pasi sulmet amerikane shënjestruan lokacionet bërthamore iraniane.

Rezoluta, e cila riafirmoi se autorizimi i Kongresit kërkohet para çdo angazhimi të ri ushtarak me Iranin, u rrëzua me një votim 53-47 në Senatin e kontrolluar nga republikanët. /Telegrafi/

The post Të paktën 49 të vdekur në Gaza pas sulmeve izraelite appeared first on Telegrafi.

Pse populistët magjepsen me letërsinë fantastike?

✇Telegrafi
By: Agron Shala
28 June 2025 at 13:18

Nga: Martin Sandbu / The Financial Times [Why is the right so fascinated with fantasy literature?]
PĂ«rktheu: Agron Shala / Telegrafi.com

Kryeministrja italiane, Giorgia Meloni, themeloi njĂ« konferencĂ« politike konservatore tĂ« emĂ«rtuar sipas njĂ« heroi tĂ« njĂ« romani bestseller tĂ« zhanrit tĂ« fantazisĂ«, tĂ« vitit 1979 [Atreju, personazh nga vepra Historia pa mbarim]; dikur ajo vishte kostumin e hobitit, ndĂ«rsa nĂ« vitin 2023 organizoi njĂ« ekspozitĂ« muzeale kushtuar J.R.R. Tolkienit [autor i Kryezotit tĂ« Unazave dhe Hobitit]. Peter Thiel, miliarderi i teknologjisĂ« qĂ« mbĂ«shtet Trumpin dhe Ă«shtĂ« skeptik ndaj demokracisĂ«, kryeson njĂ« trend nĂ« LuginĂ«n e Silikonit [Silicon Valley] pĂ«r emĂ«rtimin e kompanive tĂ« frymĂ«zuara nga Kryezoti i Unazave – duke filluar nga kompania e tij e inteligjencĂ«s sĂ« tĂ« dhĂ«nave, Palantir (gurĂ« magjikĂ« nĂ« TokĂ«n e Mesme), deri te prodhuesi i armĂ«ve, Anduril (njĂ« shpatĂ«, sipas Tolkienit). NĂ«npresidenti amerikan, J.D. Vance, ka thĂ«nĂ« se konservatorizmi i tij Ă«shtĂ« ndikuar nga Tolkieni dhe C.S. Lewisi – autori i Kronikave tĂ« NarnisĂ«.

Me fjalë të tjera, magjepsja me letërsinë fantastike i bashkon konservatorët nacionalistë evropianë, sivëllezërit teknologjikë të Trumpit dhe lëvizjen MAGA [Make America Great Again]. A është kjo thjesht një rastësi? Apo ka diçka në vetë natyrën e letërsisë fantastike që, në mënyrë të pazakontë, përputhet me mendësinë e djathtë?

NĂ« rastin italian, adhurimi pĂ«r letĂ«rsinĂ« fantastike ka qenĂ« “mĂ« shumĂ« psikologjik sesa politik”, thotĂ« Salvatore Vassallo, profesor i shkencave politike nĂ« Universitetin e BolonjĂ«s. Ai kishte rĂ«ndĂ«si nĂ« kohĂ«n kur Meloni dhe shoqĂ«ruesit e saj ishin tĂ« rinj, dhe pjesa e tyre e sĂ« djathtĂ«s ishte e pĂ«rjashtuar nga politika tradicionale pĂ«r shkak tĂ« bagazhit tĂ« “referencave kulturore fashiste, tĂ« cilat nuk mund t’i shprehnin” publikisht.

Pra, fantazia si një filozofi reaksionare e pranueshme për publikun? Pa dyshim, shumë tema të këtij kodi letrar duket se përputhen me këtë përshkrim.

PĂ«r shembull, Ă«shtĂ« e lehtĂ« tĂ« kuptosh se si hierarkia shoqĂ«rore mesjetare dhe kategorizimi esencial racor – tĂ« zakonshĂ«m nĂ« botĂ«t fantastike – mund tĂ« nxisin pikĂ«pamjet reaksionare. Gjithashtu, Ă«shtĂ« e lehtĂ« tĂ« shihet tĂ«rheqja ndaj traditĂ«s dhe ritualit nga ata qĂ« e ndjejnĂ« veten tĂ« pĂ«rjashtuar nga moderniteti. (Vassallo thotĂ« se dashuria e Melonit dhe e tĂ« tjerĂ«ve pĂ«r Tolkienin ishte “nĂ« pĂ«rputhje me atĂ« qĂ« ata mendonin pĂ«r veten: njerĂ«z ‘tĂ« pastĂ«r’ qĂ« luftonin pĂ«r vlerat qĂ« i çmonin, por qĂ« tĂ« tjerĂ«t pĂ«rreth i nĂ«nvlerĂ«sonin”.)

