”The Animal Farm” (”Ferma e kafshëve”), e botuar në vitin 1945 nga George Orwell mbush sot 80 vjeç, sipas faqes australiane theconversation.com.

Nëse ka një gjë që çdo student i historisë ose politikës e di është se novela nuk ka të bëjë vërtet me kafshët. Sigurisht, personazhet kryesore janë derrat dhe kuajt. Por, në të vërtetë, siç na thuhet, ka të bëjë me Bashkimin Sovjetik dhe çfarë ndodhi me idealet e komunizmit nën udhëheqjen e korruptuar të Josif Visarionoviç Stalinit.

Vetë Orwell, pjesë e një brezi autorësh britanikë që flisnin hapur, të cilët ende nuk e kishin dëgjuar teorinë e Roland Barthes për vdekjen e autorit (ideja se fjalët flasin vetë dhe qëllimet e autorit janë të parëndësishme), shpalli se kështu duhej lexuar historia.

Por, çfarë ndodh nëse do t’i merrnim kafshët në këtë rrëfim të famshëm më seriozisht?

Orwell e shkroi këtë roman të shkurtër dhe tronditës, në një kohë kur konsiderohej shkencërisht e papranueshme që kafshëve t’u jepeshin mendime ose edhe ndjenja.

Vështrimi i Çarls Darvinit në vitin 1859, se njerëzit janë të lidhur me të gjitha speciet e tjera shtazore, ishte një mundësi e humbur për të menduar se si cilësitë e të parës mund të jenë të pranishme në të dytën.

Në vend të kësaj, psikologët e kafshëve në kohën e Orwell këmbëngulën më fort se kurrë në ekzistencën e një boshllëku njohës midis ”nesh”, njerëzve, dhe “atyre” kafshëve të egra.

Ekspertët e tij bashkëkohorë në shkencat shoqërore dhe humane luajtën me këtë dallim.

Antropologu francez Claude Lévi-Strauss shkroi në vitin 1962 se me kafshët “është mirë të mendosh”, me fjalë të tjera, nëse i hetojmë besimet njerëzore rreth kafshëve, mund të zbulojmë vlerat dhe modelet tona të thella shoqërore.

Sipas standardeve të sotme, dhe në kontekstin e zhdukjes së gjashtë masive, kjo duket si një deklaratë e keqe. Studimet bashkëkohore hedhin poshtë idenë se kafshët nuk janë gjë tjetër veçse një burim për njerëzit, madje edhe një filozofik.

Në të kundërt, shumë kultura dhe shoqëri në mbarë botën kanë tradita të bashkëveprimit me kafshët në një mënyrë që njeh personalitetin e tyre. Njerëzit që jetojnë së bashku me specie të tjera dhe madje gjuajnë shumë shpesh arrijnë ta kuptojnë nga afër sjelljen dhe veprimin e tyre.

Një projekt i madh akademik në Britaninë e Madhe  po heton se si këto marrëdhënie pasqyrohen në fabulat e kafshëve. I titulluar “Rimendimi i fabulave në epokën e krizës mjedisore”, ai nxit bashkëpunimin midis studiuesve, artistëve dhe shkrimtarëve në përfytyrimin e botëve unike të specieve të ndryshme, duke përfshirë kuajt, minjtë, sorrat dhe merimangat, në mjediset e tyre që ndryshojnë me shpejtësi dhe janë të pasigurta.

Duke jetuar në një epokë para futjes gjithëpërfshirëse të bujqësisë në shkallë masive, të ndihmuar kimikisht, Orwell nuk ishte shumë larg bujqësisë paraindustriale dhe njohurive të saj të thella për kafshët. Eseja e tij e vitit 1936 për vrasjen e një elefanti në Birmani është e mbushur me ankth për vuajtjet e një kafshe të vërtetë.

Edhe në “Fermën e Kafshëve”, pika e fillimit është vuajtja e kafshëve, mizoritë e fermerit njerëzor janë të padiskutueshme. Siç i paralajmëron Plaku Major, një derr i mençur dhe i moshuar kafshët e tjera: “Ju derra të rinj… secili prej jush do të bërtasë jetën tuaj në bllok brenda një viti”.

Fabula ndryshon nëse i përmbahemi këtij realiteti gjatë gjithë kohës. Kjo përsëritet nga Orwell më vonë në histori, kur mizoritë e fermës ”Pinchfield” u raportohen kafshëve.

Tirania njerëzore është armiku i kafshëve dhe, pavarësisht tradhtisë së shpresave të tyre nën udhëheqjen e derrit Napoleon, drejtësia e kauzës së tyre nuk minohet kurrë.

Ëndrrat e kafshëve

Revolucioni i kafshëve i Orwell, përmbysja e fermerit, është frymëzuar nga ëndrra e një derri.

Plaku Major mbledh bishat e tjera të fermës për t’u treguar atyre vizionin e tij për “Tokën siç do të jetë kur njeriu të jetë zhdukur”, dhe shfrytëzimi njerëzor i kafshëve nuk do të ekzistojë më. Është lloji i përshkrimit që do t’i bënte psikologët e kafshëve të shekullit XX -të rrotulloheshin në varret e tyre. Kafshë me një jetë sentimantale? Qesharake!

Çdo pronar qeni do t’ju tregojë se miku i tij me katër këmbë sheh ëndrra, megjithatë, për dekada, ne i lejuam shkencëtarët të na thoshin se nuk i kishin. Ëndrrat e qenve janë të ndërthurura në përshkrimin e jetës pyjore të krijuar nga antropologu Eduardo Kohn. Në librin e tij ”How forest think” (”Si mendojnë pyjet”), botuar në vitin 2013, Kohn argumenton se të gjitha kafshët mendojnë dhe imagjinojnë të ardhmen e tyre. Mbijetesa e tyre, ajo shtytëse themelore e revolucionit të fermës , bazohet në aftësinë për ta bërë këtë.

Në një pasazh të paharrueshëm, Kohn përshkruan se si një majmun duhet të interpretojë tingujt e pyllit dhe t’i përdorë ato për të parashikuar rezultate të mundshme(përplasje të pafajshme apo grabitqar?) në mënyrë që të jetojë. Kafshët e Kohn jetojnë në një botë plot kuptim. Fuqia njerëzore për të krijuar kuptim përmes gjuhës abstrakte është vetëm një shembull i një tipari universal të jetës.

