Një video e publikuar së fundmi në media shihen se si dy të mitur kanë një veprim të papërshtatshëm ndaj flamurit kombëtar.

Ngjarja ka ndodhur në fshatin Studençan të Suharekës, ndërsa rasti është trajtuar nga Policia e Kosovës.

Zëdhënësi i Policisë për rajonin e Prizrenit, Shaqir Bytyqi, ka konfirmuar se të miturit janë identifikuar dhe intervistuar nga policia në prani të prindërve të tyre.

“Me datë 23.07.2025, Policia ka pranuar një informacion dhe video-regjistrim që lidhen me një veprim të papërshtatshëm ndaj flamurit kombëtar nga dy të mitur në Studençan, Suharekë. Pas reagimit të menjëhershëm, të miturit janë intervistuar nga policia në prani të prindërve dhe kanë pranuar veprimin, duke theksuar se nuk kanë pasur qëllim nënçmimi dhe janë penduar”, ka thënë Bytyqi.

Bytyqi po ashtu theksoi se prokurori përgjegjës, pas shqyrtimit të rastit, ka vlerësuar se nuk ka bazë për hetim penal, pasi veprimi është kryer pa vetëdije dhe pa qëllim nxitjeje të urrejtjes. Rasti është mbyllur me raport njoftues. /Telegrafi/

Inspektorati Sanitar i Ministrisë së Shëndetësisë ka mbyllur Pishinën e Gërmisë në Prishtinë, pasi Instituti Kombëtar i Shëndetit Publik në Kosovë njoftoi se uji nuk plotëson standartet për pishinë.

Inspektorët tashmë kanë vendosur shenjën ku tregohet për mbylljen e pishinës, pikërisht në dyert e kësaj pishine.

Telegrafi ka dërguar pyetje në Inspektoratin Sanitar të Shëndetësisë, por deri në publikimin e lajmit nuk ka pranuar ndonjë përgjigje./ KultPlus.com

Në një ngjarje të pazakontë për vendin tonë, raportohet se është parë një bizon që ka tërhequr vëmendjen e banorëve dhe rrjeteve sociale.

Kjo kafshë e egër, që zakonisht gjendet në zona më të largëta të Evropës, ka bërë shfaqjen e saj të papritur në afërsi të kryeqytetit të Kosovës.

Derisa nuk ka ende konfirmime zyrtare, sipas komentuesve, kafsha është parë në fshatin Prapashticë të komunës së Prishtinës.

Ndryshe, bizoni, i njohur si një prej kafshëve më të mëdha të egra në Evropë, ka qenë i zhdukur në shumë pjesë të kontinentit, por në vitet e fundit ka pasur përpjekje për ringjalljen e popullatave të tij në rezervate natyrore. /Telegrafi/

@qwerty.uup

#tiktok #fyp #fyp Bizoni ne kosov. Prit veq te nxajm niher burr

♬ Trojet e mija – Rifat Berisha

Mbrëmja e 23 korrikut në kuadër të Prizren Fest 2025, solli një përvojë të veçantë kulturore, ku katër shfaqje të ndryshme u shpalosën si një mozaik emocionesh të thella, ngjyrash artistike dhe zërash që sfidojnë kohën. Nga përrallat mitologjike, te humori edukativ, nga heshtjet e dhimbshme të abuzimit, tek hakmarrja e përgjakshme e tragjedisë antike.

Mbrëmja nisi me një magji vizuale nga kompania turke “Ucaneller Kuklaevi”, e cila përmes kukullave  solli histori mitologjike.Përmes personazheve të njohura si Perëndësha e Dashurisë dhe Bukurisë Afërdita, kutia e pandorës dhe fija e Ariadës krijuan një atmosferë shprese dhe ëndërrimtare që preku imagjinatën e të rriturve po aq sa të fëmijëve.

Pas saj, në një tjetër skenë, “Libri Magjik”  e cila dhuroi humor, energji dhe një mesazh edukativ mbi rëndësinë e librit.

Ndërkohë, në teatrin “Bekim Fehmiu”, zëri i artit mori një ton më të errët, më të thellë, heshtja fliste me pesë fytyra të ndryshme , një dramë rrënqethëse nga Shqipëria që tronditi publikun, me të vërtetën e dhimbshme për dhunën në familje dhe trashëgiminë e saj psikologjike.

Në fundin e kësaj mbrëmje, publiku u zhvendos në Katedralen Katolike, ku tragjedia antike “Elektra” e Sofokliut u kthye në jetë përmes një regjie të fuqishme dhe interpretimesh tronditëse. – “Elektra” e Sofokliut na kujtoi se tragjedia nuk plaket kurrë, dhe se hakmarrja mbetet një plagë e hapur që pikon gjak edhe në heshtje!

PRIZREN FEST do të vazhdoj deri më 28.07.2025 me shumë shfaqje tjera./ KultPlus.com

Prishtina ishte me fat që prej 17 deri më 21 korrik, qëndroi për katër ditë e katër net pianisti me famë botërore Marino Formenti, në Burgun e Idealit, duke performuar nën moton “WHAT IS LIGHT FOR”?  

Afrim DEMIRI  

Të rralla janë ngjarjet që një qyteti i japin  epitetin e Qytetit të kulturës, pa qenë e shpallur kjo nga ndonjë organizatë si UNESCO, apo BE-ja, që praktikojnë këto nisma për të promovuar diversitetet kulturore si pasuri e përbashkët e qytetërimeve. Mirëpo Prishtina ishte me fat që prej 17 deri më 21 korrik, qëndroi për katër ditë e katër net pianisti me famë botërore Marino Flormenti, në Burgun e Idealit, duke performuar nën moton “WHAT IS LIGHT FOR”? Formenti ishte i ftuar nga Molla e Kuqe NGO, në kuadër të projektit për funksionalizimin e hapësirës së muzeut, të mbështetur nga Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit për vitin 2025.

Prania e tij fizike dhe artistike e krijoi një përmasë të denj për një epitet të tillë. Kur gjithë kësaj i shtojmë që krejtësisht në një koiçidencë artistike ngjau të ndodhnin, në të njëjtën kohë edhe EtnoFesti në Kukaj si dhe koncerti i Armend Rexhepagit, në sheshin e kryeqytetit, atëherë korriku për Prishtinën ishte më se i begatshëm artistikisht përkundër thatësisë së vapës përvëluese.  

Formenti: Unë jam medalion me tri fytyra  

U dashtë të kalojnë katër ditë, që të mund ta shikoj qëndrimin katërditor të pianistit Marino Formenti në Burgun e idealit, nga një distancë emocionale dhe të mund të reflektoj për botën e tij krijuese aq të thellë të përcjellur me një filozofi jetësore, me një psikologji të rrallë dhe para se gjithash me një frymëzim artistik përtej klisheve.

E takova në shetitorën e burgut derisa dialogonin me organizatorët Alban Beqirajn dhe Mentor Berishën, për kontekstualizimin artistik të performancës së tij, derisa kishte ardhur nga Vjena, që të identifikohej me fatin e mijra të burgosurëve politikë shqiptarë, që kishin vuajtur me dekada në këtë burg. Dhe ja që një artist italian synonte që hapësirën e burgut të shndërronte, ta transformonte nga burgu sa në një rrëfimtore, në një sallë ushtrimesh të një kryeartisti me amatotë, me studentë apo me kolegë, sa në një medium debatues me gazetarë, sa në një sallë kocentrale!

Ia kujtova se më kishte pëlqyer një thënie të tij se “nëpërmjet notave i shoh portretet e kompozitorëve”.  “Po, kam dëshirë që nëpërmjet emocioneve t’i përceptoj vijat e karaktereve”, pohoi ai duke vendosur një bashkëbisedim të çiltër. Në pyetjen se si kanë dëshirë të të shohin ty të tjerët, duke përjetuar artin tënd, Flormenti pa hamendësim tha: “si një medalion me tri fytyra”, duke nxjerr në pah shumëdimensionalitetin e fuqisë së tij krijuese. Gjithçka në botën e tij e kishte hapësirën e vet, nota për të ishte më shumë se medium, kërkonte qasje filozofike, ai dallohej nga të tjerët se notën muzikore apo hapësirën artistike donte që ta shihte përtej kornizës edhe si ndjenjë edhe si përceptim. “Nuk ka qendër, Qendra është aty ku jam, aty ku krijoj, psh., tash Qendra është këtu, ne jemi Qendra”. Unë shikohem me Mentorin dhe me Albanin dhe sikur marrim forcë nga graviteti i Qendrës.

Për gërshetimin e muzikës serioze me atë alternative, avangarde Formenti pohon se duhet gjetur edhe hapësirat aleternative. Prandaj koncepti i tij “Nowhere”, një performancë ku ai jeton për ditë të tëra në një hapësirë publike, duke luajtur muzikë, biseduar me njerëz, dhe reflektuar mbi marrëdhënien mes artistit dhe publikut, tingëllonte mëse i natyrshëm në burgun e Prishtinës. Po ashtu përvoja e tij ishte kalitur edhe nëpërmjet koceptit tjetër “On To One”,dmth. Një shikues para tij është një botë, nuk është një biletë e shitur! Edhe pse pianist me famë botërore në muzikën klasike dhe bashkëkohore, Marino Formenti (“Best of New York Times”, “Best of The New Yorker”), ai kishte ngritur shtratin e gjumit në hapësirat e Burgu të Idealit”. “Kam vizituar shumë burgje nëpër botë, kam qenë edhe në Buhenwlt, ku jam njohur me Holokaustin ndaj hebrenjëve. Kam vizituar edhe të burgosur komunistë, muzikën time e shoh si shpagim për robërinë e të burgosurëve, dhembshuri të cilin dua ta kthej në lumturi”, humbet në rrëfimin e tij, pikërisht ashtu sikur edhe kur ekzekutonte dukej se merrte një trajtë jashtëtokësore. Nuk di pse më erdhi ta pyes se kush e ka vizituar deri më tash? A e kanë vizituar kompozitorët prishtinas? Ai me një nënqeshje sikur nuk ka dëshirë të thotë jo, por vazhdon të flet për aspektet margjinale të jetës, të cilat i bartë në art duke krijuar një humanizëm të rrallë. “Tash do ta takosh Marigona Hamitin, një të verbërt që studion për piano, do të ekzekutojmë së bashku, po kam dëshirë ta barti tek ajo një frymë alterantive të ekzekutimit”, sqaron Formenti, derisa Marigona përgatitet të ulet pranë pianos, e cila kishte zënë vend në ish-shetitoren e burgut. Veprat muzikore nga: J. S.Bach, Philip Glass, Nirvana, Brian Eno, Morton Feldman, Frédéric Chopin, Erik Satie, John Lennon, Franz Schubert, Galina Ustvolskaya, janë ato që  e ndjekin Formentin. Fillon ekzekutimi! Marino ulet majtas, Marigona djathtas. Kumbon hapësira e burgut. Aty ku ishte mbytur fjala e lirë ndër dekada, jehonin tingujt nga një ekzekutim i Bach-Benedito! Marigona ndjehej e lumtur. “Të them të drejtën kur jam vet edhe eksperimentoj, por në publik asnjëherë, por ja Marino më mësoi si të kapërcej nga nota në notë duke ruajtur harmoninë, por duke krijuar tone të reja, dhe si t’i kapërcej kufinjtë e partiturës”, shprehej Marigona që ndiqte mësimet në vitin e tretë, në Akademinë e Arteve në Prishtinë. Në një atmosferë spontane atyre iu bashkangjitej edhe Belina Sadiku studente e arkitekturës, e cila këndoi “back to black” si dhe “when a blind man cries” e përcellur nga dy “Mari-not”. “Kam mbaruar shkollën e mesme të muzikës dhe tash jam duke e shkolluar zërin  vullnetarisht, Formenti po na mëson atë që nuk e kemi dëgjuar deri më tash”, pohoi ajo, derisa kujdesej më Marigonën. Aty ishte edhe Aniset Cej, violiniste, studente e Akademisë së Arteve. “Një eksperiencë në vete, violina si instrument jashtë muzikë serioze po ma sjell një hapësirë të re muzikore”, pohoi Cej.

