❌

Reading view

There are new articles available, click to refresh the page.
↗

Java e punës 4-ditore: Përfitimet që askush nuk i priste

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi

Kur Juliet Schor publikoi librin e saj “The Overworked American” nĂ« vitin 1992, debati pĂ«r reduktimin e orarit tĂ« punĂ«s mori vĂ«mendje kombĂ«tare nĂ« SHBA. Por entuziazmi u zbeh shpejt, derisa pandemia e vitit 2020 riktheu nĂ« qendĂ«r pyetjen thelbĂ«sore: A po punojmĂ« shumĂ« pĂ«r njĂ« jetĂ« qĂ« nuk na kĂ«naq?

Schor, profesore e ekonomisĂ« dhe sociologjisĂ« nĂ« Boston College, Ă«shtĂ« tashmĂ« ndĂ«r zĂ«rat kryesorĂ« nĂ« iniciativĂ«n globale “4 Day Week”, qĂ« ka pilotuar modele pune me 4 ditĂ« (32 orĂ«) pa ulje page nĂ« mbi 245 organizata me 8,700 punonjĂ«s nĂ« SHBA, Kanada, EuropĂ« e Australi.

Rezultatet? Punonjësit raportuan më pak stres, lodhje dhe ankth, përmirësim të shëndetit mendor dhe fizik, dhe një ndjesi më të fortë kontrolli mbi jetën. Produktiviteti u rrit, fitimet e bizneseve u përmirësuan dhe shkalla e dorëheqjeve u zhduk thuajse plotësisht.

“Nuk e prisnim kĂ«tĂ« ndjesi mirĂ«qenieje tĂ« pĂ«rgjithshme qĂ« punonjĂ«sit kishin,” tregon Schor. “Ata ndihen mĂ« tĂ« freskĂ«t tĂ« hĂ«nave, mĂ« tĂ« motivuar dhe mĂ« tĂ« pĂ«rkushtuar.”

NjĂ« tjetĂ«r surprizĂ«? AsnjĂ« rritje nĂ« numrin e punonjĂ«sve qĂ« gjejnĂ« njĂ« punĂ« tĂ« dytĂ«. NĂ« fakt, ai numĂ«r ra. Dhe ndryshe nga ç’pritej, ritmi i punĂ«s nuk u pĂ«rshpejtua nĂ« 4 ditĂ«t e mbetura, ishte njĂ« riorganizim i pĂ«rgjithshĂ«m i proceseve, jo thjesht njĂ« ngjeshje orari.

Po pse atëherë nuk po e përqafojnë më shumë kompani këtë model?

Sipas Schor, pengesat kryesore janĂ« kultura e kontrollit dhe frika nga ndryshimi. ShumĂ« menaxherĂ« ndihen tĂ« kĂ«rcĂ«nuar kur duhet tĂ« “lirojnĂ« kohĂ«â€ pĂ«r stafin e tyre. Edhe kthimi me detyrim nĂ« zyrĂ«, sipas saj, ka mĂ« shumĂ« tĂ« bĂ«jĂ« me kontrollin sesa me produktivitetin real.

Nga ana tjetĂ«r, e premtja po bĂ«het gjithnjĂ« e mĂ« shumĂ« njĂ« ditĂ« “gjysmĂ« pushimi” nĂ« shumĂ« kompani, çka tregon njĂ« tranzicion natyror drejt javĂ«s 4-ditore.

A ekziston rreziku qĂ« ky model tĂ« sjellĂ« ulje page? Sipas rregullave tĂ« pilotimeve, jo. “Paga nuk mund tĂ« ulet,” thekson Schor. Uljet e pavullnetshme tĂ« pagĂ«s janĂ« tĂ« papranueshme pĂ«r shumicĂ«n e njerĂ«zve. Por ka shqetĂ«sime se disa kompani mund tĂ« ngadalĂ«sojnĂ« rritjen e pagave me kalimin e kohĂ«s, sidomos nĂ«se rriten produktiviteti dhe pĂ«rdorimi i teknologjisĂ«.

Po roli i inteligjencës artificiale? Schor paralajmëron se nëse IA zëvendëson punonjësit pa një plan për reduktim të orarit të punës, rreziku i papunësisë masive është real. Alternativa më e qëndrueshme është ndarja e përfitimeve të produktivitetit duke ulur orët e punës, jo vendet e punës.

Ndërsa debati për legjislacionin mbetet i hapur, Schor beson se rruga drejt një jave 4-ditore kërkon më shumë përhapje praktike fillimisht. Vetëm atëherë do të jetë e mundur të bëhet një standard kombëtar.

Për momentin, është një ide që po ecën ngadalë, por me hapa të sigurt drejt normalitetit. / CNBC, Shqip.al

The post Java e punës 4-ditore: Përfitimet që askush nuk i priste appeared first on Revista Monitor.

↗

Tatimet bllokojnë 76 ton produkte bujqësore

✇Revista Monitor
By: Ornela

Drejtoria e Tatimeve njoftoi se në 12 ditë, aksioni për formalizimin e tregut të produkteve bujqësore/blegtorale dhe rritjen e sigurisë ushqimore ka dhënë rezultate konkrete:

Sipas tatimeve janë 76.1 ton mallra të bllokuara dhe 209 subjekte të inspektuara.

Tatimet pohuan se aksioni vazhdon për të garantuar: Treg të formalizuar; Produkte të sigurta dhe të gjurmueshme; Mbrojtje për fermerin dhe prodhuesin e ndershëm.
Aksioni është pjesë e një përpjekjeje të përbashkët mes Tatimeve, Ministrisë së Financave dhe Ministrisë së Bujqësisë për të formalizuar sektorin bujqësor dhe për të siguruar gjurmueshmërinë e produkteve, përmes pajisjes së fermerëve me NIPT dhe lëshimit të faturave në çdo hallkë të zinxhirit tregtar.

Marketet e vogla mbeten pa furnizime qumështi; Tatimet sqarojnë si do të bëhen faturat

The post Tatimet bllokojnë 76 ton produkte bujqësore appeared first on Revista Monitor.

↗

Tirana, ndër qytetet me numrin më të lartë të taksive në Europë në raport me popullsisë

✇Revista Monitor
By: Mira Leka

Lufta për pasagjerët, taksitë fitojnë terren në rrugët e Tiranës. Shqipëria, ndër të parat në Europë për numrin e lartë të taksive në raport me popullsinë. Rritja e turistëve, transporti i dobët publik dhe hyrja e flotave të taksive elektrike i kanë dhënë hov zhvillimit të këtij tregu

 

Armela Toska

NĂ« RrugĂ«n e Elbasanit, brenda vetĂ«m 5 minutave kaluan 87 taksi, sipas njĂ« vĂ«zhgimi qĂ« bĂ«ri “Monitor” nĂ« orĂ«n 9:30 tĂ« mĂ«ngjesit. Dhe nĂ«se lĂ«viz pak mĂ« pranĂ« qendrĂ«s, pĂ«rballĂ« Toptanit tĂ« presin 17 taksi tĂ« parkuara, gati pĂ«r tĂ« marrĂ« pasagjerĂ« nĂ« zemĂ«r tĂ« kryeqytetit.

Sipas Drejtorisë së Transportit dhe Trafikut Rrugor, në Tiranë kishte 2850 mjete të licencuara dhe 130 subjekte juridike që operojnë në kryeqytet deri në fund të majit 2025.

Bazuar në të dhënat e Cens 2023 për popullsinë banuese, kryeqyteti shqiptar ka aktualisht 4.8 taksi për çdo 1,000 banorë.

Kjo shifër e rendit Tiranën ndër vendet me numrin më të lartë në Europë dhe në Ballkan, teksa ia kalon vetëm Podgorica (4.9). Pas kryeqytetit shqiptar vjen Sarajeva (4.6).

Në Europë, kryeqyteti më i ngarkuar është Parisi, me 8.5 taksi për 1 mijë banorë.

Sipas burimeve pĂ«rkatĂ«se nga institucionet zyrtare tĂ« çdo vendi, tĂ« pĂ«rpunuara nga “Monitor”, Tirana lĂ« pas shumĂ« nga metropolet mĂ« tĂ« mĂ«dha dhe mĂ« tĂ« zhvilluara tĂ« kontinentit.

Në krahasim me qytete si Berlini (1.49), Londra (1.62) apo Roma (2.74), Tirana ka dukshëm më shumë taksi në raport me popullsinë.

 

Përpunime të Monitor, sipas të dhënave zyrtare nga shtetet përkatëse

 

Vendet e njohura për turizmin si Athina (4.33 taksi për 1,000 banorë), Stambolli (1.17) dhe Madridi (2.3) kanë një numër dukshëm më të ulët taksish për banor në krahasim me Tiranën.

Ky krahasim thekson jo vetëm një veçori të tregut shqiptar të transportit urban, por edhe faktin se, ndonëse Shqipëria është një destinacion më i vogël, ajo ofron një akses më të lartë ndaj shërbimeve të taksive, një element që ndikon pozitivisht në përvojën e vizitorëve dhe lehtësinë e lëvizjes brenda qytetit.

Kthimi i vendit në një destinacion turistik ka nxitur dukshëm këtë treg në vend. Ndërkohë, problemet e vazhdueshme të transportit publik i kanë detyruar qytetarët të mbështeten gjithnjë e më shumë tek alternativa si taksitë.

Këta dy faktorë u kombinuan me hyrjen e flotave të taksive elektrike, që përveçse shtuan ofertën, ulën dhe çmimet e shërbimit për shkak të kostos më të lirë në raport me taksitë e zakonshme që përdornin karburant.

Brenda vetëm pesë muajve të parë të këtij viti janë regjistruar 274 taksi të reja në Tiranë. Sipas të dhënave nga Drejtoria e Përgjithshme e Shërbimeve të Transportit Rrugor, në 2024, numri i taksive të regjistruara ishte 2,576 dhe në maj të këtij viti ky numër arriti në 2,850, duke shënuar një rritje prej rreth 10.6%.

Përballë kërkesës së madhe, shumë operatorë të rinj kanë hyrë në treg, duke sjellë më shumë konkurrencë dhe si rrjedhojë, një ulje të ndjeshme të çmimeve për udhëtime brenda dhe jashtë qytetit.

Platformat online dhe aplikacionet për porositjen e taksive kanë shtuar fleksibilitetin për klientët, ndërkohë që operatorët garojnë për të ofruar çmime sa më të lira dhe shërbim sa më cilësor.

 

Numri i taksive rritet, çmimet ulen

Rritja e numrit të operatorëve të taksive në treg ka sjellë me vete jo vetëm më shumë alternativa për pasagjerët, por edhe një ulje të dukshme të çmimeve për destinacionet më të kërkuara.

Hyrja e operatorëve që shërbejnë me flota elektrike ka ulur dukshëm kostot e transportit. Një taksi elektrike mund të udhëtojë për 300 km për një kosto karikimi prej 200-500 lekë.

NjĂ« taksi me karburant pĂ«r tĂ« njĂ«jtĂ«n rrugĂ« shpenzon rreth 4 – 5 mijĂ« lekĂ« naftĂ« ose benzinĂ«.

Sipas një vëzhgimi në treg, me shtimin e konkurrencës janë rritur edhe ofertat, sidomos nga operatorët e mëdhenj, që synojnë të tërheqin klientë me çmime promocionale apo zbritje të herëpashershme.

Në të kaluarën, udhëtimi drejt Aeroportit të Rinasit kushtonte mes 2,000 dhe 2,500 lekë, ndërsa tani, përmes aplikacioneve dhe operatorëve të ndryshëm, ky çmim mesatarisht shkon 1,200 lekë por ka operatorë që ofrojnë çmime edhe më të lira deri në 1,000 lekë.

Sipas të dhënave të publikuara nga disa prej operatorëve më të mëdhenj në vend tarifat aktuale për shërbimin taksi në Tiranë janë si më poshtë

Tarifa e nisjes: 300 lekë për 1.5 km të para
Zona A (5 km pas 1.5 km): 120 lekë/km dhe 25 lekë/minutë
Zona B (10 km pas 6.5 km): 95 lekë/km dhe 21.25 lekë/minutë
Zona C (mbi 16.5 km): 80 lekë/km dhe 20 lekë/minutë

Z. Kurtaj shprehet se te Green Taxi ata përpiqen të ruajnë stabilitet gjatë gjithë vitit, por në raste të veçanta, si gjatë festave ose sezonit turistik, mund të ketë rregullime të moderuara për të përballuar fluksin e shtuar dhe rritjen e kostove për destinacionet jashtë juridiksionit të Bashkisë së Tiranës.

Zhvillimi teknologjik ka nisur tĂ« ndryshojĂ« rrĂ«njĂ«sisht mĂ«nyrĂ«n si operohet nĂ« kĂ«tĂ« treg. Platforma “Uber” ka futur standarde tĂ« reja nĂ« shĂ«rbim, duke mundĂ«suar pagesa tĂ« thjeshta, udhĂ«time tĂ« monitoruara dhe rritje tĂ« besimit te klientĂ«t.

Teknologjia ka sjellë më shumë transparencë dhe mundësi zgjedhjeje për qytetarët, ndërsa për vetë taksistët ka krijuar një kanal më të drejtë për të ofruar shërbimin, pa qenë të detyruar të operojnë në mënyrë të ndërmjetme apo joformale.

P.sh. Patoko, një platformë vendase, aktualisht numëron mbi 800 shoferë të regjistruar, prej të cilëve 760 operojnë në Tiranë. Arbër Kadia, CEO dhe bashkëthemelues i Patoko-s, thotë se përdoruesit më aktivë janë të rinjtë nga 18 deri në 42 vjeç, një grup që kërkon komoditet, pagesë të sigurt dhe shërbim të mirë.

“Shohim çdo muaj rritje tĂ« pagesave me kartĂ« edhe nga konsumatorĂ«t shqiptarĂ«â€, – thotĂ« z. Kadia, duke theksuar se besimi nĂ« teknologji Ă«shtĂ« rritur ndjeshĂ«m.

Pavarësisht risive në teknologji, problemi mbetet pasi pjesa më e madhe janë taksistë individualë.

Sipas Dashnor Memaj, kreut tĂ« ShoqatĂ«s sĂ« Transportit Publik, “pjesa mĂ« e madhe e taksive janĂ« individ taksi, pa qenĂ« tĂ« strukturuar nĂ« kompani tĂ« mĂ«dha dhe kjo e vĂ«shtirĂ«son kryerjen e shĂ«rbimit nĂ« kohĂ« dhe me standard tĂ« mirĂ«â€.

Ndryshe nga kompanitĂ«, qĂ« ndjekin orare tĂ« paracaktuara dhe plane pune mĂ« tĂ« sakta, taksistĂ«t individualĂ« shpesh “dalin nĂ« punĂ« dhe ikin sipas kohĂ«s sĂ« tyre”, duke krijuar boshllĂ«qe nĂ« mbulimin e kĂ«rkesĂ«s, veçanĂ«risht nĂ« orare tĂ« ngarkuara apo zona periferike.

Kjo diferencë në mënyrën e organizimit përkthehet në cilësi të ndryshme të përvojës për qytetarët dhe tregon se, ndonëse teknologjia ka nisur të sjellë rregull, tregu ka ende nevojë për standardizim më të plotë.

 

Numri i taksive rritet, po çmimet?!

Rritja e numrit të operatorëve të taksive në treg ka sjellë me vete jo vetëm më shumë alternativa për pasagjerët, por edhe një ulje të çmimeve për destinacionet më të kërkuara. Hyrja e operatorëve që shërbejnë me flota elektrike ka ulur dukshëm kostot e transportit.

NjĂ« taksi elektrike mund tĂ« udhĂ«tojĂ« pĂ«r 300 km pĂ«r njĂ« kosto karikimi prej 200-500 lekĂ«. NjĂ« taksi me karburant pĂ«r tĂ« njĂ«jtĂ«n rrugĂ« shpenzon rreth 4 – 5 mijĂ« lekĂ« naftĂ« ose benzinĂ«.

Sipas një vëzhgimi në treg, me shtimin e konkurrencës janë rritur edhe ofertat, sidomos nga operatorët e mëdhenj, që synojnë të tërheqin klientë me çmime promocionale apo zbritje të herëpashershme.

Në të kaluarën, udhëtimi drejt Aeroportit të Rinasit kushtonte mes 2,000 dhe 2,500 lekë, ndërsa tani, përmes aplikacioneve dhe operatorëve të ndryshëm, ky çmim mesatarisht shkon 1,200 lekë por ka operatorë që ofrojnë çmime edhe më të lira deri në 1,000 lekë.

Sipas të dhënave të publikuara nga disa prej operatorëve më të mëdhenj në vend tarifat aktuale për shërbimin taksi në Tiranë janë si më poshtë

Tarifa e nisjes: 300 lekë për 1.5 km të para
Zona A (5 km pas 1.5 km): 120 lekë/km dhe 25 lekë/minutë
Zona B (10 km pas 6.5 km): 95 lekë/km dhe 21.25 lekë/minutë
Zona C (mbi 16.5 km): 80 lekë/km dhe 20 lekë/minutë

Z. Kurtaj shprehet se te Green Taxi ata përpiqen të ruajnë stabilitet gjatë gjithë vitit, por në raste të veçanta, si gjatë festave ose sezonit turistik, mund të ketë rregullime të moderuara për të përballuar fluksin e shtuar dhe rritjen e kostove për destinacionet jashtë juridiksionit të Bashkisë së Tiranës.

Zhvillimi teknologjik ka nisur të ndryshojë rrënjësisht mënyrën si operohet në këtë treg.

Platforma “Uber” ka futur standarde tĂ« reja nĂ« shĂ«rbim, duke mundĂ«suar pagesa tĂ« thjeshta, udhĂ«time tĂ« monitoruara dhe rritje tĂ« besimit te klientĂ«t. Teknologjia ka sjellĂ« mĂ« shumĂ« transparencĂ« dhe mundĂ«si zgjedhjeje pĂ«r qytetarĂ«t, ndĂ«rsa pĂ«r vetĂ« taksistĂ«t ka krijuar njĂ« kanal mĂ« tĂ« drejtĂ« pĂ«r tĂ« ofruar shĂ«rbimin, pa qenĂ« tĂ« detyruar tĂ« operojnĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« ndĂ«rmjetme apo joformale.

P.sh. Patoko, njĂ« platformĂ« vendase, aktualisht numĂ«ron mbi 800 shoferĂ« tĂ« regjistruar, prej tĂ« cilĂ«ve 760 operojnĂ« nĂ« TiranĂ«. ArbĂ«r Kadia, CEO dhe bashkĂ«themelues i Patoko-s, thotĂ« se pĂ«rdoruesit mĂ« aktivĂ« janĂ« tĂ« rinjtĂ« nga 18 deri nĂ« 42 vjeç, njĂ« grup qĂ« kĂ«rkon komoditet, pagesĂ« tĂ« sigurt dhe shĂ«rbim tĂ« mirĂ«. “Shohim çdo muaj rritje tĂ« pagesave me kartĂ« edhe nga konsumatorĂ«t shqiptarĂ«â€, – thotĂ« z. Kadia, duke theksuar se besimi nĂ« teknologji Ă«shtĂ« rritur ndjeshĂ«m.

Pavarësisht risive në teknologji, problemi mbetet pasi pjesa më e madhe janë taksistë individualë.

Sipas Dashnor Memaj, kreut tĂ« ShoqatĂ«s sĂ« Transportit Publik, “pjesa mĂ« e madhe e taksive janĂ« individ taksi, pa qenĂ« tĂ« strukturuar nĂ« kompani tĂ« mĂ«dha dhe kjo e vĂ«shtirĂ«son kryerjen e shĂ«rbimit nĂ« kohĂ« dhe me standard tĂ« mirĂ«â€.

Ndryshe nga kompanitĂ«, qĂ« ndjekin orare tĂ« paracaktuara dhe plane pune mĂ« tĂ« sakta, taksistĂ«t individualĂ« shpesh “dalin nĂ« punĂ« dhe ikin sipas kohĂ«s sĂ« tyre”, duke krijuar boshllĂ«qe nĂ« mbulimin e kĂ«rkesĂ«s, veçanĂ«risht nĂ« orare tĂ« ngarkuara apo zona periferike.

Kjo diferencë në mënyrën e organizimit përkthehet në cilësi të ndryshme të përvojës për qytetarët dhe tregon se, ndonëse teknologjia ka nisur të sjellë rregull, tregu ka ende nevojë për standardizim më të plotë.

 

Taksitë rrisin importin e makinave elektrike

GjatĂ« periudhĂ«s 2019–2024 Ă«shtĂ« vĂ«rejtur rritje graduale dhe e qĂ«ndrueshme nĂ« numrin e automjeteve elektrike tĂ« regjistruara pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« nĂ« ShqipĂ«ri, e ndikuar kryesisht nga shtimi i kompanive tĂ« taksive qĂ« kanĂ« flota elektrike.

Sipas të dhënave nga Drejtoria e Përgjithshme e Shërbimeve të Transportit Rrugor (DPSHTRR) në vitin 2024 u regjistruan 3,127 automjete elektrike, me rritje 72% në krahasim me vitin e mëparshëm dhe gati 5 herë më shumë se në 2022, kur u regjistruan vetëm 675 mjete.

 

Burimi: DPShTRr

 

NĂ« pjesĂ«n mĂ« tĂ« madhe, automjetet elektrike janĂ« kryesisht pĂ«r t’u pĂ«rdorur si taksi.

Sipas të dhënave të DPShTRr nga 2,576 taksi që operonin në 2024, 1,467 janë elektrike, 63 hibride dhe 1,046 me lëndë djegëse. Mjetet elektrike përbënin 57% të flotës totale të taksive (nga 31.2% që ishin në 2023).

 

Burimi: DPShTRr

 

Kjo shihet edhe në infrastrukturën për këto mjete. Ndërsa qytetarët hasin vështirësi për të gjetur poste karikimi, kompanitë e taksive kanë investuar në stacione të posacme për flotën e tyre, duke i dhënë vetes një avantazh të qartë në përdorimin e kësaj teknologjie.

