Nga: Raja Shehadeh / The Guardian
PĂ«rkthimi: Telegrafi.com
Gjatë 21 muajve të fundit të luftës gjenocidale të Izraelit kundër Gazës, zëra nga gjithë bota kanë dënuar shkatërrimin e së drejtës ndërkombëtare dhe rendit të bazuar në rregulla. Dhe, në të vërtetë, është zhdukur fasada e respektimit të së drejtës ndërkombëtare nga Izraeli, ndërsa politikat që përbëjnë krime lufte tashmë po shpallen pa pikë turpi.
KĂ«tĂ« javĂ«, ministri izraelit i mbrojtjes, Israel Katz, ka treguar planet pĂ«r tĂ« zhvendosur me forcĂ« palestinezĂ«t, nĂ« njĂ« kamp mes rrĂ«nojave tĂ« Rafahut. Pasi tĂ« hyjnĂ« aty, nuk mund tĂ« dalin mĂ«. Me fjalĂ« tĂ« tjera, njĂ« kamp pĂ«rqendrimi, i cili sipas pĂ«rkufizimit Ă«shtĂ« njĂ« qendĂ«r internimi pĂ«r anĂ«tarĂ« tĂ« njĂ« grupi kombĂ«tar (si edhe pĂ«r tĂ« burgosur politikĂ« apo grupe minoritare), me arsyetimin e sigurisĂ« apo ndĂ«shkimit â zakonisht me urdhĂ«r ushtarak. Michael Sfard, njĂ« avokat izraelit pĂ«r tĂ« drejtat e njeriut, citohet nĂ« The Guardian duke thĂ«nĂ« se Katzi âparaqiti njĂ« plan operacional pĂ«r njĂ« krim kundĂ«r njerĂ«zimitâ. Qindra vetĂ« janĂ« vrarĂ« dhe mijĂ«ra tĂ« tjerĂ« janĂ« plagosur duke u pĂ«rpjekur qĂ« tĂ« kenĂ« qasje nĂ« ushqim.
Jam pĂ«rpjekur me vĂ«shtirĂ«si tĂ« kuptoj vuajtjen e pakuptueshme qĂ« kanĂ« pĂ«rjetuar palestinezĂ«t nĂ« GazĂ« dhe se si Ă«shtĂ« e mundur qĂ« shumica e izraelitĂ«ve nuk e pranojnĂ« aspektin e tyre njerĂ«zor. Si janĂ« nĂ« gjendje tĂ« mos ndiejnĂ« pendesĂ« pĂ«r atĂ« qĂ« ushtria e tyre po bĂ«n nĂ« emĂ«r tĂ« tyre? Besoj se fara e çnjerĂ«zimit tonĂ« Ă«shtĂ« mbjellĂ« gjatĂ« luftĂ«s arabo-izraelite nĂ« vitin 1948. PalestinezĂ«t u privuan me dhunĂ« nga toka, nga pasuritĂ« dhe pronat e tyre, nĂ« atĂ« qĂ« ne e quajmĂ« Nakba (nĂ« arabisht âkatastrofaâ), me pretendimin se toka u ishte dhĂ«nĂ« hebrenjve nga Zoti. QĂ« nga ajo kohĂ«, izraelitĂ«t kanĂ« pĂ«rdorur shtĂ«pitĂ«, tokat dhe pemishtet arabe pa ndier asnjĂ« faj. Sulmet e 7 tetorit ishin pika e nisjes sĂ« luftĂ«s, por Izraeli ka degraduar dhe zhveshur sistematikisht popullin palestinez pĂ«r dekada me radhĂ«.
Shkelje tĂ« tilla tĂ« sĂ« drejtĂ«s ndĂ«rkombĂ«tare çojnĂ« nĂ« njĂ« ndjenjĂ« dĂ«shpĂ«rimi, pĂ«r shkak tĂ« paaftĂ«sisĂ« sĂ« institucioneve pĂ«r tĂ« parandaluar tmerret qĂ« po ndodhin nĂ« GazĂ« dhe nĂ« Bregun PerĂ«ndimor, si dhe pĂ«r tĂ« mbajtur pĂ«rgjegjĂ«s autorĂ«t. Gjykata NdĂ«rkombĂ«tare Penale, e mbĂ«shtetur nga OKB-ja, ka lĂ«shuar urdhĂ«rarreste pĂ«r Netanyahun dhe ish-ministrin e mbrojtjes Yoav Gallant, mbi akuzat pĂ«r âkrimin e luftĂ«s pĂ«r urinĂ« si metodĂ« lufte; dhe krimet kundĂ«r njerĂ«zimit si vrasje, pĂ«rndjekje dhe veprime tĂ« tjera çnjerĂ«zoreâ. Nuk Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« asnjĂ« arrestim. PerĂ«ndimi vazhdon tĂ« furnizojĂ« Izraelin me ndihmĂ« ushtarake dhe politike. Pyes vetes: a duhet tĂ« ndjehemi tĂ« pafuqishĂ«m, ne palestinezĂ«t, pĂ«rballĂ« kĂ«saj dĂ«shtimi?
Megjithatë, e vërteta është se e drejta ndërkombëtare, megjithëse përdoret si një standard matës nga organizatat për të drejtat e njeriut, kurrë nuk ka qenë shpëtimi i Palestinës. Që nga dështimi për të zbatuar Rezolutën 194 të OKB-së të vitit 1948, e cila u jepte të drejtën refugjatëve palestinezë të ktheheshin në shtëpitë e veta në atë që u bë Izrael, kemi përjetuar zhgënjim pas zhgënjimi.
Kjo nuk ka ndodhur pĂ«r mungesĂ« pĂ«rpjekjesh nga ana e palestinezĂ«ve, ndĂ«r vite, pĂ«r tĂ« thirrur ligjin nĂ« ndihmĂ« â qoftĂ« nĂ«pĂ«rmjet gjykatave izraelite, tribunaleve ndĂ«rkombĂ«tare apo mekanizmave tĂ« zbatimit nga pala tĂ« treta. NjĂ« arsye e thjeshtĂ« pĂ«r dĂ«shtimin e tyre Ă«shtĂ« se ligji ndĂ«rkombĂ«tar nuk ka mjete efektive zbatimi. Arsyet mĂ« komplekse kanĂ« tĂ« bĂ«jnĂ« me interesat e fuqive tĂ« mĂ«dha. Shpresa ime qĂ«ndron te qĂ«ndresa palestineze.
Shpresa dhe pritshmëria e zakonshme ka qenë që palestinezët do ta harronin tokën e tyre brenda një apo dy brezave. Kjo u dëshmua të jetë plotësisht e pabazë. Shtatëdhjetë e shtatë vjet më vonë, palestinezët janë po aq të lidhur me tokën nga e cila u dëbuan, sa edhe në ato ditët e para të përgjakshme.
Po ashtu, pavarĂ«sisht ndryshimeve tĂ« paligjshme dhe vendbanimeve tĂ« shumta hebreje dhe gjeografisĂ« sĂ« ndryshuar nĂ« vendin tim, Bregun PerĂ«ndimor, ne palestinezĂ«t vazhdojmĂ« tĂ« mbajmĂ« gjallĂ« praktikĂ«n qĂ« ne e quajmĂ« sumud: refuzimin pĂ«r tâu dorĂ«zuar apo pĂ«r tĂ« ikur. Nuk mund tĂ« flas nĂ« emĂ«r tĂ« palestinezĂ«ve nĂ« GazĂ«, por e shoh se ndajmĂ« tĂ« njĂ«jtin shpirt, pavarĂ«sisht pĂ«rmasĂ«s sĂ« vuajtjeve.
Kur lufta do tĂ« pĂ«rfundojĂ« dhe gazetarĂ«ve e organizatave tĂ« huaja do tâu lejohet hyrja nĂ« GazĂ«, e vĂ«rteta do tĂ« dalĂ« nĂ« dritĂ«. DĂ«shmitĂ« rrĂ«qethĂ«se nga ata qĂ« jetuan atje â pĂ«rjetimet e grave, burrave dhe fĂ«mijĂ«ve, tĂ« artistĂ«ve, shkrimtarĂ«ve dhe poetĂ«ve; jeta e ndĂ«rprerĂ« apo e ndryshuar pĂ«rjetĂ«sisht â mund tĂ« fillojnĂ« ta pĂ«rndjekin Izraelin.
Do të jetë humanizmi ynë, dhe jo ndonjë ligj ndërkombëtar, që do ta gjykojë dhe do ta mbajë përgjegjës Izraelin dhe aleatët e tij. Në një tjetër shkallë, por jo më pak flagrante, ndryshimet e njëanshme dhe të paligjshme që Izraeli po kryen në Bregun Perëndimor, shpesh me ndihmën e milicive të kolonëve, japin një pasqyrë të lakmisë së Izraelit për tokë dhe të politikave të tij të drejtuara nga ideologjia.
Ndoshta nuk ka shembull mĂ« tĂ« qartĂ« tĂ« absurditetit tĂ« veprimeve tĂ« Izraelit sesa rasti i Qytetit tĂ« VjetĂ«r tĂ« Hebronit. Qyteti mbahet peng nga njĂ« grup i vogĂ«l ekstremistĂ«sh hebrenj, qĂ« nuk janĂ« mĂ« shumĂ« se 900 veta, tĂ« cilĂ«t jetojnĂ« nĂ« qendĂ«r tĂ« Hebronit â qyteti i dytĂ« mĂ« i madh palestinez nĂ« Bregun PerĂ«ndimor, me njĂ« popullsi prej 232 500 banorĂ«sh. Popullsia hebraike mbrohet ditĂ« e natĂ« nga mĂ« shumĂ« se 1 000 ushtarĂ« izraelitĂ«. PĂ«r tĂ« lejuar lĂ«vizjen e lirĂ« tĂ« kolonĂ«ve dhe ushtarĂ«ve, kufizimet mbi lĂ«vizjen palestineze pĂ«rfshijnĂ« dhjetĂ«ra pika tĂ« fortifikuara kontrolli, barriera rrugore dhe poste tĂ« pĂ«rhershme e tĂ« pĂ«rkohshme ushtarake. Qyteti i vjetĂ«r Ă«shtĂ« zbrazur pothuajse krejtĂ«sisht nga popullsia palestineze. A Ă«shtĂ« kjo e qĂ«ndrueshme?
Sa i pĂ«rket tĂ« ardhmes sĂ« GazĂ«s, pyetja vendimtare do tĂ« jetĂ« nĂ«se me shkatĂ«rrimin e mjeteve pĂ«r tĂ« mbijetuar â tokave bujqĂ«sore, burimeve tĂ« ujit, spitaleve dhe shkollave â ajo tokĂ« mund tĂ« vazhdojĂ« tĂ« mbĂ«shtesĂ« jetĂ«n.
Komuniteti ndërkombëtar, që ka dështuar turpshëm të zbatojë të drejtën ndërkombëtare, mund të bëjë një ndryshim në këtë çështje nëse ngul këmbë që, pas përfundimit të luftimeve, Izraeli të lejojë hapjen e Rripit të Gazës dhe të sigurojë që ndihmat të dërgohen për të mundësuar vazhdimin e jetës së palestinezëve atje ndërsa zona rindërtohet.
Gaza ka një histori prej 4 000 vjetësh të banimit të vazhdueshëm njerëzor. Përpjekja e Izraelit për ta zhdukur jetën atje është e dënuar të dështojë. Palestinezët, me ndihmën e të tjerëve ose pa të, do ta gjejnë një mënyrë për të mbijetuar. /Telegrafi/
Piktura, bashkë me muzikën dhe artet përgjithësisht, është një nga mrekullitë më të mëdha të shpirtit njerëzor. Sa i përket pikturës secili dëshiron ta kuptojë atë, jo vetëm për të vënë në spikamë qëndrimin e tij  ndaj së bukurës dhe estetikës, por shpesh edhe për  të dëshmuar shijen e vet fine ndaj pikturës. Se kjo i bënë ata të  duken më të avancuar kulturalisht  dhe  më të edukuar në sytë e të tjerëve. Secili njeri flet për të, e interpreton në mënyrën e vet, duke gjetur diç esenciale, shpirtërore në të. Por, në këtë rast, unë dua të kaloj përtej një identifikimi, vlerësimi dhe shijimi të një vepre apo të disa veprave të vetme arti që do të mund të më pëlqenin dhe që mund ta bëjë çdo kush. Fare  lehtë do të zgjidhja një a  dy piktura të njohura dhe  do të thosha: ja kjo është shija ime⊠Dhe,  ato do  të mund të ishin vepra të shtrenjta të pikturës botërore, apo vepra të mëdha të piktorëve tanë⊠Përtej kësaj, kam pritur shumë gjatë për një rast  që të shpreh respektin e merituar për një plejadë të tërë piktorësh tanë, në Kosovë, të mjeshtërve dhe emrave të shquar të një plejade të tërë artistësh figurativë të këtij trualli që lanë gjurmët e tyre në artin tonë figurativ
NĂ« vitet e nĂ«ntĂ«dhjeta tĂ« shekullit tĂ« kaluar, nĂ« kuadĂ«r tĂ« rezistencĂ«s sĂ« gjerĂ« shoqĂ«rore nĂ« KosovĂ«, ishte edhe ai qĂ« quhej âart i rezistencĂ«sâ qĂ« pĂ«rfshinte angazhimin e pothuajse tĂ« gjithĂ« artistĂ«ve dhe piktorĂ«ve tĂ« KosovĂ«s, tĂ« njohur e mĂ« pak tĂ« njohur, qĂ« pĂ«rmes  artit tĂ« tyre figurativ u bĂ«nĂ« pjesĂ« e kĂ«tij manifestimi tĂ« hapur estetik tĂ« protestĂ«s si formĂ« e kundĂ«rshtimit dhe refuzimit tĂ« realitetit qĂ« i ishte imponuar KosovĂ«s. Si dukej dhe si qe e mundur pĂ«rthyerja e  njĂ« arti tĂ« tillĂ« nĂ« atĂ« atmosferĂ« ngulfatĂ«se pĂ«r artet dhe pĂ«r tĂ«rĂ« jetĂ«n kulturore nĂ« KosovĂ«? Dhe, cili ishte  efekti?
Arti qe kultivoi kjo plejadĂ« ekspozuese e artistĂ«ve tanĂ« ishte i kuptueshĂ«m, i shprehur kryesisht pĂ«rmes tablove realiste ku dominonte ngjyra e zezĂ«, pa avangardizmin abstrakt qĂ« nganjĂ«herĂ« rezulton me shpĂ«rthime tĂ« rastĂ«sishme. Ishte art me preokupim dhe tematikĂ« tĂ« njohur pĂ«r ne, artikulim i identitetit tonĂ« nĂ« kĂ«to hapĂ«sira, i kĂ«ndimit artistik shpirtĂ«ror tĂ« njeriut tonĂ« nĂ« ecjen e tij nĂ«pĂ«r histori dhe aktualitet. Kishim tĂ« bĂ«nim me personalitete te ndryshme artistike, qasjesh e stilesh, por me njĂ« vijĂ«zim tĂ« identitetit tonĂ« etnik, historik, kulturor. Por qĂ« tani reflektohej si revolt. Si tek veprat e Rexhep Ferrit tĂ« torzove domethĂ«nĂ«se, Muslim Mulliqit, tĂ« EngjĂ«ll BerishĂ«s, tek Gjelosh Gjoka, Shyqri Nimani, Zake Prelvukuaj, Nebih Muriqi, me imazhet e lashtĂ«sisĂ« shqiptare-pellazgiane nĂ« ciklin e tij âPellazgetâ, tek Hysni Krasniqi, Mustafa Ferizi, Hajrush Fazliu, Esat Valla, Eshref Qahili, Gani Gashi, Mehmet Behluli, e  tĂ« tjerĂ«. AtĂ«botĂ« disa prej piktorĂ«ve tĂ« shquar ishin âstrehuarâ nĂ«n ciklin e âDardanĂ«veâ ku bĂ«hej trajtimi i identitetit historik, kulturor, mitologjik, gjenetik i qenies sonĂ«, qĂ« ishte nĂ« atĂ« kohĂ« njĂ« angazhim plotĂ«sisht patriotik i artistit tonĂ« mes dyzimesh qĂ« cytnin dellin dhe talentin artistik krijues dhe dĂ«shirĂ«s pĂ«r tĂ« kontribuar si ndĂ«rgjegje dhe zĂ« patriotik. Dhe, kĂ«tĂ« e shprehnin jo nĂ« institucionet e tyre tĂ« zakonshme por nĂ«pĂ«r kafe-galeri, nĂ« holle dhe hapĂ«sira tĂ« hapura korridoreshâŠÂ Â
GjatĂ« luftĂ«s shumĂ« prej kĂ«tyre piktorĂ«ve iu shkatĂ«rruan veprat jetĂ«sore. Punime tĂ« tĂ«ra tĂ« famshme u dogjĂ«n, u grisĂ«n, u demoluan, apo u hodhĂ«n nĂ«pĂ«r koshĂ« mbeturinash. Shqiptari nuk duhej tĂ« ishte piktor! (Por, jo vetĂ«m piktorĂ«t humbĂ«n veprat e tyre â mĂ« kujtohet skulptori nga Drenica, Aziz Islami, i cili arriti nĂ« PrishtinĂ« kur nisi lufta nĂ« DrenicĂ« dhe pikĂ«llimi i tij mĂ« i  madh ishte se si skulpturat me portretet e personaliteteve tĂ« njohura kombĂ«tare, qĂ« kishte  bĂ«rĂ« ai vetĂ«, kishin mbetur tani tĂ« hedhura dhe tĂ« rrĂ«zuara nĂ«pĂ«r arat dhe pĂ«rrenjtĂ« e vendlindjes sĂ« tij, pasi ishin shkatĂ«rruar nga pushtuesi!)âŠ
Kam menduar qĂ« ky tĂ« jetĂ« njĂ« dorĂ«shtrĂ«ngim pĂ«r piktorĂ«t kosovarĂ« tĂ« paraluftĂ«s, ndĂ«rkohĂ« qĂ« korifenjtĂ« e mĂ«dhenj tĂ« pikturĂ«s shqiptare janĂ« nĂ« qĂ« ty anĂ«t e kombit, sidomos nĂ« ShqipĂ«ri. MirĂ«njohja pĂ«r ta ka  tĂ« bĂ«jĂ« me  vlera tĂ«Â Â vĂ«rteta arti. Emrat e tyre janĂ« tĂ« shumtĂ« dhe  ata paraqesin njĂ« dĂ«shmi tĂ« pasurisĂ« sĂ«Â Â qytetĂ«rimit shqiptar.Â
NĂ« njĂ« aspekt mĂ« tĂ« gjerĂ«, ndĂ«rkaq, piktura shqiptare nĂ« pĂ«rgjithĂ«si ka pasur njĂ« traditĂ« dhe vlerĂ« tĂ« paçmuar. E kam fjalĂ«n si pĂ«r emrat e lashtĂ«sisĂ«Â Â sĂ« pikturĂ«s shqiptare, si Onufri i Korçës, Viktor Karpaçi i shkollĂ«s veneciane, etj. E deri nĂ« piktorĂ«t modernĂ«. Por ajo qĂ« mĂ« ka intriguar  gjithmonĂ« nĂ« kĂ«tĂ« aspekt Ă«shtĂ« ajo se si piktorĂ« tĂ« njohur tĂ« huaj, qĂ« nga  Renesanca, kanĂ« pasur shqiptarĂ«t si objekt tĂ« pashmangshĂ«m tĂ« brushĂ«s  sĂ« tyre? Si ndodhi qĂ« piktorĂ« si francezi L. Zherom, qĂ« pikturonte âarnautĂ«tâ me fustanellĂ«, Hobhaus i pasionuar me peizazhet shqiptare  dhe Thomas Filips, qĂ« bĂ«ri portretin e Bajronit nĂ« kostum shqiptar, tĂ« bĂ«nin disa  prej portreteve mĂ« tĂ« mira  tĂ« shqiptarĂ«ve qĂ« stolisin muzetĂ« europiane? Apo, se si bĂ«n qĂ« gruaja shqiptare ishte objekt i pothuajse çdo portretuesi europian qĂ« nga shekulli shtatĂ«mbĂ«dhjetĂ« e deri tek ai nĂ«ntĂ«mbĂ«dhjetĂ«? QĂ«Â Â tĂ«Â Â gjithĂ« kĂ«ta piktorĂ« i referohen bukurisĂ« sĂ« gruas shqiptare, portretet e  sĂ« cilĂ«s dekoronin salonet dhe shtĂ«pitĂ« aristokrate anembanĂ« EuropĂ«s.Â
Sa mirĂ« do  tĂ« ishte qĂ« tĂ« mblidhen tĂ« gjitha kĂ«to âMonalizaâ shqiptare nĂ« njĂ« botim tĂ« vetĂ«m reprezentativ dhe tĂ« ruhej nĂ« çdo shtĂ«pi tĂ« shqiptaritâŠ
Spartak Ngjela Sot janĂ« nĂ«n akuzĂ« ish presidentĂ«, ministra e ish-kryeministra dhe goditja antikorrupsion do tĂ« vijojĂ« me sukses duke u thelluar edhe mĂ« shumë⊠Sigurisht qĂ« po; SPAK pritet tĂ« jetĂ« shpĂ«timtari historik i shqiptarĂ«ve dhe ShqipĂ«risĂ« nga krimi mĂ« monstruoz qĂ« Ă«shrĂ« kryer kundĂ«r shoqĂ«risĂ« shqiptare. Korrupsioni i lartĂ« shtetĂ«ror qĂ«, nĂ« mbi [âŠ]
(Me rastin e 4 Korrikut, Ditës së Pavarësisë së Amerikës)
Avni Spahiu
Marrëdhëniet dhe kontaktet e Amerikës me shqiptarët datojnë më larg se ato të vendosura në kohë të vonë dhe tashmë kanë shënuar një qindvjetor. Roli i disa presidentëve amerikanë për të mirën e Shqipërisë, Kosovës, dhe shqiptarët në përgjithësi duhet të veçohen. Le të kujtojmë vetëm disa prej tyre:
Siç dihet tashmĂ« gjerĂ«sisht, Presidenti Woodrow Wilson e shpĂ«toi ShqipĂ«rinĂ« nga Konferenca e Paqes nĂ« Paris nĂ« vitin 1919, ku FuqitĂ« e MĂ«dha synonin tĂ« copĂ«tonin mĂ« tej vendet e vogla, ku bĂ«nte pjesĂ« edhe ShqipĂ«ria, pĂ«r tĂ« ushqyer lakminĂ« e pashuar tĂ« fqinjĂ«ve tĂ« saj. NjĂ« tjetĂ«r president i SHBA, Theodore Roosevelt ishte gjithashtu njĂ« mbrojtĂ«s i madh i ShqipĂ«risĂ«. Ai kishte qenĂ« kandidat pĂ«r Mbret tĂ« ShqipĂ«risĂ« dhe shqiptarĂ«t e kishin mirĂ«pritur kandidaturĂ«n e tij. EuropianĂ«t deshĂ«n tĂ« kishin njĂ« mbret europian. GjatĂ« LuftĂ«s sĂ« DytĂ« BotĂ«rore, ShqipĂ«ria u rrezikua sĂ«rish tĂ« zhbĂ«hej, por SHBA, nĂ«pĂ«rmjet presidentit Franklin D. Roosevelt, kĂ«mbĂ«nguli pĂ«r ruajtjen e integritetit tĂ« saj. Presidenti Harry Truman donte tĂ« pĂ«rfshinte ShqipĂ«rinĂ« nĂ« programin Marshall Aid, megjithĂ«se shteti komunist mbylli kufijtĂ« pĂ«r AmerikĂ«n dhe PerĂ«ndimin. Presidenti Dwight Eisenhower nĂ«pĂ«rmjet Kombeve tĂ« Bashkuara dhe Kryqit tĂ« Kuq gjatĂ« viteve 1953-55 ndihmoi nĂ« furnizimin me ushqime pĂ«r popullin shqiptar nĂ«n regjimin komunistâŠ
Duhet tĂ« kujtojmĂ« gjithashtu paralajmĂ«rimin kategorik tĂ« Presidentit John F. Kennedy mĂ«Â Â Â 29  nĂ«ntor 1962: âNĂ«se Bashkimi Sovjetik do tĂ« pĂ«rpiqet tĂ« pushtojĂ« ShqipĂ«rinĂ«, pasojat ndĂ«rkombĂ«tare do tĂ« jenĂ« shumĂ« tĂ« larta pĂ«r tĂ«!. SovjetĂ«, mos e prekni ShqipĂ«rinĂ«!â- u tha ai rusĂ«ve dhe Hrushçovit. NĂ« fund tĂ« vitit 1996, ishte Presidenti Xhorxh Bush i Vjetri ai qĂ« erdhi nĂ« brigjet e ShqipĂ«risĂ« pĂ«r tĂ« treguar mbĂ«shtetje dhe pĂ«r tĂ« sjellĂ« njĂ« mesazh shprese pĂ«r popullin e saj. Ai kishte vĂ«nĂ« njĂ« vijĂ« tĂ« kuqe edhe pĂ«r KosovĂ«n, nĂ« âparalajmĂ«rimin e Krishtlindjeveâ mĂ« 4 mars 1992. âShtetet e Bashkuara do tĂ« jenĂ« tĂ« gatshme tĂ« pĂ«rdorin forcĂ« ushtarake kundĂ«r serbĂ«ve nĂ« KosovĂ« dhe nĂ« Serbiâ, i shkroi Bushi Millosheviçit.