Muzikën shqiptare nuk e njoh, përpos disa këngëve popullore Formenti nuk kishte ra në kontakt me veprat e kompozitorqëve shqiptarë as andej dhe as kendëj kufirit. Për habi as muzika e arbëreshve tanë në Itali, nuk ishte e njohur për të. “Vetëm disa këngë popullore shqipe, kam arritë t’i veçoj”, thotë ai.  Kënga shkodrane “Luleborë”, që e kishte interpretuar aktori Afrim Muçaj nën përcjellje e Marinos, kishte tingëlluar shumë bukur.

“Pa asnjë dyshim një përvojë artistike e paharrueshme në Burgun e Idealit. Pata kënaqësin e madhe të marr pjesë si aktor në performancën muziko-poetike “What Is Light For?”, një udhëtim i thellë artistik që ndërthurte fjalën poetike me tingujt magjepsës të pianos”, pohon Muçaj. Muçaj edhe kishte recituar poezi të të burgosurëve edhe në mbrëmjen e fundit e emërtuar simbolikishte si “Hiri i Gramshit”. “Për katër ditë me radhë pata nderin të bashkëpunoj me një nga emrat më të njohur të muzikës bashkëkohore, kompozitorin italian Marino Formenti, i cili me mjeshtërinë dhe ndjeshmërinë e tij krijoi një atmosferë unike, ku muzika dhe poezia u bënë një”, tregon Muçaj.  Krahas Muçajt edhe aktorja Rajmonda Ahmetaj kishte recituar vargje të poetëve të burgosur si Visar Zhiti, Martin Çuni, Merxhan Avdyli etj. Ndërkaq mureve të burgut ishin vendosur portrete të artistëve botëror të cilët gjithashtu jeta i kishte përballur me burgjet. Formenti, po  mësonte shumë për të kaluarën tonë, gjatë procesit të bashkëbisedimet ai dëgjoi rrëfimin jetësor- dokumentar të ish të burgosurit politik pikërishtë në këtë burg dhe ish- ushtarit të lirisë Martin Çunit. “Një rast interesant, veç një krijues i madh si Marino identifikohet me ne, muzikën e tij po e përjetoj  si shërim të plagëve të vjetra”, thoshte Çuni që  për vite ia kishin ndalue fjalën e lirë, për ta hapur gjatë luftës së fundit  Radion Kosova e lirë dhe dhe për të pasur mundësinë të ipte  kushtrimin për liri.

Ndërkaq Qazim Namani, doktor  i shkencave të historisë,  foli për historikun e Kosovës që nga antika. Ai foli edhe për kompozitorët tanë Niket Dardani dhe Jan Kukuzeli, të cilët kanë krijuar vepra të mëdha në muzikën e krishterë. Formenti kërkonte që t’ia sigurojmë këto kompozime.

Marino dëgjonte dhe ekzekutonte! Mbi qiellin e shetitorës së të burgosurve fluturonin sorrat. Krokamat e tyre ngatërroheshin me notat duke krijuar një pamje surealiste. Marino premtonte se pas një viti do të kthehet në Kosovë me vepër të krijuar mbi rrëfimet e dëgjuara. ”Nuk i duroj getot as getoizimin qofshin politike apo kulturore, dua t’i rrënoj ato, jam multikulturor, i çmoj karakteristikat individuale, por synoj një humanizim kulturor”, pohonte Formenti.  

Okarina shqiptare dhe pianoja e italianit Formenti  Emin Sallahu, ish i burgosur politik, filloi ekzekutimin me okarinë.  Melodia e këngës “Vijnë vaporat, bregut të detit” filloi të formësohej. Pianisti Marino përpiqej të ” hynte” në okarinë me mjeshtrinë e tij në piano. Krijohej një kombinim  i çuditshëm. “Jam i lumtur që Okarina e jonë, si më e veçanta nga familjet e okarinave të zbuluara deri më tash u harmonizua me pianon e italianit Formenti”, shprehej Sallahu, Kurse Flormenti sqaronte për të pranishmit se “Cross over është koncepti im i parapëlqyer, pak folk, xhez pak apo pak pop. Unë jam për një koncept, miksimi me qenë përtej zhanreve, jo artificialisht, por shpirtërisht” .

Ai vazhdoi duke thënë se “Ashtu siç unë i besoj një Karte për të drejtën njerëzore, duhet të ekzistoj edhe një Kartë muzikore kulturore”. I lindur më 1965 në Itali, kjo nuk ishte vizita tij e parë në Kosovë. Më 2021 në Teatrin Kombëtar, Alban Beqiraj kishte vuar në skenë dramën e Beketit, “Pa mua”, ndërkaq muzikën e kishte kompozuar pikërisht Marino Formenti. Një ngjarje katërditore që do të mbahet në mend gjatë. Një perfomancë e pianistit Italian Marino Formenti që e nderoi kulturën tonë. Burgu i Idealit prej muajit në muaj po bëhet një vend i krijimit të artit alternativ, po tubon gjenerata të ndryshme  dhe po e vendos dialogun soc-kulturor në një rrafsh të komunikimit reciprok, në mes qindra pjesëmarrësve./KultPlus.com

Në orët e para të mëngjesit, atmosfera e qytetit u ngjyros me energjinë e punëtorisë për fëmijë, një aktivitet i dedikuar krijimtarisë dhe ndërveprimit të të vegjëlve. Ky program edukativ synon të ndërtojë ura mes brezave përmes artit dhe lojës.

Më pas, në ambientet e Teatrit “Bekim Fehmiu”, u hap ekspozita “Teatri Ilegal”, një projekt që trajton jetën artistike në Kosovën e viteve ’90. Përmes rrëfimeve të aktorëve dhe materialeve dokumentare, dokumentari sjell në vëmendje një periudhë të vështirë, kur institucionet kulturore u mbyllën për shqiptarët, por arti vazhdoi të bëhej në shtëpi private – si akt rezistence dhe mbijetese. Realizuar nga Humanitarian Law Center Kosovo dhe Can and Cam, me autor Sovran Nrecaj.

Mbrëmja vazhdoi në hapësirën publike pranë Sinan Pasha Kejit, ku kompania britanike Linden Dance solli performancën e vallezimit bashkëkohor “UNBOXED”. Dueti fizikisht intensiv dhe emocionalisht i ngarkuar u përball me temën e paragjykimeve dhe gjykimeve  përmes një koreografie dinamike që ndërthur stilin afro-fusion dhe lëvizjen moderne. Performanca u prit ngrohtësisht nga publiku, duke sjell një ndjesi të freskët të bashkëkohësisë në skenën e Sinan Pasha Key.

Aktivitetet e ditës u mbyllën me komedinë klasike britanike “Komedia e Zezë” të autorit Peter Shaffer, e cila u shfaq në mjediset e mbrendshme të Teatrit “Bekim Fehmiu”. Me një strukturë të pazakontë skenike – ku errësira interpretohet me dritë dhe anasjelltas – shfaqja solli një përvojë unike teatrale, duke ngjallur të qeshura dhe habi në të njëjtën kohë.

Mbrëmë po ashtu u hap zyrtarisht dhe pjesa e dedikuar për fëmijë PRIZREN FEST KIDS me shfaqjen “Pleshti dhe Xixëllonja”, për të vazhduar me shfaqje të shumta tjera deri më datën 27 korrik./ KultPlus.com 

Ben Blushi

Gati një vit më parë isha i ftuar për një bisedë me studentë të gjuhë letërsisë në Universitetin e Korcës. Nuk ishin më shumë se 12 nxënës.

Njëzet vjet më parë, në atë degë studionin disa qindra djem dhe vajza që besonin se një diplomë mund të të sigurojë një punë të mirë.

Po sot kjo nuk është më e vërtetë.

Jo të gjithë janë të bindur se një diplomë universitare mjafton për të të siguruar punë.

Dhe cështja për shumë familje është, a ja vlen ta cosh fëmijën në shkollë të lartë?

A i kthen paratë e investuara në arsim cdo lloj dege dhe cdo lloj shkolle?

Kam frikë se jo.

Të kushtëzuar nga komplekset sociale, familet kursejnë për ti cuar fëmijët në shkolla të larta, por këto para që mund të investoheshin diku tjetër, në shumicën dërrmuese të rasteve nuk kthehen më.

Për fat të mirë shumë prindër po e kuptojnë këtë.

Shumë shpejt njerëzit do fillojnë të heqin dorë nga diplomat.

Të kesh një diplomë nuk do të thotë se ke edhe një punë të garantuar, apo një punë të paguar mirë.

Në tregun shqiptar një hidraulik fiton më shumë se një jurist.

Një elektricist fiton më shumë se një mësues.

Një kuzhinjer fiton më shumë se një biolog.

Një agjent imobiliar fiton më shumë se një ekonomist.

Ndërtuesi i një brigade me dhjetë veta, fiton më shumë se një arkitekt.

Nëse një famije i duhen të paktën 50 mijë euro në katër vjet, për të mbajtur një fëmijë në universitet, për të edukuar një elektricist duhen dhjetë herë më pak dhe mundësia që ai të kthejë mbrapsht investimin, është shumë më e shpejtë.

Në përgjithësi arsimi në gjithë botën është në krizë dhe për më pak se një dekadë përparimet teknologjike jo vetëm do mbyllin shumë vende pune por do mbyllin edhe laboratorët që bëjnë njerëzit gati për punë : vetë universitet.

Shqipëria nuk do bëjë përjashtim.

Nëse në dhjetë vitet e ardhshme nuk vjen në pushtet ndonjë qeveri ultra e majtë, që merr para nga taksat për të lehtësuar dramat sociale,shumica e universiteteve do mbyllen.

Thonë që universitetet private janë pak më mirë.

Derisa mbeten të hapura duhet të jenë pak më mirë.

Megjithatë shumë shpejt edhe ato do rrudhen sic janë rrudhur.

Zgjidhja e parë e fëmijëve shqiptarë sot janë universitet e huaja, zgjedhja e dytë janë ato private dhe zgjedhja e tretë janë universitetet publike.

Por shumë shpejt familjet shqiptare do jenë përballë një dileme shumë të madhe:

Pse i duhet një diplomë fëmijës tim?

Unë vetë, nëse do kthehesha 40 vjet përpara natyrisht nuk do zgjidhja më degën që kam zgjedhur gjuhë letërsi, e cila nuk më mësoi asgjë, por ndoshta nuk do zgjidhja të shkoja fare në Universitet.

Jeta më ka mësuar më shumë gjëra se shkolla.

Puna më ka mësuar se shkolla nuk të mëson të punosh.

