Nga Gazeta ‘Si’- Një aksion policor po zhvillohet në Durrës nga Drejtoria e Policisë së këtij qarku. Aksioni po kryhet në zonën e Shkozetit, ku janë shoqëruar disa persona me rrezikshmëri të lartë shoqërore.
Efektivë policie nga sektorë të ndryshëm të Policisë së Durrësit janë të angazhuar në këtë operacion.
Shkaqet e aksionit nuk dihen ende, teksa informacione më të detajuara pritet të mësohen në vijim.
Nga Gazeta ‘Si’- Inspektoriati i Mbrojtjes së Territorit në Tiranë ka reaguar pas një aksioni të SPAK dhe Policisë së Shtetit që çoi në pranga dy inspektorë të dyshuar për korruspion, ndërsa dy të tjerë u shpallën në kërkim.
Në reagim, IMT distancohet nga ngjarja duke thënë se veprimet korruptive të punonjësve janë veprime individuale, duke bërë thirrje gjithashtu që institucionet ligjzbatuese të veprojnë.
IMT thekson se ka marrë masa duke i shkarkuar edhe nga detyra punonjësit e akuzuar.
“Sjellje të tilla janë të papranueshme dhe IMT distancohet plotësisht nga këto veprime individuale. Ndaj personave të përfshirë janë marrë menjëherë të gjitha masat e nevojshme administrative, duke i shkarkuar nga detyra.
Theksojmë se ky rast nuk përfaqëson punën dhe misionin e IMT-së. Institucioni ynë mbetet i përkushtuar të vijojë punën me integritet, transparencë dhe profesionalizëm, në shërbim të interesit publik dhe në mbrojtje të territorit.
IMT inkurajon organet ligjzbatuese për bashkëpunim të plotë dhe ndëshkimin e rastit sipas ligjit, si edhe inkurajon çdo qytetar të denoncojë raste të ngjashme, në mënyrë që të mos mbetet asnjë hije dyshimi mbi integritetin e institucionit dhe misionin e tij”, shkruan IMT.
Nga Gazeta ‘Si’- Policia e Shtetit dhe SPAK kanë ndërmarrë një operacion për arrestimin e disa personave, punonjës të IMT-së, të dyshuar për korrupsion.
Deri më tani mësohet se dy persona janë arrestuar, ndërsa të paktën 2 të tjerë janë shpallur në kërkim.
Të arrestuarit janë Gerald Fuçia dhe Edmond Çela. Ata ndodheshin së bashku në një lokal në zonën e Kombinatit në kryeqytet në momentin kur u arrestuan.
Ndërsa në kërkim është Klajdi Zhilla dhe një punonjës tjetër i IMT. Klajdi Zhilla është shoferi i drejtorit të IMT-së së Tiranës.
Operacioni vjen pas denoncimit të bërë më herët në polici se këta persona merrnin para tek biznese të ndryshme, duke i favorizuar në zabtimin e ambienteve publike.
Më herët gjatë ditës së sotme, policia ka vënë në pranga ish-kryeinspektorin e Inspektoratit të Mbrojtjes së Territorit (IMT) në Bashkinë Durrës, Ardian Halili, i akuzuar për ndërtim të paligjshëm në një zonë bregdetare në fshatin Shetaj të Ishmit.
Kujtojmë se gjatë muajve të fundit, qeveria ka ndërmarrë një aksion për shembjen e objekteve pa leje dhe shtesave të lokaleve të ndërtuara në mënyrë të paligjshme.
Ky aksion i IKMT-së nisi fillimisht me shembjen e disa objekteve pa leje në Theth, të cilat shërbenin si bujtina për turistët dhe më pas u shtri edhe në qytete të tjera si Tiranë, Vlorë.
Nga Gazeta ‘Si’- Viktima të shumta raportohen nga të shtënat me armë zjarri që ndodhën gjatë nisjes së mësimit në Shkollën Katolike Annunciation në Minneapolis.
Paraprakisht, raportohet për të paktën dy të vdekur dhe 20 të plagosur.
Autori është “i neutralizuar” dhe nuk ka “asnjë kërcënim aktiv për komunitetin”, thanë zyrtarët e qytetit. I dyshuari besohet të ketë vdekur nga një plagë me armë zjarri e shkaktuar vetë, thanë burimet.
Nxënësit nga parashkollorja deri në klasën e tetë ndjekin shkollën te ky institucion. Fëmijë të vegjël të veshur me uniformat e tyre u panë duke dalë nga shkolla duke mbajtur duart e prindërve të tyre.
“Po lutem për fëmijët dhe mësuesit tanë, java e parë e shkollës së të cilëve u njollos nga ky akt i tmerrshëm dhune”, shkroi Guvernatori i Minesotës, Tim Walz, në mediat sociale.
Walz tha se autoritetet shtetërore janë në vendngjarje. Agjentë nga FBI dhe Byroja e Alkoolit, Duhanit, Armëve të Zjarrit dhe Eksplozivëve gjithashtu iu përgjigjën thirrjes.
Presidenti Donald Trump shkroi në Truth Social se është “informuar plotësisht për të shtënat tragjike”.
“Shtëpia e Bardhë do të vazhdojë të monitorojë këtë situatë të tmerrshme. Ju lutem bashkohuni me mua në lutje për të gjithë të përfshirët!” shkroi ai.
Departamenti i Sigurisë Kombëtare po monitoron të shtënat, tha në një deklaratë Sekretarja e DHS-së Kristi Noem.
“Po lutem për viktimat e këtij sulmi të neveritshëm dhe familjet e tyre”, tha ajo.
Nga Gazeta ‘Si’– Donald Trump nisi një sulm ndaj George Soros dhe djalit të tij, Alexander Soros në një postim në platformën “Truth Social”, duke i bërë thirrje sistemit të drejtësisë amerikane të ngrejë akuza kundër tyre për mbështetjen e tyre për protesta të dhunshme dhe aktivitete të tjera.
“George Soros dhe djali i tij i mrekullueshëm i ekstremit të majtë duhet të akuzohen sipas Aktit RICO për mbështetjen e tyre për protesta të dhunshme dhe shumë më tepër në të gjithë vendin”, shkroi Trump, duke iu referuar ligjit që lejon ndjekjen penale të organizatave kriminale.
Presidenti amerikan akuzoi gjithashtu Sorosin dhe ekipin e tij për dëmtimin e vendit, duke i quajtur ata “psikopatë”. Teksa i referohej miqve të Sorosit në Bregun Perëndimor të SHBA-së, Trump tha: “Kujdes, ne po ju vëzhgojmë!”.
“Ne nuk do t’i lejojmë këta të çmendur ta shkatërrojnë Amerikën, pa i dhënë kurrë asaj një shans për të ‘marrë frymë’ dhe për të qenë e LIRË”, shtoi ai në postimin e tij.
I mbijetuari i Holokaustit, 95-vjeçari George Soros, përdori pasurinë që grumbulloi në vitet 1970 dhe 1980 për të krijuar Fondacionet e Shoqërisë së Hapur, të cilat mbështesin një gamë të gjerë kauzash dhe OJQ-sh në të gjithë botën, nga qeverisja e mirë dhe programet e ndërtimit të demokracisë deri te iniciativat liberale të politikave publike.
Djali i tij, Alexander Soros, ka menaxhuar aktivitetet filantropike të babait të tij që nga viti 2023.
Nga Gazeta ‘Si’- Pas disfatës nga britanikët në Luftën e Parë të Opiumit, dinastia Qing nënshkroi një traktat në vitin 1842 që e dënoi Kinën me më shumë se 100 vjet shtypje të huaj dhe kontroll kolonial të politikës tregtare.
Ishte e para nga ato që u njohën si “traktate të pabarabarta”, ku fuqia ushtarake dhe teknologjike ngacmuese e kohës imponoi kushte të njëanshme në përpjekje për të ulur deficitin e saj masiv tregtar.
Tingëllon e njohur?
Vrapimi i Presidentes së Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, në resortin e golfit Turnberry të Donald Trump në Skoci muajin e kaluar për të nënshkruar një marrëveshje tregtare shumë të pabalancuar ka ngjallur frikë midis politikanëve dhe analistëve se Europa ka humbur ndikimin që dikur mendonte se kishte si një fuqi kryesore tregtare globale.