Administratori i Green Taxi pohon pĂ«r “Monitor” se “pĂ«rdorimi i makinave elektrike ka sjellĂ« ulje tĂ« konsiderueshme tĂ« kostove tĂ« karburantit dhe mirĂ«mbajtjes rutinĂ«.
Ne si kompani kemi pika tĂ« posaçme karikimi, duke na dhĂ«nĂ« avantazh operativ”.

Ai thekson se strategjia e kompanisë për një flotë më të qëndrueshme lidhet ngushtë me kërkesat e reja të tregut dhe pritshmëritë gjithnjë e më të larta të klientëve.

Sipas Entit Rregullator të Energjisë, në total, në Republikën e Shqipërisë janë regjistruar gjithsej rreth 178 kontrata për stacione karikimi, me fuqi të instaluar totale prej 26,627 kWh.

Pavarësisht rritjes, numri i mjeteve elektrike mbetet minimal në raport me totalin e makinave të reja të regjistruara në një vit.

Në vitin 2019, numri i automjeteve elektrike ishte vetëm 35, nga një total prej 51,994 mjeteve të regjistruara atë vit.

Kulmi i kësaj tendence arriti në vitin 2024, me 3,127 automjete elektrike të regjistruara, që përbëjnë rreth 3.1% të totalit prej 99,441 regjistrimesh të reja.

 

Burimi: DPShTRr

 

Sfidat teknike dhe infrastrukturore

Megjithatë, ky tranzicion nuk është i lehtë. Shqipëria ende përballet me mungesë të specialistëve të trajnuar për mirëmbajtjen e makinave hibride dhe pjesët e këmbimit shpesh mungojnë ose janë të shtrenjta.

Për më tepër, infrastruktura rrugore lë për të dëshiruar: gropat, trotuaret e dëmtuara dhe ndalesat e pakta të karikimit elektrike mund të shkaktojnë dëme dhe vonesa për drejtuesit
që përdorin automjete elektrike.

Z. Kurtaj nga Green Taxi shprehet se “sfida kryesore Ă«shtĂ« mungesa e pjesĂ«ve rezervĂ« specifike pĂ«r modelet elektrike nĂ« tregun vendas”.

 

Kompanitë më të mëdha në treg

Në Tiranë operojnë disa kompani të mëdha taksish, të cilat zënë një pjesë të konsiderueshme të tregut të transportit të udhëtarëve brenda dhe jashtë qytetit.

Sipas të dhënave nga QKB mbi xhiron vjetore të realizuar në vitin 2023, katër nga emrat më të njohur në këtë sektor janë:

Merr Taxi, aktualisht një nga operatorët më të mëdhenj në vend, ka realizuar një xhiro prej 562.6 milionë lekësh.

Lux Taxi, i njohur për shërbimin me mjete të kategorisë së lartë, ka raportuar të ardhura në vlerën 138.1 milionë lekë.

City Taxi, një tjetër emër i konsoliduar në treg, ka gjeneruar 79.7 milionë lekë të ardhura.

Smart Taxi, një operator më i vogël në krahasim me të tjerët, ka raportuar një xhiro prej 9.2 milionë lekësh.

Norma e fitimit të operatorëve luhatet në 8-10%, sipas bilanceve të operatorëve, duke mos rezultuar një biznes shumë fitimprurës.

 

Burimi: QKB

 

Lexoni edhe:

“Tregu i taksive drejt dixhitalizimit dhe automjeteve elektrike dhe hibride”

Transporti publik me Google Maps, çorientues

 

The post Tirana, ndër qytetet me numrin më të lartë të taksive në Europë në raport me popullsisë appeared first on Revista Monitor.

↗

“Tregu i taksive drejt dixhitalizimit dhe automjeteve elektrike dhe hibride”

✇Revista Monitor
By: Mira Leka

Intervistë me Dashnor Memaj, Kryetari i Shoqatës së Transportit

 

Në një qytet si Tirana, ku infrastruktura e transportit publik mbetet ende sfiduese për shumë banorë dhe vizitorë, tregu i taksive zë një vend thelbësor në jetën urbane.

Dashnor Memaj, kryetari i Shoqatës së Transportit, thotë se rritja e përdorimit të aplikacioneve për thirrjen e taksive dhe hyrja e operatorëve më të organizuar në treg ka sjellë një standard më të lartë shërbimi për qytetarët.

Ai thotĂ« pĂ«r “Monitor” se ShqipĂ«ria ka ende njĂ« potencial tĂ« madh pĂ«r zhvillim nĂ« kĂ«tĂ« sektor.

 

Si e vlerësoni zhvillimin e tregut të taksive në Shqipëri në vitet e fundit?

Gjatë viteve të fundit, tregu i taksive në Shqipëri ka pësuar  transformim të ndjeshëm.

Nga një shërbim tradicional i kufizuar në zona urbane, ai po orientohet gjithnjë e më shumë drejt dixhitalizimit dhe profesionalizimit.

Rritja e përdorimit të aplikacioneve për thirrjen e taksive dhe hyrja e operatorëve më të organizuar në treg ka sjellë një standard më të lartë shërbimi për qytetarët.

Megjithatë, ka ende  mungesë uniformiteti në cilësinë dhe strukturën e shërbimit midis operatorëve dhe kujtojmë se pjesa më e madhe e taksive janë individë taksi pa qenë të strukturuar në kompani të mëdha dhe kjo e vështirëson kryerjen e shërbimit në kohë dhe me standard të mirë.

NjĂ« taksist individ “del nĂ« punĂ« dhe ikĂ«n nga puna sipas kohĂ«s sĂ« tij, jo sipas nevojĂ«s sĂ« punĂ«s sĂ« paracaktuar”, ndĂ«rsa pjesa e kompanive Ă«shtĂ« mĂ« e organizuar.

 

Cilat janë tendencat më të fundit që po ndikojnë në sektor?

Tendencat kryesore përfshijnë dixhitalizimin e shërbimeve përmes aplikacioneve mobile, rritjen e kërkesës për automjete elektrike apo hibride, si dhe presionin për një shërbim më të sigurt dhe të rregulluar.

Gjithashtu, ka një orientim drejt integrimit të shërbimit të taksive me platformat e transportit publik dhe rritje të bashkëpunimit me sektorin turistik, veçanërisht në sezonin veror.

Pandemia dhe pasojat e saj ndikuan negativisht përkohësisht, por rikuperimi ka qenë i qëndrueshëm në dy vitet e fundit.

 

A ka Shqipëria hapësirë për rritje në këtë sektor dhe cilat janë pengesat kryesore?

Shqipëria ka ende potencial të madh për zhvillim në këtë sektor.

Rritja e urbanizimit, zgjerimi i turizmit dhe kërkesa për shërbime më cilësore krijojnë një terren të favorshëm për rritje.

Pengesat kryesore janë mungesa e një rregullimi të qartë dhe të unifikuar në nivel kombëtar, informaliteti, infrastruktura e dobët në disa qytete dhe mungesa e stimujve për investime në automjete të gjelbra.

Një tjetër sfidë është edhe mungesa e politikave të mirëkordinuara mes bashkive si pushtet vendor dhe institucioneve qendrore si qeveria.

 

A ekziston një konkurrencë e pandershme në treg dhe si ndikon ajo?

Konkurrenca e pandershme, si në shumë sektorë, edhe këtu mbetet një problem i madh.

Operimi i mjeteve pa licencë e me shoferë të pakualifikuar, mungesa e kontrollit të rregullt nga autoritetet dhe evazioni fiskal krijojnë një mjedis të pabarabartë për operatorët e rregullt.

Kjo jo vetëm që dëmton konkurrencën e ndershme, por ndikon negativisht edhe në cilësinë e shërbimit dhe besimin e konsumatorëve.

Për këtë arsye, nevojitet një mbikëqyrje më rigoroze dhe reforma ligjore që të garantojnë barazi në treg, koordinim dhe angazhim të përbashkët me operatorët, institucionet dhe specialistët e fushës.

 

Si e parashikoni tĂ« ardhmen e kĂ«tij sektori nĂ« 5–10 vitet e ardhshme?

NĂ«se ndĂ«rmerren politikat e duhura, sektori i taksive nĂ« ShqipĂ«ri ka potencial tĂ« kthehet nĂ« njĂ« element tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m tĂ« transportit urban dhe turistik me çmime tĂ« favorshme dhe me kompani tĂ« integruara nĂ« njĂ« platformĂ« tĂ« vetme, siç Ă«shtĂ« nĂ« vendet e tjera tĂ« zhvilluara – po marrim rastin e Uber-it.

Presim qĂ« teknologjia tĂ« luajë  rol edhe mĂ« tĂ« madh – me integrim tĂ« shĂ«rbimeve nĂ«pĂ«rmjet aplikacioneve tĂ« pĂ«rbashkĂ«ta, pĂ«rdorim tĂ« tĂ« dhĂ«nave pĂ«r optimizimin e flotĂ«s dhe rritjen e transparencĂ«s.

Gjithashtu, pritet që automjetet elektrike të zënë një përqindje më të madhe të flotës, sidomos në qytete si Tirana.

Me standardizim, mbështetje institucionale dhe luftë efektive kundër informalitetit, ky sektor mund të rrisë kontributin e tij në ekonomi dhe në përmirësimin e jetës urbane.

Duke pasur parasysh se aktualisht transporti Ă«shtĂ« i organizuar me autobusĂ«, taksi dhe makina me qira, pĂ«r turistĂ«t nuk ka aktualisht alternativa tĂ« tjera pĂ«r tĂ« lĂ«vizur nga njĂ« vend nĂ« tjetrin, nga njĂ« destinacion nĂ« tjetrin – edhe nĂ« pikat turistike.

 

Lexoni edhe:

Tirana, ndër qytetet me numrin më të lartë të taksive në Europë në raport me popullsisë

Transporti publik me Google Maps, çorientues

 

The post “Tregu i taksive drejt dixhitalizimit dhe automjeteve elektrike dhe hibride” appeared first on Revista Monitor.

↗

Transporti publik me Google Maps, çorientues

✇Revista Monitor
By: Mira Leka

Edhe pse të dhënat për transportin publik dhe ndërqytetas janë tashmë të disponueshme në Google Maps, përsëri nuk ndihmojnë shumë në orientim drejt destinacioneve të kërkuara, pasi rrugët dhe linjat urbane që aplikacioni sugjeron nuk janë të qarta as për vendasit.

Linjat e autobusëve në Tiranë shënohen me një shkronjë dhe një numër, jo me emrin e plotë të linjës dhe oraret nuk janë të sakta. Gjithashtu, mungon infrastruktura bazë në stacionet e autobusëve, duke e bërë të vështirë orientimin dhe identifikimin e ndalesave.

Destinacionet nuk janĂ« tĂ« pĂ«rcaktuara qartĂ« nĂ« aplikacion, pĂ«r shembull, Mali i Dajtit figuron gabimisht si i vendosur nĂ« sheshin “SkĂ«nderbej”.

Një shembull tjetër është rruga nga Qendra e Tiranës drejt Dajti Ekspres. Ky udhëtim zgjat rreth 50 minuta, 36 minuta me urban dhe më pas 14 minuta në këmbë, por aplikacioni sugjeron tri linja të ndryshme autobusi: 11, 15A dhe 15B.

Këto linja përkatësisht janë Linza, Kinostudio dhe Porcelani, por në aplikacion nuk ka asnjë shenjë dalluese që të ndihmojë përdoruesin të kuptojë cilës linjë i përket secili numër, pasi autobusët në terren shënohen vetëm me emrat e linjave, jo me numrat përkatës.

 

Turistët eksplorojnë taksitë

Turistët që vizitojnë Tiranën shpesh përballen me vështirësi serioze në përdorimin e transportit publik, për shkak të mungesës së informacionit të saktë dhe të aksesueshëm në gjuhë të huaja.

Deri në janar 2025, harta e transportit publik nuk ishte e hedhur në Google Map, duke bërë që shumë turistë të orientoheshin drejt makinave me qira, ose taksive, çka nxiti zhvillimin e shpejtë të tyre.

Edhe sot, shumë prej linjave kryesore të autobusëve nuk kanë orare të qarta në platforma si Google Maps, apo në stacionet e transportit, dhe shumica e informacionit nuk është i disponueshëm në anglisht.

Kjo krijon konfuzion dhe stres, sidomos për ata që duan të udhëtojnë nga qendra e qytetit drejt aeroporteve ose terminaleve të autobusëve ndërqytetës.

“Zakonisht kur udhĂ«toj mendoj se taksia Ă«shtĂ« zgjidhja mĂ« e mirĂ«. Ndryshe nga autobusĂ«t, taksitĂ« janĂ« tĂ« shpejta, tĂ« sigurta dhe tĂ« lehta pĂ«r t’u pĂ«rdorur, sidomos kur nuk ke kohĂ« pĂ«r tĂ« humbur duke pritur ose duke kĂ«rkuar orare.

Deri mĂ« tani pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« udhĂ«time tĂ« gjata dhe jashtĂ« qendrĂ«s kam pĂ«rdorur taksi si pĂ«r tĂ« ardhur nga Aeroporti, si dhe pĂ«r tĂ« shkuar nĂ« terminalin e autobusĂ«ve, pĂ«r tĂ« dalĂ« jashtĂ« qytetit”, thotĂ« Mak, turist nga Holanda.

Ana vizitoi Tiranën për herë të parë këtë vit. Ajo planifikoi të zbulonte qytetin me transportin publik, por përballë mungesave dhe vonesave të autobusëve, përfundoi duke përdorur taksinë në shumicën e udhëtimeve.

“Fillimisht mendova se taksia do tĂ« mĂ« kushtonte shumĂ«, por nĂ« fakt nuk ishte dhe aq shtrenjtĂ« sa prisja. Paguaja direkt nĂ« aplikacion dhe ishte shumĂ« mĂ« e lehtĂ« sesa mendoja. Transporti publik? Nuk e marr mĂ« kurrĂ«! Doja tĂ« shkoja nĂ« Dajt, por autobusi mĂ« çoi nĂ« anĂ«n tjetĂ«r tĂ« qytetit dhe humba shumĂ« kohĂ« dhe nerva”.

Por përdoruesit më të mëdhenj të taksive janë vendasit, në rastin e aplikacionit Patoko, 90% e konsumatorëve janë vendas dhe 10% të huajt.

Në vitin 2025, përdorimi i aplikacionit Patoko nga turistët të huaj është rritur me 90%, duke shtuar nevojën që shërbimet të jenë të aksesueshme edhe në gjuhë të huaj dhe me sisteme ndërkombëtare pagese.

“SynojmĂ« tĂ« ofrojmĂ« njĂ« pĂ«rvojĂ« sa mĂ« tĂ« ngjashme me atĂ« qĂ« vizitorĂ«t janĂ« mĂ«suar nĂ« vendet e tyre”, – shprehet ArbĂ«r Kadia, drejtor administrativ i Patoko.

Rritje të kërkesës nga të huajt kanë parë edhe operatorët në treg. Sipas Arbër Kurtaj, drejtor dhe administrator i kompanisë së taksive Green Taxi, gjatë sezonit turistik, rritja është më e lartë.

“Sidomos gjatĂ« sezonit turistik, kemi  rritje tĂ« ndjeshme tĂ« klientĂ«ve tĂ« huaj. PĂ«r tĂ« menaxhuar mĂ« mirĂ« kĂ«tĂ« kĂ«rkesĂ«, kemi trajnuar shoferĂ«t pĂ«r tĂ« komunikuar nĂ« gjuhĂ« tĂ« huaja bazĂ« dhe dua tĂ« theksoj se operatorĂ«t tanĂ« shĂ«rbejnĂ« 24/7 duke pritur telefonata dhe rezervime”.

 

 

The post Transporti publik me Google Maps, çorientues appeared first on Revista Monitor.

↗

Një zhytje në biznesin e pishinave

✇Revista Monitor
By: Mira Leka

Tregu i pishinave nĂ« ShqipĂ«ri po shfaq shenja zgjerimi, i nxitur nga rritja e turizmit dhe interesit pĂ«r mirĂ«qenie. Nga njĂ« luks pĂ«r pak veta, pishinat po bĂ«hen pjesĂ« e kĂ«rkuar nĂ« bujtina, resorte dhe vila. MegjithatĂ«, mungesa e specializimit dhe kostot e larta mbeten sfida kryesore. Potenciali pĂ«r zhvillim Ă«shtĂ« i madh, veçanĂ«risht nĂ« njĂ« klimĂ« me turistĂ« nĂ« rritje dhe investime nĂ« infrastrukturë 

 

Nga Deada Hyka

Disa dekada më parë, pishinat ishin privilegj i pak njerëzve. Sot, ato po shndërrohen në një komponent të kërkuar jo vetëm për shtëpitë luksoze, por edhe për bujtinat, resortet turistike dhe bizneset që investojnë në mirëqenie dhe përvojë.

Tregu i pishinave është ende i vogël në Shqipëri, por sinjalet e kërkesës në rritje dhe risi teknologjike po e bëjnë këtë sektor gjithnjë e më interesant për sipërmarrje.

Sipas të dhënave ndërkombëtare, tregu i pishinave pritet të rritet nga 3.54 miliardë dollarë në vitin 2025 në 3.9 miliardë në vitin 2029, me rritje vjetore mesatare 2.5%.

Zhvillimi i sektorit të turizmit, rritja e interesit për hapësirat e jashtme të banimit dhe trendet e mirëqenies kanë qenë motorët kryesorë të këtij zhvillimi.

Në Shqipëri, përveç zonave tradicionale turistike përgjatë bregdetit, po vihet re një rritje graduale e interesit për pishina edhe në zonat periferike të qyteteve të mëdha si Tirana, Durrësi.

Trendi po ndikohet nga ndërtimi i vilave individuale, komplekseve rezidenciale dhe rritja e kërkesës për përvoja rekreative dhe mirëqenieje nga shtresa të mesme të popullsisë.

Sektori i pishinave mbetet megjithatë ende i pazhvilluar dhe përballet me një sërë pengesash strukturore.

Sipas të dhënave të marra në treg, aktualisht nuk ka një strukturë të qartë institucionale që certifikon profesionistë në ndërtimin, mirëmbajtjen apo dizajnin e pishinave.

Shumica e shërbimeve ofrohen shpesh edhe nga kompani ndërtimi që nuk janë të specializuara në këtë fushë, duke ndikuar në cilësinë dhe sigurinë e punimeve. Trajnimet janë sporadike dhe zakonisht kryhen jashtë vendit, duke e vështirësuar hyrjen në treg të aktorëve të rinj.

NjĂ« nga problematikat aktualisht lidhet me koston e lartĂ« pĂ«r ndĂ«rtim dhe mirĂ«mbajtje. Krijimi i njĂ« “akademie noti” apo i njĂ« mjedisi tĂ« specializuar pĂ«r pĂ«rdorim publik kĂ«rkon investime tĂ« konsiderueshme.

Kjo pĂ«rfshin trotuaret mbrojtĂ«se, dhomat e zhveshjes, pajisje filtrimi, sistemet e ngrohjes dhe personelin e licencuar. VetĂ«m pĂ«r trajnimet e stafit teknik, kostoja shkon deri nĂ« 500 euro pĂ«r person pĂ«r certifikim pesĂ«vjeçar.

Ndërkohë, ndërtimi i një pishine me standarde europiane mund të shkojë nga 20,000 deri në 50,000 euro, në varësi të materialit dhe dizajnit.

Rritja e kostove tĂ« ndĂ«rtimit nĂ« ShqipĂ«ri, e ndikuar nga rritja e çmimeve tĂ« materialeve dhe mungesa e fuqisĂ« punĂ«tore tĂ« kualifikuar, ka bĂ«rĂ« qĂ« investimi nĂ« njĂ« pishinĂ« tĂ« mos jetĂ« mĂ« “luksi i lirĂ«â€ i Ballkanit.

Shpesh, çmimet për ndërtimin e një pishine janë të njëjta ose më të larta se ato në Greqi apo në Itali për të njëjtën sipërfaqe.

Potenciali i tregut është i padiskutueshëm. Shqipëria regjistroi 11.7 milionë turistë në vitin 2024, një rekord historik dhe pritet që ky numër të vazhdojë të rritet.

Mbi 360 km vijë bregdetare, së bashku me një rritje të dukshme të investimeve në turizmin malor dhe rural, e bëjnë vendin të përshtatshëm për zgjerimin e shërbimeve të relaksit dhe përmirësimit të përvojës së vizitorëve, ku pishinat janë një element kyç.

Ndërkohë, investimet publike në infrastrukturë, si zgjerimi i rrugëve, aeroportet rajonale dhe përmirësimi i aksesit në zonat turistike kanë rritur kërkesën për struktura akomoduese me standarde të reja.

Kjo e bën integrimin e pishinave në resorte, bujtina apo vila për përdorim të përbashkët një vlerë të shtuar jo vetëm për turistët, por edhe për vetë zhvilluesit e tregut.

 

Aktivitet në rritje

Bazuar nĂ« tĂ« dhĂ«nat nga aktiviteti i kompanive “Solaris” dhe “Hidrosolar”, tregu i ndĂ«rtimit tĂ« pishinave nĂ« ShqipĂ«ri po njeh rritje tĂ« qĂ«ndrueshme vitet e fundit, i ndikuar nga rritja e ndĂ«rtimit tĂ« vilave nĂ« periferi, zhvillimit tĂ« turizmit dhe pĂ«rmirĂ«simit tĂ« standardeve tĂ« jetesĂ«s.

Sipas “Solaris”, e cila operon nĂ« bashkĂ«punim me “Powatec” (njĂ« nga markat gjermane mĂ« tĂ« specializuara pĂ«r pishina), ka pasur rritje tĂ« ndjeshme tĂ« projekteve pĂ«r ndĂ«rtimin e pishinave si pĂ«r sektorin privat, ashtu edhe pĂ«r subjekte turistike.

“KĂ«rkesa vjen kryesisht nga individĂ« qĂ« ndĂ«rtojnĂ« vila nĂ« zonat e TiranĂ«s, DurrĂ«sit dhe bregdetit jugor, si dhe nga hotele, resorte dhe ‘guesthouse’ qĂ« duan tĂ« shtojnĂ« vlerĂ«n e akomodimit”, – pohojnĂ« nga kompania.