Shumica e njerëzve që i mbaruan shkollat në fund të viteve 1990 nuk i përdorën asnjëherë diplomat e tyre.

Ata bënë punë të tjera që mund ti bënin edhe pa diplomë.

Sot mund të jetosh shumë më mirë duke i investuar kostot e shkollimit diku tjetër, në një start up apo në një biznes familjar apo në turizëm apo në bujqësi.

Atëherë si zgjidhet kriza e universiteteve?

Unë besoj se asnjë reformë që nuk zgjeron tregun nuk mjafton.

Integrimi i Shqipërisë në BE do ti shkatërrojë edhe më keq universitetet tona.

Si një vend antar i BE, fëmijët shqiptarë mund të studjojnë gratis në cdo vend europian që do të thotë se kostot që paguan sot një familje për të cuar djalin apo vajzën në Gjermani do jenë dy herë më të ulëta.

Kjo do t’ia marri edhe kafshatën e fundit universiteteve tona publike por edhe atyre private.

Shqipëria do e ketë të garantuar arsimin e fëmijëve të vet, por do rrezikojë mbylljen e universiteteve të veta.

Sa herë flas me miq, që administrojnë universitete private, ju them se e vetmja rrugë që ata ti mbajnë hapur bizneset e tyre është hapja e tregut ndaj të huajve.

Universitetet tona janë pjesa më e izoluar e shoqërisë. Edhe ekipet e varfra të futbollit kanë të huaj pa folur për restorantet, shërbimet, bankat apo kompantë.

Cuditërisht universitetet duken si laborarorë të pastër etnik.

Aty ka vetëm shqiptarë që nuk mësojnë.

Natyrisht Shqipëria nuk mund të joshë dot studentë gjermanë, as belgë, as sllovenë ndoshta as turq.

Por nisur nga vendodhja gjeografike, klima dhe kostot e ulëta të jetesës, Shqipëria mund të kthehej në një hub të lirë evropian për mijëra studentë kinezë, indianë, pakistanezë, bangladeshas, irakenë, egjiptianë, vietnamezë etj.

Të gjitha këto vende cojnë cdo vit në universitet e tyre më shumë se 200 milion studentë. Ndoshta edhe më shumë.

Në të gjitha këto vende që kanë një popullsi sa gjysma e botës, afro 4 miliardë njerëz, shtresa e mesme po rritet me shpejtësi. Gjithmonë e më shumë njerëz po dalin nga varfëria në Kinë në Indi, në Egjipt në Nigeri dhe në Vietnam ku ekonomia po lulëzon.

Kjo do të thotë se në dhjetë apo njëzet vitet që do vijnë, familjet do cojnë edhe më shumë fëmijë në shkolla të larta.

Por kaq shumë fëmijë nga familjet e mesme kineze, indiane dhe pakistaneze që ëndërrojnë të shkollohen në Evropë, nuk shkojnë dot në Londër, as në Paris dhe as në Berlin apo në Amerikë që po mbyllet si treg universitar.

Përvec politikave izolacioniste në këto vende, kostot janë shumë më të larta dhe kuotat shumë të kufizuara.

Por një pjesë e tyre mund të vinin në Shqipëri, si në një vend evropian.

Unë habitem se si univesitetet private harxhojnë ende para për të reklamuar në tregun e vogël shqiptar, kur duhet të hapnin agjensi rekrutimi në Kinë, në Indi apo në Pakistan apo në Egjipit.

Ky duhet të ishte një biznes kombëtar. I ndihmuar nga shteti. I udhëhequr nga shteti.

Qeveria mund ti eksplorojë këto tregje fillimisht për të mbushur universtetet publike që sot po japin shpirt.

Është më mirë që universitet tona të mbahen me paratë e kinezëve dhe indianëve sesa me taksat tona.

Nga 200 milion studentë aziatikë që shkojnë cdo vit në shkollë të lartë qoftë edhe 0.1 për qind të vinin në Shqipëri janë dy herë më shumë se gjithë numri i studentëve shqiptarë në total.

Shteti mund të kthehej në një agjensi për të mbledhur studentë nga vende të tjera përmes marrëveshjesh dypalëshe.

Imagjinoni sikur Universiteti i Korcës që po vdes, të ishte një destiacion për studentë kinezë.

Universiteti i Gjirokastës për vietnamezë, Vlora për egjiptainë, që meqë ra fjala po mbajnë në këmbë sot industrinë tonë tonë të peshkimit, apo Elbasani për indianë.

Ky migrim arsimor, nuk gjallëron vetëm universitetet por mund kthehet në ekonomi për vetë qytetet tona të mpakura.

Prandaj them se nëse duam Universitet duhet të gjejmë studentë, sepse megjithëse mësues ka, nxënës do ketë gjithmonë e më pak./ KultPlus.com

Ballsor Hoxha

“… trouble so hard…

woke up and borther was dead”

(Tekst nga një këngë e Moby)

Mendoj për vëllain tim të vogël, të dashur, të dashur sa më s’ka, diku në Siri, apo ndoshta tani është në Damask, “po grumbullohen, aradhet, celulat, grupet, armatat, fuqitë e pushtetet. Por, mirë… i di pak a shumë nga filmat, si aktivizohen e mobilizohen fuqitë e pushtetet e shteteve… por sa është sot temperatura në Siri, dyzet e pesë shkallë Celsius, dhe “it feels like hell”; Siria tanimë është tokë e shkretë, tokë e kallur, njerëz të kallur, rrënojë njerëzish e toke, dhe si, si është e mundur që në këtë temperaturë, mobilizohen të gjithë këta luftëtarë, të nxënë nga instinkti për liri, e çmenduria e madhështisë, dehja në të vërtetë….” e mendoj vëllain tim të vogël duke paramenduar para hartës së tij të punës, të aktivizimit, të mobilizimit të ushqimit e ndihmave më thelbësore për fëmijët e Sirisë. “Apo, grumbullohen natën, këto grupe të armatosura, kur është më freskët, më lehtë? Por, si të jetë më lehtë, kur çdo gjë shihet në mijëra kilometra distancë në këtë vend aq të madh, nga mungesa e ndërtesave në këmbë të tyre,”, vazhdon ai, “ka vetëm, tokë e pushkë, e pak bukë, dhe kampe, kampe, kampe të syrgjynosurish jete e historie. Sesi, për dreq gjërat e dreqit mobilizohen, por jo edhe ndonjë copë bukë për këta fëmijë.”

Paradite vëllai i vogël, ma ka dërguar një alarm/kërkesë që ka bërë publikisht, nga pozita ku është në fushën e ndihmave humanitare, dhënë në Radio BBC, ndaj të gjitha palëve në konflikt, ndër të tjera ka thënë:

Çdo luftëtari që mbanë një armë në dorë, 

dhe çdo kryeqendre që mbanë pushtetin, unë u them këtë:

Shuani armët e juaja, 

mbrojini rrugët për ndihma humanitare, 

dhe qëndroni krahë fëmijëve të Sirisë.”

E lë shkrimin, paramendimin e vëllait të dashur, “Heat Warning in Kosovo and the Region”, lexoj në MSN. Pastaj, duke pas ndryshuar mendim vërej se më dhemb koka, më kujtohet edhe një herë se kam pirë mbrëmë, jam dehur jetë në paqe, e sy të saj, të bardhë e të zezë, ku? Në dasmë. Kishim dasmë mbrëmë në familjen e gjerë, tërë ai mish i freskët, sallata, verë, paragjella, ushqime, alkoole të të gjitha llojeve dhe llojeve të kënaqësive, dhe trupa, të zhveshur, të veshur e të dehur jete, të gjithë të dehur jete. Pikërisht në Kosovën e rrezikuar nga nxehtësia këto ditë.

Duart mbi kokë, mendoj pas pak, se si, afria e vdekjes, së vëllait të vogël, vëllezërve të vegjël, të fëmijëve, në Siri, e vende tjera, të jep një solemnitet mendimi nga serioziteti. Po, edhe mund të vdes vëllai im i dashur në punën e tij. Kolateral.

Por, megjithatë unë shtrihem, më dhemb koka. Në banesën lart, fëmijët e fqinjëve po luajnë basketboll. Ç’të bëjnë? Kushedi qe sa ditë nuk kanë dalë nga shtëpia për shkak të nxehtit, etj. Vajza ime është në deti, djali te gjyshërit e tij nga nëna. 

A ka topa si, origjinal të Barçës, në Siri, përnjëherë mendoj shtrirë ashtu si jam. Djali im, dhjetë vjeç, është i varur nga sporti, të luajturit dhe të shikuarit e tij. Dhe, pikërisht këtu më ka shkuar mendja më së pari. Ndoshta, mendoj, ka fëmijë në Siri që kurrë nuk kanë parë top normal të futbollit. Por, e di edhe se në një opinion që e ka shkruar për REUTERS së voni, vëllai, kishte thënë se kishte parë fëmijë me bluza me mbishkrime të improvizuara me emrin e Yamal të Barçës.  

“Të mendoja, mbrëmë, Bujar” i thosha vëllait herën e fundit që kemi biseduar në telefon, “ti me djalin tënd duke shikuar Yamal duke luajtur për Barçën (megjithëse kanë humbur nga Inter, në gjysmëfinale), unë i kam blerë top të ri origjinal djalit tim, dhe opinionin tënd në median gjigante për atë djalin me mbishkrimin e emrit të po të njëjtit lojtar në bluzën e tij, dhe të urreja ty, djalin, tënd, timin, dhe jetën, apo atë që e quajmë liri, ne njerëzit. Urreja çdo gjë.”

Në telefon bëhet qetësi. Nuk flasim asnjëri. Si nga larg, larg edhe është, ishte tanimë, ishte kthyer në Damask, dëgjoj frymëmarrjen e tij, nuk e di pse, por në mendje më kalojnë pamje të tij si i vdekur në luftën e tij, tyre, tërë kësaj armate humanitarësh. Kolateral.  

Pas pak, merr frymë edhe disa herë. E dëgjoj, aq jo largët, por aq ndryshe, këputur nga bota ku jemi ne, ne njerëzit! Kishte kuptuar, i trishtuar thellë, Bujari, vëllai i vogël. Duke dashur të pushojë, të mos mendojë për tërë atë që sheh në Siri, ndërsa kishte qenë në pushim te familja e tij, më kishte treguar se kishte shikuar këtë lojë futbolli me djalin e tij, e kur e kisha ndërmendur, urrenim bashkë.

Por, them, në vete, gjysmë i fjetur me gjithë dhembjen e kokës nga dasma mbrëmë, ndoshta është paska e çuditshme për njerëzit që do ta lexojnë këtë tregim, se po shkruaj, po mendoj, kam ankth për vëllain tim të vogël dhe fëmijët e Sirisë, ndërsa Palestina është edhe më keq, e ka vende edhe po kaq rëndë …, nuk e di… gjërat fillojnë të bëhen onirike, ndoshta e kam nga nxehti, them, e shoh Bujarin, me dy shokët e tij në vitet nëntëdhjetë, nuk pranojnë cigare nga unë, tymosnim shumë, ishte e tëra që kishim në Kosovën e të nëntëdhjetave, i shoh, duke e ditur se nuk kam as unë cigare mjaftueshëm për vete, janë të çmendur dhe të bukur si dreq. Si fëmijë lufte më. Pa fillim as fund. Shkëputur, po njëjtë sikur Bujari tani në Siri. Pastaj, unë ndahem nga Bujari dhe shokët e tij, dhe vazhdoj atë “ku ta qimë atë nanë, me Fatin, shokun tim”, që disa e dinë çka do të thotë. 

