❌

Normal view

There are new articles available, click to refresh the page.
Today — 27 July 2025Gazeta Fjala

Hulk Hogan, legjenda e muskujve që kaloi nga ringu në kinematografi

✇Gazeta Fjala
By: Leonard Veizi
27 July 2025 at 12:00

Nga Leonard Veizi

I gjatĂ«, i fuqishĂ«m, me njĂ« buzĂ«qeshje prej gladiatori dhe mustaqe tĂ« verdha qĂ« nuk e tradhtonin dot personalitetin ekstravagant – Hulk Hogan ishte dhe mbetet njĂ« ndĂ«r figurat mĂ« ikonike tĂ«mundjes amerikane. Ai nuk ishte thjesht njĂ« mundĂ«s profesionist; ishte njĂ« fenomen kulturor. NjĂ« legjendĂ« qĂ« nuk kufizohej vetĂ«m nĂ« ringun e WWE-sĂ«, por pĂ«rhapi hijen e tij edhe nĂ« ekranin e madh.

I lindur si Terry Gene Bollea mĂ« 11 gusht 1953 nĂ« Augusta tĂ« Xhorxhias, ai e mori emrin “Hulk” nga madhĂ«sia dhe forca e jashtĂ«zakonshme, e krahasuar dikur me aktorin qĂ« luante rolin e “The Incredible Hulk”. Por ky “Hulk” nuk ishte njĂ« krijesĂ« e trilluar nga Marvel-i – ishte mishĂ«rimi i shpirtit rebel amerikan tĂ« viteve ‘80 dhe ‘90, i pakompromis nĂ« luftĂ«, por gjithmonĂ« me njĂ« kod nderi.

Popullariteti i tij shpĂ«rtheu me pĂ«rmasat e njĂ« uragani nĂ« vitet ’80, kur WWE (atĂ«herĂ« WWF) nisi njĂ« epokĂ« tĂ« re argĂ«timi sportiv dhe Hogan u bĂ« fytyra e saj kryesore. “Hulkamania” ishte mĂ« shumĂ« se njĂ« markĂ« – ishte njĂ« lĂ«vizje masive qĂ« frymĂ«zonte fĂ«mijĂ«t dhe tĂ« rinjtĂ« me parullat e tij tĂ« njohura: “Say your prayers, take your vitamins and you will never go wrong!”

Por ndikimi i tij nuk u ndal nĂ« ring. NĂ« vitin 1982, ai hyri nĂ« botĂ«n e kinemasĂ« dhe tĂ« gjithĂ« e mbajnĂ« mend pĂ«r rolin e tij si “Thunderlips”, njĂ« mundĂ«s i egĂ«r dhe teatror, nĂ« filmin “Rocky III”, pĂ«rkrah Sylvester Stallone. Ishte njĂ« skenĂ« ikonike ku muskujt e ekranit pĂ«rplasnin energjitĂ« e tyre – Stallone si boksieri i palodhur Rocky Balboa dhe Hogan si bishĂ« e ringut qĂ« i sfidonte tĂ« gjithĂ« me shfaqjen e tij. Ajo skenĂ« ishte mĂ« shumĂ« se njĂ« pĂ«rballje – ishte njĂ« kryqĂ«zim mes dy botĂ«ve: boksit kinematografik dhe mundjes spektakolare tĂ« WWE-sĂ«.

Pas “Rocky III”, Hogan u shfaq edhe nĂ« filma tĂ« tjerĂ« si “No Holds Barred” dhe “Suburban Commando”, ku mishĂ«roi rolet e heroit muskulor me zemĂ«r tĂ« butĂ«. Ai madje pati edhe njĂ« serial televiziv, “Thunder in Paradise”, qĂ« pĂ«rforcoi imazhin e tij si luftĂ«tar i sĂ« mirĂ«s nĂ« njĂ« botĂ« plot kaos.

NĂ« vitet nĂ« vijim, jeta e tij nuk kaloi pa turbullira – pĂ«rplasje personale, skandale mediatike dhe rikthime tĂ« shumta nĂ« ring. Por pavarĂ«sisht gjithçkaje, Hogan mbetet njĂ« simbol i njĂ« epoke – ai mishĂ«ronte Ă«ndrrĂ«n amerikane tĂ« suksesit tĂ« ndĂ«rtuar me djersĂ«, karizĂ«m dhe shumĂ« spektakĂ«l.

Sot, edhe pse jo mĂ« nĂ« jetĂ«, emri Hulk Hogan vazhdon tĂ« ngjallĂ« respekt, nostalgji dhe admirim. Ai ishte mĂ« shumĂ« se njĂ« mundĂ«s apo aktor – ai ishte njĂ« ikonĂ« pop, njĂ« superyll qĂ« bĂ«ri histori
 nĂ« ring dhe jashtĂ« tij.

Dhunoi kamarierin në Vlorë për një shishe ujë, pezullohet nga detyra oficeri i policisë

✇Gazeta Fjala
By: el da
27 July 2025 at 11:56

Ish-shefi i qarkullimit në Vlorë, aktualisht oficer i policisë kufitare në Dibër, Ardian Isufi është pezulluar nga detyra, për shkak të përfshirjes së tij në një incident në një lokal në Vlorë, ku dhunoi me grusht një kamarier.

Paralelisht, Drejtoria e Standardeve Profesionale ka nisur ndaj tij procedurën disiplinore të rëndë për veprime që dëmtojnë figurën dhe imazhin e punonjësit të policisë dhe minojnë besimin e publikut ndaj institucionit.

Reagim i Policisë së Shtetit:

Pezullohet nga detyra një oficer policie i përfshirë në një konflikt fizik jashtë shërbimit, në qytetin e Vlorës

Pas pĂ«rfshirjes jashtĂ« orarit tĂ« shĂ«rbimit nĂ« njĂ« konflikt fizik, nĂ« ambientet e njĂ« lokali nĂ« lagjen “PavarĂ«sia 2”, VlorĂ«, Drejtori i PĂ«rgjithshĂ«m i PolicisĂ« sĂ« Shtetit, Drejtues Madhor Ilir Proda, ka urdhĂ«ruar pezullimin e menjĂ«hershĂ«m nga detyra, deri nĂ« sqarimin e plotĂ« tĂ« rrethanave, tĂ« oficerit tĂ« PolicisĂ« Kufitare DibĂ«r.

NdĂ«rkohĂ«, Drejtoria e Standardeve Profesionale nĂ« PolicinĂ« e Shtetit ka nisur ndaj NĂ«nkomisar A. I., me detyrĂ« Oficer Policie nĂ« Komisariatin e PolicisĂ« Kufitare DibĂ«r, procedurĂ«n disiplinore tĂ« rĂ«ndĂ«, bazuar nĂ« Ligjin nr. 82/2024 “PĂ«r PolicinĂ« e Shtetit”, qĂ« parashikon masa pĂ«r:

-raste të sjelljeve që diskreditojnë imazhin dhe dëmtojnë besimin e publikut tek Policia e Shtetit, të kryera jashtë ushtrimit të detyrës;

-kryerjen e veprimeve që cenojnë rëndë figurën e punonjësit të policisë, institucionit apo shërbimit policor në tërësi.

Nga veprimet e para hetimore ka rezultuar se NĂ«nkomisar A. I., jashtĂ« shĂ«rbimit dhe nĂ« shoqĂ«rinĂ« e shtetasit L. B., 57 vjeç, banues nĂ« lagjen “PavarĂ«sia”, VlorĂ«, Ă«shtĂ« konfliktuar fillimisht fizikisht me shtetasin A. B., 18 vjeç. Pas pĂ«rshkallĂ«zimit tĂ« konfliktit, janĂ« pĂ«rfshirĂ« edhe shtetasit V. B., 53 vjeç, pronar i njĂ« hoteli nĂ« lagjen “PavarĂ«sia 2”, dhe E. M.

Aktualisht, Nënkomisar A. I. ndodhet i shtruar në Spitalin Rajonal Vlorë.

Për këtë rast vijojnë veprimet procedurale nga oficerët e Policisë Gjyqësore pranë Prokurorisë, në bashkëpunim me Agjencinë e Mbikëqyrjes Policore.

Policia e Shtetit mbetet e vendosur të reagojë me vendosmëri ndaj çdo rasti që cenon besimin e qytetarëve. Ajo fton qytetarët të denoncojnë çdo veprim të paligjshëm apo sjellje të papërshtatshme nga punonjësit e saj, duke garantuar trajtim të paanshëm dhe konform ligjit./e.t

Analiza/ ÇfarĂ« do tĂ« thotĂ« njohja e PalestinĂ«s nga Franca?

✇Gazeta Fjala
By: el da
27 July 2025 at 11:37

Emmanuel Macron e njoftoi vendimin vonĂ« nĂ« mbrĂ«mje nĂ« X (24.07). NĂ« njĂ« postim tĂ« gjatĂ«, presidenti francez deklaroi se vendi i tij do ta njihte shtetin palestinez. Njohja zyrtare, tha Macron, do tĂ« bĂ«hej nĂ« shtator nĂ« AsamblenĂ« e PĂ«rgjithshme tĂ« OKB-sĂ«. Macron e sheh kĂ«tĂ« hap si reagim ndaj situatĂ«s gjithnjĂ« e mĂ« tĂ« dĂ«shpĂ«ruar nĂ« Gaza, ndaj pamjeve dhe raportimeve tĂ« njerĂ«zve tĂ« uritur dhe ndaj thirrjeve tĂ« pĂ«rsĂ«ritura dhe dramatike nga organizata tĂ« shumta ndihme. “Ne kemi nevojĂ« pĂ«r njĂ« armĂ«pushim tĂ« menjĂ«hershĂ«m, lirimin e tĂ« gjithĂ« pengjeve dhe ndihmĂ« humanitare masive pĂ«r popullin e GazĂ«s”, shkruan Macron. NĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n kohĂ«, ai bĂ«n thirrje pĂ«r “demilitarizimin e Hamasit” dhe tĂ« gjithĂ« shtetit palestinez, pasi tĂ« njihet nga Franca, i cili duhet ta “njohĂ« plotĂ«sisht Izraelin”. Kjo, tha ai, do tĂ« kontribuonte nĂ« sigurinĂ« e tĂ« gjithĂ«ve nĂ« rajon. Nuk ka alternativĂ«.

Njoftim i mëparshëm
Presidenti francez kishte premtuar edhe mĂ« parĂ« njohjen e PalestinĂ«s, por mĂ« pas e kishte shtyrĂ« kĂ«tĂ«. Fillimisht ai donte ta njoftonte kĂ«tĂ« nĂ« njĂ« konferencĂ« tĂ« OKB-sĂ« mbi zgjidhjen me dy shtete nĂ« Nju Jork – por pĂ«r shkak tĂ« sulmit izraelit ndaj Iranit, kjo konferencĂ« u shty nga qershori nĂ« fund tĂ« kĂ«tij muaji.

Macron tani e rindez debatin ndĂ«rkombĂ«tar tĂ« bllokuar mbi zgjidhjen me dy shtete. Franca ndjek shembullin e vendeve tĂ« tjera evropiane si Spanja, Irlanda dhe Norvegjia, tĂ« cilat gjithashtu e kanĂ« njohur kohĂ«t e fundit PalestinĂ«n. NjĂ« total prej 147 shtetesh e kanĂ« ndĂ«rmarrĂ« kĂ«tĂ« hap. Njohja nga Parisi do tĂ« kishte rĂ«ndĂ«si tĂ« veçantĂ« ndĂ«rkombĂ«tare: Franca do tĂ« ishte shteti i parĂ« i G7 qĂ« do tĂ« njihte PalestinĂ«n – dhe anĂ«tari i parĂ« perĂ«ndimor i pĂ«rhershĂ«m i KĂ«shillit tĂ« Sigurimit tĂ« OKB-sĂ«.