Kritikët e Von der Leyen nxituan të pohonin se pranimi i tarifës prej 15 për qind të Trump për shumicën e mallrave europiane përbënte një akt “nënshtrimi”, një “disfatë të qartë politike për BE-në” dhe një “kapitulim ideologjik dhe moral”.
Nëse ajo kishte shpresuar se kjo do ta mbante presidentin amerikan larg, një zgjim i ashpër e priste. Me bojën që mezi ishte tharë për marrëveshjen tregtare, Trump dyfishoi presionin duke kërcënuar se do të vendoste tarifa të reja ndaj BE-së për shkak të rregulloreve digjitale që do të godisnin gjigantët e teknologjisë së Amerikës. Nëse BE nuk do të bindej në përputhje me këtë, SHBA-të do të ndalonin eksportimin e teknologjive jetësore të mikroçipave, paralajmëroi ai.
Trump mund ta përdorë këtë avantazh shtrëngues sepse – ashtu si imperialistët britanikë të shekullit të 19-të – ai mban kartat ushtarake dhe teknologjike, dhe është i vetëdijshëm se homologu i tij mbetet shumë prapa në të dy sektorët.
Ai e di që Europa nuk dëshiron të përballet me Presidentin rus Vladimir Putin pa mbështetjen ushtarake amerikane dhe nuk mund të përballojë pa teknologjinë amerikane të çipave, kështu që ai mendon se mund të diktojë axhendën tregtare.
Komisioneri i Tregtisë i BE-së, Maroš Šefčovič, nënkuptoi fuqishëm muajin e kaluar se marrëveshja me SHBA-në ishte një pasqyrim i dobësisë strategjike të Europës dhe nevojës së saj për mbështetjen e SHBA-së.
“Nuk ka të bëjë vetëm me… tregtinë: Ka të bëjë me sigurinë, ka të bëjë me Ukrainën, ka të bëjë me paqëndrueshmërinë aktuale gjeopolitike”, shpjegoi ai.
Marrëveshja tregtare është një “funksion i drejtpërdrejtë i dobësisë së Europës në frontin e sigurisë, që ajo nuk mund të sigurojë sigurinë e saj ushtarake dhe që dështoi të investonte, për 20 vjet, në sigurinë e saj”, tha Thorsten Benner, drejtor në Institutin Global të Politikave Publike në Berlin, i cili gjithashtu vuri në dukje dështimet për të investuar në “forcën teknologjike” dhe për të thelluar tregun e vetëm.
Ashtu si udhëheqja Qing, edhe Europa i përçmoi shenjat paralajmëruese për shumë vite.
“Po paguajmë çmimin për faktin se e injoruam thirrjen e zgjimit që morëm gjatë administratës së parë Trump – dhe u kthyem në gjumë. Dhe shpresoj që kjo të mos jetë ajo që po bëjmë tani”, tha Sabine Ëeyand, drejtoreshë e përgjithshme për tregtinë në Komisionin Europian.
Është e qartë se loja e paqëndrueshme e tarifave të Trump është larg të qenit e mbaruar, dhe blloku 27-vendesh është i destinuar të përballet me sfida të mëtejshme politike dhe rezultate të pabarabarta negociatash këtë vjeshtë.
Ujëra të turbullt
Traktati i Nankingut, i nënshkruar nën presion në vitin 1842 në bordin e HMS Cornëallis , një anije luftarake britanike e ankoruar në lumin Jance, i detyroi kinezët t’ua linin territorin e Hong Kongut kolonizatorëve britanikë, t’u paguanin atyre një dëmshpërblim dhe të bien dakord për një tarifë “të drejtë dhe të arsyeshme”.
Tregtarët britanikë ishin të autorizuar të tregtonin në pesë “porte të traktatit” – me këdo që dëshironin.
Lufta e Opiumit nisi atë që Kina filloi ta quante “shekulli i poshtërimit” i saj. Britanikët i detyruan kinezët të hapeshin ndaj tregtisë shkatërruese të opiumit për të ndihmuar Londrën të rikuperonte deficitin e madh të argjendit me Kinën. Është një epokë që ende e përndjek vendin dhe drejton politikëbërjen e tij strategjike si në vend ashtu edhe në nivel ndërkombëtar.
Një faktor kyç që e detyroi dinastinë Qing të nënshtrohej ishte dështimi i saj për të investuar në përparimin ushtarak dhe teknologjik. Perandori Qianlong i Kinës u tha britanikëve në vitin 1793 se Kina nuk kishte nevojë për “prodhimet barbare” të kombeve të tjera.
Ndërsa baruti dhe armët e zjarrit ishin shpikje kineze, mungesa e eksperimentimit dhe inovacionit ngadalësoi zhvillimin e tyre – që do të thotë se armët Qing ishin rreth 200 vjet prapa armëve britanike në dizajn, prodhim dhe teknologji.
Në mënyrë të ngjashme, BE-ja tani po ndëshkohet për dekada prapa SHBA-së. Shkurtimi i shpenzimeve të mbrojtjes pas Luftës së Ftohtë i mbajti vendet europiane të varura nga ushtria amerikane për siguri; vetëkënaqësia në lidhje me zhvillimet teknologjike do të thotë që BE-ja tani është prapa rivalëve të saj globalë në pothuajse të gjitha teknologjitë kritike.
Përfaqësuesi i Tregtisë i SHBA-së, Jamieson Greer, nga ana e tij, ka shpallur fillimin e një rendi të ri botëror — një rend të cilin ai e quajti “sistemi Turnberry” — duke krahasuar marrëveshjen tregtare SHBA-BE me sistemin financiar të pasluftës të hartuar në vendpushimin e Bretton Ëoods në Anglinë e Re në vitin 1944.
Priten turbulenca
Trump tregoi pak konsideratë për dëshirën e BE-së për të përjashtuar çështjet e ndjeshme nga deklarata e përbashkët jo-detyruese e javës së kaluar. Ndërkohë, paqartësia e tekstit prej katër faqesh i lë hapësirë atij për të kërkuar kërkesa të reja ose për të kërcënuar me hakmarrje nëse gjykon se BE-ja nuk po e mban anën e saj të marrëveshjes.
Më shumë poshtërim mund të pasojë, ndërsa të dyja palët përpiqen të përcaktojnë detaje të ndryshme – nga një sistem kuotash tarifore për çelikun dhe aluminin deri te përjashtimet për sektorë të caktuar – të cilat ende duhen zgjidhur.
“Kjo marrëveshje është aq e paqartë sa ka kaq shumë pika ku konfliktet mund të përshkallëzohen lehtësisht për t’u përdorur më pas si justifikim pse gjërat e tjera nuk do të zbatohen”, tha Niclas Poitiers, një studiues në grupin e ekspertëve Bruegel.
I pyetur se çfarë do të ndodhte nëse BE-ja nuk do të investonte 600 miliardë dollarët e premtuar në SHBA, Trump tha më parë këtë muaj : “Epo, atëherë ata paguajnë tarifa prej 35 për qind.”
Është një rrezik për të cilin BE-ja është shumë e vetëdijshme. Komisioni Evropian argumenton se shifra prej 600 miliardë dollarësh thjesht pasqyron qëllime të gjera nga sektori i korporatave që nuk mund të zbatohen nga burokratët në Bruksel.
“Ne presim turbulenca të mëtejshme”, tha një zyrtar i lartë i BE-së, i cili mbeti anonim për të folur sinqerisht. Por “ne mendojmë se kemi një politikë sigurimi shumë të qartë”.
Por çfarë mund të bëjë blloku për të shmangur zgjatjen e periudhës së dobësisë gjeopolitike?
Në prag të marrëveshjes, Von der Leyen theksoi vazhdimisht se strategjia e BE-së në marrëdhëniet me SHBA-në duhet të ndërtohet mbi tre elementë: përgatitjen e masave hakmarrëse, diversifikimin e partnerëve tregtarë dhe forcimin e tregut të vetëm të bllokut.
Për disa, BE-ja duhet ta shohë marrëveshjen si një thirrje zgjimi për të sjellë ndryshime të thella dhe për të rritur konkurrueshmërinë e bllokut përmes reformës institucionale, siç u përshkrua vitin e kaluar në raportet historike të shkruara nga ish-kreu i Bankës Qendrore Evropiane, Mario Draghi, dhe ish-kryeministri italian Enrico Letta.
Në përgjigje të marrëveshjes, Draghi lëshoi një paralajmërim të fortë se aftësia e dukshme e Trump për ta detyruar bllokun të bëjë urdhrat e tij është provë bindëse se ai përballet me mungesën e rëndësisë, ose më keq, nëse nuk mund të veprojë.