Sërish, politika dhe diplomacia amerikane u vunë në lëvizje në vitin 1999, këtë herë për të mbrojtur Kosovën dhe popullin e saj. Presidenti Bill Clinton urdhëroi një ndërhyrje ajrore në Serbi. Në këtë mënyrë Kosova u shpëtua nga gjenocidi. Me ndihmën e Amerikës, popullsia e Kosovës u kthye në tokën e saj dhe filloi të ndërtojë një shtet ligjor dhe të pavarur.
Presidenti tjetër amerikan, George W. Bush vizitoi më 10 qershor 2007 Shqipërinë dhe nga Tirana deklaroi se Kosova do të shpallet shumë shpejt shtet i pavarur, gjë që u bë realitet më 17 shkurt 2008.Presidenti Obama vazhdoi mbështetjen parimore të SHBA-së ndaj Kosovës duke ndihmuar në konsolidimin e pavarësisë së saj. Presidenti Donald Trump po shprehte sërish qëndrueshmërinë e SHBA-së duke deklaruar se Shqipëria dhe Kosova vazhdojnë të gëzojnë mbështetjen e SHBA-së dhe NATO-s. Presidenti Biden, një përkrahës i vendosur i Kosovës në Senatin Amerikan, si dhe gjatë mandatit të tij si Zëvendëspresident dhe tani President i SHBA-së, treguan mbështetje për Kosovën.
Në raport me Kosovën, politika e jashtme e Shteteve të Bashkuara ka qenë konsistente. SHBA e konsideron Kosovën si një nga aleatët dhe partnerët e saj. Në periudhën e pas-pavarësisë, Shtetet e Bashkuara vazhduan mbështetjen për Kosovën, në dy mënyra kryesore: përmes lobimit te qeveritë e vendeve të tjera për njohjen e pavarësisë dhe shtetësisë së Kosovës, dhe në kuadër të mbrojtjes dhe avancimit të shtetësisë së saj në mekanizma të ndryshëm ndërkombëtarë, duke luajtur një rol vendimtar në anëtarësimin e Kosovës si anëtare e plotë e Bankës Botërore dhe Fondit Monetar Ndërkombëtar në vitin 2009.
Në përgjigje të kërkesës së Serbisë drejtuar Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë për të vlerësuar aktin e shpalljes së pavarësisë së Kosovës në kontekstin e së drejtës ndërkombëtare, Shtetet e Bashkuara ishin avokatët më të zëshëm në mbrojtje të pavarësisë së Kosovës. Si rezultat i një angazhimi të tillë, Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë, në qershor të vitit 2010, shpalli mendimin e saj duke konfirmuar se shpallja e pavarësisë së Kosovës ishte në harmoni me të drejtën ndërkombëtare.
MarrĂ«dhĂ«niet mes dy vendeve janĂ« ruajtur si tĂ« mira dhe tĂ« veçanta pĂ«r KosovĂ«n. NĂ« pjesĂ«n mĂ« tĂ« madhe, secila qeveri e KosovĂ«s ka qenĂ« e kujdesshme nĂ« marrĂ«dhĂ«niet e saj me SHBA-nĂ« pa asnjĂ« mosmarrĂ«veshje tĂ« madhe nĂ« kĂ«to marrĂ«dhĂ«nie. Jam i bindur se Kosova gjithmonĂ« mund tĂ« dĂ«rgojĂ« mesazhe tĂ« qarta nĂ« krijimin e njĂ« marrĂ«dhĂ«nieje edhe mĂ« tĂ« ngushtĂ« me Shtetet e Bashkuara tĂ« AmerikĂ«s qĂ« do tĂ« prodhonte njĂ« partneritet edhe mĂ« tĂ« dobishĂ«m pĂ«r shtetin e KosovĂ«sâŠ
Si popull, shqiptarĂ«t kanĂ« njĂ« ndjenjĂ« tĂ« thellĂ« respekti pĂ«r AmerikĂ«n. Nuk kam hasur nĂ« asnjĂ« shqiptar, qoftĂ« nĂ« ShqipĂ«ri apo nĂ« KosovĂ«, qĂ« tĂ« mos ketĂ« shprehur mirĂ«njohjen dhe admirimin e tij pĂ«r mikun mĂ« tĂ« madh tĂ« shqiptarĂ«ve â AmerikĂ«n. Prandaj Kosova sot pĂ«rfaqĂ«son shtetin mĂ« pro-amerikan nĂ« botĂ«. MegjithatĂ«, mirĂ«njohja mĂ« e mirĂ« pĂ«r çdo shqiptar sot Ă«shtĂ« mbĂ«shtetja pĂ«r parimet demokratike dhe ndĂ«rtimi i njĂ« shoqĂ«rie tĂ« drejtĂ« nĂ« vendin tonĂ«. Duke mbĂ«shtetur vlerat njerĂ«zore pĂ«r tĂ« cilat qĂ«ndron dhe lufton Amerika, ne do tĂ« kemi mbĂ«shtetjen e vazhdueshme tĂ« AmerikĂ«s dhe miqĂ«sinĂ« mes vendeve tona.
Do theksuar se në të gjitha marrëdhëniet shqiptaro-amerikane ka një përputhshmëri të vazhdueshme që ka të bëjë me frymën e përbashkët të lirisë dhe pavarësisë dhe respektimin e vlerave të demokracisë dhe njerëzisë. Dhe, kjo nuk është rastësi. Shqiptarët përgjithësisht gjithmonë ishin kuptuar lehtësisht me Amerikën, sepse ajo gjithmonë i dëgjonte dhe kuptonte aspiratat e tyre.
Si ambasador i parë i Republikës së Kosovës në Uashington, personalisht i jam mirënjohës shtetit dhe popullit amerikan dhe ndihem krenar që gjatë qëndrimit tonë në Uashington arritëm të kontribuonin në ndërtimin e këtyre raporteve duke bërë ndryshim në ndërtimin e marrëdhënieve miqësore dhe partneritetit të plotë ndërmjet dy vendeve./ KultPlus.com
Libri me poezi âMĂ« quaj Izmirâ Ă«shtĂ« libri i parĂ« i autores Tinka Kurti. Libri pĂ«rmban dyzet e pesĂ« poezi, tĂ« rradhitura pa ndonjĂ« strukturĂ« tĂ« caktuar. Ky libĂ«r me poezi Ă«shtĂ« manifestim estetik qĂ« ndĂ«rtohet mbi njĂ« reflektim dhe akumulim dijesh mbi njeriun, trupin, gjuhĂ«n dhe raportet e tij me botĂ«n, pushtetin dhe tjetrin. Tinka Kurti nuk flet vetĂ«m pĂ«r pĂ«rvojĂ«n intime, por pĂ«r strukturat ideologjike qĂ« formĂ«sojnĂ« jetĂ«n dhe kuptimin mbi tĂ«, si patriarkati, kulturĂ«n e konsumit dhe bjerrjen ontologjike si realitet i kudogjendshĂ«m njerĂ«zor. E shprehur pa mistifikim dhe lojĂ«ra gjuhĂ«sore tĂ« panevojshme, poezia e saj refuzon tĂ« jetĂ« mjegullim simbolik, siç e quan edhe ajo vetĂ« nĂ« poezitĂ« e saja.Â
Poezia e saj, gjithashtu, nuk Ă«shtĂ« thjesht shpĂ«rthim stihik emocional apo pĂ«rpjekje pĂ«r vetĂ«-çlirim, por njĂ« akt politik dhe etik qĂ« sfidon idealet shoqĂ«rore tĂ« bukurisĂ«, normat mbi trupin dhe gjuhĂ«n, dhe strukturat e kontrollit si patriarkati dhe kapitalizmi. Bukuria, si formĂ« arketioper e njĂ«mendĂ«sisĂ«, shndĂ«rrohet nĂ« njĂ« akt qĂ«ndrese ndaj fashizmit estetik dhe moral, qĂ« nĂ« vete Ă«shtĂ« pĂ«rjashtues dhe monocentrik. NĂ« kuprimin individual, ajo refuzon tĂ« flasĂ« pĂ«r mainstream-in kulturor dhe estezisin qĂ« ka imponuar pushtetshmi, dhe si e tillĂ« ajo rikthen tĂ« pĂ«rjashtuarin nĂ« qendĂ«r tĂ« ndĂ«rgjegjes kolektive. Pa ndjekur njĂ« trajektore tradicionale tĂ« vargut apo njĂ« sistem hierarkik konceptual, poezia e saj pasqyron fragmentimin e subjektit modern, qĂ« e legjitimin vetĂ«referenca dhe vetĂ«autorsia.Â
Mungesa,âŻgjuhaâŻdheâŻkĂ«rkimiâŻiâŻkuptimit
PoezitĂ« si âZbrazĂ«tiâ dhe âFragmentâ artikulojnĂ« mungesĂ«n si kusht themelor tĂ« qenies. Subjekti Ă«shtĂ« i çarĂ«, i pĂ«rbĂ«rĂ« prej copĂ«zash tĂ« thyera dhe pasigurie. Kjo qasje heideggeriane pĂ«rshkruan njeriun si qenie e hedhur nĂ« botĂ«, gjithmonĂ« e zhytur nĂ« paplotĂ«si dhe mospĂ«rmbushje. Mungesa nuk Ă«shtĂ« boshllĂ«k, por trualli ku lind kuptimi, nĂ« vetminĂ« e tjetrit, zbulohet vetĂ«vetja.Â
ZBRAZĂTI kur tĂ« mungon diçka kĂ«nd e pyet a ekziston njĂ« pjesĂ« e vogĂ«l e imja sado e vogĂ«l brenda teje
NĂ« poezinĂ« âSolamente una vezâ, ndjenja dhe gjuha pĂ«rplasen si dy sisteme tĂ« papĂ«rkthyeshme. Gjuha Ă«shtĂ« gjithmonĂ« vonesĂ«, gjurmĂ« e jo prani, njĂ« qasje thellĂ«sisht derridiane. Fjala vjen pas ndjenjĂ«s, kurrĂ« me tĂ«. Po aq sa ndjenja Ă«shtĂ« e vĂ«rtetĂ«, po aq fjala duket si njĂ« pĂ«rpjekje e pĂ«rhershme pĂ«r ta kapur atĂ«, dhe pĂ«r ta humbur.
sikur tĂ« dija mĂ« mirĂ« spanjisht do ta kĂ«rkoja mĂ« shpesh tĂ« mĂ« duash kur e vulos kĂ«tĂ« kĂ«rkesĂ« nĂ« shqip ndjej se po pĂ«rdor tĂ« drejtat autoriale tĂ« pĂ«rkthyesve tĂ« zotĂ« tĂ« letĂ«rsisĂ« por ndjenja ime diku â diku Ă«shtĂ« latine shpirti im nuk ka nevojĂ« pĂ«r qetĂ«si po pĂ«r njĂ« calma mi alma sikur tĂ« gjitha nĂ«nat qĂ« njoh artikulohen spanjishtÂ
(fragment nga âSolamente una vezâ)
Trupi,âŻBukuriaâŻdheâŻPushtetiâŻiâŻtjetrit
NĂ« poezitĂ« âZoom Inâ, âZhveshtorjaâ dhe âBukuria Ă«shtĂ« lufta kundĂ«r fashizmitâ, trupi shfaqet si hapsirĂ« e shtrirĂ« ideologjike ku nguliten normat e pushtetit, reklamĂ«s dhe patriarkatit. Poezia nuk e romantizon trupin apo bukurinĂ«, pĂ«rkundrazi, i dekonstruon si forma tĂ« dominimit simbolik dhe kulturor. Kjo qasje Ă«shtĂ« thellĂ«sisht foucaultiane: trupi Ă«shtĂ« vendi ku projektohet kontrolli, por edhe ku mund tĂ« artikulohet qĂ«ndresa.
e zmadhova foton e tĂ« dashurĂ«s tĂ«nde nuk ia shoh ndonjĂ« rrudhĂ« kur ndeshem me tĂ« takoj shpejt sytĂ« e saj flakĂ«roj mos ka mbetur tek ajo diçka nga ti nga mbrĂ«mĂ« a parĂ«mbrĂ«mĂ« e diçka nga unĂ« te ti qĂ« Ă«shtĂ« ngjit tek ajo prej jetĂ«ve tĂ« shkuara Â
(fragment nga âZoom inâ)
PĂ«rtej vĂ«zhgimit tĂ« tjetrit, kĂ«to poezi ndĂ«rtojnĂ« njĂ« projektim tĂ« subjektit mbi boshllĂ«kun qĂ« lĂ« mungesa e njĂ« tjetri tĂ« tretĂ«, aty ku lind kuptimi. âZhveshtorjaâ Ă«shtĂ« njĂ« hapĂ«sirĂ« vetĂ«reflektimi, por edhe konsumimi, njĂ« pasqyrĂ« ku njeriu zbulohet si objekt. NdĂ«rsa nĂ« âBukuria Ă«shtĂ« lufta kundĂ«r fashizmitâ, e bukura konceptohet si emancipim, mosnĂ«nshtrim dhe etikĂ«. Kjo e bukur nuk Ă«shtĂ« platonike, por adorniane, ajo sjell dhimbjen nĂ« vetĂ«dije si formĂ« qĂ«ndrese. E bukura Ă«shtĂ« e konceptuar ardhje nĂ« qenie pa ndonjĂ« pĂ«rpjekje tĂ« subjektit pĂ«r ta njohur atĂ«. ĂshtĂ« kantiane. Ajo thjesht del, çelet. Por jo vetĂ«m kaq, bukuria bĂ«het universaliste dhe totalitare. Bukuria bĂ«het hegjemone dhe shtyp çdo gjĂ« tĂ« shumtuar, private, unilaterale dhe monocentriste, siç mund tĂ« jetĂ« fashizmi.