Njoftimi i presidentit francez motivohet edhe nga politika e brendshme. Kundërshtarët e tij politikë e kanë akuzuar prej kohësh se ka vepruar me shumë hezitim në konfliktin e Lindjes së Mesme dhe se nuk ka arritur të krijojë një vijë të qartë. Tani Macron sheh një mundësi për ta profilizuar Francën si një aktore të pavarur në konfliktin e Lindjes së Mesme. Ato pjesë të publikut francez që prej kohësh kanë kërkuar një rol më aktiv evropian në Lindjen e Mesme e mirëpresin veprimin e presidentit të tyre. Duhet thën se vështirë se ka një vend në Evropë ku konflikti i Lindjes së Mesme është aq polarizues sa është në Francë.

 

 

Kritika të ashpra nga Izraeli, vlerësime nga bota arabe, po perëndimi?
Reagimet nga Izraeli pas njoftimit nuk vonuan. Kryeministri Benjamin Netanyahu e dĂ«noi ashpĂ«r vendimin e Macron, duke thĂ«nĂ« se ai “shpĂ«rblente terrorizmin” dhe “rrezikonte krijimin e njĂ« shteti tjetĂ«r pĂ«rfaqĂ«sues iranian, ashtu siç ishte bĂ«rĂ« Gaza si e tillĂ«â€. NjĂ« shtet palestinez nĂ« kĂ«to kushte, tha Netanyahu, “do tĂ« ishte njĂ« platformĂ« startimi pĂ«r shkatĂ«rrimin e Izraelit”.
VetĂ« organizata terroriste e Hamasit e mirĂ«priti vendimin e Macronit si njĂ« “hap nĂ« drejtimin e duhur”, edhe pse sigurisht nuk do tĂ« ishte dakord me kĂ«rkesĂ«n pĂ«r “çmilitarizimin”. VlerĂ«sime erdhĂ«n edhe nga bota arabe, veçanĂ«risht nga Arabia Saudite, Ministria e Jashtme saudite e mirĂ«priti pozitivisht njoftimin e Macronit.

“Duke njohur PalestinĂ«n, Franca do tĂ« inkurajojĂ« ose edhe do tĂ« ushtrojĂ« presion mbi shtetet e tjera qĂ« tĂ« ndjekin shembullin e saj, qoftĂ« Belgjika, Danimarka apo Luksemburgu. Apo edhe Britania e Madhe, Australia apo Kanadaja”, u shpreh pĂ«r DW Hugh Lovatt, ekspert i Lindjes sĂ« Mesme nĂ« KĂ«shillin Evropian pĂ«r MarrĂ«dhĂ«niet me JashtĂ«. Kryeministri britanik Keir Starmer shprehu gatishmĂ«rinĂ« e tij ndaj njĂ« iniciative tĂ« re evropiane pĂ«r t’i dhĂ«nĂ« fund luftĂ«s nĂ« Gaza, por mbetet i kujdesshĂ«m nĂ« çështjen e njohjes sĂ« PalestinĂ«s.

Qëndrimi politik i Berlinit zyrtar ndaj iniciativës së Macronit ka qenë gjithashtu i kujdesshëm dhe i baraspeshuar. Gjermania ende nuk e njeh Palestinën, ajo ruan qëndrimin e saj të mëparshëm, se një hap i tillë duhet të ndërmerret vetëm në përputhje me negociatat ndërkombëtare. Por iniciativa e Francës e vendos Berlinin në një pozicion të vështirë: Nga njëra anë, Gjermania kërkon unitet evropian, ndërsa nga ana tjetër, Gjermania është partnerja më e ngushtë e Izraelit në Evropë.

NĂ« tĂ« kundĂ«rt, Shtetet e Bashkuara mbajtĂ«n qartĂ« anĂ«n e Izraelit dhe e kritikuan ashpĂ«r njoftimin e presidentit francez. Sekretari i Shtetit i SHBA-sĂ«, Marco Rubio, postoi nĂ« X se vendimi “i shĂ«rben vetĂ«m propagandĂ«s sĂ« Hamasit” dhe Ă«shtĂ« “njĂ« shuplakĂ« nĂ« fytyrĂ« pĂ«r viktimat e 7 tetorit”. MĂ« 7 tetor 2023 Hamasi kreu njĂ« sulmi terrorist tĂ« paparĂ« ndaj Izraelit, ku u vranĂ« mĂ« shumĂ« se 1,200 vetĂ« dhe mĂ« shumĂ« se 250 tĂ« tjerĂ« u morĂ«n peng. Ky sulm ishte shkaku i drejtpĂ«rdrejtĂ« pĂ«r luftĂ«n aktuale nĂ« Rripin e GazĂ«s.

Cilat janë pasojat praktike të njohjes së shtetit palestinez nga Franca?
Vendimi i Macron Ă«shtĂ« kryesisht simbolik, pasi ai nuk ka ndonjĂ« pasojĂ« konkrete sipas ligjit ndĂ«rkombĂ«tar pĂ«rtej asaj tĂ« marrĂ«dhĂ«nies dypalĂ«she midis FrancĂ«s dhe njĂ« shteti palestinez. Por Franca mund tĂ« krijojĂ« ose thellojĂ« marrĂ«dhĂ«nie tĂ« drejtpĂ«rdrejta me Autoritetin Palestinez nĂ« tĂ« ardhmen – pĂ«r shembull, pĂ«rmes ambasadave, marrĂ«veshjeve tregtare ose programeve tĂ« ndihmĂ«s.

Ajo qĂ« diihet thjesht njohja e shtetit palestinez nuk ka gjasa tĂ« ndryshojĂ« situatĂ«n nĂ« terren pĂ«r momentin,, pasi çështje tĂ« rĂ«ndĂ«sishme mbeten tĂ« pazgjidhura, si psh: kufijtĂ« brenda tĂ« cilĂ«ve do tĂ« njihej njĂ« shtet palestinez. ËshtĂ« gjithashtu e paqartĂ« se si ideja e Macron pĂ«r njĂ« “shtet tĂ« çmilitarizuar” qĂ« do tĂ« njihet nga Izraeli mund tĂ« pajtohet me idetĂ« e qeverisĂ« izraelite, por edhe tĂ« Hamasit./DW

Situata e vështirë me zjarret/ BE në ndihmë Shqipërisë, dërgon avion zjarrfikës Canadair

✇Gazeta Fjala
By: el da
27 July 2025 at 11:33

Në kuadër të Mekanizmit të Mbrojtjes Civile të Bashkimit Europian, një avion zjarrfikës Canadair është nisur nga Italia dhe do të angazhohet në operacionet ajrore për shuarjen e flakëve në jug të vendit, në zonat Borsh, Piqeras dhe Lukovë.

Ky mjet ajror do të forcojë ndërhyrjet në terrene të vështira dhe të paarritshme nga toka, duke dhënë ndihmë në përballimin e situatës së zjarreve që kanë përfshirë këto zona.

Ndërkohë, helikopterët e Forcës Ajrore do të angazhohen pranë fshatit Zhulat, në rajonin e Gjirokastrës, si dhe në zonën e Qafëbuallit, pranë Bulqizës./e.t

Reperi i njohur shqiptar: GratĂ« kanĂ« marrĂ« kot, ja ç’mĂ« tha njĂ«ra nĂ« parkim

✇Gazeta Fjala
By: el da
27 July 2025 at 11:21

Reperi i njohur shqiptar, Getoar Selimi, tregoi një moment të pakëndshëm që i ka ndodhur së fundmi në një parking, ku pati një debat me një grua që e akuzoi për mënyrën si kishte parkuar makinën.

“ËshtĂ« diçka qĂ« unĂ« kam filluar ta shikoj sĂ« fundmi, a mos kanĂ« marrĂ« pak gratĂ« dhe vajzat pĂ«r kot? ËshtĂ« edhe kjo ideja e tĂ« qenurit gjatĂ« gjithĂ« kohĂ«s
epĂ«rsinĂ« e marr çdo gjĂ«, edhe keqpĂ«rdoret ajo.

UnĂ« kam shumĂ« raste qĂ« di, unĂ« kam pas njĂ« rast njĂ« ditĂ« me njĂ« parking,  parkuam normal dhe erdhi njĂ« grua na bĂ«rtiti, pse e parkut kĂ«tu, unĂ« s’mund tĂ« dal dot, unĂ« jam femĂ«r, ju jeni invalid apo çfarĂ« tha, nĂ« kĂ«tĂ« rast se di kush Ă«shtĂ« invalidi i thash.

Nuk mendoj se kanĂ« qenĂ« mĂ« tĂ« shtypura, tĂ« drejtat janĂ« tĂ« barabarta”, tha ai nĂ« emisionin “Goca dhe Gra./e.t

Polonia në alarm: Rusia do na sulmojë në vitin 2027

✇Gazeta Fjala
By: el da
27 July 2025 at 11:12

Evropa dhe Polonia duhet tĂ« jenĂ« tĂ« pĂ«rgatitura pĂ«r njĂ« konflikt tĂ« mundshĂ«m tĂ« madh me RusinĂ« qĂ« nĂ« vitin 2027. Alarmin e ka ngritur Kryeministri i PolonisĂ«, Donald Tusk. Qeveria e tij do t’i shfrytĂ«zojĂ« maksimalisht dy vitet e ardhshme pĂ«r tĂ« stabilizuar situatĂ«n nĂ« Poloni dhe pĂ«r tĂ« siguruar sigurinĂ«. Tusk e njoftoi kĂ«tĂ« nĂ« njĂ« takim nĂ« bashki nĂ« qytetin Pabianice pranĂ« Lodzit, siç raportohet nga mediat gjermane Die Welt.

Kreu i qeverisë polake përmendi një vlerësim të ngjashëm nga Komandanti i ri Suprem i NATO-s, Alexus Grynkevich, me të cilin kishte folur pak më parë. Sipas këtij vlerësimi, Rusia dhe Kina mund të bëhen aq të forta deri në vitin 2027 sa të kërkojnë një përballje të koordinuar me NATO-n dhe Shtetet e Bashkuara.

Në dritën e luftës së Rusisë kundër Ukrainës, ekspertët ushtarakë perëndimorë po qarkullojnë vlerësime të ndryshme se kur agresioni mund të drejtohet kundër shteteve të tjera në Evropë. Viti 2027 është afati më i shkurtër kohor i përmendur deri më tani. Ministri gjerman i Mbrojtjes Boris Pistorius (SPD) parashikon vitin 2029. Shtetet e BE-së po riarmatosen dhe duan të jenë në gjendje të zmbrapsin një sulm rus deri në vitin 2030.