“Europa është e pajisur dobët në një botë ku gjeoekonomia, siguria dhe stabiliteti i burimeve të furnizimit, në vend të efikasitetit, frymëzojnë marrëdhëniet tregtare ndërkombëtare”, tha ai.
Tregtia e lirë
Për të tjerët, përgjigjja qëndron në thellimin dhe diversifikimin e lidhjeve tregtare të bllokut – Brukseli këmbëngul se publikimi i marrëveshjes së tij tregtare me bllokun Mercosur të vendeve të Amerikës së Jugut është shumë afër, dhe po synon marrëveshje me Indonezinë, Indinë dhe të tjerë këtë vit.
Ai gjithashtu ka sinjalizuar hapje për intensifikimin e tregtisë me bllokun CPTPP të fokusuar në Azi, i cili numëron Kanadanë, Japoninë, Meksikën, Australinë dhe të tjerë si anëtarë.
“Përveç modernizimit të Organizatës Botërore të Tregtisë, BE-ja duhet të përqendrohet në vazhdimin e ndërtimit të rrjetit të saj të marrëveshjeve tregtare me partnerë të besueshëm”, tha Bernd Lange, një socialdemokrat gjerman i cili kryeson komitetin e tregtisë të Parlamentit Europian.
“Për të stabilizuar sistemin tregtar të bazuar në rregulla, duhet të gjejmë një qëndrim të përbashkët me vendet e konstituuara në mënyrë demokratike”, shtoi Lange.
Europa, tha Drumm, përballet me një zgjedhje.
«A do ta përforcojë pozicionin e saj si një qendër e tregtisë së lirë në një botë ku globalizimi po dobësohet?» pyeti ai. «Apo do të jetë thjesht një fushë beteje ku do të zhvillohet konkurrenca në rritje midis Kinës dhe Shteteve të Bashkuara?»
Nga Gazeta ‘Si’- Kryeministri Edi Rama, gjatë fjalës së tij në ceremoninë për nderimin e zjarrfikësve që luftuan më flakët, u ndal sërish te kritikat për disa gjyqtarë dhe prokurorë që sipas tij kanë vepruar jo në interes të publikut.
Rama tha se i ka kërkuar ministrit të Drejtësisë, Ulsi Manja që të përcjellë pranë organeve drejtuese të gjyqësorit ankesat që ai ka shprehur për gjyqtarët e përmendur së fundmi.
“Nuk do të lëmë gur të shtratit ligjor të kësaj republike për të vendosur përpara përgjegjësisë publike dhe institucionale çdo prokuror apo gjykatës që do të sulmojë haptazi shtetin dhe interesin publik në proces me zjarrvënës, zaptues apo gllabërues të të mirave dhe pasurive publike të këtij vendi”, tha Rama.
Nga ana tjetër, shtoi se nuk do kursejë çdo mbështetje institucionale për prokurorët e gjykatësit që i shërbejnë misionit kombëtar të Shqipërisë në BE, duke luftuar korrupsionin dhe krimin e organizuar.
“Disa personave që nuk iu dihen emrat e nuk iu njihet fytyra me ndjeshmëri njerëzore zero, dhe integritet moral zero me xhufkë, në ajër të kondicionuar mbuluar me tyrbën e zezë të gjykatësit përqeshin sakrificat dhe shkelin me të 4 këmbët interesat e vendit, duke dhënë vendime të ububushme jo në mbrojte të republikës, por në favor të zjarrvënësve. I kam kërkuar ministrit të Drejtësisë t’i përcjellë organet e qeverisjes së gjyqësorit rastet e mësipërme. Nuk janë shumë por mjaft për të vënë duar në kokë“, tha Rama.
Nga Gazeta ‘Si’- Kryeministri Edi Rama në ceremoninë e Mirënjohjes Kombëtare për forcat e angazhuara në operacionet e shpëtimit ndaj zjarreve, tha se Shqipëria arriti të reagojë me efikasitet ndaj betejës me zjarret.
Rama tha se avionët zjarrfikës janë ndihmës të rëndësishëm, por theksoi se forca kryesore mbetet ajo në tokë. Ai shtoi se së shpejti Shqipëria do të ketë në zotërim dy avionë zjarrfikës duke i hapur rrugën ngritjes së flotës përkatëse.
“Avionët nuk janë magjistarë ata janë ndihmës të fuqishëm që nuk na kanë munguar falë mekanizmit evropian, por nuk janë asesi të plotfuqishëm. 22 avionë të gjeneratës së fundit nuk e penguan dot përbindëshin e flakëve ta digjte dhe përcëllonte gjirin e Izmirit duke hapur një plagë të dhimbshme në tokën e Turqisë mike. Avionët janë krah i fuqishëm në betejë edhe në do të kemi së shpejti flotën e avionëve tanë që do të nisë të ndërtohet me dy avionë zjarrfikës por magjia është bashkërendimi dhe sakrifica në tokë”, tha Rama.
Rama më tej kërkoi që të nisë në shkollat e vendit një program për edukimin dhe ndërgjegjësimin për pyjet, me fokusin te mbrojtja dhe ripërtëritja e tyre.
“Ne mund të bëjmë më shumë dhe më mirë me parandalim më të mençur, pastrim pyjesh, krijim korridoresh natyrore, futje në përdorim të më shumë dronëve për monitorim me kamera termike dhe futjen në përdorim gjerësisht të dronëve për mbjelljet e reja në sipërfaqet e djegura, teknologji me sisteme alarmi të hershëm dhe një funksionim më i mirë i qendrave të integruara të kontrollit për reagim më të shpejtë me mjete tokësore. Këto nuk na çojnë larg pa ndërgjegjësimin dhe edukimin. Çdo shkollë do të bëhet pjesë e vëmendjes, mbrojtjes dhe ripërtëritjes kombëtare për pyjet, ku nxënësit do të marrin pjesë në mbjellje dhe përkujdesje”, deklaroi Rama.
Nga Gazeta ‘Si’- Presidenti serb Aleksandar Vuçiç prej muajsh është përpjekur me ngulm të kontaktojë Presidentin e SHBA-së Donald Trump.
Pas dështimit total në muajin maj në Florida, nga ku ai u kthye papritur në Serbi në rrethana ende misterioze për shkak të “dhimbjeve në gjoks”, fushata diplomatike që mund të quhet edhe “dua të takoj Trumpin” ka vazhduar.
Udhëheqësit e qeverisë serbe kanë folur vazhdimisht për një lloj dialogu strategjik me Amerikën dhe kthimin e marrëdhënieve midis dy vendeve në “nivelin e tyre të mëparshëm”. Kështu, në fillim të gushtit, u zhvillua një takim midis Ministrit të Jashtëm serb Marko Gjuriç dhe Sekretarit të Shtetit të SHBA-së Marco Rubio, të cilin pala amerikane praktikisht nuk e komentoi, por megjithatë Gjuriç e vlerësoi takimin si “historik”.
Dëshirave të Presidentit serb iu bashkua edhe ish-Presidenti i Republika Srpska Milorad Dodik, i cili gjithashtu dëshiron të takohet me Trumpin dhe i cili e përshkroi shkarkimin e tij si “një përpjekje për ta penguar atë të flasë me Trumpin”.
Kjo kulmoi në kohën kur Asambleja e RS po thërriste një “referendum për Dodikun”, anëtarja serbe e Presidencës së Bosnjës dhe Hercegovinës, Zheljka Cvijanoviç, nisi një propozim për t’i dhënë Trumpit Çmimin Nobel për Paqen.
Dodik beson se “po minohet” nga të ashtuquajturit “Bidenistë” dhe se gjithçka do të ishte ndryshe nëse do ta kishte informuar Trumpin për të gjitha detajet e ngjarjeve në rajon.
Bazuar në disa veprime të mëparshme, është e mundur të supozohet se Vuçiç dhe Dodik do të përpiqeshin të paraqiteshin në Amerikë si “evropianë konservatorë të MAGA-s” të cilët, ashtu si Trumpi, po ngacmohen nga forcat globaliste të krahut të majtë.
Trumpi – mbrojtësi i autokracisë
Komentatori i politikës së jashtme, Boshko Jakshiç, i thotë DW-së se Aleksandar Vuçiç është kaq i etur për të takuar Trumpin “sepse e sheh atë mbi të gjitha si mbrojtësin e autokracisë”. Ndërsa Bashkimi Evropian, “pavarësisht nga qasja ndonjëherë llogaritëse e Gjermanisë dhe Francës”, ende këmbëngul në disa vlera të demokracisë liberale.