Poezitë e Tinka Kurtit nuk ofrojnë zgjidhje. Ato nuk japin ngushëllim, por ftojnë në ndërgjegjësim. Në këtë kuptim, poezia e saj është akt etik: ajo kujton, pyet, vë në dyshim. Dhe si e tillë, nuk është vetëm letërsi, është filozofi në formë poetike./ KultPlus.com
GjatĂ« verĂ«s, zgjidhni ushqime tĂ« lehta pĂ«r tâu tretur, me pak kalori dhe tĂ« freskĂ«ta. Shmangni sasitĂ« e tepĂ«rta tĂ« kripĂ«s, sheqerit, yndyrĂ«s dhe alkoolit, sepse tĂ« gjitha kĂ«to e ngarkojnĂ« shtesĂ« zemrĂ«n, rrisin tensionin e gjakut dhe mund tĂ« shtojnĂ« rrezikun pĂ«r incidente kardiovaskulare, sidomos te pacientĂ«t kronikĂ« dhe personat e moshuar. GjatĂ« muajve [âŠ]
MITI I SAJUAR I KOSOVĂS, KLEROFASHIZMI SERB DHE SHTETI I KOSOVĂSâŠ
Jusuf Buxhovi
Para 36 vitesh nĂ« Gazimestan, para turmĂ«s njĂ« milionĂ«she serbe, me fjalĂ«t se âpas gjashtĂ« shekujsh, prapĂ« gjendemi para betejave dhe nĂ« beteja, tĂ« cilat nuk janĂ« tĂ« armatosura, por sado qĂ« tĂ« tilla nuk pĂ«rjashtohenâ, Milosheviqi, hapi kapitullin e pĂ«rgjakshĂ«m tĂ« rrĂ«nimit tĂ« JugosllavisĂ« me pasoja tragjike pĂ«r popujt e saj.
NĂ« kĂ«tĂ« ditĂ«, nĂ« tribinĂ«n e Gazimestanit, para kryesisĂ« sĂ« shkĂ«rmoqur jugosllave dhe sy botĂ«s sĂ« hutuar me ato qĂ« po ngjisnin me trashĂ«gimin e Titos, u promovua âvozhdiâ serb i reinkarnuar nga Lazari i KosovĂ«s qĂ« ta rikthejĂ« âlavdinĂ« histotorike serbeâ dhe, si tha, âmisionarizmin e serbĂ«ve pĂ«r ta mbrojtur qytetĂ«rimin europianâ (kuptohet nga shqiptarĂ«t pushtues tĂ« tokave tĂ« shenjta serbe)!
Po ato ditĂ«, diku afĂ«r Gazimestanit, dr. Ibrahim Rugova, asokohe kryetar i ShoqatĂ«s sĂ« ShkrimtarĂ«ve tĂ« KosovĂ«s, nĂ« njĂ« intervistĂ« historike dhĂ«nĂ« magazinit gjerman âDer Spiegelâ, ndĂ«r tĂ« vetmit, nĂ« emĂ«r tĂ« ndĂ«rgjegjes intelektuale, historike, kulturore dhe politike (ndonĂ«se pa mandat tĂ« saj), ia ktheu pĂ«rgjigjen kĂ«rcĂ«nimeve tĂ« Millosheviqit drejtuar shqiptarĂ«ve po edhe tĂ« tjerĂ«ve nĂ« festĂ«n klerofashishte tĂ« Vidovdanit serb. Me pak fjalĂ«, kundĂ«rpĂ«rgjigja e Dr RugovĂ«s Millosheviqit, nĂ« tĂ« pĂ«rjavshmen mĂ« tĂ« fuqishme gjermane dhe europiane tĂ« kohĂ«s, ishte se nĂ« mars tĂ« atij viti, nĂ« ditĂ«n e 23-tĂ«, Millosheviqi, me tanke dhe nĂ« rrethanat e gjendjes sĂ« jashtĂ«zakonshme, rrĂ«noi autonominĂ« e KosovĂ«s, si njĂ«si federative. Me kĂ«tĂ« bĂ«ri puç ndaj kushtetutĂ«s jugosllave. Ky veprim nga shqiptarĂ«t shikohet si ripushtim i KosovĂ«s, mbas atij tĂ« vitit 1945. Me kĂ«tĂ« rast Rugova tĂ«rhiqte vĂ«rejtjen serbĂ«ve se âsa herĂ« ndonjĂ« popull i vogĂ«l, e tĂ« tillĂ« janĂ« edhe serbĂ«t, kanĂ« provuar tĂ« vejnĂ« hegjemoni nĂ« Ballkan, kanĂ« pĂ«rfunduar tragjikishtâ.
Pra, orgjia klerofashishte serbe e qershorit të vitit 1989, përfundoi siç parashikonte dr Rugova në magazinin gjerman. Por nga këndvështrimi i sotëm historik, Gazimestani nxori në pah dy nga akterët më të rëndësishëm të saj, që shënuan epoka me kah të kundërt.
NĂ« njĂ«rĂ«n anĂ«, Millosheviqin â humbĂ«s tĂ« saj, i cili nĂ« vitin 2003, si president i mbetjes jugosllave, pĂ«rfundoi nĂ« Trtibunalin NdĂ«rkombĂ«tar tĂ« HagĂ«s pĂ«r krime lufte kundĂ«r njerĂ«zimit ku edhe vdiq gjatĂ« procesit nĂ« vitin 2006.
Dhe, nĂ« tjetrĂ«n anĂ« â dr Ibrahim RugovĂ«n, si lider historik tĂ« shqiptarĂ«ve, i cili, me themelimin e LDKs-Ă« mĂ« 23 dhjetor tĂ« vitit 1989, me mandatin e votĂ«s sĂ« lirĂ« nga zgjedhet presidenciale dhe parlamentare nĂ« vitin 1992 dhe 1998, mori pĂ«rgjegjĂ«sinĂ« historike tĂ« rezistencĂ«s institucionale (me shtetin paralel) deri te ajo e armatosur, e cila solli ndĂ«rhyrjen ushtarake tĂ« NATO-s nga 24 marsi deri mĂ« 10 qershor 1999.
Historia, midis demistifikimit të mitit të sajuar serb të Kosovës për qëllime hegjemoniste dhe të lirimit të Kosovës prej tij që për epilog pati shtetin e pavarur të Kosovës të shpallur më 17 shkurt 2008, mund të thuhet se fillimin e fundit e pati më 28 qershor 1989 në Gazimestan.
Ky kapĂ«rcim i jashtĂ«zakoshĂ«m historik, megjithatatĂ«, ka lĂ«nĂ« prapa frymĂ«n e klerofashizmit serb, i cili, nĂ« çdo Vidovdan, pĂ«rpiqet qĂ« nĂ« KosovĂ«, ta mbajĂ« tĂ« gjallĂ« mitin mesjetar tĂ« âKosovĂ«s djep historik serbâ, sadoqĂ« realiteti (shteti i KosovĂ«s dhe pĂ«rkatĂ«sia perĂ«ndimore e shqiptarĂ«ve) e ka zhvlerĂ«suar deri nĂ« anakronizĂ«m!/ KultPlus.com
Lufta 12-ditore mes Izrael it dhe Iranit gjatĂ« periudhĂ«s 13-24 qershor 2025 pati ndikime tĂ« menjĂ«hershme dhe tĂ« ndjeshme nĂ« ekonominĂ« botĂ«rore, pavarĂ«sisht arritjes sĂ« armĂ«pushimit tĂ« pĂ«rkohshĂ«m mes tĂ« dyja vendeve. Lufta shkaktoi luhatje tĂ« forta nĂ« tregjet ndĂ«rkombĂ«tare tĂ« energjisĂ«, financave dhe transportit, duke rritur pasiguritĂ« ekonomike nĂ« shkallĂ« globale. Ajo çoi nĂ« njĂ« rritje tĂ« menjĂ«hershme tĂ« çmimit tĂ« naftĂ«s nĂ« bursat ndĂ«rkombĂ«tare. Tregjet reaguan nga frika e ndĂ«rprerjes sĂ« furnizimit me naftĂ« nga Lindja e Mesme, njĂ« rajon qĂ« prodhon mbi 30 pĂ«r qind tĂ« naftĂ«s sĂ« botĂ«s. Ămimi i naftĂ«s sĂ« papĂ«rpunuar Brent u rrit me mbi 12 pĂ«r qind brenda pak ditĂ«sh, duke arritur nivelet mĂ« tĂ« larta qĂ« nga viti 2022. Rritja e çmimeve preku kostot e transportit, prodhimit dhe energjisĂ« nĂ« tĂ« gjithĂ« botĂ«n. Pasiguria gjeopolitike solli rĂ«nie tĂ« ndjeshme edhe nĂ« bursat kryesore botĂ«rore. Rritja e çmimit tĂ« energjisĂ« solli presione inflacioniste nĂ« shumĂ« vende. Vendet importuese tĂ« forta tĂ« energjisĂ«, si vendet e Bashkimit Evropian, Japonia, India etj., u pĂ«rballĂ«n me rritje tĂ« kostove tĂ« prodhimit dhe transportit.
Nga ana tjetĂ«r, frika pĂ«r sigurinĂ« e kalimeve detare, sidomos pĂ«rmes NgushticĂ«s sĂ« Hormuzit, rriti çmimet e transportit dhe vonesat nĂ« furnizime. KompanitĂ« detare ndryshuan rrugĂ«t e transportit, duke sjellĂ« kosto shtesĂ« pĂ«r mallrat. Ămimet e transportit detar u rritĂ«n me 15-20 pĂ«r qind gjatĂ« kĂ«saj periudhe. Si pĂ«rfundim, lufta 12-ditore Izrael-Iran solli njĂ« tronditje tĂ« fortĂ« afatshkurtĂ«r nĂ« tregjet globale, me ndikime mĂ« tĂ« mĂ«dha nĂ« energji, financa dhe tregti. Pasqyrimi i plotĂ« i efekteve ekonomike pritet tĂ« shihet mĂ« qartĂ« nĂ« muajt nĂ« vijim, nĂ« varĂ«si tĂ« zhvillimeve tĂ« mĂ«tejshme gjeopolitike.
Kjo luftë ndikoi edhe në ekonominë tonë, edhe pse në mënyrë të tërthortë përmes presionit në çmimet, sidomos të naftës. Humbjet te ne në këto 12 ditë janë vetëm tek importuesit me shumicë të naftës, në nivele 3-4 milionë euro. Shqipëria importon 100 për qind të 600 mijë tonëve naftë dhe benzinë, që shesim në vit në tregun tonë me pakicë të karburanteve. Falë armëpushimit të shpallur tri ditë më parë nga presidenti amerikan Trump, i cili po reziston, humbjet në ekonominë tonë deri tani mund të llogariten në vetëm disa miliona euro. Në rast se konflikti do të kishte vijuar më gjatë dhe të ishte zgjeruar, me Iranin që të bllokonte përkohësisht Ngushticën e Hormuzit, humbjet në ekonominë tonë do të shtoheshin në mënyrë të jashtëzakonshme.
Tregu ynë i pakicës i karburanteve mund të rezistojë maksimumi 2-3 javë me çmim të pandryshuar, pasi rezervat e kompanive kryesore importuese të naftës tek ne zgjasin një muaj deri një muaj e gjysmë. Nëse nafta rritet në tregjet ndërkombëtare, importuesit tanë duhet të mbushin depot me naftë dhe po ta marrën importin më shtrenjtë, rrisin çmimin e pakicës me përzierjen naftë e rezervave me naftën e blerë rishtazi. Rritja e çmimit të naftës në pikat e karburantit te ne, për shkak të vijimit të luftës Izrael-Iran, do të shtonte zinxhir kostot për transportin, bujqësinë dhe prodhimin tonë, duke ushtruar presion mbi inflacionin. Nga ana tjetër, do të kishim inflacion të rritur, të importuar nga importet tona. Kjo, pse edhe Italia, importuesja numër një e jona, njësoj si ne, e siguron pothuajse të gjithë naftën nga jashtë. Dhe, 90 për qind të naftës Italia e merr nga Gjiri Persik. Inflacioni i shtuar do ta ulte fuqinë blerëse të familjeve tona, veçanërisht atyre me të ardhura modeste. Edhe pse ne e prodhojmë energjinë nga hidrocentralet dhe 10 për qind nga fotovoltaikët, në muajt e verës importojmë sasi të konsiderueshme energjie. Rritja e çmimit të energjisë në bursat evropiane, për shkak të naftës dhe gazit më të shtrenjtë do të shtonte edhe çmimin e importit të energjisë elektrike, duke ndikuar indirekt në buxhetin tonë të shtetit.
Lufta dhe tensionet nĂ« njĂ« zonĂ« relativisht afĂ«r Ballkanit PerĂ«ndimor, si Lindja e Mesme, do tĂ« ulnin interesin e investimit nga investues tĂ« huaj edhe tek ne. Do tĂ« vonoheshin shumĂ« projekte nĂ« infrastrukturĂ«, energji dhe turizĂ«m. Kosto totale e pĂ«rllogaritur pĂ«r vetĂ«m tre-katĂ«r muaj zgjatje tĂ« luftĂ«s do tĂ« ishte mbi 500 milionĂ« euro humbje pĂ«r ShqipĂ«rinĂ«, ose afĂ«r dy pĂ«r qind tĂ« rritjes sĂ« saj ekonomike. Humbjet mĂ« tĂ« mĂ«dha, krahas transportit dhe prodhimit, do tâi kishim nĂ« tkurrjen e ndjeshme tĂ« numrit tĂ« turistĂ«ve tĂ« huaj. Kjo, pasi turistĂ«t asnjĂ«herĂ« nuk udhĂ«tojnĂ« nĂ« zona afĂ«r rajoneve nĂ« luftĂ«. Ja pĂ«rse edhe ne, shqiptarĂ«t, duhet tâi jemi mirĂ«njohĂ«s Presidentit Trump. Deri tani, me veprimet e tij, na shmangu tĂ« paktĂ«n gjysmĂ« miliardĂ« euro humbje nĂ« ekonominĂ« tonĂ«. Bota mbarĂ« duhet tâi jetĂ« mirĂ«njohĂ«se, pse shmangu njĂ« humbje, brerje tĂ« prodhimit botĂ«ror me mbi njĂ« triliard dollarĂ«!
Si shumëçka nĂ« jetĂ«n e dy dekadave tĂ« fundit tĂ« KosovĂ«s para dhe  gjatĂ« luftĂ«s edhe gazetaria ishte unike dhe e pashembullt nĂ« pĂ«rvojĂ«n saj.  Gazetaria e KosovĂ«s, e cila pĂ«rpĂ«litej mes presioneve tĂ« mĂ«dha tĂ« sistemit komunist dhe tĂ« trysnisĂ« serbe, qĂ« mbizotĂ«ronte nĂ« ish-Jugosllavi dhe pĂ«rpjekjeve pĂ«r tĂ« kryer misionin e vet, ndonĂ«se nĂ« hapĂ«sirĂ« tĂ« kufizuar tĂ« lirisĂ« profesionale, arriti mĂ« nĂ« fund tĂ« identifikohej me lexuesin, popullin e vet, nĂ« rrugĂ«n pĂ«r liri dhe demokraci. Ajo shpesh, edhe nĂ« ato kushte, madje u bĂ« udhĂ«rrĂ«fyese duke i dhĂ«nĂ« njĂ« dimension tĂ« ri tĂ« pashembullt gazetarisĂ« qĂ« vĂ«shtirĂ« do tĂ« gjendet nĂ« analet e gazetarisĂ« botĂ«rore. GazetarĂ«t shqiptarĂ«, si dhe pjesĂ« tĂ« tjera tĂ« shoqĂ«risĂ« kosovare u bĂ«nĂ« objekt i represionit, pĂ«rndjekjes dhe njĂ« stigmatizimi tĂ« veçantĂ« nga pushteti dhe politika serbomadhe. NĂ« pĂ«rpjekjet antishqiptare tĂ« politikĂ«s hegjemoniste serbe gazetarĂ«t u targetuan si njĂ« pengesĂ« qĂ« duhej mĂ«njanuar. Pse ishte  kjo? GazetarĂ«t kudo dhe  kurdo, sidomos gjatĂ« viteve tĂ« tetĂ«dhjeta dhe tĂ« nĂ«ntĂ«dhjeta nĂ« KosovĂ« po pĂ«rpiqeshin, nĂ« mundĂ«sitĂ« e veta tĂ« gjymtuara dhe tĂ« njĂ« censure tĂ« tmerrshme tĂ« ofronin njĂ« opinion tĂ« drejtĂ« jozyrtar duke iu pĂ«rkushtuar prezentimit tĂ« sĂ« vĂ«rtetĂ«s nĂ« opinionin publik. âLajmiâ i shtypur atĂ«botĂ« u shndĂ«rrua nĂ« njĂ« funksion nĂ« jetĂ«n e njerĂ«zve. Si tĂ« tillĂ«, gazetarĂ«t e âRilindjesâ, si ditore e vetme, gjatĂ« fundit tĂ« viteve tĂ« tetĂ«dhjeta dhe viteve tĂ« nĂ«ntĂ«dhjeta u siguronin njerĂ«zve informacionin mĂ« tĂ« mirĂ« tĂ« mundshĂ«m nĂ« dispozicion, qĂ« kishte njĂ« ndikim tĂ« madh nĂ« formĂ«simin e opinionit tĂ« pĂ«rgjithshĂ«m kosovar pĂ«r tĂ« gjitha aspektet e jetĂ«s politike dhe shoqĂ«rore.Â
NĂ« kĂ«to pĂ«rpjekje, gazetarĂ«t e botimeve shqipe dhe tĂ« medias elektronike u gjenden edhe pĂ«rballĂ« sifdave tĂ« kohĂ«s: tĂ« pĂ«rpjekjeve pĂ«r tĂ« krijuar medie tĂ« pavarura dhe profesionale, duke u mbĂ«shtetur nĂ« parimet e fjalĂ«s sĂ« lirĂ« dhe tĂ« sĂ« vĂ«rtetĂ«s. Edhe nĂ« ato rrethana tĂ« pushtimit dhe represionit tĂ« pandalur serb, gazetarĂ«t tanĂ« filluan tĂ« kultivonin njĂ« gazetari tĂ« pavarur duke sfiduar  hapur diktatin dhe censurĂ«n. Andaj, regjimi serb mori masa ndĂ«shkuese, duke mbyllur Radiotelevizionin e PrishtinĂ«s dhe pastaj gazetĂ«n e vetme tĂ« pĂ«rditshme shqipe nĂ« KosovĂ«, âRilindjenâ. PĂ«rgjigja jonĂ« ishte ajo e mospĂ«ruljes. Ajo e vazhdimit tĂ« informimit tĂ« opinionit nĂ« KosovĂ« pĂ«rkundĂ«r presionit tĂ« vazhdueshĂ«m qĂ« ishte shndĂ«rruar nĂ« kĂ«rcĂ«nim. Kjo qe alternativĂ« e vetme dhe asnjĂ«herĂ« e mĂ«dyshur. Vazhduam botimin e gazetĂ«s me njĂ« surrogat me emĂ«r aspak tipik pĂ«r njĂ« gazetĂ« ditore âBujkuâ, njĂ« botim tani me mision tĂ« informimit tĂ« pĂ«rditshĂ«m e qĂ« nĂ« âvitet normaleâ preokupohej me problemet e bujqĂ«sisĂ«. Kjo ishte denigruese pĂ«r vazhdimin e njĂ« gazete me renome siç ishte âRilindjaâ, qĂ« nĂ« njĂ« kohĂ«, kishte arritur tirazh prej mbi 300 mijĂ« kopjesh nĂ« ditĂ«, por kjo atĂ«botĂ« ishte zgjidhje e vetme. âBujkuâ apo  âRilindja Bâ, siç e quanim u  botua si e pĂ«rditshme, si njĂ« gazetĂ« gjysmĂ«-klandestine qĂ« ndalohej dhe anatemohej nga pushteti pushtues serb nĂ« çdo hap. PĂ«rpjekje tĂ« ngjashme bĂ«nin dhe tĂ« njĂ«jtat persekusione pĂ«sonin edhe mediat e tjera qĂ« u botuan nĂ« ndĂ«rkohĂ«: âKohaâ, âBota Sotâ, âKosova Sotâ etj, si dhe, patjetĂ«r korrespondentĂ«t shqiptarĂ« qĂ« punonin pĂ«r media tĂ« huajasi âZĂ«ri i AmerikĂ«sâ, âEuropa e LirĂ«â, âDojçe Veleâ, Frans Internastional, âVjesnikuâ i Zagrebit, e shumĂ« tĂ« tjeraâŠ