Rusia po zgjeron gjithashtu forcat e saj të armatosura. Megjithatë, udhëheqja e Moskës e quan të pakuptimtë sugjerimin se territori i NATO-s duhet të sulmohet. Gazeta ruse Komsomolskaya Pravda kohët e fundit e përmbysi këtë narrativë dhe sugjeroi se NATO synon të sulmojë Rusinë në vitin 2027./e.t

Pikat ushqimore të Izraelit nuk janë vetëm kurthe vdekjeje, janë alibi për urinë në Gaza

✇Gazeta Fjala
By: Leonard Veizi
27 July 2025 at 11:10

Nga Alex de Waal

Kur uria masive kaplon njĂ« shoqĂ«ri, ndodh diçka e rrallĂ« dhe e tmerrshme. Uria nuk Ă«shtĂ« vetĂ«m njĂ« fenomen biologjik, kur trupi fillon tĂ« shuhet ngadalĂ«. ËshtĂ« edhe klithma e fundit e njĂ« shoqĂ«rie nĂ« shpĂ«rbĂ«rje. Uria Ă«shtĂ« pamja e njerĂ«zve qĂ« kĂ«rkojnĂ« ushqim nĂ« plehra. ËshtĂ« gruaja qĂ« gatuan fshehurazi, duke fshehur ushqimin nga kushĂ«rinjtĂ« e uritur. ËshtĂ« familja qĂ« shet stolitĂ« e gjyshes pĂ«r njĂ« vakt tĂ« vetĂ«m, me fytyra tĂ« ngrira, pa emocione, me sy tĂ« fikur. Ky Ă«shtĂ« degradimi, poshtĂ«rimi, turpi – dhe, po, çnjerĂ«zimi – qĂ« ndodh kur njerĂ«zit pĂ«rpiqen pĂ«r ushqim si kafshĂ«t.

Kjo Ă«shtĂ« njĂ« realitet qĂ« asnjĂ« statistikĂ« nuk e kap. Dhe metodat pĂ«r tĂ« matur urgjencat ushqimore, pĂ«r t’u dhĂ«nĂ« atyre njĂ« shkallĂ« vlerĂ«simi – ku “uria” Ă«shtĂ« kategoria mĂ« e rĂ«ndĂ« – dĂ«shtojnĂ« kur shoqĂ«ria vetĂ« dĂ«shtojnĂ«.

Por, njësoj si një mjek me përvojë që mund të diagnostikojë ethen pa pasur nevojë për analizë gjaku, edhe punonjësit humanitarë të stërvitur, ata që panë tmerret në Biafra në vitin 1969 apo në Etiopi në vitin 1984, i njohin këto simptoma sapo i shohin.

Dhe ata i shohin sot në Gaza.

NĂ«se i referohesh deklaratave tĂ« “Fondacionit Humanitar pĂ«r GazĂ«n” – njĂ« organizatĂ« e mbĂ«shtetur nga SHBA dhe Izraeli, e cila nisi veprimtarinĂ« nĂ« maj – futesh nĂ« njĂ« botĂ« krejt tjetĂ«r. GHF paraqitet si njĂ« operacion profesionist, njerĂ«zor, i pĂ«rgatitur pĂ«r shekullin XXI. Pamjet qĂ« shpĂ«rndan tregojnĂ« rend dhe efikasitet, me krenari se ka shpĂ«rndarĂ« mĂ« shumĂ« se 2 milionĂ« vakte vetĂ«m dje, nga katĂ«r “qendra tĂ« sigurta shpĂ«rndarjeje”.

Por, pĂ«rkrah fotove tĂ« fĂ«mijĂ«ve tĂ« uritur dhe grave qĂ« shemben nga uria, gjen edhe pamje tĂ« djemve tĂ« shĂ«ndetshĂ«m. NĂ« kontrast me pamjet e filmuara nga gazetarĂ«t palestinezĂ« – qĂ« tregojnĂ« njerĂ«z tĂ« dĂ«shpĂ«ruar qĂ« grumbullohen pĂ«r pak ndihmĂ« nga OKB-ja – GHF publikon imazhe shpĂ«rndarjesh tĂ« rregullta, me punonjĂ«sit e saj qĂ« mbajnĂ« pĂ«r dore fĂ«mijĂ« palestinezĂ«.

ZĂ«dhĂ«nĂ«sit izraelitĂ« pohojnĂ« se OKB-ja ka qindra kamionĂ« ushqimorĂ« brenda GazĂ«s qĂ« refuzon t’i shpĂ«rndajĂ«.

Por kjo tablo e zbukuruar nuk qëndron. Ka katër arsye pse kjo, në rastin më të mirë, është një improvizim amatorësh dhe në rastin më të keq, një mbulim për krimin e urisë së qëllimshme.

Së pari, shifrat nuk dalin. Në prill, Organizata e Ushqimit dhe Bujqësisë e OKB-së vlerësoi rezervat ushqimore në Gaza, pas 18 muajsh rrethimi dhe lufte, dhe dy muaj bllokade totale nga Izraeli. Parashikimi ishte që disponueshmëria e ushqimit do të binte nën gjysmën e minimumit të nevojshëm për të mbijetuar diku mes majit dhe korrikut. Kjo do të thotë se ndihma duhet të mbulojë të gjithë nevojën ushqimore të Gazës. Dy milionë vakte në ditë janë më pak se gjysma e nevojshme. Racionet e GHF-së mund të kenë ngadalësuar marshimin drejt urisë, por shumë pak.

Së dyti, uria nuk luftohet vetëm me numra. Sistemi i GHF është si të qëndrosh në buzë të një pellgu dhe të hedhësh bukë për peshqit. Kush i merr këto racione?

Uria godet më të dobëtit. Sipas matësve të OKB-së, një situatë shpallet uri kur 20% e familjeve përballen me mungesë ekstreme ushqimi. Viktimat janë ata më në nevojë, jo më të fortët.

Programet humanitare, pĂ«r dekada me radhĂ«, kanĂ« mĂ«suar tĂ« synojnĂ« mĂ« tĂ« varfrit: gratĂ« pa bashkĂ«shortĂ«, me shumĂ« fĂ«mijĂ« dhe ndoshta prindĂ«r tĂ« moshuar. ËshtĂ« “kilometri i fundit” i shpĂ«rndarjes qĂ« ka rĂ«ndĂ«si.

GHF operon vetĂ«m katĂ«r pika shpĂ«rndarjeje: tre nĂ« jug tĂ« GazĂ«s, nĂ« rrĂ«nojat e Rafahut, njĂ« nĂ« qendĂ«r. TĂ« gjitha ndodhen nĂ« zona ushtarake. Hapet pĂ«r pak kohĂ« dhe pa paralajmĂ«rim. PĂ«r tĂ« marrĂ« racione, njerĂ«zit duhet tĂ« qĂ«ndrojnĂ« nĂ« rrĂ«noja, gati pĂ«r tĂ« vrapuar drejt portĂ«s nĂ« çdo çast, duke kaluar nĂ«pĂ«r postblloqet e Forcave MbrojtĂ«se tĂ« Izraelit, tĂ« cilat kontrollojnĂ« turmat me municion tĂ« vĂ«rtetĂ« – edhe kur nuk qĂ«llojnĂ« pĂ«r tĂ« vrarĂ«.

Kur GHF flet pĂ«r “qendra tĂ« sigurta shpĂ«rndarjeje”, ajo nĂ«nkupton kontrollin mbi paketat deri nĂ« dorĂ«zimin, jo sigurinĂ« e pĂ«rfituesve. DhjetĂ«ra vetĂ« vriten çdo ditĂ« duke tentuar tĂ« arrijnĂ« kĂ«to pika.

Si do t’ia dalĂ« njĂ« nĂ«nĂ« e rraskapitur me fĂ«mijĂ« tĂ« uritur? Apo njĂ« i moshuar? Apo njĂ« person me aftĂ«si tĂ« kufizuara? Si do tĂ« shmangin jo vetĂ«m ushtarĂ«t izraelitĂ«, por edhe bandat qĂ« vjedhin ndihmat pĂ«r t’i shitur nĂ« treg? GHF nuk e di kush i konsumon kĂ«to racione. Nuk Ă«shtĂ« njĂ« formulĂ« pĂ«r tĂ« ushqyer mĂ« tĂ« varfrit. ËshtĂ« ligji i xhunglĂ«s.

SĂ« treti, ndihma duhet tĂ« jetĂ« e pĂ«rshtatur pĂ«r nevojat reale. NĂ« krye tĂ« listĂ«s janĂ« ushqimet terapeutike pĂ«r fĂ«mijĂ«t e kequshqyer qĂ« nuk mund tĂ« konsumojnĂ« ushqime tĂ« zakonshme – si Plumpy’Nut, njĂ« pastĂ« proteinike e gatshme pĂ«r pĂ«rdorim.

Kutia e racionit nga GHF pĂ«rmban zakonisht miell, makarona, tahini, vaj gatimi, oriz dhe qiqra ose thjerrĂ«za. AsnjĂ« ushqim pĂ«r foshnjat. AsnjĂ« Plumpy’Nut. Dhe asnjĂ« infermiere apo dietologe pĂ«r tĂ« kujdesur fĂ«mijĂ«t e uritur.

Mendoni për nënën e dëshpëruar që ndodhet në fund të zinxhirit ushqimor: si do ta gatuajë këtë ushqim? Ku do të gjejë ujë të pastër? Izraeli ka ulur furnizimin me ujë në minimum, dhe po bombardon uzinat e fundit të desalinizimit. Me çfarë do të ndezë zjarrin? Pa energji elektrike apo gaz, ajo mund të digjë mbeturina për të ngrohur ushqimin.

SĂ« fundi – dhe mĂ« domethĂ«nĂ«sja, njĂ« operacion vĂ«rtet humanitar i ndihmon njerĂ«zit e prekur, duke respektuar dinjitetin e tyre, duke bashkĂ«punuar me komunitetet. GHF, nĂ« thelb, bĂ«n tĂ« kundĂ«rtĂ«n: poshtĂ«ron dhe çnjerĂ«zon.

ShkatĂ«rrimi shoqĂ«ror qĂ« po shohim, degradimi i qenieve njerĂ«zore, nuk Ă«shtĂ« pasojĂ« dytĂ«sore e dhunĂ«s sĂ« Izraelit. ËshtĂ« qĂ«llimi vetĂ« i krimit: shkatĂ«rrimi i shoqĂ«risĂ« palestineze. Qeveria e Izraelit nuk jep asnjĂ« shenjĂ« se i intereson nĂ«se palestinezĂ«t jetojnĂ« apo vdesin. Ajo kĂ«rkon vetĂ«m tĂ« shmangĂ« akuzĂ«n e urisĂ« sĂ« qĂ«llimshme dhe gjenocidit – dhe GHF Ă«shtĂ« alibia e saj e momentit.

TĂ« mos mashtrohemi.

*Alex de Waal është drejtor ekzekutiv i World Peace Foundation në Universitetin Tufts, Massachusetts.

Burimi: The Guardian. Përgatiti për botim: L.Veizi

Situata me zjarret/ Në 24 orë u raportuan 45 vatra zjarri, 21 ende aktive!

✇Gazeta Fjala
By: el da
27 July 2025 at 11:00

Gjatë 24 orëve të fundit janë evidentuar 45 vatra zjarri nga të cilat 21 janë ende aktive, 16 vatra nën monitorim dhe 8 janë shuar.