“Pas presidentëve rusë dhe kinezë, edhe Vuçiç e sheh Trumpin si një aleat ideologjik dhe kjo është arsyeja pse Vuçiç po distancohet nga Evropa. Por këtu ka një pengesë, sepse Trump është pragmatik dhe i orientuar drejt biznesit dhe nuk është i interesuar për afërsinë ideologjike. Ndërsa në këtë fushë biznesi, Serbia praktikisht nuk ka asgjë për të ofruar”, thekson Jakshiç.
Milorad Dodik përdor të njëjtin model si Vuçiç, vazhdon bashkëbiseduesi ynë, duke shtuar, “se ata e shohin Trumpin si një lloj shpëtimtari, por unë kam paralajmëruar më parë se do të ketë zhgënjim pas sloganeve ‘Trump, serb’. Kur shikon faktin se Serbia është ndëshkuar me një tarifë mjaft të lartë prej 35 përqind, që është pasojë e afërsisë së Serbisë me Kinën, shohim se ka shumë pak hapësirë për manovrim për të ndryshuar diçka në mënyrë domethënëse”, thekson Boshko Jakshiç.
Sa mund të ndihmojë Trumpi?
Asgjë nuk mund të rregullohet ose ndryshohet vetëm nga takimi i Vuçiçit dhe Dodikut me Trumpin, thotë historiani dhe ish-ambasadori në Uashington Milan St. Protiq. Sipas tij, Amerika ka gjëra shumë më të rëndësishme për të bërë në botë sesa të takohet me Vuçiçin e Dodikun.
Edhe po të ndodhte në takim i tillë, Milan St. Protiç nuk e ka të qartë se çfarë duan ata nga Trumpi dhe shton se kjo është parë edhe në takimin e Vuçiçit me Trumpin në mandatin e parë.
“Vuçiçi as nuk guxoi të kërkonte një karrige të mirë, por u ul në një stol dhe dukej i humbur në hapësirë. Mendoj se ata vetëm sa do të na turpëronin më tej, sepse me punën e tyre deri më tani kanë treguar se nuk janë të denjë për pozicionin që mbajnë”, beson Protiç.
Izraeli si një portë anësore
Si pjesë e këtyre përpjekjeve, ka pasur një kthesë gjithnjë e më të madhe drejt Izraelit, në përpjekjet për të fituar një mbështetje më të fortë amerikane. Aleksandar Vuçiç pothuajse u mburr se Serbia ishte i vetmi vend evropian që furnizonte me armë Izraelin, dhe zbuloi se ka një kontratë të rëndësishme ushtarake për blerjen e armëve nga Izraeli me vlerë 1.64 miliardë dollarë.
Në fillim të korrikut, Kryetarja e Parlamentit serb, Ana Brnabiq, gjithashtu shkoi në një vizitë tre-ditore në Izrael, duke deklaruar se ky ishte fillimi i një bashkëpunimi më intensiv politik dhe ekonomik midis dy vendeve.
Supozimi i autoriteteve në Beograd është ndoshta ky: Trump mbështet pa kompromis Izraelin, dhe kështu ne do të fitojmë favorin amerikan në mënyrë të tërthortë. Të dy bashkëbiseduesit tërheqin vëmendjen te edhe në takimin e parë midis Vuçiç dhe Trump, i cili supozohej t’i kushtohej Kosovës, në fund rezultoi se tema kryesore ishte Izraeli.
Boshko Jakshiq beson se kjo është një përpjekje e Vuçiçit që të arrijë te Trumpi përmes një dere të pasme, por kjo mund t’i kushtojë seriozisht Serbisë.
“Mburrja e Vučić-it se Serbia është i vetmi vend që i shet armë Izraelit, në një kohë kur shumë thonë se në Gazë po ndodh një ‘gjenocid’, kërcënon ta bëjë Serbinë bashkëpunëtore në të. Ky është një çmim shumë i lartë për t’u paguar për t’u afruar me Trumpin. Unë mund ta imagjinoj se Izraeli dhe Uashingtoni nuk janë fare të intereusar për Vuçiçin”, thotë Jakshiq për DW.
Pse Vuçiçi po injoron Evropën?
Evropa po kritikon akoma pak, por me zë gjithnjë e më të lartë represionin në Serbi. Prandaj autoritetet serbe po i drejtohen gjithnjë e më shumë Amerikës. Anëtarët e regjimit nuk hezitojnë më t’u përgjigjen ashpër zyrtarëve evropianë, gjë që mund të jetë një shenjë se ata nuk e konsiderojnë më Evropën një aktor serioz politik. Ata shpresojnë se do të mbeten në pushtet me ndihmën e Trumpit dhe Amerikës.
Milan St. Protiq thotë se kjo është një llogari e gabuar. “Evropa është mjedisi ynë dhe një faktor vendimtar për ne. Trump do ta përfundojë mandatin e tij, politika amerikane do të kthehet shpejt në normalitet, ndërsa Evropa do të mbetet aty ku është. Si Vuçiç ashtu edhe Dodik janë kundërshtarë të demokracisë dhe për këtë arsye po kërkojnë bashkëbisedues aty ku mendojnë se ka një bazë për një marrëveshje, pavarësisht nga institucionet demokratike”, paralajmëron ish-ambasadori serb në Amerikë.
Një injorim kaq gjithnjë e më i dukshëm i Evropës, të cilin Vuçiç po e tregon, “është i rrezikshëm dhe strategjikisht shumë i gabuar”, thotë Jakshiq. “Jo vetëm për shkak të gjeografisë, por në rregullimin aktual të marrëdhënieve botërore, nuk ekziston vetëm një detyrim politik dhe ekonomik, por edhe moral për të qenë në anën e Evropës në vend të Amerikës, Rusisë apo Kinës.
Vuçiç ka vetëm një llogaritje këtu – si të mbetet në pushtet dhe që askusht të mos e dënojë represionin në Serbi. Pra, kjo është një tendencë shumë e rrezikshme për të cilën Serbia tashmë po paguan, dhe ndoshta do të vazhdojë të paguajë një çmim të lartë”, përfundon Jakshiq./DW
Nga Gazeta ‘Si’- Pavarësisht zërave të mijëra protestuesve që mbushën sheshet e Tel Avivit duke kërkuar përfundimin e luftës dhe kthimin në shtëpi të pengjeve izraelite, kryeministri Benjamin Netanyahu mbetet i vendosur në planet e tij për vazhdimin e ofensivës në Gaza.
Protestat përfshinë bllokime rrugësh, sit-in që ndaluan autostradën kryesore të vendit, dhe manifestime pranë banesave të ministrave. Edhe përballë kritikave të ashpra ndërkombëtare, Netanyahu nuk ka dhënë asnjë shenjë tërheqjeje.
Në mbledhjen e shumëpritur të kabinetit të sigurisë, e mbajtur në Jeruzalem, nuk u mor asnjë vendim lidhur me propozimin për një armëpushim 60-ditor, një ofertë e pranuar nga Hamasi, por që ende nuk ka marrë përgjigje zyrtare nga Izraeli.
Sipas mediave vendase, mbledhja tre-orëshe përfundoi “pa asnjë diskutim konkret për marrëveshjen dhe pa votime formale për çështje të tjera”.
Kjo vjen në një moment kur Izraeli po përballet me një valë kritikash pas sulmit të së hënës ndaj spitalit Nasser në Khan Younis, ku u vranë 22 persona dhe u plagosën mbi 50 të tjerë.
Ndër të vrarët ishin edhe pesë fotoreporterë palestinezë që punonin për agjenci ndërkombëtare si Reuters dhe Associated Press. Sipas dëshmitarëve, ata u goditën nga dy predha tanku, të lëshuara me pesë minuta diferencë.
Në Jeruzalem, qindra manifestues marshuan drejt zyrës së kryeministrit të shoqëruar nga forca të shumta policore. Në mëngjes, në kuadër të të ashtuquajturit “Dita e bllokimit”, u mbajt një protestë që ndërpreu trafikun mes Tel Avivit dhe Jeruzalemit, me goma të djegura dhe thirrje kundër ministrave të ekstremit të djathtë, Bezalel Smotrich dhe Itamar Ben-Gvir.
