Nga Gazeta Si â Moti i lagĂ«sht ishte protagonist nĂ« âLiqui Moly Grand Prix of Germanyâ por sĂ«rish nuk ja doli ta ndalte Marc Marquez (Ducati Lenovo Team) nga vendosja e âpole positionâ. Ishte njĂ« rivalitet i ngushtĂ« mes Johann Zarco (CASTROL Honda LCR) dhe numrit #93 nĂ« Provat Zyrtare qĂ« pa Marquez tĂ« fitonte me vetĂ«m 0.151s. Cka do tĂ« thotĂ« se Ducati niset pĂ«rpara Honda-s nĂ« rradhĂ«n e parĂ« nĂ« Sachsenring. Aprilia Racing dhe Marco Bezzecchi i ndjekin. Ky ishte âpole positionâ numĂ«r 73 pĂ«r Marc Marquez, ndĂ«rsa Morbidelli niset i pari nĂ« rradhĂ«n e dytĂ« pĂ«rpara Pedro Acosta-s (Red Bull KTM Factory Racing) dhe impresionuesit Alex Marquez qĂ« pĂ«rpiqet tĂ« limitojĂ« dĂ«met nĂ« klasifikimin e pĂ«rgjithshĂ«m. I shtati do tĂ« niset Fabio Quartararo (Monster Energy Yamaha MotoGP) qĂ« nĂ« rradhĂ«n e tretĂ« Ă«shtĂ« bashkĂ« me dominuesin e tĂ« premtes, Fabio Di Giannantonio (Pertamina Enduro VR46 Racing Team) dhe Miller. NdĂ«rsa Binder, i zhgĂ«njyeri Francesco Bagnaia (Ducati Lenovo Team) dhe Viñales kompletuan âtop 12â.
Një studim i ri ka zbuluar se nxehtësia ekstreme ul rendimentet e qumështit, dhe madje edhe ftohja me teknologji të lartë nuk mund ta zgjidhë plotësisht problemin.
Një ditë e vetme me nxehtësi ekstreme mund të ulë prodhimin e qumështit me 10 për qind. Dhe nuk ndalet këtu, pasi efektet e stresit të nxehtësisë te lopët e qumështit mund të zgjasin për më shumë se një javë.
Ky është zbulimi nga një vlerësim gjithëpërfshirës se si rritja e temperaturave globale ndikon në bagëti, botuar këtë javë në Science Advances.
Hulumtuesit u përqendruan në Izrael, i konsideruar si një nga vendet më inovative në botë për prodhimin e qumështit për shkak të prodhimit të lartë të qumështit për lopë dhe përdorimit të teknologjive të përparuara. Edhe atje, përdorimi i përhapur i ventilatorëve dhe sistemeve të spërkatjes me ujë zbuti vetëm gjysmën e humbjeve, dhe më pak në ditët më të nxehta.
âEdhe fermat mĂ« tĂ« teknologjisĂ« sĂ« lartĂ« dhe me burime tĂ« mira po zbatojnĂ« strategji adaptimi qĂ« mund tĂ« jenĂ« tĂ« pamjaftueshme pĂ«r tâu pĂ«rputhur me ndryshimet klimatikeâ, tha bashkautori Eyal Frank nĂ« njĂ« deklaratĂ«
ĂfarĂ« u ndodh lopĂ«ve gjatĂ« nxehtĂ«sisĂ« sĂ« lartĂ«?
Ekipi i kërkimit gjurmoi më shumë se 130,000 lopë gjatë 12 viteve, duke përdorur të dhëna të hollësishme të motit dhe studime të fermave. Pragu për stresin e nxehtësisë u bë shpejt i qartë. Kur temperaturat tejkalojnë 26°C, rendimentet e qumështit fillojnë të bien ndjeshëm.
Ndërsa pothuajse të gjitha fermat në studim kishin investuar në një formë ftohjeje, sistemet rezultuan vetëm pjesërisht efektive. Në një temperaturë të lagësht prej 20°C, ftohja i uli humbjet në gjysmë. Në 24°C, kjo shifër ra në 40 për qind.
Humbjet globale dhe ndikimet e pabarabarta
Duke përdorur të dhënat izraelite si pikë referimi, studiuesit modeluan humbjet e ardhshme në 10 vendet kryesore prodhuese të qumështit në botë.
Pa ftohje, rendimentet mesatare ditore të qumështit mund të bien me 4 për qind deri në mesin e shekullit të 21-të. Por India, Pakistani dhe Brazili pritet të shohin rënie më të mëdha.
Për fermerët dhe prodhuesit me të ardhura të ulëta në klimat e nxehta, kostot e përshtatjes mund të jenë të papërballueshme.
âPĂ«rshtatja Ă«shtĂ« e kushtueshme dhe fermerĂ«t duhet tĂ« balancojnĂ« me kujdes pĂ«rfitimet qĂ« marrin kundrejt kostove. Kjo Ă«shtĂ« arsyeja pse shohim disa investime nĂ« masat e ftohjes, por jo njĂ« izolim tĂ« plotĂ« tĂ« lopĂ«ve nga mjedisi i tyre, gjĂ« qĂ« do tĂ« ishte shumĂ« e kushtueshme pĂ«r tâu zbatuarâ, thotĂ« Ayal Kimhi, profesor i asociuar nĂ« Universitetin e Jerusalemit.
Dhe vetë qumështi nuk është shqetësimi i vetëm. Stresi nga nxehtësia ndikon në mirëqenien dhe sjelljen e kafshëve në disa mënyra, nga modelet e pjellorisë deri te aftësia e tyre për të mbijetuar.
Fermerët janë tashmë në vijën e parë.
Moti ekstrem nuk është më një kërcënim i largët për fermerët. Në të gjithë botën, prodhuesit tashmë po luftojnë përmbytje më të shpeshta, valë të nxehta dhe reshje të paparashikueshme.
NĂ« EuropĂ«, fermerĂ«t ruralĂ« kanĂ« shprehur mbĂ«shtetje pĂ«r politikat e gjelbra, duke pĂ«rmendur ndikimin qĂ« kanĂ« parĂ« nĂ« rendimentet e tĂ« korrave dhe jetĂ«n e tyre tĂ« pĂ«rditshme. Disa e kanĂ« pĂ«rshkruar veten si âtĂ« parĂ«t e prekurâ nga ndryshimet klimatike.
Ărregullimet e lidhura me klimĂ«n kanĂ« vĂ«nĂ« gjithashtu nĂ« rrezik disa nga kulturat e preferuara tĂ« EuropĂ«s, duke pĂ«rfshirĂ« kakaon, kafenĂ« dhe grurin. Edhe bananet, njĂ« element kryesor i kuzhinĂ«s globale, janĂ« nĂ«n presion, pasi pĂ«rmbytjet, nxehtĂ«sia dhe tokat e degraduara tkurrin rajonet e pĂ«rshtatshme pĂ«r kultivim.
Qumështi mund të jetë i radhës.
Edhe pse lopët janë veçanërisht të ndjeshme ndaj nxehtësisë, shumica e vendeve nuk po përgatiten në mënyrë të mjaftueshme për humbjet e bagëtive ose nuk po mbështesin fermerët më në rrezik, sipas autorëve të studimit.
Ata paralajmërojnë se prodhimi i qumështit për të ardhmen do të varet jo vetëm nga sisteme më të mira ftohjeje, por edhe nga reforma më të gjera, nga mirëqenia e përmirësuar e kafshëve deri te mbështetja e politikave që i ndihmon fermerët në rajonet e nxehta dhe me të ardhura të ulëta të përshtaten.