Një zjarr, si top, rrotullohet dhe pikon substancë, klishe, të shkrirë zifti, e ky zift është tërë dashuria dhe urrejtja e njeriut. Është bota vetë. Bota, dhe unë. Pastaj rrotullohemi të tretë së bashku, bota, si zjarr, unë dhe sytë e saj të bardhë e të zi, nga dasma e mbrëmshme, si tri krijesa në lindje, së paku, njëra nga ne, krejt çuditshëm. Sikur duam të shpërthejmë, ne të tre, unë dhe ajo, jemi tepër për këtë botë, duam, të dalim, njëri ose tjetri nga kjo situatë. Apo, jo, ndërsa bota në kallje e sipër, shpërthen, kuptoj, kjo botë e njeriut nuk mund të rri kështu, ajo shpërthen.

Në, këtë, jetë të re, zgjuar, pyes, pse nuk mund të ketë dashuri. Totale. Të pafundme. Pse nuk mund të duhemi si njerëz…. “ne, njerëzit, jemi të mbaruar nga bota, e bota është e mbaruar nga ne”, më thotë Alain De Botton, “e ne, nuk e duam dhe aq shumë njëri tjetrin”, e vazhdoj unë, … por edhe kuptoj, por nuk mund të zgjohem, se prapë, apo ende jam në gjumë.

Sesi, në këtë që po e shoh, në ëndërr apo zgjuar, tërë Kosova jonë e dashur, me të gjithë ne, sidomos me njerëzit që kanë filluar të qethen e të shfaqin teatrin e ngërçit të çmendurisë së paqes sonë, para vetë Kuvendit të Kosovës, është një llavë krejtësisht si në filmin “Solaris” të Tarkovsky. Janë duke dalë nga ky tmerr. Por, diku, shkëputur, prapë, e shoh Bujarin, vëllain tim të vogël, është krejt i vogël, duke notuar nëpër të, duke pas shpëtuar, njëlloj eksplodimi të botës, pak më herët. Dhe përnjëherë, e shoh si ato hijet e Solaris, si vetë e dashura e Kapitenit të filmit të njëjtë, dhe, se ai është në këtë llavë duke notuar duke provuar të shpëtojë, zgjas këmbën nga një mundësi krejtësisht prej ëndrre dhe e zhys, e fundosi vëllain, vëllain e vogël. 

I zgjuar, pyetem, por, pse, pse e mbyta, e fundosa, kam një shije të hidhur, edhe pasi që e kam bërë veten para se të flija. Më kujtohet, se ai është atje për shkak meje. Për shkak të tërë… tërë, luftës që e kemi kaluar bashkë, duke ndihmuar të tjerët, me ndihma humanitare, por jo, i them vetes, nuk është nga kjo dhe, nuk më del asgjë tjetër. Pastaj, duke pirë ujë, e mendoj, vazhdoj ta mendoj, dhe më del qartë, si duket është e kundërta, e kisha fundosur sepse më tregonte për këta fëmijë, për këto luftëra, për këta Yamalë vdekur kudo e sido. Për këta vëllezër të vegjël, si Bujari, që vdesin. 

Me të vërtetë po më dhembte shumë koka, pa ndonjë rëndësi për luftën në Siri apo kudo në botë. Mendoj, kjo botë, ka me të vërtetë shumë njerëz të çmendur. Dikush, edhe mund të pyes, kush janë ata? Apo, ndoshta, cilët nuk janë ata?  

E thërras, menjëherë Bujarin në telefon, shumë, shumë rrallë e thërras këto ditë.

“Si je? Çka ka në Siri, Bujar?” e pyes. “Kallzom çka ka atje, ti Ballsor. Në Kosovë?” më pyet ai. 

Unë, unë nuk di çka të them. Ai, përpos të më tregojë për hartën e tij të udhëtimeve nëpër rrënojat e kampet në Siri, fëmijët e parritur nga mungesa e gjërave elementare, rrënojës që është bërë ky vend, apo, jehonës së raportimit të pushkëve aty këtu nëpër rrugë, apo, bombardimeve nga disa net më herët në Damask, nuk ka dhe çka të më tregojë.

Por, them në vete, derisa rrimë në qetësi duke dëgjuar frymëmarrjet e shkëputura trupash, nga këto dy botë, ndoshta mund ta pyes si ishin bombardimet, a ishin të njëjtat si në Kosovën e 1999 në Prishtinë, ku edhe ishim, e përcillnim të gjitha llojet e sporteve që jepeshin në TV, edhe ato kohë, por edhe lajmet, edhe filmat, edhe një nga ditët e bombardimeve edhe një natë patinazhi në Rusi diku, sepse, vetëm kanalet e Beogradit mund t’i shihnim edhe ashtu, mbyllur në banesat tona, shqiptare, ndërsa në banesat fqinje serbe, në Prishtinë dhe lagjet tona, dhe ndërtesën tonë, dëgjoheshin po të njëjtat raportime të kallashëve. Dhe në këto kohë kisha vetëm një mendim, ku ishte më premtuese një jetë, për familjen, apo, ta them shkurt, për Bujarin, fundin e familjes sonë, vazhdimin e familjes sonë, në Drenicë diku për shembull, në malet e saj, apo në Prishtinën ku ishim më 1999.

“Ballsor, po e ndërpres” më thotë Bujari në telefon. Para se t’i përgjigjem më shkon mendja se kemi marrë frymë së bashku për disa sekonda, pa fjalë, them edhe kjo mjafton, kështu të shkëputur si jemi. 

“OK, Bujar. Kujdesu për veten, njeri!” i them.

Pasi e kam mbyllur, e mendoj, e lus, edhe një herë datën 16 gusht, kur do të kthehet Bujari, pasi të ketë kryer misionin. Do të kthehet edhe për ditëlindje të vajzës së tij. Dhe, ndërsa dua të mendoj ç’do të bëjmë së bashku, nuk më vjen asgjë në mendje. 

Paj, them, do t’ shkojmë në ndonjë dasmë tjetër. Pa sirianë, as palestinezë, as somalezë, askush përpos kosovarë të çmendur nga paqja e fituar me mundin e tërë botës, pikërisht në Kosovë.  

Por, e di edhe se pas këtij misioni, Bujari, ka mision tjetër. Edhe një tjetër, pastaj do të ketë dhe tjetrin. Pasi që po që se ke parë luftën, një herë, e ke jetuar, e mbijetuar, pasi ke ndihmuar një, qoftë edhe njeri, ke dëshirë të kalosh në atë anën tjetër të botës shkëputur nga bota e mbetur, ndoshta, në tërë mundësitë e luftës, për të ndihmuar, qoftë, një njeri. / KultPlus.com

Rrugëtimi ynë kombëtar, deformimi psikologjik i shkaktuar nga mungesa e shkollimit dhe projektimi i të ardhmes:

Shkruan: MsC. Mark Lucgjonaj

Shqiptarët, në gjithë historinë e tyre, jo vetëm gjeografikisht por edhe kulturalisht e shpirtërisht, kanë qenë dhe janë pjesë e kontinentit të Evropës. Qysh në fillimet e shkrimeve të para, përpjekjeve për t’u bërë komb në hap me shtetet e Evropës, shqiptarët janë të lidhur me rrënjët e këtij kontinenti. Rrugëtimi i kombit shqiptar ka qenë i vështirë. Në kohën kur kombet e tjera kishin marrë iniciativa për mësim në gjuhët e tyre amtare, edhe shqiptarët, hap pas hapi me ta, filluan mësimin në shqip. Por, përkundër fqinjëve të tyre perëndimorë, të cilët luftonin mes vete për ide të ndryshme, shqiptarët përballeshin me një kulturë tjetër, të kundërt me atë evropiane. Vetëm prej vitit 1908 kemi një alfabet unik, falë intelektualëve që vunë themele të shëndosha kombëtare, duke u mbështetur në shembujt e kombeve të tjera evropiane. Ata, themeluesit e shqiptarisë, duke ditur shumë mirë sa shekuj kishim humbur, duke ditur se sa njerëz të mëdhenj nga gjaku ynë i kishin përvetësuar kombet e tjera, të vendosur për ta ringritur shqiptarinë evropiane, zbritën në rrënjët e popullit tonë dhe nga aty e filluan procesin e Rilindjes Kombëtare. Të nisur nga parimi evropian, gjuhën e vendosën në radhë të parë. Gjuha shqipe, si njëra nga gjuhët më të lashta të kontinentit, përveçse kishte përjetuar tkurrje, ishte një gjuhë e padokumentuar. Kështu ndodh kur nuk ke një administratë tënden, ose kur ke një administratë që nuk e lejon shkrimin e gjuhës. Andaj, alfabeti u bë themeli i ringritjes gjuhësore, i cili u kthye edhe në katalizatorin kryesor për pastrimin e gjuhës shqipe nga shumë fjalë të huaja, që kishin depërtuar deri në palcën e fjalëformimit. Kjo është edhe arsyeja kryesore përse sot një numër i madh i bashkëkombësve tanë, në vend se ta duan veten dhe historinë e tyre, gjuhën dhe kulturën e identitetit të tyre autokton, janë cekëtisht të lidhur me një kulturë tjetër – të imponuar ndër shekuj nga pushtuesit. Madje, ky grupacion edhe pushtimin e sheh si shpëtim. Shpesh, në të njëjtin shesh, ngrihen përmendore kundërshtuese te shqiptarët: njëra palë adhuron kryeheroin tonë, kurse pala tjetër adhuron kundërshtarin e tij më të madh – masakruesin e kombit të vet. Arsyet janë të qarta: cektësia e njohjes dhe mungesa e shkollimit ndër shekuj. Viti 1908 është një vit relativisht i vonë për kontinentin evropian për të krijuar një alfabet.

Me këtë alfabet do të fillonte të shkruhej e rishkruhej e gjithë letërsia shqipe. Do të rishkruhej me alfabetin shqip gjithë letërsia që, deri në standardizimin e alfabetit, ishte shkruar me shumë shkronja dhe me disa alfabete evropiane – latine, sllave, greke dhe arabe. Me gjuhën shqipe do të shkruheshin rreshtat e parë të historisë shqiptare, ku në rrënjët e saj do të vendoseshin kokat e shquara të dala nga gjaku ynë: Aleksandri i Madh, Genti, Teuta, Pirroja i Epirit e shumë figura – shtylla të lashtësisë sonë, të ndritura e të vuajtura. Kërthiza e kombit të ri me emër, që doli nga formula Ilir–Arbën–Shqiptar, do të vendosej te ai që do të quhej Ati i Kombit – Gjergj Kastrioti Skënderbeu. Deri këtu duhet ta kemi të qartë se dy nivele bashkëpunuan në formë të barabartë me njëra-tjetrën: patriotët me pushkë në dorë dhe patriotët intelektualë. Betejat ishin pothuajse të barabarta për të dyja grupet, sepse shumë prej patriotëve intelektualë u vranë dhe u likuiduan në katër anët e botës, kudo që ata merreshin me veprimtarinë e tyre kombëtare. Duhet ta kemi të qartë se e vetmja gjuhë dhe e vetmja shkollë që ishte e ndaluar gjatë pushtimit pesëshekullor ishte gjuha shqipe. Të drejtë në shkollim në gjuhën amtare kishin të gjitha kombësitë e tjera – edhe serbët, edhe grekët – përveç shqiptarëve. Kosova do të priste edhe më gjatë për një ligj që lejonte shkollën në gjuhën shqipe – shumë më gjatë se viti 1912.