Kabineti i sigurisë pritet të mblidhet sërish të dielën. Mbledhja e djeshme përfundoi para kohe, pasi ministrat kishin një darkë gala me Këshillin Rajonal Binyamin institucioni që përfaqëson kolonët dhe vendbanimet në Bregun Perëndimor. Në këtë aktivitet, ata u pritën me protesta të reja dhe thirrje: “Festoni, ndërsa pengjet po vdesin nga uria”.
Kjo darkë vështirë se do të shërbejë për të ulur tensionet në territoret e pushtuara, ku dhuna nga kolonët ekstremistë ndaj fshatrave palestineze vazhdon. Një sulm i tillë u raportua dje në fshatin Qawawis, në zonën Masafer Yatta, ndërsa Ramallah u bë shënjestër e një operacioni të gjerë ushtarak.
Sipas raportimeve, forcat izraelite sulmuan qendrën e qytetit në mes të ditës, duke përdorur gaz lotsjellës dhe armë zjarri. Dëshmitarët thonë se ushtarët u pozicionuan edhe në çatitë e ndërtesave. Sipas Gjysmëhënës së Kuqe palestineze, 58 persona u plagosën, përfshirë një 13-vjeçar në gjendje të rëndë pasi u qëllua në bark. Ushtria izraelite deklaroi se operacioni kishte për qëllim goditjen e një rrjeti të fshehtë të financimit të Hamasit.
Gjatë bastisjes, u arrestuan pesë palestinezë dhe u sekuestrua një shumë e madhe parash në një zyrë këmbimi valutor.
Nga Gazeta ‘Si’- Shtetet e Bashkuara të Amerikës kanë shprehur gatishmërinë për të ofruar mbështetje kritike në sigurinë e Ukrainës pas një marrëveshjeje paqeje me Rusinë, përfshirë mjete të avancuara të inteligjencës, mbikëqyrjes dhe kontrollit të fushëbetejës, si edhe të marrin pjesë në një mburojë mbrojtëse ajrore të udhëhequr nga Europa, me një zonë ndalim-fluturimi.
Financial Times raporton se plani i kryeqyteteve perëndimore do të përfshinte një zonë të çmilitarizuar, ndoshta të patrulluar nga paqeruajtës neutralë nga një vend i tretë, për të cilin kanë rënë dakord Kievi dhe Moska.
Përtej saj, një kufi shumë më i fuqishëm, i mbrojtur nga trupa ukrainase të armatosura dhe të trajnuara nga NATO. Më në brendësi të vendit, si një linjë e tretë mbrojtjeje, një forcë parandaluese e udhëhequr nga Europa.
Sipas raportit të Financial Times që citon burime amerikane dhe ukrainase thuhet se SHBA mund të marrë pjesë në një plan të përbashkët me vendet europiane për të garantuar mbrojtjen e Ukrainës ndaj agresioneve të ardhshme.
Uashingtoni do të ishte gati të kontribuonte me “mundësues strategjikë “, duke përfshirë inteligjencën, mbikëqyrjen dhe zbulimin, komandën dhe kontrollin, dhe asete të mbrojtjes ajrore, për të mbështetur çdo vendosje të udhëhequr nga evropianët në terren. Ndihma amerikane do të ishte vendimtare për mbikëqyrjen e armëpushimit dhe funksionimin e forcave perëndimore në terren.
Donald Trump u tha udhëheqësve europianë javën e kaluar se Amerika do të jetë pjesë e “koordinimit” të garancive të sigurisë për Ukrainën e pasluftës, diçka që Kievi e ka kërkuar për të penguar një sulm të ardhshëm nga Rusia pas një marrëveshjeje paqeje të mundshme.
Zyrtarët europianë kanë pranuar privatisht se çdo vendosje mund të ndodhë vetëm me mbështetjen e SHBA-së për të mundësuar, mbikëqyrur dhe mbrojtur trupat europiane.
Uashingtoni tashmë i siguron Ukrainës raketa mbrojtëse ajrore Patriot, por mbështetja pas luftës do të përfshinte avionë amerikanë, logjistikë dhe radarë tokësorë për të mbështetur dhe mundësuar një zonë ndalim-fluturimi të imponuar nga Europa dhe një mburojë ajrore për Kievin.
Në çdo marrëveshje paqeje, inteligjenca, mbikëqyrja dhe aftësitë superiore të komandës dhe kontrollit të SHBA-së do të lejonin monitorimin satelitor të një armëpushimi dhe koordinimin efektiv të forcave perëndimore në vend.
Oferta amerikane, e cila doli në një seri takimesh midis zyrtarëve të sigurisë kombëtare dhe udhëheqësve ushtarakë nga Shtetet e Bashkuara dhe vendet e mëdha evropiane në ditët e fundit, është e kushtëzuar nga angazhimi i kryeqyteteve evropiane për të vendosur dhjetëra mijëra trupa në Ukrainë, thanë burimet e FT, ndërkohë që Shtetet e Bashkuara mbeten kundër vendosjes së trupave të veta në Ukrainë, shtuan burimet.
Anëtarë të tjerë të administratës Trump, përfshirë Sekretarin e Mbrojtjes Pete Hegseth, janë skeptikë ndaj çdo pjesëmarrjeje në garancitë e pasluftës, nga frika se kjo mund ta fusë SHBA-në në një konflikt të ardhshëm.
Nga Gazeta ‘Si’- Një fitore e injorancës dhe një gabim të pafalshëm e konsideron Kreu i LDK-së Lumir Abdixhiku zgjedhjen në krye të Kuvendit të Kosovës të Dimal Bashës.
Për kreun e LDK-së Kosova duhet të aspirojë më lartë. Sipas tij, një ditë aksidentet politike e triumfet e injorancës historike do të kapërcehen.
“Kosova, siç se kishim menduar asnjëherë.
Një fitore e injorancës dhe një gabim i pafalshëm i mbështetësve të saj.
Gjithsesi ky është niveli i tyre. Kështu e projektojnë Republikën. Me këto vlera kanë zgjedhur të nderojnë dhe votuesit e popullin e Kosovës. LDK aspiron më lartë.
Kosova duhet të aspirojë lartë. Aksidentet politike e triumfet e injorancës historike do të kapërcejnë. Dritë një ditë do të ketë”, shkruan Abdixhiku.
Me 73 vota pro dhe pas 57 seancave të dështuara, deputetët kanë votuar për konstituimin e Kuvendit të Kosovës, duke ia besuar detyrën deputetit të Vetëvendosjes, Dimal Basha.
Nga Gazeta ‘Si’- Kreu i Partisë Demokratike, Sali Berisha, në një deklaratë për mediat, ka folur ndër të tjera për organizimin e PD-së me nisjen e sesionit të ri parlamentar.
I pyetur nëse Gazment Bardhi do të jetë ende kreu i Grupit të PD-së, Berisha nuk dha një përgjigje të drejtpërdrejtë, por vlerësoi punën e tij në këtë detyrë.
“Nuk po prononcohem, por kam vlerësim pozitiv për detyrën e tij si kryetar i grupit parlamentar. Funksionin do ta përcaktojmë në mënyrë demokratike. Gazment Bardhi, gjykoj se e ka kryer me dinjitet atë detyrë. Do të jetë grupi ai që do të përcaktojë se kush do të jetë Kryetar Grupi”, tha ai.
Më tej, teksa u pyet nëse do të hap seancën plenare më 10 shtator, si deputeti më i vjetër në Kuvend, ai theksoi se nuk do ta bëjë.
“Një parlament jolegjitim nuk mund ta hap kurrë. Nuk mund t’i bëj vendit tim një antishërbim të tillë. Harrojeni! Po të ishte legjitim, me kënaqësi do ta bëja. Por ky është një parlament jolegjitim, nuk përfaqëson vullnetin e qytetarëve shqiptarë, sipas dokumenteve kombëtare dhe ndërkombëtare. Rekomandimi i Këshillit të Evropës thotë se në Shqipëri duhet të ndahet partia nga shteti, kjo mjafton. Si mund ta hap unë atë? Si mund t’ia lejoj vetes të ulem aty? Kurrë”, tha kreu i PD.
Nga Gazeta ‘Si’- Kreu demokrat Sali Berisha ka akuzuar kryeministrin Edi Rama se, përmes projektligjit të ri për administratën shtetërore, po synon të asgjësojë institucionet kushtetuese dhe të përqendrojë pushtetin në duart e tij.