KĂ«shtu, si gazetarĂ« dhe si gazetari qĂ« doli jashtĂ« kontrollit tĂ« regjimit, gazetarĂ«t u bĂ«nĂ« pjesĂ« e lĂ«vizjes sĂ« pĂ«rgjithshme, si lloj i njĂ« âgazetarie tĂ« rezistencĂ«sâ sĂ« pĂ«rgjithshme nĂ« KosovĂ«. Kjo ishte njĂ« periudhĂ« e rĂ«ndĂ« pĂ«r tĂ«rĂ« gazetarinĂ« dhe gazetarĂ«t kosovarĂ«. NĂ« atĂ« kohĂ«, ashtu si tĂ« gjithĂ«, edhe redaktorĂ«t e gazetarĂ«t, u ballafaquam nĂ« baza ditore me dhunĂ«n serbe. GazetarĂ«t kĂ«rcĂ«noheshin vazhdimisht nga regjimi serb pĂ«r gjĂ«rat qĂ« botonim nĂ« gazetĂ«, ndĂ«rkohĂ« qĂ« shumĂ« nga gazetarĂ«t tanĂ« tĂ« terrenit dhe korrespondentĂ«t qĂ« âmbuloninâ tĂ« gjitha anĂ«t e KosovĂ«s ishin rrahur, maltretuar, arrestuar, plagosur, madje edhe vrarĂ«. Por, nuk kishte asnjĂ« hezitim nĂ« kĂ«tĂ«: tâi dilej krah  sĂ« vĂ«rtetĂ«s sĂ«Â Â KosovĂ«s dhe informimit objektiv tĂ« opinionit  kosovar meritonte çdo sakrificĂ«.Â
Gazetaria kosovare nĂ« atĂ« kohĂ« lozi njĂ« rol tĂ« fuqishĂ«m edhe nĂ« forcimin e identitetit tonĂ« kombĂ«tar dhe trasimin e rrugĂ«s sĂ« pavarĂ«sisĂ«. ShumĂ« procese filluan nĂ« âRilindjeâ dhe influencuan zhvillimet politike dhe shoqĂ«rore nĂ« KosovĂ«. Ka disa raste kyçe nĂ« kĂ«tĂ« drejtim, qĂ« rrinĂ« tĂ« shĂ«nuara nĂ« analet historisĂ« sĂ« asaj periudhe. Andaj, nuk Ă«shtĂ« hiperbolizuese tĂ« thuhet se  gazetarĂ«t kosovarĂ« dhe gazeta jonĂ« u bĂ«nĂ« nga mĂ« tĂ« urryerit nĂ« sytĂ« e pushtuesve  serbĂ«. Ai regjim nuk ia  fali kurrĂ« kĂ«tĂ« âRilindjesâ, jo vetĂ«m pĂ«r kundĂ«rvĂ«nien nĂ« periudhĂ«n e pushtimit, por edhe pĂ«r tĂ«rĂ« periudhĂ«n e pas LuftĂ«s sĂ« DytĂ« BotĂ«rore, qĂ« mbajti e ushqeu kulturĂ«n, arsimin dhe informimin shqip. Â
Gazetaria sot
DitĂ«n kur Kosova u bĂ« vendi i parĂ« pa shtyp tĂ« shkruar, pa gazeta, nĂ« rruzullin tokĂ«sor, âmodernistĂ«t tanĂ«â, pĂ«r tĂ« dĂ«shmuar se sa larg kanĂ« shkuar kosovarĂ«t nĂ« emancipimin e tyre me mediet nĂ« telefonat tanĂ« tĂ« mençur digjitalĂ«, nxituan  tĂ« dilnin me lĂ«vdata tĂ« kĂ«tij lloji: âKosova e para nĂ« botĂ« pa gazetaâ, âNjĂ« epokĂ« e  re e gazetarisĂ«â, âHap i madhâ dhe âNjĂ« dĂ«shmi e globalizmit tek neâ, etj. Ky âargumentâ i tyre do tĂ« mund tĂ« pĂ«rdorej  njĂ«lloj edhe nĂ« rast se njĂ« ditĂ« vendosim tĂ« mos shtypim mĂ« libra, me arsyetimin âvalidâ se tani ato mund tâi lexojmĂ« âonlineâ! Ndoshta kjo edhe do tĂ« ndodhĂ«, nĂ« njĂ« tĂ« ardhme, ndĂ«rkohĂ« qĂ« gazetat ditore nĂ« formĂ« tĂ« shtypur vazhdojnĂ« tĂ« mbijetojnĂ« me impakt tĂ« konsiderueshĂ«m nĂ« tĂ« gjitha vendet e botĂ«s, nga SHBA-ja e deri nĂ« AfrikĂ« tĂ« Jugut, nga Roma e  deri nĂ« Stokholm, nga Ankaraja e deri nĂ« Paris. Po ashtu edhe nĂ« fqinjĂ«si. NdonĂ«se sot gazetat botohen me tirazh tĂ« reduktuar, natyrisht, ato vazhdojnĂ« tĂ« jenĂ« pjesĂ« e njĂ« tradite dhe kulture ndryshe tĂ« informimit. AsnjĂ« vend nĂ« fqinjĂ«sinĂ« tonĂ« nuk âhoqi qafetâ gazetat me aq lehtĂ«si dhe Ă«shtĂ«Â Â pĂ«r keqardhje ky nivel  âemancipuesâ i shoqĂ«risĂ« kosovare, qĂ« nuk ka mĂ« nevojĂ« pĂ«r shtypin e shkruar dhe  as  respekt pĂ«r atĂ« qĂ« kanĂ« krijuar gjeneratat.Â
NdĂ«rkaq, pĂ«rtej nostalgjisĂ« ndaj rutinĂ«s sĂ« pĂ«rditshme me gazeta, qĂ« ishte dikur pjesĂ« e kulturĂ«s sĂ« jetĂ«s, gazetaria pĂ«rgjithĂ«sisht ka pĂ«suar  ndryshime tĂ« mĂ«dha: ajo ka pĂ«rfituar ca gjĂ«ra dhe ka humbur disa tĂ« tjera. Lajmi tani Ă«shtĂ« mĂ« i shpejtĂ«, mundĂ«sia e transmetimit pothuajse e atypĂ«ratyshme dhe e lehtĂ«, kurse pĂ«rditĂ«simi i lajmit i mundshĂ«m nĂ« çështje minutash. Qasja e lajmit Ă«shtĂ« e lehtĂ« dhe universale, gjithĂ«pĂ«rfshirĂ«se dhe joekskluzive. Teknologjia ka bĂ«rĂ« tĂ« mundshĂ«m informimin e pĂ«rnjĂ«hershĂ«m nga çdo skaj i botĂ«s, me mundĂ«si transmetimit tĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ« nga cilado pjesĂ« e vendit dhe e botĂ«s, gazetarĂ«t janĂ« tĂ« pajisur me teknologji lehtĂ«sisht tĂ« zotĂ«rueshme dhe  shumĂ« efektive. Platformat e mediave sociale si Facebook, Instagram, Twitter dhe shumĂ« tĂ« tjera po u ofrojnĂ« njerĂ«zve mundĂ«sinĂ« pĂ«r tâu lidhur me njĂ«ri-tjetrin nĂ« distanca. Me fjalĂ« tĂ« tjera, e gjithĂ« bota Ă«shtĂ« nĂ« kontakt tĂ« pĂ«rhershĂ«m falĂ« mediave sociale dhe revolucionit teknologjik. VeçanĂ«risht, janĂ« tĂ« rinjtĂ« ata qĂ« kalojnĂ« orĂ« tĂ« tĂ«ra me telefonat mobilĂ« nĂ« duar duke konsumuar materiale tĂ« llojeve nga mĂ« tĂ« ndryshmet mbi çdo temĂ« tĂ« mundshmeâŠÂ
KohĂ«t moderne kanĂ« sjellĂ« ndryshime marramendĂ«se dhe mediet e shkruara po bĂ«hen ngadalĂ« njĂ« mjet i sĂ« djeshmes, ndonĂ«se profesionalizmi i tyre mund tĂ« diskutohet: a janĂ« sot informacionet e mediave âonlineâ mĂ« tĂ« besueshme dhe mĂ« kredibile sesa ato nĂ« medie  tĂ« shtypura? TemĂ« pĂ«r  debat dhe kundĂ«rshti.Â
NdonĂ«se, cilĂ«sia profesionale e mediave digjitale mund tĂ« konsiderohet nĂ« rĂ«nie: mundĂ«sia e manipulimit me lajmin, âlajmet e rrejshmeâ, ato tĂ« paverifikuara apo qĂ«llimisht tĂ« shtrembĂ«ruara, mbarĂ«shtime tĂ« mangĂ«ta pa konsideratĂ« pĂ«r parimet bazĂ« tĂ« gazetarisĂ« janĂ« njĂ« pĂ«rsĂ«ritje e pĂ«rditshme nĂ« âmediet sociale digjitaleâ. Sot, kultivohet pothuajse vetĂ«m lajmi dhe informacioni i shkurtĂ«r dhe i shpejtĂ«, ndĂ«rkohĂ« qĂ« zhanret e tjera, tradicionalisht mĂ« tĂ« sofistikuara e mĂ« tĂ« komplikuara tĂ« gazetarisĂ« janĂ« tretur apo janĂ« modifikuar  pĂ«r  tâiu pĂ«rshtatur epokĂ«s sĂ« re. Tani, ku Ă«shtĂ« sharmi i njĂ« reportazhi tĂ« mirĂ«, njĂ« udhĂ«pĂ«rshkrimi tĂ« bukur, i njĂ« shkrimi qĂ« kĂ«naqte lexuesin me bukurinĂ« e tĂ« shkruarit tĂ« veçantĂ«, etj. Mua ky kalim i shpejtĂ« nga gazetaria tradicionale nĂ« âgazetari digjitaleâ dhe atĂ« âtelefonikeâ, mĂ« duket i debatueshĂ«m, se nuk siguron hapĂ«sirĂ« tĂ« mjaftueshme pĂ«r zhanre dhe shkrime serioze tĂ« gazetarisĂ«. Publicistika jonĂ« Ă«shtĂ« reduktuar nĂ« shkrime tĂ« shkurtra pa strukturĂ« dhe pa pĂ«rmbajtje adekuate, kurse eseistika nĂ« hartime tĂ« shkurtra, lehtĂ«sisht tĂ« qasshme, por pa skeletin e bukurisĂ« sĂ« shkrimit tradicional.Stili emocional i publicistikĂ«s nĂ« trajtimin e fenomeneve, madje edhe  nĂ« literaturĂ«n politike siç prezentohej nĂ« medie â gazeta, revista, radio, televizion dhe filma dokumentarĂ«, ishte njĂ« formĂ« e vlerĂ«suar e shkrimit nĂ« trajtimin e njĂ« game tĂ« gjerĂ« temash tĂ« politikĂ«s, ekonomisĂ«, kulturĂ«s, tĂ« jetĂ«s sĂ« pĂ«rditshme, ngjarjeve aktuale, etj. Tani ka njĂ« stil tĂ« shkruari mĂ« tĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ« me jo shumĂ« emocion, pa ngjyrĂ« dhe pa pĂ«rshkrime atraktive pĂ«r tĂ« afruar  lexuesin. Nuk Ă«shtĂ« se  publicistika ka pĂ«suar rĂ«nie tĂ« madhe, por se ka njĂ« trajtĂ« tjetĂ«r dhe jep  njĂ« tjetĂ«r âkĂ«naqĂ«siâ tĂ« tĂ« shkruarit dhe lexuarit. NĂ« KosovĂ« ka pasur disa eseistĂ« tĂ« njohur dhe ky zhanĂ«r, megjithatĂ«, vazhdon akoma tĂ« jetĂ« i pranishĂ«m si lloj shkrimi nĂ«Â Â diskursin tonĂ« publicistik. Ka njĂ« duzinĂ« emrash tĂ« njohur nĂ« publicistikĂ«n tonĂ« qĂ« vazhdojnĂ« ende tĂ« mbajnĂ« gjallĂ« traditĂ«n e shkrimit tĂ« bukur publicistik dhe eseistik.  (NĂ« âArti i bashkĂ«bisedimitâ â 1924)/ KultPlus.com
Nga: James Moore / The Independent
PĂ«rkthimi: Telegrafi.com
Tesla po fillon të duket si një makinë elektrike që i ka mbaruar bateria në mes të autostradës. Ndihmë! Thirrni shërbimin e ndihmës rrugore!
Prodhuesi i automjeteve elektrike i Elon Muskut, ka raportuar rĂ«nien e pestĂ« me radhĂ« tĂ« shitjeve mujore nĂ« tĂ« gjithĂ« EvropĂ«n â sipas tĂ« dhĂ«nave tĂ« ACEA-s, ShoqatĂ«s Evropiane tĂ« Prodhuesve tĂ« Automjeteve.
Kjo ndodh në një kohë kur shifrat e kësaj organizate tregtare flasin për një rritje të fuqishme të automjeteve elektrike në BE, me regjistrimet e reja që janë rritur me më shumë se një të katërtën (26.1 për qind) që nga fillimi i vitit, dhe me 25 për qind vetëm në maj. Duke përfshirë Mbretërinë e Bashkuar dhe vendet e tjera jashtë BE-së, shitjet në të gjithë Evropën, të automjeteve me bateri, u rritën me 27.2 për qind në maj dhe me 27.8 për qind gjatë gjithë vitit deri tani.
Në anën tjetër, shitjet e Tesla-s janë goditur rëndë. Në këtë vit, regjistrimet e reja në BE ranë me 45.2 për qind gjatë pesë muajve të parë, dhe me 40.5 për qind vetëm në maj. Në të gjithë Evropën, këto shifra ishin përkatësisht 37.1 për qind dhe 27.9 për qind. Rënie e shitjeve në një treg në rritje? Nuk duket gjë e mirë.
Dikur kam shkruar se bebja e Elon Muskut ishte Audi, BMW apo Mercedes i botĂ«s sĂ« automjeteve elektrike. NjĂ« makinĂ« prestigji. Simboli âShiheni, kam njĂ« Teslaâ pĂ«r njerĂ«zit qĂ« kanĂ« para. Si ndryshojnĂ« kohĂ«t! Po, e dimĂ« se modelet e Tesla-s janĂ« bĂ«rĂ« tĂ« vjetruara dhe konkurrenca e lirĂ« nga Kina Ă«shtĂ« njĂ« kĂ«rcĂ«nim i vĂ«rtetĂ«. Por, ndarjet dhe polarizimi qĂ« ka sjellĂ« shefi i saj kanĂ« hedhur baltĂ« mbi logon e Tesla-s. Madje, ka pasur edhe raste vandalizimi tĂ« veturave Tesla. Kjo Ă«shtĂ« pĂ«rçmuese. TĂ« zemĂ«ruar pĂ«r atĂ« qĂ« ka thĂ«nĂ« apo bĂ«rĂ«? MĂ« mirĂ« goditeni aty ku i dhemb mĂ« shumĂ« â nĂ« xhep â gjĂ« qĂ« duket se po bĂ«jnĂ« mĂ« me mençuri evropianĂ«t duke braktisur kĂ«tĂ« markĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« masive.
Edhe në Mbretërinë e Bashkuar ka nisur rënia, pavarësisht vlerësimit që menaxherët e flotave të makinave kanë për kompaninë. Këtë vit, shitjet ranë me 7.8 për qind, por në maj u fundosën me një rënie prej 36 për qind.
A mund tĂ« ndalet kjo rrĂ«shqitje? Dalja e Muskut nga administrata Trump ishte hapi i mirĂ« i parĂ«. Por, po tĂ« isha kĂ«shilltari i tij pĂ«r komunikimin strategjik, do tâi rekomandoja tĂ« fshihej nĂ« zyrĂ« dhe tĂ« qĂ«ndronte larg X-it. E di, e di, ka pak gjasa tĂ« ndodhĂ«. Musk nuk e pĂ«rmban veten. AtĂ«herĂ«, si alternativĂ«: qĂ«ndro jashtĂ« politikĂ«s dhe mjaftohu me mburrjet pĂ«r SpaceX-in, biznesin tjetĂ«r tĂ« Muskut. Po, edhe ai ka pasur ndonjĂ« rast kur raketat janĂ« pĂ«rplasur, por prapĂ« po bĂ«n gjĂ«ra qĂ« na mahnitin neve, adhuruesve tĂ« fantashkencĂ«s. Ndoshta mund tĂ« shtojĂ« edhe pak filantropi apolitike pĂ«r tĂ« kompensuar shkurtimet e fondeve tĂ« USAID-it dhe pĂ«rshĂ«ndetjet fyese? Plot miliarderĂ« bĂ«jnĂ« zhurmĂ« tĂ« madhe pĂ«r tâu dhĂ«nĂ« diçka tĂ« tjerĂ«ve. ĂshtĂ« vetĂ«m njĂ« mendim.
Por, çfarĂ« nĂ«se rĂ«nia vazhdon? A mund tĂ« tĂ«rhiqet Musku? Duket e paimagjinueshme, dhe mendoj se Ă«shtĂ« shumĂ« pak e mundshme. Por, mĂ« herĂ«t kĂ«tĂ« vit, Wall Street Journal, njĂ« burim i besueshĂ«m nĂ« çështjet e biznesit, raportoi se anĂ«tarĂ« tĂ« bordit tĂ« Tesla-s kishin kontaktuar rekrutues pĂ«r tĂ« shqyrtuar emrat e mundshĂ«m tĂ« pasuesve. Raporti u mohua menjĂ«herĂ« dhe fuqishĂ«m, por spekulimet vazhdojnĂ«, dhe nĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ« ka njĂ« farĂ« logjike nĂ« kĂ«tĂ«. Musk Ă«shtĂ« njĂ« figurĂ« qĂ« e ka ndĂ«rtuar veten si âshkatĂ«rrues i rregullaveâ. ĂshtĂ« kjo qĂ« e shtyn atĂ« pĂ«rpara, dhe ka qenĂ« tipar i karrierĂ«s sĂ« tij nĂ« biznes. QĂ« nga investimi i tij fillestar nĂ« Tesla nĂ« vitin 2004, ai e ka ndryshuar industrinĂ« e automobilave, duke ndihmuar nĂ« pĂ«rshpejtimin e progresit tĂ« automjeteve elektrike dhe duke detyruar konkurrencĂ«n tĂ« inovojĂ«. Por, tashmĂ« Tesla Ă«shtĂ« pjesĂ« e establishmentit dhe, pĂ«r tĂ« siguruar tĂ« ardhmen afatmesme dhe afatgjatĂ«, ndoshta do tâi nevojitej njĂ« CEO mĂ« konvencional. Dikush pak mĂ« i mĂ«rzitshĂ«m.
Emra qĂ« pĂ«rfliten? JB Straubel â njĂ« bashkĂ«punĂ«tor i afĂ«rt i Muskut dhe sot drejtues i startapit pĂ«r riciklim baterish, Redwood Materials â pĂ«rmendet shpesh dhe Ă«shtĂ« pjesĂ« e bordit tĂ« Tesla-s. Brenda kompanisĂ«, Omear Ashfar, krahu i djathtĂ« i Muskut, shihet si njĂ« figurĂ« premtuese, ashtu si edhe Tom Zhu, i cili ka udhĂ«hequr operacionet nĂ« KinĂ«. Drejtori financiar, Vaibhav Taneja, Ă«shtĂ« njĂ« tjetĂ«r mundĂ«si, megjithĂ«se kalimi nga CFO nĂ« CEO nuk funksionon gjithmonĂ« mirĂ«. Me gjasa mĂ« tĂ« vogla, por gjithsesi e denjĂ« pĂ«r tâu marrĂ« nĂ« konsideratĂ«, Ă«shtĂ« Gwynne Shotwell, presidente dhe drejtuese operacionale nĂ« SpaceX.