Kapitulli i ri për shqiptarët ishte futja e gjuhës shqipe në shkolla, ose hapja e shkollave shqipe në mbarë vendin. Vatra e gjuhës shqipe lindi atë ditë që u hap shkolla e parë shqipe në Shqipërinë e lirë – për të mos u mbyllur më. Kjo frymë e intelektualëve shqiptarë e kishte të qartë se politika kishte fushën e vet të veprimit, duke e lënë të lirë anën kulturore, ta përkrahnin dhe ta nxisnin për të punuar sa më shumë e sa më fort për atdheun. Ata synonin të merrnin nga kjo gurrë njerëz të formuar, të cilët do të ishin menaxherët më të mirë të shtetndërtimit dhe zhvillimit të vendit. Ata e dinin më së miri – sepse jetonin e vepronin në shtete evropiane ku demokracia kishte filluar të ishte e avancuar – andaj artin, kulturën, historinë dhe ligjin i lanë të pavarura, duke i shpallur të shenjta. Këto do të ishin arma e kombit, krenaria e të gjithëve, dhe assesi një mjet i politikës – siç do të bëheshin më pas. Shtypi, arti, kultura, shkenca dhe ligji i lirë do të ndërtonin një shtet që kishte nevojë të arrinte kohën e humbur. Kjo lloj qasjeje na bën të kuptojmë se rilindësit e dinin ç’është integrimi – ose më qartë ta themi, rikthimi i shqiptarëve në gjirin e Evropës. Ata nuk do ta besonin se sot, pas kaq shumë vitesh, mbi një shekull, ne ende nuk jemi integruar në shtëpinë tonë evropiane. Në shumë aspekte kemi bërë edhe hapa pas. Por devijimi më i madh është devijimi psikologjiko-kulturor, pra adhurimi i kulturës së pushtuesit. Dihet se gjuha shqipe u ruajt nëpër shkolla të ndryshme të improvizuara, nga intelektualë e patriotë që shkrinë pasurinë dhe jetën e tyre për ta mbajtur të gjallë pishtarin e kombit shqiptar. Pa sakrificën e tyre, me siguri sot nuk do të flitej as për Shqipëri, as për gjuhë shqipe, e as për shqiptarë. Pra, Rilindja e shqiptarëve nuk ishte një farë që shpërtheu bimën e kombit, por ishin shumë të mbjella që shuheshin herë pas here nga armiqtë e popullit autokton – i cili jetonte i ndarë në pesë vilajete, me një territor dhe natyrë mahnitëse, me pasuri tokësore, nëntokësore dhe ujore, aq sa edhe njerëzore.

Gjuha, gojëdhënat, përrallat, këngët, vajtimet, doket, ritet pagane e fetare u ruajtën nga populli. Por u dokumentuan nga intelektualët. U shpëtua ajo që mund të shpëtohej nga gurra popullore. Duke mos pasur forcën e mendjes për t’u bashkuar si komb rreth çështjes më të madhe e jetike për një popull – vetëqeverisjes – ne humbëm mjaft asete nga kultura dhe tradita që patëm. Humbëm manastire e kisha, varreza dhe kala, qytete të lashta, turma njerëzish që largoheshin nga beteja në betejë. Themeluam koloni nëpër Itali, Kroaci, Ukrainë e gjetiu. Humbëm mundësinë e dokumentimit të masakrave të shumta që u kryen ndaj kombit tonë – nga pushtues dhe dhunues që nuk ishin të paktë. U çoroditëm si popull dhe nuk po ia dilnim të bëheshim komb. Madje, duke përkrahur pushtues të ndryshëm, luftuam edhe kundër njëri-tjetrit, duke shkrirë jetët kot – për t’u kujtuar si heronj të kombeve dhe idealeve të huaja, e jo të atyre me të cilat sot do të krenoheshim. Në rrëmujën e madhe të Luftrave Ballkanike – të cilat ishin orkestruar për të shpërbërë shtetin shqiptar – ishin pikërisht intelektualët shqiptarë ata që ngritën zërin nëpër kancelaritë e Evropës, që kjo masakër, ky gjenocid i orkestruar nga fqinjët, të ndalej.

Kështu, në pushtet erdhi Ahmet Zogu. Me të filloi ngritja e shtetit shqiptar – e Shqipërisë Londineze. Prej këtu, fati i shqiptarëve filloi të shkruhej ndaras e ndryshe. Shqiptarët që mbetën jashtë kufijve vazhduan të jenë të pushtuar dhe nën sundimin e tjetrit. Nëse shqiptarët në Shqipëri po ndërtonin shtetin e tyre – në mes të varfërisë së madhe – po ndërtonin diplomacinë e parë shqiptare, ushtrinë, policinë dhe organet e tjera shtetërore, për shqiptarët e tjerë, mjerimi ishte i dyfishtë. Mbi të gjitha, rreziku nga asimilimi ishte shumë agresiv. Alfabeti i gjuhës shqipe ia doli të shkruhej vetëm në Shqipëri, dhe po ashtu shkolla shqipe ishte mundësi vetëm për shqiptarët e Shqipërisë. Por patriotët shqiptarë dhe intelektualët nuk pushuan së punuari për mbijetesën e kombit, duke vazhduar luftën për ëndrrën e madhe – të lirisë dhe pavarësisë.  Ahmet Zogu do të qëndronte në krye të shtetit shqiptar prej vitit 1920 deri në vitin 1939, në forma të ndryshme të qeverisjes. Ai u rikthye në fron me ndihmën e Mbretërisë Serbo-Kroato-Sllovene, pasi Fan Noli nuk ia doli ta mbante pushtetin pas Revolucionit. Në kohën kur Zogu po ringrinte Shqipërinë nga humnera e errësirës, shqiptarët jashtë Shqipërisë ishin në zjarr. Atje po kryheshin masakra, djegie fshatrash dhe dëbime. U instalua regjim ushtarak serb, për të nënshtruar, shfarosur dhe asimiluar shqiptarët. Librat shqip dhe shkollat shqipe u ndaluan. Nëse në Shqipëri emrat e mbiemrat po shqipëroheshin, për shqiptarët në Kosovë, Luginë, Maqedoni, Plavë, Guci, Ulqin e Malësi, ata po sllavizoheshin dhe po asimiloheshin. Në ditët e sotme ka përplot shqiptarë anembanë ish-Jugosllavisë, të cilët nuk duan ta kthejnë mbiemrin dhe ta shkruajnë në gjuhën shqipe.

Kolonizimi i tokave shqiptare filloi me vendosjen e serbëve dhe malazezëve, me qëllim ndryshimin e përbërjes etnike. Figurat e rezistencës si Azem Galica dhe Shote Galica (si prijës) u shuan dhe u përsekutuan. Kështu, në Shqipëri, libri shqip po hapte petalet e veta, duke arsimuar brezat e rinj, por shqiptarët e tjerë ndodheshin në kushte çnjerëzore. Në Kosovë, libri i parë shqip i botuar ishte “Doktrina e Krishterë” – Gjon Nikollë Kazazi, më 1743, i cili u ndalua. U desh të pritej viti 1945, që të shtypej libri i dytë shqip: Abetarja. Ndërsa më 1953, erdhi edhe libri i parë artistik, “Një fyell ndër male” i Martin Camajt. Në Ulqin, që prej Buzukut (1555) dhe Hafiz Ali Ulqinakut (shek. XIX), u desh të pritej viti 1938, kur botoi Hajro Ulqinaku. Në Malësi, libri i parë shqip, “Malësori këndon”, u botua nga Gjergj Hasanaj, në vitin 1971. Ndërsa në Guci, Idriz Ulaj, në vitin 1978, botoi përmbledhjen “Këngë popullore nga Gucia”. Kjo pasqyrë është e qartë: prej shpalljes së pavarësisë nuk ka filluar ringritja e kombit, por vetëm ka lindur qeliza ose bërthama e saj – shteti shqiptar, i cili me varfëri të madhe e me vështirësi të shumta, filloi ngritjen nga pluhuri.

Në vitin 1939, Shqipëria u pushtua nga Italia Fashiste, duke krijuar probleme të tjera, ndarje të reja dhe ideologji të panjohura për popullin shqiptar. Italia Fashiste dhe Gjermania Naziste, pasi pushtuan tokat shqiptare, krijuan një hartë të re për shqiptarët, ku, në këtë kohë, qeveria shqiptare fashiste (e pushtuar) hapi shkolla shqipe në Kosovë dhe në vendet e tjera të banuara me shqiptarë. Filloi një periudhë katërvjeçare me një administratë të re, e cila e njihte gjuhën dhe kombin shqiptar dhe i favorizonte ato. Duke ditur se asnjë pushtues nuk është i mirë dhe as nuk vjen për të shpëtuar ndonjë popull, shqiptarët u munduan të ishin sa më neutralë, por nuk shpëtuan pa u lagur. Jugosllavia ishte e fortë dhe me rrënjë e mbështetje nga Rusia. Lufta e shqiptarëve bashkë me jugosllavët për çlirim nga Gjermania Naziste solli në pushtet komunizmin – me program antishqiptar, të përpiluar në Beograd.

Në pushtet erdhi Enver Hoxha. Tashmë, mjerimi për shqiptarët u kthye në makth. Shqiptarët, në tokat e veta autoktone – përfshi edhe Shqipërinë – humbën lirinë e tyre. Të vetmit shqiptarë të lirë ishin përsëri shqiptarët në mërgim. Intelektualizmi shqiptar në Shqipëri u kthye të punonte kundër shqiptarëve. Por qeliza e dritës shqiptare, në gjithë atë katrahurë, u bë Prishtina. Fatmirësisht, ishte Shqipëria ajo e cila – në frymën e saj të fundit, para mbytjes së plotë moniste – dha një dorë të madhe në hapjen e shkollave shqipe në Kosovën e Jugosllavisë. Shqipëria komuniste ndryshoi gjuhën standarde shqipe, duke eliminuar standardin e Elbasanit, të vendosur më përpara. Kosova e përqafoi fuqishëm gjuhën standarde, duke mos u ndarë nga trungu gjuhësor. Në këtë kohë, shqiptarët e Sanxhakut ishin duke u shuar. Brezi i fundit që fliste shqip po vdiste. Pas rënies së komunizmit, shqiptarët e Shqipërisë ia mësynë Evropës, duke iu bashkuar mërgatës shqiptare, e cila prej dekadash ishte themeluar nga shqiptarët jashtë Shqipërisë.Deportime, vrasje dhe krime antishqiptare ishin kryer nga Jugosllavia, por Shqipëria nuk ishte aty për t’i njohur, për t’i bërtitur dhe për t’i gjykuar.