Ëndrrat përsëriten në të gjithë ”Fermën e kafshëve”, por përfundimisht zhduken nga fjalët. Urdhërimet e kafshëve, të shkruara në murin e hambarit, ndryshohen në mënyrë dinake një nga një për të justifikuar korrupsionin e derrave.

Pasi kuptimi eksternalizohet dhe objektivizohet në fjalën e shkruar, ai është i ndjeshëm ndaj manipulimit. Fjalët mund të rishkruhen dhe bashkë me to, e kaluara. Kafshët bëhen të pasigurta për kujtimet e tyre paraverbale. Ëndrrat zhduken nga narrativa./KultPlus.com

Kalaja historike e Ali Pashës në Porto Palermo, në Himarë u kthye mbrëmjen e 16 gushtit në një skenë të gjallë muzikore, plot ngjyra, kërcim dhe emocione, falë festivalit të njohur Porto Palermo Festival.

Në mbrëmjen e 11-të të këtij festivali, atmosfera u ndez nga “La Noche Cubana”, një udhëtim muzikor drejt Kubës dhe muzikës së saj të pasur.

Këngëtarja kubane me famë ndërkombëtare, Laraine Cañizares Machado, solli në skenë zërin e saj të fuqishëm dhe shpirtin e muzikës latine, duke magjepsur publikun me salsa, bolero dhe ritmet tropikale që janë identike me atmosferën e Havanës. Ajo u shoqërua nga muzikantët virtuozë Michael Rodi në piano, Paolo Cozzolino në kitarë dhe Fabrizio Aiello në bateri, të cilët përkthyen çdo notë në energji të papërmbajtshme dhe emocione të thella.

Ministri i Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, Blendo Gonxhja, ndau momente nga kjo natë magjike në rrjetet sociale, duke theksuar se kjo mbrëmje solli shpirtin dhe energjinë e Kubës në një nga vendet më piktoreske të jugut të Shqipërisë.

Publiku i pranishëm u përfshi plotësisht në ritmet e kërcimit që zgjatën gjatë gjithë natës, duke krijuar një atmosferë festive nën qiellin e hapur dhe yjet e jugut.

Mbrëmja e “La Noche Cubana” ishte pjesë e edicionit të këtij viti të Porto Palermo Festival, i cili do të përmbyllet sot me një finale energjike dhe plot ritëm nën titullin “Pasha Night”, ku do të performojë një DJ i njohur, duke sjellë një përvojë unike për adhuruesit e muzikës elektronike dhe jo vetëm.

Ky festival po kthehet në një nga eventet më të rëndësishme kulturore në rajon, duke sjellë artistë të profilit të lartë dhe duke promovuar kulturën dhe turizmin në jug të Shqipërisë./atsh/KultPlus.com

“Mbramë, në ora dy mbas mesit të natës u zbulue në seksion se ku ndodhet Jup Kazazi. Në rrethimin që i bëmë shtëpisë dhe mbasi si e pa se neve e gjetëm bodrumin ku ishte mëshefur dhe s’kishte shpëtim, vrau vehten. Këtu popullarizohet se e vramë neve (në dokument nënvizohet me shkrim dore “Mirë”, që nënkupton se e miratojnë). Kemi gjetur disa dokumenta, por ma të randësishmet do t’ua dërgojmë. Zoi Themeli”.

Dokumenti i mësipërm tregon qëndrimin zyrtar që mbajti regjimi komunist për vdekjen e Jup Kazazit, ndër organizatorët e kryengritjes së Postribës, e para antikomuniste në Europën e Lindjes, që po niste instalimin e perdes së hekurt.

Autoriteti për Informim mbi Dokumentet e ish-Sigurimit të Shtetit  publikoi dosjen e  Jup Kazazit, ndër organizatorët e kryengritjes së Postribës.

Më 9 shtator 1946, duke synuar që me “Postribën” të lironin të burgosurit e të merrnin institucionet, shpërtheu para kohe ajo që sot njihet si Kryengritja e Postribës, me disa qindra kundërshtarë të regjimit, mes të cilëve, vëllezërit Kazazi. Duke qenë më të paktë në numër dhe me armë, kryengritësit dështuan, ndërsa pushteti u bë më i egër duke arrestuar mbi 1200 veta, hapur 11 burgje të përkohshme e vrarë dhjetëra të tjerë. Jupi shpëtoi, por u detyrua të fshihej dhe u strehua te daja i tij.

Me 17 shtator, shtëpia ku fshihej u zbulua, pasi u torturua një dëshmitar që kishte dijeni. Duke mos dashur të binte i gjallë në duart e komunistëve, ai thirri “Rrnoftë Shqipëria. Nuk i dorzohem klyshëve tˋStalinit” dhe vrau veten. Ekzekutorët futën në shtëpi të kontrollonin të vdekurin, nipin 16-vjeçar, Ahmet Kopliku.

I biri i Jupit, Hamza Kazazi thotë se të atin e masakruan edhe për së vdekuri, kënduan e hodhën valle dhe e ekspozuan në qytet.

Pas ngjarjes, 7 anëtarë dhe të afërm të familjes Kazazi u ekzekutuan, vranë veten ose vdiqën, ndërsa dhjetëra të tjerë u internuan. Trupat e të vrarëve nuk iu kthyen kurrë familjeve.

74 vite më pas, ende nuk ndihen varret e:

Halit Kazazi(vëllai i madh)- lindur me 3 mars 1900, i dënuar më 1945 dhe ekzekutuar më 1945 në Shkodër.

Jup Kazazi(vëllai i dytë)- lindur më 6 tetor 1905, vret veten e nuk dorëzohet, më 17 shtator 1946.

Sait(Seit) Kazazi (vëllai i tretë), lindur më 9 prill 1913. Rrethohet në shtëpinë e Hafiz Adem Kazazit. Nuk dorëzohet e vret veten më 6 tetor 1946.