Problemi për secilin prej tyre është se sa thellësisht është i lidhur Musku me Tesla-n.
Hija që ai hedh mbi kompaninë është po aq e gjatë sa Kili. Aksionarët e grupit kanë përjetuar kohë të trazuara kohët e fundit. Me një çmim aksioni me pak më shumë se 340 dollarë, ai është larg kulmit prej 480 dollarësh që u arrit në dhjetor, kur Trump po përgatitej të merrte detyrën dhe Musk shihej si miku më i ngushtë i presidentit. Megjithatë, nëse do të kishit investuar para një viti, 100 dollarët tuaj sot do të vlenin 184. Një fitim i mirë.
Aksionet mbështeten nga një ushtri investitorësh të apasionuar, përfshirë menaxherë fondesh të mëdha me miliarda dollarë në administrim. Ata ende presin që Musk të përdorë shkopin magjik dhe të rigjejë rritjen marramendëse të Tesla-s. Gjëra të çuditshme kanë ndodhur. Mund të mos e pëlqeni njeriun, por vetëm një budalla do ta nënvlerësonte.
Krahasimi më i afërt për një largim të mundshëm të Muskut do të ishte ajo që ndodhi kur Steve Jobs u largua nga Apple. Vdekja e parakohshme e themeluesit të gjigantit teknologjik, çoi në ngritjen e Tim Cookut, i cili u dëshmua si një pasardhës i suksesshëm. Por, kur ai u largua herën e parë, gjërat nuk shkuan mirë, dhe Jobs u kthye për të shpëtuar kompaninë.
E panevojshme të thuhet: Tesla është shumë më e varur nga Musku sesa ishte Apple nga Jobsi, edhe në kulmin e fuqisë së këtij të fundit. /Telegrafi/
ââŠ.Trupi ndryshon, moshohet. Mos u dĂ«shpĂ«ro nĂ«se nuk tĂ« bĂ«n mĂ« ajo masĂ« fustani qĂ« tĂ« bĂ«nte nĂ« moshĂ«n 18 vjeçare. NjĂ« femĂ«r 45 vjeçare, tĂ« cilĂ«s i bĂ«n fustani qĂ« vishte nĂ« moshĂ«n 18 vjeçare, ose vuan nga problemet e zhvillimit, ose po vetĂ«shkatĂ«rrohet.
Neve na pĂ«lqejnĂ« femrat qĂ« dinĂ« tĂ« jetojnĂ« njĂ« jetĂ« tĂ« ekuilibruar dhe dinĂ« tâi kontrollojnĂ« ndjesitĂ« e tyre tĂ« fajit. Na pĂ«lqejnĂ« edhe ato qĂ« kur hanĂ«, e shijojnĂ« atĂ« qĂ« hanĂ«. Ato qĂ« kur duhet tĂ« mbajnĂ« dietĂ«, e bĂ«jnĂ« me kĂ«naqĂ«si (pa vuajtje dhe dĂ«shpĂ«rim).
Disa rrudha në fytyrë, disa thinja, disa shenja moshimi në trup nuk e fshehin bukurinë. Ato janë dëshmi se ju keni bërë diçka në jetën tuaj, se nuk keni mbetur tek makiazhi dhe nuk e keni kaluar jetën tuaj nëpër qendra estetike. Keni jetuar!
Burimi: The Daily Telegraph
PĂ«rkthimi: Telegrafi.com
Pas shumë ditëve të dërgimit të sinjaleve të paqarta, presidenti Donald Trump autorizoi sulmet ushtarake të shkallës së gjerë, kundër objekteve bërthamore të Iranit në Natanz, Fordo dhe Isfahan. Sulmet, me gjasë, i kanë shkaktuar dëme shkatërrimtare programit bërthamor të Iranit dhe e kanë lënë Lindjen e Mesme në një gjendje të pasigurisë së thellë.
Trumpi i ka paraqitur këto sulme si një veprim i izoluar ushtarak, me qëllim që ta detyrojë Iranin të rikthehet në tryezën e bisedimeve, por një përgjigje e ashpër nga Teherani mund të nxisë një luftë më të gjerë rajonale.
Që prej 13 qershorit, kur Izraeli nisi Operacionin Luani në Ngritje [Rising Lion] për të shkatërruar programin bërthamor iranian, kam biseduar me ekspertë dhe burime të shumta në Teheran që janë të njohur me mendësinë e politikës së sigurisë së Iranit. Këto biseda zbuluan tronditjen dhe zemërimin e Iranit ndaj veprimeve të Izraelit dhe Amerikës, por edhe një vendosmëri të hekurt që e bën të dyshimtë ndryshimin e regjimit në Iran dhe zbutjen afatgjatë të kërcënimit iranian.
Edhe pse udhëheqësi suprem, Ajatollah Ali Khamenei, dhe Trupat e Gardës Revolucionare Islamike (IRGC) kanë paralajmëruar prej dekadash për një luftë të mundshme me Izraelin, në Teheran mbizotëronte një ndjenjë e përgjithshme befasie për kohën dhe shkallën e veprimeve sulmuese të Izraelit.
Pjesëmarrja aktive e Iranit në negociatat bërthamore me ShBA-në shihej si një faktor që me gjasë do të pengonte sulmet izraelite ndaj objekteve ushtarake iraniane.
Një ndjesi e ngjashme befasie shoqëroi edhe sulmet e natës. Në Teheran kishte një optimizëm të heshtur se Arabia Saudite, Emiratet e Bashkuara Arabe apo edhe presidenti rus Vladimir Putin do ta bindnin Trumpin për pasojat destabilizuese të një sulmi ushtarak në shkallë të gjerë.
Tani që skenari më i keq është bërë realitet, Irani po përpiqet të koordinojë një reagim efektiv hakmarrës. Efektiviteti i kësaj hakmarrjeje është i kufizuar nga mungesa e mbështetjes së jashtme. Edhe pse ushtria iraniane e ndihmoi Rusinë në pushtimin e Ukrainës, ekspertët iranianë, me të cilët bisedova, kishin pak shpresë se Kremlini do të vinte në ndihmë të Iranit. Dëgjova edhe teori konspirative se Putini nuk do ta ndihmojë Iranin, sepse ai është nën ndikimin e diasporës ruso-hebraike në Izrael.
Kjo do të thotë se përgjigjja e Iranit ka të ngjarë të jetë asimetrike dhe graduale. Pavarësisht retorikës luftarake nga sekretari i përgjithshëm i Hezbollahut, Naim Qassem, dhe figura të larta të udhëheqjes së grupit Huti të Jemenit, Irani heziton të mobilizojë milicitë e tij të jashtme kundër ShBA-së. Ndërkohë që sulmi i raportuar ndaj bazës amerikane Ain al-Asad në Irakun perëndimor, javën e kaluar, tregoi aftësinë e Iranit për të goditur personelin ushtarak amerikan, strategjia e preferuar e Teheranit është të hakmerret në mënyrë asimetrike ndaj Izraelit.
Duke marrë parasysh mirëqenien ekonomike të Izraelit dhe tolerancën e paktë për humbje njerëzore, Irani beson se mund ta detyrojë kryeministrin Benjamin Netanyahu të tërhiqet.
Besimi i Iranit se koha Ă«shtĂ« nĂ« anĂ«n e tij Ă«shtĂ« i lidhur ngushtĂ« me kujtesĂ«n historike. GjatĂ« LuftĂ«s Iran-Irak m 1980-â88, forcat iraniane pĂ«rballuan sulme me armĂ« kimike nga Iraku dhe mbĂ«shtetjen e fshehtĂ« amerikane pĂ«r arsenalin ushtarak tĂ« presidentit irakian, Saddam Hussein. KĂ«to kujtime po pĂ«rdoren nga linja e ashpĂ«r e Iranit dhe nga mediat shtetĂ«rore pĂ«r tĂ« krijuar njĂ« mobilizim patriotik pro-regjimit.
Falë efikasitetit të propagandës shtetërore iraniane dhe ndjenjës kolektive të zemërimit kundër Izraelit dhe Perëndimit, populli iranian nuk pritet të nxisë një revolucion të gjerë kundër regjimit. Kjo nuk do të thotë se ndryshimi i regjimit në Iran është një fantazi e plotë.
Dështimi i strategjive të sigurisë së Khameneit, përfshirë përdorimin e milicive të jashtme dhe strategjinë e parandalimit bërthamor, mund të bindë elementë të pakënaqur të vijës së ashpër brenda IRGC-së që të marrin pushtetin përmes një grushti shteti. Ky skenar, i cili po diskutohet gjerësisht në Teheran, mund të sjellë një Iran më pak të parashikueshëm, të përcaktuar për të mbushur boshllëqet në arsenalin e tij ushtarak konvencional dhe për të rindërtuar çfarë ka mbetur nga programi i pasurimit të uraniumit.
Ky rrezik duhet të jetë në qendër të vëmendjes së atyre që mbështesin rrëzimin e Khameneit në ShBA, Izrael dhe Evropë. Edhe pse Amerika dhe Izraeli kanë ndërmarrë hapa të mëdhenj për të penguar potencialin kërcënues afatshkurtër të Iranit, rreziqet afatgjata mbeten. Përshkallëzimet e mëtejshme ushtarake kundër Iranit duhet të jenë të menduara me kujdes, pasi mund të çojnë pa dashje në një shkëmbim fitimesh afatshkurtra, por me pasiguri afatgjatë. /Telegrafi/
Burimi: The Daily Telegraph
PĂ«rkthimi: Telegrafi.com
Nuk janë vetëm ajatollahët e Iranit ata që do të shqetësohen për pasojat e sulmit shkatërrimtar ushtarak të Izraelit kundër vendit të tyre. Shkatërrimi i infrastrukturës ushtarake të Iranit është një lajm i keq edhe për regjime të tjera despotike, si Rusia, të cilat janë bërë shumë të varura nga mbështetja e Teheranit.
QĂ«kur presidentit rus Vladimir Putin mĂ« nĂ« fund iu bĂ« e qartĂ« se i ashtuquajturi âoperacion i posaçëm ushtarakâ, i nisur nĂ« shkurt tĂ« vitit 2022, nuk do tĂ« pĂ«rfundonte brenda disa ditĂ«sh, siç mburrej ai, Moska ka bĂ«rĂ« pĂ«rpjekje tĂ« mĂ«dha pĂ«r tĂ« forcuar lidhjet me Teheranin.
Rusia dhe Irani nuk janë aleatë të natyrshëm. Populli iranian ruan ende kujtimet e hidhura nga pushtimi sovjetik i Luftës së Dytë Botërore. Megjithatë, është zhvilluar një aleancë me përfitime të ndërsjella midis Moskës dhe Teheranit: rusët kanë qenë shumë të përfshirë në ndërtimin e centralit bërthamor të Bushehrit në Iran.
Konflikti nĂ« UkrainĂ«, megjithatĂ«, ka çuar nĂ« njĂ« forcim tĂ« ndjeshĂ«m tĂ« lidhjeve mes dy vendeve. Kjo nisi nĂ« verĂ«n e vitit 2022, kur Putini vizitoi Teheranin dhe negocioi njĂ« marrĂ«veshje qĂ« Irani tâi furnizonte me dronĂ« dhe raketa forcat e tij tĂ« rrethuara. KĂ«to armĂ« janĂ« pĂ«rdorur mĂ« pas nĂ« sulmet ndaj ushtrisĂ« ukrainase dhe infrastrukturĂ«s kritike.
VarĂ«sia nĂ« rritje e RusisĂ« nga Irani, pĂ«r mbĂ«shtetje ushtarake, çoi gjithashtu nĂ« nĂ«nshkrimin nga Putini tĂ« njĂ« âpartneriteti strategjik gjithĂ«pĂ«rfshirĂ«sâ 20-vjeçar, me presidentin iranian Masoud Pezeshkian, nĂ« MoskĂ«, nĂ« janar tĂ« kĂ«tij viti â vetĂ«m tre ditĂ« para se Donald Trump tĂ« betohej pĂ«r mandatin e tij tĂ« dytĂ« si president.
Në këmbim të furnizimit të vazhdueshëm nga Irani me dronë, raketa dhe pajisje të tjera ushtarake për fushatën e Rusisë në Ukrainë, Moska shprehu gatishmërinë për të forcuar mbrojtjen ajrore dhe forcat ajrore të Iranit. Kjo ashiqare nuk ka arritur ta pengojë Izraelin që të ndërmarrë ofensivën e tij ushtarake.
Partneriteti përfshin gjithashtu një angazhim të paqartë që të dyja palët të ofrojnë ndihmë ushtarake në rast se ndonjëra prej tyre pushtohet ose sulmohet. Megjithatë, është pak e besueshme që Putini do ta përmbushë këtë, për shkak të lidhjeve të tij të ngushta me kryeministrin izraelit, Benjamin Netanyahu.
Brenga kryesore e Putinit, megjithatë, do të jetë ndikimi që do të ketë sulmi i vazhdueshëm i Izraelit ndaj infrastrukturës bërthamore dhe ushtarake të Iranit, për të vazhduar mbështetjen ndaj përpjekjes së luftës së Rusisë në Ukrainë.
QĂ« nga fillimi i sulmit tĂ« Izraelit, javĂ«n e kaluar, Forcat MbrojtĂ«se tĂ« Izraelit kanĂ« shĂ«njestruar qĂ«llimisht objektet e prodhimit tĂ« dronĂ«ve dhe raketave tĂ« Iranit, si edhe sistemet e tyre tĂ« lĂ«shimit, pĂ«r tĂ« kufizuar aftĂ«sinĂ« e Iranit pĂ«r tĂ« goditur Izraelin. Kjo strategji duket se ka dhĂ«nĂ« rezultat. ĂshtĂ« ulur ndjeshĂ«m numri i dronĂ«ve dhe raketave iraniane qĂ« raportohet tĂ« jenĂ« lĂ«shuar ndaj Izraelit. NĂ«se iranianĂ«t nuk janĂ« nĂ« gjendje tĂ« sigurojnĂ« armatim tĂ« mjaftueshĂ«m pĂ«r fushatĂ«n e tyre ushtarake kundĂ«r Izraelit, atĂ«herĂ« nuk do tĂ« kenĂ« as mundĂ«si tĂ« ndihmojnĂ« ofensivĂ«n e RusisĂ« nĂ« UkrainĂ«.
Një tjetër çështje që me siguri rëndon mbi mendjen e Putinit, është mundësia e humbjes së një aleati tjetër të rëndësishëm në Lindjen e Mesme, menjëherë pas rrëzimit të regjimit të Assadit në Siri në fund të vitit të kaluar.
Një faktor kyç në përpjekjen e Putinit për të rindërtuar autoritetin global të Rusisë ka qenë rritja e ndikimit në këtë rajon, ku Kremlini është përpjekur të tregojë se është një aleat më i besueshëm, veçanërisht për botën arabe, sesa ShBA-ja.
Në këtë aspekt, ndërhyrja ushtarake e Rusisë në Siri në vitin 2015, për të parandaluar rrëzimin e diktatorit sirian Bashar al-Assad nga rebelët islamikë, ka luajtur një rol të rëndësishëm në forcimin e imazhit të Moskës; ajo gjithashtu i mundësoi Rusisë të zhvillojë dy baza të rëndësishme ushtarake në Mesdheun lindor.
Me Assadin tashmë të strehuar në Moskë dhe me ajatollahët të përfshirë në një betejë ekzistenciale për mbijetesë kundër Izraelit, pozita e Putinit në rajon është në rrezik të një kolapsi të shpejtë.
Gjendja e vĂ«shtirĂ« e Iranit gjithashtu e vĂ« Putinin pĂ«rpara njĂ« dileme, pĂ«r shkak tĂ« marrĂ«dhĂ«nieve tĂ« tij tĂ« ngushta me Netanyahun. UdhĂ«heqĂ«si rus nuk ka pasur mĂ« parĂ« ndonjĂ« hezitim pĂ«r tĂ« mbyllur sytĂ« ndaj sulmeve izraelite kundĂ«r Iranit, kur kjo i ka shĂ«rbyer interesave tĂ« tij. GjatĂ« konfliktit nĂ« Siri, kur forcat ruse dhe iraniane luftonin pĂ«r tĂ« njĂ«jtin qĂ«llim â mbajtjen e Assadit nĂ« pushtet â rusĂ«t shpeshherĂ« çaktivizonin sistemet e tyre tĂ« mbrojtjes ajrore pĂ«r tĂ« lejuar Izraelin tĂ« godiste pozicionet iraniane nĂ« Siri.
Por, Rusia nuk Ă«shtĂ« e vetmja pjesĂ« e boshtit tĂ« sapoformuar tĂ« shteteve despotike â tĂ« tjerĂ«t janĂ« Koreja e Veriut, Kina dhe Irani â qĂ« do tĂ« vĂ«shtrojnĂ« me shqetĂ«sim zhvillimet qĂ« po ndodhin nĂ« Teheran.
Pheniani ka një marrëveshje të vjetër bashkëpunimi me Teheranin: të dy vendet kanë punuar ngushtë për zhvillimin e programeve të tyre bërthamore dhe raketave balistike. Ndërkohë, Pekini ka partneritetin e vet strategjik me Teheranin, që daton prej vitit 2021. Kina, si konsumatori më i madh i energjisë në botë, ka interes të madh për të përfituar nga burimet e mëdha natyrore të Iranit. Por, ky bashkëpunim tani është në rrezik, pasi Izraeli po shënjestron drejtpërdrejt infrastrukturën e naftës dhe gazit të Iranit.