Mendësia e shqiptarëve në Shqipëri kishte ndryshuar, falë dhunës së egër komuniste të Enver Hoxhës, i cili kishte ushtruar dhunë dhe pastrim intelektual shqiptar. Ata nuk kishin ndjenja patriotike e as atdhetare ndaj shqiptarëve në përgjithësi – e sidomos ndaj shqiptarëve të ngelur në Jugosllavi. Nuk hezitonin t’i quanin jugosllavë. Ata urrenin pothuajse çdo gjë që ishte shqiptare, ngase ajo përfaqësonte komunizmin dhe Enverin. Ndërsa shqiptarët në Jugosllavi, për shkak të mungesës së informacioneve të sakta, kishin idealizuar Shqipërinë e TVSH-së së Enverit, duke parë atje një lider dhe një shtet të fortë si çeliku, që kur të nisej në sulm, do t’i shpëtonte shqiptarët. Shqiptarët nuk njiheshin mes vete, por me shembjen e komunizmit, filloi procesi i rinjohjes. Lufta në Kosovë i vuri shqiptarët në një pozitë të re. Intelektualizmi shqiptar filloi të aktivizohej fuqishëm edhe brenda vendit, në veçanti përmes lobimit të fuqishëm të shqiptarëve të mërgatës, të cilët, përmes mjeteve të shumta, arritën të depërtonin në të gjitha skutat dhe pozitat shtetërore anembanë botës. Kjo ndodhi edhe me vetë shtetin amë të tyre. Mërgata shqiptare, veçanërisht ajo nga Mali i Zi, ishte motori kryesor i lobimit tek kongresmenë, senatorë e zyrtarë të lartë të Pentagonit. Kjo mërgatë nuk humbi kohë dhe nuk u kursye në asnjë moment për ta bërë luftën për çështjen shqiptare të njohur në gjithë botën. Mbledhje, grumbullime fondesh për lobim dhe për front, darka e protesta të shumta ishin vetëm maja e ajsbergut – pjesa e dukshme e asaj që ishte punuar për dekada në kohët e errëta të komunizmit, kur haptazi shantazhoheshin, përndiqeshin e madje edhe vriteshin nga shërbimet sekrete, si ato jugosllave, ashtu edhe ato të Partisë Komuniste Shqiptare. Vetë Nënë Tereza u aktivizua për çështjen e Kosovës, dhe porosia e saj drejtuar Presidentit Bill Klinton do të mbetet urata më e shenjtë e kombit shqiptar, sidomos për shqiptarët e Kosovës. Kjo frymë, kjo arterie e gjallë e mërgatës, zgjoi nga gjumi edhe administratën e përgjumur të shtetit të lodhur të Shqipërisë, e cila, në momentet më delikate për Kosovën, u vu në dispozicion – jo ashtu siç do të kishte qenë ideale, por shumë më mirë nga sa në realitet pritej. Kryeministri Pandeli Majko do të mbahet mend si një ndër më të dashurit për shqiptarët, për vetë faktin se nuk u tremb, por veproi si një burrështetas i vërtetë. Shumë gjëra janë thënë për kontributin e tij dhe të patriotëve shqiptarë nga Shqipëria, e shumë të tjera do të dalin në dritë nga historia. Por në thelb, Shqipëria u zgjua nga gjumi.

Mërgata shqiptare, veçanërisht ajo nga Malësia, meriton një studim të veçantë për këtë kontribut, sepse përndryshe, shumë fakte do të humbasin. Emrat e shumë individëve që punuan me shumë mish e shpirt për atdheun, do të shuhen bashkë me veprën e tyre, e kjo nuk na shërben. Shembujt e mirë duhen ruajtur, trashëguar e promovuar, sepse nga këta mësojmë. Kosova u çlirua. Ndërkohë, shqiptarët në Mal të Zi, që prisnin më të keqen nga Batalioni famëkeq i njohur si “Batalioni i Shtatë”, i formuar nga vullnetarë për të vrarë shqiptarë, nuk e panë të realizohej dëshira e përgjakshme për spastrim etnik. Diplomacia dhe puna e mençur e Gjukanoviqit gjatë kësaj kohe ishte mbresëlënëse, pasi ai ia doli që ta nxirrte Malin e Zi nga katrahura e Jugosllavisë, pa luftë dhe me shumë pak viktima. Por shqiptarët në Mal të Zi, si edhe në troje të tjera, vazhduan të largoheshin masivisht. Këto largime ishin të dhimbshme, sepse ajo rini që largohej, rrallëherë kthehej në trojet e veta.

Pasi shqiptarët në Kosovë u liruan nga lufta e UÇK-së dhe Aleatëve të NATO-s, ishin shqiptarët në Maqedoni ata që nuk mund të duronin më padrejtësitë që po u bëheshin nga maqedonasit. Organizimi i mërgatës dhe Shqipërisë vazhdoi edhe për ta, por tani me një dorë shtesë – atë të Kosovës. As sot nuk njihen mirë nga shqiptarët jashtë Maqedonisë ngjarjet e masakrat që kanë ndodhur me shqiptarët atje. Por pas nënshkrimit të paqes, gjendja e shqiptarëve në Maqedoni filloi të ndryshojë. Gjatë kësaj kohe, shkollat, universitetet dhe zhvillimi kulturor në mbarë shqiptarinë ishin të paralizuara. Në fakt, studentët diplomoheshin, por një numër i madh i tyre largohej, ose edhe ata që mbeteshin, përballeshin me kushte dhe rrethana jonormale, e jeta e tyre linte shumë për të dëshiruar. Pas shpalljes së Pavarësisë nga Mali i Zi, për shqiptarët atje nisi një kapitull i ri – një luftë politike me qeverinë e Gjukanoviqit, të cilit i kishin qëndruar besnik për afro 25 vite. Tashmë kërkonin të drejtat e tyre si popull autokton, paqedashës, e që ishte i vetmi që nuk fliste sllavisht. Të drejtat e tyre u avancuan sado pak, por duhej pritur deri në rënien nga pushteti të Gjukanoviqit (thuajse plotësisht, pasi humbi zgjedhjet), që shqiptarët të fitonin disa të drejta si: përdorimin e gjuhës shqipe në administratë në komunat ku përbënin 5% të popullsisë, përdorimin e flamurit kombëtar shqiptar dhe festimin e festave të tyre kombëtare. Para shpalljes së Pavarësisë nga Mali i Zi, kur në pasaportë ende figuronte emri “Serbia dhe Mali i Zi”, në vitin 2004 në Podgoricë u hap Programi i Mësuesisë në Gjuhën Shqipe në kuadër të Universitetit të Malit të Zi, ku mësimi zhvillohet 80% në gjuhën shqipe dhe 20% në atë malazeze. Profesorët erdhën kryesisht nga Shkodra, falë bashkëpunimit të dy universiteteve.

Fitorja më e madhe e shqiptarëve në Mal të Zi, që nga shpallja e Pavarësisë—ku vota e tyre ishte vendimtare—është themelimi i Komunës së Malësisë, me emërtimin Komuna e Tuzit. Malësisë iu dha e drejta për vetëqeverisje lokale, duke u nda nga Komuna e Podgoricës dhe ajo e Gollubovcit. Megjithatë, përveç shumë diskriminimeve, iu mohua e drejta për t’u quajtur “Komuna e Malësisë”. Gjashtë vite më pas u themelua Komuna e Zetës, por aty s’ngeli emri “Gollubovac”; iu dha e drejta ta quajnë “Komuna e tyre” me emrin e lashtë dhe historik të rajonit. Megjithatë, që nga themelimi i Komunës, shqiptarët në Malësi kanë bërë të gjithë dokumentacionin e administratës në gjuhën shqipe, ndonëse në Ulqin, që kishte vetëqeverisje lokale prej dekadash, administrata mbante kryesisht gjuhën malazeze. Zhvillimi i Malësisë nisi me një hov të madh. Mërgata e Malësisë dha shembullin më të bukur në rajon për mënyrën si duhej udhëhequr vendi dhe si duhej vepruar për vendlindjen. Në zgjedhjet e para të Komunës së lirë, ata udhëtuan dhe mbështetën partitë shqiptare, dhe për herë të parë në histori administruan Malësinë. Edhe në rundin e dytë, partitë shqiptare dolën edhe më të forta dhe, pa nevojë për koalicion, vazhduan mandatin e tyre. Për herë të parë u formuan lidhje kulturore, shkencore e administrative me Shqipërinë dhe Kosovën. Komuna e Tuzit organizoi Panairin e parë të librit në Malësi, mirëpriti aktivitetin vjetor të Arkivit Shtetëror të Shqipërisë dhe Kosovës, si dhe organizime të Unionit të Bashkive dhe Komunave Shqiptare në Rajon (ku u anëtarësua). U botua monografia për figura kulturore si Gjelosh Gjokaj dhe një monografi për Xhubletën, për të cilën u organizua një ngjarje kulturore me përmasa kombëtare. Ekipi i futbollit “Deçiq” u ngrit nga kategoria e dytë në atë elitare, u shpall kampion i Malit të Zi dhe fitoi Kupën e Malit të Zi, duke luajtur edhe ndaj klubeve evropiane dhe duke fituar pikë në duelit kokë më kokë. U ndërtua stadiumi i ri, u përmirësuan ujësjellësit për zonat rurale; u rinovua infrastruktura rrugore me asfaltim në gjithë Malësinë. U ndërtua Sheshi “Gjergj Kastriot Skënderbeu”, i financuar nga Bashkia e Tiranës, dhe në të u vendos përmendorja e tij, gjithashtu financuar nga mërgata shqiptare.

Rruga drejt Bashkimit Europian po avancon, veçanërisht për Malin e Zi dhe Shqipërinë. Duke pasur ura dhe kanale të bashkimit, është koha që kultura shqiptare të mbështetet nga shtetet përkatëse, duke i lënë pavarësi veprimit akademik, kulturor dhe artistik – në një qendër bashkëkombëtare. Qeveritë e rajonit dhe donatorët e BE-së dhe SHBA-së mund të ndihmojnë akademitë, arkivat, universitetet, muzetë, shtëpitë e kulturës, botuesit, festivalet koreografike e përkthimore, etj., për të ndërtuar një të ardhme bashkëkohore dhe të qëndrueshme.

Sipas regjistrimit të fundit në Mal të Zi, shqiptarët përbëjnë 4.97% të popullsisë: 15 078 në Ulqin, 8 119 në Tuz, dhe në pakicë në komunat tjera: Guci (1 352), Rozhaje (1 176), Plavë (853), Tivar (1 919), Podgoricë (1 780), në total 30 978 shqiptarë të deklaruar. Në Shqipëri jetojnë 2 186 917 banorë (94% shqiptarë të deklaruar). Në Kosovë ka rreth 1 457 000 shqiptarë. Në Maqedoninë e Veriut janë 446 245, ndërsa në Serbi 61 687 shqiptarë të regjistruar.

Nëse shqiptarët në Ballkan udhëhiqen nga një politikë e mençur dhe diplomaci vigjilente, me një platformë bashkëpunimi kulturore, artistike dhe shkencore, kjo do të forconte statusin e tyre në rajon dhe mërgatë. Me mbështetjen e Bashkimit Europian dhe SHBA-së, mërgata mund të investojë dhe të rikthehet në vendlindje. Ky është një vizion afatgjatë: një komb prej 4 milionësh brenda Ballkanit, që do të kontribuonte paqe dhe stabilitet, duke treguar se shqiptarët janë popull paqëdashës dhe jo diskriminues.