âPolitikĂ«bĂ«rĂ«sit duhet tĂ« shqyrtojnĂ« mĂ« shumĂ« strategji jo vetĂ«m pĂ«r tĂ« ftohur lopĂ«t, por edhe pĂ«r tĂ« zvogĂ«luar faktorĂ«t stresues, si mbyllja dhe ndarja e viçaveâ, thotĂ« autorja kryesore Claire Palandri.
Ish-ambasadori gjerman në Shqipëri, Werner Daum, ka ndërruar jetë në Shqipëri, vendin që e kishte në zemër dhe që e deshi thellësisht. Diplomati gjerman u nda nga jeta në moshën 82-vjeçare, ndërsa ndodhej në vendin tonë prej disa ditësh.
Sipas burimeve, ai u gjet i pajetë në dhomën e tij të hotelit, ndërsa kishte marrë pjesë pak ditë më parë në ceremoninë e inaugurimit të shtatores së dëshmorit të demokracisë, Josif Budo, në Kavajë.
Werner Daum shërbeu si ambasador i Gjermanisë në Tiranë nga viti 1987 deri në 1990, në një periudhë vendimtare për të ardhmen e vendit. Gjatë kësaj kohe, ai tregoi një guxim të jashtëzakonshëm, duke hapur dyert e ambasadës gjermane për shqiptarët që kërkonin arratisjen nga regjimi komunist, një veprim që e bëri në kundërshtim të plotë me udhëzimet zyrtare të qeverisë së tij.
Në një intervistë të mëvonshme, Daum rrëfeu se e kishte marrë këtë vendim me vetëdije të plotë, pasi e kuptonte që një eksod masiv i shqiptarëve do të përshpejtonte rënien e diktaturës.
Nga Sokol Ăunga â Qytetet kanĂ« shumĂ« tĂ« pĂ«rbashkĂ«ta. Themelimi i tyre, zgjerimi apo tkurrja, shkĂ«lqimi apo rĂ«nia, janĂ« pjesĂ« e natyrshme e çdo vendbanimi. Por mĂ«nyra si janĂ« themeluar dhe kush i themeloi, janĂ« pjesĂ« e pĂ«rveçme e historisĂ« sĂ« çdo qyteti. Ky Ă«shtĂ« edhe rasti i Korçës, qytet qĂ« hodhi rrĂ«njĂ« prej punĂ«s sĂ« njĂ« djaloshi nga Panariti
Edhe mbasi e dinte Mirahor Iljaz beu se çka ha njeriu humb, çka vesh griset e çka jep darovisht e për lëmoshë vazhdon, ngriti e ndërtoi pra, me mallin e tij të pastër e me pasurinë e tij të kulluar, në përputhje me rregullat e kursimit të shenjta e me nxitjen e porosisë profetike, një faltore të shenjtë në katundin Peshkopi të Korçës, të cilën e la vakëf për gjithë ata muslimanë që duan të falen në çdo falje.
Ngriti e ndërtoi, gjithashtu, në katundin e sipërshënuar, edhe një imaret të shenjtë e të hijeshëm, me gjithë mjediset e nevojshme, si kuzhinë, depo, furrë, han e të tjera, dhe i destinoi si vakëf për gjithë ata që venë e vijnë, e pajosi këtë imaret me të gjitha mjetet, enët e komoditetet e nevojshme. Ngriti e ndërtoi në katundin e sipërshënuar një shkollë të bukur e të hijshme. Pastaj e destinoi këtë vakëf për gjithë ata djem e vajza myslimanë që vazhdojnë për të mësuar këndimin e Kuranit e për të studiuar dituri të tjera. Të gjitha këto objekte i la vakëf të saktë, të ligjshëm e të qartë.
Këto teksti i vakëfnamesë së Iljaz Mirahor beut, nënshkruar më datën 1 të muajit Ramazan sipas kalendarit hixhri, që me kalendarin e sotshëm gregorian konvertohet në 5 shkurt 1505. Më tej në vakëfname saktësohet mënyra si do të funksionojë vakëfi dhe si do të administrohen të ardhurat e tij. Mirëpo, cili qe Mirahor Iljaz beu?
Themeluesi i vakëfit pati lindur në fshatin Panarit dhe ishte një i krishterë i quajtur Ilia. Në kohën e sulltan Muratit II u bë pjesë e forcave jeniçere. Bënte pjesë në grupin e njerëzve më besnikë të sulltan Mehmetit II dhe ishte nga të parët luftëtarë që kaptuan muret e Konstandinopojës gjatë pushtimit të saj më 1453. Si shpërblim për trimërinë mori titullin mirahor.
Më pas u emërua sanxhakbej i Korçës dhe prej sulltan Bajazitit II mori si pronë mylk disa fshatra të Korçës, një pjesë të të cilave i ktheu në vakëf. Pas vdekjes, varri i tij u vendos pranë tyrbes së xhamisë së Korçës, por sot nuk ndodhet më atje. Veprimtaria bamirëse e Iljaz bej Mirahorit nuk pati ndikim vetëm mbi të, mbi familjen e tij dhe pasardhësit. Institucioni i vakëfit që themeloi Iljazi pati ndikim të gjerë ekonomik dhe demografik në fshatin Peshkëpi, i cili më pas u zgjerua dhe u kthye në qytetin e Korçës së sotshme. Pranë Pazarit të Korçës ende sot shohim xhaminë e përmendur në vakëfname. Siç e thotë edhe vetë teksti: çfarë jep njeriu darovisht e për lëmoshë, vazhdon e mbetet
ShĂ«nim: Sokol Ăunga ështĂ« historian, pĂ«rkthyes dhe arkivist shqiptar
Gjykata e Posaçme la në fuqi masat e arrestit në burg për 7 personat e arrestuar në kuadër një operacioni për goditjen e një grupi të strukturuar kriminal të trafikimit të tonaletave me kokainë, nga vendet e Amerikës Latine drejt vendeve të Bashkimit Europian.
Mes të dyshuarve është edhe ish-drejtuesi i policisë Erjon Dani, që akuzohet se ka nxjerrë të dhëna nga sistemi TIMS duke ua vënë në dispozicion anëtarëve të grupit kriminal.
Sipas SPAK, këta persona janë përgjegjës për trafikimin e rreth 3.8 ton kokainë, ndërsa janë të dyshuar edhe për disa raste të korrupsionit të zyrtarëve të drejtësisë.
Gjatë operacionit SPAK ushtroi 12 kontrolle banesash, automjetesh, dhe personash, ku sekuestroi 5 makina, 39 mijë Euro, 8 telefona celularë, kokainë, armë, dokumente etj.
Hunda luan një rol të fuqishëm në mbrojtjen tonë nga sëmundjet dhe vetëm ngjyra e saj mund të ofrojë njohuri për atë që po ndodh në trupin tonë.
Në Greqinë e Lashtë, hunda mendohej të ishte një nga katër lëngjet trupore përgjegjëse për balancimin e shëndetit dhe personalitetit të njeriut.
Megjithëse askush nuk e pëlqen një hundë që rrjedh ose stërkalat gjatë një teshtitjeje, mukusi në kanalet tona të hundës është padyshim një nga mrekullitë e trupit të njeriut. Na mbron nga faktorë të jashtëm dhe ka një përbërje unike që mund të zbulojë njohuri të thella mbi atë që po ndodh brenda nesh. Tani shkencëtarët shpresojnë të përmirësojnë fuqitë e hundës për të diagnostikuar dhe trajtuar më mirë gjithçka, nga Covid-19 deri te sëmundjet kronike të mushkërive.
Substanca ngjitëse mbron pjesën e brendshme të hundës sonë, duke hidratuar kanalet nazale dhe duke bllokuar çdo bakter, virus, polen, papastërti, pluhur dhe ndotje që përpiqet të hyjë në trupin tonë përmes rrugëve të frymëmarrjes. I ndihmuar nga qindra qime të vogla, hundët janë një barrierë midis botës së jashtme dhe asaj të brendshme.