Mbeten aktive këto vatra:
– NĂ« vendin e quajtur “Liqeni i Luleve”, pjesĂ« e Parkut KombĂ«tar LurĂ«, vazhdon aktiv Vatra e quajtur Gropa e Madhe dhe Pllau i GjurĂ«s mbi fshatin GurĂ«-LurĂ« Zjarri, ku janĂ« rreth 50 forca nga strukturat operacionale.
– NĂ« fshatin Zall Gjoçaj, bashkia Mat ka vazhduar puna pĂ«r shuarjen e zjarrit tĂ« rĂ«nĂ« mĂ« me njĂ« shtrirje mbi 14 km, me zhvillime nĂ« tre kahe: nga Masdeja ku pĂ«rfshin sipĂ«rfaqe tĂ« konsiderueshme nĂ« pyje, nĂ« Qafa e TollĂ«s si dhe nĂ« vendin e quajtur Fush Kuqe ku nĂ« terren operuan rreth 46 forca nga strukturat operacoinale.
– NĂ« QafĂ« Buall, Bashkia BulqizĂ« Ă«shtĂ« pĂ«rhapur drejt zonĂ«s sĂ« Qytetit tĂ« VjetĂ«r, fshatit Plan i BardhĂ« dhe drejt KrastĂ«s. NĂ« operacionin e shuarjes sĂ« zjarrit janĂ« angazhuar 120 forca nga strukturat operacionale dhe kanĂ« ndĂ«rhyrĂ« 2 helikopterĂ«. Situata Ă«shtĂ« mĂ« e qetĂ« dhe nuk rrezikohen zona urbane. JanĂ« evakuuar 6 banesa
– NĂ« lartĂ«sitĂ« e malit mbi fshatin KalasĂ«, bashkia DelvinĂ«, ka vijuar operacioni me tĂ« gjitha strukturat, tĂ« ndihmuar nga 58 efektivĂ« dhe 4 automjete zjarrfikĂ«se tĂ« FA-sĂ«. Vartra ka midis fshatrave Borsh, Piqers. Sasaj, njĂ«sia administrative LukovĂ«, janĂ« 4 vatra te shkĂ«putura midis tyre por nĂ« lartĂ«si dhe pa asnjĂ« mundĂ«si ndĂ«rhyrje me njerĂ«z dhe mjete. Era ndihmon pĂ«rhapjen me shpejtĂ«si tĂ« flakĂ«ve. NdĂ«rhyrje nga ajri ka nĂ« orĂ«t e para tĂ« mĂ«ngjesit.
– Vatra e zjarrit qĂ« pĂ«rfshiu fshatrat Kalas – Tatzat – SenicĂ« – Vergo – Kopaçëz – Palavli, tĂ« bashkisĂ« DlvinĂ« , aktualisht vazhdon aktiv zjarti fshatin Kopaçëz nĂ« mal, ku janĂ« angazhuar rreth 70 forca nga tĂ« gjitha strukturat operacionale, njĂ« autoa,bulancĂ« dhe helikopteri Cougar .
– NĂ« zonĂ«n e Shmilit nĂ« fshatin Lugaxhi, bashkia Elbasan, ka vijuar puna pĂ«r shuarjen e zjarrit me angazhimin nĂ« teren tĂ« rreth 50 forcave bga strukturat operacionale.
– NĂ« zonĂ«n mbrapa mali tĂ« Lisecit, Bashkia Gramsh, Ă«shtĂ« izoluar nĂ« shumĂ« pjesĂ« vatra e zjarrit e aktivizuar qĂ« prej mbrĂ«mjes sĂ« djeshme nĂ« terren tĂ« vĂ«shtirĂ« pĂ«r ndĂ«rhyrne e forcave operacionale. Zjarri Ă«shtĂ« sipĂ«rfaqĂ«sor dhe pa dĂ«me, sepse pylli Ă«shtĂ« shumĂ« i lartĂ«.
– NĂ« zonĂ«n e Shkopetit, njĂ«sia administrative Milot, vazhdon aktiv zjarri vatra e tĂ« cilit Ă«shtĂ« pĂ«rhapur edhe nĂ« territorin e bashkisĂ« MirditĂ«. Pjesa mĂ« aktive e vatrĂ«s Ă«shtĂ« pĂ«rhapur nĂ« zonĂ«n e kufirit ndarĂ«s mes bashkive Kurbin-MirditĂ«-Mat, mbi lartĂ«sitĂ« e fshatit Lurth, kua janĂ« angazhuar rreth 80 forca vendore tĂ« bashkive Kurbin e MirditĂ«. Nuk ka rrezik pĂ«r banesat.
– NĂ« fshatin KulmĂ« dhe fshatin Fang, bashkia MirditĂ«, zjarr i rĂ«nĂ« nĂ« njĂ« sipĂ«rfaqe pyjore ka marrĂ« pĂ«rmasa tĂ« mĂ«dha, favorizuar nga temperaturat ekstreme dhe era qĂ« fryn. NĂ« fshatin Fang operuan forca zjarrfikĂ«se, shĂ«rbimi pyjor, forca bashkiake dhe vullnetarĂ« tĂ« ndihmuar dhe nga 80 forca ushtarake nĂ« total me 3mjete dhe rreth 40 forca bashkiake.
– NĂ« vendin e quajtur Qeramica ndĂ«rmjet fshatrave Trestenik- VishocicĂ« tĂ« bashkisĂ« Devoll, Ă«shtĂ« aktivizuar njĂ« vatĂ«r zjarri, e cila pĂ«r shkak tĂ« erĂ«s rrezikon tĂ« pĂ«rhapet, pasi vendi ku ndodhet Ă«shtĂ« e veshur me barishte e shkurre.
– NĂ« fshatin KriçkovĂ«, bashkia Pogradec, forcat operacionale janĂ« nĂ« terren pĂ«r vĂ«nien nĂ« kontroll tĂ« situatĂ«s.
– NĂ« Parkun KombĂ«tar tĂ« PrespĂ«s, fshati LajthizĂ«, Bashkia Pustec, Ă«shtĂ« aktivizuar njĂ« vatĂ«r zjarri. PĂ«r shuarjen e zjarrit u aktivizuan nĂ« total rreth 60 forca operacionale, ndĂ«rsa sot pritet tĂ« angazhohen 75 forcave operacionale.
– NĂ« fshatin GalinĂ«, bashkia Berat zjarri Ă«shtĂ« aktiv dhe nĂ« vendngjarje ka shkuar ShĂ«rbimi vendor i MZSH tĂ« bashkisĂ« Berat.
– NĂ« zjarrin e rĂ«nĂ« nĂ« fshatin FushĂ«bardhĂ« dhe pranĂ« tunelit tĂ« SkĂ«rficĂ«s, bashkia GjirokastĂ«r, i cili ka ardhur nga territori i bashkisĂ« DelvinĂ«, nga njĂ« zonĂ« nĂ« lartĂ«si tĂ« madhe, u angazhuan rreth 60 forca tĂ« strukturave operacionale, por zjarri Ă«shtĂ« duke pĂ«rparuar drejt vendit tĂ« quajtur Bregu i Pamjes, zonĂ« e mbrojtur dhe pritet ndĂ«rhyrje nga ajri.
– Zjarri nĂ« fshatin Izvor i VjetĂ«r dhe nĂ« fshatin Duraj, bashkia Memaliaj, vazhdon tĂ« jetĂ« aktiv. Zjarri Ă«shtĂ« izoluar dhe fikur ne fshatrat Levan, Bardhj, Xhafaj, NjĂ«sia Administrative KrahĂ«s.
– Vijon puna pĂ«r shuarjen e zjarrit tĂ« rĂ«nĂ« nĂ« Malin me Gropa, bashkia TiranĂ«, nĂ« njĂ« sipĂ«rfaqe rreth 30 ha kullotĂ« dhe pyll. NĂ« operacion morĂ«n pjesĂ« rreth 55 forca nga strukturat operacionale. ËshtĂ« bĂ«rĂ« arrestimi i njĂ« personi tĂ« dyshuar pĂ«r zjarrĂ«vĂ«nie tĂ« qĂ«llimshme.
– NĂ« fshatin IbĂ«, Bashkia TiranĂ«, zjarr ka rĂ«nĂ« nĂ« terreni tĂ« vĂ«shtirĂ« dhe me rrugĂ« tĂ« pakalueshme pĂ«r mjetet zjarrfikĂ«se. NĂ« operacion janĂ« angazhuar: 2 helikopterĂ« tĂ« Forcave tĂ« Armatosura, 6 mjete dhe 25 forca nga struktura operacionale.
– NĂ« fshatin Shetel, Bashkia Shijak, ka rĂ«nĂ« zjarr nĂ« njĂ« sipĂ«rfaqe pyjore. NĂ« vendngjarje janĂ« dislokuar rreth 40 forca nga strukturat operacionale. Priet ndĂ«rhyrje nga ajri.
– Bashkia MalĂ«si e Madhe Ă«shtĂ« aktive vatra nĂ« vendin e quajtur “Rraze Veshtit”. NĂ« operacion pĂ«r izolimin dhe shuarjen e kĂ«saj vatre zjarri janĂ« angazhuar 35 forca nga tĂ« gjitha strukturat operacionale . Terreni Ă«shtĂ« mjaft i vĂ«shtirĂ«, nuk Ă«shtĂ« e mundur te ndĂ«rhyhet me mjete zjarrfikĂ«se.
Në monitorim mbeten vatrat në Fshatin Ulëz, bashkia Mat; në Livadhet e Peladhisë, bashkia Bulqizë; Në Majën e Paliskës, dhe në vendin e quajtur Sashic, bashkia Vlorë; Në fshatin Markat, Bashkia Konispol; Në vendin e quajtur pyjet e Gurakuqit, bashkia Librazhd; Në fshatin Dishnicë, bashkia Korçë; në fshatin Strelcë, bashkia Maliq; Në fshatin Muzhakë, bashkia Skrapar; Në fshatin Konisbaltë, bashkia Dimal; Në fshatin Paftal, bashkia Berat, në zonën e Shpiragut; në fshatin Zgërbonjë, bashkia Poliçan; në vendin e quajtur Gryka e Motinës, mbi fshatin Dragobi, në malin Sukë, fshati Mamëz, bashkia Kukës;
Në operacionet për shuarjen e zjarreve u angazhuan:
– 65 automjete zjarrfikĂ«se,
– 1350 forca operacionale.
– Gjithashtu nĂ« operacionet e ditĂ«s sĂ« djeshme morĂ«n pjesĂ«,
– 5 automjete zjarrfikĂ«se dhe 2 HelikopterĂ« nga Forcat e Armatosura,
– 2 helikopterĂ« hungarezĂ«, si dhe 2 helikopter Canadair tĂ« ofruar nga Mekanizimi i Mbrojtjes Civile Evropiane Kroat dhe Italian, qĂ« operuan nĂ« zonĂ«n e VlorĂ«s.

Sipas informacionit të dërguar nga Instituti i Gjeoshkencave , sot priten reshje të dobëta në qarkun e Shkodrës dhe lokale të dobëta në shumicën e qarqe të vendit.
PĂ«r Zjarret nĂ« pyje: Sot pritet nivel rrezik “I LARTË” nĂ« tĂ« gjitha qarqet. Pritet rrezik “I LARTË” nё zona tё lokalizuara qarku Berat (Veri), qarku DibĂ«r (Jug), qarku Elbasan (PerĂ«ndim), qarku Fier (Lindje), qarku LezhĂ« (Veri), qarku VlorĂ« (Veri).

 

 

/e.t

11 të plagosur në SHBA, një 42-vjeçar i pajisur me thikë godet klientët në supermarket

✇Gazeta Fjala
By: el da
27 July 2025 at 10:55

Një tragjedi ka ndodhur ditën e sotme në shtetin e Miçiganit në SHBA.

Raportohet se një person goditi me thikë disa njerëz në një supermarket duke lënë të paktën njëmbëdhjetë të plagosur.