Abdullah Kazazi(xhaxha i Jupit), arrestohet për kryengritjen e Postribës, pushkatohet diku në Shkodër pas 1946-s, në moshën 64- vjeçare.

Rifat Kopliku, daja i Jup Kazazit. Pas arrestimit më 17 shtator 1946 sepse strehoi nipin, u ekzekutua më 24 shkurt 1947.

Osman Kazazi,  kushëri i parë i Jup Kazazit, arrestohet me 17 shtator 1946, dënohet me pushkatim dhe thuhet se vdiq në hetuesi, në moshën 24-vjeçare.

Asim Abdurrahmani (Shpuza), djali i tezes së gruas së Jup Kazazit. Inxhinier, kimist, dënohet me pushkatim si spiun. Arrestuar e pushkatuar në Tiranë, më 8 qershor 1947.

“I biri i Jupit, Hamza Kazazi, pas 1990-s ka nisur kërkimet për eshtrat e të afërmve. Ka gërmuar në Kir, sipas dëshmive të një 13-vjeçari që kishte shkuar të lahej në lumë, kur ka parë të varroset një burrë me pizhame (si në fotot e trupit të pajetë të Jupit), në vendin ku më vonë u vu Drejtoria e Ujërave, pas varrezave të Rrmajit. Hamza Kazazi, pas shumë gërmimesh, nuk arriti dot të identifikonte të atin, por gjeti eshtra të mbështjella në një veladon, me dorë në zemër e me një kryq, që mendohet se qenë eshtrat e një prifti dhe ia dorëzoi ipeshkvit, imzot Zef Simonit në Shkodër. Ndërsa kërkon 7 të zhdukurit e tij prej 30 vitesh, ka arritur të kuptojë se “procesverbalet baheshin të rrejshme”.  Në qershor 2017, Jup Kazazit, qyteti i Shkodrës i ka dhënë titullin “Qytetar Nderi” (pas vdekjes) dhe Presidenti i Republikës, Nishani, i ka akorduar “Dekoratën e Artë të Shqiponjës” (pas vdekjes).

Dosja në fjalë mund të vihet në dispozicion të të interesuarve, pranë AIDSSH”, shprehet Autoriteti i Dosjeve.

Shfaqja ‘Arka’ me regji dhe interpretim të Mentor Zymberaj u selektua dhe prezantua në edicionin e XXI-të të Festivalit Ndërkombëtar të monodramës ‘Act Alone’ në Srdureryi, Islande, përcjell KultPlus.

Ky sukses i shfaqjes ‘Arka’ vjen pas suksesit në Etno Fest ku aktori Mentor Zymberaj u shpërblye me çmimin ‘Aktori më i mirë’ dhe pas vlerësimit laureat në festivalin ‘Moldfest’ në Kishneu të Moldavisë.

Shfaqja ‘Arka’ po vazhdon sukseset pas shfaqjes ‘Ëndrrat e Hamletit’ e cila u prezantua në shumë festivale ndërkombëtare./KultPlus.com

Poezi nga Sharl Bodler

Sonte hëna ëndërron e lodhur, e mërzitur
Si një grua e bukur që mes jastëkësh t’butë
Përkëdhel gjijt butësisht e lehtë, e dremitur,
Ndërsa ledhatimi ëmbël në ëndrra e fut.

Mbi supin –saten të reshmeve të bardheme,
Syri i saj mashtrohet me pamje të rreme
Ajo tretet e tëra në prehrin e zalisë,
Që lulëzojnë , ngjitjen e drejt kaltërisisë.

N’këtë molisje t’ëmbël, ashtu tinës e kot,
Kur ajo ndonjëherë lëshon një pikë lot,
Një poet besnik, që tërë natën s’ka fjetur,

Në dorën e vet na e merr lotin e trishtimit,
Me një shkëlqim ylberi si t’ish prej rrezatimit,
Dhe e shtrëngon në zemër, nga sytë e djellit fshehur./KultPlus.com

Norvegjia ka vendosur pasqyra masive në shpatet e maleve për të reflektuar dritën e diellit drejt qyteteve që për muaj të tërë gjatë dimrit mbeten pa rreze të drejtpërdrejta dielli. Ky zgjidhje inovative u zbatua në Rjukan, një qytet i vogël i vendosur thellë në Luginën Vestfjord në jug të Norvegjisë, transmeton KultPlus.

Për shkak të maleve të thepisura që e rrethojnë, Rjukan nuk merr dritë të drejtpërdrejtë nga dielli nga shtatori deri në mars. Sipas CNET, në vitin 2013 qyteti instaloi tre pasqyra gjigante, secila me sipërfaqe rreth 17 metra katrorë, në një shpat mali aty pranë, për të reflektuar rrezet e diellit drejt sheshit qendror të qytetit.

Këto pasqyra kontrollohen në distancë, furnizohen me energji diellore dhe të erës, dhe janë programuar të ndjekin lëvizjen e diellit në qiell. Ato ndodhen rreth 450 metra mbi qytet dhe rrotullohen në dy akse për të drejtuar dritën poshtë në luginë. Projekti u frymëzua nga një ide e propozuar që në vitin 1913 nga themeluesi i qytetit, Sam Eyde, por u bë i realizueshëm vetëm falë teknologjisë moderne.

Sipas The Hyper Hive, këto pasqyra kanë transformuar jetën në Rjukan, duke u mundësuar banorëve të shijojnë dritën natyrale edhe gjatë muajve më të errët. Ky është një shembull mbresëlënës se si inxhinieria dhe krijimtaria mund të kapërcejnë sfidat gjeografike./KultPlus.com

Në foto: Presidenti i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë, Dhimitër S. Shuteriqi në bisedë me pionierët në Kampin Veror “Qemal Stafa” në Durrës, viti 1972

Ndoshta vëmendja që regjimi i kaluar kishte për librin ishte më e theksuar. Ndoshta kjo vëmendje sot nuk ekziston fare. Ndoshta kjo është arsyeja pse lexuesit janë rralluar as shumë saqë shkrimtarët dhe poetët, si ‘kundërpërgjigje”, po reallohen po aq.

Siç tregon edhe fotoja e vitit 1972, ishin të shumtë fëmijët në takimin e organizuar asokohe me Presidentin e Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë, Dhimitër S. Shuteriqi.

