Ish-ndihmësi i sekretarit amerikan të Shtetit, Daniel Fried, thotë se, edhe nëse administrata e presidentit amerikan, Donald Trump, nuk është plotësisht e fokusuar te Kosova tani, është e rëndësishme të vazhdohet dialogu dhe të kërkohen aleatë brenda saj.
âĂshtĂ« e dobishme tĂ« fillosh tĂ« krijosh kontakte dhe zakone komunikimi pĂ«r kur tĂ« vijĂ« momentiâ, thotĂ« ai nĂ« njĂ« intervistĂ« pĂ«r Radion Evropa e LirĂ«.
Fried e shoqëroi presidenten e Kosovës, Vjosa Osmani, në disa takime që zhvilloi javën e kaluar në SHBA.
I pyetur të komentojë deklaratat e saj se Trump ka parandaluar së voni një përshkallëzim të situatës nga Serbia në Kosovë, Fried thotë se nuk i di detajet.
ââŠpor Ă«shtĂ« gjithmonĂ« e mirĂ« si taktikĂ« tâia atribuosh meritat administratĂ«s Trumpâ, thotĂ« ai.
Në intervistën dhënë REL-it, Fried flet edhe për ngërçin në Kuvendin e Kosovës, zhvillimin e marrëdhënieve ekonomike mes Kosovës dhe SHBA-së e të tjera.
Radio Evropa e Lirë: Zoti Fried, do të doja ta filloja këtë intervistë duke ju pyetur për krizën politike që po vazhdon në Kosovë. Tash e tre muaj, vendi është pa Kuvend funksional. Partia fituese në zgjedhje, Lëvizja Vetëvendosje, këmbëngul në kandidaten e saj për kryeparlamentare dhe në votim të fshehtë. Partitë që ishin në opozitë, kundërshtojnë.
Si e shihni këtë ngërç politik në aspektin e funksionimit demokratik dhe të përgjegjësisë institucionale?
Daniel Fried: Si amerikan, nuk jam nĂ« pozitĂ« tĂ« filloj tâi kritikoj kosovarĂ«t pĂ«r vĂ«shtirĂ«sitĂ« dhe mosfunksionimin politik. Mjafton ta shikoni Uashingtonin kĂ«to ditĂ«âŠ
UnĂ« mendoj se Kosova ka nevojĂ« pĂ«r njĂ« qeveri funksionale, por i duhet edhe aftĂ«si pĂ«r tâu pĂ«rballur me sfidat e saj nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« qĂ«ndrueshme dhe energjike.
Ngërçi i zgjatur politik nuk është problem në vetvete, për aq kohë sa zgjidhet me formimin e një qeverie që mund ta bëjë punën e vet.
Pra, nuk jam i alarmuar nga problemet aktuale, por Qeveria e ardhshme e KosovĂ«s duhet tĂ« jetĂ« e aftĂ« tĂ« bashkĂ«punojĂ« me SHBA-nĂ«, Bashkimin Evropian dhe tĂ« pĂ«rballet me sfidat e brendshme â pĂ«rtej problemeve qĂ« ka me SerbinĂ«.
NgĂ«rçi politik sâĂ«shtĂ« problem, nĂ«se formohet njĂ« qeveri funksionale
Radio Evropa e Lirë: Në një ngërç kaq të zgjatur institucional, si do të dukej një kompromis i përgjegjshëm?
Daniel Fried: UnĂ« jam amerikan, jam i huaj. Nuk kam besuar kurrĂ« se tĂ« huajt duhet tâu diktojnĂ« aktorĂ«ve politikĂ« nĂ« KosovĂ« se çfarĂ« duhet tĂ« bĂ«jnĂ«.
Këtë qëndrim e kam jo vetëm për Kosovën, por më përgjithësisht për vendet e rajonit.
Si amerikanë, ne duhet vetëm të kërkojmë që të respektohen rregullat dhe të respektohet demokracia. Qeveria që do të formohet nga ky proces, duhet të jetë funksionale dhe e aftë të marrë vendime.
UnĂ« nuk do tâu them politikanĂ«ve tĂ« KosovĂ«s se çfarĂ« duhet tĂ« bĂ«jnĂ«. Ajo qĂ« ka rĂ«ndĂ«si, Ă«shtĂ« qĂ« nĂ« fund tĂ« kĂ«tij procesi tĂ« dalĂ« njĂ« qeveri qĂ« mund tĂ« funksionojĂ« â kjo Ă«shtĂ« thelbĂ«sore pĂ«r mua.
