Nga Katarina Zimmer- Trokitje, trokitje, trokitje. Trokitje, trokitje, trokitje. Ja ku ishte përsëri: zhurma e pandërprerë nga fqinjët e mi të rinj në katin e sipërm, me sa duket ende duke varur fotografi ose duke montuar mobilje të reja. Në ndërtesën time të izoluar mirë në Berlinin qendror, zhurma ishte shumë më poshtë decibelëve që do të irritonin këdo tjetër. Por më çoi në tërbim.
Një ndjesi e fortë stresi më përshkoi trupin. Edhe më keq ishte ankthi: “Kur do të mbarojnë?”
Kjo nuk është e vetmja zhurmë që më shqetëson. Vërej zhurmën në tavanet e mi ndërsa njerëzit përgatiten për të fjetur. Diku në ndërtesë, dëgjoj gumëzhimën e lartë të një fshese me korrent dhe zhurmën e mbytur të një lavatriçeje. Qenin e fqinjit duke lehuar për një ëmbëlsirë. Zhurma – sado e lehtë – më prish përqendrimin dhe qetësinë mendore.
Mund të thuhet me të drejtë se unë, së bashku me 10% deri në 40% të popullsisë së përgjithshme, jam e ndjeshme ndaj zhurmës, që do të thotë se ndihem më e mërzitur dhe e shqetësuar nga zhurma sesa një person mesatar.
Do të ishte e lehtë ta shpërfillnim ndjeshmërinë ndaj zhurmës si një të metë personaliteti, një simptomë e të qenit në përgjithësi agresiv, ankues dhe nervoz. Por, vitet e fundit, shkencëtarët kanë mësuar se ajo ka rrënjë të vërteta biologjike. Truri i njerëzve të ndjeshëm ndaj zhurmës reagon ndryshe ndaj tingujve dhe disa mund të lindin në të vërtetë të tillë. Për më tepër, kjo ndikon jo vetëm në humorin e menjëhershëm të njerëzve, por edhe në shëndetin e tyre mendor dhe fizik afatgjatë. Ndërsa ka pak zgjidhje të lehta, të qenit i vetëdijshëm për këto efekte mund t’i ndihmojë njerëzit e ndjeshëm ndaj zhurmës të ndërmarrin veprime për ta bërë jetën e tyre më të tolerueshme.
“Ka qenë një nga ato çështje që mund ta quajmë një lloj shporte… që thjesht shtyhet tej nga profesionistët e shëndetit”, thotë neuroshkencëtari Daniel Shepherd i Universitetit të Teknologjisë në Auckland në Zelandën e Re. Vetëm vitet e fundit “njerëzit kanë filluar të thonë, në rregull, kjo është në një nivel përjetimi që ndikon vërtet te pacientët”, shton ai. “Ne duhet të fillojmë ta trajtojmë këtë.”
Ndjeshmëria ndaj zhurmës nuk është një diagnozë formale mjekësore. Njerëzit mund të zbulojnë nëse janë të ndjeshëm ndaj zhurmës duke plotësuar pyetësorë si shkalla e ndjeshmërisë ndaj zhurmës me 21 pyetje (për shembull, nëse ju shqetësojnë njerëzit që pëshpërisin ose rrudhosin mbështjellësit e ëmbëlsirave në një kinema, nëse zemëroheni nga njerëzit që bëjnë zhurmë kur përpiqeni të flini ose të punoni, edhe nëse tingulli i muzikës ju shqetëson nëse përpiqeni të përqendroheni.)
Ndjeshmëria ndaj zhurmës është e ndryshme nga gjendjet e tjera që lidhen me tingujt, si mizofonia. Kjo është një tolerancë specifike e zvogëluar ndaj tingujve të caktuar, si përtypja, trokitja ose tik-tak-u, të cilat shkaktojnë ndjenja intensive neverie ose zemërimi, shpjegon Jennifer Brout, kliniciste. Ndjeshmëria ndaj zhurmës është gjithashtu e ndryshme nga hiperakuzia, ku njerëzit ndiejnë dhimbje ose shqetësim ekstrem sepse i perceptojnë tingujt më me zë të lartë sesa janë në të vërtetë.
Ndjeshmëria ndaj zhurmës, në të kundërt, është një reaktivitet i përgjithshëm ndaj të gjithë tingujve, pavarësisht se sa të lartë perceptohen ose sa të lartë janë në të vërtetë. Të paktën, njerëzit e ndjeshëm ndaj zhurmës e gjejnë tingullin shqetësues dhe bëhen të bezdisshëm, të zemëruar, ose edhe të frikësuar ose në ankth.
“Mbaj mend një person që e përshkroi atë si të kesh një mushkonjë që fluturon rreth teje”, thotë Shepherd. “Thjesht nuk mund të mos i kushtosh vëmendje.”
Për ata që kanë frikë nga zhurma, kjo gjendje mund t’i stresojë aq shumë sa trupat e tyre të kalojnë në një reagim “lufto ose ik”. “Rrahjet e zemrës rriten, tensioni i gjakut rritet”, thotë Stephen Stansfeld, psikiatër dhe profesor emeritus në Universitetin Queen Mary të Londrës.
