Evropa aktualisht po pĂ«rballet me njĂ« krizĂ« tĂ« rĂ«ndĂ« zjarresh, me flakĂ«t qĂ« shpĂ«rthyen qĂ« nga fundi i korrikut, tĂ« shkaktuara nga njĂ« valĂ« e madhe tĂ« nxehti intensiv, shkruan Vita Molyneux, korrespondente udhĂ«timesh pĂ«r prestigjiozen britanike âExpressâ.
Këtë vit, afërsisht 440 000 hektarë janë djegur nga zjarret në Evropën Jugore, me pika kyçe që përfshijnë Greqinë, Spanjën, Portugalinë, Turqinë dhe Shqipërinë.
Zjarret kanë rezultuar në viktima: të paktën një person ka vdekur në Shqipëri, së bashku me disa në vende të tjera, me qindra të plagosur dhe dhjetëra mijëra të evakuuar.
Vetëm në Shqipëri, shpërthyen rreth 30 zjarre dhe ka pasur dëme të mëdha në shtëpi, të mbjella dhe kafshë, si dhe evakuime nga fshatrat në Elbasan, Vlorë dhe Berat.
Megjithatë, ndërsa zjarre ka pothuajse në të gjithë Shqipërinë, industria e turizmit po vazhdon si zakonisht.
Kjo Ă«shtĂ« sipas tre turistĂ«ve tĂ« ZelandĂ«s sĂ« Re qĂ« udhĂ«tojnĂ« nĂ«pĂ«r vendin ballkanik, tĂ« cilĂ«t thonĂ« se Ă«shtĂ« ânjĂ« nga vendet mĂ« tĂ« pabesueshme qĂ« kanĂ« qenĂ« ndonjĂ«herĂ«â.
Phoenix Attwood dhe i fejuari i saj, Benjamin Fisher kanë qenë në Shqipëri që nga fundi i korrikut me mikun e tyre Conor Downey dhe folën me ne rreth asaj se si është të jesh turist mes zjarreve.
Treshja është aktualisht në Përmet dhe thonë se në përgjithësi, udhëtimi i tyre ka qenë i qetë, kryesisht falë reagimeve të vendasve.
Ata e filluan udhĂ«timin e tyre nĂ« SarandĂ«, nĂ« RivierĂ«n Shqiptare ku gjithçka ishte âplotĂ«sisht mirĂ«â, sipas Ben-it.
âKishim dĂ«gjuar mĂ« parĂ« ( kur  mbĂ«rritĂ«m nĂ« ShqipĂ«ri) pĂ«r zjarret, por nuk kishim parĂ« asgjĂ«. NĂ« SarandĂ« ishte plotĂ«sisht mirĂ« dhe nuk ishim tĂ« vetĂ«dijshĂ«m pĂ«r kĂ«tĂ«, por sapo filluam tĂ« udhĂ«tonim me autobus pĂ«r nĂ« GjirokastĂ«r, pamĂ« pika tĂ« shumta tymi dhe zjarri nĂ«pĂ«r male dhe ishim pak mĂ« tĂ« shqetĂ«suar atĂ«herĂ« sepse ishte padyshim mĂ« afĂ«r nga sa mendonimâ, shtoi ai.
Realiteti i zjarreve u bë i dukshëm kur grupi vendosi të shkonte në një udhëtim me kajak në Syrin e Kaltër, në jug të Shqipërisë, një destinacion i njohur turistik ku uji nga burimi natyror është aq i pastër sa mund të shihni deri në një thellësi prej 50 metrash.
âNdĂ«rsa po bĂ«nim kajak nĂ« Syrin e KaltĂ«r, njĂ« re e madhe tymi zvarritej mbi mal, gjĂ« qĂ« ishte mjaft e çuditshme. Kjo ishte njĂ« thirrje e vĂ«rtetĂ« zgjimi pĂ«r ne, tĂ« gjithĂ« po bĂ«heshim mjaft nervozâ, tha Ben-i.
Reja e tymit u rrit me shpejtësi dhe treshja vendosi të largohej nga zona dhe të kthehej në akomodimin e tyre.
Një nga gjërat që Connor thotë ishte ankthi për mungesën e një komunikimi të qartë.
Ai shtoi se të tre anëtarët e grupit janë me fat që janë në një pozicion mjaft të privilegjuar për të përballuar sigurim udhëtimi gjithëpërfshirës dhe se qeveria në Shqipëri e ka situatën nën kontroll.
âNa Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« mjaft e qartĂ« se qeverisja lokale nĂ« ShqipĂ«ri ka qenĂ« proaktive nĂ« evakuimin e turistĂ«ve, sa herĂ« ka qenĂ« e nevojshmeâ, shtoi Connor.
âDuke qenĂ« nga Zelanda e Re, ne nuk dimĂ« shumĂ« nga zjarret e mĂ«dha, kĂ«shtu qĂ« mendoj se aty hyn njĂ« pjesĂ« e ankthit. Ky Ă«shtĂ« njĂ« territor i panjohur pĂ«r ne, ndĂ«rsa pĂ«r njerĂ«zit kĂ«tu, Ă«shtĂ« shumĂ« mĂ« qetĂ«suesâ, thotĂ« Phoenix.
PavarĂ«sisht ankthit nga zjarret, tĂ« tre bien dakord se ShqipĂ«ria Ă«shtĂ« njĂ« vend i mrekullueshĂ«m pĂ«r tâu vizituar dhe tĂ« tre kanĂ« ndĂ«rmend tĂ« kthehen sĂ«rish.
âĂshtĂ« njĂ« vend kaq i bukur dhe ne nuk kemi ndjerĂ« gjĂ« tjetĂ«r veçse mikpritje. Kemi pasur kaq shumĂ« ndĂ«rveprime tĂ« jashtĂ«zakonshme me vendasit, sidomos pĂ«r ushqiminâ, tha Ben-i.
âNĂ«se do tĂ« vini nĂ« ShqipĂ«ri pĂ«r ndonjĂ« gjĂ«, ushqimi duhet tĂ« jetĂ« patjetĂ«r nĂ« krye tĂ« listĂ«sâ, thekson ai.
Megjithatë, nëse grupi kthehet, nuk do të jetë përsëri në sezonin e zjarreve.
âMegjithatĂ«, tĂ« gjithĂ« kemi rĂ«nĂ« dakord qĂ« nĂ«se do tĂ« ktheheshim nĂ« ShqipĂ«ri, do tĂ« donim tĂ« ktheheshim jo nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n kohĂ« tĂ« vititâ, pĂ«rfundon Connor./atsh/KultPlus.com
Një grua e shndërruar në një grusht dheu ende e mban mend që dikur kishte dashuruar shumë aq shumë sa tani nga ajo në një fushë pa Zot mbinë lule Nganjëherë por vetëm nganjëherë kafshët u afrohen i nuhasin ato e dridhen pastaj e lëshojnë një zë të dhimbshëm si në ditën e parë të botës. / KultPlus.com
Në fjalën e hapjes së Parlamentit të parë osman sulltan Abdylhamidi II (1876-1909) premtoi se në kuadër të reformave që do të realizonte do të hapte edhe një shkollë për përgatitjen e nënpunësve e kuadrove të lartë të shtetit osman dhe se brenda një viti do të sillte në Parlament një rregullore të re mbi arsimin.
Në diskutimet që u zhvilluan në Parlament lidhur me legjislacionin e vilajeteve dhe bashkive u vu re se zbatimi i këtyre ligjeve ishte i kushtëzuar nga nënpunësit e shkolluar dhe nga populli që dinte shkrim e këndim. Këto diskutime nxorrën në pah gjendjen e mjeruar që ekzistonte në mbarë Perandorinë Osmane. Deputeti i Ajdënit, Ahmet Efendiu, ngriti shqetësimin se në zonën e tij, me përjashtim të imamëve, nuk kishte njerëz që dinin të lexonin.
Një diskutim po aq të zjarrtë lidhur me këtë problem, më 14 janar 1878, mbajti me cilësinë e deputetit të Janinës edhe Abdyl bej Frashëri.
Ai e filloi diskutimin e tij duke shtruar pyetjen: âCili Ă«shtĂ« vallĂ« shkaku i prapambetjes dhe i moszhvillimit tĂ« PerandorisĂ« Osmane, i mbarĂ« viseve qĂ« ajo zotĂ«ron nĂ« EuropĂ«, nĂ« Azi dhe nĂ« AfrikĂ«?
Sipas disa hamendĂ«sive tre janĂ« shkaqet kryesore: shkaku i parĂ« Ă«shtĂ« injoranca, shkaku i dytĂ« despotizmi dhe shkaku i tretĂ« Ă«shtĂ« paaftĂ«sia e funksionarĂ«ve qĂ« ndodhen nĂ« krye tĂ« punĂ«ve, tĂ« cilĂ«t merren ose me argĂ«time ose me kotĂ«sira, por aspak me pĂ«rparimin e shtetit dhe tĂ« kombitâ.
Abdyl Frashëri mbajti një qëndrim kritik, sidomos ndaj mos zbatimit siç duhej të reformave të Tanzimatit (1839) të nisura nga sulltan Abdylmexhidi lidhur me përmirësimin e arsimit.
Sipas tij, baza e një shteti dhe e një populli ishte arsimi, ligjet e drejta dhe zbatuesit e tyre. Por këto tre elementë në Perandorinë Osmane ishin të mangëta.
âQĂ« shteti osman tĂ« qytetĂ«rohet,-vazhdoi mĂ« tej ai,-Ă«shtĂ« detyrĂ« parĂ«sore qĂ« njĂ« orĂ« e mĂ« parĂ« tĂ« pĂ«rqĂ«ndrohet nĂ« zgjidhjen e tre shkaqeve tĂ« mĂ«sipĂ«rme. Ădo begati dhe lulĂ«zim qĂ« ka lidhje me qytetĂ«rimin Ă«shtĂ« arritur me anĂ« tĂ« arsimit.
Pa arsim, asnjë popull nuk ka përparuar, por ka rënë poshtë nga dita në ditë derisa më në fund është ballafaquar me gjithfarë fatkeqësish. Që na mungon arsimi, dhe në fakt na mungon shumë, besoj se të gjithë jemi në gjendje ta vërtetoni.
NĂ« kĂ«tĂ« fushĂ«, jo vetĂ«m nuk Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« sa duhet, por nuk Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« asnjĂ« grime pĂ«rpjekjeâŠPĂ«rveç disa medreseve tĂ« zakonshme, çfar shkollash tĂ« tjera kemi nĂ« popull? Disa kohĂ« mĂ« parĂ« u hap njĂ« universitet, por ende pa filluar mirĂ« edhe ai u mbyll. Pastaj u hap Liceu i Gallatasaraj, por edhe kĂ«saj shkolle ende nuk ia kemi parĂ« frytet.
Po në provinca si është gjendja? Përveç disa qyteteve që kanë shkolla plotore, ku mësimet zhvillohen pa plan dhe pa program, në qytetet e tjera dhe sidomos në fshatra nuk ka jo vetëm plotore por as fillore, madje as foshnjore.
Edhe pse nuk e njoh Anadollin mendoj se atje nuk ka ndonjĂ« dallim nga Rumelia ose, pĂ«r shembull, nga ShqipĂ«ria, ku nuk ka shkolla nĂ« asnjĂ« fshatâŠNĂ«se banorit fatkeq tĂ« kĂ«tyre viseve do t`i kĂ«rkohet njĂ« dokument me shkrim, ai nuk Ă«shtĂ« nĂ« gjendje, pĂ«r shkak tĂ« mos arsimimit, tĂ« paraqesĂ« asgjĂ« tjetĂ«r pĂ«rveç letĂ«rnjoftimit. TĂ« kemi mĂ«shirĂ«âŠSi do tĂ« qytetĂ«rohemi me kĂ«tĂ« padituri? Si do tĂ« pĂ«rparojmĂ«?