“Herë pas here shkrimtarët takoheshin me lexuesit e tyre. Në këto takime sipas ata mësojnë për përshtypjet që librat e tyre kanë lënë te masat lexuese. 
Lexuesit japin vërejtje dhe sugjerime. Në të njëjtën kohë, shkrimtarët i informojnë lexuesit për atë që po bëjnë” raportohej në kronikat e kohës.

Dhimitër Shuteriqi, i lindur në 26 korrik 1915 në Elbasan ishte shkrimtar dhe studiues i rrallë i historisë së letërsisë sonë.

U nda nga jeta më 22 korrik të vitit 2003./liberale/KultPlus.com

Robert Anthony De Niro (lindi më 17 gusht 1943) është një aktor amerikan. 

I njohur për bashkëpunimet me Martin Scorsese, ai konsiderohet si një nga aktorët më me ndikim të brezit të tij. De Niro është marrës i vlerësimeve të ndryshme, duke përfshirë dy Academy Awards, një Golden Globe Award, Cecil B. DeMille Award, dhe një Screen Actors Guild Life Achievement Award. 

Në vitin 2009, De Niro mori Kennedy Center Honor dhe fitoi një Medalje Presidenciale të Lirisë nga Presidenti i SHBA-së Barack Obama në vitin 2016.

De Niro studioi aktrim nëHB Studio, Stella Adler Conservatory, dhe Actors Studio të Lee Strasberg. Bashkëpunimi i tij i parë me Scorsese ishte me filmin e vitit 1973, Mean Streets. De Niro fitoi dy Academy Awards, një për Aktorin më të Mirë Dytësor për rolin e tij si Vito Corleone në The Godfather: Part 2 (1974) të Francis Ford Coppola dhe tjetri për Aktorin më të Mirë duke portretizuar Jake LaMotta në dramën e Scorsese, Raging Bull (1980). Rolet e tjera të tij të nominuara për Oscar ishin për Taxi Driver (1976), The Deer Hunter (1978), Awakenings (1990), Cape Fear (1991), dhe Silver Linings Playbook (2012).

Ai ka luajtur gjithashtu në filmat 1900 (1976), The King of Comedy (1982), Once Upon a Time in America (1984), Brazil (1985), The Mission (1986), Goodfellas (1990), This Boy’s Life (1993), Mary Shelley’s Frankenstein (1994), Heat (1995), Casino (1995), Jackie Brown (1997), Joker (2019), The Irishman (2019), dhe Killers of the Flower Moon (2023). Ai drejtoi dhe luajti si në A Bronx Tale (1993) dhe The Good Shepherd (2006). Rolet e tij komike përfshijnë Midnight Run (1988), Wag the Dog (1997), Analyze This (1999), filmat Meet the Parents (2000–2010), dhe The Intern (2015)./ KultPlus.com

Shqipëria po preferohet gjithmonë e më shumë jo vetëm për detin por edhe për historinë e kulturën.Kruja është transformuar në një destinacion të mirfilltë për turistët gjatë kësaj vere .

Vetëm në 4 muaj janë regjistruar rreth 1.3 milionë vizitorë të cilët kanë preferuar të eksplorojnë muzeun Historik Kombëtar dhe atë Etnografik por edhe  parkun Kombëtar të Qaf Shtamës, malin e Skënderbeut, si dhe objekte kulti.Turistët e huaj  vlerësojnë  historinë  ,kulturën por edhe mikpritjen që u ofrohet.

Ndikim në tërheqjen e turistëve në këtë zonë ka dhënë shtimi i numrit të bujtinave, cilësia e gatimeve tradicionale dhe çmimet me standarte që i ofrohen turistëve.

Drejtuesit e në Muzeun e Krujës theksojnë se turistët kryesor gjatë kësaj vere janë amerikan por nuk kanë munguar edhe nga shtete europiane./abcnews/KultPlus.com

Ikona e rock-ut, Billy Joel po mbyll dyqanin e tij të dashur të motoçikletave në Long Island, Nju Jork, pas pothuajse 15 viteve duke u ofruar fansave mundësinë të shihnin koleksionin e tij personal me dhjetëra motoçikleta, sipas AP.

Joel do të mbyllë dyqanin ”20th Century Cycles” në Oyster Bay në fund të shtatorit dhe do ta nxjerrë koleksionin në ankand për shkak të një çrregullimi të trurit me të cilin është diagnostikuar kohët e fundit, sipas zëdhënëses, Claire Mercuri.

Në maj, Joel njoftoi se po anulonte koncertet e tij të ardhshme pasi u diagnostikua me  hidrocafalit të presionit normal Normal, një grumbullimi ë lëngut në tru që mund të ndikojë në të menduarit, përqendrimin, kujtesën, lëvizjen e të tjera, sipas ”Cleveland Clinic”.

Këngëtari 76-vjeçar tha se kishte vështirësi me ekuilibrin, por ndjehej mirë në përgjithësi.

Joel, i cili u rrit në Hicksville pranë Oyster Bay, hapi ”20th Century Cycles” në fund të vitit 2010 si vend për të mirëmbajtur dhe riparuar motoçikletat e tij, për të restauruar dhe personalizuar ato që blinte dhe për të ekspozuar koleksionin për publikun pa pagesë.

”Më pëlqen stili i vjetër, stili automobilistik nga vitet ’30 deri në ’60. Desha të mbledh shumë nga këto motoçikleta, t’i vendos në një vend dhe t’i lejoj njerëzit të shohin se si duket ajo epokë e motoçikletave, sepse po humbet kjo estetikë”,  tha ai në një video të vitit 2013.

Koleksioni i tij përfshin mbi 75 motoçikleta që datojnë që nga vitet 1940, duke përfshirë “Harley-Davidson”, “Triumph”, “Ducati”,” Moto Guzzi” ,“Indian” dhe BMW.

“Një nga më të çmuarat ishte një ”Vincent Rapide” i vitit 1952, që mund të shitet për dhjetëra mijëra dollarë.