Ekspozimi ndaj zhurmës është lidhur gjithashtu me një sërë efektesh afatgjata shëndetësore, duke përfshirë sëmundjet e zemrës dhe diabetin dhe njerëzit e ndjeshëm ndaj zhurmës mund të vuajnë më shumë nga ndikimet në shëndetin mendor, thotë Stansfeld. Në një studim të vitit 2021, Stansfeld dhe kolegët anketuan 2,398 burra në qytetin uellsian të Caerphilly, të cilët ishin të ekspozuar ndaj niveleve të ndryshme të zhurmës së trafikut rrugor. Ata që ishin të ndjeshëm ndaj zhurmës kishin më shumë gjasa të kishin ankth dhe depresion afatgjatë.
Ndërsa kjo mund të jetë pjesërisht për shkak se njerëzit e shqetësuar janë më vigjilentë në lidhje me mjedisin e tyre dhe për këtë arsye më shumë gjasa të vënë re zhurmën, është gjithashtu e mundur që të qenit i ndjeshëm ndaj zhurmës mund ta përkeqësojë ankthin. Dhe, një anketë e vitit 2023 me 1,244 të rritur që jetojnë pranë aeroporteve në Francë zbuloi se njerëzit e bezdisur rëndë nga nivelet e zhurmës së avionëve, veçanërisht disa individë të ndjeshëm ndaj zhurmës, kishin më shumë gjasa ta vlerësonin shëndetin e tyre të përgjithshëm si të dobët.
Por pse disa njerëz reagojnë më negativisht ndaj zhurmës sesa të tjerët? Studimet mbi trurin e njerëzve të ndjeshëm ndaj zhurmës zbulojnë disa të dhëna. Kur Shepherd dhe kolegët i lidhën njerëzit me pajisje që matnin aktivitetin elektrik në trurin e tyre, ata pa ndjeshmëri ndaj zhurmës treguan aktivitet të shtuar vetëm kur studiuesit u luanin tinguj kërcënues. Por te njerëzit e ndjeshëm ndaj zhurmës, “truri i tyre tenton të rrisë shpejtësinë pavarësisht nga tingulli, qoftë një tingull kërcënues apo një tingull jo kërcënues”, kujton Shepherd.
Si Shepherd ashtu edhe neuroshkencëtarja Elvira Brattico e Universitetit Aarhus të Danimarkës kanë gjetur në mënyrë të pavarur prova se kjo ka të bëjë me mënyrën se si truri filtron informacionin rreth tingujve të parëndësishëm. Ekipi i Shepherd gjeti prova se tek njerëzit e ndjeshëm ndaj zhurmës, një grumbull specifik qelizash brenda bërthamës mediale genikulare, një stacion transmetimi për informacionin e zërit që hyn në tru, janë më pak efikase në këtë detyrë filtrimi krahasuar me trurin e atyre pa këtë gjendje.
Ndërsa shumica e njerëzve mund ta “filtrojnë këtë informacion dhe të vazhdojnë me jetën, ata që kanë ndjeshmëri ndaj zhurmës nuk e bëjnë aq lehtë”, thotë ai.
Njerëzit me ankth, skizofreni dhe autizëm kanë veçanërisht gjasa të zhvillojnë ndjeshmëri ndaj zhurmës. Ndërsa disa njerëz mund ta zhvillojnë atë pas pësimit të lëndimeve traumatike të trurit, për shumicën zakonisht është diçka që vazhdon gjatë gjithë jetës, thotë Stansfeld.
Zgjidhja ideale, sigurisht, do të ishte të trajtoheshin vetë burimet e zhurmës. Planifikuesit urbanë mund të ndërtonin oborre të qeta të brendshme për ndërtesat e banimit, të përdornin përbërës të gomuar të asfaltit që zvogëlojnë zhurmën e trafikut ose të ngrinin mure që shpërqendrojnë zhurmën rreth autostradave dhe zonave të zhurmshme si autostradat. Disa qytete në Belgjikë dhe Francë kanë filluar tashmë zbatimin e masave të tilla, si dhe uljen e kufijve të shpejtësisë së automjeteve, inkurajimin e infrastrukturës së biçikletave dhe krijimin e zonave të qeta në parqe dhe përgjatë lumenjve. Ndërsa zhurma është një shkak i vërtetë i problemeve shëndetësore, “është gjithashtu një shkak që është potencialisht i shmangshëm”, thotë Stansfeld.
Por progresi është i ngadaltë, duke i lënë shumë njerëz të ndjeshëm ndaj zhurmës të kujdesen vetë për veten e tyre, për shembull duke shmangur zonat e zhurmshme, duke i izoluar hapësirat e tyre të jetesës nga zhurma ose duke përdorur tapa veshësh, mbrojtëse veshësh ose kufje që anulojnë zhurmën. Por këto metoda shpesh thjesht i zbutin zhurmat në vend që t’i heqin ato krejtësisht.
“Edhe zhurmat e qeta mund të jenë bezdisëse për një person të ndjeshëm ndaj zhurmës”, thotë Brattico.
Ndonjëherë, trajtimi i sëmundjeve themelore si ankthi me ilaçe mund të ndihmojë, thotë Stansfeld. Terapia njohëse e sjelljes, një lloj terapie me të folur që përqendrohet në menaxhimin e reagimeve dhe sjelljeve psikologjike të dikujt, mund të ketë kuptim në mjediset ku njerëzit kanë frikë nga zhurma.
“Unë vetë trajtova dikë me terapi njohëse të sjelljes dhe mendoj se mund të jetë mjaft e dobishme”, thotë Stansfeld.
Burimi: BBC. Përshtati: Gazeta Si.
The post Si e prish ndjeshmëria ndaj zhurmës mendjen, trurin dhe trupin appeared first on Gazeta Si.