Trupi i të rriturve prodhon mbi 100 milimetra mukus hunde gjatë një dite, por fëmijët kanë tendencë të jenë shumë më të ngarkuar se të rriturit sepse trupat e tyre po mësojnë të përballen me ekspozimin ndaj të gjitha molekulave të botës për herë të parë, thotë Daniela Ferreira, profesoreshë e infeksioneve të frymëmarrjes.
Me një shikim të thjeshtë, ngjyra dhe konsistenca e hundës sonë mund të na ndihmojë të kuptojmë pak për atë që po ndodh: hunda mund të jetë si një termometër vizual. Një hundë e lëngshme me mukus të qartë sugjeron se trupi ka të ngjarë të nxjerrë diçka që i irriton sinuset e tij, si poleni ose pluhuri. Mukusi i bardhë do të thotë se një virus mund të ketë hyrë në ambientet e tij, pasi e bardha shkaktohet nga qelizat e bardha të gjakut të thirrura për të luftuar ndërhyrësit. Kur mukusi bëhet më i dendur dhe i verdhë-jeshil, është thjesht shumë qeliza të bardha të vdekura të gjakut që grumbullohen pasi janë mbledhur në numër të madh dhe janë nxjerrë jashtë. Nëse hunda juaj është e kuqërremtë ose rozë, mund të jetë pak e përgjakur: ndoshta e keni fryrë hundën shumë dhe e keni irrituar pjesën e brendshme të saj.
Por shikimi i hundës është vetëm hapi i parë.
Mikrobioma e hundës
Ndërsa mikrobioma e zorrëve, ekosistemi i baktereve, viruseve, kërpudhave dhe mikroorganizmave të tjerë që banojnë në trupin tonë është shumë në ndërgjegjen publike, shkencëtarët mendojnë se mikrobioma në hundën tonë është po aq e rëndësishme. Në fakt, shkencëtarët tani besojnë se është e lidhur ngushtë me shëndetin e njeriut dhe funksionimin e duhur të sistemit imunitar.
Secili ka një mikrobiomë unike të hundës. Ajo ndikohet nga seksi, mosha, vendndodhja, dieta dhe madje edhe nëse përdorni cigare elektronike. Përbërja e mikrobiomës është ajo që e ndihmon atë të mbrohet nga ndërhyrësit, dhe disa nga këto ndërveprime janë delikate. Hulumtimet e vitit 2024, për shembull, zbuluan se nëse bakteret Staphylococcus potencialisht të dëmshme mbijetojnë në hundë dhe infektojnë një person, duke shkaktuar ethe, varet nga mënyra se si bakteret e hundës mbajnë hekurin.
Ferreira po punon për të kuptuar saktësisht se si duket një mikrobiomë e shëndetshme e hundës, në mënyrë që të mund të futet në një sprej nazal të përditshëm për të përmirësuar shëndetin e hundës, si marrja e probiotikëve për shëndetin e zorrëve.
Meqenëse mikrobioma e hundës është e lidhur kaq ngushtë me sistemin imunitar, thotë Ferreira, ekspertët po e studiojnë atë edhe për të përmirësuar mënyrën e forcimit të sistemit imunitar dhe madje për ta bërë atë më të ndjeshëm ndaj vaksinave.
Hulumtimet sugjerojnë se mënyra se si një trup reagon ndaj një vaksine ndryshohet nga lloji i mikrobiomës që ka një person. Studimet mbi vaksinën Covid-19, për shembull, sugjerojnë se ajo ndikoi në mikrobiomën e hundës dhe, nga ana tjetër, mikrobioma ndikoi në efikasitetin e vaksinës.
Ndërsa puna e Ferreirës për të përcaktuar formulën e saktë për mikrobiomën perfekte të hundëve mund të zgjasë disa vjet, në Suedi, shkencëtarët kanë pasur një avantazh duke transplantuar sekrecionet e hundëve e njerëzve të shëndetshëm tek ata që janë të sëmurë me hundë të bllokuar kronikisht dhe ethe, simptoma të përditshme të rinosinuzitit.
Studiuesit u kërkuan 22 të rriturve që të fusin një shiringë të mbushur me sekrecione nga miqtë dhe partnerët e shëndetshëm çdo ditë për pesë ditë. Ata zbuluan se simptomat si kolla dhe dhimbja, për shembull, ranë me pothuajse 40% për deri në tre muaj tek të paktën 16 prej pacientëve.
âKy ishte njĂ« lajm i shkĂ«lqyer pĂ«r ne dhe askush nuk raportoi ndonjĂ« efekt anĂ«sor negativâ, thotĂ« Anders Martensson, konsulent nĂ« otorinolaringologji.
Jennifer Mulligan, otorinolaringologe në Universitetin e Floridës, përdor sekrecionet e hundëve për të studiuar njerëzit me rinosinusit kronik dhe polipe nazale, një gjendje që prek rreth 5 deri në 12% të popullsisë globale.
Në vitet e para të karrierës së saj, ajo duhej të nxirrte kirurgjikalisht indet e hundës nga pacientët me rinosinusit, por kjo ishte invazive dhe kufizuese. Tani, hulumtimi i saj ka treguar se hundët mund të jenë një tregues i saktë për të shqyrtuar më nga afër se çfarë po ndodh brenda trupit kur dikush zhvillon rinosinusit.
Nga Gazeta âSIââ QĂ« nga pandemia e Covid-19, muzika Anime japoneze po lulĂ«zon nĂ« Spotify, nĂ« koncerte dhe klubet e natĂ«s , veçanarisht mes tĂ« rinjve, tĂ« cilĂ«t tĂ«rhiqen prej refreneve tĂ« guximshme dhe emocioneve tĂ« mĂ«dha qĂ« ajo ofron.
Rreth 20 mijë fansa entuziastë mbushin O2 Arenën e Londrës në një natë vere. Shkopinjtë me drita pulsuese çajnë ajrin e elektrizuar; në skenë, diva enigmatike e J-pop-it, Ado (që performon në siluetë të errët), nis këngën që të gjithë në publik e njohin: Kura Kura, nga seriali anime Spy x Family.
KĂ«nga Ă«shtĂ« stilistikisht e paparashikueshme, por menjĂ«herĂ« e kapshme. PĂ«rplaset mes njĂ« groove pop tĂ« viteve â60, riffeve xhaz dhe njĂ« opere rock dramatike,  njĂ« shembull bashkĂ«kohor i njĂ« himni muzikor anime, nĂ« njĂ« skenĂ« qĂ« po fiton jetĂ« mĂ« vete.
Animet japoneze, një formë arti që daton që në fillim të shekullit XX, kanë një shtrirje krijuese që përfshin histori e stile të pafundme nga sagat e piratëve te luftërat fantastiko-shkencore; nga magjitë te sportet; nga mitologjia e arteve marciale te romancat e pamundura.
Edhe muzika që i shoqëron është po aq aventureske. Këngët ndryshojnë ndjeshëm në zhanër dhe ritëm (shpesh ndryshojnë brenda të njëjtës këngë), por ndajnë disa cilësi të përbashkëta. E lartësojnë aksionin vizual dhe e ngulisin thellë lidhjen tonë emocionale me të.
NĂ« epokĂ«n dixhitale, temat evokative, ritmike dhe ngjitĂ«se janĂ« thelbĂ«sore pĂ«r ndikimin viral tĂ« serialeve dhe filmave kult tĂ« animuar japonezĂ« si One Piece, Demon Slayer, Jujutsu Kaisen, Dragon Ball Z, Cowboy Bebop, Attack on Titan apo Naruto. TĂ« njohura si âanisongsâ, kĂ«to kĂ«ngĂ« janĂ« sot njĂ« forcĂ« e madhe muzikore, sidomos mes tĂ« rinjve.