Nëse vazhdohet me trendin aktual – me lëvizje të popullsisë, rënie demografike – brenda 20 vjetësh popullsia shqiptare mund të përgjysmohet. Në Mal të Zi dhe Serbi mund të zhduken, ndërsa në Shqipëri dhe Kosovë do të mungojë fuqia punëtore. Në Maqedoninë e Veriut do të ketë rënie për shkak të largimit dhe asimilimit. Kjo është për shkak të sistemeve edukativo-universitare të dobëta. Për rrëmbimin e standardit gjuhësor, ripastrimin e historisë dhe edukimin e brezave të rinj me të vërtetën historike, nevojiten shkolla dhe universitete të forta. Unë shpresoj që intelektualët shqiptarë të marrin pushtetin – sepse nëse hyjmë në BE si një komb gjysmak, rrezikojmë të shuhemi./ KultPlus.com

Pas shumë sukseseve nëpër festivale ndërkombëtare, filmi i shkurtër dokumentar “Mua besoj më shpëtoi portreti” me regji nga Alban Muja, do të shfaqet në Programin Konkurrues (Competition Programme – Documentary Film) të Filmit Dokumentar në Sarajevo Film Festival 2025. 

Filmi është prodhuar nga 038STUDIO në bashkëprodhim me AsfaltFilms, me producent Edon Rizvanolli dhe është mbështetur nga Qendra Kinematografike e Kosovës. / KultPlus.com 

Filmi “Sytë e Bernës” me regji nga Ermal Gërdovci dhe skenar nga Patrik Lekaj, do ta ketë premierën e tij në edicionin e sivjetmë të Sarajevo Film Festival.

Filmi është prodhim i kompanisë Kandërr, në bashkëprodhim me Filmik dhe Sloboda Film, me producente Trëndelina Halili, ndërsa bashkëproducente është Marija Dimitrova.

Në rolet kryesore luajnë: Arta Selimi, Tristan Halilaj, Ervin Shala, Gramos Malaj dhe Altin Vraniqi.

Filmi është i mbështetur nga Qendra Kinematografike e Kosovës.

Sytë e Bernës është një rrugëtim psikologjik drejt zemërimit, të kaluarës dhe një katarsisi të errët. E përndjekur nga trauma dhe e rraskapitur nga pagjumësia, Berna zhytet në vizione të dhunshme ku kufiri mes reales dhe hakmarrjes zhduket.

Filmi është pjesë e Competition Programme – Short Film dhe do të konkurrojë në mesin e 10 filmave të tjerë të përzgjedhur në këtë kategori.

Urime dhe suksese të gjithë ekipit në vazhdim!/ KultPlus.com 

Pas rikthimit madhështor me turneun “Live ’25”, grupi legjendar britanik “Oasis” ka goditur fort, këtë herë jo me muzikë, por me ironi.

Në një postim të fundit, grupi ka shkruar se “Çdo biletë për koncertin tonë vjen me një leje speciale për të tradhtuar me kë të dëshironi”, një thumb i drejtëpërdrejtë ndaj incidentit viral që tronditi koncertin e “Coldplay”.

Gjatë një nga netët në Manchester, Liam Gallagher shtoi kripë në plagë duke u tallur nga skena:

“A kemi ndonjë çift të dashuruar këtu? Mos u shqetësoni, tek ne s’ka kamera që të nxjerrin zbuluar si te Coldplay.”

Kujtojmë se gjatë një performance të “Coldplay”, CEO i kompanisë “Astronomer”, Andy Byron, u kap në ekranin gjigant duke u përqafuar ngrohtësisht me kolegen e tij Kristin Cabot, moment që shkaktoi shpërthim në rrjet dhe përfundoi me dorëheqjen e tij./ KultPlus.com 

Mbrëmë ka nis edicioni i katërt i Prizren Fest, ku kanë përfshirë teatri, baleti e muzika.  

Adrian Morina, drejtor artistik në Prizren Fest hapi edicionin e IV duke cituar filozofin Karl Marx mbi teorinë: 

“Nuk mjafton ta interpretojmë botën por duhet ta ndryshojmë atë” , tha se “teatri shkon një hap përtej kësaj, teatri përpos që e përqafon botën dhe e njeh botën rreth vetes, ka edhe guximin ta imagjinoj një botë edhe më të mirë. Ne: territ i qëndrojmë përballë me dritë, e katrahurës me bukuri”. Mes emocionesh, duke kujtuar terrorin e  të kaluarën tonë jo shumë të largët, guxojmë ti dërgojmë shpresë kësaj bote të përqarë e të thyer përmes gjuhës që ne e flasim më së miri TEATRIT.

Në këtë mbrëmje në sheshin historik, në zemrën e qytetit që di të mikpresë me shpirt të bardhë, më pas në skënë u bashkangjitën fëmijët që lëshuan balona drejt qiellit, shoqëruar nga kënga universale “We Are the World”, një thirrje e pastër për paqe, nga ata që ende besojnë fuqishëm në të. Zërat e tyre të brishtë, por të fuqishëm, u bënë jehonë në ndërgjegjen tonë kolektive.

Duke prezantuar artistë, sportistë, krijues me famë botërore Adriani tregoj se ne vërtetë e kemi pushtuar  botën përmes fuqisë së mbrendshme kulturore-artistike e sportive.

Shaqir Totaj i pari i komunës së Prizenit, si e do zakoni .zyrtarisht hapi edicionin e IV të Prizren Fest “ Thuhet ndër format më të sofistikuar të shprehjes artistike është teatri me ku më mirë se në Prizren do të funksiononte një festival që promovon kulturën , qytetin e vetë shtetin, 

E duke ironizuar situtatën aktuale Totaj tha se “Prizren Fest nuk ka konkurencë serioze duke anashkaluar kuvendin e Kosovës që është shëndrruar në një teatër  kohët e fundit”.

E në fund ai bëri të ditur përkrahjen e vazhdueshme për PRIZREN FESTIN.

Më pas në skenë në teatrin mbi Lum u ngjjit Trupa e Baletit të Teatrit Kombëtar – Tiranë, me një performancë të veçantë nën koreografinë e njohur të Eno Peçit.

Shfaqja trajtonte  pyetje të thella ekzistenciale mbi identitetin, kujtesën dhe emocionet njerëzore. Ajo reflekton mbi udhëtimin e jetës dhe muzgun simbolik si pikë ndarjeje mes kujtimeve dhe harresës. Përmes vallëzimit, publiku ftohet të meditojë: a jemi ne të robëruar nga muzgjet e jetës, apo jemi vetë shfaqje e tyre?

Një natë arti, ndjeshmërie dhe reflektimi – një performancë që premton të prekë thellësisht shpirtin e spektatorëve.

Krejt në fund nata e parë e eicionit të katërt të Festivalit  Ndërkombëtar të Teatrit në Ambient të Hapur PRIZREN FEST u mbyll me  JERICHO-n në after party. / KultPlus.com

Njerëz nga më shumë se 60 vende të ndryshme të botës tashmë i kanë blerë biletat dhe kanë rezervuar hotelet e bujtinat, për edicionin e ri të Sunny Hill Festival

Prishtinë, 22 Korrik 2025 – Sunny Hill Festival ka thënë se edicioni i këtij viti do të shënojë edicionin më të madh në historinë e festivalit. Me një listë super unike të artistëve ndërkombëtarë dhe vendorë, festivali ka tërheqë një audiencë masive nga mbarë bota.

Këtë vit, skenat e festivalit do të jenë dukshëm më të mëdha se kurrë më parë. Me Main Stage masive dhe Sunny Hill Dance Stage e cila tanimë njihet si C4 Stage, skenë e cila do të jetë disa herë më e madhe dhe me program tejet të veçantë, duke ofruar një hapësirë të re dhe kushtuar një feste me dhjetëra mijëra të pranishëm çdo natë.

Ky zgjerim dhe rritje e Sunny Hill Festivala synon të ofrojë një përvojë të paharrueshme për të gjithë pjesëmarrësit, me lineup-in më interesant, më shumë hapësirë, skena më të mëdha dhe produksion të jashtëzakonshëm.

Line-upi i jashtëzakonshëm i këtij viti përfshin emra të njohur botëror si Dua Lipa, Shaën Mendes, Anyma, Peggy Gou, Mochakk, Fatboy Slim, Headie One, Sienna Spiro, MYGAL b2b Edgar Kerri, TSHA, Edis dhe Cil si dhe artistët më të dashur vendorë.

Aktualisht, bileta për edicionin e ri të Sunny Hill Festival janë shitur në më shumë se 60 vende të ndryshme të botës, ndërsa hotelet në Prishtinë dhe qytetet përreth tashmë janë plotësisht të mbushura me mysafirë të huaj të cilët i kanë bërë rezervimet e tyre për festivalin më të madh në Evropën Juglindore.

Sunny Hill Festival për të dytën herë radhazi është nominuar si një ndër Top 10 festivalet më të mira të muzikës në Evropë (ESNS, shoqata evropiane e festivaleve të muzikës) si dhe një ndër Top 25 festivalet më të mira që nuk duhet humbur gjatë vitit.

Për të blerë biletat tre-ditore për:

https://sunnyhillfestival.com/tickets/%3Chttps://emea01.safelinks.protection.outlook.com/?url=https%3A%2F%2Fsunnyhillfestival.com%2Ftickets%2F&data=05%7C02%7C%7C2d62c21057d04cff203408ddc90ea4d7%7C84df9e7fe9f640afb435aaaaaaaaaaaa%7C1%7C0%7C638887786974339996%7CUnknown%7CTWFpbGZsb3d8eyJFbXB0eU1hcGkiOnRydWUsIlYiOiIwLjAuMDAwMCIsIlAiOiJXaW4zMiIsIkFOIjoiTWFpbCIsIldUIjoyfQ%3D%3D%7C0%7C%7C%7C&sdata=nHExs%2BJkgA8V%2B2UTzsgsLU1%2B2m754WOuvqtG0BmsIY0%3D&reserved=0%3E

Në një ceremoni të organizuar si pjesë e edicionit të sivjetëm të festivalit Mittelfest në Cividale del Friuli të Italisë, Ema Andrea ka pranuar cmimin “Premio Adelaide Ristori 2025”.

Jemi të lumtur që ky çmim Andreas i është ndarë për rolin e saj në shfaqjen tonë “Negotiating Peace”, një bashkëprodhim teatror ndërkombëtar me artistë dhe grupe teatrore nga Ukraina, Kosova, Serbia, Bosnja dhe Hercegovina, Italia, Çekia, Shqipëria, Maqedonia e Veriut, Norvegjia, Polonia dhe Estonia.