NjĂ« i dyshuar u arrestua pas incidentit raportoi policia nĂ« rrjetin social ‘X’. Sipas raportimeve tĂ« medias, policia tha se i dyshuari ishte njĂ« 42-vjeçar nga Miçigani.

Besohet se ai veproi i vetĂ«m. Arma ka tĂ« ngjarĂ« tĂ« ketĂ« qenĂ« njĂ« thikĂ«. Nga sulmi pati gjashtĂ« tĂ« plagosur meshkuj dhe pesĂ« femra – tre prej tĂ« cilĂ«ve aktualisht po i nĂ«nshtrohen njĂ« ndĂ«rhyrjeje kirurgjikale.

Një spital në qytet konfirmoi në Facebook se njëmbëdhjetë persona po trajtoheshin. Ende nuk ka informacione konkrete në lidhje me një motiv të mundshëm për krimin./e.t

“Na ke sjellĂ« njĂ« shishe ujĂ« tepĂ«r”/ Ish-shefi i qarkullimit tĂ« VlorĂ«s dhunon kamerierin

✇Gazeta Fjala
By: el da
27 July 2025 at 10:38

Një ngjarje e rëndë ka ndodhur në ambientet e një hoteli në zonën e Skelës, Vlorë, ku një kamarier është dhunuar brutalisht nga një efektiv policie jashtë shërbimit dhe një tjetër person me të kaluar kriminale.

ish shefi i qarkullimit vlore

Sipas pamjeve tĂ« siguruara, dy individĂ«t i janĂ« afruar kamarierit pĂ«r t’i kĂ«rkuar llogari, pasi ky i fundit kishte sjellĂ« nĂ« tavolinĂ« njĂ« shishe uji mĂ« tepĂ«r nga sa ishte porositur. Siç shihet edhe nĂ« video, Ardian Isufi, ish-shef i qarkullimit nĂ« VlorĂ«, Ă«shtĂ« personi qĂ« e prek fillimisht fizikisht tĂ« riun, ndĂ«rsa mĂ« pas dhuna pĂ«rshkallĂ«zohet nga Leart Bino, njĂ« person me precedentĂ« penalĂ«, i cili e godet disa herĂ« kamarierin.

Kamarieri, që po ushtronte detyrën e tij, është detyruar të largohet nga vendi i ngjarjes për të shmangur pasoja më të rënda, pasi sulmuesit po i afroheshin sërish.

Ngjarja ka shkaktuar panik dhe tronditje mes klientëve të pranishëm, përfshirë edhe turistë të huaj, të cilët janë larguar të tmerruar nga skena e dhunës së paprovokuar ndaj një punonjësi shërbimi.

/e.t

Jashtë kontrollit zjarri në Borsh, turistët dhe banorët në panik!

✇Gazeta Fjala
By: el da
27 July 2025 at 09:58

Borshi po përballet me një situatë shumë problematike për shkak të zjarrit që ka dalë jashtë kontrollit.

NdĂ«rhyrjet po bĂ«hen si nga toka, ashtu edhe nga ajri, por flakĂ«t janĂ« pĂ«rhapur me shpejtĂ«si dhe kanĂ« krijuar panik tek turistĂ«t, sidomos gjatĂ« natĂ«s, pasi zjarri i Ă«shtĂ« afruar aksit nacional Vlorë–SarandĂ«.

Gazetari Enrik Mehmeti raporton se ndërhyrja emergjente kërkohet urgjentisht në këtë zonë, ku banorët pretendojnë për neglizhencë nga autoritetet, duke theksuar se duhej të ishte vepruar që në momentet e para, për të shmangur përshkallëzimin e situatës.

Edhe në fshatin Kaninë, situata ishte kritike gjatë natës së kaluar për shkak të një masivi zjarri, por falë angazhimit të forcave zjarrfikëse dhe ndihmës së banorëve, është arritur një përmirësim i ndjeshëm.

 

 

“Ka qenĂ« e mundur qĂ« nĂ« momentet e para tĂ« vihej situata nĂ« kontroll, e pĂ«r pasojĂ« tĂ« shmangej e gjithĂ« kjo gjendje. Forcat zjarrfikĂ«se kanĂ« qenĂ« tĂ« shpĂ«rndara edhe nĂ« zona tĂ« tjera me vatra aktive. BanorĂ«t kanĂ« bashkĂ«punuar me efektivĂ«t nĂ« terren si nĂ« KaninĂ« dhe nĂ« Borsh”, raporton Mehmeti.

Sot pritet një rritje e ndjeshme e erës, çka rrit rrezikun për shtimin e vatrave të reja zjarri dhe vështirëson ndërhyrjen nga ajri./e.t

A po prodhon Rusia më shumë armë se NATO?

✇Gazeta Fjala
By: el da
27 July 2025 at 09:42

Rusia tani “po prodhon tre herĂ« mĂ« shumĂ« municion brenda tre muajsh sesa e gjithĂ« NATO-ja gjatĂ« njĂ« viti”, deklaroi sĂ« fundi sekretari i PĂ«rgjithshĂ«m i NATO-s, Mark Rutte, pĂ«r New York Times.

Radio Evropa e LirĂ« (REL) dhe Conflict Intelligence Team (CIT), analizuan prodhimin e armĂ«ve ruse dhe perĂ«ndimore pĂ«r tĂ« vlerĂ«suar nĂ«se Rusia vĂ«rtet ka njĂ« epĂ«rsi kaq tĂ« madhe tĂ« prodhimit ndaj Shteteve tĂ« Bashkuara dhe aleatĂ«ve tĂ« tij – dhe nĂ« cilat kategori armĂ«sh – artileri, municion, tanke, aeroplanĂ«, raketa, dronĂ« dhe mbrojtje ajrore – secila palĂ« ka epĂ«rsi.

Fakt apo ekzagjerim? Prodhimi i municioneve për artileri të NATO-s dhe Rusisë

Nuk Ă«shtĂ« hera e parĂ« qĂ« Rutte pretendon se Rusia po e tejkalon NATO-n sa i pĂ«rket prodhimit tĂ« artilerisĂ«. NĂ« prill, gjatĂ« njĂ« interviste pĂ«r CBS, ai tha se Rusia “po prodhon katĂ«r herĂ« mĂ« shumĂ« municion sesa e gjithĂ« NATO-ja prodhon pĂ«r njĂ« vit”.

Zyrtarët ukrainas dhe perëndimorë vlerësojnë se Rusia kishte prodhuar rreth 2-2.3 milionë municione për artileri më 2024, një rritje krahasuar me rreth 1.25 milionë të prodhuara më 2022, teksa Moska po investon shumë në zgjerimin e kapaciteteve të saj prodhuese.

NdĂ«rkaq, SHBA-ja planifikon tĂ« rrisĂ« prodhimin e predhave 155-milimetĂ«rshe nĂ« 1.2 milion nĂ« vit deri nĂ« fund tĂ« vitit 2025, teksa Evropa prodhon pothuajse tĂ« njĂ«jtin numĂ«r – vetĂ«m nĂ« fabrikĂ«n Rheinmetall nĂ« Gjermani planifikohen tĂ« prodhohen deri nĂ« 700.000 nĂ« vit – sipas vlerĂ«simeve konservatore.

Prodhimi aktual në SHBA i predhave është 40.000 në muaj, apo pak më pak se gjysmë milioni në vit, që do të thotë se në total, SHBA-ja dhe BE-ja kanë prodhuar rreth 1.7 milion predha këtë vit.

Për të prodhuar tri herë më shumë brenda tre muajve, ashtu siç tha Rutte, fabrikat e Rusisë do të duhej të prodhonin një sasi masive prej 20.5 milionë predhash këtë vit.

Sipas analizĂ«s sĂ« CIT-it, zgjerimet e fabrikave nĂ« Bijsk, Kazan dhe vende tĂ« tjera mund t’i lejojnĂ« RusisĂ« tĂ« prodhojĂ« rreth 4 milionĂ« predha 152-milimetrĂ«she dhe 122-milimetrĂ«she nĂ« vit.

Predhat kanë nevojë për armë

Rusia vazhdon të mbështetet shumë në rezervat e saj të sistemeve të artilerisë të epokës sovjetike për predhat që prodhon, ndërsa numri i obusëve që ka prodhuar ka rënë nga rreth 12.000 më 2022 në mbi 6.000 në mesin e vitit 2024. Sipas analistëve të CIT-it, Rusia prodhon më pak se 100 obusë vetëlëvizës në vit të llojeve Msta-S, Giatsint-K dhe Malva.

NATO ka epërsi të qartë në këtë aspekt: Franca planifikon të prodhojë 144 sisteme të artilerisë CAESAR në vitin 2025, ndërsa Polonia do të dyfishojë prodhimin e AHS Krab në 100 njësi në vit. Sllovakia pritet të prodhojë 40 obusë Zuzana, ndërsa SHBA-ja prodhon çdo vit 216 tuba topash për armët M777.

Armët e rënda

Një aspekt ku Rusia me gjasë ka epërsi janë tanket.

Sikurse artileria, shumica e prodhimit tĂ« saj tĂ« tankeve vjen nga riparimi dhe modernizimi i tankeve sovjetike qĂ« ka nĂ« stoqe. Kjo pĂ«rbĂ«n shumicĂ«n e rreth 1.500 tankeve qĂ«, sipas Christopher Cavoli, ish-komandant i lartĂ« i NATO-s pĂ«r EvropĂ«n, pritet qĂ« Rusia t’ia japĂ« ushtrisĂ« sĂ« saj mĂ« 2025.

MegjithatĂ«, Rusia ka rritur ndjeshĂ«m prodhimin “nga e para” tĂ« tankut tĂ« saj modern T-90M, duke prodhuar rreth 280 nĂ« vit.

Shumica e shteteve nĂ« EvropĂ«, ndĂ«rkaq, prodhojnĂ« shumĂ« pak tanke. Franca nuk ka prodhuar asnjĂ« tank Leclerc qĂ« mĂ« shumĂ« se njĂ« dekadĂ«, ndĂ«rsa Britania ka porositur 148 tanke tĂ« reja Challenger 3, qĂ« pritet t’i dorĂ«zohen deri nĂ« vitin 2030. Gjermania bĂ«n pĂ«rjashtim, pasi prodhon 50 tanke Leopard 2A8 nĂ« vit.

SHBA-ja 109 tanke M1A2 Abrams nĂ« vit – ushtria thotĂ« se kjo shifĂ«r mund tĂ« rritet deri nĂ« 420 nĂ«se Ă«shtĂ« e nevojshme – dhe po ashtu modernizon deri nĂ« 200 modele mĂ« tĂ« vjetra.

Epërsia ajrore

PĂ«rderisa Rusia prodhon mĂ« shumĂ« tanke, SHBA-ja dhe BE-ja ia kalojnĂ« tĂ« paktĂ«n pĂ«r katĂ«r herĂ« MoskĂ«s sa i pĂ«rket prodhimit tĂ« aeroplanĂ«ve luftarakĂ«. Rusia vlerĂ«sohet se mund tĂ« prodhojĂ« 50-60 aeroplanĂ« luftarakĂ« nĂ« vit, pĂ«rfshirĂ« aeroplanĂ« qĂ« mund tĂ« pĂ«rdoren pĂ«r qĂ«llime tĂ« ndryshme sikurse Su-57 dhe bombardues strategjikĂ« sikurse Tu-160M2. PavarĂ«sisht sanksioneve, shteti po prodhon mĂ« shumĂ« aeroplanĂ« se para se tĂ« niste pushtimin e UkrainĂ«s – nĂ« vitin 2018, ushtria ruse kishte pranuar vetĂ«m 36 aeroplanĂ« tĂ« rinj luftarakĂ«.