Data e ankandit për koleksionin e tij nuk është vendosur ende./  KultPlus.com

Aktori britanik Terence Stamp, një figurë e shquar e kinemasë, i njohur për rolin e tij si superkeqbërësi me emrin gjenerali Zod në filmat  “Superman”, ka vdekur në moshën 87 vjeç, sipas “The Independent”.

Aktori i nominuar për çmimin Oscar, i cili luajti në më shumë se 60 filma gjatë karrierës së tij, duke përfshirë “The Limey dhe The Adventures of Priscilla, Queen of the Desert” vdiq sot mëngjes, bëri të ditur familja e tij.

“Ai lë pas një vepër të jashtëzakonshme, si aktor dhe si shkrimtar, që do të vazhdojë të prekë dhe frymëzojë njerëzit për vite me radhë”, tha familja.

“Ne kërkojmë privatësi në këtë kohë të trishtueshme”, shtoi ajo.

Stamp u lind në East End të Londrës në vitin 1938, bir i një punëtori rimorkiatorësh.

Ai i mbijetoi bombardimeve gjatë Luftës së Dytë Botërore dhe, menjëherë pas përfundimit të shkollës, ndoqi një karrierë në reklama, ku punoi për disa vite.

Më vonë fitoi një bursë për të studiuar në “Webber Douglas Academy of Dramatic Art” dhe shpejt mori pjesë në një turne kombëtar të dramës së Willis Hall “The Long and the Short and the Tall”, së bashku me aktorin tjetër Michael Caine./KultPlus.com

Në vitin 1964, pushtuesit serbomëdhenj kishin burgosur shumë patriotë gjithandej Kosove.Atëkohë në burgje mbaheshin dhe torturoheshin pamëshirshëm patriotët tashmë të ndjerë:Adem Demaçi, Metush Krasniqi, Shaban Shala, Fazli Greicevci e shumë të tjerë.Mirëpo,më së keqi pësuan këta dy të fundit-ushtarë të Demaçit, të vrarë mizorisht.

Mirëpo,UDB-ja rankoviçiane ia kishte frikën e madhe nga mësuesi,poeti e patrioti, Fazli Greiçevci(1935-1964) nga fshati Sankovc I Drenasit.

Dhe,17 gushti i vitit 1964 ishte natë e kobshme. Policët vrasës serbosllav,dorëzezë në orët e vona të natës në burgun famëkeq të Prishtinës e mbysin mizorisht mësuesin,edukatorin,revolucionarin,veprimtarin Fazli i cili u bë i njohur si “simbol i flamurit” të shqiptarëve gjatë viteve ’60-ta.Policët vrasës e mbytën barbarisht,por nuk kishin arritur ta mbysnin idealin e lartë të tij,frymën patriotike shqiptare të tij, pasi nuk arritën ta bëjnë për vete Fazliun të bashkëpunonte me ta në dëm të interesave të popullit shqiptar.Vetëm të guximshmit dhe të pathyeshmit mund ta përballonin dhunën shtazarake të pushtuesit serbomëdhenj,hegjemonist e militarist.

Dhe, për të mbuluar gjurmët e veta të krimit policia ia kishte mësyer ish-Klinikës të sëmundjeve të mushkërive në spitalin e Prishtinës(tani Ministria e Shëndetësisë),ku punonte i ndjeri Primarus,Docent,Profesor Doktor Ali Sokoli.Pasi nuk e takojnë në spital,policët serbojugoslav ia mësyejnë natën shtëpisë dhe e ftojnë që të vij në spital.Asokohe ky ka menduar se është përkeqësuar gjendja shëndetësore e ndonjë pacienti.Por, jo.Ai kur shkon në spital takon policinë sekrete rankoviqiane.Xhelatët kërkonin nga Ali Sokoli të nënshkruante një dokument se kinse Fazli Greiçevci kishte vdekur nga sëmundja e tuberkulozit në Klinikën e spitalit.Mirëpo, mjeku Ali parimor dhe I paluhatshëm para furtunave si gjithmonë, nuk pranon të nënshkruaj aktin falso të vdekjes së Fazliut,duke u thënë:

“Unë nuk nënshkruaj e as që do të nënshktuaj kurrë një akt të tillë për vdekjen e mësuesit dhe poetit Fazli Greiçevci”, kishte deklaruar Ali Sokoli,mjek e patriot I rrallë.Atëkohë policia serbe fillojnë edhe ta kërcënonin mjekun,duke I thënë se edhe ai do të pësojë një ditë apo një natë sikur mësuesi Fazli, Shaban Shala dhe shumë të tjerë para tij.Edhe në rastin e mbytjes së patriotit dhe mësuesit Shaban Shala,(1933-1963),nga fshati Letanc I Podujevës,më 20 janar 1963,policët kishin vepruar në të njejtën mënyrë.Ata kërkonin me këmbëngulje duke e kërcënuar që të nënshkruaj aktin e turpshëm të vrasjes se kinse Shaban Shala kishte vdekur nga sëmundja natyrale.Mirëpo,ish-drejtori i Klinikës,Ali Sokoli pa hamendje udbashëve rankoviqianë iu pat thënë troç:”Jo! Nuk e nënshkruaj vdekjen e Shaban Shalës!”

Pra,Njerëzit nuk harrohen për aq kohë sa lënë gjurmë veprimi në kohë të trishta.Në vitet e ’60-ta,nuk ka pasur mjekë në Kosovë të cilët kanë pasur guximin të refuzojnë kërkesat apo vendimet e regjimit shovinist-terrorist jugosllav (serb).Por, një I tillë ishte dhe mbeti ish-Primarius Doc.Prof.Dr.Ali Sokoli.Ky ishte personi I cili luftoi njëkohësisht dy të këqia të cilat e kishin kapluar Kosovën në vitin 1960:sëmundjen e mushkërive dhe UDB-ën rankoviqiane (Uprava Drzavne Bezbednosti),që në shqip I bie Drejtoria e Sigurimit Shtetëror.