Sipas tyre, pishinat mĂ« tĂ« kĂ«rkuara pĂ«r banesa private janĂ« ato me sistem “skimmer”, tĂ« cilat janĂ« mĂ« ekonomike dhe mĂ« tĂ« lehta pĂ«r mirĂ«mbajtje.

NdĂ«rsa pĂ«r subjektet komerciale, si resortet apo qendrat SPA, kĂ«rkohet gjithnjĂ« e mĂ« shumĂ« sistemi “overflow”, qĂ« ofron pĂ«rvojĂ« estetike dhe funksionale mĂ« tĂ« lartĂ«, si dhe pĂ«rputhje me standardet e BE-sĂ« pĂ«r pĂ«rdorim publik.

Kostot për ndërtimin e një pishine ndryshojnë ndjeshëm në varësi të teknologjisë, materialeve dhe sistemit të filtrimit të përzgjedhur.

Sipas “Hidrosolar”, ndĂ«rtimi i njĂ« pishine tĂ« zakonshme me pĂ«rmasa mesatare (rreth 8×4 metra) mund tĂ« nisĂ« nga 10,000–15,000 euro, ndĂ«rsa projektet mĂ« tĂ« sofistikuara qĂ« pĂ«rfshijnĂ« sisteme ndriçimi LED, mbulesa automatike dhe sisteme dozimi inteligjent, mund tĂ« arrijnĂ« nĂ« 25,000–30,000 euro.

 

Kosto

Kostot pĂ«r ndĂ«rtimin e njĂ« pishine ndryshojnĂ« ndjeshĂ«m nĂ« varĂ«si tĂ« teknologjisĂ«, materialeve dhe sistemit tĂ« filtrimit tĂ« pĂ«rzgjedhur. Sipas “Hidrosolar”, ndĂ«rtimi i njĂ« pishine tĂ« zakonshme me pĂ«rmasa mesatare (rreth 8×4 metra) mund tĂ« nisĂ« nga 10,000–15,000 euro, ndĂ«rsa projektet mĂ« tĂ« sofistikuara qĂ« pĂ«rfshijnĂ« sisteme ndriçimi LED, mbulesa automatike dhe sisteme dozimi inteligjent, mund tĂ« arrijnĂ« nĂ« 25,000–30,000 euro.

 

Të dyja kompanitë theksojnë se ndërtimi i një pishine nuk është vetëm një luks, por një investim që rrit vlerën e pronës, sidomos në zonat turistike. Pishinat janë kthyer në një kërkesë gjithnjë e më të zakonshme nga blerësit e banesave të reja.

 

 

 

Ende nuk “notohet thellĂ«â€

Në Shqipëri, pishinat vazhdojnë të jenë kryesisht të lidhura me zonat turistike bregdetare, veçanërisht në Jug, ku hotelet dhe resortet përgjatë rivierës i kanë përfshirë në paketën e tyre të shërbimeve për të tërhequr klientë të huaj me standarde më të larta akomodimi.

Megjithatë, panorama po ndryshon. Së fundmi është rritur ndjeshëm kërkesa edhe në zonat periferike të qyteteve të mëdha si Tirana, Durrësi, Vlora dhe Shkodra, ku ndërtimi i vilave individuale ose komplekseve rezidenciale me pishina private po bëhet një trend në rritje.

Kjo ndodh si pasojĂ« e zhvendosjes urbane, shtimit tĂ« tĂ« ardhurave pĂ«r njĂ« pjesĂ« tĂ« popullsisĂ« dhe ndikimit tĂ« trendeve ndĂ«rkombĂ«tare pĂ«r “outdoor living”.

Në treg aktualisht operojnë disa kompani vendase, të cilat ofrojnë ndërtimin dhe mirëmbajtjen e pishinave. Shumica e tyre ofrojnë produkte standarde, të importuara, që përfshijnë pishina me strukturë betoni ose fibra xhami, me çmime që fillojnë nga 15,000 deri në 50,000 euro, në varësi të përmasave dhe teknologjisë së përdorur (si p.sh. sistemet automatike të filtrimit, ngrohja e ujit apo ndriçimi LED).

Pavarësisht këtij zhvillimi të fragmentuar, segmenti mbetet ende i pazhvilluar në raport me potencialin real të vendit, sidomos në raport me turizmin dhe ndërtimin e banesave të reja.

TĂ« dhĂ«nat mĂ« tĂ« fundit nga INSTAT tregojnĂ« se nĂ« vitin 2023 janĂ« dhĂ«nĂ« mbi 1,500 leje ndĂ«rtimi pĂ«r banesa individuale vetĂ«m nĂ« Qarkun e TiranĂ«s – njĂ« pjesĂ« e madhe e tĂ« cilave janĂ« nĂ« zonat periferike, si Farka, Lundra, Petrela apo Mulleti, ku pishinat shpesh pĂ«rfshihen si pjesĂ« e projektit ndĂ«rtues.

NĂ« zonat turistike, nga Jugu deri nĂ« bregun verior tĂ« LezhĂ«s, njĂ« pjesĂ« e hoteleve dhe bujtinave tĂ« reja qĂ« po ndĂ«rtohen pas pandemisĂ« po pĂ«rfshijnĂ« pishinat si “element vendimtar” pĂ«r tĂ« qenĂ« konkurrues nĂ« tregun ndĂ«rkombĂ«tar tĂ« platformave si Booking apo Airbnb.

Resortet në ndërtim ose në zhvillim, si ato në zonën e Palasës, Dhërmiut, Gjirit të Lalëzit apo Thethit, shpesh promovohen me pishina panoramike, të ngrohta apo me dizajn natyral (eco-pools), për të tërhequr turistë me interes në mirëqenie dhe përvoja unike.

Në mungesë të një sistemi të përqendruar tek të dhënat për pishinat nuk ka statistika zyrtare nga INSTAT apo ALUIZNI për numrin e saktë të pishinave të ndërtuara në Shqipëri, por trendi mund të vërehet nëpërmjet projekteve të lejeve të ndërtimit të bashkive, ku shumë vila individuale dhe struktura turistike aplikojnë për pishina si pjesë e projektit.

Në Bashkinë e Tiranës, për shembull, një pjesë e lejeve të dhëna në vitin 2023-2024 për komplekse vilash përfshijnë edhe ndërtimin e pishinave të përbashkëta apo individuale.

Sidoqoftë, mungesa e një strategjie të qartë për këtë sektor, mungesa e lehtësive specifike dhe kostot e larta të ndërtimit dhe mirëmbajtjes po bëjnë që tregu i pishinave në Shqipëri të ecë me hapa të ngadaltë, pa e shfrytëzuar ende potencialin që ofron kombinimi i turizmit gjithëvjetor, ndryshimeve të klimës dhe kërkesës për alternativa çlodhjeje dhe mirëqenieje në hapësira private apo gjysmëprivate.

 

Një biznes sezonal, por me rikthim

Edhe pse i lidhur ngushtësisht me muajt e verës, ndërtimi dhe menaxhimi i pishinave po rezulton një biznes gjithnjë e më i qëndrueshëm në Shqipëri. Pas pandemisë dhe kufizimeve të lëvizjes, kërkesa për pishina, si në përdorim privat ashtu edhe komercial, është rikthyer me ritme të larta.

Kjo është reflektuar jo vetëm në shtimin e ndërtimeve të reja, por edhe në rritjen e investimeve nga komplekset turistike dhe resortet e mëdha që operojnë gjatë sezonit veror.

NĂ« hartĂ«n e bizneseve qĂ« kanĂ« investuar ndjeshĂ«m nĂ« pishina dhe infrastrukturĂ« bien nĂ« sy emra si “Equos Resort” nĂ« Baldushk, i cili ka kombinuar pishinat me agroturizmin dhe aktivitetet natyrore, apo “Palma Nova Resort”, qĂ« ofron pĂ«rvojĂ«n e njĂ« pishine familjare me ambiente relaksi dhe gastronomi.

Edhe komplekse si “Flumen Park” nĂ« IbĂ« dhe “Delta Pool Complex” nĂ« Sauk janĂ« shndĂ«rruar nĂ« pika tĂ« frekuentuara tĂ« fundjavĂ«s pĂ«r familje dhe tĂ« rinj.

NdĂ«rkohĂ«, “Aquapark Tirana”, njĂ« ndĂ«r investimet mĂ« tĂ« mĂ«dha tĂ« kĂ«tij lloji pranĂ« TiranĂ«s, ka sjellĂ« njĂ« koncept mĂ« afĂ«r “water park”-ut modern europian, me rrĂ«shqitĂ«se tĂ« mĂ«dha dhe mjedise argĂ«timi pĂ«r tĂ« gjitha moshat.

NĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n linjĂ«, edhe “Select Hill Resort”, nĂ« periferi tĂ« TiranĂ«s, ka shtuar pishinat nĂ« paketĂ«n e vet tĂ« shĂ«rbimeve, duke e bĂ«rĂ« tĂ« frekuentuar nga tĂ« huaj dhe vendas.

KĂ«to biznese funksionojnĂ« me cikĂ«l sezonal, por ndikimi i tyre ekonomik Ă«shtĂ« i ndjeshĂ«m, gjenerojnĂ« punĂ«sim tĂ« pĂ«rkohshĂ«m, rrisin frekuentimin nĂ« zonat pĂ«rreth dhe ofrojnĂ« alternativa argĂ«timi pĂ«r njĂ« qytet qĂ« nĂ« verĂ« kĂ«rkon gjithnjĂ« e mĂ« shumĂ« “freski” dhe pushim afĂ«r.

 

Çmimet

Çmimet pĂ«r hyrje apo pĂ«rdorim tĂ« pishinave nĂ« kĂ«to komplekse ndryshojnĂ«, nĂ« varĂ«si tĂ« shĂ«rbimeve dhe nivelit tĂ« cilĂ«sisĂ«.

NĂ« “Equos Resort”, njĂ« ndĂ«r mĂ« tĂ« mĂ«dhenjtĂ« nĂ« vend, çmimi pĂ«r hyrje ditore nĂ« sezonin veror varion zakonisht nga 1,000 deri nĂ« 1,500 lekĂ« pĂ«r tĂ« rriturit, ndĂ«rsa pĂ«r fĂ«mijĂ«t ofrohen shpesh tarifa tĂ« reduktuara ose paketa familjare.

Përveç pishinës, vizitorët përfitojnë akses edhe në ambientet e tjera si programet artistike, zonat e lojërave dhe shërbimet e restorantit e barit pranë pishinës.

NdĂ«rkohĂ«, “Flumen Park”, me konceptin e tij mĂ« tĂ« qetĂ« dhe tĂ« lidhur me natyrĂ«n, mban çmime tĂ« ngjashme pĂ«r ditĂ«t e zakonshme, por me rritje tĂ« lehtĂ« gjatĂ« aktiviteteve tĂ« posaçme.

Hyrja përfshin qëndrimin në ambientet e parkut, por shërbime shtesë si qiratë e vilave apo ushqimi nuk përfshihen në biletën standarde.

NĂ« “Aquapark Tirana”, çmimet janĂ« zakonisht 1,200–1,800 lekĂ« pĂ«r person, nĂ« varĂ«si tĂ« moshĂ«s dhe ditĂ«s sĂ« javĂ«s, duke pĂ«rfshirĂ« pĂ«rdorimin e tĂ« gjitha pishinave dhe rrĂ«shqitĂ«seve.

Fëmijët nën një moshë të caktuar (zakonisht 3 vjeç) hyjnë falas, ndërsa ofrohen edhe paketa familjare apo zbritje për grupe të mëdha.

“Select Hill Resort”, qĂ« synon segmentin e mesĂ«m – tĂ« lartĂ« tĂ« tregut, ofron pishina me pagesĂ« tĂ« veçuar nga akomodimi dhe çmimet pĂ«r hyrje nĂ« pishinĂ«n e jashtme nĂ« sezonin e verĂ«s janĂ« rreth 1,500 deri nĂ« 2,000 lekĂ« pĂ«r person, duke pĂ«rfshirĂ« shezlong, peshqirĂ« dhe mjedise çlodhĂ«se.

Në të gjitha rastet, fundjavat dhe sezoni i lartë (korrik-gusht) shoqërohen me tarifa më të larta, ndërsa në ditët e javës aplikohen shpesh zbritje ose oferta për tërheqjen e vizitorëve.

Kjo strukturë tarifimi tregon se përdorimi i pishinave nuk është më luks i pakicës, por një alternativë edhe për pushuesit urbanë dhe familjet që nuk kanë mundësi të udhëtojnë gjatë çdo fundjave në bregdet apo duan të shmangin trafikun e autostradës.

 

 

Roli i influencuesve dhe përmbajtjes vizuale në rrjete

Rritja e popullaritetit të resorteve me pishina në Shqipëri nuk lidhet vetëm me rritjen e kërkesës për relaks në verë, por edhe me ndikimin në rritje të influencuesve dhe përmbajtjes vizuale në rrjetet sociale.

Platforma si Instagram dhe TikTok kanë shërbyer si katalizatorë të fuqishëm për promovimin e këtyre ambienteve, ku çdo cep i dizajnuar me kujdes dhe çdo moment argëtimi shndërrohet në përmbajtje virale.

Influencuesit publikojnë video dhe foto që jo vetëm prezantojnë vendndodhjen, por edhe i japin asaj një identitet vizual dhe emocional, një përvojë që të tjerët duan ta ripërjetojnë.

PĂ«r rrjedhojĂ«, shumĂ« biznese kanĂ« filluar tĂ« investojnĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ« nĂ« elemente qĂ« “fotografohen bukur”, si pishina me formĂ« tĂ« pazakontĂ«, shezlongĂ« tĂ« stilit boho, rrjetĂ« lundruese, dekor veror me lule apo detaje tĂ« tilla si “floating breakfast” dhe kokteje tropikale qĂ« duken mirĂ« nĂ« kamera.

Shumë prej komplekseve organizojnë shfaqje tematike, festa në pishinë dhe koncerte, të cilat më pas shndërrohen në materiale për promovim organik falë postimeve të vizitorëve.

Sipas komunikimit me bizneset, ky ndĂ«rveprim mes pĂ«rmbajtjes vizuale dhe aktivitetit turistik ka bĂ«rĂ« qĂ« strategjia e marketingut tĂ« zhvendoset gjithnjĂ« e mĂ« shumĂ« drejt krijimit tĂ« pĂ«rvojĂ«s “Instagrammable”, ku shĂ«rbimi Ă«shtĂ« i rĂ«ndĂ«sishĂ«m, por imazhi Ă«shtĂ« shpesh vendimtar pĂ«r zgjedhjen e destinacionit.

Ata pohojnë se në një treg gjithnjë e më konkurrues, prania në rrjete sociale dhe bashkëpunimi me influencues është bërë një nga mjetet më efektive të pozicionimit dhe diferencimit për resortet që operojnë në tregun e pishinave në Shqipëri.

 

Problematikat e bizneseve të pishinave

  • Kostoja fillestare e lartĂ«
  • Marzhet e fitimit (ndĂ«rtimi, mirĂ«mbajtja, shitja e pajisjeve)
  • Nevoja pĂ«r staf teknik dhe trajnime
  • Sezonaliteti dhe ruajtja e likuiditetit

 

Trendet që po e transformojnë tregun

Inovacionet në dizajn, mirëmbajtje dhe eficiencë energjetike po rrisin interesin për pishinat si produkte funksionale dhe estetike. Klientët kërkojnë më shumë: sisteme automatike për pastrimin e ujit, dizajne ekologjike, e madje edhe burime alternative uji (shi, riciklim).

Ka kërkesa në rritje nga klientët privatë për:

  • Pishinat ekologjike (natural pools)
  • Pishinat me panele modulare pĂ«r shtĂ«pi tĂ« vogla
  • BashkĂ«punim me arkitektĂ« dhe studio dizajni

 

Tregu i pishinave në vitin 2025 dhe norma e rritjes

Tregu i pishinave ka shënuar rritje të lehtë vitet e fundit. Ai pritet të rritet nga 3.52 miliardë dollarë në vitin 2024 në 3.54 miliardë dollarë në vitin 2025, me një normë mesatare vjetore të rritjes prej 0.7%.

Kjo rritje historike lidhet me zhvillimet në sektorin e pasurive të paluajtshme, trendet në fushën e argëtimit dhe relaksit, preferencat për luks dhe stil jete, vetëdijen për shëndetin dhe mirëqenien, si dhe zgjerimin e industrisë së mikpritjes.

 

Parashikimi për rritjen e tregut të pishinave

Tregu i pishinave pritet të shënojë rritje të qëndrueshme në vitet e ardhshme. Ai do të arrijë në 3.9 miliardë dollarë në vitin 2029, me një rritje prej 2.5%.

Rritja gjatë kësaj periudhe do të nxitet nga kërkesa e vazhdueshme për pasuri të paluajtshme, fokusi në mirëqenie dhe aktivitet fizik, urbanizimi dhe shtimi i popullsisë, hapësirat e jashtme për jetesë, si dhe zgjerimi i turizmit dhe sektorit të mikpritjes.

Ndër trendet kryesore në këtë periudhë parashikohen: rritja e përdorimit të produkteve natyrale dhe organike për mirëmbajtjen e pishinave, projektimi i pishinave kompakte dhe që kursejnë hapësirë, përfshirja e elementeve për shëndet dhe mirëqenie në dizajnin e pishinës, bashkëpunimet për ndërtimin e qëndrueshëm të pishinave dhe përdorimi gjithnjë e më i madh i burimeve alternative të ujit për to.

 

 

 

 

 

The post Një zhytje në biznesin e pishinave appeared first on Revista Monitor.

↗

BSH uli normat e interesit, por inflacioni bazë u rrit për të katërtin muaj radhazi në qershor

✇Revista Monitor
By: Mira Leka

Inflacioni bazë u rrit për të katërtin muaj radhazi në qershor, duke konfirmuar një rritje graduale të komponentit më të qëndrueshëm të inflacionit në ekonomi

Sipas të dhënave nga Banka e Shqipërisë, inflacioni bazë u rrit në 2.69%, nga 2.54% që kishte qenë për majin.

Inflacioni bazë tashmë po përvijon një tendencë të qëndrueshme të rritjes me bazë vjetore. Në qershorin e vitit të kaluar ai kishte qenë në nivelin 2.21%

NĂ«nshporta qĂ« mat inflacionin bazĂ« Ă«shtĂ« zgjeruar lehtĂ«sisht me rishikimin e peshave nĂ« vitin 2025, nĂ« 69.6% tĂ« totalit tĂ« shportĂ«s sĂ« IÇK-sĂ«, nga 69% nĂ« vitin 2024.

Inflacioni bazë përjashton kryesisht ato produkte që kanë luhatshmëri të lartë, produktet ushqimore dhe ato energjetike dhe ka si qëllim kryesor ta zhveshë rritjen e përgjithshme të çmimeve nga luhatjet me natyrë më afatshkurtër.

Në fillim të këtij muaji, Banka e Shqipërisë vendosi të ulë normën bazë të interesit nga 2.75% në 2.5%.

Ulja e normës bazë duket se u nxit nga vijimësia e inflacionit të ulët të importuar (ku një ndikim vijon të ketë edhe Leku i fortë në kursin e këmbimit), por edhe rritja ekonomike më e dobët se pritshmëritë e Bankës Qendrore në tremujorin e parë të vitit.

Megjithatë, fakti që inflacioni bazë është më i lartë se inflacioni total dhe po vazhdon të rritet prej disa muajsh duket një sinjal se presionet më të qëndrueshme inflacioniste në ekonomi mund të jenë në rritje.

Inflacioni bazë është i lidhur në një shkallë më të madhe me presionet e brendshme inflacioniste, që pas vitit 2022 janë ndikuar shumë prej rritjes së kostos së punës të bizneseve.

Duke pasqyruar rritjen më të fortë të inflacionit të shërbimeve dhe të mallrave me afat të gjatë përdorimi, Banka e Shqipërisë vlerëson se inflacioni bazë e zgjeroi kontributin në formimin e inflacionit total në pjesën e parë të këtij viti.

Vlerat e inflacionit bazë qëndrojnë mbi mesataret e tyre të dekadës së fundit.

Paralelisht me inflacionin bazĂ«, edhe inflacioni bazĂ« neto pĂ«r qershorin u rrit nĂ« 2.45%, nga 2.22% qĂ« kishte qenĂ« pĂ«r prillin. Inflacioni bazĂ« neto pĂ«rjashton mĂ« tej nga inflacioni edhe nĂ«ngrupet e ushqimeve tĂ« pĂ«rpunuara (pĂ«rfshirĂ« bukĂ«n dhe drithĂ«rat) dhe matet mbi 44.6% tĂ« shoqĂ«risĂ« sĂ« IÇK-sĂ«.

Ndërkohë, inflacioni që përjashton të gjitha produktet ushqimore dhe energjetike për muajin qershor u rrit në 2.38%, nga 2.2% që kishte qenë në muajin maj.

Sipas INSTAT, inflacioni total në ekonomi, i matur për të gjithë shportën e mallrave dhe shërbimeve të konsumit, ra lehtë në muajin maj, në 2.4%, nga 2.2% që kishte qenë për muajin prill dhe 2.1% që kishte qenë një vit më parë./ E.Shehu

 

Burimi: Banka e Shqipërisë

Burimi: Banka e Shqipërisë

 

 

The post BSH uli normat e interesit, por inflacioni bazë u rrit për të katërtin muaj radhazi në qershor appeared first on Revista Monitor.

↗

Lufta në Ukrainë tregon se Perëndimi mund të shtojë kapacitetin ushtarak pa u riindustrializuar

✇Revista Monitor
By: Mira Leka

Kapaciteti industrial në kohë paqeje nuk është më i domosdoshëm për sukses në kohë lufte, shkruan The Economist

 

Në brendësi të Joint Systems Manufacturing Centre (JSMC) në Ohio, fabrika kryesore e Shteteve të Bashkuara të Amerikës për automjetet e blinduara që nga viti 1942, vazhdon linja e prodhimit për versionin më të fundit të tankut Abrams.