Ndërkohë, Spotify raportoi një rritje prej 395% në transmetimet globale të muzikës anime nga viti 2021 në 2024, si dhe 7.2 milionë lista të krijuara nga përdoruesit me përmbajtje anime.
Një zëdhënës i Spotify i tha gjithashtu BBC-së se gati 70% e dëgjuesve të muzikës anime janë nën moshën 29 vjeç.
âMuzika anime Ă«shtĂ« shndĂ«rruar nĂ« njĂ« forcĂ« kulturore globale dhe brezi Gen Z Ă«shtĂ« nĂ« zemĂ«r tĂ« kĂ«saj lĂ«vizjeje,â thotĂ« pĂ«r BBC Sulinna Ong, drejtore globale e redaksisĂ« sĂ« Spotify.
âPo shohim fansa qĂ« lidhen me kĂ«tĂ« muzikĂ« pĂ«rtej ekranit, pasi kĂ«to seriale u ofrojnĂ« dĂ«gjuesve njĂ« dritare drejt stileve muzikore qĂ« ndryshe nuk do tâi kishin zbuluar. NdĂ«rsa mĂ« shumĂ« artistĂ« marrin frymĂ«zim nga ky univers, tingulli vazhdon tĂ« rritet nĂ« mĂ«nyra tĂ« guximshme dhe tĂ« papritura.â
Ky shpĂ«rthim global nuk kufizohet vetĂ«m te publikimet e shekullit XXI; falĂ« aksesit tĂ« lehtĂ« te katalogĂ«t e gjerĂ« tĂ« animeve, himne tĂ« dekadave tĂ« shkuara si tema e parĂ« entuziaste e One Piece, âWe Are!â e kĂ«nduar nga Hiroshi Kitadani po fitojnĂ« adhurues tĂ« rinj.
Refrenet e muzikës anime janë krijuar për të pasur jetë të gjatë; meloditë dhe tekstet (lehtësisht të përkthyeshme online ose të publikuara në versione shumëgjuhëshe) shkaktojnë një shpërthim ndjesish si lidhje me personazhet ose historitë e preferuara; adrenalinë; arratisje; nostalgji.
âKĂ«ngĂ«t hyrĂ«se dhe mbyllĂ«se janĂ« kritike pĂ«r lidhjen emocionale qĂ« fansat krijojnĂ« me animet,â thotĂ« pĂ«r BBC Satoshi Uto, drejtor pĂ«r blerjet muzikore nĂ« Crunchyroll.
Një shembull klasik i një anisong është kënga Gurenge e vitit 2019 nga këngëtarja-lirikëshkruesja japoneze Lisa, që shërben si intro për Demon Slayer: Kimetsu no Yaiba.
Kjo baladë e fuqishme me shpërthime është bërë objekt i qindra interpretimeve, që nga ndikuesit në TikTok (si pianisti britanik Joe Jenkins) deri te ceremonia përmbyllëse e Lojërave Olimpike të Tokios në 2020, ku u përfshi në një simfoni instrumentale.
Lisa tha pĂ«r Billboard Japan se âu pĂ«rpoqa tĂ« vendosesha nĂ« kĂ«pucĂ«t e protagonistĂ«ve, qĂ« vazhdojnĂ« pĂ«rpara pavarĂ«sisht sĂ« kaluarĂ«s sĂ« tyre tragjikeâ.
Arsyet e shpërthimit
Koha e kësaj rritjeje sugjeron se pandemia pati një rol kyç në ndërgjegjësimin masiv për animet dhe muzikën e tyre atmosferike; temat fantastike, intensiteti emocional dhe tingujt e lirë mund të jenë ndjerë si një arratisje e ëmbël nga izolimi.
âJemi pĂ«rballĂ« njĂ« shpĂ«rthimi masiv tĂ« aksesit nĂ« anime pĂ«r fansa tĂ« rinj, falĂ« platformave online, dhe kohĂ«s qĂ« kishin nĂ« dispozicion pĂ«r tâi parĂ«,â shpjegon Jonathan Clements, autor i librave pĂ«rfshirĂ« Anime: A History tĂ« British Film Institute.
KĂ«ngĂ«tarja dhe kompozitorja japoneze Lisa pati njĂ« sukses tĂ« madh me Gurenge, qĂ« Ă«shtĂ« hyrja e serialit anime Demon SlayerÂ
Për fansat e rinj, muzika anime është një derë hyrëse për kulturën pop japoneze dhe më gjerë. Ajo ka ndihmuar të ngjiten në skenën botërore yje të rinj si:
Yoasobi , duoja J-pop me këngën Idol nga anime Oshi no Ko, që u bë kënga e parë anime që kryeson listën Billboard Global.
Creepy Nuts me Bling-Bang-Bang-Born, intro e Mashle: Magic and Muscles, që kombinon rep të shpejtë dhe ritme latine.
Radwimps me himnet melodike për filmat fantastiko-dramatikë të Makoto Shinkai (Your Name, Weathering With You, Suzume).
Ado, që njohu sukses ndërkombëtar falë One Piece Film Red, ku këndon New Genesis në rolin e Uta, një himn elektro-pop shpërthyes.
âKur dĂ«gjova pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« demonstrimin pĂ«r New Genesis, pata ndjesinĂ« sikur u hap bota dhe njĂ« rreze e ngrohtĂ« drite kaloi nĂ«pĂ«r tĂ«,â thotĂ« Ado pĂ«r BBC-nĂ«.
âUta Ă«shtĂ« njĂ« personazh i ndjeshĂ«m nĂ« kuptimin mĂ« tĂ« mirĂ«,â shton ajo, âajo shpreh ndjenja gĂ«zimi e lumturie, por edhe zemĂ«rim, urrejtje dhe trishtim, nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« thjeshtĂ« dhe tĂ« afĂ«rt.â
Muzika anime në arenën live
Muzika anime po pĂ«rkthehet gjithnjĂ« e mĂ« shumĂ« nĂ« botĂ«n reale: nga turnetĂ« ndĂ«rkombĂ«tare tĂ« kompozitorĂ«ve legjendarĂ« si Joe Hisaishi (i njohur pĂ«r filmat e Studio Ghibli), te artistĂ« bashkĂ«kohorĂ« si Ado dhe Yoasobi, apo ngjarje tĂ« komunitetit si ato tĂ« organizuara nga kolektivi britanik âAnime & Chillâ.
âPĂ«r Gen Z, anime ndjehet ndryshe,â thotĂ« Eneni Bambara-Abban, themeluese e Anime & Chill.
âKy brez Ă«shtĂ« rritur me kulturĂ«n globale tĂ« internetit, ku J-pop, K-pop dhe AMV-tĂ« janĂ« pjesĂ« e tĂ« njĂ«jtit ekosistem online.â
âPlatforma si TikTok dhe YouTube i japin kĂ«tyre kĂ«ngĂ«ve njĂ« jetĂ« tĂ« dytĂ«, klipet bĂ«hen virale, njerĂ«zit i remiksojnĂ« dhe, papritur, njĂ« temĂ« nga njĂ« serial i panjohur kthehet nĂ« himn global.â
Ajo nĂ«nvizon se kĂ«to kĂ«ngĂ« lĂ«nĂ« âgjurmĂ« emocionaleâ:
âMuzika anime nuk Ă«shtĂ« thjesht sfond Ă«shtĂ« zemra e veprĂ«s.â
Edhe muzikantë perëndimorë po përqafojnë kulturën anime. Në vitin 2003, Daft Punk e transformuan albumin e tyre Discovery në një film anime: Interstella 5555.