Pra,Njerëzit nuk harrohen për aq kohë sa lënë gjurmë veprimi në kohë të trishta.Në vitet e ’60-ta,nuk ka pasur mjekë në Kosovë të cilët kanë pasur guximin të refuzojnë kërkesat apo vendimet e regjimit shovinist-terrorist jugosllav (serb).Por, një I tillë ishte dhe mbeti ish-Primarius Doc.Prof.Dr.Ali Sokoli.Ky ishte personi I cili luftoi njëkohësisht dy të këqia të cilat e kishin kapluar Kosovën në vitin 1960:sëmundjen e mushkërive dhe UDB-ën rankoviqiane (Uprava Drzavne Bezbednosti),që në shqip I bie Drejtoria e Sigurimit Shtetëror.

Njeriu I cili I luftoi këto dy të këqia deri në frymën e tij të fundit,dy të zeza që donin atëkohë të shkatërronin popullin e Kosovës, ishte mjeku I popullit trim dhe patrioti shqiptar Ali Sokoli (8 maj 1921-23 shtator 1974).Ai hyri në historinë tonë të lavdishme si njeriu trim I pathyeshëm e patriot I patrembur para udbashëve rankoviqianë. Atëkohë e sot u bë simbol I qëndresës, u bë legjendë e gjallë për gjeneratat e tij dhe për gjeneratat e ardhshme në Kosovë.Ali Sokoli me një personalitet të veçantë me origjinë rahoveciane,ishte pishtar I mjekësisë kosovare,tuberkulozin e luftoi me punë të parreshtur,të palodhshme e dinjitoze, kurse politikën okupuese serbe e luftoi me guxim, me trimëri dhe me qëndresë stoike.Që të dy këta armiq të popullit shqiptar në Kosovë Aliu I luftoi njësoj dhe I mundi me punë dhe trimëri të pashoqe.Mija e mija të sëmurë në Kosovë janë shëruar nga dora dhe ndihma e këtij mjeku i cili kurrën e kurrës nuk u gjunjëzua para kërcënimeve të inspektorëve duarpërgjakur të UDB-së rankoviqiane.

Kujtojmë se për merita në punë,angazhim në  mjekësinë kosovare Ali Sokoli është dekoruar me shumë mirënjohje në nivelin komunal dhe atë qendror.

Nderim përjetë kryemjekut patriot Ali Sokoli,mësuesit,poetit dhe patriotit Fazli Graiçevci,Shaban Shalës  dhe shumë të tjerëve./KultPlus.com

Ka ndërruar jetë në moshën 94-vjeçare aktori i njohur shqiptar, Zija Grapshi, i cili njihej nga publiku si “gjyshi i përrallave”.

Ai lindi në Gjirokastër dhe përfundoi Liceun Artistik “Jordan Misja” në vitin 1952.

Grapshi nisi karrierën e tij artistike në vitin 1949 në grupin filodramatik pranë Radio Tiranës. Gjatë viteve interpretoi role të ndryshme në komedi, në Teatrin e Estradës së Shtetit dhe në Teatrin Popullor.

Ka qenë pedagog në Institutin e Lartë të Arteve për disa vite. Në mbi 160 shfaqjet e shumta të teatrit të kukullave ku mori pjesë, ka luajtur në përgjithësi role kryesore, ku u bë i dashur për fëmijët me rolet e Shvejkut (1957), Ivanit të madh (1959), sidomos me figurën e Baba Vitit (1987).

Zëri i tij i veçantë, me një ngjyrim karakteristik, me aftësitë imituese, kujdesi për të qenë sa më i natyrshëm, si dhe ndjesia e vërtetësisë në marrëdhëniet me partnerët, kanë qenë disa nga cilësitë e tij interpretative më të zëshme në krijimin e figurave.

Më së shumti u bë i njohur dhe i dashur si aktor i Teatrit të Kukullave të Tiranës, ku edhe dha kontributin më të madh.

Kontributi i tij në teatrin për fëmijë dhe përkrahja e artit të kukullave e bëri atë një figurë të dashur dhe të respektuar në komunitetin artistik shqiptar./atsh/KultPlus.com

Aktorja e njohur shqiptare Tinka Kurti jo pak herë e ka kujtuar një puthje në jetën e saj.

Puthja e saj me Naim Frashërin ishte e para puthje në një film shqiptar, dhe kjo e theu një tabu të asaj kohe për mentalitetin sidomos shumë tradicional.

“Është e vërtetë dhe kjo më bën krenare. Nuk pata asnjë hezitim kur tek filmi “Tana”, nën një pemë i dhashë puthjen partnerit tim, aktorit të madh Naim Frashëri. Është puthja e parë në historinë e filmit shqiptar dhe kjo më bën të ndjehem vërtetë mirë. Ishte koha e tillë, mentaliteti që të pengonte për të realizuar skena të tilla. Megjithatë, edhe pse isha shumë e re, pasioni e bën aktorin të interpretojë edhe skena të tilla që tashmë janë të zakonshme” tregon aktorja Tinka Kurti.

“Sigurisht që nuk ishte e lehtë. Madje ju them se për të bërë atë puthje, na u desh të realizonim 29 dubla dhe fatkeqësisht skenën e hoqën më pas. Zemërohem me vete dhe them: “Mirë atëherë që nuk lejonte koha dhe regjimi, po sot, përse nuk jepet puthja ime me Naim Frashërin?” Për mua është një nga momentet më të bukura të karrierës sime si aktore, jo vetëm se kam partner një aktor të madh, porse isha një aktore e vërtetë që shkela çdo bestytni për të realizuar rolin. Dhe këtë nuk e bënte çdo femër aktore” tregon Kurti.

Filmi “Tana”, i cili u prodhua nga Kinostudio Shqipëria në vitin 1958, njihet si filmi i parë artistik i metrazhit të gjatë shqiptarë. Premiera e filmit është dhënë më 17 gusht të vitit 1958.

Ky film për regjisor kishte Kristaq Dhamo, skenari është punuar nga Kristaq Dhamo, Fatmir Gjata dhe Nasho Jorgaqi, ndërsa muzika nga Çesk Zadeja. / KultPlus.com

Poezi nga Petro Nini Luarasi

Si shqiptarë që jemi
Shqip ne duhet të mësojmë
Dhe Zotin, të drejtë kemi,
Ne gjuhën shqipe ta lëvdojmë.