Radio Evropa e Lirë: Tani që presidenti amerikan, Donald Trump, është në mandatin e tij të dytë, si do ta vlerësonit nivelin e interesimit dhe angazhimit të administratës së tij në Ballkanin Perëndimor, dhe veçanërisht ndaj Kosovës?
Daniel Fried: Administrata Trump ka një vëmendje të kufizuar ndaj çështjeve të jashtme në përgjithësi, sepse shumë pozita të rëndësishme në Departamentin e Shtetit dhe në Këshillin e Sigurisë Kombëtare, thjesht nuk janë të plotësuara.
Ajo Ă«shtĂ« aktive nĂ« UkrainĂ«, pĂ«r shembull. Ndaj, Ă«shtĂ« e pamundshme pĂ«r tĂ« â pĂ«r shkak tĂ« mungesĂ«s sĂ« burimeve dhe personelit tĂ« mjaftueshĂ«m â tĂ« merret me çështje si Kosova, ose pĂ«rkeqĂ«simi i demokracisĂ« nĂ« Gjeorgji.
Administrata Trump po merret edhe me çështjen e tarifave dhe luftërat e mundshme tregtare, ndërsa çështjet në Ballkanin Perëndimor, fatkeqësisht, marrin vëmendje të herëpashershme.
Dhe, mos harroni, në rrethin e Trumpit kishte njerëz që dukeshin të interesuar për marrëdhëniet dhe biznesin me Serbinë, në mënyra shqetësuese për mua.
Ideja e ndërtimit të hoteleve apo diçka e tillë më ka shqetësuar, sepse tregonte për një interes komercial afatshkurtër, në vend të një interesi strategjik afatgjatë.
Në këtë aspekt, ndoshta është më mirë që administrata Trump të mos jetë shumë e angazhuar në Ballkanin Perëndimor, sepse nuk do të donim që kjo përpjekje të shkonte në drejtim të gabuar. Mendoj se e kuptoni saktësisht se për çfarë po flas.
Interesat strategjike në Ballkan nuk duhet të zëvendësohen me përfitime personale
Radio Evropa e Lirë: A mund të na shpjegoni më shumë për lexuesit tanë?
Daniel Fried: Ka pasur raporte se disa persona të lidhur me Trumpin dhe familjen e tij ishin të interesuar për një projekt hotelier në Beograd.
Nuk ka asgjĂ« tĂ« keqe nĂ« projektet e hoteleve nĂ« Beograd, por Ă«shtĂ« shumĂ« problematike nĂ«se interesi pĂ«r kĂ«to projekte i bĂ«n Shtetet e Bashkuara tâi harrojnĂ« interesat strategjike nĂ« Ballkanin PerĂ«ndimor dhe tĂ« bĂ«jnĂ« ndonjĂ« marrĂ«veshje tĂ« dyshimtĂ« me SerbinĂ«.
Kjo do ta pengonte qĂ«llimin tonĂ« strategjik: qĂ« tĂ« gjitha vendet e Ballkanit PerĂ«ndimor tĂ« ecin drejt EvropĂ«s dhe anĂ«tarĂ«simit nĂ« komunitetin evropian dhe transatlantik, dhe tĂ« mos mbeten tĂ« ngujuara nĂ« njĂ« nostalgji pĂ«r perandoritĂ« e humbura, qĂ« nuk do tĂ« kthehen mĂ« â ashtu si nuk do tĂ« kthehen as gjyshĂ«rit e tyre tĂ« ndjerĂ«.
Radio Evropa e LirĂ«: Pra, mendoni se Ă«shtĂ« mĂ« mirĂ« tĂ« mos angazhohen sesa tĂ« angazhohen nĂ« drejtim tĂ« gabuar â siç thatĂ«âŠ
Daniel Fried: Po, por mĂ« sĂ« miri Ă«shtĂ« tĂ« angazhohen nĂ« drejtim tĂ« duhur. Edhe ky ishte mesazhi i presidentes [sĂ« KosovĂ«s, Vjosa] Osmani â sĂ« paku mesazhi qĂ« unĂ« nxora nga disa prej takimeve tĂ« saj nĂ« Uashington.
Mendoj se ajo bëri një thirrje të fuqishme që Shtetet e Bashkuara të angazhohen në rrugën e duhur. Ajo është një personalitet i fortë dhe një folëse bindëse me shumë ndikim.
Radio Evropa e Lirë: A besoni se [ky angazhim më i madh i SHBA-së] është i mundshëm ose i nevojshëm në këtë fazë?