Fushata ushtarake e Izraelit kundër Iranit nuk përbën vetëm kërcënim për mbijetesën e ajatollahëve. Ajo do të ketë pasoja të rënda edhe për të gjitha regjimet e tjera despotike që gabimisht menduan se interesat e tyre do të mbroheshin më së miri përmes aleancës me Teheranin. /Telegrafi/
uristi Kreshnik Spahiu, nĂ« njĂ« lidhje televizive mbrĂ«mjen e sotme, komentoi situatĂ«n e pĂ«rshkallĂ«zuar mes Izraelit dhe Iranit. Ai tha se Izraeli nuk Ă«shtĂ« i vetĂ«m nĂ« kĂ«tĂ« konflikt, pasi liderĂ« botĂ«rorĂ« qĂ« mĂ« parĂ« e kanĂ« kritikuar pĂ«r veprimet nĂ« Gaza, tani janĂ« rreshtuar nĂ« krah tĂ« tij. Spahiu theksoi se pasojat mĂ« tĂ« [âŠ]
Mbi pĂ«rdorimin e gabuar tĂ« foljes âjapâ (me dhanĂ«)
Folja âjapâ Ă«shtĂ« folje kalimtare, e cila ka njĂ« larmi formash bazĂ« dhe njĂ« denduri tĂ« lartĂ« pĂ«rdorimi. NĂ« âFjalorin e gjuhĂ«s sĂ« sotme shqipeâ (2006) thuhet se âjapâ ka format bazĂ« âjap, dhashĂ«, dhĂ«nĂ«â dhe kuptimet: 1. i dorĂ«zoj, i zgjat a i vĂ« pĂ«rpara dikujt njĂ« gjĂ« pĂ«r ta marrĂ«, pĂ«r ta pasur tĂ« tijĂ«n, pĂ«r ta pĂ«rdorur etj. i fal dikujt njĂ« gjĂ« timen. 2. kuptim i figurshĂ«m; e pajis me diçka; dhuroj: i dha njĂ« gotĂ« ujĂ«; i dha qumĂ«sht; i dha dorĂ«n; i dha njĂ«Â tufĂ«Â lule; na ka dhĂ«nĂ« njĂ«Â roman tĂ« bukur; i dha shkollĂ« (dije); jap jetĂ«n (gjakun) flijohem, bĂ«hem theror; jap kokĂ«n (shpirtin) e do shumĂ«. 3. nĂ« ligjĂ«rimin bisedor: fejoj ose martoj vajzĂ«n me dikĂ«: e ka dhĂ«nĂ« nĂ« shtĂ«pi (nĂ« familje) tĂ« mirĂ«; kanĂ« dhĂ«nĂ« e kanĂ« marrĂ«kanĂ« lidhje krushqie. 4. ia besoj a ia ngarkoj diçka; ia bĂ«j tĂ« ditur: i jap njĂ« detyrĂ« (njĂ« rol); dha lajmet; dha sqarime; i jap leje; jap llogari. 5. nĂ« ligjĂ«rimin bisedor. nis tĂ« bĂ«j diçka shpejt a me vrull; i bie a e qĂ«lloj dikĂ«: i dha njĂ« grusht (njĂ« shuplakĂ«): i dha dru (dajak) e rrahu; i dha dĂ«rrmĂ«n e dĂ«rrmoi. 6. nxjerr, prodhoj; arrij diçka; veta III krijon, formon, shkakton a shfaq diçka: dha shumĂ«Â bereqet; jep qumĂ«sht (lopa). 7. kuptim i figurshĂ«m. nis menjĂ«herĂ« e me fuqi; lĂ«viz diçka me vrull; shpĂ«rthej: ia dha vajit; ia dha vrapit. 8. krijoj lehtĂ«si a mundĂ«si pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« diçka, lejoj tĂ« bĂ«het a tĂ« ndodhĂ« diçka (edhe nĂ« njĂ« varg njĂ«sish frazeologjike): i jap shkak (rastin); i jap dorĂ«n e ndihmoj; i jap udhĂ« (diçkaje) e zgjidh; i jep jetĂ«; i jep gjallĂ«ri e gjallĂ«ron; i jap zemĂ«r (dikujt) e nxit; i jap ndihmĂ«Â e ndihmoj; i jap dritĂ«Â e ndriçoj; i dha shkollĂ«Â e shkolloi; i dha fund e pĂ«rfundoi. 9. shtroj (njĂ« drekĂ« a darkĂ«); organizoj e bĂ«j (njĂ« shfaqje, njĂ« koncert etj.); bĂ«j a krijoj diçka: dha njĂ« darkĂ« (njĂ« pritje); dha shfaqje; kaq jep ai. 10. nĂ«Â ligjĂ«rimi bisedor; ngas njĂ« mjet udhĂ«timi; vĂ« nĂ« lĂ«vizje diçka: i jap makinĂ«s (veturĂ«s); jepi shpejt (majtas). 11. nĂ« ligjĂ«rimin bisedor; pĂ«rcaktoj çmimin e diçkaje a moshĂ«n e dikujt; paguaj me çmimin qĂ« dĂ«shiroj: sa jep ti?; i dha shumĂ« (pak); sa vjet i jep atij? 12. si pasthirrmĂ«;pĂ«rdoret pĂ«r tĂ« nxitur dikĂ«: jepi, forca!; jepini, burra!
Në mënyrën dëftore, kjo folje del si vijon:
E tashmja: jap, jep, jep, japim, jepni, japin; E pakryera: jepja, jepje, jepte, jepnim, jepnit, jepnin; E kryera e thjeshtë: dhashë, dhe, dha, dhamë, dhatë, dhanë; E kryera: kam dhënë, ke dhënë, ka dhënë, kemi dhënë, keni dhënë, kanë dhënë; Më se e kryera: kisha dhënë, kishe dhënë, kishte dhënë, kishim dhënë, kishit dhënë, kishin dhënë; E kryera e tejshkuar: pata dhënë, pate dhënë, pat(i) dhënë, patëm dhënë, patët dhënë, patën dhënë; E ardhmja: do të jap, do të japësh, do të japë, do të japim, do të jepni, do të japin etj.
PĂ«r ta âthjeshtuarâ punĂ«n, nuk po i japim trajtat e kohĂ«ve tĂ« tjera tĂ« foljes: E ardhmja e pĂ«rparme etj.Â
PĂ«rdorimi i gabueshĂ«m i foljes jap (me dhanĂ«) nĂ« KosovĂ« ka marrĂ« dhenĂ«. NĂ« jetĂ«n e pĂ«rditshme, nĂ« biseda, nĂ« media, nĂ« Kuvend, nĂ« tubime publike, nĂ« emisione radiotelevizive, nĂ«pĂ«r librari, nĂ« biblioteka⊠Edhe nĂ« instancat mĂ« tĂ« larta shtetĂ«rore e nĂ« institucionet mĂ« prestigjoze kulturore, arsimore dhe shkencore, pothuajse kudo.Â
PĂ«r çdo ditĂ« dĂ«gjojmĂ«: âKemi me japĂ«âŠâ, âmundesh me e japĂ«âŠâ , â⊠Filani ka japĂ«âŠâ, âe japa njĂ« provimâ, madje edhe nĂ« pĂ«rcjellore: âduke japurâ, âduke i japurâ etj. etj.
Po japim disa shembuj konkretë, që i kemi regjistruar herë pas herë në emisionet televizive dhe në medien tjetër.
Moderatorja e emisionit shumĂ« tĂ« ndjekur tĂ« RTV Dukagjini, âRadarâ, e zonja nĂ« punĂ« tĂ« vet, bie vazhdimisht nĂ« grackĂ«n e kĂ«tij gabimi: âKemi me japĂ«Â (nĂ« vend se do tĂ« japim ose kemi me dhanĂ«) edhe njĂ« shpĂ«rblimâ; âTĂ« falĂ«nderoj pĂ«r kontributin qĂ« ke japĂ«Â (nĂ« vend se qĂ« ke dhĂ«nĂ«); âi falĂ«nderoj edhe prindĂ«rit e tu pĂ«r edukatĂ«n qĂ«Â ta kanĂ« japĂ«Â (tĂ« kanĂ« dhĂ«nĂ«)â. (Radio Dukagjini, emisioni Radar, 30. 6. 2017). I njĂ«jti gabim rishfaqet edhe nĂ« njĂ« emision tjetĂ«r: âPĂ«r edukatĂ«n qĂ« i kanĂ«Â japĂ«Â prindĂ«rit fĂ«mijĂ«sâ ose, siç thuhet shpesh gabimisht: âfĂ«miutâ! (TV Dukagjini, 14 mars 2025).
 âFan Noli ka japĂ«Â kontribut tĂ« madhâŠâ (RTK, 28. 2. 2018).
Ka edhe shumĂ« shembuj tĂ« tjerĂ«, qĂ« vrasin veshin, si: âMundesh me e japĂ«Â (nĂ« vend se mund ta japĂ«sh ose me e dhanĂ«) mendimin tĂ«ndâ, dĂ«gjohet pĂ«r çdo natĂ« nĂ« debatet e shumta televizive, madje edhe nĂ« mĂ«nyrĂ« mĂ« tĂ«Â Â vrazhdĂ«: âĂka po do me tâjapĂ«Â tjetĂ«r?!â. Â
NjĂ« gazetar zhurmaxhi bĂ«rtet nga ekrani sa i ha zĂ«ri: âKanĂ« dĂ«shtu edhe partitĂ« e tjera, por kanĂ«Â japĂ«Â dorĂ«heqje!âŠâ. DomethĂ«nĂ«, ato paskĂ«shin âjapĂ«â, kurse ky ose kjo sâpo jepka!
MĂ« 2 prill, nĂ« DitĂ«n botĂ«rore tĂ« autizmit, nĂ« programin e mĂ«ngjesit, ndoqa njĂ« emision kushtuar kĂ«saj sĂ«mundjeje. Mjeku i ftuar nĂ« studion e KTV-sĂ« (nĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ« ishte mjeke), thoshte: âInformatat qĂ« prindi na ka japĂ«âŠâ, nĂ« vend se âInformatat qĂ« prindi na ka dhĂ«nĂ«âŠâ etj.
NjĂ« mjek tjetĂ«r, mik imi, profesor universiteti, pasi i flas pĂ«r njĂ« ekzaminim mjekĂ«sor, mĂ« thotĂ«: âDiagnoza qĂ«Â ta ka japĂ« mjeku nuk Ă«shtĂ« e saktĂ«âŠâ.Â
Shembujt e mësipërm tregojnë se krahas sëmundjes gjithnjë e më të përhapur të autizmit, ekziston edhe autizmi gjuhësor, kaq i përhapur në mediet tona të shkruara e elektronike.
GjuhĂ«tarĂ«t tanĂ« mĂ« shumĂ« merren me gjĂ«ra periferike, çfarĂ« Ă«shtĂ«, fjala vjen, edhe pĂ«rdorimi i fjalĂ«s media (nĂ« njĂ«jĂ«s) dhe medie (nĂ« shumĂ«s), sesa me masakrimin qĂ« i bĂ«het foljes âjapâ!
Edhe presidentja e KosovĂ«s, zonja Vjosa Osmani, e cila nĂ« pĂ«rgjithĂ«si e flet mirĂ« gjuhĂ«n (shqipen letrare), e bĂ«ri kĂ«tĂ« gabim ditĂ« mĂ« parĂ«. ââŠÂ Mâka japĂ«Â kĂ«naqĂ«si takimi me juâ (me fĂ«mijĂ«t), tha nĂ« emisionin âNĂ« kurthin e Piter Panitâ, tĂ« moderuar nga Alketa Vejsiu dhe tĂ« emetuar mĂ« 6 qershor 2025 nĂ« TV KLAN.Â
Shihet se ka rënë nën ndikimin e mjedisit, sepse gabimi që përsëritet shpesh bëhet rregull!
KĂ«shtu po ndodh nĂ« KosovĂ« me pĂ«rdorimin e foljes âjapâ, veçanĂ«risht nĂ« kohĂ«n e kryer: âkam japĂ«â, pĂ«r âkam dhĂ«nĂ«â!
Kam pritur që për këtë dukuri të shëmtuar të reagonte ndonjëri nga gjuhëtarët tanë, sepse gabimet nuk ndreqen pa i korrigjuar, por një reagim i tillë deri më sot ka munguar./ KultPlus.com
âLĂ«vizja pĂ«r Zhvillim KombĂ«tarâ (LZHK), nĂ«pĂ«rmjet njĂ« deklarate pĂ«r mediat tĂ« mbajtur sot nga z. Ekrem Spahiu, ka dalĂ« me qĂ«ndrime tĂ« forta lidhur me procesin zgjedhor tĂ« 11 majit, tĂ« cilin e cilĂ«son si tĂ« deformuar dhe pa standarde demokratike. NĂ« fjalĂ«n e tij, Spahiu theksoi se LZHK Ă«shtĂ« i vetmi subjekt politik qĂ« [âŠ]
Vera Ă«shtĂ« sezoni i diellit, pushimeve dhe aktiviteteve nĂ« natyrĂ«, por edhe periudha kur trupi ynĂ« ka nevoja tĂ« veçanta ushqimore. NxehtĂ«sia e madhe kĂ«rkon qĂ« ne tĂ« kujdesemi mĂ« shumĂ« pĂ«r hidratimin dhe tĂ« zgjedhim ushqime qĂ« na mbajnĂ« tĂ« freskĂ«t, energjikĂ« dhe tĂ« fortĂ«. NjĂ« nga parimet mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme Ă«shtĂ« tĂ« konsumojmĂ« [âŠ]
Ka periudha nĂ« histori qĂ« lidhen me njĂ« qytet, qoftĂ« i madh apo i vogĂ«l, i gjykuar tĂ« loz rolin prijatar dhe identifikues tĂ« njĂ« lĂ«vizjeve, tĂ« njĂ« beteje apo tĂ« njĂ« fati pĂ«rcaktues sĂ« njĂ« komuniteti apo edhe kombi tĂ« tĂ«rĂ«. Raste tĂ« tilla pĂ«r njĂ« qytet  kalojnĂ« nĂ« njĂ« sfidĂ« maturimi pĂ«r  ta vĂ«nĂ« atĂ« nĂ« histori dhe pĂ«r ta piketuar e avancuar si kryeqytet. Kosova e viteve 80 e 90 lidhet pikĂ«risht me PrishtinĂ«n, qytetin ku ndodhnin tĂ« gjitha. Prishtina  e dy dekadave tĂ« rĂ«nda qĂ« ishte strumbullar rreth sĂ« cilĂ«s silleshin tĂ« gjitha rĂ«nkimet e KosovĂ«s, pulsi i tĂ«rĂ« njĂ« kombi nĂ« pĂ«rpjekjet pĂ«r liri e emancipimâŠÂ
Qyteti fatkeqĂ«sisht dilte faqe botĂ«s me imazhet e dhunueseve tĂ« tij, pĂ«rfaqĂ«sues tĂ« pushtetit serb qĂ« duke dĂ«buar shqiptarĂ«t, vendosnin pĂ«r fatin e tyre, pĂ«r pĂ«rditshmĂ«rinĂ« dhe dozĂ«n e dhunĂ«s qĂ« do tĂ« pĂ«rdornin ndaj tyre. E liderĂ«t e vĂ«rtetĂ« tĂ« kryeqytetit, si tĂ« gjithĂ« banorĂ«t e tjerĂ« tĂ« tij, ndanin fatin e pĂ«rbashkĂ«t dhe bartnin zĂ«rin e tyre pĂ«r drejtĂ«si e humanizĂ«m. Qyteti ishte i zymtĂ« edhe nĂ« mĂ«nyrĂ« alegorike solidarizohej me banorĂ«t e tij tĂ« margjinalizuar, tĂ« pĂ«rçmuar e tĂ« hedhur anĂ«sh. Por kishte njĂ« gjallĂ«ri qĂ« vlonte pĂ«rtej mekanizmave tĂ« dhunĂ«s dhe injorimit.Â
Prishtina u shndĂ«rrua nĂ« njĂ« qendĂ«r prej nga niseshin tĂ« gjitha iniciativat, tĂ« gjitha pĂ«rpjekjet pĂ«r tâiu kundĂ«rvĂ«nĂ« pushtimit  dhe dhunĂ«s. Ajo ishte njĂ« epiqendĂ«r e organizimit  tĂ« luftĂ«s paqĂ«sore pĂ«r liri, pĂ«rmes organizimit politik dhe formave tĂ«  tjera, angazhimit intelektual, qĂ«ndresĂ«s pĂ«rmes gazetarisĂ« gjysmĂ«-klandestine, kulturĂ«s e  artit dhe njĂ« kohezionit tĂ« fuqishĂ«m tĂ« tĂ« gjitha niveleve tĂ« popullsisĂ«.Â
NĂ« PrishtinĂ« nisĂ«n iniciativat e gazetarĂ«ve tĂ« Rilindjes dhe Televizionit tĂ« PrishtinĂ«s kundĂ«r denigrimit kombĂ«tar tĂ« shqiptarĂ«ve dhe vendimeve serbe pĂ«r tĂ« asgjĂ«suar çfarĂ«do mĂ«vetĂ«sie politike tĂ« tyre. Aty u bĂ« qĂ«ndresa e punĂ«torĂ«ve qĂ« u dĂ«buan nga puna, ai ishte vendi ku filloi organizimi paralel i jetĂ«s sociale, politike dhe ekonomike e KosovĂ«s, e arsimit, shĂ«ndetĂ«sisĂ«, e jetĂ«s sonĂ« tĂ« pĂ«rditshme.Â
PĂ«rkundĂ«r dhunĂ«s qĂ« i qĂ«ndronte mbi kokĂ« çdo shqiptari nĂ« çdo fashat e qytet tĂ« KosovĂ«s, pra edhe çdo banori tĂ« kryeqytetitâŠ
Por mbi tĂ« gjitha Prishtina u bĂ« vatĂ«r e veprimit diplomatik tĂ« KosovĂ«s. IntelektualĂ«t u vunĂ« nĂ« krye tĂ« kĂ«tij angazhimi duke mĂ«suar shkollĂ«n e diplomacisĂ« nĂ« ballafaqime tĂ« drejtpĂ«rdrejta nĂ« tĂ« mirĂ« tĂ« kauzĂ«s sĂ« KosovĂ«s. Ata u nisĂ«n nga Prishtina drejt qendrave europiane qĂ« kishin dĂ«gjuar dhe parĂ« gjithmonĂ« me vesh dhe sy tĂ« mbyllur pĂ«rpara  aspiratave dhe thirrjeve tĂ« shqiptarĂ«ve tĂ« KosovĂ«s pĂ«r drejtĂ«si. Tani kjo po ndryshonte dhe thirrjet vinin nga Prishtina, qĂ« po dĂ«gjohej gjithnjĂ« e mĂ« zĂ«shĂ«m para  kancelarive europiane dhe opinionit publik tĂ« kryeqendrave tĂ« vendeve demokratike. Â
Natyrisht, kjo pati njĂ« jehonĂ«. Diplomacia botĂ«rore po zbarkonte nĂ« kĂ«tĂ« qendĂ«r tĂ« rizbuluar, tĂ« cilĂ«n me aq padrejtĂ«si e absurditet e pĂ«rshkruante regjimi pushtues. PĂ«r tâu bindur pĂ«r shkeljet e tĂ« drejtave tĂ« njeriut pĂ«r nĂ«pĂ«rkĂ«mbjen e tĂ« drejtave politike dhe kombĂ«tare tĂ« shqiptarĂ«ve, banorĂ«ve tĂ« KosovĂ«s dhe tĂ« kryeqytetit tĂ« saj, kancelaritĂ« europiane dhe botĂ«rore kĂ«saj radhe ishin tek portat e PrishtinĂ«s pĂ«r tĂ« parĂ« dhe pĂ«r tĂ« dĂ«shmuar. Krimet e paralajmĂ«ruara serbe tani nuk ishin pa veshĂ«. Bota po mĂ«sonte se çâplane po gatisnin kundĂ«r KosovĂ«s projektuesit e gjenocidit, siç kishin bĂ«rĂ« disa herĂ« regjimet serbe. KĂ«tu erdhĂ«n diplomatĂ«t mĂ« tĂ« rryer tĂ« EuropĂ«s, britanikĂ«, gjermanĂ«, frĂ«ngĂ«, italianĂ« dhe mbi tĂ« gjitha amerikanĂ« pĂ«r tâu bindur me ankesat e shqiptarĂ«ve qĂ« arrinin çdo ditĂ« nga Prishtina nĂ« kryeqytetet e tyre.Â
Gjithkujt i kujtohet fotografia emblematike e qĂ«ndresĂ«s sĂ« njĂ« shqiptari ulur patrembshĂ«m nĂ« sheshin e PrishtinĂ«s derisa policia serbe po shfrynte mllefin mbi demonstrues paqĂ«sor. Ishte dita kur nĂ« kryeqyteti kishte arritur delegacioni nga senati amerikan, i prirĂ« nga Senatori Robert Dol. Ky imazh qĂ« po i dĂ«rgohej botĂ«s demokratike u pĂ«rsĂ«rit sa e sa herĂ« gjatĂ« vizitave tĂ« delegacioneve tĂ« botĂ«s demokratikeâŠÂ
PĂ«r njĂ« çast, Prishtina e viteve â90 u bĂ« burim shprese, kurse banorĂ«t e saj, papĂ«rjashtimisht dhe papritur u bĂ«nĂ« diplomatĂ«, gazetarĂ«, luftĂ«tarĂ« pĂ«r tĂ« drejtat  njeriut, reporterĂ« lufte, humanitarĂ«, punĂ«torĂ« arsimi e shĂ«ndetĂ«sie. Prishtina shpaloste shpirtin e vet tĂ« madh dhe zemrĂ«n qĂ« rrihte pĂ«r çdo banor tĂ« saj. ShtĂ«pitĂ« e prishtinasve u bĂ«nĂ« shkolla e spitale, lagjet vatra tĂ« rezistencĂ«s dhe solidaritetit tĂ« njeriut pĂ«r njeriun nĂ« kohĂ« tĂ« vĂ«shtirĂ«.Â
Prishtina shpĂ«rfaqte solidaritetin e vet tĂ« madh dhe zemrĂ«n qĂ« rrihte pĂ«r çdo banor tĂ« saj. Ădo skutĂ« e kĂ«nd i kryeqytetit vepronte si njĂ« organizĂ«m qĂ« luftonte mbi tĂ« keqen qĂ« i kanosej. Restorantet dhe kafenetĂ« u bĂ«nĂ« galeri arti e kulture, qĂ« nĂ« kushte tĂ« pamundshme ruanin shpirtin krijues tĂ« artistĂ«ve, madje me porosi pĂ«r botĂ«n demokratike nga forcĂ« e mendjes dhe atdhetarisĂ«, holet e qendrave ishin vende pĂ«rurimesh librash, performancash artistike e letrare, por edhe skena tĂ« hapura tĂ« aktrimitâŠ
Sigurisht qĂ« secili prej nesh do tĂ« ruajĂ« nostalgjinĂ« e kafe-galerive tĂ« shndĂ«rruara nĂ« skuta eskapiste tĂ« qarqeve artistike dhe intelektuale tĂ« kohĂ«s sĂ« frikshme nĂ«n ethet kazablankase tĂ« pritjes mes luftĂ«s qĂ« do tĂ« vinte dhe njĂ« diçkaje tĂ« madhe qĂ« do tĂ« ndodhte â mes shkatĂ«rrimit tĂ« pĂ«rgjithshĂ«m dhe lindjes sĂ« dritĂ«s sĂ« shumĂ«pritur tĂ« lirisĂ«. Si restorant-galeria qĂ« mbante emrin e âhuazuarâ nga njĂ«ri prej romaneve tĂ« shquar tĂ« Ismail KadaresĂ«, ku kishte po ashtu njĂ« Han tĂ« dy RobertĂ«ve me po kĂ«tĂ« motivim tĂ« puqjes me kohĂ«t historike. Aty qarkullonin artistĂ«, poetĂ«, piktorĂ«, gazetarĂ«, politikanĂ«, elitat intelektuale tĂ« kryeqytetit, njerĂ«z tĂ« rĂ«ndomtĂ«, emra tĂ« gazetarisĂ« botĂ«rore, politikanĂ« dhe vĂ«zhgues tĂ« huaj, ndĂ«rkombĂ«tarĂ« qĂ« ishin vĂ«rtet miq tĂ« shqiptarĂ«ve, apo edhe asi qĂ« vetĂ«m hiqeshin si tĂ« tillë⊠Aty shpalosej politika zyrtare dhe jozyrtare e KosovĂ«s, informohej opinioni botĂ«ror, editoheshin gazetat e pakta tĂ« kohĂ«s dhe formĂ«sohej mendimi intelektual. Aty hapeshin ekspozita nga artistĂ« tĂ« degdisur jashtĂ« institucioneve dhe promovoheshin libra letrarĂ«-poetikĂ«, si dhe studime politike dhe publicistike. Â
Po kĂ«tĂ« rol loznin edhe disa kafe-galeri tĂ« tjera nĂ« PrishtinĂ«: âKohaâ, âOraâ, âTe Qafaâ, âTe kurriziâ, etj. âMenytĂ«â e kĂ«tyre restoranteve, pos kulinarisĂ«, pĂ«rshfaqnin emrat e shquar tĂ« pikturĂ«s kosovare, ekspozitat e âartit politikâ, âkundĂ«r dhunĂ«s dhe represionitâ. Gati tĂ« gjitha kĂ«to ekspozita kishin tĂ« bĂ«nin me politikĂ«n dhe protestĂ«n. Kjo ishte e pashembullt, pasi qĂ« ekspozitat muzeore zakonisht nuk janĂ« nĂ« gjendje tĂ« reagojnĂ« kĂ«sisoj ndaj realitetit dhe kĂ«tij lloji tĂ« âzeitgeistâ-it kulturor. Ngjarjet e mĂ«dha politike kĂ«rkonin reagime krijuese tĂ« atypĂ«ratyshme⊠ShumĂ« shfaqje, tĂ« pĂ«rthyera edhe nĂ« atĂ« qĂ« ndodhte aty trajtonin çështje qĂ« kishin tĂ« bĂ«nin me masakrat, me mohimin e tĂ« drejtave kombĂ«tare e civile, me pabarazinĂ« socio-ekonomike, ose tĂ« gjitha kĂ«to tĂ« kombinuara.