Megjithatë, prodhimi i NATO-s është shumë më i lartë. Kompania amerikane Lockheed Martin do të dorëzojë mbi 170 aeroplanë luftarakë F-35 këtë vit, përveç dhjetëra aeroplanëve Rafale (Franca), Eurofighter Typhoon (konsorciumi evropian) dhe Gripen (Suedia) që prodhohen nga vendet e BE-së dhe aleatët e tjerë të NATO-s.

Mbrojtja ajrore

Teksa Rusia lëshon breshëri raketash në Ukrainë, dhe dronët ukrainas godasin thellë brenda Rusisë, prodhimi i sistemeve të mbrojtjes ajrore është vendosur në qendër të vëmendjes.

Sipas Military Balance, njĂ« vlerĂ«sim vjetor i kapaciteteve ushtarake nĂ« mbarĂ« botĂ«n, kishte 248 bateri S-400 nĂ« vitin 2024 dhe ka shtuar edhe 18 tĂ« tjera nĂ« vitin 2025, qĂ« nĂ«nkupton njĂ« kapacitet prodhimi prej rreth 36 sistemesh nĂ« vit. Prodhimi i sistemeve tĂ« tjera, si Tor, Buk dhe Pantsir, Ă«shtĂ« mĂ« i vĂ«shtirĂ« pĂ«r t’u vlerĂ«suar, pĂ«r shkak tĂ« mungesĂ«s sĂ« tĂ« dhĂ«nave.

Raytheon prodhon rreth 12 sisteme të mbrojtjes nga raketat Patriot në vit, ndërsa kompania gjermane Diehl planifikon të prodhojë tetë sisteme IRIS-T në vitin 2025, si dhe 800 deri në 1.000 raketa për to çdo vit. NATO gjithashtu prodhon sistemin NASAMS, i zhvilluar nga Norvegjia dhe SHBA-ja, i cili mund të përdorë raketat AIM-120 AMRAAM ose AIM-9X. SHBA-ja prodhon 1.200 përkatësisht 2.500 njësi të secilës raketë në vit.

MegjithatĂ«, mungesa e tĂ« dhĂ«nave tĂ« plota e bĂ«n tĂ« vĂ«shtirĂ« tĂ« pĂ«rcaktohet qartĂ« se sa sisteme dhe raketa tĂ« mbrojtjes ajrore prodhojnĂ« tĂ« dy palĂ«t. Ajo qĂ« Ă«shtĂ« e qartĂ« Ă«shtĂ« se, me UkrainĂ«n dhe RusinĂ« qĂ« vazhdojnĂ« tĂ« pĂ«sojnĂ« goditje nga dronĂ« tĂ« thjeshtĂ«, normat aktuale tĂ« prodhimit nuk mjaftojnĂ« pĂ«r t’i mbrojtur nĂ« mĂ«nyrĂ« efektive nga njĂ« prej tipareve mĂ« tĂ« reja dhe tĂ« qĂ«ndrueshme tĂ« kĂ«saj lufte: dronĂ«t goditĂ«s tĂ« prodhuar nĂ« masĂ« dhe me kosto tĂ« ulĂ«t.

Lufta e dronëve

Sipas Ukrainës, Rusia prodhon çdo muaj afër 5.000 dronë me rreze të gjatë veprimi të llojeve të ndryshme, apo 60.000 në vit. Këtu përfshihen dronët sulmues Geran-2 (versioni rus i dronëve Shahed të Iranit) dhe Gerbera, një dron që nuk ka municion dhe përdoret si dron mashtrues me qëllim që të mbingarkojë sistemet ukrainase të mbrojtjes ajrore.

NATO-ja aktualisht nuk prodhon asnjë dron të krahasueshëm me këta dronë të lirë kamikazë, ndërkaq SHBA-ja ka zgjedhur që të përdorë fluturake pa pilot shumë më të kushtueshëm, sikurse Reaper dhe Global Hawk.

Rusia po ashtu prodhon mbi 200 raketa lundruese dhe balistike në muaj, sipas agjencisë së inteligjencës ushtarake të Ukrainës, duke bërë që prodhimi vjetor të arrijë nga 2.400 deri në 3.000 raketa. SHBA-ja, ndërkaq, vlerësohet se prodhon 700 raketa lundruese të llojit JASSM dhe 500 raketa balistike ATACMS në vit.

Kjo bën që Rusia të ketë epërsi sa i përket dronëve kamikazë dhe lundrues.

Në rast të një lufte mes Rusisë dhe NATO-s, mbrojtja ajrore e NATO-s do të ishte në një pozicion më të mirë për të neutralizuar kërcënimin nga dronët, krahasuar me mbrojtjen ajrore të Ukrainës, e cila ka vuajtur nga mungesa e aeroplanëve luftarakë që nga fillimi i pushtimit, thanë analistët nga CIT.

Teksa Rusia ka përparësi në prodhimin e raketave, mbrojtja e saj ajrore, që shpesh ka vështirësi edhe kundër dronëve të thjeshtë ukrainas, ka gjasa të ketë probleme serioze për të mbrojtur hapësirën ajrore të vendit nga raketat e NATO-s./ REL

Çmimet e bulmetit nĂ« ShqipĂ«ri janĂ« tĂ« katĂ«rtat mĂ« tĂ« shtrenjtat nĂ« EuropĂ«

✇Gazeta Fjala
By: el da
27 July 2025 at 09:39

Pikërisht pas 2019-s, me uljen e TVSH-së së kreditueshme (nga 20% u bë 6%) prej vitit 2020, konsumatori shqiptar e ka blerë qumështin dhe produktet e bulmetit më shtrenjtë sesa shtetasit europianë dhe ballkanas.

Në vitin 2005, çmimet e produkteve të bulmetit në Shqipëri ishin sa 88.6% e mesatares së Bashkimit Europian (mesatarja e vendeve të BE=100) sipas të dhënave të Eurostat.

Kjo tregon se në atë periudhë, produktet e bulmetit në Shqipëri ishin më të lira se në shumicën e vendeve të BE-së. Një produkt që kushtonte 100 lekë në Europë, në Shqipëri blihej me 88.6 lekë. Eurostat e llogarit indeksin, sipas barazisë së fuqisë blerëse.

Në vitin 2000, pas ndryshimeve në skemën e TVSH-së, çmimet në Shqipëri filluan të tejkalojnë mesataren europiane, duke arritur në 104.9%, ose 4.9% më shtrenjtë se mesatarja e Europës.

Bulmeti u shtrenjtua vazhdimisht duke arritur në 131.5% të mesatares së BE-së në vitin 2024. Kjo do të thotë se për 2024, çmimet për qumësht, djathë dhe vezë në Shqipëri janë 31,5% më të larta se mesatarja europiane.

Sipas renditjes sĂ« Eurostat, ShqipĂ«ria Ă«shtĂ« e katĂ«rta nĂ« EuropĂ« pĂ«r çmimet mĂ« tĂ« shtrenjta tĂ« treguesit “qumĂ«sht, djathĂ« dhe vezĂ«â€, pas IrlandĂ«s (171.7%), ZvicrĂ«s (147.2%), NorvegjisĂ« (132%). NĂ« vitin 2024, ShqipĂ«ria renditet nĂ« krye tĂ« vendeve me çmimet mĂ« tĂ« larta tĂ« bulmetit nĂ« rajon, duke tejkaluar shtete si GreqinĂ« (130.5%) BullgarinĂ« (125.7%), Malin e Zi (96.7%), KosovĂ«n me 98.6 (PĂ«r KosovĂ«n tĂ« dhĂ«nat janĂ« pĂ«r vitin 2022).

Për më tepër, çmimet në Shqipëri janë më të larta edhe se në disa vende me ekonomi më të zhvilluar si Italia (105%) dhe Austria (102.8%). Në Europë, çmimet më të lira të bulmetit janë në Sllovaki (86% e mesatares së BE-së), Poloni (89.8%) dhe Maqedonia e Veriut (91.2%).

Pse në Maqedoninë e Veriut, bulmeti është ndër më të lirët në Europë

Ndryshe nga Shqipëria, në Maqedoninë e Veriut, skema e subvencionimit të prodhuesve të qumështit mbështet financiarisht fermerët në dy drejtime, si për krerët e lopëve edhe për qumështin e prodhuar. Për  vitin 2025, skema përfshin pagesa për çdo litër qumështi të dorëzuar, për çdo lopë të mbajtur në fermë, si dhe një subvencion për viçat femra. Konkretisht, fermerët për çdo litër qumësht të prodhuar marrin 9.7 cent euro.

Nëse fermeri prodhon, për shembull, 6,000 litra në vit, kjo përkthehet në dhënie subvencionesh në masën 583 euro. Për krerë lopësh, skema parashikon dhe dhënien e 130 eurove për krerë. Në zonat malore apo me kushte më të vështira prodhimi, këtyre pagesave u shtohet një bonus prej 15%.

Gjithashtu, për të nxitur rigjenerimin e tufës dhe rritjen e kapaciteteve të prodhimit, aplikohet edhe dhënie subvencionimi për viçat fermerë. Masa e subvencionit  shkon 48.7 euro për krerë.

Në Shqipëri fermerët e fermave të lopëve përfitojnë vetëm një subvencion prej 10,000 lekë apo 95 euro për krerë lopë, si dhe dhënien e naftës falas për tokat e mbjella, por që nuk arrijnë të adresojnë problematikën me rritjen e kostos prodhuese të qumështit.

Për ekspertët e bujqësisë vlerësohet se politikat mbështetëse të subvencioneve që aplikon Maqedonia e Veriut janë më gjithëpërfshirëse dhe të lidhur direkt me prodhimin e qumështit, ndërsa Shqipëria ka ende një model të kufizuar subvencionesh.

Skemë për kompensimi 10% të TVSh-së te fermeri, gati projektligji

Pas pĂ«rfundimit tĂ« aksionit tĂ« nisur pĂ«r kontrollin e tregtimit me faturĂ« tĂ« produkteve blegtorale prej fermerit drejt pĂ«rpunuesve dhe grumbulluesve qeveria po synon tĂ« rikthejĂ« skemĂ«n e kompensimit tĂ« TVSH-sĂ« pĂ«r fermerĂ«t. “Monitor” mĂ«son se qeveria ka gati projektligjin pĂ«r rimbursimin e TVSh-sĂ« te fermeri. Masa e propozuar e kompensimit do tĂ« jetĂ« 10%.

Projektligji pritet të miratohet dhe të zbatohet vitin e ardhshëm, si pjesë e një reforme më të gjerë për formalizimin e zinxhirit agroushqimor dhe uljen e kostove për prodhuesit vendas. Deri tani, në rang vendi, rezultojnë të regjistruar 100 mijë fermerë të pajisur me NIPT që kanë të drejtë të shesin te përpunuesi, grumbulluesi apo supermaketet produktet e veta, pa faturë TVSH-je, por nëpërmjet autofaturës që plotësohet prej blerësit.

Pas heqjes së skemës së TVSH-së së rimbursueshme që përfitohej nga përpunuesit, kurse fermeri përfitonte tregtimin e produkteve me çmim të leverdishëm, u rrit kostoja e prodhimit, sepse TVSH-ja e paguar nuk kreditohet më dhe bëhet pjesë e kostos së lëndës së parë.