Daniel Fried: Mendoj se është gjithmonë ide e mirë që Shtetet e Bashkuara ta dinë se çfarë duan, dhe më bëri përshtypje të dëgjoj një mesazh me qartësi strategjike nga presidentja Osmani.
Nuk dua tĂ« hyj nĂ« detaje, por ajo e paraqet shumĂ« mirĂ« çështjen. Nuk e di se si kanĂ« shkuar takimet e saj me administratĂ«n, por ajo Ă«shtĂ« njĂ« person i fortĂ«, udhĂ«heqĂ«se bindĂ«se dhe sigurisht di se si tâu flasĂ« amerikanĂ«ve.
Dialogu me SHBA-në është kyç për Kosovën
Radio Evropa e Lirë: Gjatë vizitës së saj në Uashington, presidentja Osmani tha se presidenti Trump ka parandaluar së voni një përshkallëzim të situatës nga Serbia në Kosovë. I dërguari i Trumpit për misione speciale, Richard Grenell, e kundërshtoi publikisht këtë pretendim. Si e interpretoni ju këtë shkëmbim deklaratash?
Daniel Fried: Nuk dua tĂ« hyj nĂ« detaje, por mendoj se Ă«shtĂ« gjithmonĂ« njĂ« ide e mirĂ« tĂ« angazhohesh me administratĂ«n e Trumpit. TĂ« vazhdosh tĂ« bisedosh me tĂ«, tĂ« kĂ«rkosh aleatĂ« dhe miq, edhe nĂ«se administrata e Trumpit â siç e thashĂ« mĂ« herĂ«t â nuk Ă«shtĂ« ende gati tâi kushtojĂ« shumĂ« energji KosovĂ«s nĂ« kĂ«tĂ« moment.
ĂshtĂ« e dobishme tĂ« fillosh tĂ« krijosh kontakte dhe zakone komunikimi pĂ«r kur tĂ« vijĂ« momenti.
Radio Evropa e LirĂ«: Pra, nuk do tĂ« ndani detaje rreth deklaratave pĂ«r parandalimin e njĂ« pĂ«rshkallĂ«zimi midis SerbisĂ« dhe KosovĂ«sâŠ
Daniel Fried: Nuk i di detajet, por Ă«shtĂ« gjithmonĂ« e mirĂ« si taktikĂ« tâia atribuosh meritat administratĂ«s Trump.
âMomenti i sĂ« vĂ«rtetĂ«sâ pĂ«r SerbinĂ«
Radio Evropa e LirĂ«: TĂ« kalojmĂ« te njĂ« çështje tjetĂ«r. Kryeministri nĂ« detyrĂ« i KosovĂ«s, Albin Kurti, tha sĂ« voni se normalizimi i marrĂ«dhĂ«nieve mes KosovĂ«s dhe SerbisĂ« Ă«shtĂ« i mundur, por vetĂ«m nĂ«se SHBA-ja dhe aktorĂ« tĂ« tjerĂ« ushtrojnĂ« mĂ« shumĂ« presion ndaj SerbisĂ« pĂ«r tâi zbatuar marrĂ«veshjet e vitit 2023 pĂ«r normalizimin e marrĂ«dhĂ«nieve. A mendoni se Uashingtoni duhet ta ndryshojĂ« qasjen dhe tĂ« ushtrojĂ« presion mĂ« tĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ« ndaj Beogradit?
Daniel Fried: Nuk dua tĂ« jap shumĂ« kĂ«shilla tĂ« drejtpĂ«rdrejta, sepse nuk e kam ndjekur nĂ« shumĂ« detaje. Por, si njĂ« rregull i pĂ«rgjithshĂ«m, SHBA-ja dhe Evropa do tĂ« duhet ta kenĂ« atĂ« qĂ« ne e quajmĂ« âmoment i sĂ« vĂ«rtetĂ«sâ me udhĂ«heqjen serbe. Me fjalĂ« tĂ« tjera, njĂ« bisedĂ« serioze, pĂ«r tâi thĂ«nĂ« se nuk mund tĂ« bĂ«jĂ« dy gjĂ«ra njĂ«kohĂ«sisht: tĂ« pretendojĂ« se Ă«shtĂ« nĂ« rrugĂ«n e integrimit nĂ« EvropĂ« dhe, ndĂ«rkohĂ«, tĂ« pĂ«rpiqet ta rikthejĂ« KosovĂ«n.
Ideja që do të veprojë për të avancuar interesat e Rusisë, është e rrezikshme dhe shkatërruese.