Atje nuk prodhohen më tanke të reja nga e para.

Në vend të kësaj, fabrika rinovon pjesë të modeleve të vjetra, të cilat mbahen në magazina në Alabama. Procesi i rindërtimit të tankut më të avancuar në botë zgjat rreth dy vjet.

Polonia porositi një sasi të madhe tankesh Abrams nga JSMC në vitin 2022, më pak se gjashtë javë pas pushtimit të Ukrainës nga Rusia, dhe ende është duke pritur për shumicën prej tyre.

Ky proces tepër i ngadaltë prodhimi është larg, si në distancë ashtu edhe në qasje, nga zyrat moderne të një prodhuesi dronësh të avancuar në periferi të Kievit, kryeqytetit të Ukrainës.

Kjo kompani (që nuk dëshiron të identifikohet) projekton një model të ri brenda disa muajve, të cilin e sjell në jetë për katër javë në ambiente që ngjajnë më shumë me garazhe të pajisura mirë sesa fabrika të zakonshme.

Ato janë të shpërndara qindra kilometra larg njëra-tjetrës, për të shmangur të qenët objektiv i lehtë për sulme ajrore ruse. Volumi mujor i prodhimit të kësaj kompanie është dy herë më i madh se ai i JSMC.

Ideja se industritë e mbrojtjes në Perëndim janë shumë të ngadalta dhe shumë të vogla përbën një shqetësim për qeveritë perëndimore.

ËshtĂ« e pranuar gjerĂ«sisht qĂ«, qĂ« nga luftĂ«rat nĂ« kohĂ«n e Napoleonit, konfliktet e gjata dhe me intensitet tĂ« lartĂ« fitohen nga vendi me kapacitet mĂ« tĂ« madh prodhimi.

NĂ«se SHBA-ja do tĂ« pĂ«rfshihej nĂ« njĂ« luftĂ« tĂ« gjatĂ« me KinĂ«n pĂ«r Tajvanin, apo nĂ«se NATO-s do t’i duhej tĂ« pĂ«rballonte njĂ« tjetĂ«r pushtim rus nĂ« njĂ« vend europian, a do tĂ« mund tĂ« mbanin ritmin me makinerinĂ« ushtarake tĂ« kundĂ«rshtarit?

Po rritet bindja se shumë industri strategjike do të duhet të ruhen dhe mbështeten për të mbajtur fuqinë ushtarake të Perëndimit. Megjithatë, kontrasti midis ritmit të ngadaltë të JSMC dhe dinamizmit të firmës ukrainase tregojnë sa i gabuar është ky mendim.

Lufta transformon ekonomitë. Kërkesa e menjëhershme për më shumë armatim dhe me cilësi më të mirë, ndihmon në krijimin e industrive të reja pothuajse brenda natës.

Presioni e detyron një vend të zhvendosë kapitalin dhe fuqinë punëtore drejt sektorit të mbrojtjes, duke ndryshuar mënyrën se si operojnë prodhuesit.

Kjo nxit inovacion industrial që riformëson fushëbetejën.

Në vitin 2022, marina ukrainase përbëhej vetëm nga një anije luftarake e madhe, e pafuqishme përballë flotës së fuqishme ruse në Detin e Zi. Ukraina nuk kishte as kapacitetin industrial dhe aq më pak kohën për të nisur ndërtimin e anijeve të mëdha luftarake.

Megjithatë, dronët detarë të prodhuar brenda vendit arritën të fundosin mjaft anije ruse, duke e detyruar pjesën tjetër të flotës ruse të strehohet në porte të largëta.

 

 

Industria e mbrojtjes amerikane është shumë më e vogël se më parë.

Ajo vazhdon tĂ« pĂ«rfaqĂ«sojĂ« 43% tĂ« vlerĂ«s totale tĂ« eksporteve globale tĂ« armĂ«ve çdo vit (ndĂ«rsa ajo kineze pĂ«rbĂ«n vetĂ«m 6%), por nuk prodhon mĂ« sasinĂ« masive tĂ« pajisjeve qĂ« nevojitej pĂ«r tĂ« mbĂ«shtetur operacionet ushtarake nga vitet 1940 – 1960.

Sot ajo prodhon sasi të vogla të pajisjeve më të sofistikuara dhe më të kushtueshme në botë. Në vitin 1956, forcat ajrore amerikane kishin 26,000 avionë.

Në vitin 2025, ky numër do të bjerë nën 5,000. Avionët luftarakë të gjeneratës së gjashtë, që aktualisht janë në zhvillim e sipër, do të jenë në gjendje të koordinojnë një flotë dronësh, por secili prej tyre mund të kushtojë deri në 300 milionë dollarë.

Sasia e këtyre avionëve, që forcat ajrore planifikojnë të blejnë, përfaqëson vetëm 20% krahasuar me avionët e gjeneratës së pestë që synojnë të blejnë këtë dekadë.

Që nga viti 1980, ndërsa armët janë bërë më komplekse, pjesa e buxhetit ushtarak që shkon për mirëmbajtje dhe riparime është dyfishuar (shih grafikun 1).

Kompanitë amerikane të mbrojtjes janë përshtatur natyrshëm me këtë qasje të rafinuar të prokurimit, kryesisht përmes konsolidimit. Në vitin 2022 kishte vetëm 29,000 kompani të tilla, nga 42,000 në vitin 2000.

Shumë prej tyre janë furnizues të vetëm për komponentët që prodhojnë, si motorët për raketat antitank Javelin apo kushinetat e specializuara për nëndetëset.

Konsolidimi ka çuar gjithashtu në një fuqi punëtore më të vogël dhe më të vjetër në moshë: mosha mesatare e një punëtori në një fabrikë të madhe të mbrojtjes është 59 vjeç.

 

Pse ky ritëm

Një industri e tkurrur që prodhon armë kaq të sofistikuara nuk mund të shmangë ritmin e ngadaltë.

Shumica e “sistemeve” – term qĂ« pĂ«rdoret pĂ«r pajisjet mĂ« tĂ« sofistikuara, kĂ«rkojnĂ« njĂ« vit pĂ«r t’u prodhuar, 18 muaj pĂ«r njĂ« avion luftarak tĂ« gjeneratĂ«s sĂ« pestĂ« dhe dy vjet pĂ«r raketat me rreze tĂ« gjatĂ« veprimi.

“KĂ«to gjĂ«ra janĂ« nĂ« thelb produkte artizanale”, thotĂ« Chris Brose, president i kompanisĂ« sĂ« teknologjisĂ« sĂ« mbrojtjes Anduril. “Ato prodhohen gjatĂ« njĂ« periudhe tĂ« gjatĂ« kohore, me punĂ«torĂ« tĂ« specializuar dhe tĂ« kualifikuar, materiale tĂ« rralla dhe procese tĂ« ndĂ«rlikuara”.

 

Koha për të vepruar

Rezultati është jo vetëm një arsenal më i vogël, por edhe që nuk mund të zëvendësohet ose zgjerohet shpejt. Me ritmet aktuale të prokurimit, do të duhen shtatë vjet që SHBA të rikthejë rezervat e municioneve në nivelet para se të fillonte ndihma ushtarake për Ukrainën.

Një përballje për Tajvanin mund të shteronte shpejt këto rezerva, ndërsa municionet konsumohen dhe anijet e avionët shkatërrohen.

Në një simulim të një lufte me Kinën, të zhvilluar në vitin 2023 nga Qendra për Studime Strategjike dhe Ndërkombëtare (CSIS) në Uashington, SHBA-ja e konsumoi inventarin e raketave me rreze të gjatë brenda tre javësh. Edhe armët mund të bëhen të papërdorshme nëpërmjet sulmeve kibernetike.

Në vitin 2015, Akademia Detare e SHBA e riktheu navigimin astronomik në programin e saj mësimor, nga frika se sistemet e navigimit satelitor mund të dëmtohen.

Përpjekjet për të përshpejtuar ritmin e rritjes së kapaciteteve ushtarake amerikane kanë rezultuar zhgënjyese. Vitin e kaluar, Pentagoni vendosi një objektiv për të prodhuar 75,000 predha artilerie 155 mm në muaj deri në prill të këtij viti.

Objektivi nuk u arrit. SHBA arriti të prodhonte vetëm 40,000 predha në muaj, më pak se një e treta e konsumit mujor të Ukrainës. Prodhuesit amerikanë të armëve mund të përshpejtojnë prodhimin në raste emergjente, por jo ndjeshëm.

Kapaciteti maksimal i JSMC Ă«shtĂ« tĂ« dyfishojĂ« prodhimin – nga 15 nĂ« 30 tanke nĂ« muaj. Sipas CSIS, do tĂ« duheshin tetĂ« vjet pĂ«r tĂ« zĂ«vendĂ«suar ato raketa qĂ« u harxhuan brenda tri javĂ«sh.

Ekspertët shqetësohen gjithashtu se Kina mund të ndalojë prodhimin amerikan të disa armëve duke kufizuar eksportet e komponentëve apo materialeve kritike.

Disa nga importet kineze mund të zëvendësohen me burime të tjera, por jo të gjitha. Politikanët në Perëndim kanë promovuar prodhimin e brendshëm të çipave për të shmangur këtë pikë të dobët.

Kina ka pothuajse monopol në metalet e rralla që duhen për motorët reaktivë dhe motorët që përdoren për dronët. Ajo është gjithashtu furnizuesi kryesor i nitrocelulozës, një përbërës i barutit, të cilin Ukraina e ka të vështirë ta sigurojë në sasi të mjaftueshme.

 

 

Vendet perëndimore tashmë shpenzojnë më shumë për mbrojtjen sesa Kina dhe Rusia dhe buxhetet po rriten vazhdimisht.

SHBA, që prej kohësh është vendi që shpenzon më shumë për mbrojtjen në botë, i caktoi rreth 1 trilion dollarë këtij sektori vitin e kaluar, katërfish më shumë sesa Kina (shih grafikun 2).

Bashkimi Europian raportoi 378 miliardë dollarë në shpenzime ushtarake, ose 1.9% të PBB-së, 30% më shumë se në vitin 2021.

Vendet anëtare të NATO-s premtuan ta rrisin këtë përqindje në 3.5% të PBB-së deri në vitin 2035. Japonia ka dyfishuar përqindjen e PBB-së që shpenzon për mbrojtjen gjatë dekadës së fundit.

Në vitin 2024, shpenzimet globale për mbrojtjen arritën në 2.7 trilionë dollarë, nga 2.5 trilionë në vitin 2023, rritja më e madhe vjetore që nga fundi i Luftës së Ftohtë.

Megjithatë, SHBA dhe aleatët e saj shqetësohen se të gjitha këto para nuk garantojnë domosdoshmërisht epërsi afatgjatë, për shkak të problemeve në prokurim.

Kina ende zotĂ«ron njĂ« kapacitet shumĂ« mĂ« tĂ« madh industrial. Ajo pĂ«rfaqĂ«son mbi njĂ« tĂ« tretĂ«n e prodhimit global industrial – dy herĂ« mĂ« shumĂ« sesa SHBA.

Për këtë arsye, përveçse po shpenzojnë për ushtritë, qeveritë e vendeve perëndimore po japin miliarda në subvencione për industri, në emër të sigurisë kombëtare.

Fondi Monetar Ndërkombëtar (FMN) vlerëson se 20% e të gjitha politikave industriale në botë në vitin 2023 kishin të paktën pjesërisht këtë justifikim.

Edhe Donald Trump i ka mbrojtur tarifat e tij mbi importet e aluminit, çelikut dhe makinave, si përpjekje për të forcuar aftësinë e Amerikës për të mbrojtur veten.

 

Bujaria

Ideja themelore e kësaj bujarie fiskale është se sa më e madhe dhe më e larmishme të jetë industria e një vendi, aq më e ulët është kostoja për ta përshtatur atë për prodhim në kohë lufte.

Kjo ishte e vërtetë në të kaluarën: gjatë Luftës së Dytë Botërore, për shembull, ishte relativisht e lehtë të shndërrohej një fabrikë makinash Ford në Detroit për të prodhuar bombarduesit B-24 Liberator, sepse shumë nga komponentët ishin të ngjashëm.

Forca industriale civile e Amerikës u lejoi fabrikave të saj të prodhonin armë më shpejt, më lirë dhe në sasi më të mëdha.

Megjithatë, korrelacioni midis fuqisë industriale në kohë paqeje dhe aftësisë për luftë, nuk është më aq i drejtpërdrejtë. Në dekadat e fundit, teknologjia e përfshirë në çdo formë të prodhimit është bërë më e specializuar.

Sipas një vlerësimi të bërë nga studiues të London School of Economics, raporti mes fuqisë punëtore dhe pajisjeve kapitale (makinerive dhe teknologjive të përdorura në prodhim) në industrinë prodhuese të vendeve të pasura, është përgjysmuar nga viti 1995 deri në 2017.

“Dekada mĂ« parĂ«, fabrikat ishin tĂ« mbushura me punĂ«torĂ« tĂ« aftĂ« qĂ« operonin makina standarde” thotĂ« njĂ« drejtues nĂ« industrinĂ« e prodhimit. “Sot, asgjĂ« nuk Ă«shtĂ« mĂ« njĂ«soj”.

Mallrat e prodhuara janë bërë më të ndërlikuara dhe më të larmishme. Përparimet në automatizim dhe në makineri me saktësi të lartë kanë ndihmuar në përshtatjen e linjave të montimit për prodhimin e artikujve specifikë.

(Disa pajisje moderne prodhimi janĂ« mĂ« tĂ« gjithanshme – printerĂ«t 3D luajnĂ« njĂ« rol tĂ« madh nĂ« fabrikat e improvizuara nĂ« UkrainĂ«.)

“E imagjinoni dot tĂ« shndĂ«rrosh njĂ« linjĂ« prodhimi tĂ« Ford-it pĂ«r tĂ« ndĂ«rtuar bombardues B-21 sot?” pyet Chris Brose.

“ËshtĂ« e pamundur”. Kompania amerikane Hadrian ndĂ«rton fabrika tĂ« mbrojtjes tĂ« dizajnuara pĂ«r tĂ« qenĂ« fleksibĂ«l ndaj mungesave tĂ« pajisjeve ushtarake.

“Nuk po flasim pĂ«r tĂ« ndĂ«rruar produktin qĂ« del nga linja, por pĂ«r tĂ« modifikuar majĂ«n e njĂ« rakete kruz”, – thotĂ« njĂ« punonjĂ«s. Edhe kjo, sipas tyre, kĂ«rkon njĂ« fabrikĂ« tĂ« mbushur me makineri dhe pajisje qĂ« janĂ« tĂ« rralla nĂ« AmerikĂ«.

 

 

Shembujt

Ukraina është shembulli më i qartë i vështirësisë për të përshtatur industrinë ekzistuese, madje edhe atë të armëve, me kërkesat e luftës moderne.

Edhe pse vendi ka qenë pjesë e zemrës industriale të Bashkimit Sovjetik dhe ende ka fabrika ushtarake të braktisura, zyrtarët ukrainas zbuluan se kjo trashëgimi kishte pak vlerë kur Rusia nisi pushtimin në vitin 2022.

Zyrtarët thonë se 82% e industrisë së armëve të Ukrainës ishte atëherë në pronësi shtetërore, një fakt që të paktën e zvogëloi pengesën administrative për rritjen e prodhimit.

Në fund të atij viti, shteti përfaqësonte 89% të prodhimit ushtarak, pasi fabrikat ekzistuese rritën kapacitetin.

MegjithatĂ«, rritja mĂ« e shpejtĂ« erdhi vitin pasues, falĂ« kompanive private mĂ« tĂ« shpejta. “Pas vitit tĂ« parĂ«, sektori privat filloi tĂ« rritej shumĂ« mĂ« shpejt se ndĂ«rmarrjet shtetĂ«rore tĂ« mbrojtjes”, – thotĂ« njĂ« ish-zyrtar.

Deri në vitin 2024, 58% e industrisë së armëve në rritje të shpejtë të Ukrainës ishte në duart e kompanive private.

As ndĂ«rmarrjet shtetĂ«rore dhe as ato private nuk pĂ«rdorĂ«n fabrikat sovjetike tĂ« braktisura, edhe pse ka plane pĂ«r t’i shfrytĂ«zuar. NdĂ«rtimi i fabrikave tĂ« reja tĂ« vogla sesa konvertimi i atyre ekzistuese rezultoi mĂ« i shpejtĂ« dhe mĂ« efikas.

Disa armĂ« janĂ« tĂ« lehta pĂ«r t’u prodhuar nĂ« shkallĂ« tĂ« gjerĂ«. Prodhimi ukrainas i predhave tĂ« artilerisĂ« u rrit nga 50,000 njĂ«si nĂ« vitin 2022 nĂ« 2.4 milionĂ« vitin e kaluar.

Prodhimi i automjeteve të blinduara u trefishua në vitin 2024.

DronĂ«t janĂ« njĂ« fushĂ« ku Ukraina spikat. Ata janĂ« shumĂ« mĂ« tĂ« lirĂ« dhe mĂ« tĂ« lehtĂ« pĂ«r t’u ndĂ«rtuar sesa armĂ«t e sofistikuara tĂ« parapĂ«lqyera nga vendet mĂ« tĂ« pasura, edhe pse versionet mĂ« tĂ« avancuara kĂ«rkojnĂ« ekspertizĂ« dhe komponentĂ« tĂ« specializuar nga SHBA dhe BE.

Në vitin 2024, firmat ukrainase prodhuan rreth 2.2 milionë dronë, afërsisht 95% e totalit të përdorur nga forcat ukrainase. Qëllimi është të prodhohen edhe miliona të tjerë gjatë këtij viti.

“ÇfarĂ«do pajisje qĂ« Ă«shtĂ« e vogĂ«l dhe pa ekuipazh, ne mund ta prodhojmĂ«â€, thotĂ« njĂ« ish-ministĂ«r. Sistemet pa ekuipazh mund tĂ« jenĂ« mĂ« tĂ« thjeshta sepse nuk kanĂ« nevojĂ« tĂ« mbrojnĂ« jetĂ« njerĂ«zish.

Ato gjithashtu reduktojnĂ« nevojĂ«n pĂ«r fuqi punĂ«tore. KomponentĂ«t pĂ«r armĂ«t e vogla zakonisht nuk kĂ«rkojnĂ« makina tĂ« specializuara, ndaj janĂ« mĂ« tĂ« lehta pĂ«r t’u prodhuar ose pĂ«r t’u blerĂ«.

Disa prodhohen përmes printerëve 3D në ambiente të mëdha nëntokësore të mbushura me qindra makineri dhe pajisje. Të tjerë mund të importohen lehtësisht.

Në vitin 2022, industria e armëve e Ukrainës prodhoi armë me vlerë 1 miliard dollarë. Vitin e kaluar, kapaciteti i saj arriti në 35 miliardë dollarë, sipas Herman Smetanin, ministrit 32-vjeçar të Industrive Strategjike të Ukrainës, i cili drejtonte një fabrikë tankesh para luftës.

Kjo vlerë ishte 20 miliardë më shumë sesa qeveria mund të përballonte të blinte, sipas një zyrtari, i cili shton se 40% e armëve të Ukrainës vazhdojnë të jenë të prodhuara në vend.

 

Epoka e dronëve

TĂ« dyja palĂ«t nĂ« luftĂ«n Rusi–UkrainĂ« janĂ« bĂ«rĂ« aq tĂ« suksesshme nĂ« prodhimin e dronĂ«ve, sa qĂ« kĂ«to pajisje po formĂ«sojnĂ« vetĂ« fushĂ«betejĂ«n.

“E nisĂ«m kĂ«tĂ« luftĂ« si LuftĂ«n e ParĂ« BotĂ«rore me dronĂ«â€, thotĂ« Oleksandr Kamyshin, kĂ«shilltar i qeverisĂ« ukrainase. “Tani jemi nĂ« luftĂ«n e parĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ« tĂ« dronĂ«ve”.

Llogoret, që dikur përcaktonin vijat e frontit, po zhduken pasi janë bërë shumë të pambrojtura nga sulmet ajrore të drejtuara nga dronët.

Gjithashtu, dronët me kapacitet të lartë mbajtës e kanë bërë të rrezikshëm përdorimin e tankeve në sulme frontale. Ato nuk mund të afrohen më në një rreze prej 10 kilometrash nga vijat e frontit.

Po kështu, dronët detarë kanë nxjerrë jashtë loje një pjesë të madhe të flotës detare ruse.

NjĂ« prodhues e krahason zhvillimin e kĂ«saj lufte me ngjarjet e filmit “Home Alone”, ku njĂ« fĂ«mijĂ« mbron shtĂ«pinĂ« e tij nga hajdutĂ«t me pajisje tĂ« improvizuara nga lodra dhe sende shtĂ«piake.

Qasja e forcave ukrainase ka qenë që të gjejnë zgjidhje të menjëhershme me pajisjet që kanë në dispozicion.

Shumë dronë janë dizajnuar në mënyrë aq kompakte, sa të mund të transportohen me makinë.

ËshtĂ« i vĂ«shtirĂ« tĂ« vlerĂ«sohet dĂ«mi qĂ« shkaktojnĂ« kĂ«to pajisje dhe operatorĂ«t e tyre mbĂ«shteten ende nĂ« artileri tradicionale dhe mjete ushtarake pĂ«r pĂ«rforcim.

Megjithatë, duket se ato po bëhen gjithnjë e më fatalë.

Në vitin 2022, sipas qeverisë ukrainase, dronët shkaktuan rreth 10% të viktimave në të dy anët.

Por Instituti Mbretëror i Shërbimeve të Bashkuara (RUSI), një think-tank britanik, vlerësoi në mars se dronët janë përgjegjës për deri në 70% të dëmeve të shkaktuara ndaj infrastrukturës ruse dhe për rreth gjysmën e të gjitha humbjeve njerëzore.

Megjithatë, industria e armëve e Ukrainës nuk mund të prodhojë gjithçka që i nevojitet. Anijet luftarake, raketat dhe armët e rënda nuk mund të prodhohen në masë brenda një kohe të shkurtër.