Deri në vitin 2017, rimbursimi i TVSH-së për përpunuesit ishte 20%, çka do të thotë se p.sh,. për çdo blerje të qumështit me faturë tatimore nga fermeri, përpunuesi mund të kreditonte këtë vlerë në TVSH-në e zbritshme.

Kjo skemë e bënte ekonomikisht të leverdishme blerjen edhe me çmim të lartë për fermerin dhe siguronte marzh të qëndrueshëm fitimi për industrinë. Nga viti 2019 deri në vitin 2022, skema ndryshoi. TVSH-ja në blerje (nga fermerët) u ul në 6%. Ndërsa TVSH-ja në shitje e produkteve të bulmetit mbeti 20%. Kjo krijoi  pabarazi fiskale, pasi industria paguante më shumë në dalje sesa kreditonte në hyrje.

Skema e TVSH-së së kreditueshme u hoq plotësisht në vitin 2022, duke vendosur 0% TVSH të zbritshme për blerjet e qumështit nga fermerët. Shoqata e Industrisë së Përpunuesve të Qumështit propozoi që skema të harmonizohej me praktikat e rajonit, ku TVSH-ja e blerjes dhe e shitjes të unifikohej në 6% ose 9%, për të shmangur pabarazitë tatimore.

Skema e vjetër të zëvendësohej me një mekanizëm neutral fiskal, jo penalizues për përpunuesin. Ky propozim nuk u pranua nga Ministria e Financave në buxhetin e vitit 2022. Në vend të rimbursimit të TVSH-së, qeveria aplikoi subvencione direkte deri në 10,000 lekë për krerë bagëtie/lopë për fermerët.

Në atë kohë, përpunuesit theksuan se skema e subvencioneve nuk do të ketë efekt të drejtpërdrejtë në uljen e kostos së lëndës së parë për industrinë. Nuk garanton formalizimin, sepse nuk është e lidhur me volumin real të qumështit të shitur. Ndryshe nga rajoni, ku subvencionet jepen për litër qumësht të prodhuar e dorëzuar, në Shqipëri mungon kjo logjikë e orientuar drejt prodhimit të formalizuar./Monitor

Ndërhyrje restauruese në Kishën e Shpërfytyrimit në Herbel

✇Gazeta Fjala
By: el da
27 July 2025 at 09:19

Një nga monumentet më të veçanta të trashëgimisë sonë kulturore po i nënshtrohet një procesi të kujdesshëm restaurimi nga Instituti Kombëtar i Trashëgimisë Kulturore.

Specialistët e IKTK-së po punojnë për restaurimin e Kishës së Shpërfytyrimit në Herbel, të Dibrës.
Punimet përfshijnë ndërhyrje strukturore në themele, restaurimin e fasadave të dëmtuara, riparimin e çarjeve, restaurimin e dyshemesë me pllaka guri dhe ruajtjen e elementeve të vjetra të tavanit.

Kisha e Shpërfytyrimit, i përket Mesjetës së Hershme dhe është e kulturës bizantine. Kisha ndodhet në jugperëndim të fshatit Herbel, në një kodër të lartë.

Ka ndërtim të thjeshtë, pronaus-abside. Absida trefaqeshe i takon parapushtimit turk dhe shërben si altar. Në mes të absidës gjendet një dritare e ngushtë dhe e lartë.

Muratura është me gur gëlqeror e lidhur me llaç gëlqereje dhe tulla. Tullat janë të vendosura mes gurëve dhe mes rreshtave.

Kjo kishë është shpallur Monument Kulture që në vitin 1970, shkruan atsh./e.t

Kosovë, Kuvendi nuk konstituohet as në përpjekjen e fundit

✇Gazeta Fjala
By: el da
27 July 2025 at 09:09

Nuk konstituohet Kuvendi i Kosovës as në përpjekjen e fundit, në seancën që u thirr për ora 22:00.

Sërish u tentua të votohet komisioni për mbikëqyrjen e votimit te fshehtë.

PDK, LDK, AAK dhe Lista Serbe refuzuan tĂ« votojnĂ« dhe i bĂ«nĂ« kĂ«rkesĂ« kryesuesit tĂ« seancĂ«s Avni Dehari t’i kthehet votimit tĂ« hapur. Dehari sĂ«rish nuk lejoi pĂ«rfaqĂ«suesit e partive deri dje nĂ« opozitĂ« qĂ« tĂ« flisnin nga foltorja.

Nga ora 00:00 e datës 27 korrik hyn në fuqi masa që pezullon vendimmarrjen e Kuvendit deri me 8 gusht./e.t

Holanda ndalon përdorimin e smartfonëve në shkolla/Nxënësit më të përqendruar dhe socialë

✇Gazeta Fjala
By: el da
27 July 2025 at 08:56

Smartphonet shpërqendrojnë dhe ndikojnë negativisht në rezultatet shkollore. Kjo është një çështje e nxehtë që nuk njeh kufij dhe që ka bërë që Holanda të ndërmarrë një hap drastik, ndalimin e plotë të përdorimit të celularëve në shkolla.

Përfitimet janë të qarta, të qëndruarit larg pajisjeve elektronike gjatë mësimit apo edhe gjatë pushimeve sjell efekte pozitive jo vetëm në përvetësimin e dijes, por edhe në aspektin social.

Ky ndryshim i madh është bërë i mundur nga udhëzimet e reja të miratuara nga Ministria e Arsimit në janar 2024, të cilave tashmë i janë përshtatur shumica e shkollave në vend. Sot, afro dy të tretat e shkollave të mesme holandeze i kërkojnë nxënësve të lënë telefonat në shtëpi. Në disa shkolla, celularët vendosen në dollapë të posaçëm dhe qëndrojnë aty deri në fund të ditës shkollore.

Sipas intervistave të zhvilluara nga Instituti Kohnstamm, 75% e nxënësve thonë se përqendrohen më lehtë në mësim ose në detyra, ndërsa 59% raportojnë përmirësim të klimës në klasë dhe të marrëdhënieve me bashkëmoshatarët. Pa telefon në duar, të rinjtë flasin më shumë mes tyre, debatojnë, luajnë, lëvizin, shohin njëri-tjetrin në sy dhe lexojnë më shumë libra. Efektet pozitive ndihen edhe në luftën kundër bullizmit.

Disa nxënës tregojnë se edhe pasi kthehen në shtëpi, kanë më shumë dëshirë të ndërveprojnë me njerëzit përreth sesa të kontrollojnë njoftimet në telefon.

“Tani qĂ« nuk mund tĂ« bĂ«sh mĂ« njĂ« foto fshehurazi dikujt nĂ« klasĂ« dhe ta shpĂ«rndash nĂ« njĂ« grup WhatsApp, Ă«shtĂ« rritur ndjesia e sigurisĂ« sociale“, thotĂ« doktori Alexander Krepel, studiues nĂ« Kohnstamm Instituut.

Por Holanda nuk Ă«shtĂ« e vetmja qĂ« po vepron kundĂ«r pĂ«rdorimit tĂ« celularĂ«ve nĂ« shkolla. Franca ishte ndĂ«r tĂ« parat, duke ndaluar pĂ«rdorimin e telefonave pĂ«r nxĂ«nĂ«sit nga mosha 11 deri nĂ« 15 vjeç qĂ« nĂ« vitin 2018. PĂ«r fĂ«mijĂ«t mĂ« tĂ« vegjĂ«l, ndalimi ka qenĂ« gjithmonĂ« absolut. Nga viti i ardhshĂ«m shkollor, Franca do ta ashpĂ«rsojĂ« mĂ« tej masĂ«n: nxĂ«nĂ«sit nuk do tĂ« lejojnĂ« vetĂ«m tĂ« mos i pĂ«rdorin, por do t’i dorĂ«zojnĂ« telefonat nĂ« dollapĂ« tĂ« posaçëm tĂ« administruar nga mĂ«suesit, pĂ«r t’i marrĂ« sĂ«rish vetĂ«m nĂ« fund tĂ« ditĂ«s.

Kjo vjen pas njĂ« periudhe prove tĂ« quajtur “pushimi dixhital”, nĂ« tĂ« cilĂ«n morĂ«n pjesĂ« rreth njĂ«qind shkolla franceze gjatĂ« gjashtĂ« muajve tĂ« fundit.

Një studim i Universitetit të Birmingham mbi 1.227 nxënës në 30 shkolla, i publikuar në revistën Lancet, thekson se ndalimi i telefonave në shkollë nuk mjafton. Për të pasur një ndikim të qartë në mirëqenien mendore dhe fizike të adoleshentëve, është e nevojshme të kontrollohet edhe koha që kalojnë në rrjete sociale pas mësimit dhe në shtëpi.

NĂ« MbretĂ«rinĂ« e Bashkuar, 90% e shkollave ndalojnĂ« pĂ«rdorimin e telefonave nĂ« klasĂ«, por 79% e lejojnĂ« qĂ« nxĂ«nĂ«sit t’i mbajnĂ« me vete. NjĂ« raport i UNESCO-s i vitit 2024 vĂ«ren se edhe njĂ« shpĂ«rqendrim i vogĂ«l nga telefoni kĂ«rkon tĂ« paktĂ«n 20 minuta qĂ« njĂ« nxĂ«nĂ«s tĂ« rifitojĂ« pĂ«rqendrimin e mĂ«parshĂ«m – njĂ« kohĂ« qĂ« nĂ« epokĂ«n e mbingarkesĂ«s sĂ« stimujve nuk Ă«shtĂ« aspak e vogĂ«l.

Në Spanjë, rajoni Castilla y León ka ndaluar celularët në shkolla që nga viti 2007, dhe pjesa më e madhe e vendit është përshtatur me këtë praktikë.

Sakaq, në Itali, ministri i Arsimit Giuseppe Valditara ka parashikuar ndalimin e telefonave në shkollat fillore dhe të mesme dhe ka nënshkruar një qarkore që do ta zgjerojë këtë ndalim edhe për shkollat e mesme të larta nga viti shkollor 2025/2026. Ministri ka cituar disa herë raportin e OECD, sipas të cilit 17% e adoleshentëve ndihen të shqetësuar dhe të stresuar kur u hiqen pajisjet dixhitale, një simptomë që ngjan me ato të varësisë./E.T

Sa fiton një ushtar rus që shkon në frontin e luftës?

✇Gazeta Fjala
By: el da
27 July 2025 at 08:54

Nga raportimet më të fundit të mediave ndërkombëtare, ushtarët rusë që pranojnë të luftojnë në frontin e Ukrainës mund të fitojnë deri në 5.2 milionë rubla në vit, ose mbi 51 mijë euro.

Kjo shumë përfshin pagën mujore, bonuse shtetërore, si dhe një bonus nënshkrimi prej 1.9 milionë rubla (rreth 18.500 euro).

Këto shifra vijnë në një kohë kur ekonomia ruse po përballet me sfida serioze dhe paga mesatare mujore në vend është vetëm rreth 860 euro, ndërsa minimumi jetik është më pak se 200 euro.

Kjo e bën shërbimin ushtarak një nga alternativat më tërheqëse për burrat nga rajonet e varfra të Rusisë, përfshirë Siberinë, Dagestanin dhe pjesë të Kaukazit, raporton forbes.

Pas shpalljes së mobilizimit të pjesshëm në vitin 2022, autoritetet ruse kanë intensifikuar përpjekjet për rekrutim. Qeveritë rajonale dhe federale bashkëfinancojnë bonuse për të nxitur nënshkrimin e kontratave.