Drama mbi rritjen e moshĂ«s, The Colours Within, paraqiti njĂ« kolonĂ« zanore tĂ« shkĂ«lqyer nga Kensuke Ushio, njĂ« nga kompozitorĂ«t mĂ« tĂ« nderuar tĂ« animeveÂ
Sot, yje të hip-hop-it si Lil Uzi Vert, Megan Thee Stallion apo këngëtarja alternative Billie Eilish i përmendin karakteret anime në këngët e tyre. Reperi londinez Shao Dow madje shkruan këngë personale të frymëzuara nga anime të famshme dhe thotë:
âPĂ«rdor animet si mjet pĂ«r tĂ« eksploruar idetĂ« e jetĂ«s simeâ. Ai pĂ«rmend kapitenin adoleshent tĂ« One Piece, Luffy, si frymĂ«zim: âEdhe kur njerĂ«zit talleshin me tĂ«, ai vazhdonte tĂ« thĂ«rriste se do bĂ«hej mbreti i piratĂ«ve. Edhe pse Ă«shtĂ« vizatim, energjia pozitive mĂ« frymĂ«zoi. Po ndiqte Ă«ndrrĂ«n e tij me kĂ«mbĂ«ngulje.â
Ndoshta kjo është fuqia përfundimtare e këngëve anime. Mund të rritesh me to, por kurrë nuk rritesh prej tyre.
Nga Gazeta Si- PĂ«r herĂ« tĂ« parĂ«, njĂ« skuadĂ«r tĂ«rĂ«sisht shqiptare realizoi zhytjen nĂ« liqenin e brendshĂ«m tĂ« shpellĂ«s âKusia e Nue Gjonitâ, nĂ« fshatin Kurbnesh, duke zbuluar lidhjen midis dy liqeneve dhe duke arritur njĂ« thellĂ«si deri nĂ« 11 metra.
âMoment historik pĂ«r speleologjinĂ« shqiptare! PĂ«r herĂ« tĂ« parĂ«, njĂ« skuadĂ«r tĂ«rĂ«sisht shqiptare realizoi njĂ« zhytje dhe eksplorim nĂ«nujor brenda njĂ« shpelle nĂ« ShqipĂ«riâ, thuhet nĂ« njoftimin e ShoqatĂ«s Speleologjike Shqiptare.
Ekspedita nĂ« shpellĂ«n âKusia e Nue Gjonitâ, shĂ«noi njĂ« arritje tĂ« veçantĂ«: pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ«, u krye njĂ« zhytje profesionale nĂ« liqenin e brendshĂ«m tĂ« shpellĂ«s, duke zbuluar lidhjen midis dy liqeneve dhe njĂ« thellĂ«si deri nĂ« 11 metra, njĂ« fillim pĂ«r eksplorime edhe mĂ« tĂ« thella nĂ« tĂ« ardhmen.
Ekspedita, e udhëhequr nga Roland Doja dhe Alket Camaj, përbëhej nga një ekip speleologësh, zhytësish dhe personash të apasionuar për kërkimin dhe eksplorimin e mjediseve natyrore.
Ata realizuan një studim që nxjerr në pah potencialin e kësaj shpelle, jo vetëm si një vend për speleologji, por edhe si një hapësirë me vlera shkencore për studimin e mjedisit nënujor dhe strukturave gjeologjike.
âKjo ekspeditĂ« nuk Ă«shtĂ« thjesht njĂ« arritje pĂ«r shoqatĂ«n tone, Ă«shtĂ« njĂ« hap gjigant pĂ«r eksplorimin shkencor nĂ« ShqipĂ«ri, njĂ« shembull frymĂ«zues pĂ«r brezat e rinj dhe njĂ« dĂ«shmi e pĂ«rkushtimit ndaj natyrĂ«s dhe shkencĂ«sâ, thuhet nĂ« njoftim.
Nga Gazeta Si- Emigrimi drejt Bashkimit Europian e çoi popullsinë e bllokut në një rekord prej 450.4 milionë njerëzish vitin e kaluar, treguan të dhënat e Eurostat.
BE-ja ka regjistruar më shumë vdekje sesa lindje çdo vit që nga viti 2012, që do të thotë se emigrimi është i vetmi nxitës i rritjes së popullsisë.
âRritja e popullsisĂ« sĂ« vĂ«zhguar mund tâi atribuohet kryesisht rritjes sĂ« lĂ«vizjeve emigratore pas COVID-19,â thuhet nĂ« raportin e Eurostat.
Në vitin 2024, BE-ja shtoi 1.07 milionë banorë të rinj. Vdekjet vitin e kaluar, të regjistruara në 4.82 milionë, vazhduan të tejkalonin shkallën e lindjeve prej 3.56 milionë.
Ky trend i vë në qendër të vëmendjes sfidat demografike të Europës, ndërsa popullsia në plakje e kontinentit dhe normat e ulëta të lindjeve i tendosin sistemet e mirëqenies dhe krijojnë mungesë të fuqisë punëtore.
Franca, Gjermania dhe Italia ruajnë pozicionet e tyre si vendet e BE-së me popullsinë më të madhe, duke përbërë pothuajse gjysmën e të gjithë njerëzve që jetojnë në bllok me 47%.
Ndërsa 19 vende regjistruan një rritje të shifrave të popullsisë vitin e kaluar, tetë panë rënie.
Malta regjistroi shkallën më të lartë të rritjes me 19.0 për 1,000 banorë, e ndjekur nga Irlanda me 16.3 dhe Luksemburgu me 14.7.
Midis vendeve që raportuan një rënie të popullsisë, Letonia regjistroi rënien më të madhe me -9.9, e ndjekur nga Hungaria (-4.7) dhe Polonia dhe Estonia u renditën në vendin e tretë me -3.4.
Popullsia e BE-së ishte 354.5 milionë në vitin 1960.
Nga Gazeta Si- Deputetja demokratike Jorida Tabaku ka kritikuar aksionin e ndërmarrë prej disa ditësh të prishjes së objekteve pa leje në Theth. Në një reagim në rrjete sociale, deputetja thekson se ndërtimet e konsideruara pa leje janë ngritur në sytë e pushtetit vendor e qendror, por tani banorët përballen me goditje selektive e të njëanshme.
Sipas saj, situata e krijuar Ă«shtĂ« pasojĂ« direkte e âPaketĂ«s sĂ« Maleveâ, qĂ« ajo e cilĂ«son si Kali i TrojĂ«s i qeverisĂ« pĂ«r veriun e ShqipĂ«risĂ«.
âPas kriminalizimit tĂ« ndĂ«rtimit tashmĂ« e ka radhĂ«n kriminalizimi i turizmit. Ajo qĂ« po ndodh nĂ« Theth me bizneset e turizmit nuk ka as emĂ«r dhe as arsye e justifikim tjetĂ«r pĂ«rveçse se Paketa e Maleveâ, thotĂ« Tabaku e cila shton se Paketa e Maleve erdhi me njĂ« propagandĂ« dhe bujĂ« tĂ« jashtĂ«zakonshme. âNĂ« mes tĂ« sezonit turistik, pa qenĂ« nevoja tâi shkatĂ«rronte sezonin atyre banorĂ«ve por edhe veriut tĂ« vendit, qeveria Ă«shtĂ« duke ndĂ«rmarrĂ« aksion pĂ«r tĂ« prishur ndĂ«rtime qĂ« janĂ« kohĂ« qĂ« janĂ« atje, qĂ« janĂ« ndĂ«rtuar nĂ«n hundĂ«n e pushtetit, lokal, tĂ« mazhorancĂ«s socialiste, tĂ« IKMT dhe u kujtuan tashmĂ« nĂ« mes tĂ« sezonit qĂ« duhen prishurâ.