Kur do tĂ« zgjohemi nga ky gjumĂ« i rĂ«ndĂ« shekullor? Pastaj, pĂ«rveç dy shkollave pĂ«r vajza qĂ« janĂ« hapur tani vonĂ« nĂ« Stamboll, nĂ« provinca nuk ka asnjĂ« shkollĂ« pĂ«r to. Ăfar tĂ« bĂ«jmĂ«? Mos duhet t`i pĂ«rzemĂ« gratĂ« nga rendi shoqĂ«ror?
Ne duhet tĂ« interesohemi edhe pĂ«r edukimin e tyre. Nuk duhet tĂ« harrojmĂ« se edukata e burrave Ă«shtĂ« nĂ« varĂ«si tĂ« edukatĂ«s sĂ« vajzave. NĂ« qoftĂ«se nĂ«na Ă«shtĂ« e paditur, ju e kuptoni se nĂ« ç`shkallĂ« tĂ« ulĂ«t do tĂ« mbetet fĂ«mija pa edukatĂ«, pa moral, pa karakter.â
Për të përmirësuar dhe zgjeruar sistemin arsimor, Abdyl beu propozoi që të merreshin këto masa emergjente: në medresetë dhe shkollat ekzistuese të ndryshohej metodologjia e mësimdhënies dhe kategorizimi i tyre; në çdo fshat të hapeshin shkolla fillore dhe të ciklit të të ndërmjetëm për djem e për vajza; në çdo qendër vilajeti të hapej nga një shkollë e mesme (idadije); në Stamboll të themelohej një universitet ku nën shembullin e vendeve europiane të kishte nga një degë për çdo shkencë; për t`i shërbyer akoma më mirë nevojave të arsimit të themelohej një Akademi.
Ai e mbylli fjalën duke kërkuar që këto masa emergjente për arsimin, të mos liheshin për vitin tjetër, por një orë e më parë të silleshin në Parlament për t`u miratuar.
Gjatë kohës që Abdyl beu mbante diskutimin, disa deputetë që nuk e kuptonin siç duhej këtë problem, në shenjë refuzimi kishin braktisur sallën, ndërsa shumica e të pranishme e duartrokiti fort në shenjë miratimi.
Sadi efendiu, deputeti i Halepit (Siri), vuri nĂ« dukje se fjalimi i Abdyl beut duhej rregulluar dhe plotĂ«suar nĂ« disa vende, sidomos nĂ« lidhje me viset e Anadollit, pĂ«r tĂ« cilat, sipas tij, Abdyli beu nuk kishte thĂ«nĂ« asnjĂ« fjalĂ«. âNdoshta nuk mĂ« dĂ«gjuat me kujdes,-ndĂ«rhyri Abdyli,-nuk fola pĂ«r anĂ«n e Anadollit mbasi nuk e njoh aq mirĂ«, kurse RumelinĂ«, sidomos ShqipĂ«rinĂ«, e njoh fare mirĂ«. Ajo Ă«shtĂ« mĂ« poshtĂ« se errĂ«siraâ.
Ndërsa kryetari i Parlamentit, Ahmet Vefik Pasha për të zbutuar situatën, meqenëse në sallë ishin të pranishëm edhe përgjegjësit e vërtetë të kësaj gjendjeje theksoi se, shpirti i një kombi ishte arsimi dhe komentoi se qëllimi i Abdyl beut ishte nxjerrja në e pah e mangësive të sistemit arsimor dhe jo mohimi tërësor i tij. Ai i kërkoi Abdyl beut që diskutimin, i cili kishte sipas tij, pamjen e një parashtrese, t`ia dorëzonte komisionit të posaçëm të çështjeve arsimore.
âDakord,-iu pĂ«rgjigj ai, e pastaj shtoi,-Do tĂ« jetĂ« mirĂ« sikur atĂ« ta shqyrtojnĂ« njerĂ«z tĂ« aftĂ«. Besoj, se midis anĂ«tarĂ«ve tĂ« komisionit ka njerĂ«z tĂ« tillĂ«.
Pakujdesia nganjĂ«herĂ« Ă«shtĂ« mĂ« e keqe se padituria, prandaj ne nuk pĂ«rparojmĂ«. Se nga anon mĂ« tepĂ«r burimi i sĂ« keqes sonĂ«, nga paaftĂ«sia apo nga padituria, kjo nuk dihet. MegjithatĂ«, nga çdo anĂ« qĂ« tĂ« peshojĂ«, pĂ«r ne Ă«shtĂ« njĂ«sojâ.
KĂ«saj çështjeje Abdyl beu iu rikthye edhe njĂ« herĂ« nĂ« diskutimin qĂ« ai mbajti mbas dhjetĂ« ditĂ«sh. KĂ«shtu, mĂ« 24 janar 1878 kur iu desh tĂ« mbronte parashtresĂ«n qĂ« kishte mbajtur njĂ« ditĂ« mĂ« parĂ« deputeti shqiptar Mehmed Ali Vrioni lidhur me organizimin e vilajeteve, zĂ«rave kundĂ«rshtues ai iu drejtua me kĂ«to fjalĂ«: âDo t`u jap njĂ« pĂ«rgjigje diskutantĂ«ve qĂ« kundĂ«rshtuan Mehmed Aliun. Ata nuk pranojnĂ« se ne jemi tĂ« paditur.
Ne, pohojnë ata, jemi me qytetërim të përkryer, ne jemi një popull që kemi dalë nga kombi arab. Natyrisht ne jemi të qytetëruar, dhe ashtu siç e morëm ne qytetërimin nga grekët e lashtë, ashtu edhe europianët e morën qytetërimin nga ne, me ndryshimin se ata e morën në një mënyrë të tillë sa nuk na lanë ne asgjë. Ne kemi mësuar histori dhe e dimë se si ishte gjendja e kaluar e perandorisë dhe në ç`shkallë është sot.
Dje, foli Haxhi Ahmed Efendiu pĂ«r mungesĂ«n e shkollave tek ne dhe pĂ«r gjendjen e keqe tĂ« medreseve. KĂ«to fjalĂ« nuk i pranuan ato katĂ«r a pesĂ« deputetĂ« qĂ« po kundĂ«rshtojnĂ« edhe sot Mehmed Aliun. Por fjalĂ«t qĂ« tha ai dje mbi arsimin dhe ato qĂ« thashĂ« edhe unĂ« disa ditĂ« mĂ« parĂ«, po i pĂ«rsĂ«ris: te ne nuk ka asnjĂ« shkollĂ« qĂ« tĂ« jetĂ« me tĂ« vĂ«rtetĂ« shkollĂ«â.
Kjo deklaratĂ« ngjalli reagime nĂ« tĂ« forta nĂ« Parlament dhe bĂ«ri qĂ« disa deputetĂ« tĂ« brohorisnin nĂ« formĂ« kundĂ«rshtimi se shkolla kishte kudo. âUnĂ«,-deklaroi Abdyl beu,-pĂ«rkundrazi, po dĂ«shmoj se nuk ka.
Edhe në Shqipëri edhe në Arabi nuk ka shkolla. Dikur, 600 vjet, madje edhe 1000 më parë, në Damask dhe në Bagdad, kishte shkolla ku mësoheshin shkencat, kurse tani nuk ka mbetur asgjë, sepse po të kishte shkolla për të qenë, nxënësit që dalin nga medresetë tona do të ishin në një nivel tjetër.
TĂ« themi tĂ« drejtĂ«n, te ne nuk bĂ«het asnjĂ« punĂ« pĂ«r tĂ« qenĂ«. Ădo gjĂ« qĂ« bĂ«jmĂ« ne, e bĂ«jmĂ« pĂ«r provĂ«, prandaj nuk shohim asnjĂ« rezultat prej tyre. Ne duhet tĂ« heqim dorĂ« nga kjo praktikĂ«. Ne vetĂ« nuk jemi nĂ« gjendje tĂ« realizojmĂ« gjĂ«sendi. NĂ« qoftĂ«se duhen bĂ«rĂ« reforma, duhet qĂ« ato sende qĂ« europianĂ«t i morĂ«n nga Azia dhe i pĂ«rkryen, ne tani t`i marrim prej tyre dhe t`i zbatojmĂ« nĂ« vendin tonĂ«â.
Në njëmemorandum që Abdyl bej Frashëri i dërgoi sulltan Abdylhamidit II më 13 tetor 1880 mbi çështjen shqiptare, ndërmjet të tjerash trajtoheshin edhe tre problematika kryesore: pikëpamjet e tij mbi politikën e vendeve europiane ndaj Perandorisë Osmane dhe Shqipërisë; disa propozime lidhur me riorganizimin administrativ të vilajeteve shqiptare dhe bashkimin e tyre në një të vetëm; dhe disa sugjerime mbi çështjet e arsimit dhe gjuhës shqipe tek popullsia shqiptare.
Në memorandum Abdyl Frashëri ngrinte shqetësimin mbi rrezikun e madh që u kanosej shqiptarëve nga përhapja e shkollave të huaja, sidomos të atyre që ishin hapur nga shtetet ballkanike, të cilat përdornin gjuhën greke, sllave e latine dhe që shumë shpejt ndërmjet popullit shqiptar do të shkaktonin përçarje kombëtare, krahinore dhe fetare. Shkaku kryesor i kësaj situate, sipas tij, ishte mospasja e shkollave shqipe dhe mungesa e shkollave në përgjithësi tek popullsia myslimane.
Si rezultat, një pjesë e mirë, duke mos përfituar saç duhej nga shkollat ekzistuese kishte mbetur injorante, ndërsa pjesa tjetër ashtu si popullsia e krishterë për nevojat e saj sociale apo tregtare ishte e detyruar të mësonte greqisht, sllavisht, italisht apo ndonjë gjuhë tjetër.
Situata ishte e tillë saqë në Janinë popullsia duke mos përdorur gjuhën shqipe nga dita në ditë po e braktiste atë dhe po përdorte çdo ditë e më shumë gjuhën greke, ndërsa në Manastir, Kosovë dhe Shkodër numri i atyre që përdornin gjuhën sllave e italiane po vinte duke u rritur. Kështu, serbët, grekët dhe bullgarët bashkë me përhapjen e gjuhëve të tyre ishin duke përparuar drejt territoreve shqiptare.
Si zgjidhje të kësaj situate, Abdyl beu propozonte përdorimin dhe mësimin e gjuhës shqipe nëpër shkolla. Vetëm në këtë mënyrë, qoftë myslimanët qoftë të krishterët shqiptar krahas gjuhës së tyre do të mësonin edhe gjuhën osmane, që ishte gjuha zyrtare e shtetit. Ai bënte thirrje që sistemi arsimor të mos lihej në duart e të huajve; arsimimit nga shkollat e mësuesit e huaj t`i jepej fund dhe që Shqipëria të shpëtohej nga kjo gjendje.
Prapambetja e popullsisë myslimane për shkak të mos arsimimit, krahasuar kjo me popullsinë e krishterë, do të shoqërohej me një prapambetje edhe në fushën e tregtisë dhe industrisë, çka sipas tij do të prishte ekuilibrat e brendshëm dhe brenda pak vitesh do të bëhej shkak për trazira./ KultPlus.com
Mund të gëzohesh se po më braktis, Se nga dhimbja e gjitha po mpihem Ti mendon se po më shkel me këmbë, Por si pluhur, unë përsëri do ngrihem.
Te shqetĂ«son kryelartĂ«sia ime? ĂâgjĂ« tĂ« shkaktoi, papritur mĂ«rzinĂ«? Se unĂ« rri sikur kam puse me nafte, QĂ« burojnĂ« aty poshtĂ« nĂ« kuzhinĂ«?
Njësoj si dielli, njësoj si hëna Në baticat në harmoni Njësoj si shpresa që çohet lart, Unë do ngrihem përsëri.
Brengosesh se jam e bukur, seksi, Pse të kapi papritur habia? Se unë eci sikur kam diamante Aty ku takohen kofshët e mia?
Nga kasollet e turpit të historisë Unë ngrihem Nga e kaluara e hidhur, mes bukurisë Unë ngrihem; Jam ujëvarë e lartë, e zezë freskuese, Po fryhem e derdhem po aq tmerruese.