Në një konferencë me gazetarët, Berisha theksoi se ndryshimet ligjore parashikojnë përfshirjen e forcave të armatosura, universiteteve publike dhe përfaqësive diplomatike në administratën shtetërore, duke i vendosur ato nën kontrollin e drejtpërdrejtë të kryeministrit.
“Fusha e veprimit për institucionet e arsimit të lartë është një ndarje mes këshillit të ministrave, presidentit të Republikës dhe bordeve. Fusha e veprimit mes forcave të armatosura është një ndarje midis shefit të shtabit të përgjithshëm, presidentit të Republikës dhe kryeministrit. Në qoftë se ti merr dhe i fut këto dinakërisht në ligjin për administratën shtetërore, por që kanë për zot kryeministrin e vendit, ti faktikisht asgjëson këto si institucione kushtetuese dhe merr atribute që Kushtetuta nuk t’i njeh, por që ky nuk e ka për gjë që të marrë policinë ushtarake dhe ta çojë të bllokojë një televizion në një akt antikushtetues. Në një keqpërdorim absolut antikushtetues të forcave të armatosura. Por ka një president që për bëmat e tij dhe gjëmat e tij është i paqenë”, u shpreh Berisha.
Ai akuzoi gjithashtu Ramën se synon të kontrollojë pronat e ushtrisë, duke e cilësuar këtë si një akt mafioz dhe kërcënim për sigurinë kombëtare.
“Pronat e ushtrisë, të cilat ndahen në dy grupe, njëri grup i pronave të ushtrisë që është në funksion të planit të shpërndarjes, ato janë të paprekshme. Janë të patjetërsueshme. Për sa kohë mbahen në planin e shpërndarjes. Plani i shpërndarjes së forcave të armatosura përbën sekretin më të rëndësishëm aktual të forcave të armatosura. Ai plan firmoset nga presidenti dhe mbahet nga ai dhe shefi i shtabit. Siç është faktuar, gjatë këtyre viteve të fundit janë dhuruar nga Edi Rama biznesmenëve të afërt me të dhe ortak me të, porte ushtarake, prona ushtrie të panxjerra nga presidenti i Republikës, pa u pyetur fare presidenti i Republikës.Përbën një krim të rëndë që mbrohet nga Altin Troplini”, tha Berisha.
Sipas tij, përfshirja e ushtrisë në administratë legjitimon keqpërdorimin e saj për interesa politike dhe private, duke minuar ndarjen e pushteteve dhe duke rrezikuar sigurinë kombëtare.
Nga Gazeta ‘Si’- Kreu i Partisë Demokratike të Kosovës, Memli Krasniqi, theksoi se partia e tij votoi për të zhbllokuar situatën e konstituimit të Kuvendit.
“Në një situatë normale, në një botë paralele, asnjëherë nuk do të votonim dikë si Dimali në krye të Kuvendit. Por sot kemi votuar për të zhbllokuar situatën”.
Ai tha se nuk beson që as deputetët e Vetëvendosjes janë të lumtur me zgjedhjen e Dimal Bashës për kryeparlamentar, por se kjo ishte zgjedhja e Albin Kurtit dhe Lëvizjes Vetëvendosje.
“Shpresoj shumë që sot do të zgjedhim edhe nënkryetarët, në mënyrë që ta konstituojmë Kuvendin dhe të hyjmë në afatet kushtetuese”, tha Krasniqi.
Ai shtoi se PDK do të propozojë Vlora Çitakun për nënkryetare.
Nga Gazeta ‘Si’- Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiç, njoftoi se ka pritur emisarin e Bashkimit Europian për Dialogun Kosovë – Serbi, Peter Sorensen.
Në një postim në rrjetet sociale Vuçiç shkroi se ka insistuar në detyrimin e formimit të Asociacionit të komunave me shumicë serbe.
“Unë theksova se është thelbësore që dialogu të kthehet te parimet themelore mbi të cilat bazohet, kryesisht në detyrimin e formimit të Asociacionit të komunave serbe, si dhe në mbrojtjen e të drejtave të qytetarëve tanë në Kosovë.
Përpjekja për të ndaluar pjesëmarrjen e Listës Serbe në zgjedhjet e ardhshme konfirmon edhe një herë se respektimi i të drejtave themelore dhe lirisë së aktivitetit politik të serbëve në Kosovë është nën kërcënim”, shkroi Vuçiç.
Nga Gazeta ‘Si’- Deputeti i Lëvizjes Vetëvendosje, Dimal Basha, është zgjedhur kryetar i Kuvendit të Kosovës.
Zgjedhja e Bashës i hap rrugën konstituimit të Kuvendit dhe formimit të Qeverisë së re, pas një ngërçi të gjatë politik, pas zgjedhjeve të 9 shkurtit.
Basha mori 73 vota pro, 30 kundër dhe tri abstenime.
Ai arriti t’i marrë votat e nevojshme falë një pjesë të deputetëve të PDK-së, AAK-së, dhe një pjese të pakicave. Ndërkohë LDK-ja dhe Lista Serbe votuan kundër.
Në fjalimin e tij të parë nga foltorja si kryetar i Kuvendit, Basha nënvizoi se ky institucion është zemra e demokracisë.
Pasi falënderoi edhe kundërshtarët për besimin me votë, ai i ftoi që të punojnë në të mirë të vendit pasi siç tha: “Kosovën e kemi bashkë”.
“Ky institucion është zemra e demokracisë, vendi ku përfaqësohen zërat e të gjithë qytetarëve. Republika jonë është e ndërtuar mbi sakrifica se liria e shtetit, janë më të mëdha se çdo interes. Është e ndërtuar mbi sakrifica, mundin, gjakun e qëndresën e atyre që besuan se e ardhmja e kombit ishte më e rëndësishme se e ardhmja tyre. Një përulje u takon grave, nënave, tona që ofruan dashni e përkushtim, ishin e mbeten themeli i një shoqërie të shëndoshë.
Sot kjo republikë qëndron e pavarur edhe falë ndihmës së shteteve mike në krye me SHBA-në. Ka disa muaj që ky Kuvend është ballafaquar me një sfidë që nuk e ka parë më herët. Por mos harroni, që me gjithë betejat, besoj që ka qenë shkollë që i ka shërbyer demokracisë dhe emancipimit të shoqërisë”, tha Basha.
Basha, para deputetëve, duke kërkuar unifikim, përmendi heroin Skënderbeun, komandantin legjendar të UÇK-së, Adem Jashari, si dhe presidentin historik, Ibrahim Rugova.
“Kemi udhërrëfyesin, Gjergj Kastriot Skënderbeun, shembullin e pavdekshëm të guximit dhe të mbrojtjes së atdheut. Kemi shembullin e udhëheqësit të urtë, presidentit historik Ibrahim Rugova, që dinte t’i bashkonte të tjerët. Ky popull u bashkua edhe rreth UÇK-së dhe komandantit të saj, Adem Jashari, për të luftuar gjenocidin fashist. Lufta e Adem Jasharit dhe e të gjithëve ishte për liri dhe për të mbrojtur pragun e shtëpisë dhe për të luftuar terrorin që po ushtrohej ndaj popullit tonë”, shtoi Basha.
Kush është Dimal Basha, kryetari i ri i Kuvendit të Kosovës?
Dimal Basha ka lindur më 12 tetor 1979 në Prishtinë dhe jeton në qytetin e Ferizajt.
Studimet e larta i ka përfunduar në “John Jay College of Criminal Justice” në New York, duke diplomuar me vlerësimin më të lartë në drejtimin “E Drejta Penale Ndërkombëtare.”
Dimali gjithashtu ka përfunduar studimet Master në Marrëdhënie Ndërkombëtare, me fokus në “Konflikt dhe Siguri,” në Universitetin “The New School University,” po ashtu në New York.
Me një përvojë të pasur profesionale, Dimali ka punuar në zyrën e ish-Kongresmenit Eliot Engel, si dhe si Analist i të Dhënave Kualitative në Gjykatën Federale të ShBA-së.
Përveç kësaj, ai ka ushtruar një karrierë të suksesshme menaxheriale në Angli dhe ShBA.
Në politikë, Dimal Basha ka shërbyer si deputet i Kuvendit të Republikës së Kosovës për dy mandate, duke përfaqësuar Lëvizjen Vetëvendosje! Ai ka qenë anëtar në Komisionin për Punë të Jashtme, Komisionin për Legjislacion, Komisionin për Mbikëqyrjen e AKI-së dhe Komisionin për Stabilizim-Asociim.