KĂ«to ishin bĂ«rĂ« adresĂ« e paevitueshme e kohĂ«s. Gjetiu nĂ« botĂ«n moderne, historia e kulturĂ«s sĂ« kafesĂ« dhe restoranteve krijon lidhje tĂ«  natyrshme me ngritjen e artit alternativ, me hapĂ«sira dhe funksione si âvendi i tretĂ«â nĂ« qasjen ndaj artit, kulturĂ«s dhe diskursit intelektual. Por, tek ne, pĂ«rgjatĂ« viteve ato u bĂ«nĂ« vendtakime tĂ« diplomatĂ«ve tĂ« huaj me liderĂ«t tanĂ«, vende ku vinin dhe drekonin delegacione tĂ« ndryshme zyrtare qĂ« arrinin nĂ« PrishtinĂ«. Mbaheshin dreka pune dhe biseda relevante sy-mĂ«-sy ose nĂ« rrethe mĂ« tĂ« gjera, me personalitete tĂ« ndryshme politike dhe publike. Isha takuar edhe vetĂ« me gazetarĂ« tĂ« huaj e pĂ«rfaqĂ«sues diplomatikĂ« botĂ«rorĂ«, herĂ« si kryeredaktor i gazetĂ«s sĂ« ndaluar âRilindjaâ, herĂ« vetĂ«m dhe herĂ« me kolegĂ« tĂ« mi, nĂ« pĂ«rpjekje pĂ«r tĂ« sqaruar realitetin e rĂ«ndĂ« tĂ« KosovĂ«s.Â
Takimet me diplomatĂ« tĂ« huaj qĂ« vinin pĂ«r tĂ« na inkurajuar nĂ« PrishtinĂ« na bĂ«nin tĂ« krijonim shtyllĂ«n e njĂ« vetĂ«besimi se fitorja e lirisĂ« donte qĂ«ndresĂ«, durim e vetĂ«mohim. Por se ajo do tĂ« vinte patjetĂ«r. Kishim njĂ« vetĂ«besim tĂ« pakuptueshĂ«m nga distanca e sotme kohore. Ăasti mĂ« shpresĂ«dhĂ«nĂ«s ishte momenti kur Shtetet e Bashkuara tĂ« AmerikĂ«s hapĂ«n ZyrĂ«n Amerikane. Prishtina si nikoqir i pĂ«rfaqĂ«sisĂ« sĂ« parĂ« diplomatike tani kishte diçka pĂ«r tâu mburrur qĂ« nuk e kishte pasur kurrĂ« mĂ« parĂ«, njĂ« hap historik qĂ« shtoi shpresat dhe pritjet e tĂ«rĂ« KosovĂ«s. NĂ« njĂ«rĂ«n prej lagjeve kryesore tĂ« PrishtinĂ« mĂ« 6 qershor 1996, u ngrit flamuri amerikan qĂ« sillte me vete premtimin dhe mbajtjen e fjalĂ«s sĂ« dhĂ«nĂ« nga aq shumĂ« personalitete eminente politike tĂ« AmerikĂ«s nĂ« PrishtinĂ« dhe Uashington se Kosova nuk ishte vetĂ«m⊠Kjo ndryshoi çdo gjĂ«. Diplomacia botĂ«rore  tani kishte njĂ« adresĂ« nĂ« kryeqytetin kosovar. Vende tĂ« tjera demokratike, sidomos tĂ« demokracive perĂ«ndimore, mendonin pĂ«r hapa tĂ« ngjashĂ«m, ndonĂ«se qĂ« tĂ« gjitha shtuan prezencĂ«n diplomatike dhe interesimin e tyre pĂ«r KosovĂ«n. ĂĂ«shtja e KosovĂ«s tani ishte njĂ« pako e hapur pĂ«r diplomacinĂ« perĂ«ndimore dhe emri i PrishtinĂ«s po bĂ«hej sinonim i bĂ«rthamĂ«s sĂ« shtetit tĂ« ri.Â
Ishte koha kur Prishtina prodhonte atĂ« qĂ« do tĂ« quhej shpresa e lirisĂ« qĂ« patjetĂ«r do tĂ« vinte. NdonĂ«se as ajo nuk dinte pĂ«r çmimin qĂ« duhej tĂ« paguante. Dhuna serbe tashmĂ« kishte mbuluar çdo pjesĂ« tĂ« KosovĂ«s dhe tĂ« PrishtinĂ«s. Deri nĂ« momentin vendimtar kur makineria pushtuese dhe gjenocidale po ndĂ«rmerrte aktin e fundit, atĂ« tĂ« asgjĂ«simit tĂ« tĂ«rĂ« popullit tĂ« KosovĂ«s, pĂ«rmes masakrash, vrasjesh masive, dhunĂ«s totale, dĂ«bimit dhe spastrimit etnik. Dhuna nĂ« PrishtinĂ« ishte intensifikuar pĂ«rmes veprimeve tĂ« grupeve tĂ« shfrenuara kriminale serbe: rrahjet e banorĂ«ve, kĂ«rcĂ«nimet, vrasjet, arrestimet  e madje edhe atentatet nĂ« forma tĂ« ndryshme mbi shqiptarĂ«t tashmĂ« ishin bĂ«rĂ« rĂ«ndomĂ«ni nĂ« jetĂ«n qĂ« po bĂ«hej e padurueshme. NdonĂ«se Prishtina nuk zhbĂ«hejâŠ
Lufta  mori viktimat e saj nga tĂ« gjitha qytetet e KosovĂ«s, natyrisht edhe nga Prishtina: ngjarjet janĂ« tepĂ«r tĂ« rĂ«nda pĂ«r tâu harruar netĂ«ve  tĂ« para bombardimit tĂ« NATO-s. Po digjej çdo gjĂ« qĂ« mbajti gjallĂ« jetĂ«n dhe shpirtin krijues tĂ« shqiptarĂ«ve nĂ« PrishtinĂ«, tĂ« gjitha ato objekte qĂ« iu shĂ«rbyen shqiptarĂ«ve kundruall dhunĂ«s sĂ« pushtuesit nĂ« qytet: shtĂ«pitĂ«-shkolla, shtĂ«pitĂ«-spitale, shtypshkronjat e selitĂ« e gazetave, objektet qĂ« kishin strehuar institucionet paralele tĂ« KosovĂ«s. U dogjĂ«n edhe kafe-galeritĂ«, librat nĂ« shqip u hodhĂ«n nĂ« turrĂ« dhe u dogjĂ«n, simbolet shqiptare u pĂ«rdhosĂ«n, njerĂ«zit u fyen dhe u vandalizuan⊠Prishtina kishte marrĂ« goditje tĂ« rĂ«ndĂ« dhe i ishte hapur plagĂ« e pashĂ«rueshme. MĂ« 1999 u dogj edhe Hani i famshĂ«m. Pronari i saj u plagos e njĂ« aktore kishte vdekur nĂ« sulmin nga vrasĂ«s serbĂ«. NĂ« mesin e objektit tĂ« djegur u gjetĂ«n copa tĂ« njĂ« libri pĂ«rshtypjesh nga vizitorĂ« tĂ« huaj. Dy-tre vjet mĂ« parĂ« unĂ« ia kisha dhuruar pronarit tĂ« Hanit, njĂ« notes tĂ« veçantĂ« tĂ« lidhur nĂ« formĂ« libri nĂ« ShtypshkronjĂ«n e pushtuar tĂ« âRilindjesâ. DhjetĂ«ra diplomatĂ«, gazetarĂ« e anĂ«tarĂ« delegacionesh diplomatike kishin thĂ«nĂ« atĂ« qĂ« kishin parĂ« nĂ« KosovĂ«. TĂ« gjitha ishin tretur. Prishtina nuk u pĂ«rkul, por nga lindja e saj sikur po dilte njĂ« diell alegorik pĂ«r tĂ« ardhmen dhe pĂ«r banorĂ«t e saj qĂ« kryeqyteti po i priste duarhapur⊠Â
 â Prishtina e pasluftĂ«s
QĂ« nĂ« ditĂ«t e para kur kryeqyteti u çlirua nga pushtimi serb, duke iu kthyer pronarĂ«ve tĂ« vet tĂ« ligjshĂ«m, Prishtina ishte njĂ« qendĂ«r kaosi dhe paligjĂ«sie. Mes kremtes dhe teprisĂ« sĂ« fishekzjarrĂ«ve, nĂ« njĂ« atmosferĂ« festive, por edhe tĂ« mugĂ«t, ata qĂ« ishin dĂ«buar nga qyteti po ktheheshin mes zymtĂ«sisĂ« dhe zhurmĂ«s sĂ« gjeneratorĂ«ve. Pakkush i vinte veshin faktit tĂ« ngrysjes  sĂ« pĂ«rgjithshme. Jeta  ishte vibrante dhe Ă«mbĂ«lsisht e frikshme. NjerĂ«zit e dinin se çdo zymtĂ«si nuk do tĂ« thoshte  asgjĂ« para faktit se kryeqyteti, si dhe tĂ«rĂ« Kosova ishte e lirĂ«. Pritja  jubilante e forcave ndĂ«rkombĂ«tare tĂ« NATO-s dhe  brohoritjet ndaj ushtarĂ«ve tĂ« UĂK-sĂ« qĂ« âzbarkuanâ nĂ« PrishtinĂ« mbulonte çdo brengĂ« apo shqetĂ«sim tjetĂ«r. NjerĂ«zit u kthyen nĂ« shtĂ«pitĂ« e tyre prej tĂ« cilave ishin dĂ«buar dhe, ndonĂ«se  banesat e tyre ishin djegur, demoluar, plaçkitur dhe rrĂ«nuar, njerĂ«zit festonin tĂ« sotmen duke ushqyer shpresĂ«n pĂ«r tĂ« nesĂ«rmenâŠ
Mes zhurmĂ«rimash tĂ« tĂ« shtĂ«nave dhe  tymit kremtues, qĂ« shĂ«nonin kufirin midis sĂ« drejtĂ«s pĂ«r tĂ« festuar dhe obligimit qytetar pĂ«r kremtim tĂ« matur, prishtinasit po i ktheheshin jetĂ«s mes dyqaneve tĂ« varfĂ«ruara, mangĂ«sive gjithĂ«farĂ«she dhe pikave tĂ« ndihmave humanitare. Ata qĂ« kishin qĂ«ndruar nĂ« PrishtinĂ«, duke mbijetuar nĂ«n rrethana tĂ« ndonjĂ« mrekullie, tani prisnin njerĂ«zit e vet tĂ« afĂ«rt qĂ« po ktheheshin nga tĂ« katĂ«r anĂ«t e botĂ«s, nga vendet nĂ« tĂ« cila ishin strehuar. TĂ« gjithĂ« ishin tĂ« kĂ«naqur, tĂ« gĂ«zuar dhe tĂ« lumtur. Kryeqyteti dhe banorĂ«t e tij po mjekonin plagĂ«tâŠÂ
Kjo ishte krejtësisht e shpjegueshme. Po të  keni jetuar nën okupim do ta dini se çfarë do të thotë liria. Kjo ishte arsyeja pse njerëzit mbanin atë qëndrim të veçantë dhe sjellje entuziazmi pas luftës. Atyre nuk iu bënte përshtypje asnjë e keqe më, për shkak se e dinin se si kishte qenë jeta nën okupimin serb. Plagët ishin të freskëta. Ushtria dhe bandat serbe kishin vrarë e plaçkitur deri në momentet e tyre  të fundit, madje deri vetëm një natë para se të hynin forcat e NATO-s. Kjo ishte e freskët në mendjen e  çdo banori të kryeqytetit.