Duke lënë pas frikën e natës se gjatë Unë ngrihem Në një agim mrekullisht të qartë Unë ngrihem Duke bartur dhuntitë e të pareve të mia Jam ëndrra dhe shpresa e skllaves për liri Unë ngrihem përsëri, përsëri ngrihem Ngrihem përsëri!/KultPlus.com
Mua nuk mĂ« duhet njĂ« kuti e rĂ«ndomtĂ«, mĂ« duhet njĂ« sarkofag Me lara tigri dhe me fytyrĂ« sipĂ«r kapakut. I rrumbullt, si hĂ«na qĂ« ta shihnin tĂ« gjithĂ« çâpĂ«rposh. Dua tâi shoh tĂ« gjithĂ« ata, kur tĂ« vijnĂ«, Duke depĂ«rtuar pĂ«rmes gurĂ«ve memecĂ« dhe rrĂ«njĂ«ve. TashmĂ« i shoh, â fytyra tĂ« zbehta, tĂ« largĂ«ta, si yjet. TanimĂ« ata janĂ« njĂ« hiç, madje as foshnja. I pĂ«rfytyroj pa nĂ«na e baballarĂ«, si zotat e parĂ«. Ata pyesin, nĂ« duhet tâisha vallĂ«.
Prej fundjavës sime duhet të ziesh reçel, si prej frutash! Pasqyra ime mbulohet mjegullishtë. Edhe një hukamë tjetër dhe në të nuk mbetet pasqyrim. Lulet dhe fytyrat lëbardhen asisoj, sa shndërrohen në çarçafë.
Nuk ia kam besĂ«n. Ai zhduket, si avull NĂ« Ă«ndrra pĂ«rmes vrimĂ«s sĂ« syve ose gojĂ«s. UnĂ« nuk mund ta ndaloj. NjĂ« dite tĂ« bukur ai nuk do kthehet. GjĂ«rat janĂ« sajuar tjetĂ«rsoj. Ata mbeten, madhĂ«shtitĂ« e tyre tĂ« veckla TĂ« ngrohura janĂ« me pĂ«rçikje tĂ« shpeshta. Kur mĂ« mĂ«rdhijnĂ« kĂ«mbĂ«t, Syri blu i bruzit tim mĂ« ngroh. Mâi jepni kotruvet e bakĂ«rta, jepuni kutive me pomadĂ« TĂ« shpleksin rreth meje lulet kundĂ«rmuese tĂ« natĂ«s. Ata do tĂ« mĂ« mbĂ«shtjellin nĂ« fasha, ata do ta vĂ«nĂ« zemrĂ«n time NĂ« njĂ« bohçe tĂ« pastĂ«r te kĂ«mbĂ«t e mia. Zor se do ta njoh veten. Ka me qenĂ« errĂ«t. Dhe drita e kĂ«tyre vogĂ«limave Ă«shtĂ« mĂ« e mrekullt se fytyra e Ishtar-it* ./KultPlus.com
Fradl Shtok (1888 â 1952), shkrimtare hebreo-amerikane e gjuhĂ«s jidish. Ajo kishte emigruar nĂ« Shtetet e Bashkuara nga Austro-Hungaria nĂ« moshĂ«n 19 vjeçare.
Në momentin që Hinde Giteli u kthye me të renë e saj të re, i gjithë qyteti mbeti i shastisur: e reja e Hindi Gitelit ishte bukuria vetë.
E shoqja e Alterit u drodh kur e pa për herë të parë atë. Ajo u tha grave të tjera se të qëndronte pranë asaj fytyre rrëzëllitëse ishte si të qëndronte në praninë e ndonjë princeshe.
A e di emrin e saj ndokush?
âLantsiâ.
âLantsi?â.
Hinde Giteli, e ve, shiste produkte bulmeti nga shtĂ«pia e saj. Ădo vit biri i saj i madh, Ăaimi, ngrente njĂ« çadĂ«r nĂ« pazar pĂ«r tĂ« shitur tĂ« mirat e tyre bulmetore. PĂ«rveç Ăaimit aty ishte edhe Shloymeli, gjashtĂ«mbĂ«dhjetĂ« vjeç.
Hinde Giteli ishte e frikĂ«suar nga e reja e re. Ăaimi e kishte dĂ«shiruar nga çasti qĂ« ia kishte hedhur sytĂ« pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ«. Edhe kur e morĂ«n vesh se mesiti kishte gĂ«njyer dhe ajo sâkishte prikĂ«, ai sâdonte tâia dinte tĂ« hiqte dorĂ« prej saj. SidoqoftĂ« u martuan nĂ« atĂ« qytet tĂ« largĂ«t. Kjo Ă«shtĂ« arsyeja pse Hinde Giteli ishte aq e frikĂ«suar. Ajo mendonte pĂ«r vetveten, Ăka do tĂ« ndodhĂ« mĂ« vonĂ«âŠ
ShumĂ« shpejt pas martesĂ«s Hinde Giteli i hodhi fjalĂ«n tĂ«rthorazi se mbase Lantsi, nĂ« ujdi me traditĂ«n hebreje, nĂ« fund do tâi priste flokĂ«t. Por Lantsi u acarua dhe me njĂ« zĂ« tĂ« çuditshĂ«m tha, âJoâ. Dhe kĂ«shtu mbeti. Ajo nuk i preu flokĂ«t. Hinde Giteli po luante mendsh, nga sikleti si tĂ« dilte nĂ« qytet tash. Por prindĂ«rit e Lantsit i kishin ftuar ata me shumĂ« mirĂ«sjellje tâu shkonin pĂ«r vizitĂ«. Sapo shkuan atje, nĂ«na e Lantsit ia arriti ta bindte atĂ« tĂ« bartte njĂ« parukĂ« mbi flokĂ«t e saj.
SidoqoftĂ«, posa qĂ« Lantsi mbĂ«rriti te vjehrra e vet mĂ«ngjesin e nesĂ«rmĂ«, pĂ«r tmerrin e Hinde Gitelit, ajo e fshehu parukĂ«n nĂ« njĂ« sirtar, vuri njĂ« shami tĂ« kuqe tĂ« mĂ«ndafshtĂ« me dantella ngjyrĂ« kremi qĂ« nuk ia mbulonte tĂ«rĂ«sisht flokĂ«t dhe u ul pranĂ« dritares. Hinde Gitel vejevinte duke psherĂ«tirĂ«. Kur njĂ« gĂ«rshet nxori kokĂ«n nga dantella, ajo u turr drejt Lantsit, duke e qortuar tâi fshehĂ« flokĂ«t: âNuk Ă«shtĂ« e lejueshme, bijĂ«. NjĂ« vajze hebreje nuk i lejohet tâi tregojĂ« flokĂ«t e sajâ.
Por, kur Lantsi e ndjeu dorĂ«n e vjehrrĂ«s, e shtyu kokĂ«n anash dhe i hodhi njĂ« shikim me njĂ« kryelartĂ«si tĂ« tillĂ« sa e la Hinde Gitelin krejtĂ«sisht tĂ« shushatur. AtĂ«herĂ« Lantsi shqiptoi tri fjalĂ« tĂ« shkoqura: âMĂ« lĂ«r rehatâ.
Prej atëherë Hinde Giteli e la të qetë.
TĂ« gjithĂ« tĂ« tjerĂ«t u turren tâi hidhnin njĂ« sy. Gra e burra gjenin çdo shkas tĂ« mundshĂ«m tĂ« ndaleshin para dritares sĂ« saj; vinin tĂ« blinin qumĂ«sht veç pĂ«r ta parĂ« atĂ«. Sapo e shikonin nĂ« fytyrĂ« njĂ«herĂ« mĂ« nuk mund tâia shqitnin sytĂ«.
Kasapi që jetonte mbrapa shtëpisë së Hinde Gitelit nisi të hynte në thertore nga rrugica e mbrapme. Ai e bindi veten se nëse kalonte përmes rrugës në të vërtetë arrinte më shpejt kështu që do të detyrohej për çdo ditë të hidhte shikimin përmes dritareve të Hinde Gitelit. Thënë të vërtetën, kjo i doli për hundësh. Ai vuante në heshtje, duke e ndëshkuar veten me gjysëm dite më shumë kohë pune. Po prapëseprapë detyrohej të shikonte.
Të gjithë ndiheshin të detyruar të shikonin. Lantsi i nxori të gjitha te dritarja, kështu që ata mund të shihnin atë dhe të dridheshin nga frika. Ata dyshonin se po u bënte ndonjë magji. Me sytë që u shkëlqenin dhe gojëhapur i pëshpërisnin njëri-tjetrit për të.
Ajo nuk dilte kurrë jashtë. Thjesht ulej te dritarja dhe nuk bënte gjë. Mund ta kalonte gjithë ditën te dritarja duke i larë duart, duke e spërkatur me ujë fustanin e saj. Kjo gjë e mërziti Hinde Gitelin.
âNĂ« shtĂ«pi, bijĂ«, Ă«shtĂ« mĂ«kat tĂ« rrish me fustan mĂ«ndafshi. Dhe duart e tua janĂ« ta pastra si argjendi; bijĂ«, nuk duhet tâi lash aq shumĂ«â.
Lantsi u pĂ«rgjigj me fjalĂ« tĂ« matura se ajo nuk i kishte mbaruar atĂ« rroba thjesht pĂ«r tâi mbajtur nĂ« dollap dhe se prapĂ« do tâi lante duart. Ajo ishte e kujdesshme tĂ« mos e dĂ«mtonte fustanin, por vazhdoi tâi sapuniste dhe lante duart.
E gjithĂ« kjo natyrisht ishte nĂ«n dinjietin e saj. Ajo shtĂ«pi me gjithĂ« ato tĂ« mira bulmetore. Asaj sâi hynte gjĂ« nĂ« punĂ«. Ajo ishte vazhdimisht e merakosur me vetveten. Jeta e saj e brendshme ishte mister pĂ«r tĂ« gjithĂ« pĂ«rveç vetĂ« asaj. VetĂ«m ajo e kuptonte pse vepronte ashtu e pĂ«rmbajtur, refuzonte idenĂ« tĂ« prekte çkado me dorĂ«, thua se gjithçka ishte e kontaminuar.
Ăaimi ishte njĂ« i ri i rĂ«ndomtĂ« me njĂ« mjekĂ«r tĂ« shkurtĂ«r tĂ« verdhĂ«, i cili i shikonte punĂ«t e veta besnikĂ«risht. Deri mĂ« tash kishte qenĂ« njĂ« djalĂ« i ri si çdo kush tjetĂ«r, por posa njerĂ«zve u ra nĂ« sy gruaja e tij, nisĂ«n ta shikonin ndryshe edhe atĂ«. Filluan tâi kushtonin vĂ«mendje, ta dĂ«gjonin me respekt tĂ« thellĂ« dhe nuk ia ndĂ«rprisnin fjalĂ«n kurrĂ«. Shikonin tĂ« gjenin njĂ« kuptim nĂ« gjithçka qĂ« thoshte a mendonte ai, PĂ«rnjĂ«mend duhej tĂ« kishte diçka nĂ« tĂ« pĂ«rderisa kishte njĂ« grua tĂ« tillĂ«.
NjerĂ«zit filluan tâi dilnin pĂ«rpara, tĂ« shfaqnin zgjuarsinĂ« e tyre, tâi vinin njĂ«ri-tjetrit ndĂ«rskamĂ«za, ta nxirrnin nĂ« shesh gabimet e njĂ«ri-tjetrit ashtu qĂ« Ăaimi tĂ« mund tĂ« shihte dhe mbase tâi fliste asaj pĂ«r ta.
Gruaja e Alterit kallëzoi se si një herë shikoi përmes dritares dhe pa gruan e re të zgjohej natën, të lidhte gërshetë flokët, të vishte fustanin e kuq të mëndafshtë dhe të dilte në bahçen e priftit. Aty ajo dha e mori me lulet, duke mbledhur vesen dhe duke e larë me të fytyrën. Pastaj shkoi nga bahçja në bahçe gjatë gjithë natës, e përthithur nga lulet dhe duke e larë fytyrë me to. Mirë, jo më kot fytyra e saj flakërinte ashtu.