Nga Gazeta ‘Si’- Për dekada të tëra, pozicioni i dollarit si monedha rezervë kryesore në botë i ka dhënë Shteteve të Bashkuara avantazhe të jashtëzakonshme: aftësinë për të marrë hua me norma të ulëta interesi, për të drejtuar deficite të mëdha të llogarisë rrjedhëse dhe për të financuar mungesat buxhetore duke shtypur para pa shkaktuar domosdoshmërisht inflacion.
Por që nga fillimi i mandatit të dytë të Presidentit Donald Trump, paralajmërimet për “fundin e privilegjit të tepruar të Amerikës” janë shndërruar në një rrahje të vazhdueshme daulleje.
Shqetësimet janë të bazuara. Politikat e Trump – nga sulmet e tij ndaj Rezervës Federale të SHBA-ve deri te qëndrimi i tij rregullator i mosndërhyrjes ndaj kriptovalutave – po dëmtojnë sistematikisht statusin e dollarit si monedhë rezervë.
Humbja e supremacisë së dollarit do të rrezikonte në mënyrë të pashmangshme shëndetin afatgjatë të ekonomisë amerikane.
Por përqendrimi vetëm në privilegjin që po venitet i Amerikës është si të vëresh disa pemë që digjen, ndërsa nuk e vëren zjarrin që ndizet pas tyre. Humbja e statusit të dollarit si monedhë rezervë do të jehonte shumë përtej kufijve të Amerikës, duke dërguar valë tronditëse në të gjithë ekonominë globale.
Tregjet financiare, gjithmonë në kërkim të rreziqeve të mundshme, kanë nevojë vetëm për një masë kritike pjesëmarrësish për të besuar se kërcënimi është real që ai të bëhet i tillë. Pasi të fillojnë të shesin një aset të cenueshëm mjaftueshëm investitorë, do të vijnë edhe të tjerë.
Është thelbësore të theksohet se “privilegji i tepruar” i Amerikës nuk është një haraç që i detyrohet asaj për të qenë superfuqia kryesore në botë.
Është thjesht një nënprodukt i mënyrës se si funksionon një monedhë rezervë. Ashtu si individët, vendet kanë nevojë për një ruajtje të besueshme të vlerës, një mjet këmbimi dhe një njësi llogarie.
Ndërsa ekonomitë e huaja rriten, rritet edhe oreksi i tyre për asete të denominuara në dollarë, siç janë thesaret e SHBA-ve dhe obligacionet e korporatave. Kjo kërkesë i mundëson SHBA-ve të ketë deficite të vazhdueshme të llogarisë rrjedhëse dhe tregtare.
Për më tepër, deficitet e qeverisë amerikane financohen kryesisht përmes shitjes së Thesarit, të vlerësuar në të gjithë botën si një aset i sigurt.
Meqenëse pjesa më e madhe e këtij likuiditeti absorbohet nga mbajtësit e huaj, Rezerva Federale mund t’i blejë këto Thesare me dollarë të sapokrijuar pa rritur inflacionin.
Kërkesa e fortë ndërkombëtare për borxhin amerikan gjithashtu mban të ulët normat e interesit vendas, pasi investitorët janë të gatshëm të pranojnë rendimente të ulëta në këmbim të sigurisë së letrave me vlerë të denominuara në dollarë.
Riorganizimi i Ardhshëm i Valutës Rezervë
Për të shërbyer si një aset rezervë globale, një monedhë duhet të jetë e sigurt, likuide, e qëndrueshme dhe e pranuar gjerësisht. Kjo varet nga shtatë kushte kryesore. Së pari, vendi emetues duhet të ruajë stabilitetin makroekonomik: inflacion të ulët, borxh publik të qëndrueshëm dhe politika të shëndosha fiskale dhe monetare që sigurojnë investitorët dhe bankat qendrore se monedha do të ruajë vlerën e saj me kalimin e kohës.
Së dyti, vendi emetues duhet të ketë tregje financiare të thella dhe likuide, duke ofruar asete të sigurta dhe shumë të tregtueshme – veçanërisht obligacione sovrane – të afta të thithin flukse të mëdha ndërkufitare. Borxhi qeveritar mund të jetë një aset vetëm kur investitorët besojnë se borxhi do të menaxhohet me përgjegjësi dhe do të shlyhet.
Së treti, një bankë qendrore politikisht e pavarur dhe e përkushtuar ndaj stabilitetit të çmimeve është thelbësore për besueshmërinë e një monedhe, veçanërisht kur politikat monetare janë transparente dhe të ankoruara në rregulla.
Së katërti, monedhat rezervë duhet të jenë lirisht të tregtueshme dhe të shkëmbyeshme përtej kufijve me kufizime minimale.
Së pesti, sistemi gjyqësor duhet të mbështesë sundimin e ligjit. Në veçanti, ai duhet të mbrojë të drejtat e pronësisë, të sigurojë që investitorët e huaj të mund të zbatojnë kontratat dhe të ofrojë rrugë për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve.
Së gjashti, një monedhë rezervë duhet të shihet si një e mirë publike globale dhe jo si një mjet për promovimin e interesit vetjak kombëtar – një perceptim që varet nga lidershipi konstruktiv global dhe angazhimi aktiv shumëpalësh.
Dhe së fundmi, emetuesi i monedhës duhet të jetë një fuqi tregtare dhe financiare, sepse efektet e rrjetit të vendosur janë të nevojshme për të inkurajuar përdorimin e gjerë.
Politikat e Trump kanë dobësuar secilën prej këtyre shtyllave të dominimit ekonomik amerikan.
Uljet masive të taksave në zemër të “Aktit të tij të Madh dhe të Bukur”, të etiketuar gabimisht si “One Bill Bill”, të pashoqëruara nga ndonjë kufizim real i shpenzimeve, parashikohet të shtojnë triliona dollarë në borxhin kombëtar, duke rrezikuar stabilitetin makroekonomik.
Megjithëse kërkesa për Thesarin e SHBA-ve mbetet e fortë, borxhi në rritje dhe rreziku i mospagimit – i përkeqësuar nga përdorimi i tavanit të borxhit nga Trump si levë politike – kanë gërryer besimin e investitorëve.
Në të njëjtën kohë, pavarësia e Rezervës Federale është vënë nën presion, pasi Trump u bëri presion publikisht politikëbërësve për të ulur normat e interesit dhe sugjeroi zëvendësimin e Kryetarit Jerome Powell dhe zyrtarëve të tjerë me besnikë politikë.
Edhe pse kontrollet e kapitalit nuk u vendosën, kërcënimet e administratës për të bllokuar listat e aksioneve kineze dhe për të përjashtuar kundërshtarët nga SWIFT kanë nxitur pasiguri mbi aksesin në të ardhmen.
Përdorimi i autoritetit ekzekutiv nga Trump për të sanksionuar firmat e huaja, për të ngrirë asetet e bankave qendrore të vendeve si Venezuela, për të kërkuar një ulje prej 15% të të ardhurave nga shitjet e mikroçipave të përparuar në Kinë dhe për të vendosur tarifa të larta importi ndaj aleatëve të hershëm ka hedhur dyshime të mëtejshme mbi besueshmërinë e politikës amerikane.
Si rezultat, aleatët po eksplorojnë alternativa të bazuara në euro ose renminbi, dhe disa banka qendrore kanë filluar të diversifikohen nga zotërimet në dollarë drejt arit dhe aseteve të tjera, duke përshpejtuar rënien e dollarit.
Nëse dyshimet në lidhje me besueshmërinë afatgjatë të dollarit lejohen të mbizotërojnë, riorganizimi i monedhës rezervë nuk do të jetë as gradual dhe as i rregullt.
Rezultati më i mundshëm është paniku financiar, pasi pritjet për zhvendosjet e monedhës kanë tendencë të jenë vetëpërmbushëse. Nëse investitorët presin që dollari të bjerë, ata do të shesin asetet në dollarë për të shmangur humbjet. Kjo, nga ana tjetër, do ta ulë dollarin, duke vërtetuar frikën fillestare.
Sa më shpejt të bjerë dollari, aq më urgjentisht të tjerët do të kërkojnë të dalin nga pozicionet e tyre.