KĂ«to janĂ« pikĂ«risht llojet e armĂ«ve, qĂ« vendet e NATO-s druhen se mund t’ju mbarojnĂ« gjatĂ« njĂ« konflikti tĂ« zgjatur.

Industria kineze e ndërtimit të anijeve për qëllime civile prodhon tre nga çdo pesë anije të prodhuara në botë dhe ndërton anije luftarake me ritëm shumë më të shpejtë se Shtetet e Bashkuara.

Megjithatë, mbështetja në industritë joushtarake në Perëndim, si ato të prodhimit të anijeve, dronëve apo pajisjeve teknologjike, me shpresën se mund të shërbejnë në kohë lufte, do të ishte e kushtueshme dhe me përfitime të pasigurta.

Kostot e punës për ndërtimin e një anijeje në Korenë e Jugut, aleatin e Perëndimit me industrinë më të madhe pas Kinës, janë dukshëm më të larta sesa në Kinë.

Qeveritë perëndimore do të duhej të mbulonin diferencën. Subvencionet industriale zakonisht konceptohen si të përkohshme, për të ndihmuar prodhuesit të arrijnë një nivel efikasiteti dhe shkalle prodhimi, që më pas të mund të konkurrojnë pa ndihmë.

Por mbajtja e kapaciteteve të tepërta me përdorim të dyfishtë në rast lufte, nuk funksionon kështu. Ajo përbën një angazhim të hapur dhe afatgjatë.

Mund të jetë edhe pa vlerë. Vendet ku do të zhvillohen luftërat dhe kushtet në të cilat do të ndodhin janë të paparashikueshme.

Prodhuesit e armĂ«ve duhet tĂ« pĂ«rshtaten me natyrĂ«n dhe kĂ«rkesat specifike tĂ« çdo konflikti dhe teknologjitĂ« e reja tĂ« kundĂ«rshtarit. ËshtĂ« e vĂ«shtirĂ« tĂ« dihet paraprakisht çfarĂ« do tĂ« nevojitet.

Fakti qĂ« Ukraina Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« shumĂ« e aftĂ« nĂ« prodhimin e dronĂ«ve, ka bĂ«rĂ« tĂ« mundur kompensimin e mungesĂ«s relative tĂ« saj nĂ« anije, tanke dhe sisteme tĂ« mĂ«dha, fusha ku Rusia ka epĂ«rsi dhe qĂ« Ukraina do ta kishte tĂ« pamundur t’i prodhonte nĂ« shkallĂ« tĂ« gjerĂ«.

Kjo nuk do të thotë se fuqia industriale është pa vlerë. Zyrtarët ukrainas kanë zbuluar se burimi më i vlefshëm industrial është forca punëtore e kualifikuar.

Duhen rreth dy vjet për të trajnuar një inxhinier nafte apo gazi për të punuar në industrinë ajrore. SHBA mund të ketë më pak prodhues sesa Kina, por ka ende shumë inxhinierë dhe një sektor privat shumë inovativ.

Por inovacioni në kohë lufte përparon shumë më shpejt se industria në kohë paqeje. JSMC dërgoi 31 tanke Abrams në Ukrainë në vitin 2023.

Rusisë iu deshën vetëm tre muaj për të shkatërruar 20 prej tyre, pas së cilës pjesa tjetër u tërhoq kryesisht nga vijat e frontit.

Zyrtarë amerikanë pranuan më vonë se tanket ishin të pambrojtura ndaj artilerisë ruse dhe dronëve kamikazë. Linjat e prodhimit vazhdojnë të ecin me ritme të ngadalta por SHBA-ja ndoshta nuk ka nevojë për më shumë prej tyre.

 

 

The post Lufta në Ukrainë tregon se Perëndimi mund të shtojë kapacitetin ushtarak pa u riindustrializuar appeared first on Revista Monitor.

↗

“ËshtĂ« vajzĂ«â€!

✇Revista Monitor
By: Mira Leka

Gjithnjë e më shumë prindër në botë parapëlqejnë vajzat ndaj djemve. Dëshira për të lindur djem po zbehet në vendet në zhvillim, ndërsa në botën e pasur po lind një prirje e re për vajzat, shkruan The Economist

 

NjĂ« çift amerikan po organizon njĂ« festĂ« pĂ«r tĂ« zbuluar gjininĂ« e fĂ«mijĂ«s sĂ« tyre qĂ« nuk ka lindur ende. “ËshtĂ« djalĂ«!” Entuziazmi pĂ«rfshin tĂ« ftuarit, e mĂ« pas video bĂ«het virale nĂ« TikTok.

Por nëna e ardhshme nuk arrin ta fshehë zhgënjimin për shumë gjatë. Brenda pak sekondash, ajo përqafon partnerin e saj dhe shpërthen në lot.

Ai përpiqet ta ngushëllojë, duke i thënë se do të kenë një vajzë në të ardhmen, përpara se të largohen nga festa, tepër të mërzitur për të qëndruar me të ftuarit.

Festat e quajtura “gender reveal” mund tĂ« jenĂ« tejet madhĂ«shtore. NĂ« rrjete sociale dominojnĂ« hashtagĂ«t si #boyorgirl dhe #TractorsOrTiaras.

Por kur këto festa përfundojnë me zhgënjim për nënat, që shpresonin për vajzë dhe me keqardhje nga të ftuarit, ato i japin jetë një zhanri të ri në rrjetet sociale: videot zhgënjyese, disa prej të cilave arrijnë miliona shikime.

Me mijĂ«ra postime tregojnĂ« apo pĂ«rshkruajnĂ« ndjesinĂ« e trishtimit pĂ«r faktin qĂ« “nuk do tĂ« bĂ«hemi me vajzĂ«â€.

Në të kaluarën, prindërit në mbarë botën shfaqnin një preferencë të theksuar për djemtë. Në shumë kultura, djemtë trashëgonin emrin dhe pasurinë e familjes.

Madje, djemtë ishin aq shumë të dëshiruar saqë shumë prindër zgjidhnin të abortonin nëse prisnin vajzë, duke sjellë breza me më shumë djem sesa vajza në vende si Kina dhe India.

Por vitet e fundit, kjo përparësi për djemtë është zbehur ndjeshëm në vendet në zhvillim dhe ndërkohë po shfaqen sinjale të njëanshme në favor të vajzave në botën e pasur.

Ndoshta për herë të parë në historinë e njerëzimit, në shumë pjesë të botës djemtë po shihen gjithnjë e më shumë si barrë, ndërsa vajzat, si bekim.

NĂ« mĂ«nyrĂ« natyrore, lindin rreth 105 djem pĂ«r çdo 100 vajza — kjo duket se Ă«shtĂ« njĂ« pĂ«rgjigje ndaj vdekshmĂ«risĂ« mĂ« tĂ« lartĂ« te meshkujt.

Ky raport mund të luhatet për arsye, që shkenca ende nuk i kupton plotësisht. Për shembull, numri i lindjeve të djemve priret të rritet menjëherë pas luftërave.

Por deri nĂ« vitet 1980, kur ekografia u bĂ« e pĂ«rballueshme pĂ«r shumicĂ«n e prindĂ«rve tĂ« ardhshĂ«m, kishte pak mĂ«nyra pĂ«r tĂ« ndikuar mbi gjininĂ«, pĂ«rveçse duke pasur shumĂ« fĂ«mijĂ« dhe duke “pĂ«rkĂ«dhelur mĂ« tepĂ«r djemtĂ«â€.

Dhe meqenëse familjet zakonisht ishin të mëdha, shumica e prindërve kishin edhe vajza edhe djem.

 

Një plagë që po shërohet

Por në dekadat e fundit, ndërsa prindërit në shumë vende të botës filluan të kenë më pak fëmijë, ata nuk mund të dinin më me siguri nëse do të kishin të paktën një djalë.

Ekografia u dha mundĂ«sinĂ« tĂ« zgjedhin. Rezultati? NjĂ« “masakĂ«r” ndaj fetuseve femra. Sipas pĂ«rllogaritjeve tĂ« The Economist, qĂ« nga viti 1980 kanĂ« lindur rreth 50 milionĂ« vajza mĂ« pak sesa do tĂ« kishin lindur natyrshĂ«m.

NĂ« vitin mĂ« tĂ« keq, 2000, u regjistruan rreth 1.7 milionĂ« lindje djemsh mĂ« shumĂ« nga sa duhej. Edhe nĂ« vitin 2015, numri i lindjeve tĂ« tepĂ«rta tĂ« djemve ishte mbi 1 milion — çka tĂ« bĂ«n tĂ« hamendĂ«sosh qĂ« njĂ« numĂ«r i ngjashĂ«m vajzash tĂ« palindura janĂ« abortuar.

Por kĂ«tĂ« vit, The Economist parashikon se ky numĂ«r do tĂ« bjerĂ« nĂ« rreth 200 mijĂ«. Kjo rĂ«nie drastike nĂ« pabarazinĂ« gjinore pĂ«rfaqĂ«son “shpĂ«timin” e rreth 7 milionĂ« vajzave, qĂ« nga viti 2001 e nĂ« vijim.

ParapĂ«lqimi global pĂ«r djemtĂ« Ă«shtĂ« zhdukur pothuajse, dhe me tĂ« edhe vajzat “e humbura” 

 

 

Vendet me pabarazitë më të mëdha midis gjinive në lindje, po i afrohen normës natyrore. Në Korenë e Jugut, në vitin 1990 lindnin rreth 116 djem për çdo 100 vajza.

Pabarazia ishte edhe më e theksuar në familjet me më shumë fëmijë. Te fëmijët e tretë, lindnin mbi 200 djem për çdo 100 vajza; tek të katërtit, raporti i afrohej 250 me 100. Por sot, Koreja e Jugut ka pothuajse barazi midis gjinive.

Po aq i rëndësishëm është fakti, se dëshira për djem është zbehur shpejt edhe në Kinë dhe Indi, ndonëse raporti midis gjinive në lindje mbetet i pabarabartë. Në Kinë, ky raport ka rënë nga një kulm prej 117 në shumicën e viteve 2000, në 111 në vitin 2023. Në Indi, ai ishte 107 në vitin 2023, nga 109 në vitin 2010.

Të dhënat nga sondazhet e konfirmojnë këtë ndryshim. Në shumë vende në zhvillim, kur njerëzit shprehin ndonjë preferencë për gjininë e fëmijëve të tyre, tani duket se duan një përzierje vajzash dhe djemsh. Gratë nga Bangladeshi, që ende nuk kanë pasur fëmijë raportojnë një dëshirë pothuajse të njëjtë për djem dhe vajza.

Ndër ato me një ose dy fëmijë, të pasurit e një djali rrit dëshirën për një vajzë, dhe anasjelltas. Studiuesit kanë vërejtur një prirje të ngjashme për ekuilibër në pjesën më të madhe të Afrikës Sub-Sahariane.

Në një perspektivë afatgjatë, zbehja e preferencës për djem do të ndihmojë që vendet me pabarazitë më të mëdha të kthehen drejt një shpërndarjeje normale midis gjinive.

Kjo do të thotë zbehje të shumë problemeve sociale të lidhura me mungesën e vajzave, nga rritja e kriminalitetit, te trafikimi i nuseve të huaja, ndonëse do të duhen dekada për të zhdukur pasojat e paragjykimeve të së kaluarës.

 

Djemtë, një zhgënjim i vogël?

Në Amerikë, dikur, prindërit që kishin vetëm vajza, kishin më shumë gjasa të vazhdonin të lindnin fëmijë, që të bënin djalë.

Ky ishte pĂ«rfundimi i njĂ« studimi tĂ« publikuar nĂ« vitin 2008 nga Gordon Dahl i Universitetit tĂ« KalifornisĂ« nĂ« San Diego dhe Enrico Moretti i Universitetit tĂ« KalifornisĂ« nĂ« Berkeley. Studimi, i cili analizoi tĂ« dhĂ«na nga Censi amerikan nĂ« periudhĂ«n 1960–2000, arriti nĂ« pĂ«rfundimin se prindĂ«rit amerikanĂ« kishin njĂ« prirje tĂ« qartĂ« pĂ«r djemtĂ«.

Por kjo prirje Ă«shtĂ« pĂ«rmbysur me kalimin e kohĂ«s. NjĂ« studim i vitit 2017, i udhĂ«hequr nga ekonomistja Francine Blau nga Universiteti Cornell, zbuloi se tĂ« pasurit e fĂ«mijĂ«s sĂ« parĂ« vajzĂ« lidhet sot me norma mĂ« tĂ« ulĂ«ta tĂ« lindshmĂ«risĂ« nĂ« SHBA – njĂ« tregues se çiftet e martuara preferojnĂ« vajzat dhe nuk ndihen tĂ« “shtyrĂ«â€ tĂ« provojnĂ« pĂ«r njĂ« djalĂ«.

Tendenca të ngjashme vërehen edhe në vende të tjera të pasura. Në Skandinavi është identifikuar një paragjykim në favor të vajzave. Prindërit që kanë një djalë dhe një vajzë priren të ndalojnë aty, ndërsa ata me dy djem kanë më shumë gjasa të vazhdojnë të lindin fëmijë.

NĂ« FinlandĂ«, prindĂ«rit qĂ« e kanĂ« fĂ«mijĂ«n e parĂ« vajzĂ«, zakonisht zgjedhin tĂ« kenĂ« mĂ« pak fĂ«mijĂ« nĂ« total. Studime tĂ« ngjashme kanĂ« vĂ«nĂ« nĂ« dukje njĂ« prirje tĂ« ngjashme nĂ« RepublikĂ«n Çeke, Lituani, HolandĂ« dhe Portugali.

Edhe trajtimet e fertilitetit tregojnë shenja të preferencës për vajza. Në një klinikë IVF në Midtown Manhattan, New York City IVF, prindërit paguajnë deri në 20,000 dollarë për të zgjedhur gjininë e foshnjës, që do të ngjizet përmes fekondimit in vitro. Familje të pasura vijnë nga vende si Britania, ku kjo praktikë është e ndaluar.

“MĂ« parĂ«, gjithçka rrotullohej rreth djemve”, thotĂ« Alyaa Elassar, drejtuesja e klinikĂ«s. “Por gjithnjĂ« e mĂ« shumĂ«, prindĂ«rit zgjedhin vajza”.

Prindërit adoptues gjithashtu priren të preferojnë vajzat. Sipas një studimi të vitit 2010, prindërit në SHBA ishin të gatshëm të paguanin deri në 16,000 dollarë për të birësuar një vajzë. Në vitin 2009, studiuesja Abbie Goldberg nga Universiteti Clark intervistoi mbi 200 çifte amerikane që prisnin të adoptonin.

Megjithëse shumë thoshin se nuk kishin ndonjë preferencë të fortë, burrat dhe gratë heteroseksuale si edhe çiftet lezbike pranonin, mesatarisht, një prirje për vajzat.

Vetëm burrat homoseksualë shprehën më shumë dëshirë për të pasur djem. Në Korenë e Jugut, vajzat përbëjnë shumicën e birësimeve. Edhe pse interesi për të birësuar vajza nuk ndikon në raportin midis gjinive në lindje, ai jep një tregues të qartë mbi prirjet e prindërve.

Arsyet pas kësaj prirjeje gjithnjë në rritje për vajzat dhe zhvlerësimit relativ të djemve mbeten të paqarta. Ka shumë faktorë që mund të kontribuojnë. Në studimin e Goldberg, ku prindërit ishin ndarë sipas orientimit seksual, grupet e ndryshme kishin arsye të ndryshme për prirjet e tyre.

Meshkujt heteroseksualĂ«, pĂ«r shembull, mendonin se vajzat janĂ« “mĂ« tĂ« lehta pĂ«r t’u rritur”, “mĂ« interesante” dhe “mĂ« komplekse”, si dhe “mĂ« pak sfiduese fizikisht” sesa djemtĂ«. NdĂ«rsa gratĂ« lezbike shprehnin pasiguri pĂ«r aftĂ«sinĂ« e tyre pĂ«r tĂ« edukuar djemtĂ« sipas pritshmĂ«rive sociale.

Në vendet që dikur vuanin nga një paragjykim i theksuar në favor të djemve, ky ndryshim mund të pasqyrojë thjesht dëshirën për të shmangur problemet, që kanë lindur nga raportet e shtrembëruara midis gjinive.

Në Kinë, ku burrat janë aq të shumtë në krahasim me gratë, sa që shumë prej tyre kanë mbetur të pamartuar dhe pa fëmijë, prindërit mund të përpiqen të shmangin një jetë të vetmuar për fëmijët e tyre.

ËshtĂ« gjithashtu e kushtueshme tĂ« rrisĂ«sh njĂ« djalĂ«, pasi nĂ« shumĂ« raste, pĂ«r burrat e klasĂ«s sĂ« mesme qĂ« jetojnĂ« nĂ« qytet ekziston pritshmĂ«ria qĂ« tĂ« zotĂ«rojnĂ« njĂ« apartament pĂ«rpara se tĂ« martohen. PrindĂ«rit e djemve shpesh ankohen pĂ«r kostot e frikshme qĂ« lidhen me blerjen e njĂ« banese pĂ«r ta.

Një tjetër mundësi është se kjo prirje në rritje për vajzat nuk është domosdoshmërisht tregues i një lehtësimi shoqëror, por më tepër pasqyrim i roleve tradicionale gjinore, që vazhdojnë të jenë të rrënjosura.

Supozimi se vajzat janë më të përkushtuara dhe të kujdesshme, ndërsa djemtë priren të largohen nga familja, mbetet i fortë edhe në shoqëritë me barazi më të madhe midis gjinive.

NĂ« DanimarkĂ«, Norvegji dhe Suedi – vende ku gratĂ« pĂ«rfaqĂ«sohen ndjeshĂ«m si nĂ« botĂ«n e biznesit ashtu edhe nĂ« politikĂ« – çiftet gjithsesi e konsiderojnĂ« mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme tĂ« kenĂ« tĂ« paktĂ«n njĂ« vajzĂ« sesa njĂ« djalĂ«.

Disa sociologë e shpjegojnë këtë me faktin se vajzat kanë më shumë gjasa se djemtë të kujdesen për prindërit e moshuar që jetojnë vetëm.

 

 

Vajza mes pyllit të problemeve sociale

Dëshira gjithnjë në rritje për vajza mund të pasqyrojë gjithashtu problemet sociale, që prekin burrat në një pjesë të madhe të botës së pasur.

Burrat vazhdojnĂ« tĂ« dominojnĂ« nĂ« biznes dhe politikĂ« dhe tĂ« fitojnĂ« mĂ« shumĂ« pĂ«r tĂ« njĂ«jtĂ«n punĂ« nĂ« pothuajse çdo vend – por nga ana tjetĂ«r, ata priren tĂ« devijojnĂ« nga normat.

Në shumë vende të pasura, djemtë adoleshentë kanë më shumë gjasa të jenë si autorë ashtu edhe viktima të krimeve të dhunshme. Ata gjithashtu kanë një rrezik më të lartë për vetëvrasje. Në çdo fazë të arsimit, djemtë mbeten pas vajzave dhe përjashtohen nga shkolla me ritme shumë më të larta.

Gjithashtu, kanĂ« mĂ« pak gjasa tĂ« ndjekin universitetin. NĂ« fakt, hendeku midis gjinive nĂ« universitetet amerikane Ă«shtĂ« sot mĂ« i madh se nĂ« vitin 1972, kur u miratuan ligjet qĂ« ndalonin diskriminimin gjinor nĂ« arsim – por tani nuk janĂ« mĂ« vajzat ato qĂ« janĂ« mĂ« tĂ« pakta nĂ« numĂ«r.

PrindĂ«rit ambiciozĂ« mund tĂ« shohin vajzat si mĂ« tĂ« afta pĂ«r tĂ« pasqyruar imazhin e tyre pozitiv, krahasuar me djemtĂ«. NĂ« fund tĂ« fundit, djemtĂ« zhvillojnĂ« mĂ« ngadalĂ« aftĂ«sitĂ« motorike tĂ« imĂ«ta dhe kanĂ« mĂ« shumĂ« vĂ«shtirĂ«si pĂ«r tĂ« qĂ«ndruar tĂ« qetĂ« – mangĂ«si qĂ« vihen nĂ« pah nĂ« njĂ« botĂ« ku edhe fĂ«mijĂ«t nĂ« sistemin parashkollor ndjekin kurse muzike apo pikture.

“Nuk kemi mĂ« gra trofe” (trofy wives), thotĂ« Richard Reeves, president i American Institute for Boys and Men, njĂ« organizatĂ« qĂ« synon tĂ« zgjidhĂ« problemet sociale tĂ« meshkujve. “Tani kemi fĂ«mijĂ« trofe.”

 

 

Ndarja

Kjo ndarje midis gjinive vazhdon edhe në moshë të rritur. Ndërsa vajzat e reja të suksesshme largohen nga shtëpia e prindërve, djemtë e rinj kanë më shumë gjasa të qëndrojnë në shtëpinë e prindërve.

NjĂ« shembull Ă«shtĂ« Japonia, ku njĂ« numĂ«r tepĂ«r i madh i tĂ« rinjve – tĂ« njohur si hikikomori – jetojnĂ« tĂ« izoluar dhe shumica dĂ«rrmuese e tyre janĂ« meshkuj.

Edhe nĂ« AmerikĂ«, djemtĂ« e rinj kanĂ« mĂ« shumĂ« gjasa sesa vajzat tĂ« jetojnĂ« ende me prindĂ«rit. Rreth njĂ« nĂ« pesĂ« meshkuj amerikanĂ« tĂ« moshĂ«s 25–34 vjeç jeton me prindĂ«rit, krahasuar me pak mĂ« shumĂ« se njĂ« nĂ« dhjetĂ« femra nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n grupmoshĂ«.

NjĂ« pĂ«rballje kulturore me mizogjininĂ« mund tĂ« jetĂ« gjithashtu njĂ« ndĂ«r faktorĂ«t e kĂ«saj pabarazie. NĂ« librin “BoyMom: Reimagining Boyhood in the Age of Impossible Masculinity”, autorja Ruth Whippman vĂ«ren se bota Ă«shtĂ« pĂ«rballur kohĂ«t e fundit me njĂ« valĂ« lajmesh mbi sjelljet e kĂ«qija tĂ« burrave.