Ikja e trupave serbe nga Prishtina dhe nga e tĂ«rĂ« Kosova ishte njĂ« nga sukseset mĂ« tĂ« mĂ«dha dhe  paraqiste fillimin e sendĂ«rtimit tĂ« aspiratave tĂ« kosovarĂ«ve, njĂ« pikĂ« kthese qĂ« linte prapa njĂ« kohĂ« qĂ« nuk do to kthehej mĂ«. NjerĂ«zit ecnin triumfalisht nĂ« rrugĂ«t e qytetit tĂ« sapoçliruar, duke pĂ«rshĂ«ndetur dhe uruar njĂ«ri-tjetrin. GjatĂ« ditĂ«s atmosfera ishte mĂ« pak e heshtur me banorĂ«t qĂ« dilnin pĂ«r tĂ« shĂ«nuar kĂ«tĂ« rast, tĂ« çliruar nga frika e dikurshme dhe tĂ« panjohurat qĂ« do tĂ« mund tĂ« sillte lufta. NjerĂ«zit dilnin me flamuj kombĂ«tarĂ« dhe qĂ«ndronin pĂ«r pak kohĂ« para shfaqjeve publike tĂ« manifestimit tĂ« fitores dhe lirisĂ«. PavarĂ«sia  ende nuk kishte ardhur, por tĂ« gjithĂ« e dinin se ajo do tĂ« vinteâŠÂ
Ădo ditĂ« sillte diçka tĂ« re. Papritur gjĂ«rat morĂ«n njĂ« kahe tjetĂ«r jo tĂ« kĂ«ndshme dhe ai entuziazĂ«m i banorĂ«ve tĂ« kryeqytetit u zĂ«vendĂ«sua me ndryshime interesash vetjake dhe meskine tĂ« secilit, pĂ«r tĂ« pĂ«rfituar, pĂ«r tĂ« mos zgjedhur mjete pĂ«r tĂ« arritur realizimin e interesave individuale. Fryma e solidaritetit qĂ« kishte ekzistuar para luftĂ«s tek prishtinasit tanimĂ« i takonte sĂ« djeshmes dhe egoizmi e konkurrimi i egĂ«r kishte marrĂ« çdo gjĂ« nĂ« pushtim. SĂ« shpejti, filluan keqpĂ«rdorimet dhe  djegiet e ndĂ«rtesave qĂ« prishtinasit i kishin ndĂ«rtuar dhe ruajtur me xhelozi: u dogjĂ«n ndĂ«rtesa  institucionesh, mes sĂ« cilash edhe Qendra e RinisĂ« nĂ« mes tĂ« PrishtinĂ«s, qĂ« vazhdon edhe sot (kush e di me çâqĂ«llim?) tĂ« qĂ«ndrojĂ« e pariparuar. Kjo qendĂ«r qĂ« ishte mburrje e PrishtinĂ«s u kthye nĂ« depo biznesmenĂ«sh madje edhe vend parkimi deri nĂ« ditĂ«t e sotme.Â
Nisi qĂ«rimi i hesapeve tĂ« grupeve tĂ« ndryshme, nisĂ«n krimet enigmatike, vepra tĂ« krimit tĂ« organizuar tĂ« shumĂ« aktorĂ«ve qĂ« po e bĂ«nin jetĂ«n pothuajse tĂ« padurueshme dhe pĂ«r tĂ« pasur frikĂ«. NisĂ«n vrasje dhe qĂ«rime hesapesh mes interesash dhe grabitjesh dhe vrasje tĂ« rĂ«nda tĂ« papritura dhe pa  shpjegim. Vrasja e Xhemail MustafĂ«s, mikut tim dhe i tĂ« tĂ« gjithĂ«ve, intelektualit qĂ« kishte kaluar ditĂ«t e luftĂ«s i kyçur nĂ« banesĂ«n e tij dhe qĂ« kishte dhĂ«nĂ« dĂ«shminĂ« e vet pĂ«r katrahurĂ«n nĂ« PrishtinĂ«n e atyre muajve nĂ« librin âNjĂ« lutje pĂ«r PrishtinĂ«nâ, tronditi çdo kryeqytetas dhe çdo shqiptar nĂ« KosovĂ«. Ishte e qartĂ« se PrishtinĂ«s tani i duhej ânjĂ« lutjeâ tjetĂ«r pĂ«r ta shpĂ«tuar atĂ« nga vetvetjaâŠ
Prishtina vazhdoi degradimin dhe shĂ«mtimin: filluan uzurpimet, pĂ«rvetĂ«simet dhe mbindĂ«rtimet pĂ«r tĂ« strehuar migracionin e madh nga fshatrat qĂ« ky qytet vĂ«shtirĂ« e pĂ«rpinte. Qyteti po ngulfatej mes kaosit dhe degradimit urban. Ata qĂ« pĂ«rpiqeshin tâi dilnin para kĂ«tij degradimi e pĂ«suan, disa edhe me jetĂ«. GjĂ«rat nuk dukeshin aspak mirĂ« pĂ«r PrishtinĂ«n dhe prishtinasit. Ashtu si dhe pĂ«r banorĂ«t e qyteteve tĂ« tjera tĂ« KosovĂ«s tĂ« kĂ«saj koheâŠ
NĂ« ditĂ«n mĂ« tĂ« ftohtĂ« dhe me shpirtin mĂ« tĂ« ngrohtĂ« ndonjĂ«herĂ«, nĂ« PrishtinĂ« Kosova shpalli pavarĂ«sinĂ«. Kjo ringjalli shpresat  dhe optimizmin pĂ«r tĂ« lĂ«nĂ« prapa negativitetin dhe rrĂ«nimin shoqĂ«ror dhe urban. PrishtinĂ«s po i ktheheshin ngjyrat. ShumĂ« gjĂ«ra morĂ«n kthesĂ« pĂ«r tĂ« mirĂ« dhe rrugĂ«t pĂ«r kthimin e shkĂ«lqimit tĂ« kryeqytetit  u hapĂ«n⊠ShumĂ« gjĂ«ra pozitive ndodhĂ«n pĂ«r njĂ« kohĂ« tĂ« shkurtĂ«r. ShoqĂ«ria kosovare po pĂ«rjetonte njĂ« rilindje tĂ« mbĂ«shtetur nĂ« shpresĂ« dhe vetĂ«besim. Qyteti u mbush me shkollarĂ« qĂ« ndiqnin me dhjetĂ«ra universitete dhe kolegje qĂ« u themeluan pĂ«r njĂ« kohĂ« tĂ« shkurtĂ«r. Mediat elektronike  shĂ«nuan njĂ« zhvillim  tĂ« jashtĂ«zakonshĂ«m dhe jetĂ«simi i shoqĂ«risĂ« civile nĂ« shoqĂ«rinĂ« demokratike ishte njĂ« bonus shtesĂ« pĂ«r shoqĂ«rinĂ« kosovare.Â
Prishtina u rrit dhe po merrte konturat e njĂ« qyteti europian tĂ« njerĂ«zve shpresĂ«plotĂ«âŠ
NdonĂ«se,  akoma nuk mund  tĂ« thuhet se Prishtina Ă«shtĂ« njĂ« kryeqytet i bukur.Â
Estetikja është ende në kërkim për ta bërë atë qytet siç e duan dhe e kanë ëndërruar banorët e saj. Prishtinës  i mungojnë shumë gjëra: i mungojnë zgjidhjet urbane të zhvillimit të planifikuar, mungojnë ndërtesat e duhura institucionale, infrastruktura shtetërore, mungon opera dhe teatri adekuat, qendrat kulturore e sportive, mungojnë muzetë që do të ruanin kujtesën tonë kolektive, mungojnë sheshet moderne, mungojnë parqet, mungojnë parkingjet, mungon një linjë tramvaji⊠I mungon dhe një lumë, po ky nuk është faji i saj. Prishtinës i mungon sharmi i një kryeqyteti europian, siç duam ta bëjmë. Ka aq shumë për  të bërë dhe  do të bëhet vërtet me tërë elanin dhe entuziazmin që po ripërtërihet si tek banorët e kryeqytetit, ashtu edhe tek e tërë shoqëria kosovare⊠/ KultPlus.com
Nga: Sean OâGrady / The Independent
PĂ«rkthimi: Telegrafi.com
A kishte tĂ« drejtĂ«? Disa ditĂ« mĂ« parĂ«, Elon Musku u deklarua pĂ«r luftĂ«n e fjalĂ«ve me Donald Trumpin, se âpĂ«rfundimi mĂ« argĂ«tues Ă«shtĂ« mĂ« i mundshmiâ. A merret parasysh kapitullimi?
Me siguri jo. Bota kishte njĂ« lloj ngushĂ«llimi nĂ« pĂ«rplasjen e madhe mes Trumpit dhe Muskut, dhe mezi priste zhvillime tĂ« tjera tronditĂ«se nĂ« telenovelĂ«n e parĂ« tĂ« rrjeteve sociale. A do tĂ« na tregonte Eloni mĂ« shumĂ« rreth asaj se pse kishte pohuar â pĂ«rpara se ta fshinte postimin â se Trumpi ndodhej nĂ« dosjet e Epsteinit? ĂfarĂ« kishte parĂ« Musku kur shkonte nĂ« ShtĂ«pinĂ« e BardhĂ« tĂ« Trumpit? A Ă«shtĂ« Trumpi vĂ«rtet aq i çmendur sa duket, apo Ă«shtĂ« Eloni â siç pretendon Donaldi â viktimĂ« e sindromĂ«s sĂ« çmendurisĂ« ndaj Trumpit?
Mbi tĂ« gjitha, a do tĂ« bllokonte Eloni qasjen nĂ« raketat dhe rrjetin e tij satelitor (ky i fundit, me sa duket, i ofron internet ShtĂ«pisĂ« sĂ« BardhĂ«), dhe a do tĂ« financonte demokratĂ«t pĂ«r tĂ« âshkatĂ«rruarâ kandidatĂ«t e Maga-s nĂ« zgjedhjet afatmesme tĂ« vitit tĂ« ardhshĂ«m, siç Ă«shtĂ« pĂ«rfolur? Apo, a do tĂ« anulonte Donaldi kontratat fitimprurĂ«se tĂ« qeverisĂ« dhe a do ta dĂ«bonte Elonin nĂ« AfrikĂ«n e Jugut ku me siguri do tĂ« pritej me ndjenja tĂ« pĂ«rziera? A do tĂ« pĂ«rdorte Trumpi tanket qĂ« marrin pjesĂ« nĂ« paradĂ«n e ditĂ«lindjes sĂ« tij pĂ«r tĂ« shtypur Tesla-n e re tĂ« tij?
E gjithĂ« kjo me siguri do tĂ« kishte qenĂ« argĂ«tuese, ndonĂ«se ndoshta e rrezikshme pĂ«r stabilitetin global. Me kaq shumĂ« zhgĂ«njime nga kjo dyshe, duket e mundshme qĂ« do tĂ« privohemi nga ajo qĂ« prisnim. NĂ« vend tĂ« kĂ«saj, kemi njĂ« mĂ«sim shumĂ« ironik mbi fuqinĂ« dhe pashmangshmĂ«rinĂ« e bashkĂ«punimit â edhe mes njeriut mĂ« tĂ« pasur dhe politikanit mĂ« tĂ« fuqishĂ«m nĂ« botĂ«.
Rezulton se dy burra qĂ« mendojnĂ« se nuk kanĂ« nevojĂ« pĂ«r askĂ«nd tjetĂ«r, nĂ« fakt varen shumĂ« nga njĂ«ri-tjetri â shumĂ« mĂ« tepĂ«r sesa mendonin â dhe, nĂ« fund zbuluan se lufta e tyre civile po u bĂ«nte mĂ« shumĂ« dĂ«m sesa dobi. Frika nga shkatĂ«rrimi i ndĂ«rsjellĂ« i sigurt ishte aq e fortĂ« sa qĂ« nxiste pĂ«r njĂ« armĂ«pushim.
PĂ«r tĂ« qenĂ« tĂ« drejtĂ« me Muskun, duhet thĂ«nĂ« se ishte Trumpi ai qĂ« filloi tĂ« zbuste tensionet ditĂ«t e fundit, duke i minimizuar kĂ«rcĂ«nimet dhe duke zbutur fyerjet; por, ishte Musku ai qĂ« rrinte pĂ«rballĂ« shkatĂ«rrimin komercial dhe u tĂ«rhoq publikisht: âMĂ« vjen keq pĂ«r disa nga postimet e mia rreth presidentit Donald Trump, javĂ«n e kaluar. Shkuan shumĂ« largâ.
NĂ« fund, gjeniu i teknologjisĂ« nuk ishte i barabartĂ« me ngacmuesin e vjetĂ«r tĂ« pasurive tĂ« paluajtshme tĂ« Nju-Jorkut. Pa kontratat qeveritare tĂ« ShBA-sĂ« dhe mbĂ«shtetjen pĂ«r biznesin e tij tĂ« makinave elektrike-autonome, Musku shpejt do tĂ« bĂ«hej njĂ« figurĂ« shumĂ« mĂ« e zvogĂ«luar, nĂ« mos e rrĂ«nuar. Edhe pse humbja e pasurisĂ« nĂ« letra nuk e ka shqetĂ«suar kurrĂ« shumĂ« â guximi i tij Ă«shtĂ« pjesĂ« e arsyes se pse ndodhet aty ku Ă«shtĂ« sot â dĂ«shira e tij e sinqertĂ«, sado e çuditshme, pĂ«r tĂ« kolonizuar Marsin nĂ« emĂ«r tĂ« njerĂ«zimit, duhet tĂ« ketĂ« qenĂ« ambicia tĂ« cilĂ«n thjesht nuk mund ta sakrifikonte pĂ«r hir tĂ« njĂ« pĂ«rplasjeje me njĂ« plak tĂ« çmendur tĂ« portokalltĂ«. Ndoshta motivimi i dytĂ« mĂ« i madh i Muskut nĂ« jetĂ«, lufta kundĂ«r âvirusit tĂ« ndĂ«rgjegjes sĂ« zgjimit [woke]â, do tĂ« shĂ«rbehej mĂ« mirĂ« duke e mbajtur Trumpin nĂ« ShtĂ«pinĂ« e BardhĂ«.
Si do të reagojë Trumpi? Si gjithmonë, është e vështirë të parashikohet, por shenjat tregojnë se ai nuk do të rifillojë armiqësitë. Gjërat thjesht do të bien në heshtje.
Nuk do tĂ« ketĂ« mĂ« kurrĂ« njĂ« mĂ«ngjes tĂ« gĂ«zueshĂ«m dhe plot besim pĂ«r kĂ«tĂ« dyshe, pĂ«rveç nĂ«se Musku do tĂ« kryente disa akte pĂ«ruljeje, nĂ« tĂ« cilin rast njĂ« pajtim do tĂ« ishte i mundshĂ«m. Fundja, JD Vance e kishte pĂ«rshkruar dikur Trumpin si âHitleri i AmerikĂ«sâ, Marco Rubio e urrente dhe e kundĂ«rshtonte shumĂ« âmashtruesinâ qĂ« fitoi ShtĂ«pinĂ« e BardhĂ«, dhe Robert Kennedy Jr e quante atĂ« njĂ« âsociopatâ.
Që të gjithë kanë hequr dorë nga ato deklarata, janë bërë lajkatarë dhe janë shpërblyer bujarisht. Mund të ndodhë që edhe Musku të ndjekë të njëjtën rrugë. Gjë që, siç parashikoi vetë ai, do të ishte një përfundim argëtues, ndonëse poshtërues. /Telegrafi/
Burimi: The Daily Telegraph
PĂ«rkthimi: Telegrafi.com
Sekretari i përgjithshëm i NATO-s, Mark Rutte, ka ardhur në Londër si udhëheqësi i aleancës më të fuqishme ushtarake në planet, për të na kujtuar, neve britanikëve se, nëse nuk riinvestojmë në aftësitë tona ushtarake, atëherë më mirë të fillojmë të mësojmë rusisht.
Po tĂ« mos e kishim pĂ«rjetuar njĂ« gjĂ« tĂ« ngjashme pas âzgjimitâ tĂ« vitit 1940, sot do tĂ« flisnim gjermanisht. Zhvillimet e GjermanisĂ« naziste tĂ« Hitlerit nĂ« vitet â30 tĂ« shekullit XX janĂ« kaq frikshĂ«m tĂ« ngjashme me veprimet e Putinit nĂ« vitet 2010 dhe 2020, saqĂ« tĂ« shtyjnĂ« tĂ« mendosh se po ndiqet i njĂ«jti skenar.
Duke iu drejtuar gati drejtpĂ«rdrejt zonjĂ«s [Rachel] Reeves â pĂ«rpara paraqitjes sĂ« saj pĂ«r buxhetin tĂ« mĂ«rkurĂ«n â Rutte tha: âNĂ«se nuk shkoni nĂ« pesĂ« pĂ«r qind, duke pĂ«rfshirĂ« 3.5 pĂ«r qind pĂ«r shpenzimet ushtarake, mund tĂ« vazhdoni tĂ« keni NHS-nĂ« [ShĂ«rbimi KombĂ«tar i ShĂ«ndetĂ«sisĂ«] ⊠sistemin e pensioneve, por mĂ« mirĂ« mĂ«soni rusisht. Kjo Ă«shtĂ« pasojaâ.
Rutte nĂ«nkupton 3.5 pĂ«r qind tĂ« PBB-sĂ« pĂ«r mbrojtjen â nĂ« kundĂ«rshtim me objektivin e vetĂ«m konkrete tĂ« Keir Starmerit qĂ« Ă«shtĂ« 2.5 pĂ«r qind â plus edhe 1.5 pĂ«r qind pĂ«r siguri dhe infrastrukturĂ«.
Në disa aspekte, Rutte gabon. Nuk do të ketë as shtet social, as NHS, nëse na merr Putini. Mjafton të shohim fatin e njerëzve të zakonshëm në Rusi, të cilët mezi përballojnë të ushqehen, me inflacion dhe norma interesi mbi 20 për qind dhe në rritje. Kjo tregon se si mund të jetë jeta nën një version modern të Paktit të Varshavës.
Z. Rutte e kupton se nuk mund tĂ« qetĂ«sojmĂ« tiranĂ«t si Putini dhe se mĂ«nyra e vetme pĂ«r tâi trembur Ă«shtĂ« tĂ« tregojmĂ« forcĂ«.
âNe jemi seriozisht tĂ« vendosur qĂ«, nĂ«se dikush pĂ«rpiqet tĂ« na sulmojĂ«, pasojat do tĂ« jenĂ« shkatĂ«rruese â qoftĂ« Rusia apo dikush tjetĂ«râ, tha ai.
Nuk duhet tĂ« pĂ«rsĂ«risim gabimet e paraardhĂ«sve tanĂ« nĂ« vitet 1930, tĂ« cilĂ«t dĂ«shtuan tĂ« riarmatoheshin nĂ« nivelin e nevojshĂ«m pĂ«r parandalim. Po tĂ« kishim kuptuar se vetĂ«m dominimi total i EvropĂ«s do ta kĂ«naqte Hitlerin, do tĂ« ishim pĂ«rballur me kĂ«rkesat e brendshme pĂ«r mĂ« shumĂ« shpenzime sociale dhe do ta kishim shmangur luftĂ«n â jo duke i lĂ«nĂ« agresorit rrugĂ« tĂ« lirĂ«, siç u pĂ«rpoq tĂ« bĂ«nte Neville Chamberlain, por duke qenĂ« mjaftueshĂ«m tĂ« fortĂ« qĂ« Hitleri ta shmangte ballafaqimin.
Siç kujton historia, kur Chamberlain u kthye nga Munihu duke thĂ«nĂ« se kishte zgjedhur âpaqen  nĂ« kohĂ«n tonĂ«â, Winston Churchill iu pĂ«rgjigj: âJu u pĂ«rballĂ«t me njĂ« zgjedhje mes luftĂ«s dhe turpit. ZgjodhĂ«t turpin, dhe do tĂ« keni luftĂ«nâ.
NĂ«se e analizojmĂ« siç duhet atĂ« qĂ« Putini na ka thĂ«nĂ« gjatĂ« 20 vjetĂ«ve tĂ« fundit, do tĂ« kuptojmĂ« se vetĂ«m rindĂ«rtimi i Bashkimit tĂ« vjetĂ«r Sovjetik do ta kĂ«naq atĂ«. Fakti qĂ« asnjĂ« nga ato vende nuk dĂ«shiron tĂ« jetĂ« pjesĂ« e RusisĂ« sĂ« Putinit, kjo do tĂ« thotĂ« vetĂ«m njĂ« gjĂ« â pasi jemi tĂ« zotuar tĂ« mbrohemi sipas Nenit 5 tĂ« NATO-s: luftĂ«. NĂ«se i braktisim, do tĂ« jemi tĂ« turpĂ«ruar â dhe ne do tĂ« jemi pastaj nĂ« radhĂ« pĂ«rballĂ« njĂ« perandorie tĂ« zgjeruar me burime edhe mĂ« tĂ« mĂ«dha.
GjermanĂ«t, pasi kuptuan me vonesĂ« rrezikun nga njĂ« tjetĂ«r tiran qĂ« kĂ«rkon tâi nĂ«nshtrojĂ«, dhanĂ« njĂ« paralajmĂ«rim tĂ« ashpĂ«r kĂ«tĂ« javĂ«. Z. Bruno Kahl, kreu i ShĂ«rbimit Federal tĂ« InteligjencĂ«s, tha se agjencia e tij kishte tĂ« dhĂ«na tĂ« qarta se zyrtarĂ«t rusĂ« besonin se detyrimet pĂ«r mbrojtje kolektive, tĂ« pĂ«rfshira nĂ« traktatin e NATO-s, nuk kishin mĂ« fuqi reale praktike.
âJemi mjaft tĂ« sigurt â dhe kemi informacione qĂ« e vĂ«rtetojnĂ« kĂ«tĂ« â se Ukraina Ă«shtĂ« vetĂ«m njĂ« hap nĂ« rrugĂ«n drejt PerĂ«ndimitâ, thotĂ« Kahl.
Sekretari i Përgjithshëm Rutte ka plotësisht të drejtë. Kjo thirrje, që vjen nga një ish-politikan liberal evropian, mund të shkaktojë kundërshtime të forta këtu, por nuk mund të injorohet. Historia na tregon se ai ka të drejtë. Fatkeqësisht, nuk duket se kemi një Churchill në mesin e politikanëve të sotëm për të na udhëhequr përballë përplasjes së ardhshme me Putinin.
Nga komentet e lexuesve nĂ« shkrimet e mia tĂ« mĂ«parshme mbi kĂ«tĂ« temĂ«, kam kuptuar se ka disa qĂ« duan tĂ« dorĂ«zohemi pa luftĂ«. Shumica e tyre janĂ« qartĂ«sisht bota rusĂ«, pjesĂ« e makinerisĂ« sĂ« fuqishme propagandistike tĂ« RusisĂ« qĂ« do tĂ« donte pikĂ«risht kĂ«tĂ«. Por, nĂ«se njerĂ«zit mendojnĂ« se jeta nĂ« Britani Ă«shtĂ« e vĂ«shtirĂ« tani, le tĂ« shohin kah Lindja dhe tĂ« kuptojnĂ« mjerimin nĂ«n tĂ« cilin jetojnĂ« shumica e rusĂ«ve. Le ta marrim seriozisht paralajmĂ«rimin e Ruttesit dhe, siç tha dikur Donald Trump me fjalĂ«t e tij tĂ« famshme: âshtoni [build baby build]â aftĂ«sitĂ« tona ushtarake.
Për ta thënë qartë: nëse dështojmë të mbrojmë veten tani, gjithçka tjetër që po i shqetëson njerëzit sot do të bëhet krejt e parëndësishme. /Telegrafi/
Login