Dikush tha se ajo lahej me qumësht, duke u zhytur në të çdo natë. Jo më kot duart e saj ishin të pastra si argjendi.
âA e keni parĂ« si i bĂ«n gĂ«rshetĂ« flokĂ«t?â.
âMe kĂ«ta dy sytĂ« e miâ.
âJo mĂ« kot ajo shkon rrotull me shami. PĂ«rposh asaj shamie ka dy gĂ«rsheta tĂ« gjata. Nuk i pret. ĂfarĂ« paturpĂ«sie. VajzĂ« hebreje, paleâ.
VĂ«llai i vogĂ«l i Ăaimit, Shloymele, ishte ai lloji i njeriut qĂ« mpakej sĂ« qeshuri edhe pĂ«r gjĂ«nĂ« mĂ« tĂ« vogĂ«l. Pasi qĂ« Lantsi erdhi nĂ« shtĂ«pinĂ« e tyre, ai zuri njĂ« qoshk. Nuk hante mĂ« rregullisht bukĂ« dhe u zverdh. PjesĂ«n mĂ« tĂ« madhe tĂ« kohĂ«s shmangte shtĂ«pinĂ«. Veç kur dilte nĂ« bahçe vetĂ«m nuk ndihej nĂ« siklet ta ngritne kokĂ«n, ngase aty nuk ishte askush tjetĂ«r ta shikonte nĂ« sy.
Lantsi e pa se ai po rrinte mënjanë dhe e dinte pse. Pas së gjithash, ajo ishte e mësuar me diçka të tillë. Kështu që nisi të tregonte më shumë kudjes për të se për këdo tjetër dhe ta sillte vërdallë.
Njëherë, teksa ai po rrinte në dhomën tjetër, një vajzë erdhi për një çerek qumështi. Bukuria e pashoqe e Lantsit e bëri vajzën aq të vetëdijshme sa e fshehu katruvën në palët e fustanit. Shloymele ngarendi nga dhoma tjetër, ia mori katruvën dhe ia mati një çerek qumështi.
Kur vajza ia zgjati Lantsit gjashtĂ« kruzerĂ«, Lantsi nuk deshi tâi merrte dhe i tha Shloymelet, âMerriâ.
âJo, duhet tâi marrĂ«sh tiâ.
âNuk duhet tĂ« jesh kaq formal me kunatĂ«n tĂ«nde. Hajt, merriâ.
Ai i mori gjashtĂ« kruzerĂ«t dhe nĂ« pjesĂ«n tjetĂ«r tĂ« ditĂ«s qĂ«ndroi i shashatur â Nuk duhet tĂ« jesh kaq formal me kunatĂ«n tĂ«nde⊠Hajt, merriâŠ
AtĂ« mbrĂ«mje Shloymele i kushtoi vĂ«mendje tĂ« madhe Ăaimit. VĂ«rejti njĂ« shikim tĂ« çudtishĂ«m nĂ« sytĂ« e Ăaimit, tĂ« cilit sâe kishte vĂ«rejtur kurrĂ« mĂ« parĂ«. VĂ«llai i tij disi ishte bĂ«rĂ« mĂ« i dinjitetshĂ«m. Dukej sikur donte tâi vĂ«rsulej botĂ«s. Po fliste pĂ«r Lashkowitzin, se si e kishte me nguti tĂ« shkonte nĂ« Lashkowitz tĂ« merrte dhurata pĂ«r tĂ«.
Po ajo? Lantsi? Nuk i hidhte sy. Vazhdonte tĂ« prekte fustanin e saj dhe tâi fuste gishtat nĂ«pĂ«r flokĂ«. Nuk do tĂ« vinte kurrfarĂ« paruke.
NjĂ«herĂ«, pas darkĂ«s, kur Ăaimi doli jashtĂ« tĂ« kujdesej pĂ«r lopĂ«t, ajo e thirri: âShloymele. NjĂ«ra kĂ«pucĂ« e imja po mĂ« vret kĂ«mbĂ«n. Ajo e atllasit tĂ« bardhĂ«. Merre çoje te kĂ«pucari, a mundesh?
Ajo e nxori një këpucë të atllasit të bardhë dhe ia zgjati.
âShiko, kĂ«tu po mĂ« vretâ. Teksa u pĂ«rkul drej tij, ai mundi tâu merrte erĂ« flokĂ«ve tĂ« saj. Koka i erdhi rrotull; ia mori mendja se po vdiste.
Ajo u pĂ«rkul drejt tij, afĂ«r e mĂ« afĂ«r, duke e mbajtur kĂ«pucĂ«n e atllastĂ«, duke e lĂ«nĂ« tâu merrte erĂ« flokĂ«ve tĂ« saj. ZĂ«ri i saj e tronditi: âShloymele!â.
Ishte hera e parë që ajo po e thërriste në emër.
Tingulli i thirjes sĂ« saj âShloymeleâ nuk iu shqit kurrĂ«. I vĂ«rtitej pĂ«rreth si gjarpĂ«r me zile, njĂ« gjarpĂ«r i Ă«mbĂ«l, duke ia shtrydhur jetĂ«n.
Në hajatin e errët të këpucarit nxori këpucën nga kutia, e largoi kapakun e kadifenjtë dhe e futi këpucën brenda.
Balli kishte nisur tâi digjej.
Ajo u ul nĂ« kapelĂ«n e saj, duke shikuar nga dritarja. Kurdo qĂ« ndonjĂ« grua vinte pĂ«r qumĂ«shtin e saj, ajo ngrihej, i hidhte njĂ« sy gruas dhe kovĂ«s sĂ« saj tĂ« qumĂ«shtit dhe me kryelartĂ«si i thoshte: âMate ti vetĂ«!â. Posa gruaja e habitur e maste qumĂ«shtin e saj dhe paguante gjashtĂ« kruzerĂ«t, Lantsi i fuste paratĂ« nĂ« njĂ« tas nĂ« bufe, e shikonte gruan nĂ« sy, lane duart dhe kthehej te dritarja.
Në qytet njerëzia nisën të thoshin se jo më kot fqinji i tyre Menaçemi kishte nisur të vërdallisej si i marrë. Shpesh e më shpesh njerëz të ndryshëm kallëzonin se si ajo ngrihej natën, bënte flokët gërshetë dhe shkonte nga bahçja në bahçe.
Gruaja e Alteri bĂ«ri be: âE kam parĂ« me sytĂ« e mi se si ajo lante fytyrĂ«n mes luleve natĂ«n. Jo mĂ« kot fytyra e saj flakĂ«ron nĂ« atĂ« mĂ«nyrĂ«â.
Dhe tĂ« tjerĂ«t bĂ«nĂ« be,âAjo lahet nĂ« qumĂ«sht. PĂ«r çdo natĂ« ajo bĂ«n banjĂ« nĂ« qumĂ«sht. Jo mĂ« kot duart e saj janĂ« si argjendâŠâ.
/MarrĂ« nga Fradl Shtok, Selected storiesâ, Northwestern University Press, 2002 /PĂ«rkthimi: Gazeta Express/ KultPlus.com
Agjencia për Media dhe Informim bëri të ditur sot se, 44,555 turistë kanë vizituar, vetëm në muajin korrik, Parkun Kombëtar të Butrintit.
âMe njĂ« numĂ«r rekord prej 44,555 turistĂ«sh vetĂ«m nĂ« muajin korrik, Parku KombĂ«tar i Butrintit konfirmon se vizitorĂ«t, veçanĂ«risht tĂ« huajt qĂ« vijnĂ« nĂ« ShqipĂ«ri tĂ«rhiqen nga trashĂ«gimia historike dhe arkeologjike e parkut. Sipas tĂ« dhĂ«nave zyrtare, nĂ« 7 mujorin e parĂ« tĂ« vitit 2025 Parku KombĂ«tar i Butrintit tejkalon 150,000 vizitorĂ«â, thekson MIA.
Sipas MIA, kjo shënon një rritje prej gati 82% krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë.
âTuristĂ«t e huaj vlerĂ«sojnĂ« veçanĂ«risht peizazhet natyrore tĂ« ruajtura mirĂ«, mundĂ«sinĂ« pĂ«r tĂ« eksploruar trashĂ«giminĂ« kulturore duke e kombinuar kĂ«tĂ« aventurĂ« edhe me pushimin nĂ« bregdetin e jugutâ, shton MIA./atsh/KultPlus.com
PĂ«rmbi za qĂ« lshon bylbyli, gjuha shqype mâshungullon; pĂ«rmbi erâ qĂ« jep zymbyli, pa da zemren ma ngushllon.
NdĂ«r kombâ tjera, ndĂ«r dhena tjera, ku e shkoj jetĂ«n tash sa mot, veç pĂ«r ty mârreh zemra e mjera e prej mallit derdhi lot.
Nji kto gjuhĂ« qĂ« jam tue ndie, janâ tĂ« bukra me themel por prapâ kjo, si diell pa hije, pĂ«r mue tâtanave iu del.
Ku nâbreg tâCemit rritet trimi me zbardh, Shqype, zanin tand, e ku Drinit a burimi qĂ« shpĂ«rndahet kand e kand.
Gegâ e toskâ, malsi, jallia janâ nji komb, mâu da, sâduron; fund e majâ nji a Shqypnia e nji gjuhâ tâgjithâ na bashkon.
QoftĂ« mallkue kush qet ngatrrime ndĂ«r kto vllazĂ«n shoq me shoq, kush e dan me flakâ e shkrime çka natyra vetâ pĂ«rpoq.
Por me gjuhĂ« kaq tâmoçme e mjera si njâbijâ kjo qĂ« pa prind mbet: pĂ«r tâhuej tâmbajshin dhenat tjera, sâtâkishte kush pĂ«r motĂ«r tâvet.
E njat tokâ qĂ« je tue gzue, e ke zanâ tash sa mijâ vjet, shqyptaria, qĂ« mbet mblue sot nĂ«n dhe, edhe shqyp flet./ KultPlus.com
Kryeministri Edi Rama ndau mëngjesin e sotëm pamje magjike nga Lumi i Shalës.
Lumi i Shalës, që derdhet në liqenin e Komanit, po tërheq çdo vit një numër të lartë turistësh vendas e të huaj, për shkak të bukurisë që natyra i ka falur kësaj zone.
Në këtë atraksion të jashtëzakonshëm të turizmit, në veri të Shqipërisë, turistët zgjedhin të shijojnë eksplorimin e zonës me varkë, ngjitjen në majat përreth me pamje spektakolare, zhytjen në ujin e freskët të lumit të Shalës dhe ushqimet tradicionale që ofrohen në bujtinat e ngritura pranë tij.
Lumi i Shalës buron rrëzë Alpeve dhe ka një gjatësi prej 37 km prej burimit në majën e Radohinës e deri në Drin. Lumi i Shalës dallohet për ujin e tij të veçantë ngjyrë blu të thellë.
Ai është i pasur me një shumëllojshmëri peshqish, por më e përhapura është trofta, që rritet vetëm në ujërat e ëmbla. Ngjyra e kaltër dhe e ftohtë e ujit është karakteristike e këtij lumi, shkëmbinjtë e thepisur që e rrethojnë, duken sikur prekin qiellin./atsh/KultPlus.com
Sot janĂ« bĂ«rĂ« 114 vite nga vdekja e veprimtarit tĂ« shquar Petro Nini Luarasit.Â
Petro Nini Luarasi (Luaras, 22 prill 1865- Ersekë, 17 gusht 1911) ka qenë prift ortodoks i krishterë, mësues, publicist dhe veprimtar i lëvizjes kombëtare. Edhe babai i tij, Nini Petro Kostallari, kishte qenë aktiv në Rilindjen Kombëtare Shqiptare si publicist dhe mësues.
Pasi mbaroi shkollën e seminarit të Qestoratit punoi si mësues në fshatrat e rrethit të Kolonjës, ku mësoi shqip i maskuar dhe përgatiti një numër shokësh si mësues të ardhshëm të shqipes.
Në vitin 1887 Luarasi dhe shoku i tij mësues Thanas Sina morën drejtimin e shkollës shqipe në Korçë nga Pandeli Sotiri pas largimit të tij. Mes viteve 1887 dhe 1893 Luarasi hapi në Ersekë dhe në disa fshatra të rrethit të Kolonjës shkolla në gjuhën shqipe.