Por, disa nga këto vlerësime janë të padrejta. Në fund të fundit, shumë vepra të letërsisë fantastike mund të interpretohen ndryshe: heronjtë sfidojnë hierarkitë shoqërore; bashkëpunimi ndërmjet racave të ndryshme mposht të keqen. Një mospëlqim i supozuar estetik ndaj modernitetit nuk gjen vend në optimizmin teknologjik të Luginës së Silikonit.

ÇelĂ«si, mendoj unĂ«, gjendet mĂ« shumĂ« te mĂ«nyra se si letĂ«rsia fantastike ka prirjen drejt heroikes. KĂ«to janĂ« rrĂ«fime tĂ« kĂ«mbĂ«nguljes personale pĂ«rballĂ« fatkeqĂ«sisĂ« maniheike [sipas dualizmit tĂ« maniheizmit, religjionit ku bota shihej si njĂ« fushĂ«betejĂ« midis forcave kundĂ«rshtare tĂ« dritĂ«s dhe errĂ«sirĂ«s, tĂ« sĂ« mirĂ«s dhe tĂ« keqes]. JanĂ« histori ku virtyti fiton; ku individĂ«t – nĂ«se marrin vendimet e duhura, pĂ«rqafojnĂ« vlerat e duhura, ndjekin instinktet e duhura – ia dalin tĂ« mundin sistemin. JanĂ«, mund tĂ« thuash, rrĂ«fime pĂ«r triumfin e vullnetit.

Kjo pĂ«rputhet mirĂ« me populizmin. Ajo mbĂ«shtet idenĂ« se problemet nĂ« jetĂ«n e njerĂ«zve shkaktohen nga forcat dashakeqe, dhe se disa individĂ« tĂ« veçantĂ« mund t’i pĂ«rballojnĂ« dhe t’i mposhtin ata armiq. TĂ« dyja kĂ«to ide qĂ«ndrojnĂ« nĂ« themel tĂ« retorikĂ«s qĂ« populistĂ«t pĂ«rdorin pĂ«r tĂ« justifikuar pse njerĂ«zit (hiç mĂ« pak se “populli”) duhet tĂ« votojnĂ« pĂ«r ta. “UnĂ« jam hakmarrja juaj”, ka thĂ«nĂ« Donald Trump.

Populizmi mund tĂ« jetĂ« i djathtĂ« ose i majtĂ«. Por, nĂ« njĂ« mĂ«nyrĂ« tjetĂ«r, triumfi i vullnetit qĂ« pĂ«rshkon zhanrin fantastik Ă«shtĂ« (siç i pĂ«rshtatet vetĂ« termit) mĂ« i lehtĂ« pĂ«r populistĂ«t e djathtĂ« qĂ« ta pĂ«rvetĂ«sojnĂ«. Ai shndĂ«rrohet nĂ« njĂ« frikĂ« nga tĂ« qenit i kontrolluar nga strukturat anonime tĂ« shoqĂ«risĂ« dhe nĂ« njĂ« dĂ«shirĂ« qĂ« zgjedhjet dhe vlerat tona personale tĂ« pĂ«rcaktojnĂ« botĂ«n pĂ«rreth nesh. Ai pasqyron njĂ« dĂ«shirĂ« pĂ«r kontroll, pushtet dhe pĂ«r njĂ« mekanizĂ«m tĂ« qartĂ« qĂ« lidh zgjedhjen individuale me ndikimin shoqĂ«ror – njĂ« dĂ«shirĂ«, nĂ« thelb, pĂ«r njĂ« botĂ« epike, jo pĂ«r atĂ« moderne.