Nga Gazeta âSiâ- Barbie mĂ« e fundit shkĂ«lqen e veshur me njĂ« bluzĂ« tĂ« shkurtĂ«r blu me pika, minifund me rrudha, taka tĂ« trasha dhe⊠njĂ« pompĂ« insuline. Ajo Ă«shtĂ« kukulla e parĂ« e markĂ«s me diabet tĂ« tipit 1.
Prodhuesi i kukullave Mattel punoi me Breakthrough T1D, i njohur më parë si Fondacioni i Kërkimit të Diabetit Juvenil, për të dizajnuar kukullën, e cila synon të përfaqësojë afërsisht 304.000 fëmijë dhe adoleshentë që jetojnë me diabet të tipit 1 në Shtetet e Bashkuara.
Diabeti i tipit 1 është një sëmundje autoimune, që do të thotë se trupi gabimisht sulmon organet dhe indet e veta. Në këtë rast, antitrupat mashtrues sulmojnë qelizat në pankreas që prodhojnë insulinë, një hormon thelbësor që ndihmon trupin të shndërrojë ushqimin në energji. Si rezultat, trupi nuk prodhon mjaftueshëm insulinë të vetën, kështu që njerëzit duhet të marrin insulinë me injeksion ose me anë të një pompe për të mbijetuar.
Diabeti i tipit 1 diagnostikohet zakonisht në fëmijëri, por mund të diagnostikohet tek kushdo në çdo moshë. Ai ndryshon nga diabeti i tipit 2, në të cilin njerëzit janë ende në gjendje të prodhojnë insulinë, por qelizat e tyre ndalojnë së reaguari ndaj saj.
PĂ«rveç pompĂ«s sĂ« insulinĂ«s qĂ« ngjitet nĂ« belin e Barbie-t tĂ« ri, bukuroshja me flokĂ« tĂ« errĂ«t ka njĂ« monitor tĂ« vazhdueshĂ«m tĂ« glukozĂ«s nĂ« krahun e saj â njĂ« buton qĂ« mbahet nga njĂ« shirit ngjitĂ«s rozĂ« nĂ« formĂ« zemre. Telefoni i saj celular shfaq njĂ« aplikacion qĂ« tregon matjet e glukozĂ«s. Ajo ka gjithashtu njĂ« çantĂ« blu tĂ« çelĂ«t pĂ«r tĂ« mbajtur furnizimet dhe ushqimet e saj pĂ«r ta ndihmuar tĂ« menaxhojĂ« sheqerin nĂ« gjak gjatĂ« gjithĂ« ditĂ«s. Sigurisht, i shkon edhe kĂ«pucĂ«ve.
Pikat nĂ« veshjen e Barbie-t janĂ« njĂ« aludim ndaj ngjyrave dhe simboleve pĂ«r ndĂ«rgjegjĂ«simin pĂ«r diabetin.Â
Emily Mazreku, drejtoreshë e marketingut dhe komunikimit në Breakthrough T1D, jeton me diabet të tipit 1 dhe ka punuar me Mattel për të dizajnuar kukullën.
Mazreku kaloi pothuajse dy vjet duke mbajtur grupe fokusi pĂ«r tĂ« marrĂ« reagime rreth karakteristikave tĂ« kukullĂ«s dhe pĂ«r tâu siguruar qĂ« ajo pĂ«rfaqĂ«sonte tĂ« gjithĂ« komunitetin e pacientĂ«ve me diabet tip 1.
âMattel na kontaktoi dhe donin qĂ« kjo tĂ« ishte pjesĂ« e linjĂ«s sĂ« tyre Fashionistaâ, tha Mazreku. âDhe ne e shfrytĂ«zuam menjĂ«herĂ« kĂ«tĂ« mundĂ«si.â
Linja ka kukulla me më shumë se 175 pamje të ndryshme, duke përfshirë një larmi tonesh lëkure, ngjyrash sysh dhe flokësh. Përfshin një Barbie me aparate dëgjimi pas veshit, një kukull të verbër që përdor një bastun dhe një tjetër me një këmbë proteze. Ekziston gjithashtu një kukull me vitiligo, një gjendje në të cilën lëkura humbet pigmentin e saj dhe bëhet me njolla.
âE dimĂ« qĂ« rritja e numrit tĂ« njerĂ«zve qĂ« mund ta shohin veten nĂ« Barbie vazhdon tĂ« ketĂ« jehonĂ«â, tha Devin Duff, njĂ« zĂ«dhĂ«nĂ«s i Mattel, nĂ« njĂ« email drejtuar CNN.
Kompania tha se kukulla Barbie e verbër dhe një kukull me sindromën Doën ishin ndër kukullat më të njohura të Fashionista në nivel global në vitin 2024.
Ky mendim është pjesë e vlerës së të pasurit fëmijë që luajnë me kukulla që kanë aftësi të kufizuara, tha Dr. Sian Jones, bashkëthemeluese e Laboratorit të Diversitetit të Kutive të Lodrave në Universitetin Queen Margaret në Edinburg, Skoci.
Jones dhe kolegia e saj, Dr. Clare Uytman, studiojnë se si të luash me kukulla dhe lodra me një sërë sfidash fizike mund të zvogëlojë pabarazinë sistemike për personat me aftësi të kufizuara.
Jones thotë se kur fëmijët luajnë me kukulla që kanë vështirësi në lëvizje, për shembull, kjo i ndihmon ata të identifikojnë dhe të kuptojnë vështirësitë e personave me aftësi të kufizuara që takojnë në jetën reale.
âBarbie nĂ« karrocĂ« me rrota nuk mund ta pĂ«rdorĂ« shtĂ«pinĂ« e kukullave nĂ« klasĂ«n e kopshtit, kĂ«shtu qĂ« atyre u duhet tĂ« ndĂ«rtojnĂ« njĂ« rampĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« ajo tĂ« jetĂ« nĂ« gjendje tĂ« hyjĂ« nĂ« derĂ«n e shtĂ«pisĂ« sĂ« kukullave, pĂ«r shembullâ, tha Jones, e cila jeton me paralizĂ« cerebrale.
Mazreku thotĂ« se puna pĂ«r tĂ« dizajnuar kukullĂ«n ia vlejti plotĂ«sisht. KohĂ«t e fundit ajo arriti tĂ« sillte njĂ« nĂ« shtĂ«pi pĂ«r tâia dhĂ«nĂ« vajzĂ«s sĂ« saj 3-vjeçare.
«Ia solla Barbien nĂ« shtĂ«pi dhe i dhashĂ« mundĂ«sinĂ« tĂ« bashkĂ«vepronte me tĂ« dhe tĂ« shihte gjĂ«rat e saj», tha Mazreku. «Dhe ajo mĂ« pa dhe tha: âAjo duket si mamiâ. Dhe kjo ishte shumĂ« e veçantĂ« pĂ«r mua.»
Vajza e saj nuk ka diabet të tipit 1, tha ajo.