Themelimi dhe promovimi i shkollave shqipe nga Luarasi nĂ« zonĂ«n e KolonjĂ«s e solli atĂ« nĂ« konflikt me Filaretos, kryepeshkopin grek tĂ« Kosturit. NĂ« vitin 1892 njĂ« letĂ«r qarkore iu dĂ«rgua popullatĂ«s shqiptare ortodokse tĂ« KolonjĂ«s pĂ«r tĂ« shkĂ«putur lidhjet mes tyre dhe Luarasit me Filaretos, duke iu referuar atij si njĂ« ârenegat i mallkuarâ qĂ« pĂ«rhapte âmasonerinĂ« dhe protestantizmin e lirĂ«â, ndĂ«rsa dĂ«nonte punĂ«n e tij me shkollĂ«n shqipe dhe thoshte se Gjuha shqipe ânuk ekzistonteâ.
MĂ« pas emigroi nĂ« Shtetet e Bashkuara tĂ« AmerikĂ«s nĂ« periudhĂ«n 1904 â 1908, ku ishte anĂ«tar aktiv i LĂ«vizjes KombĂ«tare Shqiptare dhe nismĂ«tar i shoqatave patriotike âMalli i MĂ«mĂ«dheutâ dhe âPellazguâ. Luarasi punoi gjithashtu si drejtor dhe mĂ«sues i ShkollĂ«s sĂ« parĂ« shqipe tĂ« motrave Qiriazi nĂ«Â Korçë dhe nĂ« vitet 1909-1911 punoi si drejtor i shkollĂ«s sĂ«Â Negovanit, tĂ« themeluar nga Papa Kristo Negovani.
Ai gjithashtu ka kontribuar në organizatat për rrugën që çon në Shpalljen e Pavarësisë së Shqipërisë (shkëputja) nga Perandoria Osmane.
Luarasi mori pjesë në Kongresin e Manastirit që sanksionoi krijimin e alfabetit të shqipes në vitin 1908. Për veprat e tij patriotike, shkëputjen e Shqipërisë nga Perandoria Osmane, mësimin e gjuhës shqipe dhe veprimtarinë shoqërore, ai u persekutua të dy nga Patriarku Ekumenik i Kostandinopojës dhe regjimi i turqve të rinj. Sipas shumë mundësive ai vdiq i helmuar nga Patriarkana më 17 gusht 1911.
Ai bashkëpunoi, botoi dhe ishte kryeredaktor me këto revista: Bashkimi i kombit (botuar në Manastir gjatë periudhës 1909-1910), ku ai ishte kryeredaktor; Drita, (botuar në Sofje, Bulgaria gjatë periudhës 1907-1908); Kombi (botuar në Boston, më 1908); Liria (botuar në Selanik gjatë periudhës 1909-1910)
NĂ« kĂ«to revista ai botoi shkrime mĂ«simore, poezi dhe publicistike. NĂ« veprĂ«n e tij politike âMallkimi i shkronjave shqipeâ dhe âĂpĂ«rfolja e shqiptaritâ (Manastir, 1911), mbrojti tĂ« drejtat e popullit shqiptar pĂ«r tĂ« drejtat e tyre pĂ«r kulturĂ«n e vet kombĂ«tare. Ai propagandoi idetĂ« kryesore tĂ« Rilindjes KombĂ«tare Shqiptare qĂ« ishin ato tĂ« bashkimit tĂ« popullit shqiptar nĂ« luftĂ«n e tij pĂ«r lirinĂ« e ShqipĂ«risĂ«, pavarĂ«sisht besimeve fetare.
Ai vdiq mĂ« 17 gusht 1911. PĂ«r kontributin e tij tĂ« madh rreth qĂ«shtjes shqiptare Presidenti i ShqipĂ«risĂ«, Bamir Topi mĂ« 13 janar 2012 i akordoi Petro Nini Luarasit (pas vdekjes) Urdhrin âNderi i Kombitâ me motivacionin: âFigurĂ« e shquar e kombit, njĂ« nga veprimtarĂ«t e ndritur tĂ« Rilindjes KombĂ«tare, luftĂ«tar i paepur pĂ«r zgjimin, emancipimin dhe prosperimin e kombit shqiptar, pĂ«r çlirimin nga zgjedha osmane dhe formimin e shtetit komb tĂ« shqiptarĂ«ve, luftĂ«tarit tĂ« madh tĂ« krijimit tĂ« arsimit kombĂ«tar si njĂ« nga shtyllat e çështjes kombĂ«tare, vepĂ«r pĂ«r tĂ« cilĂ«n dha edhe jetĂ«n.â / KultPlus.com
Sot janë bërë 186 vite nga lindja e patriotit të madh shqiptar dhe njërit nga udhëheqësit kryesorë të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, Abdyl Frashërit.
Abdyl Frashëri (1839-1892) ishte ideolog e atdhetar i shquar i Rilindjes Kombëtare Shqiptare si dhe një nga drejtuesit kryesorë të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit. Lindi në fshatin Frashër të Përmetit.
Kaloi pjesën e parë të jetës në fshatin e lindjes deri në moshën 18-vjeçare, kur u vendos për nevoja pune në Janinë. U shqua si personalitet politik qysh më 1877, sapo u duk se kriza lindore po rrezikonte trojet shqiptare. Si kryetar i Komitetit Shqiptar të Janinës që u formua po atë vit, hartoi projektin e shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë me anën e kryengritjes çlirimtare antiosmane.
Por, shpresat e tij se idenë e shtetit shqiptar do ta përkrahnin rivalët e perandorisë ruse, të cilët nuk e dëshironin supremacinë e saj në Gadishullin Ballkanik, nuk u realizuan. Bisedimet që zhvilloi me përfaqësuesit e Greqisë në korrik dhe në dhjetor 1877, për një aleancë politike dhe ushtarake shqiptaro-greke kundër perandorisë osmane dështuan gjithashtu, mbasi as Athina nuk e pranoi idenë e një Shqipërie të pavarur në kufijtë e saj etnikë.
Në Parlamentin e parë osman të vitit 1877 hyri si deputet i Janinës, u zgjodh kryetar i Komitetit të Janinës dhe në dhjetor të po këtij viti u zgjodh kryetar i Komitetit të Stambollit, që u formua për të mbrojtur të drejtat e shqiptarëve në perandorinë osmane. Frashëri ishte një nga aktivistët kryesorë të Kuvendit të Prizrenit të krijuar për të mbrojtur trevat shqiptare, si pasojë e firmosjes së Traktatit të Shën Stefanit (1878). Mbrojti idenë e bashkimit të trevave shqiptare në një vilajet, në kuadër të perandorisë osmane. Në vitin 1877, Abdyl Frashëri u zgjodh kryetar i Komitetit Qendror për Mbrojtjen e të Drejtave të Kombësisë Shqiptare, që u formua në Stamboll si dhe ishte kryetar i Komitetit Shqiptar të Janinës.
Pas thyerjes së ushtrisë osmane nga ushtria ruse në vitin 1878 dhe nënshkrimit të Traktatit të Shën Stefanit, A. Frashëri shtroi tezën se në kushtet e krijuara për shqiptarët, zgjidhja më e drejtë për interesat e tyre kombëtare ishte krijimi i një vilajeti të bashkuar shqiptar në kuadër të perandorisë osmane. Gjatë Kongresit të Berlinit, në emër të Lidhjes, së bashku me Mehmet Ali Vrionin, kreu takime me përfaqësues të Fuqive të Mëdha për të mbrojtur të drejtat e shqiptarëve.
Abdyl FrashĂ«ri ishte ideolog e atdhetar i shquar i Rilindjes KombĂ«tare Shqiptare si dhe njĂ« nga drejtuesit kryesorĂ« tĂ« Lidhjes Shqiptare tĂ« Prizrenit. Lindi mĂ« 29 gusht 1839 nĂ« fshatin FrashĂ«r tĂ« PĂ«rmetit. GjatĂ« KrizĂ«s Lindore tĂ« viteve â70 tĂ« shekullit XIX u shqua si personalitet politik.
Në qeverinë e drejtuar nga Ymer Prizreni (1881), Abdyl Frashëri mori përgjegjësinë e ministrit të Punëve të Jashtme. Në prill të këtij viti u arrestua. Pas shtypjes së Lidhjes, më 2 maj 1881 mbërriti në Manastir i përcjellë prej një oficeri të xhandarmërisë dhe shtatë xhandarëve kalorës. Mbasi qe arrestuar duke shkuar nga Dibra në Elbasan te Mahmud bej Biçakçiu.
Prej aty iu dërgua Dervish Pashës në Prizren, i cili e burgosi në kalanë e qytetit ku qëndroi tri vite që ia rrënoi shëndetin kryekëput. Më tej u internua së bashku me familjen e tij në Balliqeser e në Bandërma të Anadollit për afro dy vjet të tjera. Në fund u amnistua me ndërhyrjen e Gazi Osman Pashës, heroit të Plevnës; u kthye në Stamboll, ku u emërua përfaqësues i këshillit bashkiak të kryeqytetit.
Autoritetet osmane e arrestuan dhe e dënuan me vdekje, dënim që u kthye më pas në burgim të përjetshëm. Në gjyqin që u bë në Prizren u dënua me vdekje, por më pas ky vendim u kthye në burgim të përjetshëm. Pasi kreu tri vite dënim në burgun e kalasë së Prizrenit, u dërgua me qëndrim të detyruar në Ballëkesir dhe në Bandërma. Në vitin 1886 u lirua me kushtin që të mos merrej me politikë dhe u caktua anëtar i këshillit të qytetit të Stambollit.
Vdiq në Stamboll më 23 Tetor 1892. Eshtrat e tij u sollën në Tiranë në vitin 1978, me rastin e 100 vjetorit të formimit të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit./KultPlus.com
TĂ« uroj mĂ« sĂ« pari tĂ« duash E duke dashur, do tĂ« tĂ« duan edhe ty Dhe ata qĂ« sâtĂ« duan, harroji E pĂ«rtej harrimit, mĂ«ritĂ« e vjetra kurrĂ« mos tâi kujtosh!
TĂ« uroj tĂ« vazhdosh tĂ« duash pa u dĂ«shpĂ«ruar TĂ« uroj qĂ« edhe sikur mes miqve tĂ« tu TĂ« ketĂ« tĂ« pasjellshĂ«m, tĂ« pamatur e tâpamend Ti, ti⊠qĂ«ndro gjithmonĂ« trim e besnik Pse mes tyre ka pĂ«r tĂ« qenĂ« edhe njĂ« i vetĂ«m Tek i cili ti mund tĂ« besosh padyshim Pse jeta vetĂ« Ă«shtĂ« e tillĂ«.
Të uroj gjithashtu të kesh armiq Të shumtë, a një të vetëm, aq sa ti të kuptosh. E kështu të mund të mësosh zemërgjerësinë prej tyre Dhe ndër ta, të jetë qoftë edhe një i drejtë, Aq sa ti të mos ndjehesh krejt i sigurt.
Të uroj më shumë të jesh i vlefshëm, po jo i pashembullt E në çaste të vështira Kur asgjë nuk shkon si duhet Vlera jote të të japë forcë e kurajo të vazhdosh.
Të uroj po ashtu të jesh zemërgjerë Jo me ata që lajthisin pak Sepse kjo është e lehtë Por me ata që gabojnë trashë e janë të pandreqshëm Dhe duke shprehur zemërgjerësinë tënde Ti mund të shërbesh si shembull për të tjerë.
Të uroj gjithashtu që duke qenë i ri Të mos rrekesh të piqesh me të shpejtë E kur rritur të jesh Të mos këmbëngulësh të hiqesh më i ri E duke qenë plak, të mos pushtohesh prej dëshpërimit Sepse çdo moshë ka bukurinë e dhimbjen e saj.