Epo ju gjuhën tonë
Doni ta humbisni fare
Dhe me mallkim e me nëmë
Shprehni ta shpini në varre.

S’më vjen rëndë nga priftërinjtë
Që s’ dinë ç’ bëjnë e ç’punojnë,
I urdhërojnë të zinjtë
Që gjuhën shqipe ta mallkojnë.

Po krye-priftërinjtë e tyre
Nëkëmbës t’ orthodoksisë
Shumë punë prej mynxyre
Bëjnë kundër Shqipërisë!

Të mallkojnë njerëzinë
Të nëmosin gjuhën tonë,
Të përçajnë Shqipërinë,
Zoti mos e pastë thënë!

Thonë s’ ditka Krishti shqip
Dhe shqip-fjalë s’ pret prej nesh,
Vetëm në gjuhën greqisht
Të dëgjon e të mban vesh!

Këto e shumë të tjera,
Që dëgjon në kishë brenda
Dhe na mallkojnë për hera
Gjuhën tonë që s’ ua k’ ënda.

S’ kanë frikë as turpërohen
Që përçmojnë Perendinë,
Po mburren edhe lëvdohen
Sepse shërbejnë Grejqinë!

Gjuhën e kemi tonë
Të vjetër dhe të vyer,
Nga Perendia ish thënë
Që ta ruajmë të çkëlqyer./KultPlus.com

Dorian Koçi

Edhe 99 herë të rrëzohemi prapë duhet të ngrihemi.

Petro Nini Luarasi

17 gushti shënon helmimin e martirit të kombit, një prej qëndrestarëve dhe atit të shqiptarizmës, Petro Nini Luarasit. Nuk ka ngjarje të rëndësishme të kombit ku të mos ketë lënë kontributin e vet ky vigan i arsimit shqip, që në hapjen e shkollave shqip në Kolonjë, themelimin e shoqatave patriotike në emigracion e deri në Kongresi e II të Manastirit që përcaktoi përfundimisht përdorimin e alfabetit latin.

Lajmëtar i dritës dhe epokës së re që po vinte për shqiptarët ra preh e shovinizmit të fqinjve duke dēshmuar se rruga drejt lirisë nuk është e lehtë. I ringjallur në kujtesën e shqiptarëve përmes një monografie enciklopedi për lëvizjen patriotike shqiptare e shkruar nga i biri, intelektuali Skender Luarasi, ai gjallon gjithandej në memorjen kolektive të kombit.

I paharruar kujtimi i tij  /KultPlus.com

Parku Arkeologjik i Antigonesë në Gjirokastër, një prej monumenteve më të rëndësishme historike dhe kulturore në jug të Shqipërisë, është kthyer në një destinacion tërheqës për vizitorët vendas dhe të huaj.

Kryeministri Edi Rama, ndau në rrjete sociale pamje nga Mozaiku i Kishës Paleokristiane që gjendet në Parkun Arkeologjik të Antigonesë, në Gjirokastër, si një nga vendet që ia vlen të vizitohet, për vlerën e çmuar të trashëgimisë sonë kulturore.

“Parku Arkeologjik i Antigonesë në Gjirokastër, një destinacion për t’u vizituar gjatë këtij muaji, ku mund të shikoni edhe “Mozaikun e Kishës Paleokristiane”, për të cilin specialistët e Drejtorisë së Trashëgimisë Kulturore të Gjirokastrës janë kujdesur ta bëjnë të vizitueshëm për turistët”, shkroi Rama.

Falë punës së përkushtuar të specialistëve të Drejtorisë së Trashëgimisë Kulturore të Gjirokastrës, mozaiku i rrallë është restauruar dhe është bërë i vizitueshëm për publikun. Ky element shtesë pasuron më tej ofertën kulturore të parkut, duke ofruar për turistët një përvojë të veçantë dhe autentike.

Mozaiku i Kishës Paleokristiane, i vendosur brenda hapësirës së parkut, është një dëshmi e rëndësishme e ndikimit të hershëm të krishterimit në këtë zonë. Punuar me mjeshtëri të lartë artistike, ai paraqet motive simbolike dhe dekore të periudhës së shekujve IV-V pas Krishtit.

Antigonea, e themeluar në shekullin e III p.e.s. nga mbreti Pirro i Epirit dhe emëruar në nder të gruas së tij, Antigona, ofron një pasuri të gjerë arkeologjike, përfshirë rrënojat e qytetit antik, muret mbrojtëse, shtëpitë karakteristike, si dhe elementë të kulturës urbane të kohës.

Vizitorët që zgjedhin të eksplorojnë këtë vend do të përjetojnë jo vetëm historinë antike të Epirit, por edhe bukuritë natyrore të luginës së Drinosit, që e rrethon parkun me një peizazh mbresëlënës.

Përmes investimeve të vazhdueshme dhe përkushtimit të institucioneve për ruajtjen dhe promovimin e trashëgimisë kulturore, Antigonea po pozicionohet gjithnjë e më shumë si një pikë referimi për turizmin kulturor në Shqipëri./atsh/KultPlus.com

Poezi nga Petro Nini Laurasi

Kundër mallkimit të gjuhës shqipe

Si shqiptarë që jemi
Shqip ne duhet të mësojmë
Dhe Zotin, të drejtë kemi,
Ne gjuhën shqipe ta lëvdojmë.

Epo ju gjuhën tonë
Doni ta humbisni fare
Dhe me mallkim e me nëmë
Shprehni ta shpini në varre.

S’më vjen rëndë nga priftërinjtë
Që s’ dinë ç’ bëjnë e ç’punojnë,
I urdhërojnë të zinjtë
Që gjuhën shqipe ta mallkojnë.

Po krye-priftërinjtë e tyre
Nëkëmbës t’ orthodoksisë
Shumë punë prej mynxyre
Bëjnë kundër Shqipërisë!

Të mallkojnë njerëzinë
Të nëmosin gjuhën tonë,
Të përçajnë Shqipërinë,
Zoti mos e pastë thënë!

Thonë s’ ditka Krishti shqip
Dhe shqip-fjalë s’ pret prej nesh,
Vetëm në gjuhën greqisht
Të dëgjon e të mban vesh!