Vetëm në Moskë, gjatë dhjetë ditëve të para të prillit 2025, janë nënshkruar 993 kontrata, krahasuar me 499 në mars dhe 341 në janar, sipas të dhënave të publikuara nga mediat lokale.

Në disa rajone, pagat e mësuesve apo punonjësve civilë janë nën 450 euro në muaj, duke bërë që një vit në frontin ukrainas të ofrojë mundësi fitimi që përndryshe do të kërkonin më shumë se një dekadë punë në civil.

Ekspertët ushtarakë dhe analistët politikë paralajmërojnë se ky problem financiar nuk përkthehet në siguri për jetën e ushtarëve, shumë prej të cilëve përfundojnë në situata të rrezikshme dhe me humbje të mëdha njerëzore. Megjithatë, për shumë familje ruse, rreziku për jetën duket më pak i frikshëm se varfëria e përditshme. /e.t

Tarifat doganore, sot takimi kyç mes Trump dhe von der Leyen!

✇Gazeta Fjala
By: el da
27 July 2025 at 08:37

PĂ«rveç ndonjĂ« surprize tĂ« madhe, sot Donald Trump dhe Ursula von der Leyen do tĂ« vendosin nĂ« 15% tarifĂ«n doganore mbi mallrat evropiane tĂ« eksportuara nĂ« Shtetet e Bashkuara. TeknikĂ«t e Komisionerit të BE-sĂ« pĂ«r TregtinĂ«, Maros Sefcovic, kĂ«rkojnĂ« qĂ« tĂ« unifikohet nĂ« 15% edhe taksa aktuale prej 50% mbi çelikun dhe aluminin, si dhe ajo prej 27,5% mbi automjetet. Ursula von der Leyen do t’i thotĂ« Trump-it se evropianĂ«t janĂ« tĂ« gatshĂ«m tĂ« blejnĂ« mĂ« shumĂ« gaz tĂ« lĂ«ngshĂ«m dhe mĂ« shumĂ« armĂ« “Made in USA”. Por lideri i ShtĂ«pisĂ« sĂ« BardhĂ« do tĂ« pĂ«rgjigjet: mirĂ«, por kjo nuk mjafton.

ÇfarĂ« kĂ«rkojnĂ« amerikanĂ«t?

Kërkesat janë të shumta, por dy janë kryesoret:

E para, evropianĂ«t duhet tĂ« angazhohen tĂ« blejnĂ« gjysmĂ«pĂ«rçuesit (chipet), komponentĂ« elektronikĂ« tĂ« domosdoshĂ«m pĂ«r pothuajse tĂ« gjitha sektorĂ«t industrialĂ«, vetĂ«m nga furnizuesit amerikanĂ« – jo nga Kina e as nga Tajvani. Nuk Ă«shtĂ« aspak e sigurt nĂ«se kapaciteti prodhues i SHBA-ve mund tĂ« pĂ«rmbushĂ« gjithĂ« kĂ«rkesĂ«n e Kontinentit tĂ« VjetĂ«r, por pĂ«r administratĂ«n Trump kjo Ă«shtĂ« çështje parimi: “jeni aleatĂ«t tanĂ«, nuk mund tĂ« merrni materiale potencialisht tĂ« ndjeshme nga Kina ose vende tĂ« tjera, duhet t’i merrni nga ne”.

Tema tjetĂ«r Ă«shtĂ« ajo e sektorit digjital, e cila rrezikon tĂ« minojĂ« çdo marrĂ«veshje, pasi debati teknik po shndĂ«rrohet nĂ« njĂ« çështje thelbĂ«sore politike si pĂ«r Uashingtonin, ashtu edhe pĂ«r EvropĂ«n. Duhet kujtuar fjala e zĂ«vendĂ«spresidentit amerikan J.D. Vance nĂ« KonferencĂ«n pĂ«r SigurinĂ« nĂ« Mynih nĂ« shkurtin e kaluar, ku ai tha se “Evropa po e mbyt lirinĂ« e shprehjes”.

Beteja për rregullat digjitale

Amerikanët kërkojnë që të shfuqizohet një pjesë e legjislacionit evropian në këtë fushë. Konkretisht, ata duan që të ndryshohet, ose më mirë të anulohet, Rregullorja për Tregjet Digjitale (Digital Market Act), e cila ka lejuar të hetohen praktikat e kompanive si Google dhe Apple. Por mbi të gjitha, Uashingtoni kundërshton rregullat për moderimin e përmbajtjeve online dhe mbrojtjen e përdoruesve të garantuara nga Rregullorja për Shërbimet Digjitale (Digital Services Act).

Sipas Vance, kĂ«to kufizime jo vetĂ«m qĂ«, nĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ«, nuk mbrojnĂ« lirinĂ« e shprehjes, por pengojnĂ« biznesin e platformave amerikane, nga “X” e Elon Musk deri te “Meta” e Mark Zuckerberg. Madje, kĂ«to kufizime pengojnĂ« dhe pĂ«rhapjen e njĂ« propagande tĂ« pakontrolluar, si ajo e militantĂ«ve tĂ« Trump-it.

Problemi është se shumica e qeverive të BE-së dhe eurodeputetëve i konsiderojnë këto rregulla të panegociueshme. Nëse hiqen, bie edhe marrëveshja.

Kompromisi i mundshëm

Sipas burimeve evropiane, Komisioni po punon për një zgjidhje kompromisi: rregulloret nuk do të ndryshohen, por mund të lehtësohet zbatimi i tyre. Po shihet deri ku mund të shkohet, për të kënaqur Uashingtonin pa humbur mbështetjen e Parlamentit Evropian, e cila është e nevojshme për miratimin e çdo marrëveshjeje tregtare.

Diplomacitë dhe bizneset në lëvizje

Ndërkohë, po angazhohen edhe kompanitë dhe diplomacitë e vendeve të veçanta. Do të jetë e rëndësishme të identifikohen kategoritë e produkteve që mund të përjashtohen nga tarifat, ose të preken më lehtë.

Më pas do të tentohet të zbuten dëmet duke arritur marrëveshje me importuesit amerikanë. Një rast konkret është tregtia e verërave dhe specialiteteve të tjera agro-ushqimore. Prodhuesit italianë dhe shpërndarësit amerikanë mund të ndajnë mes tyre barrën e tarifave, në mënyrë që kostoja të mos transferohet plotësisht te çmimet, duke larguar kështu konsumatorët./ Corriere della Sera

“TĂ« shpĂ«tosh jetĂ« duke rrezikuar jetĂ«n tĂ«nde”/ MirĂ«njohje pĂ«r tĂ« gjithĂ« efektivĂ«t

✇Gazeta Fjala
By: el da
27 July 2025 at 08:30

Përmes një postimi në Facebook këtë mëngjes, Kryeministri Edi Rama ka shprehur mirënjohjen dhe respektin e tij për të gjithë efektivët e angazhuar në përballimin e situatës së vështirë të zjarreve që kanë përfshirë vendin.

“MIRËMËNGJES dhe me falĂ«nderimin me respekt pĂ«r çdo efektiv tĂ« Forcave tĂ« Armatosura e tĂ« PolicisĂ« sĂ« Shtetit po ashtu, me njĂ« veçim plot admirim pĂ«r shefin e policisĂ« sĂ« DelvinĂ«s, Agim Troci qĂ« shpĂ«toi jetĂ« duke rrezikuar tĂ« tijĂ«n, si edhe zjarrfikĂ«s, forca tĂ« UrgjencĂ«s KombĂ«tare e tĂ« Emergjencave Civile, tĂ« cilĂ«n janĂ« nĂ« gatishmĂ«ri nĂ« kĂ«tĂ« kohĂ« tĂ« vĂ«shtirĂ« zjarresh nĂ« gjithĂ« EuropĂ«n Mesdhetare, ju uroj tĂ« diel tĂ« mbarĂ«â€, shkruan Rama.

Ndërkohë situata paraqitet dramatike në disa vatra aktive, në Borsh, Piqeras dhe Sasaj ku duket se zjarret kanë dalëjahsë kontrollit.

Ministri i Mbrojtjes njoftoi pak më parë se ka rinisur aksioni nga ajri për vënien në kontroll të flakëve, ndërsa janë evakuuar 40 banorë.

 

 

/e.t

Sir Walter Raleigh sjell duhanin e parë nga Virxhinia në Angli

✇Gazeta Fjala
By: Leonard Veizi
27 July 2025 at 08:20

Në vitin 1586, eksploruesi dhe oborrtari anglez Sir Walter Raleigh solli në Angli duhanin e parë nga kolonitë e Virxhinias, duke shënuar fillimin e një zakoni që do të ndryshonte jo vetëm zakonet e shoqërisë evropiane, por edhe historinë globale të konsumit dhe industrisë.

Duhani, tashmë i përdorur prej shekujsh nga popujt indigjenë të Amerikës, kishte filluar të tërhiqte vëmendjen e europianëve që prej eksplorimeve të para spanjolle dhe portugeze. Por ishte Raleigh ai që e përhapi dhe e bëri të modës pirjen e duhanit në oborrin mbretëror të Anglisë, duke e prezantuar atë si një simbol të sofistikimit dhe prestigjit aristokratik.

Në dekadat dhe shekujt që pasuan, përdorimi i duhanit u përhap me shpejtësi në të gjithë Evropën dhe më tej. Fillimisht u konsumua në formë gjetesh për tymosje apo përtypsh, por me avancimin e teknologjisë, veçanërisht pas Revolucionit Industrial, prodhimi masiv i cigares e bëri duhanin të lirë, të përballueshëm dhe jashtëzakonisht të popullarizuar në shtresat e gjera të shoqërisë.

PĂ«r pjesĂ«n mĂ« tĂ« madhe tĂ« shekullit XX, duhani nuk ishte thjesht njĂ« zakon personal – ai u kthye nĂ« njĂ« industri gjigante me ndikim tĂ« madh ekonomik, kulturor dhe politik. Reklamat e duhanit dominojnĂ« mediat, ndĂ«rsa pirja e tij shfaqej si simbol viriliteti, bukurie apo rebelimi.

MegjithatĂ«, entuziazmi pĂ«r tĂ« u zbeh me zbulimet shkencore tĂ« viteve 1950–1960, kur filluan tĂ« publikoheshin rezultatet e para tĂ« studimeve qĂ« lidhnin konsumimin e duhanit me sĂ«mundje tĂ« rĂ«nda si kanceri i mushkĂ«rive, sĂ«mundjet e zemrĂ«s dhe bronkiti kronik. MĂ« pas, nĂ« shumĂ« vende, filluan fushatat ndĂ«rgjegjĂ«suese, paralajmĂ«rimet shĂ«ndetĂ«sore nĂ« paketimet e cigareve dhe kufizimet e reklamimit.

PĂ«r mĂ« shumĂ« se katĂ«r shekuj, duhani ka qenĂ« njĂ« produkt qĂ« ka shkaktuar varĂ«si, pasuri, sĂ«mundje dhe debat. Historia e tij fillon me njĂ« udhĂ«tim kolonial dhe pĂ«rfundon nĂ« qendĂ«r tĂ« njĂ« prej pĂ«rballjeve mĂ« tĂ« mĂ«dha mes industrisĂ« dhe shĂ«ndetit publik. Dhe gjithçka nisi nĂ« vitin 1586, kur Sir Walter Raleigh e solli pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« nĂ« brigjet e Anglisë  njĂ« erĂ« tĂ« re, me aromĂ« tymi.

PĂ«rgatiti: L.Veizi

❌
❌