Nuk të uroj të jesh i trishtuar. Oh jo! Jo gjithë vitin, por ta njohësh trishtimin veç një ditë! E kështu të çmosh Që e qeshura e rigjetur është edhe më e mirë Se një e qeshur e rëndomtë, e vakët, e shpëlarë që të dëmton.
Të uroj mes tjerash të mbjellësh një farë Një farë të vockël fare E ta shoqërosh gjithë rritjen e saj Për të zbuluar prej sa shumë jetësh është ndërtuar një pemë.
TĂ« uroj gjithashtu tĂ« kesh edhe pak para Aq sa nevojiten e tâia dalĂ«sh mbanĂ« E qĂ« sĂ« paku njĂ« herĂ« nĂ« vit tĂ« reflektosh Mbi ato para e tĂ« thuash: âJanĂ« tĂ« miat, i kam fituar vetĂ«!â PĂ«r ta bĂ«rĂ« tĂ« qartĂ« e tĂ« njohur: Se kush Ă«shtĂ« pronar i kujt!
TĂ« uroj gjithashtu tĂ« mbash sa mĂ« gjatĂ« tâjetĂ« e mundur Gjithçka qĂ« dashuron E nĂ«se dashuritĂ« shkojnĂ«, tĂ« mund tĂ« qash pa u ankuar E tĂ« vuash pa u ndjerĂ« fajtor!
TĂ« uroj sĂ« fundmi QĂ« nĂ«se je njĂ« burrĂ«, tĂ« kesh njĂ« grua tĂ« mirĂ« E nĂ«se je njĂ« grua, tĂ« kesh njĂ« burrĂ« tĂ« mirĂ«. NesĂ«r, pasnesĂ«r e sĂ«rish tĂ« pasnesĂ«rmen Edhe sikur rraskapitur tĂ« jeni Ta gjeni buzĂ«qeshjen si nĂ« tâparĂ«n ditĂ« dashuruar tĂ« jeni gjithnjĂ«!
E nĂ«se tĂ« gjitha kĂ«to ndodhin pĂ«r ty AtĂ«herĂ«, sâdo tĂ« kem mĂ« asgjĂ« tĂ« tĂ« uroj!/KultPlus.com
Louisa May Alcott (1832 â 1888) mbetet njĂ« prej figurave mĂ« tĂ« dashura tĂ« letĂ«rsisĂ« amerikane, e njohur veçanĂ«risht pĂ«r romanin klasik â Gra tĂ« vogla â (Little Women), qĂ« u bĂ« menjĂ«herĂ« njĂ« sukses ndĂ«rkombĂ«tar dhe vijon tĂ« lexohet me pasion deri sot.
E lindur në Pensilvani, Alcott u rrit në një mjedis intelektual, nën shoqërinë e mendimtarëve të mëdhenj amerikanë si Ralph Waldo Emerson, Theodore Parker dhe Henry David Thoreau. Arsimimi i saj erdhi kryesisht nën kujdesin e të atit, filozofit Bronson Alcott, një idealist me ide të përparuara, por i paaftë për të siguruar jetesën e familjes. Pas dështimit të kolonisë utopike Fruitlands, Louisa u përball me barrën e mirëqenies së nënës dhe tri motrave të saj, një përgjegjësi që e shoqëroi gjatë gjithë jetës, shkruan KultPlus.
PĂ«r tĂ« ndihmuar familjen, ajo punoi si mĂ«suese, guvernante, punĂ«tore shtĂ«pie dhe mĂ« pas nisi tĂ« shkruante. RrĂ«fenjat e para iu botuan nĂ« The Atlantic Monthly, duke i hapur rrugĂ«n njĂ« karriere letrare tĂ« gjatĂ«. Ishte presioni ekonomik ai qĂ« e nxiti tĂ« shkruante romanin Gra tĂ« vogla nĂ« vitin 1868, i cili u prit me entuziazĂ«m tĂ« jashtĂ«zakonshĂ«m dhe i solli asaj stabilitet financiar. NĂ« ditarin e vitit 1869, Alcott shĂ«nonte me lehtĂ«sim: âShyqyr Zotit, i pagova tĂ« gjitha borxhet.â
Përveç krijimtarisë, Louisa May Alcott mbeti një figurë e përkushtuar ndaj familjes. Dy dekadat e fundit të jetës i kaloi duke u kujdesur për prindërit e moshuar, derisa vdiq më 6 mars 1888, vetëm dy ditë pas ndarjes nga jeta të të atit.
Trashëgimia e saj nuk kufizohet vetëm te Gra të vogla. Alcott hapi rrugën për shkrimtaret femra në Amerikë, duke treguar se letërsia nuk është vetëm një mjet argëtimi, por edhe një mënyrë për të përballuar jetën, për të dhënë forcë dhe për të ndërtuar ëndrra të reja./KultPlus.com
Princi William dhe Princesha Kate do të zhvendosen në një shtëpi të re në fund të këtij viti!
Ăifti mbretĂ«ror do tĂ« largohet nga shtĂ«pia e tyre aktuale nĂ« Windsor, Adelaide Cottage, pĂ«r tĂ« jetuar nĂ« Forest Lodge, njĂ« vilĂ« me tetĂ« dhoma gjumi qĂ« ndodhet nĂ« Great Park tĂ« zonĂ«s mbretĂ«rore, sikurse konfirmon njĂ« zĂ«dhĂ«nĂ«s i Pallatit Kensington.
âShtĂ«pia e re e familjes sĂ« Uellsit do tĂ« jetĂ« gati pĂ«r zhvendosje mĂ« vonĂ« gjatĂ« vititâ, thuhet nĂ« deklaratĂ«n zyrtare tĂ« pallatit.
Sipas The Sun, çifti do ta blejë pronën me shpenzimet e veta, e cila vlerësohet rreth 16 milionë paund. Ata po ashtu do të financojnë disa punime të vogla restaurimi në ndërtesën e klasifikuar si me rëndësi historike, përfshirë heqjen e një dritareje dhe përmirësimin e një oxhaku, siç zbulojnë disa dokumente të redaktuara të planifikimit urbanistik.
Ky zhvillim vjen pas një investigimi të Channel 4 Dispatches dhe The Sunday Times, që tregoi se Dukati i Cornwall-it, i trashëguar nga William pas emërimit si Princ i Uellsit, kishte dhënë me qira prona publike për miliona paund. Pas kritikave, Princi William deklaroi se disa nga këto prona do të jepen falas për organizata bamirëse.
Renovimi i fundit i madh i Forest Lodge ndodhi në vitin 2001, me një kosto prej 1.5 milionë paund, dhe që prej atëherë ka pasur një qira mujore të vlerësuar në 15.000 paund.
Shtëpia e re ndodhet shumë afër rezidencës aktuale të familjes, duke bërë të mundur që fëmijët e çiftit, Princi George, Princesha Charlotte dhe Princi Louis, të vazhdojnë të ndjekin të njëjtën shkollë.
NĂ« imagjinatĂ«n botĂ«rore, Japonia lidhet me teknologjinĂ« futuriste: robotĂ«, metro ultra-moderne, trena me shpejtĂ«si marramendĂ«se. Por paradoksalisht, vendi i âinovacionitâ ende mbĂ«shtetet nĂ« teknologji tĂ« vjetruara si makinat e faksit dhe dokumentet nĂ« letĂ«r.
Pandemia e Covid-19 nxori më qartë në pah këtë kontrast. Ndërsa shumë shtete implementuan shpejt zgjidhje dixhitale për shëndetësinë dhe administratën, Japonia u përball me vështirësi të mëdha. Përhapja e burokracisë dhe mungesa e sistemeve online e vonuan reagimin kombëtar. Vetëm në maj të vitit 2020 u hap një portal për raportimin e rasteve të reja.
Nga lidere teknologjike nĂ« vite â70ââ80 te ngecja dixhitale NĂ« tĂ« kaluarĂ«n, kompani si Sony, Panasonic, Toyota apo Nintendo dominuan botĂ«n. Produkte si Walkman, Donkey Kong apo Mario Bros e bĂ«nĂ« JaponinĂ« sinonim tĂ« inovacionit. Por ndĂ«rsa vendet e tjera kaluan nĂ« njĂ« ekonomi tĂ« bazuar nĂ« softuer dhe shĂ«rbime, Japonia mbeti e pĂ«rqendruar tek hardueri. Rezultati: njĂ« hendek i madh dixhital nĂ« shĂ«rbimet publike.
Pse?
Administrata publike ka shkrim-lexim të ulët dixhital.
Shumë procese janë të lidhura me dokumente në letër dhe pulla tradicionale hanko.
Korporatat shmangin rrezikun dhe e marrin vendimmarrjen ngadalë.
Një popullsi në plakje ka pak presion për ndryshim.
Bizneset e vogla nuk kanë parë arsye të kalojnë nga faksi tek kompjuteri.
Edhe tentativa pĂ«r modernizim ka pasur tone ironike: Ministria e Transformimit Dixhital ka kĂ«rkuar mendime pĂ«r âmetaverseâ pĂ«rmes njĂ« skedari Excel qĂ« duhej plotĂ«suar e dĂ«rguar me email â duke shkaktuar tallje tĂ« gjera.
NjĂ« garĂ« me kohĂ«n Qeveria ka krijuar AgjencinĂ« Dixhitale dhe synon tĂ« eliminojĂ« pĂ«rdorimin e faksit nĂ« zyrat shtetĂ«rore, por vetĂ«m ky plan ka hasur mbi 400 ankesa nga ministritĂ«. NdĂ«rkohĂ«, ekspertĂ«t thonĂ« se JaponisĂ« do tâi duhen tĂ« paktĂ«n 5â10 vite pĂ«r tĂ« arritur standardet e vendeve perĂ«ndimore.
Megjithatë, ka shenja ndryshimi: pagesat pa kontakt po pranohen gjithnjë e më shumë, kompanitë po investojnë në shërbime online, dhe administrata po bën hapa të ngadaltë por të qëndrueshëm drejt reformës. Sfida kryesore? Teknologjia ndryshon aq shpejt sa çdo vonesë e bën arritjen edhe më të vështirë./KultPlus.com
Pippo Baudo, një nga figurat më të shquara të televizionit italian, është ndarë nga jeta në moshën 89-vjeçare, duke lënë pas një trashëgimi të pasur në botën e spektaklit dhe kulturës.
Giuseppe Vittorio Raimondo âPippoâ Baudo, i lindur mĂ« 7 qershor 1936, ishte njĂ« nga prezantuesit mĂ« tĂ« njohur tĂ« televizionit italian, me njĂ« karrierĂ« qĂ« shtrihej pĂ«rgjatĂ« gjashtĂ« dekadave.
Baudo ka qenë gjithashtu drejtor artistik dhe president i Teatro Stabile në Katania.
NĂ« vitet 1970, ai kontribuoi nĂ« themelimin dhe punoi pĂ«r kanalin privat âAntenna Siciliaâ, me seli nĂ« Katania. NĂ« vitin 1987, pas njĂ« pĂ«rplasjeje me presidentin e RAI-t, Enrico Manca, ai kaloi nĂ« Mediaset ku prezantoi emisionin âFestivalâ. MegjithatĂ«, disa vite mĂ« vonĂ« u rikthye nĂ« RAI 1 me emisionin âGran Premioâ; ndĂ«rsa spektakli i tij âSerata dâOnoreâ transmetohej nĂ« Rai Due.
Një nga momentet më të paharrueshme të karrierës së tij ndodhi në natën hapëse të Festivalit të Sanremos në vitin 1995, kur një burrë, Pino Pagano, u ngjit në skajin e galerisë së teatrit duke kërcënuar se do të vetëvritej. Ishte vetë Baudo që ndërhyri dhe arriti ta ndalonte, mes duartrokitjeve të publikut.
NĂ« vitin 1997, ai u rikthye nĂ« Mediaset, por emisionet e tij âLa canzone del secoloâ dhe âTiramisĂčâ nuk patĂ«n sukses. NĂ« vitin 1999, Rai Tre i propozoi drejtimin e njĂ« programi tĂ« ri nĂ« prime-time, âGiorno dopo Giornoâ, qĂ« mĂ« vonĂ« mori emrin âNovecentoâ.