âPor ajo mĂ« sheh çdo ditĂ«, duke jetuar me tĂ«, duke pĂ«rfaqĂ«suar, duke kuptuar dhe duke i treguar botĂ«s dhe duke i veshur pajisjet e mia me vetĂ«besim, dhe pĂ«r tĂ« ishte vĂ«rtet e veçantĂ« tĂ« shihte Barbien duke e bĂ«rĂ« kĂ«tĂ«.â
Nga Gazeta Si- MenjĂ«herĂ« pas ngritjes nga aeroporti i Ahmedabad, motorĂ«t e Boeing 787 tĂ« Air India, i rrĂ«zuar mĂ« 12 qershor, janĂ« fikur, nuk janĂ« ndalur pĂ«r shkak tĂ« ndonjĂ« defekti. Dhe kur kjo ndodhi, njĂ«ri nga pilotĂ«t i tha tjetrit: âPse i ndale?â. Duke marrĂ« pĂ«rgjigjen: âNuk e bĂ«ra unĂ«â. Detaji gjendet nĂ« faqen 14 tĂ« raportit paraprak tĂ« hetimit qĂ« autoritetet indiane e publikuan nĂ« mbrĂ«mjen e vonĂ« tĂ« 11 korrikut. NjĂ« dokument qĂ« ngre shumĂ« pikĂ«pyetje, por qĂ« pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« pĂ«rqendron shkakun kryesor nĂ« atĂ« qĂ« ka ndodhur nĂ« kabinĂ«n e pilotĂ«ve.
Paralajmërimet
Siç raporton Corriere, dy burime perĂ«ndimore qĂ« kanĂ« dijeni pĂ«r hetimet shpjegojnĂ« se fikja Ă«shtĂ« kryer nga âdikush brenda kabinĂ«sâ. Sipas hetuesve vendas, sapo avioni u shkĂ«put nga pista, regjistruesi i tĂ« dhĂ«nave tĂ« fluturimit, njĂ« nga dy kutitĂ« e zeza, regjistroi se dy ndĂ«rprerĂ«sit qĂ« kontrollojnĂ« rrjedhĂ«n e karburantit drejt motorĂ«ve u zhvendosĂ«n nga âRunâ nĂ« âCutoffâ âme njĂ« interval prej njĂ« sekondeâ, duke ndalur kĂ«shtu rrjedhĂ«n e vajgurit dhe duke fikur motorĂ«t.
Alarmi
Në atë moment një nga dy pilotët bëri atë pyetje, edhe pse raporti nuk specifikon se cila nga frazat u tha nga komandanti dhe cila nga zëvendëskomandanti, as se cili prej tyre dha sinjalin e emergjencës «Mayday, Mayday, Mayday».
Fluturimi AI171 i Air India u rrëzua në periferi të Ahmedabad rreth tridhjetë sekonda pas ngritjes. Avioni, i destinuar për Londër Gatwick, kishte në bord 242 persona dhe pati menjëherë probleme me fuqinë e motorëve. Nga përplasja humbën jetën 270 veta: 241 nga pasagjerët (vetëm një mbijetoi) dhe anëtarët e ekuipazhit, si dhe 29 të tjerë që ndodheshin në mensën universitare ku avioni u përplas.
6 milionë infeksione të reja HIV dhe 4 milionë vdekje të lidhura me SIDA-n mund të ndodhin midis viteve 2025 dhe 2029 nëse shërbimet e trajtimit dhe parandalimit të HIV të mbështetura nga SHBA-të bien, sipas UNAIDS.
âKy nuk Ă«shtĂ« vetĂ«m njĂ« boshllĂ«k financimi. ĂshtĂ« njĂ« bombĂ« me sahatâ, tha Drejtoresha Ekzekutive e UNAIDS, Winnie Byanyima, nĂ« pĂ«rditĂ«simin global tĂ« AIDS-it pĂ«r vitin 2025.
âKemi parĂ« shĂ«rbime tĂ« zhduken brenda natĂ«s. PunonjĂ«sit e shĂ«ndetĂ«sisĂ« janĂ« dĂ«rguar nĂ« shtĂ«pi. Dhe njerĂ«zit, veçanĂ«risht fĂ«mijĂ«t dhe popullatat kryesore, po lihen mĂ«njanĂ«.â
âPopullatat kryesoreâ i referohen njerĂ«zve mĂ« tĂ« prekshĂ«m ndaj infeksionit HIV, duke pĂ«rfshirĂ« punonjĂ«sit e seksit, burrat qĂ« kryejnĂ« marrĂ«dhĂ«nie seksuale me burra, njerĂ«zit qĂ« injektojnĂ« drogĂ« dhe gratĂ« e reja.
Disa nga efektet e menjëhershme të tërheqjes së fondeve nga SHBA-të që kur Donald Trump mori presidencën në janar përfshijnë mbylljen e institucioneve shëndetësore, humbjet e vendeve të punës të punonjësve të shëndetësisë dhe ndërprerjen e shërbimeve të trajtimit, testimit dhe parandalimit.
Pavarësisht rënies në nivel global të infeksioneve dhe vdekjeve nga AIDS në vitin 2024, në nivelet më të ulëta në mbi 30 vjet, progresi ka qenë i pabarabartë: një rënie me 56% e rasteve në Afrikën Sub-Sahariane, por një rritje me 94% në Lindjen e Mesme dhe Afrikën e Veriut.
Megjithatë, shpresat për një fitore të afërt kanë rënë. Në janar 2025, Donald Trump pezulloi thuajse menjëherë fondet e programit Pepfar, plani emergjent i SHBA për ndihmën kundër AIDS, duke lënë bosh një nga burimet kryesore të financimit për parandalimin e HIV në vendet e varfra.
Vetëm në Nigeri, numri i personave që marrin ilaçe parandaluese kundër HIV ra nga 43 mijë në nëntor 2024 në më pak se 6 mijë në prill 2025.
Vetë UNAIDS parashikon se, nëse fondet e Pepfar nuk zëvendësohen, deri në vitin 2029 mund të ketë 4 milionë vdekje dhe 6 milionë infeksione të reja nga HIV në shkallë globale.
Fermerët në Italinë verilindore po përballen me një problem të pazakontë: flamingot. Këta zogj të mëdhenj me ngjyrë rozë, të cilët janë vendosur kohët e fundit në fushat e përmbytura të orizit në provincën Ferrara, zonë e njohur për prodhimin e orizit për rizoto, po dëmtojnë ndjeshëm të mbjellat.
Ndryshe nga shpendët e tjerë që kërkojnë farat e orizit, flamingot nuk ushqehen me bimën, por trazojnë baltën me këmbët e tyre për të kapur molusqe, insekte dhe alga. Si pasojë, farat e orizit shkatërrohen dhe kulturat pësojnë dëme të mëdha.
Fermerët vendas kanë nisur të patrullojnë ditën dhe natën për të trembur zogjtë, duke përdorur boritë e kamionëve, kazanë metalikë dhe madje edhe topa gazi që shpërthejnë me zhurmë. Megjithatë, përpjekjet kanë rezultuar të pafrytshme, pasi flamingot thjesht fluturojnë në një arë tjetër aty pranë.
âKam humbur deri nĂ« 90% tĂ« prodhimit nĂ« disa zona. ĂshtĂ« si tĂ« tĂ« marrin njĂ« fĂ«mijĂ« tĂ« sapolindur. Ke investuar aq shumĂ« punĂ« dhe kujdes, dhe nĂ« fund mbetesh pa gjĂ«â u shpreh Enrico Fabbri, njĂ« fermer 63-vjeçar nĂ« Jolanda di Savoia.
Sipas ekspertëve, flamingot kanë migruar drejt këtyre zonave pas thatësirave në Spanjën jugore dhe janë vendosur në lagunat e Comacchio-s që nga viti 2000. Deri më tani, nuk dihet pse ata po kërkojnë ushqim më në brendësi të tokës, por përmbytja e fushave për mbjelljen e orizit duket se i tërheq.
Massimo Piva, zëvendëspresident i konfederatës lokale të fermerëve, thekson se situata është e bukur për natyralistët, por dramatike për fermerët.
âAta janĂ« zogj tĂ« bukur, por dĂ«mi qĂ« shkaktojnĂ« Ă«shtĂ« shumĂ« i madh. Duhet tĂ« kufizohet prania e tyreâ, tha ai.