Këto e shumë të tjera,
Që dëgjon në kishë brenda
Dhe na mallkojnë për hera
Gjuhën tonë që s’ ua k’ ënda.

S’ kanë frikë as turpërohen
Që përçmojnë Perendinë,
Po mburren edhe lëvdohen
Sepse shërbejnë Grejqinë!

Gjuhën e kemi tonë
Të vjetër dhe të vyer,
Nga Perendia ish thënë
Që ta ruajmë të çkëlqyer. /KultPlus.com

Evropa aktualisht po përballet me një krizë të rëndë zjarresh, me flakët që shpërthyen që nga fundi i korrikut, të shkaktuara nga një valë e madhe të nxehti intensiv, shkruan Vita Molyneux, korrespondente udhëtimesh për prestigjiozen britanike ”Express”.

Këtë vit, afërsisht 440 000 hektarë janë djegur nga zjarret në Evropën Jugore, me pika kyçe që përfshijnë Greqinë, Spanjën, Portugalinë, Turqinë dhe Shqipërinë.

Zjarret kanë rezultuar në viktima: të paktën një person ka vdekur në Shqipëri, së bashku me disa në vende të tjera, me qindra të plagosur dhe dhjetëra mijëra të evakuuar.

Vetëm në Shqipëri, shpërthyen rreth 30 zjarre dhe ka pasur dëme të mëdha në shtëpi, të mbjella dhe kafshë, si dhe evakuime nga fshatrat në Elbasan, Vlorë dhe Berat.

Megjithatë, ndërsa zjarre ka pothuajse në të gjithë Shqipërinë, industria e turizmit po vazhdon si zakonisht.

Kjo është sipas tre turistëve të Zelandës së Re që udhëtojnë nëpër vendin ballkanik, të cilët thonë se është “një nga vendet më të pabesueshme që kanë qenë ndonjëherë”.

Phoenix Attwood dhe i fejuari i saj, Benjamin Fisher kanë qenë në Shqipëri që nga fundi i korrikut me mikun e tyre Conor Downey dhe folën me ne rreth asaj se si është të jesh turist mes zjarreve.

Treshja është aktualisht në Përmet dhe thonë se në përgjithësi, udhëtimi i tyre ka qenë i qetë, kryesisht falë reagimeve të vendasve.

Ata e filluan udhëtimin e tyre në Sarandë, në Rivierën Shqiptare ku gjithçka ishte “plotësisht mirë”, sipas Ben-it.

“Kishim dëgjuar më parë ( kur  mbërritëm në Shqipëri) për zjarret, por nuk kishim parë asgjë. Në Sarandë ishte plotësisht mirë dhe nuk ishim të vetëdijshëm për këtë, por sapo filluam të udhëtonim me autobus për në Gjirokastër, pamë pika të shumta tymi dhe zjarri nëpër male dhe ishim pak më të shqetësuar atëherë sepse ishte padyshim më afër nga sa mendonim”, shtoi ai.

Realiteti i zjarreve u bë i dukshëm kur grupi vendosi të shkonte në një udhëtim me kajak në Syrin e Kaltër, në jug të Shqipërisë, një destinacion i njohur turistik ku uji nga burimi natyror është aq i pastër sa mund të shihni deri në një thellësi prej 50 metrash.

“Ndërsa po bënim kajak në Syrin e Kaltër, një re e madhe tymi zvarritej mbi mal, gjë që ishte mjaft e çuditshme. Kjo ishte një thirrje e vërtetë zgjimi për ne, të gjithë po bëheshim mjaft nervoz”, tha Ben-i.

Reja e tymit u rrit me shpejtësi dhe treshja vendosi të largohej nga zona dhe të kthehej në akomodimin e tyre.

Një nga gjërat që Connor thotë ishte ankthi për mungesën e një komunikimi të qartë.

Por, pavarësisht barrierave gjuhësore, Connor thotë se ”shqiptarët bënë çmos për të qetësuar grupin”.

“Njerëzit në Shqipëri janë shumë të mirë dhe të dashur; janë thjesht shumë të qetë”, shton Connor.

Ai shtoi se të tre anëtarët e grupit janë me fat që janë në një pozicion mjaft të privilegjuar për të përballuar sigurim udhëtimi gjithëpërfshirës dhe se qeveria në Shqipëri e ka situatën nën kontroll.

“Na është bërë mjaft e qartë se qeverisja lokale në Shqipëri ka qenë proaktive në evakuimin e turistëve, sa herë ka qenë e nevojshme”,  shtoi Connor.

“Duke qenë nga Zelanda e Re, ne nuk dimë shumë nga zjarret e mëdha, kështu që mendoj se aty hyn një pjesë e ankthit. Ky është një territor i panjohur për ne, ndërsa për njerëzit këtu, është shumë më qetësues”, thotë Phoenix.

Pavarësisht ankthit nga zjarret, të tre bien dakord se Shqipëria është një vend i mrekullueshëm për t’u vizituar  dhe të tre kanë ndërmend të kthehen sërish.

“Është një vend kaq i bukur dhe ne nuk kemi ndjerë gjë tjetër veçse mikpritje. Kemi pasur kaq shumë ndërveprime të jashtëzakonshme me vendasit, sidomos për ushqimin”, tha Ben-i.

“Nëse do të vini në Shqipëri për ndonjë gjë, ushqimi duhet të jetë patjetër në krye të listës”, thekson ai.

Megjithatë, nëse grupi kthehet, nuk do të jetë përsëri në sezonin e zjarreve.

“Megjithatë, të gjithë kemi rënë dakord që nëse do të ktheheshim në Shqipëri, do të donim të ktheheshim jo në të njëjtën kohë të vitit”, përfundon Connor./atsh/KultPlus.com

Poezi nga Xhevdet Bajraj

Një grua e shndërruar në një grusht dheu
ende e mban mend
që dikur kishte dashuruar shumë
aq shumë
sa tani nga ajo
në një fushë pa Zot
mbinë lule
Nganjëherë
por vetëm nganjëherë
kafshët u afrohen
i nuhasin ato
e dridhen
pastaj e lëshojnë një zë
të dhimbshëm
si në ditën e parë të botës. / KultPlus.com