Lëvizja #MeToo nxori në pah abuzimet e burrave fillimisht në Hollywood, e më pas në industri dhe vende të tjera. Emra si Harvey Weinstein, Jeffrey Epstein dhe Andrew Tate janë bërë të njohur botërisht, pasi janë akuzuar për forma të shumta të dhunës ndaj grave (dhe në rastin e Epstein, edhe ndaj vajzave të mitura).

SĂ« fundmi, rasti i GisĂšle Pelicot, gruaja franceze e cila ishte droguar dhe pĂ«rdhunuar nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« pĂ«rsĂ«ritur nga bashkĂ«shorti dhe 50 burra tĂ« tjerĂ« ka shkaktuar zemĂ«rim tĂ« gjerĂ« publik. Seriali “Adolescence” nĂ« Netflix, qĂ« trajton arrestimin e njĂ« djali britanik 13-vjeçar pĂ«r vrasje, ka nxitur njĂ« debat global mbi sjelljet mizogjene te djemtĂ«.

Sipas Whippman, sot Ă«shtĂ« njĂ« kohĂ« tejet e ndĂ«rlikuar pĂ«r tĂ« rritur djem. Lista e shqetĂ«simeve, shkruan ajo nĂ« “BoyMom”, Ă«shtĂ« e gjatĂ«: “PĂ«rdhunues, atentatorĂ« nĂ« shkolla, beqarĂ«, tĂ« papjekur, ndĂ«rpresin tĂ« tjerĂ«t, pĂ«rçmues, tĂ« droguar, nuk pĂ«rfshihen emocionalisht, nuk ndihmojnĂ« nĂ« shtĂ«pi”.

Një tregues domethënës i shqetësimit të përgjithshëm për djemtë në botën e zhvilluar është interesi në rritje i politikanëve për këtë temë.

Vitin e kaluar, Parlamenti britanik hapi njĂ« hetim mbi prapambetjen e meshkujve nĂ« arsim. Norvegjia shkoi edhe mĂ« tej, duke krijuar nĂ« vitin 2022 njĂ« Komision pĂ«r BarazinĂ« e Burrave. NĂ« raportin pĂ«rfundimtar tĂ« vitit 2024, komisioni pĂ«rfundoi se pĂ«rballja me sfidat e djemve dhe burrave do tĂ« jetĂ« “hapi i radhĂ«s” nĂ« barazinĂ« midis gjinive.

LigjvĂ«nĂ«s nĂ« tĂ« gjithĂ« spektrin politik nĂ« SHBA po ndjekin njĂ« qasje tĂ« ngjashme. Guvernatori i Utah, Spencer Cox (republikan), ka krijuar njĂ« grup pune pĂ«r mirĂ«qenien e meshkujve; guvernatori i Maryland-it, Wes Moore (demokrat), Ă«shtĂ« zotuar pĂ«r “zgjidhje tĂ« synuara pĂ«r tĂ« ngritur burrat dhe djemtĂ«â€; ndĂ«rsa guvernatorja e Michigan-it, Gretchen Whitmer (demokrate) synon tĂ« rrisĂ« pĂ«rfshirjen e djemve tĂ« rinj nĂ« universitetet dhe kurset profesionale nĂ« shtet.

MegjithatĂ«, Ă«shtĂ« e rĂ«ndĂ«sishme qĂ« kjo panoramĂ« e zymtĂ« pĂ«r djemtĂ« nĂ« vendet e pasura tĂ« shihet me realizĂ«m. “Ka pak dĂ«shmi qĂ« tregojnĂ« se dĂ«shira pĂ«r vajza pĂ«rkthehet nĂ« diskriminim ndaj djemve apo vajzave”, – thotĂ« Lisa Eklund nga Universiteti i Lundit nĂ« Suedi.

Me rreth 100,000 aborte selektive të fetuseve femra, që ndodhin ende çdo vit në Kinë, zhdukja e paragjykimeve ndaj vajzave duhet të mbetet përparësi.

Por teknologjia mund të ndryshojë këtë situatë, ashtu siç ndodhi me ekografitë para 50 vjetësh. Me një mënyrë të thjeshtë për të vepruar sipas preferencës për vajza, prindërit në vendet e zhvilluara mund të nisin ta bëjnë këtë në numra më të mëdhenj. Metoda të reja testimi po u mundësojnë prindërve të zbulojnë gjininë e foshnjës, që në fillim të shtatzënisë.

Disa kite që mund të blihen online apo në dyqane, kërkojnë vetëm disa pika gjaku nga nëna dhe japin rezultate që në javën e gjashtë të shtatzënisë. Në atë fazë, miqtë dhe familja mund të mos jenë ende në dijeni për shtatzëninë dhe për pasojë, as për vendimet që mund të merren.

Fertilizimi in-vitro (IVF) dhe trajtime të tjera të fertilitetit po bëhen gjithnjë e më të përballueshme ekonomikisht, më efektive dhe më të përhapura.

Në Amerikë, ku IVF me përzgjedhje gjinore është i ligjshëm, rreth një e katërta e përpjekjeve çojnë sot në lindje të suksesshme, krahasuar me vetëm 14% në vitet 1990. Rreth 90% e çifteve që përdorin teknikën e përzgjedhjes së spermës për të zgjedhur gjininë e fëmijës, thonë se duan barazi mes djemve dhe vajzave.

Megjithatë, në praktikë, 80% e tyre zgjedhin vajza. Nëse kjo pabarazi vijon edhe kur këto metoda të përhapen, raporti midis gjinive në SHBA mund të fillojë të shtrembërohet.

Edhe nëse raporti midis gjinive në lindje mbetet natyral, prirja për vajza mbetet e rëndësishme. Ashtu si abortet selektive në vendet në zhvillim janë pasqyrim i pabarazive dhe paragjykimeve të rrënjosura, edhe prirja e re për vajza në botën e pasur është tregues se si funksionojnë shoqëritë.

Lehtësimi i presioneve sociale, që çojnë prindërit të parapëlqejnë vajzat ndaj djemve, do të ishte një hap i dobishëm, pavarësisht se çfarë thonë statistikat më të fundit për raportin midis gjinive në lindje.

 

 

 

 

 

 

The post “ËshtĂ« vajzĂ«â€! appeared first on Revista Monitor.

↗

Udhëtarët europianë u drejtohen vendeve më pak të njohura mes shqetësimeve për mbiturizmin

✇Revista Monitor
By: Eralda Zito

Udhëtarët europianë po planifikojnë gjithnjë e më shumë të shkojnë në destinacione të pazakonta në vend të destinacioneve tradicionale turistike, ndërkohë që mbeten ende brenda kontinentit, sipas një studimi të ri nga Komisioni Europian i Udhëtimeve (ETC).

77 për qind e europianëve synojnë të bëjnë të paktën një udhëtim midis qershorit dhe nëntorit të këtij viti, sipas raportit të fundit të ETC.

Midis tyre, shumica dërrmuese, 91 për qind, planifikojnë të udhëtojnë brenda kontinentit. Bumi i linjave ajrore me kosto të ulët dhe me distanca të shkurtra, lidhjet dhe rrugët më të mira, si dhe pasiguria e vazhdueshme gjeopolitike jashtë Europës, veçanërisht në Lindjen e Mesme, kanë kontribuar të gjitha në këtë ndryshim.

Mesdheu vazhdon të jetë rajoni më popullor, me 13 për qind të udhëtarëve europianë që zgjedhin Spanjën.

10 për qind planifikojnë të vizitojnë Italinë, 8 për qind zgjedhin Francën dhe 6 për qind shkojnë në Greqi.

Vetëm 8 për qind e turistëve europianë zbuluan se po mendonin të udhëtonin jashtë kontinentit brenda këtyre gjashtë muajve.

Studimi anketoi udhëtarë në të gjithë Mbretërinë e Bashkuar, Gjermaninë, Italinë, Holandën, Poloninë, Zvicrën, Belgjikën, Austrinë, Francën dhe Spanjën.

Përveç shmangies së qendrave turistike të mbushura me njerëz, një numër në rritje i europianëve gjithashtu duan të udhëtojnë në muajt jashtë sezonit turistik, zakonisht në pranverë dhe vjeshtë, siç është shtatori.

Edhe pse muajt e pikut të verës si korriku dhe gushti ende po shohin një kërkesë të fortë, me secilin të zgjedhur nga 25 për qind e udhëtarëve, shtatori renditet pas me 22 për qind.

Kjo kryesisht sepse kjo kohë më pak e ngarkuar e vitit sjell më pak turistë, mot më të butë, më shumë fleksibilitet me oraret e punës dhe çmime më të lira për destinacionet kryesore. Në shumë vende, këta muaj ofrojnë qetësi dhe përvojë kulturore për udhëtarët më të vjetër, ndërsa gjithashtu kanë aktivitete aventureske për të tërhequr turistë më të rinj.

Europianët më të vjetër duan të udhëtojnë më shumë

Europianët e moshës 55 vjeç e lart përbënin kërkesën më të fortë për udhëtime në muajt e ardhshëm, me 82 për qind që planifikojnë udhëtime, të ndjekur nga afër nga 79 për qind e europianëve të moshës 45-54 vjeç. 78 për qind e atyre të moshës 35-44 vjeç kishin ndërmend të udhëtonin gjithashtu midis qershorit dhe nëntorit të këtij viti.

Nga ana tjetër, vetëm 66 për qind e udhëtarëve më të rinj të moshës 18-24 vjeç kishin planifikuar të udhëtonin, kryesisht për shkak të kufizimeve kohore dhe financiare.

Megjithatë, pavarësisht paqëndrueshmërisë ekonomike, 62 për qind e europianëve ende kishin ndërmend të vazhdonin të shpenzonin të njëjtën shumë për udhëtime gjatë këtyre gjashtë muajve, me 22 për qind që ka të ngjarë të shpenzonin edhe më shumë. Shumica e europianëve planifikonin të shpenzonin midis 1,500 dhe 2,000 euro për person për udhëtim në këtë periudhë.

Shpenzimet e akomodimit kanë tendencë të zënë pjesën më të madhe të buxheteve të udhëtimit, me 32 për qind, me ushqimin dhe pijet që përbëjnë 24 për qind, megjithëse kjo ndryshon në bazë të grupmoshës. Ndërsa udhëtarët mbi 45 vjeç kanë më shumë gjasa të shpenzojnë për ushqim cilësor dhe rehati, ata nën 35 vjeç kërkojnë blerje, aktivitete, përmirësime të stilit të jetesës dhe përvoja mirëqenieje gjatë udhëtimit.

Udhëtarët janë më të vetëdijshëm për mbiturizmin

Me disa destinacione të njohura europiane si Santorini, Roma, Venecia dhe Barcelona që tashmë po përballen me mbiturizëm, gjithnjë e më shumë udhëtarë europianë po bëjnë tani një përpjekje të vetëdijshme për të gjetur vende të fshehura.

55 për qind e udhëtarëve po kërkojnë në mënyrë aktive vende të veçanta për udhëtimet e tyre të ardhshme, një rritje nga 48 për qind në pranverën e këtij viti. 11 për qind e udhëtarëve zbuluan gjithashtu se zgjedhja e një vendi më pak të mbushur me njerëz ishte tani përparësia e tyre kryesore.

Udhëtimi me makinë pa gjithashtu një rritje të popullaritetit, me 32 përqind të udhëtarëve që e zgjodhën atë për të aksesuar më mirë destinacione të largëta. Megjithatë, udhëtimi ajror ishte ende mënyra më e popullarizuar e transportit, duke përbërë 53 për qind të udhëtarëve, kryesisht për shkak të vlerës ekonomike dhe shpejtësisë. / Euronews

 

The post Udhëtarët europianë u drejtohen vendeve më pak të njohura mes shqetësimeve për mbiturizmin appeared first on Revista Monitor.

↗

Kursi i Euros prek minimum të ri historik pranë 97.4 lekëve

✇Revista Monitor
By: Eralda Zito

Kursi i këmbimit të Euros po vijon rënien dhe e ka mbyllur javën me një minimum të ri historik. Sipas kursit zyrtar të këmbimit të Bankës së Shqipërisë, monedha europiane u këmbye sot me 97.42 lekë, niveli më i ulët i regjistruar ndonjëherë.

Euro vazhdon të jetë në rënie me bazë vjetore, me një rënie prej afërsisht 3%. Një vit më parë, në njëjtën ditë, Euro këmbehej me 100.39 lekë.

Euro po vijon rënien duke u orientuar drejt kufirit të 97 lekëve, pavarësisht se Banka e Shqipërisë edhe këtë vit po realizon blerje të drejtpërdrejta periodike për të ulur sasinë e valutës në treg. Sipas agjentëve të tregut valutor, tregu karakterizohet nga një ofertë e bollshme e monedhës europiane, në përputhje me tendencën e zakonshme sezonale. Pjesa e dytë e korrikut dhe ajo e parë e gushtit shënojnë edhe pikun e sezonit turistik dhe njëkohësisht të fluksit të prurjeve të valutës në ekonomi.

Të dhënat më të fundit për bilancin e pagesave të vendit i takojnë tremujorit të parë, periudhë kur statistikat e Bankës së Shqipërisë treguan se deficiti i llogarisë korrente ra në vlerën e 212 milionë eurove, 41% më pak krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar.

Tkurrja e deficitit të jashtëm në tremujorin e parë erdhi paralelisht nga rënia e deficitit në mallra dhe zgjerimi i mëtejshëm i suficitit në shërbime.

Kontributin kryesor në llogarinë e shërbimeve e dha përsëri turizmi, që solli të ardhura neto në vlerën e 295 milionë eurove, në rritje me 10.5% krahasuar me tremujorin e parë të vitit të kaluar.

Përveç efektit të zakonshëm sezonal, të lidhur me pushimet verore, flukset hyrëse të valutës në ekonominë shqiptare ngelen të larta edhe nga investimet e huaja, sidomos në pasuri të paluajtshme. Agjentët e tregut të pasurive të paluajtshme shprehen se blerjet nga subjektet nga jashtë vendit vazhdojnë të jenë të larta, veçanërisht në zonat bregdetare. Të dhënat e Bankës së Shqipërisë tregojnë se investimet e huaja në pasuri të paluajtshme po rriten edhe këtë vit. Për tremujorin e parë, ato arritën vlerën e 104 milionë eurove, 24% më shumë krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë.

Nga ana tjetër, edhe politika fiskale shtrënguese e qeverisë, e karakterizuar nga suficite të mëdha buxhetore, ka ndikuar në uljen e ofertës së Lekut dhe në forcimin e monedhës vendase. Të dhënat paraprake treguan se buxheti e mbylli 6-mujorin 2025 me suficit në shumën e 33.5 miliardë lekëve, në rënie sidoqoftë me 35% krahasuar me suficitin e regjistruar në të njëjtën periudhë të një viti më parë.

 

Burimi: Banka e Shqipërisë

Burimi: Banka e Shqipërisë

The post Kursi i Euros prek minimum të ri historik pranë 97.4 lekëve appeared first on Revista Monitor.

↗

Sa shumë po konsumon Europa kafe dhe kush paguan më shumë për filxhan?

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi

A po paguani më shumë sesa duhet për kafenë tuaj?

PĂ«r shumĂ« prej nesh, njĂ« filxhan kafeje, ose disa, Ă«shtĂ« njĂ« rit i pĂ«rditshĂ«m qĂ« na ndihmon tĂ« pĂ«rballojmĂ« ditĂ«n e punĂ«s. NĂ« 2023 – 2024, u konsumuan rreth 10.62 miliardĂ« kilogramĂ« kafe nĂ« botĂ«, sipas Statista.

Disa mjaftohen me njĂ« kafe tĂ« lirĂ« tĂ« pĂ«rgatitur nĂ« zyrĂ«, ndĂ«rsa tĂ« tjerĂ« parapĂ«lqejnĂ« njĂ« “kafe luksoze”, shpesh e pĂ«rgatitur nga baristĂ« me pĂ«rparĂ«se. Por sa na kushton kjo kĂ«naqĂ«si nĂ« EuropĂ«?

Sa kafe blejnë europianët?

Sipas njĂ« sondazhi tĂ« Pressat (janar-mars 2025), britanikĂ«t kryesojnĂ« pĂ«r konsumin e kafesĂ« me 1.96 filxhanĂ« nĂ« ditĂ«, ndjekur nga Belgjika (1.79), Polonia (1.77), Franca (1.76) dhe Rumania (1.68). NdĂ«r vendet mĂ« kursimtare janĂ« Luksemburgu (0.82), Hungaria (0.83), Çekia (0.84) dhe Suedia (0.9).

Megjithëse Franca është ndër konsumatorët më të mëdhenj, ajo ka edhe çmimin më të lartë për një filxhan kafeje takeaway (me vete): mesatarisht 3.42 euro. E preferuara e francezëve? Caffe latte (17%), jo espresso siç besohet zakonisht.

Në vend të dytë renditet Lituania (3.39 euro), ku kapucino dhe kortado janë më të përhapurat. Ndërkohë, çmimi më i ulët është në Danimarkë (1.89 euro), ku preferohet Americano dhe konsumohen mesatarisht 1.32 kafe në ditë.

Vetëm Danimarka ka një çmim nën 2 euro. Vendet më afër janë Sllovakia (2.08 euro) dhe Qipro (2.09 euro).

Indeksi i kapuccino-s

Sipas Numbeo, kappuccino më i shtrenjtë në kryeqytetet europiane blihet në Kopenhagën: mesatarisht 5.81 euro. Islanda (5.33 euro) dhe Zvicra (5.27 euro) ndjekin pas. Në Skandinavi, Mbretërinë e Bashkuar, Belgjikë, Holandë dhe Austri, çmimet kapërcejnë 4 euro.

Në anën tjetër janë vendet e Europës Lindore, Ballkanit dhe Italia. Në Romë, një kapucino kushton 1.53 euro. Më lirët janë Kosova (1.27 euro) dhe Ukraina (1.36 euro). Në Varshavë, cappuccino kushton 3.64 euro, më shtrenjtë se të gjitha vendet fqinje të Polonisë, përveç Gjermanisë.

Në rajonin e Ballkanit, Shqipëria ka një çmim mesatar 1.76 euro për një kapucino, duke e renditur ndër vendet me koston më të ulët në Europë.

A po na mashtrojnë me çmimet?

Një espresso kërkon 7-9 g kafe, që kushton rreth 0.00009 euro për dozë, bazuar në çmimet e kafesë arabika, dukshëm më lirë sesa çmimi final. Por kjo nuk përfshin koston e stafit, gotave prej kartoni, energjisë, qumështit apo shurupit.

Kostoja mesatare e energjisë për bizneset në BE është 155.80 euro/MWh (2024). Irlanda paguan më shumë (254.30 euro), e ndjekur nga Kroacia, Hungaria dhe Luksemburgu (të gjitha mbi 200 euro).

Vendet me energjinë më të lirë janë Norvegjia (79.10 euro), Spanja dhe Italia.

A përputhen çmimet me pagat?

Në Francë, paga mesatare neto është 32,354 euro dhe një kafe përbën 0.0106% të të ardhurave. Në Danimarkë, me pagë 43,913 euro, kjo shifër është vetëm 0.004%. Lituanezët kanë pagën më të ulët (15,909 euro), ndërsa kostoja për kafe është 0.021% e pagës, pra, vlera më e ulët.

Në Luksemburg, me një pagë mesatare 50,410 euro dhe çmim kafeje 3 euro, përqindja është 0.005%, ndër më të leverdishmet.

Sa kappuccino blen një paga?

Sipas Numbeo, në Romë mund të blihen 1,399 kapuccino në muaj me pagën mesatare. Berna në Zvicër ndjek me 1,378, pastaj Luksemburgu me 1,347.

Indeksi ndan Europën në dy pjesë: në Perëndim (përjashto Portugalinë) një pagë të lejon të blesh mbi 750 kapucino në muaj, ndërsa në Lindje ky numër është ndjeshëm më i ulët.

Në rajonin e Ballkanit, Shqipëria renditet në nivel mesatar me 451 filxhanë kapuccino, që mund të blihen me pagën mesatare mujore, më pak se Mali i Zi (585), Kosova (522) dhe Maqedonia e Veriut (401), por dukshëm më mirë se Greqia, ku një pagë mesatare mjafton vetëm për 310 filxhanë. / Euronews, Shqip.al

 

The post Sa shumë po konsumon Europa kafe dhe kush paguan më shumë për filxhan? appeared first on Revista Monitor.

↗

Fillon rënia e ndërtimit, importet e materialeve bien 8.4% për 6-mujorin

✇Revista Monitor
By: Eralda Zito

Importet e materialeve të ndërtimit ishin më rënie në 6-mujorin e parë të vitit 2025, në krahasim me të njëjtën periudhe si në sasi dhe në vlerë, duke sinjalizuar lëvizje më të butë të volumeve të ndërtimit këtë vit.

Të dhënat zyrtarë nga INSTAT tregojnë se gjatë janar-qershor 2025 janë importuar rreth 719 mijë tonë materiale ndërtimi dhe metale, duke shënuar një rënie 8.4 për qind krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë, kur u importuan mbi 786 mijë tonë. Në aspektin e vlerës, importet e këtyre materialeve arritën në afro 58.9 miliardë lekë me ulje vjetore rreth 7për qind.

Importet në vlerë te materialeve të ndërtimit janë në tendencë zbritëse që prej vitit 2022, kur ato kapën vlerën rekord prej mbi 68.2 miliardë lekësh. Në vitin 2023, kjo shumë zbriti në 64.2 miliardë, ndërsa këtë vit ka vijuar rënia (shiko grafikun e mëposhtëm).

Nga të dhënat vërehet se megjithëse sasia në tonë ka qëndruar në nivele të ngjashme me vitin 2021 dhe 2023, vlera monetare e importeve ka pësuar rënie, duke reflektuar një ulje të çmimeve në tregjet ndërkombëtare dhe një  zhvendosje drejt materialeve me kosto më të ulët dhe në tregun e brendshëm.