Ornitologu Roberto Tinarelli ka sugjeruar disa masa parandaluese, si rrethimi i fushave me pemë apo shkurre dhe, sidomos, ulja e nivelit të ujit në arat e sapombjella në 5-10 centimetra. Sipas tij, kjo do të ishte e mjaftueshme për rritjen e orizit, por jo tërheqëse për flamingot që kërkojnë ujë të thellë për të ushqyer.
Për momentin, fermerët janë të shqetësuar për sezonin e këtij viti, me dëme që po rriten dita-ditës. Ndërkohë, autoritetet dhe ekspertët kërkojnë zgjidhje që të ruajnë edhe biodiversitetin, por edhe prodhimin bujqësor të një prej kulturave më të rëndësishme të Italisë.
Nga Gazeta Si- Edhe pse kryeministri Edi Rama kërkoi shkrirjen e AKU-së, duke thënë se ende nuk e kupton pse vazhdon të egzistojë, kur më shumë bën dëm sesa mirë, Ministrja e Bujqësisë Anila Denaj, e ka kursyer, duke vendosur vetëm forcimin e kontrollit dhe transparencës në aktivitetin e tij.
Ministrja ka urdhëruar pezullimin e të gjitha inspektimeve pa planifikim paraprak dhe të pa miratuara, si dhe ngritjen e një komisioni të posaçëm vlerësimi me 5 anëtarë, 3 prej të cilëve nga Universiteti Bujqësor i Tiranës.
Komisioni do të rivlerësojë trupën aktuale të inspektorëve të AKU-së, si dhe do të merret me përzgjedhjen e aplikantëve të rinj.
Prej kohësh, AKU është përfshirë në skandale të njëpasnjëshme me produktet që janë futur në Shqipëri dhe kanë dalë nga vendi.
Tre personat që lëviznin me një automjet tip Porsche që u ndalua nga policia mbrëmjen e djeshme në Sarandë janë arrestuar. Bëhet fjalë për E. D. 27-vjeç, I. G. 21-vjeç dhe E. C. 27-vjeç. Ky i fundit rezulton një person në kërkim për armëmbajtje pa leje dhe sigurim të kushteve për të kryer vrasje.
Automjeti u ndalua nĂ« rrugĂ«n âButrintiâ, dhe nĂ« atĂ« moment, E. D. ka zbritur me vrap duke u hedhur nĂ« det pĂ«r tâi shpĂ«tuar policisĂ«. Ai mbante me vete edhe njĂ« çantĂ«, brenda sĂ« cilĂ«s u gjet njĂ« armĂ« zjarri.
Brenda njĂ« kohe tĂ« shkurtĂ«r, u gjet edhe çanta qĂ« hodhi nĂ« det. Policia thotĂ« se pistoleta, municioni luftarak dhe automjeti âPorscheâ u sekuestruan nĂ« cilĂ«sinĂ« e provĂ«s materiale.
Një nga të arrestuarit, Ervis Cukali është një emër i njohur për policinë, pasi rezulton pjesë e grupit të Albi Mecinit. Në gusht të atij vitit 2023, Mecini u kap me 23 kg plasëse në makinë, ku u gjet edhe karta e identitetit të Ervis Cukalit dhe dyshohej se do të bënte një atentat.
PĂ«rjetimi i kolegĂ«ve pĂ«r podiumin e parĂ« nĂ« karrierĂ«n e tij tregoi vlerĂ«simin qĂ« ambjenti i Formula 1 ka pĂ«r Nico Hulkenberg qĂ« pas 15 viteve nĂ« pistĂ« e meritoi atĂ« çka arriti nĂ« Silverstone. PĂ«rveç asaj qĂ« bĂ«ri gjermani nĂ« âBritish Grand Prixâ kishte edhe pilotĂ« tĂ« tjerĂ« qĂ« u konfirmuan, zhgĂ«njyen apo dhe justifikuan besimin ndaj tyre. Madje jo vetĂ«m pilotĂ« por edhe skuadra. KĂ«ta janĂ«Â fituesit dhe humbĂ«sit nĂ« edicionin jubilar nĂ« Silverstone:
Fitues Nico Hulkenberg Lando Norris Pierre Gasly Lance Stroll Lewis Hamilton
Humbës Racing Bulls Oscar Piastri Red Bull Mercedes Charles Leclerc
Drejtuesit teknikë në Londër, Liverpool apo Manchester në Premier League kanë përshkuar udhëtime të ndryshme në karrierën si lojtarë. Të punosh si trainer në Premier League nuk është kaq e thjeshtë dhe një rrugë e shkurtër. Fitues të Champions League apo futbollistë amatorë, në sezonin 2025-26 në Premier League mund të gjesh trainerë me karrierë të larmishme që sa i përket sukseseve si lojtarë klasifikohen si më poshtë:
20. Tottenham â Thomas Frank 19. Wolves â Vitor Pereira 18. Brighton â Fabian Hurzeler 17. Sunderland â Regis Le Bris 16. Fulham â Marco Silva 15. West Ham â Graham Potter 14. Leeds United â Daniel Farke 13. Aston Villa â Unai Emery 12. Newcastle â Eddie Howe 11. Liverpool â Arne Slot 10. Everton â David Moyes 9. Crystal Palace â Oliver Glasner 8. Bournemoth â Andoni Iraola 7. Brentford â Keith Andrews 6. Arsenal â Mikel Arteta 5. Chelsea â Enzo Maresca 4. Burnley â Scott Parker 3. Nottingham Forest â Nuno Espirito Santo 2. Manchester United â Ruben Amorim 1. Manchester City â Pep Guardiola
Tragjedi nĂ« autostradĂ«n âTiranĂ«-DurrĂ«sâ, me njĂ« aksident me pasojĂ« njĂ« tĂ« vdekur dhe dy tĂ« plagosur.
Sipas policisĂ«, rreth orĂ«s 00:40, nĂ« autostradĂ«n âTiranĂ«-DurrĂ«sâ, nĂ« zonĂ«n e âMarikajâ, D. D., rreth 18 vjeç, dyshohet se ka humbur kontrollin mbi drejtimin e automjetit dhe pĂ«r pasojĂ«, automjeti ka dalĂ« nga rruga.
Nga aksidenti ka humbur jetën pasagjeri në automjet, E. B., rreth 19 vjeç, ndërsa janë dëmtuar drejtuesi i mjetit dhe pasagjeri tjetër, të cilët ndodhen në spital, nën kujdesin e mjekëve.
Masat ajrore nga Veriu i Afrikës do të depërtojë gradualisht sërish drejt brigjeve të Mesdheut me ndikim deri në Ballkan.
Kjo sjell edhe në vendin tonë mot të kthjellët dhe rritje të temperaturave, por herë pas here priten vranësira të lehta e kalimtare ku më të theksuara do të jenë në zonat lindore të Shqipërisë.
Parashikohet që pasditja dhe nata të vijojnë me kthjellime dhe vranësira të lehta në të gjithë territorin.
Temperaturat e ajrit do të rriten dukshëm në mëngjes, por lehtë në mesditë duke luhatur vlerat ditore nga 9°C vlera më e ulët në verilindje të vendit deri në 34 gradë Celcius pritet vlera maksimale në qytetin e Gjirokastrës dhe Kuçovës.
Era do tĂ« fryjĂ« e lehtĂ« deri mesatare me shpejtĂ«si maksimale mbi 35 km/h nga drejtimi PerĂ«ndimor â VeriperĂ«ndimor; kjo do tĂ« bĂ«jĂ« qĂ« deti tĂ« jetĂ« me dallgĂ«zim tĂ« ulĂ«t.
Login