NĂ« vitin 2002, Baudo drejtoi Festivalin e Sanremos pas dĂ«shtimit tĂ« edicionit tĂ« vitit 2001, duke zgjedhur si bashkĂ«prezantuese Manuela Arcuri dhe Vittoria Belvedere. Ai u largua nga RAI nĂ« vitin 2004, por u rikthye njĂ« vit mĂ« vonĂ« me programin âSabato Italianoâ nĂ« Rai Uno. MĂ« 2 tetor 2005, mori pĂ«rsĂ«ri drejtimin e emisionit tĂ« sĂ« dielĂ«s âDomenica Inâ (1979â1985, 1991â1992, 2005â2010), pĂ«r herĂ« tĂ« tetĂ«.
Në vitin 2008, ai drejtoi për herë të trembëdhjetë Festivalin e Sanremos, duke kaluar edhe Mike Bongiorno-n, i cili e kishte drejtuar njëmbëdhjetë herë.
Heqja e përmendores së luftëtarit të të drejtave shqiptare, Isuf Celaj, ka nxitur reagime të forta nga komuniteti shqiptar. Në një deklaratë publike, nipi i tij, Gzim Celaj, e ka cilësuar këtë akt si një goditje ndaj historisë dhe dinjitetit të shqiptarëve në Mal të Zi.
âMe indinjatĂ« tĂ« thellĂ« dhe shqetĂ«sim tĂ« madh, dĂ«nojmĂ« aktin e paprecedentĂ« tĂ« heqjes sĂ« pĂ«rmendores sĂ« Isuf Celajt. Ky veprim pĂ«rfaqĂ«son njĂ« goditje tĂ« rĂ«ndĂ« ndaj kujtesĂ«s historike, dinjitetit tĂ« komunitetit shqiptar dhe vlerave tĂ« bashkĂ«jetesĂ«s demokratike,â tha ai.
Gzim Celaj theksoi se Isuf Celaj nuk ishte figurë që nxit ndasi, por një mbrojtës i të drejtave të shqiptarëve dhe një zë i drejtësisë që ka treguar guxim e humanizëm edhe për qytetarë të etnive të tjera.
Ai shtoi se familja dhe komuniteti nuk do të heshtin përballë këtij provokimi dhe do të ndërmarrin çdo hap ligjor e demokratik për të mbrojtur figurën dhe trashëgiminë e tij.
Në fund të reagimit, ai bëri thirrje institucioneve ndërkombëtare dhe organizatave për të drejtat e njeriut që të dënojnë këtë akt dhe të mbështesin përpjekjet për respektimin e historisë shqiptare në Mal të Zi.
âPĂ«rmendorja mund tĂ« hiqet, por ideali i tij nuk shuhet,â pĂ«rfundoi ai./KultPlus.com
ShqipĂ«ria, e njohur prej kohĂ«sh pĂ«r bukurinĂ« e saj tĂ« pashfrytĂ«zuar dhe trashĂ«giminĂ« e pasur kulturore, po bĂ«het njĂ« nga destinacionet turistike me rritjen mĂ« tĂ« shpejtĂ« nĂ« EvropĂ«, sipas âTravel and Tour Worldâ.
Në vitin 2025, vendi është gati të mirëpresë një numër mbresëlënës prej 2,5 milionë vizitorësh, duke shënuar një rritje të konsiderueshme prej 15% nga viti i kaluar.
Me peizazhet e saj marramendëse, vendet historike dhe çmimet e përballueshme, Shqipëria po shfaqet si një perlë e fshehur që ofron një mori përvojash për vizitorët që kërkojnë diçka më autentike dhe vendpushime më pak të mbushura me turistë sesa destinacionet tradicionale evropiane.
Projeksionet e rritjes së turizmit: Një rritje prej 15% e vizitorëve
Sektori i turizmit në Shqipëri po përjeton një rritje të jashtëzakonshme të popullaritetit.
Kombinimi unik i vendit me plazhe të pastra, male të thepisura dhe monumente historike shekullore po tërheq turistë nga e gjithë bota.
E njohur për trashëgiminë e saj të pasur kulturore dhe bukurinë mahnitëse natyrore, Shqipëria po bëhet gjithnjë e më tërheqëse për vizitorët që kërkojnë aventurë, kulturë dhe relaks, të gjitha në një vend.
Faktorët kryesorë të rritjes së turizmit:
Plazhet mahnitëse: Vijat bregdetare e deteve Jon dhe Adriatik të Shqipërisë janë shtëpia e disa prej plazheve më të pacënuara të Evropës, duke ofruar vendpushime të qeta për turistët që kërkojnë diell.
RĂ«ndĂ«sia historike: Vendet e listuara nga UNESCO nĂ« ShqipĂ«ri, tĂ« tilla si Gjirokastra dhe Parku KombĂ«tar i Butrintit, u ofrojnĂ« vizitorĂ«ve njĂ« udhĂ«tim prapa nĂ« kohĂ« â pĂ«rmes rrĂ«nojave dhe qyteteve tĂ« lashta tĂ« ruajtura mirĂ«.
Aventurë në natyrë: Alpet Shqiptare janë një pikë e nxehtë për adhuruesit e aktiviteteve në natyrë, duke ofruar shtigje mahnitëse për ecje në natyrë dhe pamje panoramike.
Preferencat e udhëtimit në zhvillim: Duke lëvizur përtej plazhit
Ndërsa plazhet e Shqipërisë kanë qenë prej kohësh tërheqja kryesore e vendit, viti 2025 sheh një ndryshim në preferencat e vizitorëve.
Gjithnjë e më shumë vizitorë po i drejtohen Shqipërisë jo vetëm për vijën e saj bregdetare, por edhe për ofertat e saj të ekoturizmit dhe aventurës.
Malet e ShqipĂ«risĂ«, thesareve historike tĂ« fshehura dhe parqet e gjera natyrore janĂ« disa nga atraksionet kryesore â pĂ«r ata qĂ« duan mĂ« shumĂ« sesa pushime tipike nĂ« plazh.
Shqipëria po e pozicionon veten si një parajsë për ekoturizmin dhe udhëtimet e aventurës.
KĂ«rkesa nĂ« rritje pĂ«r aktivitete si ecja nĂ« kĂ«mbĂ« nĂ« Alpet Shqiptare, eksplorimi i rrĂ«nojave tĂ« lashta tĂ« Butrintit ose vizita nĂ«pĂ«r parqe natyrore si Parku KombĂ«tar i LlogorasĂ« â po ndihmon nĂ« formĂ«simin e sĂ« ardhmes sĂ« vendit si njĂ« destinacion udhĂ«timi i larmishĂ«m.
Një ndryshim në akomodim dhe çmime
Ndërsa një numër më i madh turistësh po vërshojnë në Shqipëri, sektori i akomodimit po zgjerohet me shpejtësi për të përmbushur kërkesën në rritje.
Rritja e opsioneve tĂ« akomodimit, sĂ« bashku me çmimet e pĂ«rballueshme tĂ« ShqipĂ«risĂ«, po ndihmon ta bĂ«jĂ« vendin njĂ« zgjedhje tĂ«rheqĂ«se si pĂ«r turistĂ«t me buxhet tĂ« kufizuar â ashtu edhe pĂ«r ata qĂ« kĂ«rkojnĂ« luks.
Ulje çmimesh për të nxitur ardhjen e më shumë vizitorëve
PĂ«r tâiu pĂ«rshtatur njĂ« game mĂ« tĂ« gjerĂ« turistĂ«sh, ShqipĂ«ria ka bĂ«rĂ« pĂ«rpjekje pĂ«r tĂ« ulur çmimet e akomodimit, veçanĂ«risht nĂ« qytetet bregdetare tĂ« njohura.
Ămimet nĂ« zona si Saranda, Himara dhe Ksamili kanĂ« rĂ«nĂ« deri nĂ« 10-25%.
Këto rregullime çmimesh e bëjnë Shqipërinë një alternativë tërheqëse kundrejt destinacioneve më të shtrenjta evropiane, duke ofruar ende përvoja me cilësi të lartë.
Akomodime të përballueshme për të gjitha buxhetet
NĂ« Ksamil, pĂ«r shembull, familjet mund tĂ« gjejnĂ« akomodime njĂ«javore nĂ« hotele me tre yje pĂ«r rreth 550 euro â njĂ« opsion i pĂ«rballueshĂ«m krahasuar me destinacionet e tjera mesdhetare.
Ămimet konkurruese tĂ« ShqipĂ«risĂ« e bĂ«jnĂ« tĂ« lehtĂ« pĂ«r familjet, vizitorĂ«t solo dhe çiftet tĂ« pĂ«rjetojnĂ« bukurinĂ« e vendit pa shpenzuar shumĂ«.
Trendet rajonale
Rajonet veriore dhe jugore të Shqipërisë po përjetojnë trende të ndryshme turistike, secila duke ofruar mundësi unike për vizitorët.
Shqipëria Veriore: Një ndërthurje e luksit dhe traditës së re
Zona veriore e Shqipërisë, si Shëngjini dhe Velipoja, po përjetojnë investime të reja në vendpushime luksoze dhe ambiente moderne.
MegjithatĂ«, rajoni ende ruan mundĂ«si tĂ« pĂ«rballueshme, duke e bĂ«rĂ« atĂ« njĂ« destinacion tĂ« larmishĂ«m â ku si kĂ«rkuesit e luksit ashtu edhe turistĂ«t me buxhet tĂ« kufizuar mund tĂ« gjejnĂ« akomodim qĂ« i pĂ«rshtatet nevojave tĂ« tyre.
Shqipëria Jugore: Kërkesë në rritje
Në të kundërt, destinacionet jugore si Borshi dhe Qeparo po përjetojnë një rritje të kërkesës, veçanërisht nga familjet dhe vizitorët që kërkojnë një përvojë më të qetë dhe më të fokusuar në natyrë.
Ky popullaritet në rritje po çon në një rritje të kostove, megjithëse Shqipëria ende ofron çmime të shkëlqyera në krahasim me vendet e tjera evropiane.
Prania evropiane në rritje e Shqipërisë
Ndërsa gjithnjë e më shumë vizitorë zbulojnë sharmin unik të Shqipërisë, vendi po fiton njohje përkrah destinacioneve evropiane në zhvillim si Sllovenia, Mali i Zi dhe Bosnjë-Hercegovina.
Ndërthurja e peizazheve mahnitëse, rrënjëve të thella kulturore dhe opsioneve të përballueshme të udhëtimit në Shqipëri e pozicionon atë si një destinacion kryesor për vizitorët që kërkojnë një përvojë autentike larg turmave.
Me zhvillimin e vazhdueshëm në infrastrukturë dhe sektorin e turizmit në rritje, Shqipëria është e vendosur të luajë një rol edhe më të spikatur në turizmin evropian në vitet e ardhshme.
Duke parë përpara: E ardhmja e turizmit shqiptar
NdĂ«rsa viti 2025 po shpaloset, e ardhmja e turizmit nĂ« ShqipĂ«ri duket âe ndriturâ.
Me njĂ« kombinim plazhesh tĂ« pabesueshme, malesh dramatike, historie tĂ« pasur dhe opsionesh tĂ« pĂ«rballueshme, vendi Ă«shtĂ« i pozicionuar pĂ«r tâu bĂ«rĂ« njĂ« nga destinacionet kryesore tĂ« udhĂ«timit nĂ« EvropĂ«.
Pavarësisht nëse turistët kërkojnë të relaksohen në plazh, të ecin nëpër shtigje malore apo të eksplorojnë trashëgiminë e lashtë të Shqipërisë, vendi ofron diçka për të gjithë.
Rritja e shpejtë e turizmit në Shqipëri parashikohet të vazhdojë, ndërsa një numër më i madh turistësh po zbulojnë përvojat e larmishme që vendi ofron.
Ndërsa Shqipëria vazhdon të përmirësojë infrastrukturën e tij turistike dhe të promovojë udhëtimet miqësore me mjedisin, ajo është gati të bëhet një destinacion kryesor në Evropë në vitet në vijim.