Bankat qendrore kryesore dhe fondet e pensioneve mund t’i zhvendosin me shpejtësi rezervat në ar, euro ose renminbi, duke rritur rendimentet e thesarit, ndërsa blerësit kërkojnë kthime më të larta për të kompensuar rrezikun në rritje.
Një rënie e dollarit mund të shkaktojë gjithashtu thirrje për marzhe në tregtimin e dollarit me levë, duke i detyruar fondet dhe bankat me ekspozim të konsiderueshëm të likuidojnë asete të tjera, duke përhapur paqëndrueshmëri në tregjet globale.
Nuk ka Alternativë
Nëse Trump vazhdon të vendosë tarifa agresive dhe të sekuestrojë asetet e mbajtura nga të huajt, rivalë si grupi dhjetë anëtarësh BRICS+ i ekonomive të mëdha në zhvillim mund ta braktisin hapur dollarin.
Kjo mund të shkaktojë zhvendosje masive të rezervave të këmbimit valutor dhe një përleshje globale për strehë të sigurta jo-dollari.
Megjithatë, tregjet alternative të obligacioneve të strehës së sigurt – kryesisht Gjermania, Zvicra dhe Japonia – janë shumë të vogla për të thithur kapitalin e madh aktualisht të përqendruar në asetet e dollarit, veçanërisht në thesarin amerikan, të cilat arrijnë në total 28 trilionë dollarë, me rreth 8.5 trilionë dollarë të mbajtur nga të huajt.
Tregu i thesarit të Mbretërisë së Bashkuar është po aq i vogël.
Në Evropë, mungesa e një bashkimi fiskal dhe një aseti të sigurt ekuivalent me thesarin amerikan jo vetëm që kufizon furnizimin e euroobligacioneve, por edhe minon kohezionin e eurozonës.
Ndërkohë, tregu i obligacioneve sovrane të Kinës mbetet i kufizuar si një strehë rezervash për shkak të kontrolleve të kapitalit, mungesës së konvertueshmërisë së plotë të monedhës, paqartësisë politike dhe mbrojtjeve të dobëta ligjore.
Sigurisht, obligacionet sovrane dhe kuazi-sovrane – të lëshuara nga institucione si Banka Evropiane e Investimeve, Banka Botërore, Banka Aziatike e Zhvillimit dhe KfW e Gjermanisë – mund të fitojnë një status rezervë falë besueshmërisë dhe mbështetjes së tyre shumëpalëshe.
Por kjo është më shumë një perspektivë afatgjatë sesa një zgjidhje e menjëhershme.
Korporatat e mëdha me bilance të forta, të tilla si Apple ose Microsoft, mund të shërbejnë si alternativa kuazi-sovrane. Por kredia private mbart rrezik të konsiderueshëm – veçanërisht në kohë stresi financiar global – dhe nuk mund të jetë një zëvendësim për likuiditetin sovran. Bitcoin dhe “ari digjital” shihen nga disa si mbrojtje kundër rrezikut të monedhës fiat, por paqëndrueshmëria e tyre e lartë, së bashku me pasigurinë rregullatore dhe problemet e shkallëzueshmërisë, i pengojnë ato të thithin flukse të konsiderueshme rezervash.
Mundësitë e tjera janë po aq të kufizuara. Bankat qendrore – veçanërisht ato të Kinës, Rusisë dhe Turqisë – kanë grumbulluar rezerva ari, por furnizimi global i arit është i kufizuar.
Ndërsa të drejtat speciale të tërheqjes (aktivi rezervë i Fondit Monetar Ndërkombëtar) mund të bëhen më të spikatura nëse besueshmëria e dollarit bie, SDR-të nuk janë asete të tregtueshme në treg, pasi likuiditeti i tyre menaxhohet në mënyrë të centralizuar dhe kontestohet politikisht.
Monedhat digjitale të bankave qendrore (CBDC), të tilla si e-CNY e Kinës dhe euro dixhitale e propozuar, përfundimisht mund të shërbejnë si kanale për likuiditet ndërkufitar pasi ato të jenë të ndërveprueshme dhe të miratuara gjerësisht. Por kjo është e pamundur në afat të shkurtër.
Shkurt, nëse besimi në dollarin si monedhë rezervë botërore fillon të lëkundet, riorganizimi që rezulton ka të ngjarë të ngjajë me një përpjekje të furishme për siguri, pa asnjë alternativë të vërtetë të disponueshme.
Një panik i tillë mund ta ndajë sistemin financiar global të integruar të sotëm në rrjete rajonale ose të bazuara në bllok.
Kjo paqëndrueshmëri mund të përkeqësohet nga tregjet e kriptomonedhave, të cilat funksionojnë me shumë më pak mbikëqyrje sesa tregjet financiare tradicionale dhe pritet të jenë edhe më pak të rregulluara nën administratën aktuale amerikane.
Shumica e kriptomonedhave janë shumë më të paqëndrueshme sesa monedhat fiat ose asetet tradicionale të sigurta, duke i bërë ato të papërshtatshme si një ruajtës i qëndrueshëm i vlerës.
Tregjet e kriptomonedhave të çrregulluara, veçanërisht ato të ndërtuara rreth monedhave të qëndrueshme, paraqesin rreziqe sistemike në rritje për tregjet e Thesarit të SHBA-ve.
Për shkak se monedhat e qëndrueshme zakonisht janë të lidhura me dollarin, emetuesit e tyre mbajnë rezerva të mëdha në asete afatshkurtra, shumë likuide, kryesisht Thesare dhe para të gatshme ose ekuivalente të parave të gatshme.
Një ndërprerje e mprehtë nga lidhja me dollarin ose një humbje e papritur e besimit në një monedhë të qëndrueshme kryesore mund të çojë në një likuidim në shkallë të gjerë të Thesareve për të përmbushur kërkesat e shpengimit – një version kripto i një rrëmuje bankare.
Një shitje e tillë mund të thajë likuiditetin nga tregjet e thesarit, të shtrembërojë rendimentet afatshkurtra dhe të shkaktojë ndikime në klasa të tjera të aseteve, duke përfshirë hipotekat dhe obligacionet e korporatave.
Nga Gazeta ‘Si’- Izraeli është pushtuar nga një valë protestash masive nën moton “Ktheni Pengjet në Shtëpi”.
Familjarët dhe një grup i formuar për mbrojtjen e pengjeve kërkuan lirimin e tyre dhe më shumë vepra konkrete nga qeveria.
Imazhet nga protesta shfaqin rrugë të bllokuara, ndërsa pjesëmarrësit dogjën goma në shenjë revolte ndaj kabinetit të kryesuar nga Benjamin Netanjahu. Demonstruesit valëvitën flamuj izraelitë dhe banderola të verdha që simbolizonin solidaritetin me pengjet. Disa u binin daulleve dhe brohorisnin thirrje të ndryshme, ndërsa të tjerë mbanin imazhe të atyre që ishin ende në robëri.
“Për 690 ditë, qeveria ka zhvilluar një luftë pa një objektiv të qartë. Si do të kthehen pengjet, të gjallët dhe të rënët? Kush do ta qeverisë Gazën një ditë më pas? Si do ta rindërtojmë vendin tonë? Sot, është e qartë se Netanyahu i frikësohet një gjëje, presionit publik”, thotë Einav Zangauker, nëna e një pengu izraelit.
Trafiku u ndal ndërsa protestuesit pushtuan si rrugën ashtu edhe një urë këmbësorësh aty pranë, duke kërkuar veprime nga qeveria.
Protesta është pjesë e një “Dite Trazirash” mbarëkombëtare, ndërsa izraelitët, në mbështetje të familjeve të pengjeve të mbajtura në Gaza, i bëjnë thirrje kryeministrit Benjamin Netanyahu të arrijë një marrëveshje me Hamasin për t’i dhënë fund luftës dhe për të liruar pengjet e mbetura.
Sipas raportimeve, në Gaza gjendet ende 50 izraelitë që mbahen peng, 20 prej të cilëve besohet të jenë ende gjallë.
Policia e Lezhës ka arrestuar në Laç 41-vjeçarin, Ritvan Keqi, i shpallur më parë për trafikim armësh.
Keqi ishte shpallur në kërkim nga Policia Tiranë, në kuadër të operacionit të koduar “Puzzle”, i zhvilluar rreth 3 muaj më parë, për goditjen e trafikimit të armëve të zjarrit nga Kosova në Shqipëri.
Në kuadër të këtij operacioni janë sekuestruar 14 armë zjarri.
Login