Fantazia përfaqëson jo aq një rikthim në një idil paramodern, sesa një përmbushje të lirisë që Iluminizmi premtoi, por që kompleksiteti shoqëror ia mohoi individit. Kjo është më e vështirë për të majtën për ta përqafuar, pasi struktura shoqërore është thelbësore për botëkuptimin e saj. Në nivel personal, ekzistencialistët e majtë mund të dëshirojnë të çlirohen nga pritshmëritë shoqërore. Por, politikisht, e majta e pranon rëndësinë parësore të strukturës shoqërore dhe përpiqet ta formësojë atë, ndërsa e djathta synon ta lërë ashtu siç është (në versionet reaksionare), ose ta shkatërrojë (në ato më libertariane).

Ato Ă«ndrra tĂ« pastra tĂ« djathta janĂ« tĂ« destinuara tĂ« dĂ«shtojnĂ«. Ne jetojmĂ« nĂ« modernitet, pavarĂ«sisht nĂ«se na pĂ«lqen apo jo; shoqĂ«ria, pashmangshmĂ«risht, i strukturon zgjedhjet tona. Por, a Ă«shtĂ« pĂ«r t’u habitur qĂ« zhgĂ«njimi qĂ« lind nga kjo pĂ«rvojĂ« nxit njĂ« dĂ«shirĂ« pĂ«r unaza dhe amulete magjike – ose pĂ«r teknologji tĂ« fuqishme, por tĂ« vĂ«shtira pĂ«r t’u kuptuar?

MegjithatĂ«, nga letĂ«rsia fantastike mund tĂ« nxirret edhe njĂ« mĂ«sim tjetĂ«r. NjĂ« strukturĂ« e thellĂ« qĂ« lidh njerĂ«zit me natyrĂ«n shfaqet, pĂ«r shembull, nĂ« serinĂ« TokĂ«deti tĂ« Ursula Le Guinit. KĂ«to janĂ« vepra pĂ«r kufijtĂ« e asaj qĂ« fuqia individuale mund tĂ« arrijĂ« dhe pĂ«r mĂ«nyrĂ«n se si ajo duhet tĂ« pĂ«rdoret pĂ«r tĂ« rikthyer ekuilibrin dhe pĂ«r tĂ« pĂ«rforcuar strukturat, e jo pĂ«r t’i shembur ato.

Ndoshta Giorgia, Peter, JD dhe miqtë e tyre duhet të lexojnë më shumë letërsi fantastike, jo më pak. /Telegrafi/

The post Pse populistët magjepsen me letërsinë fantastike? appeared first on Telegrafi.

Sulm vetëvrasës në Pakistan, 16 ushtarë të vrarë

✇Telegrafi
By: Eliza Hajzeri
28 June 2025 at 13:00

Të paktën 16 ushtarë pakistanezë u vranë në një sulm vetëvrasës që u mor përsipër nga talebanët pakistanezë.

Sulmi në Pakistanin veriperëndimor la gjithashtu 29 të plagosur, përfshirë 10 personel ushtarak dhe 19 civilë.

“NjĂ« sulmues vetĂ«vrasĂ«s me bombĂ« pĂ«rplasi njĂ« automjet tĂ« mbushur me eksploziv nĂ« njĂ« konvoj ushtarak”, tha njĂ« zyrtar i qeverisĂ« lokale nĂ« distriktin e Vaziristanit Verior tĂ« provincĂ«s Khyber Pakhtunkhwa.

Një oficer policie tha se shpërthimi kishte shkaktuar edhe shembjen e çative të dy shtëpive, duke plagosur gjashtë fëmijë, shkruan DW.

Siç raportohet, sulmi kishte në shënjestër një automjet ushtarak në Vaziristanin e Veriut.

Sulmi u mor përsipër nga krahu i sulmuesve vetëvrasës të grupit të armatosur Hafiz Gul Bahadur, i cili është i lidhur me talebanët pakistanezë.

Që kur talebanët u rikthyen në pushtet në Kabul në vitin 2021, dhuna është rritur ndjeshëm në rajonet pakistaneze që kufizohen me Afganistanin.

The post Sulm vetëvrasës në Pakistan, 16 ushtarë të vrarë appeared first on Telegrafi.