Nga peizazhet marramendëse te përvojat e pasura kulturore, Shqipëria është vërtet një perlë e fshehur që premton të magjepsë vizitorët nga e gjithë bota. /atsh/ KultPlus.com
Shteti i KosovĂ«s Ă«shtĂ« pĂ«rfshirĂ« nĂ« projektin evropian âNjĂ« kĂ«ngĂ«, njĂ« EvropĂ«â pĂ«rmes interpretimit tĂ« artistit Driton Bejta, pĂ«rfshirje kjo qĂ« Ă«shtĂ« mundĂ«suar dhe realizuar nga njĂ« iniciativĂ« e RadiotelevizionittĂ« KosovĂ«s.
Drejtori i Televizionit në RTK, Rilind Gërvalla, këtë përfshirje e ka cilësuar si një ndërthurje të veçantë mes traditës dhe modernitetit.
âPĂ«rfshirja e KosovĂ«s nĂ« projektin evropian âNjĂ« kĂ«ngĂ«, njĂ« EvropĂ«â pĂ«rmes interpretimit tĂ« Driton BejtĂ«s sjell njĂ« dimension tĂ« veçantĂ« tĂ« ndĂ«rthurjes mes traditĂ«s dhe modernitetit,â ka deklaruar GĂ«rvalla.
GĂ«rvalla gjithashu ka shtuar se veprĂ«n simbol tĂ« Bashkimit Evropian, âOde to Joyâ, kĂ«tĂ« herĂ« publiku do ta pĂ«rjetojĂ« nĂ« njĂ« formĂ« unike pĂ«rmes RTK-sĂ«.
âVeprĂ«n simbol tĂ« Bashkimit Evropian, âOde to Joyâ, kĂ«tĂ« herĂ« nĂ«pĂ«rmes RTK-sĂ« do ta pĂ«rjetoni jo vetĂ«m si njĂ« himn universal, por edhe si njĂ« mozaik kulturor ku identitetet gĂ«rshetohen nĂ« njĂ« tingull tĂ« pĂ«rbashkĂ«t,â Ă«shtĂ« shprehur ai.
Sipas Gërvallës, artisti Driton Bejta sjell në këtë interpretim përvojën e tij të pasur që lidh jazz-in me motivet tradicionale shqiptare.
âDriton Bejta, i njohur pĂ«r krijimtarinĂ« e tij jazz dhe pĂ«r lidhjen e hollĂ« qĂ« ka ditur tĂ« ndĂ«rtojĂ« mes improvizimit modern dhe motiveve tĂ« kaba-ve tĂ« jugut, e bart kĂ«tĂ« pĂ«rvojĂ« nĂ« njĂ« skenĂ« ndĂ«rkombĂ«tare ku dialogu muzikor Ă«shtĂ« nĂ« qendĂ«r,â ka thĂ«nĂ« ai.
Tutje, ai ka potencuar se e zgjedhja e çiftelisë si instrument kryesor përbën një deklaratë kulturore me peshë.
âZgjedhja e çiftelisĂ« nuk Ă«shtĂ« vetĂ«m njĂ« akt artistik, por edhe njĂ« deklaratĂ« kulturore: ky instrument, shpesh i kufizuar nĂ« hapĂ«sira lokale e intime, ngrihet tani nĂ« nivelin e komunikimit pan-evropian,â ka thĂ«nĂ« GĂ«rvalla.
Ky moment, sipas tij shënon hap domethënës për Kosovën në arenën evropiane të kulturës.
âKy moment pĂ«rfaqĂ«son njĂ« hap domethĂ«nĂ«s pĂ«r KosovĂ«n, jo thjesht pĂ«r tâu dĂ«gjuar, por pĂ«r tâu pranuar si zĂ« i barabartĂ« nĂ« orkestrĂ«n e kulturave evropiane. Bejta, me stilin e tij qĂ« tejkalon kufijtĂ« e zhanreve, e shndĂ«rron çiftelinĂ« nĂ« njĂ« urĂ« tĂ« gjallĂ« mes trashĂ«gimisĂ« dhe bashkĂ«kohĂ«sisĂ« evropiane,â ka pĂ«rfunduar GĂ«rvalla.
Gati dy mijë vjet pas kulmit të Perandorisë Romake, disa nga strukturat e saj janë ende në këmbë. Këto mrekulli të arkitekturës kanë qëndruar përballë kohës, përfshirë Panteonin në Romë, ujësjellësit romakë në Segovia të Spanjës dhe banjat romake në Angli.
QĂ«ndrueshmĂ«ria e kĂ«tyre strukturave i atribuohet kryesisht betonit romak. Por çfarĂ« e bĂ«n betonin romak kaq tĂ« veçantĂ«? ĂfarĂ« ka nĂ« kĂ«tĂ« material qĂ« i ka lejuar ndĂ«rtimet tĂ« mbijetojnĂ« pĂ«r mijĂ«ra vjet?
Studiuesit ende nuk janĂ« plotĂ«sisht tĂ« sigurt pĂ«r mĂ«nyrĂ«n se si prodhohej betoni romak, por kanĂ« disa tĂ« dhĂ«na, pĂ«rfshirĂ« pĂ«rbĂ«rĂ«sit e tij dhe faktin se ai âvetĂ«shĂ«rohetâ kur bie shi.
Si bëhet betoni
Së pari, është e rëndësishme të kuptojmë se si bëhet betoni në përgjithësi. Betoni modern fillon me çimento, një pluhur i imët që kthehet në pastë kur përzihet me ujë. Një përbërës kyç i çimentos është guri gëlqeror, i cili përbëhet kryesisht nga karbonat kalciumi, një përbërje që gjendet edhe në natyrë, si tek lëvozhgat e vezëve dhe molusqeve. Gëlqerja përzihet me materiale të tjera, si argjila, dhe më pas nxehet në një furrë në temperaturën 1482 °C për të prodhuar një material të quajtur klinker. Klinkeri bluhet bashkë me disa shtesa për të krijuar çimenton.
Ăimentoja mĂ« e pĂ«rdorur sot Ă«shtĂ« ajo e tipit Portland. NĂ« varĂ«si tĂ« mjedisit ku pĂ«rdoret, ndĂ«rtimet me çimento Portland kanĂ« njĂ« jetĂ«gjatĂ«si prej 75 deri nĂ« 100 vjet, sipas profesoreshĂ«s Somayeh Nassiri nga Universiteti i KalifornisĂ«, Davis. QĂ« prej pĂ«rdorimit tĂ« saj nĂ« kohĂ«t romake, betoni ka ndryshuar ndjeshĂ«m dhe vazhdon tĂ« ndryshojĂ«.
Materiale të ngjashme me betonin janë përdorur që në vitin 6500 para erës sonë. Sirianët e epokës së gurit zbuluan pa dashje përbërjen e njohur si gëlqere përmes përdorimit të zjarrit, që ngrohte shkëmbin përreth në një version të hershëm të procesit modern të kalcinimit. Ndërkohë, maja në Mesoamerikë rreth vitit 1100 para Krishtit zhvilluan paraprijës të betonit duke përdorur gëlqere të shpejtë, një përbërje që rezulton kur guri gëlqeror nxehet dhe lëshon dyoksid karboni, duke u kthyer nga karbonat kalciumi në oksid kalciumi.
Betoni romak
Betoni romak kishte njĂ« pĂ«rzierje unike dhe solli rezultate tĂ« jashtĂ«zakonshme. âBetoni ndĂ«rtoi perandorinĂ«,â thotĂ« profesori Kevin Dicus nga Universiteti i Oregonit. Sipas tij, romakĂ«t e pĂ«rdornin betonin qĂ« nĂ« shekullin III para Krishtit.
Sekretet e betonit romak qëndrojnë si në përbërësit, ashtu edhe në mënyrën e përzierjes së tyre. Një përbërës vendimtar ishte pozzolana, ose hiri vullkanik. Romakët përdornin hi nga shtrati vullkanik i qytetit Pozzuoli dhe e eksportonin në të gjithë perandorinë. Pozzolana përmban silic dhe alumin që reagojnë me gëlqeren dhe ujin në një reaksion pozolanik në temperaturë normale, duke krijuar beton më të fortë dhe jetëgjatë. Pozzolana përdoret edhe sot për të krijuar çimento hidrulike, që forcohet edhe nën ujë.
NjĂ« tjetĂ«r pĂ«rbĂ«rĂ«s thelbĂ«sor janĂ« copĂ«zat e gĂ«lqeres sĂ« shpejtĂ«. KĂ«to e bĂ«jnĂ« betonin romak tĂ« aftĂ« pĂ«r tâu vetĂ«shĂ«ruar. Kur betoni fillon tĂ« dĂ«mtohet dhe bie shi, uji depĂ«rton nĂ« çarje dhe arrin tek copĂ«zat e gĂ«lqeres. KĂ«to reagojnĂ« me ujin dhe krijojnĂ« kristale tĂ« quajtura kalcite qĂ« mbushin çarjet. PĂ«r shembull, nĂ« Varrezat e Caecilia etella pranĂ« RomĂ«s, tĂ« ndĂ«rtuara rreth 2000 vjet mĂ« parĂ«, çarjet janĂ« mbushur me kalcite, duke treguar se uji ka aktivizuar kĂ«tĂ« proces vetĂ«shĂ«rues.
NjĂ« ekip studiuesish nĂ« MIT demonstroi efektin e kĂ«tyre copĂ«zave nĂ« njĂ« studim tĂ« vitit 2023 tĂ« botuar nĂ« Science Advances. Ata analizuan betonin romak me mikroskopĂ« elektronikĂ« dhe rreze X pĂ«r tĂ« kuptuar çfarĂ« e bĂ«nte aq tĂ« fortĂ«, ndĂ«rkohĂ« qĂ« vetĂ« romakĂ«t duket se e kishin kuptuar nĂ« mĂ«nyrĂ« intuitive kĂ«tĂ« arritje. âIshte thjesht fat i mirĂ«, apo e dinin çfarĂ« po bĂ«nin?â pyet Dicus.
RomakĂ«t pĂ«rdornin gjithashtu njĂ« metodĂ« tĂ« quajtur âpĂ«rzierje e nxehtĂ«â, ku pĂ«rzihen gĂ«lqere e shpejtĂ«, pozzolana, ujĂ« dhe pĂ«rbĂ«rĂ«s tĂ« tjerĂ«, dhe pĂ«rzierja nxehet. Ekipi i MIT-it tregoi se kjo metodĂ« aktivizon vetitĂ« vetĂ«shĂ«ruese tĂ« gĂ«lqeres dhe ndihmon betonin tĂ« forcohet mĂ« shpejt sesa metodat moderne qĂ« pĂ«rdorin âgĂ«lqere tĂ« shuarâ, njĂ« pĂ«rzierje e gĂ«lqeres me ujĂ« qĂ« Ă«shtĂ« standardi sot.
Studiuesit ende po zbulojnĂ« teknikat qĂ« romakĂ«t pĂ«rdorĂ«n pĂ«r pĂ«rgatitjen dhe pĂ«rzierjen e materialeve. Sipas Dicus, procesi modern me çimento Portland nuk lejon formimin e copĂ«zave tĂ« gĂ«lqeres, sepse klinkeri bluhet imĂ«t, duke i shkatĂ«rruar ato. NdĂ«rsa romakĂ«t, me pĂ«rzierjen e nxehtĂ« tĂ« gĂ«lqeres sĂ« shpejtĂ«, hirit dhe ujit, ruanin kĂ«to copĂ«za si âpĂ«rfshirje tĂ« voglaâ nĂ« masĂ«n e betonit.
NĂ«se romakĂ«t e kuptonin plotĂ«sisht ose jo madhĂ«shtinĂ« e recetĂ«s sĂ« tyre, ajo Ă«shtĂ« dĂ«shmuar me kalimin e kohĂ«s. âEdhe sot, nuk ka ndjesi mĂ« tĂ« mirĂ« sesa tĂ« prekĂ«sh njĂ« mur romak,â thotĂ« Dicus. âJanĂ« 2000 vjet tĂ« shkuara, dhe Ă«shtĂ« po aq i fortĂ« sa dita kur u derdh.â
Login