Për çdo vit, që nga viti 1998 Soroptimist International d’Italia – Club Cividale del Friuli ndan çmimin prestigjioz “Adelaide Ristori” për artisten/in më të mirë të edicionit paraprak të Festivalit Mittelfest. Për vitin 2024, ky çmim i është ndarë aktores Ema Andrea, për rolin e saj në dramën e Jeton Nezirajt ‘Negotiating Peace’, në regji të Blerta Nezirajt. Çmimi Adelaide Ristori ndahet në nderim të aktores që u lind më 29 Janar, 1822 dhe u bë një nga gratë më të rëndësishme të teatrit evropian dhe perëndimor në shekullin XIX. “Për mua, nje vlerësim profesional që vjen nga vendi ku kam ‘shkruajtur’ libertà 30 vjet më parë, e ku kam ndërtuar fije ëndrrash, është një kufi prej uji e toke më i sigurt në rrugën ku paskam ecur e nuk paskam ditur që jam shumë me fat”, është shprehur aktorja Andrea për çmimin. E frymëzuar nga libri I Richard Holbrooke “To End a war” dhe “Gjenerali i Ushtrisë së Vdekur” i Kadaresë, NEGOTIATING PEACE tenton të ballafaqojë publikun me prapavijat, sfidat, frikat dhe shpresën që e shoqërojnë arritjen e një marrëveshjeje të paqes si dhe diskuton tema të rëndësishme: Kush mund të negociojë paqen? “Negotiating Peace” është prodhuar nga Qendra Multimedia, në bashkëpunim me Teatrin e Pergolas (Itali); Festivalin euro-scene Leipzig (Gjermani); Teatrot e Qytetit Pragë (Çeki); R.A.A.A.M (Estoni); Mittelfest (Itali); Kontakt (Bosnjë dhe Hercegovinë); Black Box Teater (Norvegji) dhe My Balkans (SHBA/Serbi)./ KultPlus.com

 Shfaqja “Unë jam vetë grua” nga Doug Wright, me regjisorin Kushtrim Koliqi dhe me aktorin Adrian Morina, rikthehet pas disa viteve, kësaj radhe me turnenë “Zgjerimi i skenës për barazi – Unë jam vetë grua” në pesë qytete të Kosovës dhe atë në Ferizaj, Gjakovë, Gjilan, Mitrovicë dhe Prizren.

”Unë jam vetë grua” përqëndrohet në jetën e jashtëzakonshme dhe me shumë dritëhije të Charlotte von Mahlsdorf, transgjinores nga Gjermania që i ka mbijetuar sistemit Nazist dhe Stasit.

Shfaqja fituese e çmimit “Pulitzer” dhe e çmimit “Toni” është shfaqje që bazohet në bisedat dhe intervistat e Doug Wright me transigjinoren gjermane, njëherit tregtaren e antikuareve Charlotte von Mahlsdorf, si dhe në autobiografinë e Charlotte të vitit 1992, të titulluar ‘I am my own wife’. 

Për portretizimin e plotë të Charlotte, gjatë periudhës naziste dhe regjimit komunist pasues, ndërsa jetonte haptazi si transgjinore, shfaqja kërkon që aktori i saj i vetëm të luajë rreth tridhjetë role të ndryshme.

Titulli i shfaqjes ka dalur nga një anekdotë që Charlotte e tregon: kur ajo ishte dyzet vjeç, nëna e saj duke mos pasur asnjë ide, i tha “Boll luajte dhe u pispillose. Je bërë burrë tani. Kur ke ndër mend të martohesh?” së cilës pyetje Charlotte iu përgjigj “Kurrë, mama. Unë jam martuar me veten”.

Sipas Wright, në fillim Charlotte paraqitet si një heroinë e vërtetë – një e mbijetuar nga nazistët dhe komunistët në Gjermaninë Lindore. Sidoqoftë, po ashtu bëhet e qartë se mbijetesa e saj në atë klimë të pasigurtë kërkonte bërjen e shumë zgjedhjeve të dyshimta morale. Për të kontekstualizuar këtë aftësi për të mbijetuar, shfaqja “Unë jam vetë grua” jo vetëm që kronikon jetën e Charlottes, por sipas Hedy Weiss të Chicago Sun-Times, ajo gjithashtu krijon “një portret të qartë të Gjermanisë në gjysmën e dytë të shekullit njëzet, një përrallë morale komplekse për atë që i duhet bërë një njeriu për të mbijetuar dhe një meditim intrigues për gjithçka.

Ky tekst është shqipëruar nga Artur Lena, skenografe dhe kostumografe e këtij prodhimi është Njomëza Luci, kompozitor Trimor Dhomi, asistent regjisor Bashkim Ramadani, video realizator Lum Çitaku dhe dizajner i dritave Skender Latifi.

 “Unë jam vetë grua” e ka pasur premierën në vitin 2019 në Prishtinë dhe që nga atëherë ka marrë pjesë në shumë festivale teatrore. Eshtë realizuar nga Integra në bashkëprodhim me Miza n’skenë, në bashkëpunim me CDF, The Global Fund, Rockefeller Brother Funds, Teatrin Dodona dhe Komunën e Prishtinës dhe është mbështetur nga ‘Kultura për ndryshim’ që është financuar dhe menaxhuar nga Bashkimi Evropian ndërsa është implementuar nga Qendra Multimedia e Goethe Institute. 

Turneja “Zgjerimi i skenës për barazi – Unë jam vetë grua” realizohet nga Integra dhe mbështetet përmes projektit më të gjerë “Së bashku për barazi LGBTIQ+”, të udhëhequr nga Qendra për Edukim Qytetar (CCE) në partneritet me ERA – Shoqata për të Drejtat e Barabarta LGBTI për Ballkanin Perëndimor dhe Turqinë, Queer Montenegro, Queer Center Skopje, Tuzla Open Center, Open Mind Spectrum Shqipëri dhe Qendra për Zhvillimin e Grupeve Shoqërore – CSGD nga Kosova. Projekti financohet nga Bashkimi Evropian.

 “Zgjerimi i skenës për barazi – Unë jam vetë grua” fillon rrugëtimin në Prizren si pjesë e Festivalit Ndërkombëtar të Teatrit në Ambient të Hapur PrizrenFest 2025 dhe do të shfaqet të premten, më 25 korrik, 2025, në Teatrin “Bekim Fehmiu”, duke filluar prej orës 20:00. Hyrja është gratis.

Posta e Kosovës, përmes Filatelisë së saj, ka lëshuar sot në qarkullim emisionin e pullave postare me titull “Veprat – Ismet Jonuzi”.

Ismet Jonuzi, i lindur më 9 shkurt 1961 në Rahovicë të Preshevës, është pedagog dhe artist i njohur, veprat e të cilit janë ekspozuar në shumë vende të botës, përfshirë Parisin, Venecian, Zvicrën, Australinë dhe Amerikën Latine.

Motivet e katër pullave postare përmbajnë imazhe të skulpturave që, në thelb, na kujtojnë se arti nuk është vetëm estetikë, por edhe histori, politikë dhe lutje.

Për artistin Jonuzi, arti është një mjet për të ndriçuar errësirën dhe për të ndërtuar një botë më të mirë – jo duke mohuar të kaluarën, por duke e kthyer atë në dritë.

Në katër vepra të përzgjedhura, arti shndërrohet në një akt të fuqishëm transformimi: nga shkatërrimi në krijim, nga dhuna në kujtesë, nga plumbi në jetë.

“Shqiponja e Lirisë”, ndërtuar nga mbetje lufte, është një simbol krenarie që rrëfen kalvarin historik të popullit shqiptar, por edhe fuqinë për të kthyer dhimbjen në dinjitet.

“Shtëpia e Arit” përfaqëson një metaforë të alkimizmit shpirtëror – gjithçka e pavlerë bëhet simbol, strehë për mendimet e harruara dhe shpirtin që kërkon dritë. Ajo nuk është vetëm një objekt, por një filozofi mbi ringjalljen përmes artit.

“Portreti i Gjyshit”, i punuar në hekur, mishëron kujtesën kolektive të një populli – një thirrje për të mos harruar, për të ndërtuar të ardhmen mbi plagët e së kaluarës. Ky portret shpalos një dialog të heshtur mes brezave, mes luftës për mbijetesë dhe përpjekjes për paqe.

Në skulpturën “Karriget prej armësh”, ndodh një akt simbolik i fuqishëm: armët nuk vrasin më, por shërbejnë si mbështetje për trupin e njeriut që ulet për të reflektuar. Aty ku dikur fliste dhuna, tani ftohet dialogu. Është një kritikë ndaj militarizmit dhe një thirrje për paqe – jo përmes harresës, por përmes shndërrimit të së kaluarës në mësim.

Pullat postare dhe Zarfi i Ditës së Parë nga ky emision do të jenë në qarkullim postar deri në konsumim të plotë./ KultPlus.com

Edhe këtë vit, Festivali Ndërkombëtar i Operas Rame Lahaj, hap dyert e muzikës klasike brezit më të ri në Prishtinë, atyre që dëgjojnë me zemër dhe ëndërrojnë pa kufi.

Në kuadër të Festivalit Ndërkombëtar të Operas Rame Lahaj, organizohet  një koncert i veçantë dedikuar fëmijëve, në bashkëpunim me Korin e Fëmijëve dhe Orkestrën “Amadeus”. Ky projekt është pjesë e përpjekjeve për të mbështetur edukimin kulturor të brezave të rinj, duke i afruar ata me bukurinë dhe emocionet e muzikës klasike.

Një nga shtyllat themelore të rrugëtimit të festivalit mbetet edukimi i brezave të rinj përmes artit dhe kulturës duke krijuar hapsira për pjesëmarrjen e femijëve jo vetëm si spektatorë por edhe si pjesëmarrës.

Pse muzika klasike për fëmijët?

Sepse ata janë publiku dhe artistët e së ardhmes. Përmes kësaj nisme, dëshirojme t’u japim fëmijëve mundësinë të përjetojnë tinguj dhe ngjyra të reja të muzikës dhe të nxisim pasionin për artin në një moshë të hershme.

Ejani më 27 korrik bashkë me fëmijët tuaj, në Hyperactive, Prishtina Mall ora 13:30, sepse muzikantët e së nesërmes, rriten sot!/ KultPlus.com

Albert Vataj

Fjalët e fundit që shkroi Martin Camaj pesë ditë para se të shuhej, më 12 mars të vitit 1992 në moshën 67-vjeçare.

Të dashun miq e vëllazën shqiptarë, intelektualë, artistë dhe mbarë populli shqiptar, përshëndetjet e mija ju janë drejtue të gjithëve.

Gëzohem pa masë se keni vendosur të vlerësoni veprën time: Ky vlerësim na afron. Bátë burrninë të më shtini në rreshtin tuej. Ndonëse të ndamë për një gjysmë shekulli, unë jam i jueji e ju jeni të mijt.

Martin Camaj

7 Mars 1992./ KultPlus.com

Festivali Mitrovica International Jazz Days rikthehet nga data 8 deri më 10 gusht 2025, duke sjellë përsëri në qytet tingujt e mrekullueshëm të muzikës xhaz, performanca të shkëlqyera nga vende të ndryshme të botës dhe momente të paharrueshme.

Me moton #MitroLove, festivali vazhdon misionin e tij për të promovuar muzikën cilësore dhe për të fuqizuar të rinjtë dhe gratë në skenën lokale dhe ndërkombëtare të xhazit.

Këtë vit hapet edhe një mundësi e veçantë: Mitrovica International Jazz Days fton muzikantë të rinj 18-30 vjeç që luajnë jazz, rock, alternative, hip-hop, punk, metal, new wave, fusion, pop dhe zhanre të tjera moderne, të aplikojnë për performancë si solistë ose si grup deri në pesë muzikantë. Aplikimi është i hapur deri më 25 korrik 2025.

Të rinjtë e talentuar janë të mirëpritur të performojnë në skenat alternative të festivalit! Ju rikujtojmë se në pranverën e këtij viti, MIJD prezantoi për herë të parë Serinë e Muajit të Xhazit me emra të mëdhenj si muzikantja ikonike Aziza Mustafa Zadeh, Elina Duni dhe Nils Kugelmann Trio (promovuar nga stenda gjermane në panairin më të madh të xhazit në Europë, JazzAhead). Me dashuri, Mitrovica mirëpret të gjithë adhuruesit e muzikës në vendin tonë! #MitroLove/ KultPlus.com