Tani, nuk jam i sigurt nëse ky është momenti i duhur për këtë bisedë, por, në përgjithësi, mendoj se po.
[Presidenti i Serbisë, Aleksandar] Vuçiq po përballet me presion nga protestat dhe nga perceptimi i gjerë për korrupsion dhe dështim në udhëheqjen e tij në Serbi.
Edhe pse politika e brendshme serbe nuk është puna jonë, ne e kemi duruar për shumë vite qasjen e dyfishtë të Vuçiqit, dhe kjo duhet të marrë fund.
BashkĂ«punimi ekonomik me SHBA-nĂ« sâduhet tĂ« presĂ« zgjidhjen e çështjeve politike
Radio Evropa e LirĂ«: Dua tâi rikthehem prapĂ« vizitĂ«s sĂ« Osmanit nĂ« SHBA. MarrĂ« parasysh deklaratat e saj pĂ«r tĂ« forcuar lidhjet ekonomike me Shtetet e Bashkuara, a mendoni se Kosova po pĂ«rpiqet tĂ« ndĂ«rtojĂ« njĂ« lloj tĂ« ri marrĂ«dhĂ«nieje me SHBA-nĂ«, qĂ« bazohet mĂ« shumĂ« nĂ« interesat ekonomike?
Daniel Fried: ĂshtĂ« gjithmonĂ« mirĂ« tĂ« forcohen marrĂ«dhĂ«niet ekonomike. PĂ«r kĂ«tĂ«, nevojitet njĂ« qeveri qĂ« merr vendime, Ă«shtĂ« e hapur ndaj biznesit dhe e lehtĂ« pĂ«r investitorĂ«t qĂ« tĂ« bashkĂ«punojnĂ« me tĂ«. Kjo Ă«shtĂ« njĂ« gjĂ« e mirĂ«.
Sa më shumë zhvillim të ketë Kosova, aq më mirë; sa më shumë bashkëpunim ekonomik me SHBA-në, aq më mirë.
Dhe natyrisht, Kosova do të bashkohet me Evropën, jo me Shtetet e Bashkuara, por një qeveri që mund të punojë me bizneset dhe investitorët e huaj amerikanë, mund të punojë gjithashtu edhe me evropianët.
Bashkëpunimi ekonomik me Shtetet e Bashkuara nuk duhet të presë derisa të zgjidhen të gjitha çështjet me Serbinë. Duhet të nisë sa më shpejt që të jetë e mundur.
Radio Evropa e Lirë: Kosova po tregon gatishmëri për investime amerikane, por a ka ajo vërtet diçka që SHBA-ja do apo kërkon?
Daniel Fried: Nuk e njoh biznesin, nuk di për burimet minerale apo për mundësitë e investimeve, por e di që, si rregull i përgjithshëm, investitorët që kanë një vizion dhe hyjnë herët në një treg, mund të përfitojnë shumë.
Radio Evropa e LirĂ«: Por, pse kjo dĂ«shirĂ« pĂ«r bashkĂ«punim ekonomik tani? Mos Ă«shtĂ« pĂ«rpjekje pĂ«r tâu pĂ«rshtatur me politikat e Trumpit?
Daniel Fried: Ndoshta, dhe nuk mendoj se kjo është një gjë e keqe. Trump dëshiron të dijë se cili është interesi i biznesit amerikan, ndaj është mirë që të fokusohet biseda në terma të tillë.
Së dyti, edhe nëse Qeveria dhe presidentja e Kosovës po përpiqen për më shumë përparim në marrëdhëniet me Serbinë, është mirë që të mos bllokohet gjithçka duke pritur për atë përparim, por të veprohet në sa më shumë fusha njëkohësisht dhe të arrihet sa më shumë progres. Pra, të mos pritet për zgjidhjen e çështjeve politike.
Radio Evropa e LirĂ«: ĂfarĂ« do tĂ« duhej tĂ« ndodhte qĂ« Uashingtoni ta merrte seriozisht KosovĂ«n si partnere ekonomike, nĂ« kĂ«tĂ« epokĂ« tĂ« re tĂ« diplomacisĂ« transaksionale?
Daniel Fried: Nuk e di se çfarë marrëveshjesh biznesi mund të ketë, por mendoj se një qasje agresive nga ana e Kosovës për zhvillimin e mundësive të biznesit, mund të funksionojë. Dhe, pastaj, kur ke disa rezultate, i promovon ato dhe tregon se Kosova është një vend i mirë për të bërë biznes./REL
Login