Kulmi i importeve në sasi është arritur në vitin 2024, me mbi 786 mijë ton, ndërsa në vlerë kulmi mbetet gjashtëmujori i parë i vitit 2022. Ecuria e importeve reflekton rezultat i dinamikat e tregut të ndërtimit në vend, ndryshimeve në kostot e ndërtimit, ritmit të investimeve publike e private si dhe luhatjet në çmimet e lëndëve të para në tregjet globale.

Materialet e ndërtimit janë grupi i katërt më i madh i importeve, pas makinerive, ushqimeve dhe produkteve kimike dhe plastike. Në 6 mujorin e parë 2025 ky grup zuri 13.6% të totalit të importeve nga 14.3 % në të njëjtën periudhë të 2024.

Kjo ecuri reflekton edhe një ngadalësim të dukshëm të aktivitetit të ndërtimit vend, si pasojë e përfundimit të disa projekteve të mëdha publike dhe një ngurrimi të sektorit privat për të nisur investime të reja në kushte të pasigurisë ekonomike dhe rritjes së kostove financiare.

Nga ana tjetër gjithnjë e më shumë ndërtues po presin që tendenca e çmimeve të apartamenteve të jetë në ulje në muajt në vijim. Indeksi i besimit i Bankës së Shqipërisë, për sektorin e ndërtimit  muajin qershor tregoi se po rritet numri i ndërtuesve që besojnë se çmimet do të jenë më rënie. Pritjet për çmimet dhe për punësimin në të ardhmen janë vlerësuar me rënie./ B.Hoxha

Burimi: INSTAT

The post Fillon rënia e ndërtimit, importet e materialeve bien 8.4% për 6-mujorin appeared first on Revista Monitor.

↗

Turizmi, më shumë të huaj në qershor por rritja ngadalësohet dukshëm në raport me 2024

✇Revista Monitor
By: Eralda Zito

Vizitorët e huaj që hynë në territorin shqiptar shënuan një rritje 7 për qind në muajin qershor krahasuar me të njëjtin muaj të një viti më parë.

Shifrat zyrtare të Institutit të Statistikave për Lëvizjen e Shtetasve konfirmojnë një ecuri pozitive të sektorët edhe pse rritja është ngadalësuar dukshëm në raport me rritjen që shënoi një vit më parë.

Qershori i 2024-ës regjistro një rritje 23 për qind krahasuar me 2023-in ndërkohë që edhe si 6 mujor shifrat janë dukshëm më të ulëta.

Kështu të hënat tregojnë se për 6 mujorin e parë të huajt u rritën me 4.8 për qind krahasuar me 6 mujorin e parë të vitit të shkuar. Deri më tani  muaji me rritjen më të mirë për këtë vit ishte janari me 14.4 për qind rritje tek numri i vizitorëve të huaj.

Qershori rezulton në një bilanc si muaji  dytë më i mirë.  Sinjalet për një ngadalësim të turizmit i dhanë turoperatorët të cilët ulën pritshmëritë e tyre për një rritje të ngjashme me atë të vitit të kaluar teksa për verën presin që ajo të regjistrojë më pak turistë se vera e kaluar.

Në 6 muajt 2024 rritja ishte me 34 për qind krahasuar me 6 mujorin 2023. Kjo tregon se Shqipëria vitin e shkuar që ishte në krye të rrjeteve sociale dhe artikujve promovues edhe pse sërish ka shënuar rritje këtë vit ajo është më modeste duke vënë në pikëpyetje masat që duhet të merren për të përmirësuar problemet që cenojnë sektorin dhe për ta mbajtur këtë rritje në afatgjatë.

Shifrat e INSTAT

“GjatĂ« muajit Qershor 2025, rezultojnĂ« tĂ« kenĂ« hyrĂ«, nĂ« territorin e RepublikĂ«s sĂ« ShqipĂ«risĂ«, 2.062.775 shtetas shqiptarĂ« dhe tĂ« huaj. Ky tregues ka pĂ«suar njĂ« rritje me 7,6%, krahasuar me Qershor 2024. 1.918.569 shtetas shqiptarĂ« dhe tĂ« huaj rezultojnĂ« tĂ« kenĂ« dalĂ« nga territori i RepublikĂ«s sĂ« ShqipĂ«risĂ«, duke shĂ«nuar njĂ« rritje me 7,2%, krahasuar me tĂ« njĂ«jtĂ«n periudhĂ« tĂ« njĂ« viti mĂ« parĂ«.

Hyrjet e shtetasve

Në Qershor 2025, numri i shtetasve shqiptarë që kanë hyrë në territorin shqiptar është 733.571, duke pësuar një rritje me 8,5%, krahasuar me Qershor 2024. Numri i shtetasve të huaj që kanë hyrë në territorin shqiptar është 1.329.204. Ky numër është rritur me 7,1%, krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit 2024

Daljet e shtetasve Në muajin Qershor 2025, 710,963 shtetas shqiptarë numërohen të kenë dalë nga territori i Shqipërisë, duke shënuar rritje me 10,7%, krahasuar me Qershor 2024.

Daljet e shtetasve tĂ« huaj nga territori i ShqipĂ«risĂ« gjatĂ« muajit Qershor 2025, janĂ« 1.207.606. Krahasuar me tĂ« njĂ«jtĂ«n periudhĂ« tĂ« njĂ« viti mĂ« parĂ«, ky tregues Ă«shtĂ« rritur me 5,3% NĂ« Qershor 2025, 94% e hyrjeve tĂ« shtetasve tĂ« huaj nĂ« ShqipĂ«ri janĂ« nga rajoni i EuropĂ«s. Europa Jugore zĂ« 70% tĂ« hyrjeve tĂ« shtetasve tĂ« huaj nga kontinenti Europian, ndjekur nga Europa PerĂ«ndimore dhe Evropa QĂ«ndrore / Lindore me nga 11%” thuhet nĂ« njoftimin e INSTAT.

Burimi: INSTAT

Burimi: INSTAT

Burimi: INSTAT

The post Turizmi, më shumë të huaj në qershor por rritja ngadalësohet dukshëm në raport me 2024 appeared first on Revista Monitor.

↗

Turqia ul normat e interesit, ndërsa qetësohen trazirat pas arrestimit të liderit opozitar

✇Revista Monitor
By: Eralda Zito

Banka Qendrore e Turqisë uli normën bazë të interesit për herë të parë që nga muaji mars, duke rifilluar ciklin e lehtësimit monetar që ishte ndërprerë nga tronditjet financiare dhe politike pas arrestimit të një prej figurave kryesore të opozitës.

Norma kryesore e politikĂ«s monetare u ul me 300 pikĂ« bazĂ« – mĂ« shumĂ« sesa pritej nga tregjet – duke zbritur nĂ« 43%. Kjo e çon normĂ«n shumĂ« pranĂ« nivelit prej 42.5% qĂ« ishte para arrestimit mĂ« 19 mars tĂ« kryebashkiakut tĂ« Stambollit, Ekrem Ä°mamoğlu, rivali kryesor politik i presidentit Recep Tayyip Erdoğan.

Sipas analistëve, vendimi i së enjtes është një sinjal se politikëbërësit monetarë në bankën qendrore e konsiderojnë mjaftueshëm të stabilizuar situatën në tregje për të vijuar me lehtësimin e politikës monetare.

Arrestimi i Ä°mamoğlu shkaktoi njĂ« panik financiar qĂ« detyroi bankĂ«n qendrore tĂ« shpenzonte rreth 50 miliardĂ« dollarĂ« nga rezervat pĂ«r tĂ« mbĂ«shtetur monedhĂ«n vendase. MegjithatĂ«, sipas vlerĂ«simeve tĂ« JPMorgan, rezervat neto valutore kanĂ« rikuperuar tashmĂ« rreth gjysmĂ«n e atyre humbjeve.

Pas shpalljes së vendimit për uljen e normës, lira turke qëndroi e qëndrueshme ndaj dollarit dhe euros, ndërsa treguesi kryesor i bursës BIST 100 u rrit deri në 1%.

“QĂ«ndrimi i shtrĂ«nguar monetar, qĂ« do tĂ« vijojĂ« derisa tĂ« arrihet stabiliteti i çmimeve, do tĂ« mbĂ«shtesĂ« procesin e dezinflacionit pĂ«rmes moderimit tĂ« kĂ«rkesĂ«s sĂ« brendshme, forcimit real tĂ« lirĂ«s turke dhe pĂ«rmirĂ«simit tĂ« pritshmĂ«rive pĂ«r inflacionin,” deklaroi Banka Qendrore nĂ« njĂ« njoftim zyrtar.

Banka Qendrore e TurqisĂ« theksoi se çdo vendim i ardhshĂ«m pĂ«r uljen e normĂ«s sĂ« interesit do tĂ« merret “nga mbledhja nĂ« mbledhje, me fokus te perspektiva e inflacionit”.

Nicholas Farr, ekonomist pĂ«r tregjet nĂ« zhvillim pranĂ« Capital Economics nĂ« LondĂ«r, tha se nuk Ă«shtĂ« plotĂ«sisht e qartĂ« pse banka vendosi njĂ« lehtĂ«sim kaq tĂ« madh kĂ«tĂ« herĂ«. Sipas tij, deklarata sugjeron se politikĂ«bĂ«rĂ«sit janĂ« bĂ«rĂ« “mĂ« tĂ« sigurt nĂ« lidhje me presionet dezinflacioniste” dhe “gjithashtu ka gjasa qĂ« janĂ« nxitur nga rĂ«nia e presionit mbi kursin e kĂ«mbimit”.

MegjithatĂ«, rreziqet politike mbeten tĂ« larta dhe e bĂ«jnĂ« ende tĂ« ndjeshme çdo aktiv financiar turk. NdĂ«r to pĂ«rfshihet mundĂ«sia e shkarkimit tĂ« ÖzgĂŒr Özel nga posti i kreut tĂ« PartisĂ« Popullore Republikane (CHP), partisĂ« kryesore tĂ« opozitĂ«s. Gjithashtu, janĂ« nĂ« proces dhjetĂ«ra çështje gjyqĂ«sore kundĂ«r Ekrem Ä°mamoğlu dhe mĂ« shumĂ« se njĂ« duzine kryebashkiakĂ«sh tĂ« tjerĂ« tĂ« CHP-sĂ«, qĂ« mund tĂ« ndezin sĂ«rish tensione politike pas pĂ«rfundimit tĂ« verĂ«s.

NĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n kohĂ«, ekziston presion nĂ« rritje pĂ«r tĂ« ulur normat. Norma reale e interesit – diferenca midis normĂ«s nominale dhe inflacionit – qĂ«ndron mbi 7%, njĂ« nivel qĂ« e vĂ«shtirĂ«son huamarrjen pĂ«r bizneset dhe konsumatorĂ«t. KohĂ«t e fundit, industrialistĂ«t kanĂ« shtuar zĂ«rat e pakĂ«naqĂ«sisĂ« pĂ«r shkak tĂ« kostove tĂ« larta tĂ« financimit.

Inflacioni vjetor në Turqi ra në qershor më shumë se pritshmëritë, duke zbritur në 35%. Edhe pse kjo normë mbetet ndër më të lartat në botë, është një përmirësim i ndjeshëm nga kulmi 75% i arritur në maj të vitit të kaluar, falë politikave të shtrënguara monetare. Objektivi i Bankës Qendrore për fundin e vitit është ulja e inflacionit në 24%./ FT

The post Turqia ul normat e interesit, ndërsa qetësohen trazirat pas arrestimit të liderit opozitar appeared first on Revista Monitor.

↗

Donald Trump dhe Jay Powell debatojnë gjatë vizitës së presidentit amerikan në FED

✇Revista Monitor
By: Eralda Zito

Udhëheqësi amerikan përplaset me drejtuesin e bankës qendrore për kostot e rinovimit të selisë qendrore

 

Donald Trump pati një përplasje me Jay Powell gjatë një vizite në selinë e Rezervës Federale, në një përballje të rrallë publike midis një presidenti amerikan dhe drejtuesit të bankës qendrore.

Presidenti, i cili bëri lëvizjen për të vizituar vendin e ndërtimit të rinovimit të selisë qendrore të Rezervës Federale në Marriner S Eccles në Uashington, u tha gazetarëve se projekti kushtonte 3.1 miliardë dollarë.

“Po e shqyrtojmĂ« dhe duket se Ă«shtĂ« rreth 3.1 miliardĂ« dollarĂ«, Ă«shtĂ« rritur pak ose shumĂ«. Pra, 2.7 tani Ă«shtĂ« 3.1,” tha Trump.

Kryetari i RezervĂ«s Federale, Powell, tundi kokĂ«n dhe e ndĂ«rpreu presidentin, duke thĂ«nĂ« se “nuk ishte nĂ« dijeni” se kostoja ishte rritur nga vlerĂ«simi i bankĂ«s qendrore prej 2.5 miliardĂ« dollarĂ«sh.

“Sapo doli,” tha Trump, duke nxjerrĂ« njĂ« copĂ« letĂ«r nga xhepi i tij.

“Nuk e kam dĂ«gjuar kĂ«tĂ« nga askush nĂ« RezervĂ« Federale,” tha Powell. Kryetari vuri syzet e leximit dhe shqyrtoi copĂ«n e letrĂ«s me shifrat, duke pyetur: “Kjo erdhi nga ne?”

Powell i tha Trump se llogaritjet në gazetë përfshinin ndërtesën Martin, përballë vendit të ndërtimit, për të cilën tha se ishte përfunduar pesë vjet më parë.

Vizita e Trump shënon një intensifikim të sulmeve të tij ndaj kryetarit të bankës qendrore të SHBA-së, me tejkalimet e kostos së rinovimit që kohët e fundit shfaqen si një zëvendësim për kritikat ndaj politikave të normave të interesit të Powell.

Presidenti amerikan e ka akuzuar nĂ« mĂ«nyrĂ« agresive kryetarin e RezervĂ«s Federale se i mban normat e interesit shumĂ« tĂ« larta, duke e etiketuar Powell “kokĂ«fortĂ«â€ dhe “budalla”.

NdĂ«rsa Rezerva Federale tani Ă«shtĂ« nĂ« vutun e shtatĂ« tĂ« rinovimit dhe mori miratimin nga Komisioni KombĂ«tar i Planifikimit tĂ« Kapitalit nĂ« vitin 2021, administrata ka filluar tĂ« akuzojĂ« bankĂ«n qendrore pĂ«r keqmenaxhim “tĂ« rĂ«ndĂ«â€ tĂ« ushtrimit gjatĂ« muajit tĂ« kaluar.

ËshtĂ« shumĂ« e pazakontĂ« qĂ« presidentĂ«t tĂ« vizitojnĂ« RezervĂ«n Federale. Vizita e fundit publike ndodhi kur George W. Bush mori pjesĂ« nĂ« betimin e Ben Bernanke, kryetarit tĂ« RezervĂ«s Federale gjatĂ« krizĂ«s globale financiare tĂ« vitit 2008. Trumpit iu bashkuan drejtori i ZyrĂ«s pĂ«r Menaxhim dhe Buxhet, Russell Vought, senatorĂ«t republikanĂ« Thom Tillis dhe Tim Scott; zĂ«vendĂ«sshefi i stafit tĂ« presidentit, James Blair; kreu i Strehimit Federal Bill Pulte; kĂ«shilltari i pĂ«rgjithshĂ«m i OMB-sĂ«, Mark Paoletta; dhe zyrtari i Komisionit KombĂ«tar tĂ« Planifikimit Publik, Stuart Levenbach. / FT

The post Donald Trump dhe Jay Powell debatojnë gjatë vizitës së presidentit amerikan në FED appeared first on Revista Monitor.

↗

Sektori i pularisë hyn në vitin e tretë të rënies me 2024, qarqet me humbjet më të mëdha

✇Revista Monitor
By: Eralda Zito

Sektori i blegtorisë prej vitesh ishte në krizë, por numri i shpendëve ishte në rritje nga investimet në pulari të mëdha në zonën e qendrës së vendit.

Kjo tendencë ka ndryshuar vitet e fundit. Sipas të dhënave zyrtare të INSTAT numri i pulave në vend në vitin 2024 ishte në rënie për të tretin vit radhazi.

Numri i pulave në Shqipëri pësoi një rënie me rreth 320 mijë krerë gjatë vitit 2024 në krahasim me një vit më parë duke zbritur në 4.56 milionë krerë nga 4.88 milionë që ishin në vitin 2023. Tkurrja vjetore ishte 6.5% në rang vendi.

Të dhëna sipas qarqeve tregojnë se, rënia më e madhe absolute u regjistrua në qarkun e Fierit, ku numri i pulave u ul me 193 mijë krerë duke shënuar një rënie me pothuajse 30% në krahasim me vitin e kaluar. Pas Fierit, Durrësi humbi 98 mijë krerë ose 9.6%, ndërsa Vlora regjistroi një rënie me 80 mijë krerë ose 18.8%. Edhe Berati ka shënuar tkurrje të ndjeshme, me 70 mijë krerë më pak ose 16.2% më pak se në 2023.

Nga ana tjetër, rritja më e lartë u regjistrua në Tiranë, ku numri i pulave u rrit me 133 mijë krerë, duke reflektuar një zgjerim të ndjeshëm me 36.6%. Gjirokastra gjithashtu përjetoi një rritje të fortë me 32.7%, duke kaluar nga 46 mijë në 62 mijë krerë. Rritje më modeste janë vërejtur në Dibër, Lezhë dhe Kukës, me shtesa që variojnë nga 1.1% deri në 4.5%.

Qarku i Elbasanit, ndonëse regjistroi një rënie të lehtë me vetëm 2 mijë krerë, mbetet ndër qarqet me stabilitet të lartë në këtë tregues, ashtu si Korça me një vetëm prej 0.3%.

Burimet nga tregu pohojnë e çmimet e ushqimit për shpendët të tilla si misri, gruri apo sojë janë rritur ndjeshëm në vitet e fundit për shkak të inflacionit dhe çrregullimeve në tregjet ndërkombëtare. Kjo ka bërë që shumë ferma të vogla dhe të mesme të mos përballojnë dot shpenzimet dhe të ulin numrin e krerëve ose të mbyllin aktivitetin, ndërkohë që pularitë ka përfitojnë nga skemat e mbështetjes shtetërore.

Nga tjetër fermat e pulave si shumë sektorë të tjerë të bujqësisë janë dekurajuar nga rritja e importeve të mishit dhe vezëve të pulës nga vendet fqinje, si Greqia apo Maqedonia e Veriut që po i bëjnë produktet vendase më pak konkurruese për konsumatorët dhe tregtarët, duke ulur kërkesën për prodhim vendas.

Gjithashtu migrimi i popullsisë dhe tkurrja e fuqisë blerëse në disa zona rurale po ndikon në rënien e kërkesës, duke e bërë më pak të fisibël mbarështimin në ferma  të mëdha.

Në disa raste të izoluara është raportuar për shpërthime të gripit të shpendëve ose probleme me higjienën dhe kontrollin veterinar, që kanë çuar në therje preventive apo reduktim të prodhimit vitin e kaluar./B.Hoxha

Burimi: INSTAT

Burimi: INSTAT

The post Sektori i pularisë hyn në vitin e tretë të rënies me 2024, qarqet me humbjet më të mëdha appeared first on Revista Monitor.

↗

Nis pastrimi i akseve kombëtare nga materialet e bizneseve anës rrugës

✇Revista Monitor
By: Eralda Zito

Të gjitha bizneset që ushtrojnë aktivitet pranë rrugëve kombëtare kanë afat deri më 31 korrik për të larguar vullnetarisht çdo material të vendosur brenda 20 metrave nga aksi rrugor, distancë e përcaktuar nga ligji si zonë sigurie. Kreu i qeverisë njofton se bizneset kanë afat vetëm një javë.

Ky urdhĂ«r nuk pĂ«rfshin objektet me leje ndĂ«rtimi, por pĂ«rfshin materialet nĂ« oborret e pĂ«rparme, si dhe gardhet qĂ« shkelin projektin rrugor, tĂ« cilat do tĂ« duhet tĂ« tĂ«rhiqen sipas planit qĂ« do t’u dorĂ«zohet nga Autoriteti Rrugor Shqiptar (ARRSH).

Pas afatit të përcaktuar, çdo shkelje do të ndëshkohet me masa të rënda, në përputhje me ligjin në fuqi.

“Bizneset nĂ« anĂ« tĂ« segmenteve rrugore kanĂ« afat deri nĂ« 31 korrik pĂ«r tĂ« larguar vetĂ« çdo lloj materiali qĂ« ndodhet mĂ« pak se 20 m nga aksi i rrugĂ«s, qĂ« Ă«shtĂ« edhe distanca ligjore e sigurisĂ« – pĂ«rjashtuar objektet e ndĂ«rtuara me leje, po jo materialet nĂ« oborret e tyre tĂ« pĂ«rparme, gardhet e tĂ« cilĂ«ve po ashtu do tĂ« duhet tĂ« tĂ«rhiqen nĂ« maksimumin e mundshĂ«m, sipas projektit qĂ« do t’u dorĂ«zohet mĂ« tutje nga ARRSH.

Mbajtja buzë rrugëve e rraqeve si këto në foto apo të tjera, nga materialet ndërtimore tek inertet dhe makinat e vjetra e me radhë, përtej afatit të paralajmëruar do të shoqërohet me masa të rënda ndëshkimore sipas parashikimeve ligjore në fuqi.

Tanimë Shqipëria po troket në derën e Bashkimit Europian dhe kjo fazë kalimtare e ushtrimit të aktivitetit ekonomik në dëm të komunitetit e të mjedisit në tërësi, po edhe të sigurisë së qarkullimit në rrugët kombëtare në veçanti, duhet të konsiderohet e mbyllur.

Nga tĂ« gjithĂ« dhe me mirĂ«kuptimin mĂ« tĂ« madh kombĂ«tar, pĂ«r ShqipĂ«rinĂ« 2030 nĂ« BE”, shkruan kryeministri Rama.

 

ÇfarĂ« parashikon ligji pĂ«r distancat midis ndĂ«rtimeve anĂ«s rrugĂ«s?