Japonia ekzekuton ‘vrasĂ«sin e Twitterit’ qĂ« vrau nĂ«ntĂ« persona

✇Telegrafi
By: Hakim Kasami
27 June 2025 at 19:29

Japonia ka ekzekutuar një burrë që vrau nëntë persona në vitin 2017, hera e parë që nga viti 2022 që vendi ka miratuar dënimin me vdekje.

Vrasjet serike nga Takahiro Shiraishi, i quajtur “vrasĂ«si i Twitterit”, kishin tronditur vendin dhe kishin shkaktuar debat mbi mĂ«nyrĂ«n se si diskutohej vetĂ«vrasja nĂ« internet, pĂ«rcjell Telegrafi.

Shiraishi, atĂ«herĂ« 30 vjeç, i joshte viktimat e tij – shumica prej tyre gra tĂ« reja midis moshĂ«s 15 dhe 26 vjeç – nĂ« apartamentin e tij, pĂ«rpara se t’i mbyste dhe t’i copĂ«tonte.

Vrasjet dolën në dritë në tetor 2017, kur policia gjeti pjesë trupi në qytetin japonez të Zamës, pranë Tokios, kur po kërkonin njërën prej viktimave.

Shiraishi më vonë pranoi vrasjen e nëntë viktimave dhe zbuloi se u njoh me to në Twitter, platforma e mediave sociale e njohur tani si X.

MĂ« pas ai u tha atyre se mund t’i ndihmonte tĂ« vdisnin, dhe nĂ« disa raste pretendoi se do tĂ« vriste veten sĂ« bashku me to.

Profili i tij nĂ« Twitter pĂ«rmbante fjalĂ«t: “Dua tĂ« ndihmoj njerĂ«zit qĂ« kanĂ« vĂ«rtet dhimbje. Ju lutem mĂ« dĂ«rgoni mesazh direkt nĂ« çdo kohĂ«â€.

NĂ«ntĂ« trupa tĂ« copĂ«tuar u gjetĂ«n nĂ« frigoriferĂ« dhe kuti veglash kur oficerĂ«t vizituan apartamentin e tij, i cili u quajt nga mediat si njĂ« “shtĂ«pi tmerresh”.

NdĂ«rsa prokurorĂ«t kĂ«rkuan dĂ«nimin me vdekje pĂ«r Shiraishin, avokatĂ«t e tij argumentuan pĂ«r akuzĂ«n mĂ« tĂ« lehtĂ« tĂ« “vrasjes me pĂ«lqim”, duke pretenduar se viktimat e tij kishin dhĂ«nĂ« lejen e tyre pĂ«r t’u vrarĂ«.

Ata gjithashtu kërkuan një vlerësim të gjendjes së tij mendore.

Shiraishi më vonë kundërshtoi versionin e ngjarjeve të ekipit të tij mbrojtës dhe tha se ai vrau pa pëlqimin e viktimave.

Qindra njerëz u paraqitën në seancën e vendimit të tij në dhjetor 2020, kur ai u dënua me vdekje.

Ministri japonez i drejtĂ«sisĂ«, Keisuke Suzuki, i cili tha se urdhĂ«roi ekzekutimin e Shiraishit, tha se vrasĂ«si veproi “pĂ«r arsye vĂ«rtet egoiste tĂ« pĂ«rmbushjes sĂ« dĂ«shirave tĂ« tij seksuale dhe financiare”.

Rasti “shkaktoi tronditje dhe ankth tĂ« madh nĂ« shoqĂ«ri”, tha Suzuki. /Telegrafi/

The post Japonia ekzekuton ‘vrasĂ«sin e Twitterit’ qĂ« vrau nĂ«ntĂ« persona appeared first on Telegrafi.

Italia sjell 15 emigrantë të tjerë në Gjadër për të pritur dëbimin

✇Reporter
By: Elvis Hila
27 June 2025 at 13:21

Një anije e rojës bregdetare italiane solli të enjten 15 emigrantë të rinj në Shëngjin. Grupi i përbërë nga emigrantë me vendime dëbimi kryesisht nga Afrika e Veriut dhe Azia u përcoll në kampin e Gjadrit. ku do të qëndrojnë deri në deportim. Kjo është hera e katërt që emigrantë të dëbuar nga Italia mbërrijnë [
]

The post Italia sjell 15 emigrantë të tjerë në Gjadër për të pritur dëbimin appeared first on Reporter.al.

❌
❌