Vendimi “PĂ«r disa ndryshime dhe shtesa nĂ« vendimin nr.408, datĂ« 13.5.2015, tĂ« KĂ«shillit tĂ« Ministrave, “pĂ«r miratimin e rregullores sĂ« zhvillimit tĂ« territorit”, tĂ« ndryshuar”, parashikon:

Neni 34, pika 5. Për ndërtimet gjatë rrugëve, çdo dalje konsol do të quhet faqe ndërtimi dhe duhet të respektojë distancat nga trupi i rrugës. Nuk kërkohet të respektojnë distancat e këtij neni elementet arkitektonike të fasadave, të cilat nuk përbëjnë sipërfaqe të shfrytëzueshme dhe nuk dalin nga fasada më shumë se 0.5 metër.

Neni 35

Distancat e lejuara midis ndërtimit dhe kufirit të pronës

Me pĂ«rjashtim tĂ« rastit kur parashikohet ndryshe nĂ« planin e pĂ«rgjithshĂ«m vendor, distanca minimale e lejuar e ndĂ«rtimit nga kufiri i pronĂ«s pĂ«rcaktohet si gjatĂ«sia e vijĂ«s pingule nga faqja e strukturĂ«s sĂ« ndĂ«rtimit me kufirin e pronĂ«s dhe Ă«shtĂ« e barabartĂ« me numrin e kateve mbi tokĂ« tĂ« ndĂ«rtimit plus 1m (d= nr.k +1m)  ku: d – distanca minimale e ndĂ«rtimit nga kufiri i pronĂ«s dhe nr.k – numri i kateve.”.

Neni 36

Distancat e lejuara midis ndërtimit dhe trupit të rrugës

1.Distanca minimale e një ndërtimi nga trupi i rrugës matet nga plani më i afërt i faqes së ndërtimit me kufirin e rrugës.

2.Distancat e lejuara të ndërtimit, në raport me trupin e rrugës, përcaktohen nga autoritetet përkatëse të planifikimit në PPV dhe/ose PDV, duke marrë në konsideratë nevojat e zgjerimit të infrastrukturave rrugore, në përpjestim me zhvillimet e reja.

3.Nëse nuk përcaktohet ndryshe në PDV, distancat minimale të faqeve të strukturave nga kufiri i trupit të rrugës apo kufiri i pronës parcelë me trupin e rrugës, brenda zonave të sistemit urban ekzistues ose ato që urbanizohen, përcaktohen në bazë të gjendjes faktike të trupit të rrugës, por, në çdo rast, jo më pak se përcaktimi ligjor në Regjistrin e Pasurive të Paluajtshme për trupin e rrugës dhe, nëse nuk përcaktohet ndryshe në ligjin nr.8378, datë 22.7.1998, “Kodi Rrugor i Republikës së Shqipërisë”, janë:

a) për gjerësi rruge, me ose pa trotuare, më të vogël se 7 (shtatë) metra, distanca minimale është 2.5 (dy pikë pesë) metra;

b) për gjerësi rruge, përfshirë trotuaret, 7 (shtatë) deri në                                              15 (pesëmbëdhjetë) metra, distanca minimale është 3 (tre) metra;

c)  për gjerësi rruge, përfshirë trotuaret, më të madhe se                                                15 (pesëmbëdhjetë) metra, distanca minimale është 4 (katër) metra.

4.Për zhvillime që mund të prekin rrugët e kategorisë “A”, autostrada, të kategorisë “B”, rrugë interurbane kryesore, dhe të kategorisë “C”, rrugë interurbane dytësore, zbatohen pĂ«rcaktimet e rregullores nĂ« zbatim tĂ« Kodit Rrugor tĂ« RepublikĂ«s sĂ« ShqipĂ«risĂ«.

 

The post Nis pastrimi i akseve kombëtare nga materialet e bizneseve anës rrugës appeared first on Revista Monitor.

↗

Bie sistemi, bizneset ankohen se nuk po dorëzojnë dot bilancet; QKB: Puna vazhdon normalisht

✇Revista Monitor
By: Eralda Zito

E PERDITESUAR Duke filluar nga pasditja e ditës së djeshme, në mbrëmje dhe sot në mëngjes, bizneset raportojnë se nuk po arrijnë dot të dorëzojnë online pasqyrat financiare në Qendrën Kombëtare të Biznesit. Sipas të dhënave të përditësuara, pas orës 11 të paradites, sistemi ka rifilluar funksionin, ndonëse mbetet pak i ngadaltë.

Aplikimi bëhet përmes sistemit E-Albania.

Kjo është një histori që përsëritet shpesh në ditët e fundit të korrikut, teksa subjektet nxitojnë që të dorëzojnë pasqyrat financiare deri në 31 korrik, kur është afati i fundit dhe sistemi mbingarkohet.

Ndërkohë burime zyrtare nga Qendra Kombëtare e Biznesit thanë se nuk ka asnjë problem dhe puna vazhdon normalisht. Ndërsa AKSHi, që menaxhon sistemin e E-Albania tha se po e shikojnë.

Në rast të mosdorëzimit brenda afatit subjekti ngarkohet me një gjobë prej 60 mijë lekësh.

Janë mbi 20 mijë biznese, që kanë detyrim që të dorëzojnë bilancet e vitit 2024.

Përgjithësisht pjesa më e madhe e tyre presin ditët e fundit për të bërë dorëzimin.

Nga një kërkim që ka bërë Monitor në QKB deri ditën e djeshme rezultonte se më pak se një e treta e subjekteve të mëdha kishin ngarkuar tashmë bilancin e vitit 2024.

Më herët, QKB u ka rikujtuar të gjitha subjekteve tregtare rëndësinë e depozitimit në kohë të pasqyrave financiare për vitin 2024.

Sipas njoftimit, dorëzimi brenda afatit ligjor është i detyrueshëm dhe shmang masat administrative.

Afati i fundit është data 31 Korrik 2025.

Aplikimi kryhet vetëm në mënyrë elektronike përmes portalit e-Albania.

Dokumentacioni përfshin (kur mbajtja e tyre është i detyrueshëm):

‱ Pasqyrat financiare vjetore

‱ Raportin e ecurisĂ« sĂ« veprimtarisĂ«

‱ Raportin e auditimit.

The post Bie sistemi, bizneset ankohen se nuk po dorëzojnë dot bilancet; QKB: Puna vazhdon normalisht appeared first on Revista Monitor.

↗

Ashtu siç ndodhi me Tiranën, edhe apartamentet në rrethe pritet të shtrenjtohen, sidomos në bregdet

✇Revista Monitor
By: Eralda Zito

Çmimet e referencĂ«s tĂ« pasurive tĂ« paluajtshme, tĂ« cilat u rishikuan sĂ« fundmi nĂ« rritje pĂ«r rrethet, pĂ«rdoren jo vetĂ«m pĂ«r shitblerjen, por edhe pĂ«r llogaritjen e taksĂ«s sĂ« ndikimit nĂ« infrastrukturĂ«, qĂ« paguhet nga ndĂ«rtuesit.

Rritja e tyre pritet që të sjellë automatikisht shtim të detyrimit të ndërtuesve që rrezikon të përkthehet në shtrenjtim të çmimeve të shitjes së apartamenteve.

Kjo tendencë u konstatua në Tiranë, që i rishikoi referencat rreth dy vite më parë, ku çmimet e referencës në Tiranë u ndanw për 32 zona kadastrale. Të njëjtën nocion qeveria për herë të parë propozoi të zbatohet edhe për rrethet kryesore, duke vendosur çmime të ndryshme me ndarjen e re të zonave kadastarle. Në rrethe deri tani ishte i miratuar vetëm një çmim reference.

Në kryeqytet zbatimi i çmimeve të reja nisi në gusht 2023, ku referencat u rritën nga 5 deri 76% për 32 zonat kadastrale të Tiranës. Menjëherë në gjysmën e dytë të atij viti çmimet u rritën me të paktën 50-100 euro për metër katror, me një shtrenjtim mesatar prej 30%.

https://monitor.al/cmimet-e-apartamenteve-ne-kryeqytet-shtrenjtohen-deri-ne-30-brenda-nje-viti-kryeson-periferia/

Shoqata e Ndërtuesve pohoi në atë kohë se shtrenjtimi u ndikua kryesisht nga shtimi i detyrimeve të ndërtuesve për taksën e ndikimit në infrastrukturë, pas rritjes së çmimeve të referencës.

https://monitor.al/ndertuesit-rritja-e-detyrimit-per-taksen-e-ndikimit-ne-infrastrukture-dhe-pagesat-e-larta-per-punetoret-ndikuan-te-shtrenjtimi-i-cmimeve/

Ekspertët pohojnë se pas referencave të reja në rrethe, shtrenjtimi më i fortë i çmimeve pritet të jetë në zonat bregdetare, ku dhe referenca pësoi kërcimin më të lartë. Në Durrës, referencat për disa zona janë dyfishuar e trefishuar, si në Port, ku po ndërtohet projekti i Marinës së Jahteve, që referenca është 200 mijë lekë/m2, apo në vijim në Vollga, me referencë 124 mijë lekë/m2 e në Lalëz me 140 mijë lekë/m2. Më parë, Durrësi kishte një referencë unike prej 67,500 lekë/m2.

Në Vlorë ka zona ku referencat janë dyfishuar, si në zonën 1 dhe 2 në Himarë, që tashmë kanë referenca përkatësisht 140 dhe 100 mijë lekë/m2, nga 58 mijë lekë që ishte më parë. Në Sarandë, referenca për zonën e parë është rritur me 79%, në 100 mijë lekë/m2.

Zbardhen zonat më të shtrenjta në rrethe, kryeson Durrësi, nga Porti i Jahteve deri në Lalëz

Sa rritet detyrimi për taksën e ndikimit në infrastrukturë

Taksës së ndikimit në infrastrukturë nga ndërtimet e reja i nënshtrohen të gjitha subjektet që kërkojnë të pajisen me leje zhvillimore dhe leje ndërtimi për objekte banimi, administrative, prodhimi, shërbimi e tjera. Taksa paguhet nga ndërtuesit para zbardhjes së lejes së ndërtimit.

Për llogaritjen e taksës së ndikimit në infrastrukturë, baza e taksës është vlera në lekë për metër katror e çmimit të shitjes së ndërtimit qoftë për qëllime banimi apo për shërbime. Ndërsa çmimi i shitjes për metër katror bazohet në vlerën referuese të vlerës së tregut, sipas metodologjisë së miratuar nga qeveria.

Diapazonet e nivelit tĂ« taksĂ«s sĂ« ndikimit nĂ« infrastrukturĂ« janĂ« tĂ« pĂ«rcaktuara nĂ« ligjin Nr.9632, datĂ« 30.10.2006 “PĂ«r sistemin e taksave vendore i ndryshuar”. Konkretisht Pika 2 te Neni 27 pĂ«rcakton se “nĂ« rastin e ndĂ«rtimeve tĂ« destinuara pĂ«r qĂ«llime banimi apo pĂ«r njĂ«si tregtimi dhe shĂ«rbimi, tĂ« cilat kryhen nga shoqĂ«ri ndĂ«rtimi, shkalla e taksĂ«s sĂ« ndikimit nĂ« infrastrukturĂ« Ă«shtĂ« nĂ« masĂ«n 4 (katĂ«r) pĂ«r qind deri 8 (tetĂ«) pĂ«r qind tĂ« çmimit tĂ« shitjes pĂ«r metĂ«r katror”. Detyrimin pĂ«r pĂ«rcaktimin e nivelit tĂ« taksĂ«s nĂ« rrethe brenda diapazonit 4 deri 8% e ka KĂ«shilli Bashkiak.

 

Shembull për qytetin e Durrësit.

Sipas vendimit “PĂ«r sistemin e taksave dhe tarifave vendore nĂ« qytetin e DurrĂ«sit pĂ«r vitin 2023” miratuar nĂ« muajin dhjetor 2022 Ă«shtĂ« miratuar niveli 8% i taksĂ«s pĂ«r “ndĂ«rtime me funksion banimi apĐŸ shĂ«rbimi nga zhvillues me qĂ«llim pĂ«rfitimin, tĂ« cilat nuk destinohen pĂ«r pĂ«rdorim nĂ« sektorin e turizmit, industrisĂ« apo pĂ«r pĂ«rdorim publik.

Çmimi aktual i referencĂ«s pĂ«r qytetin e DurrĂ«sit Ă«shtĂ« 67,500 lekĂ«/m2

Vlera Totale e një ndërtimi rezidencial me sipërfaqe 100 mijë metra katror llogaritet:

100,000 m2 x 67,500 lekë/m2 = 6,750,000,000 lekë. Detyrimi për taksën: 8% x 6,750,000,000 = 540,000,000 lekë

Vlera e ndërtimit rezidencial me çmimin e propozuar prej  200,000 lekë/m2 për zonën kadastrale nr.13 që në terren përkon me zonën e portit të Durrësit në ndërtimin e projektit Durrës Yacht Marina është 100,000 m2 x 200,000 lekë/m2 = 20,000,000,000 lekë. Detyrimi për taksën: 8% x 20,000,000,000 = 1,600,000,000

Rritja e detyrimit 1,600,000,000 – 540,000,000 =  1,060,000,000 apo 196% (Rritja e njĂ«jtĂ« nĂ« pĂ«rqindje me çmimet e referencĂ«s).

Për Tiranën taksa e ndikimit në infrastrukturë është në nivelin 8% dhe llogaritet për metër katror mbi çmimet e referencës të cilat nga gushti 2023 u rritën nga 5 deri 76% për 32 zonat kadastrale të Tiranës. Rritja të tyre pati edhe për 5 komuna të kryeqytetit, si Kashar, Petrela, Preza, Farka dhe Dajti.

Nga konkluzionet e Shoqatës së Ndërtuesve mbështetur në analizat konkrete për lejet e miratuara të ndërtimit, llogaritja e taksës së ndikimit në infrastrukturë me çmimet e reja të referencës shtoi 80% barrën fiskale te ndërtuesit. Shtimi i detyrimit në metër katror sipas ndërtuesve llogaritej 50 deri 100 euro për metër katror sipas zonave kadastrale. Për rrjedhojë kjo solli rritje të çmimeve të shitjes së apartamenteve mesatarisht me 20% në Tiranë sipas Shoqatës së Ndërtuesve, pasi ndryshimit e çmimeve të referencës ndikuan në kostot e ndërtimit.

 

ÇFARË PARASHIKON LIGJI “PËR SISTEMIN E TAKSAVE VENDORE I NDRYSHUAR” PËR NIVELIN E TAKSËS SË NDIKIMIT NË INFRASTRUKTURË

Neni 27

Taksa e ndikimit në infrastrukturë

  1. Baza e taksës është vlera në lekë e investimit të ri që kërkohet të kryhet sipas preventivit, ose vlera në lekë e çmimit të shitjes për metër katror të investimit të ri. Klasifikimi si investim i ri përcaktohet në përputhje me legjislacionin në fuqi për dhënien e lejes së ndërtimit.
  2. Në rastin e ndërtimeve të destinuara për qëllime banimi apo për njësi tregtimi dhe shërbimi, të cilat kryhen nga shoqëri ndërtimi, shkalla e taksës së ndikimit në infrastrukturë është në masën 4 (katër) për qind deri 8 (tetë) për qind të çmimit të shitjes për metër katror.

NĂ« kĂ«tĂ« kategori investimesh pĂ«rfshihen edhe ndĂ«rtimet zĂ«vendĂ«suese pĂ«r qĂ«llime banimi, tĂ« kushtĂ«zuara pĂ«r t’u ndĂ«rtuar si shkak i zbatimit tĂ« njĂ« kontrate koncensionare, e cila prek banesat ekzistuese. Gjithashtu, nĂ« kĂ«tĂ« kategori pĂ«rfshihen edhe ndĂ«rtimet e destinuara pĂ«r qendra tregtare apo tĂ« biznesit.

Baza e taksĂ«s Ă«shtĂ« vlera nĂ« lekĂ« pĂ«r metĂ«r katror e çmimit tĂ« shitjes sĂ« ndĂ«rtimeve pĂ«r qĂ«llime banimi apo tĂ« njĂ«sive tĂ« tregtimit dhe shĂ«rbimit. Çmimi i shitjes pĂ«r metĂ«r katror bazohet nĂ« vlerĂ«n referuese tĂ« vlerĂ«s sĂ« tregut, sipas pĂ«rcaktimeve tĂ« nxjerrĂ« me akt nga KĂ«shilli i Ministrave.

  1. Në rastin e ndërtimeve të ndryshme nga ato të përcaktuara në pikën 2, të këtij neni, niveli i taksës shprehet si përqindje e vlerës së investimit dhe është:
  2. a) Për ndërtime që destinohen për përdorim në sektorin e turizmit, të industrisë, bujqësisë; të ndërtimeve individuale për qëllime të përdorimit vetjak nga individët, të ndërtuara vetë individi apo me sipërmarrës; si dhe të ndërtimeve për qëllime publike, taksa e ndikimit në infrastrukturë është 1 (një) deri në 3 (tre) për qind e vlerës së investimit, ndërsa për Bashkinë e Tiranës është 2 (dy) deri 4 (katër) për qind e saj.
  3. b) Për projekte të infrastrukturës, për ndërtimin e rrugëve kombëtare, të porteve, aeroporteve, tuneleve, digave, ndërtimit të infrastrukturës në energji, përfshirë makineritë dhe pajisjet për këto projekte, taksa e ndikimit në infrastrukturë të ndërtimeve të reja është 0.1 (zero pikë një) për qind e vlerës së investimit, por jo më pak se kostoja e rehabilitimit të infrastrukturës së dëmtuar, kur kjo kosto nuk është përfshirë në preventivin e investimit.
  4. c) Për ndërtesat, të cilat janë në proces legalizimi, taksa e ndikimit në infrastrukturë e ndërtimeve të reja është 0.5 (zero pikë pesë) për qind e vlerës së investimit. Leja e legalizimit lëshohet vetëm pasi të jetë vërtetuar pagesa e taksës nga taksapaguesi.

(Shfuqizuar me Ligj Nr. 98/2020, datë 23.07.2020, botuar në F.Z. nr.145, dt.06.08.2020)

  1. d) Për ndërtesat, që destinohen për qëllime banimi në zonat malore, taksa e ndikimit në infrastrukturë është 0 (zero) deri në 3 (tre) për qind të vlerës së investimit. Këshilli Bashkiak përcakton me vendim zonat malore për efekt të zbatimit të këtij paragrafi.
  2. Këshilli bashkiak miraton kategori dhe nënkategori për klasifikimin e investimeve, të cilat mund të përdoren për vendosjen e nivelit të taksës.
  3. Detyrimi për pagesën e taksës i takon investitorit. E ardhura nga taksa, për çdo rast, mblidhet nga organi që lëshon lejen e ndërtimit dhe arkëtohet, për çdo rast, për llogari të bashkisë, që mbulon territorin ku do të bëhet investimi.
  4. Nëse objekti, për të cilin do të bëhet investimi, shtrihet në territorin e më shumë se një bashkie ose kur objekti ndikon në infrastrukturën e një bashkie tjetër, të ardhurat nga taksa ndahen proporcionalisht ndërmjet tyre, në përputhje me raportet përkatëse të shtrirjes së objektit dhe të ndikimit të investimit në infrastrukturën e secilës bashki.
  5. PĂ«rjashtohen nga pagesa e kĂ«saj takse investimet e kryera pĂ«r ndĂ«rtimin e strukturave akomoduese “Hotel/Resort me pesĂ« yje, status special”, sipas pĂ«rcaktimit nĂ« legjislacionin e fushĂ«s sĂ« turizmit dhe qĂ« janĂ« mbajtĂ«s tĂ« njĂ« marke tregtare tĂ« regjistruar dhe njohur ndĂ«rkombĂ«tarisht “brand name”.
  6. PĂ«rjashtohen nga pagesa e kĂ«saj takse edhe investimet e subjekteve, tĂ« cilat zhvillojnĂ« veprimtari pritĂ«se tĂ« certifikuar si “agroturizĂ«m”, sipas legjislacionit nĂ« fuqi nĂ« fushĂ«n e turizmit.
  7. Përjashtohen nga pagesa e kësaj takse investimet për rindërtimin, riparimin apo restaurimin e ndërtesave të destinuara për qëllime banimi, të dëmtuara si pasojë e fatkeqësive natyrore, sipas përkufizimit të dhënë në legjislacionin në fuqi për mbrojtjen civile. Kushtet, rregullat dhe dokumentet që shoqërojnë kërkesën për përjashtimin nga detyrimi për pagesën e taksës së ndikimit në infrastrukturë, sipas kësaj pike, përcaktohen me vendim të Këshillit të Ministrave.

Nga pagesa e kësaj takse përjashtohen edhe investimet në kuadër të programeve të rindërtimit, sipas dispozitave të ligjit, për përballimin e pasojave të fatkeqësisë natyrore.

(Ndryshuar me Ligj Nr. 142/2015, datë 17.12.2015. Botuar në Fletoren Zyrtare Nr.252, datë 22.01.2016)

(Ndryshuar me Ligj Nr. 106/2017, datë 30.11.2017. Botuar në Fletoren Zyrtare Nr.222, datë 19.12.2017)

(Ndryshuar me Ligj Nr. 41/2018, datë 09.07.2018. Botuar në Fletoren Zyrtare Nr.111, datë 30.07.2018. Ky ligj botohet në Fletoren Zyrtare dhe hyn në fuqi më 1 janar 2019)

Ndryshuar me ligjin nr. 95/2018, datë 03.12.2018, botuar në F.Z. nr.187, dt.27.12.2018

(Shtuar me Aktin Normativ Nr. 3, datë 2.10.2019, botuar në F.Z. nr.137, dt.07.10.2019)

(Hequr me Ligj Nr. 122/2020, botuar në Fletoren Zyrtare Nr. 197, datë 12.11.2020)

(Shtuar me Aktin Normativ Nr. 19, datë 23.04.2020, botuar në F.Z. nr.73, dt.24.04.2020).

The post Ashtu siç ndodhi me Tiranën, edhe apartamentet në rrethe pritet të shtrenjtohen, sidomos në bregdet appeared first on Revista Monitor.

❌