❌

Reading view

There are new articles available, click to refresh the page.

U përdhunua nga 50 burra për mbi 10 vite pasi drogohej nga bashkëshorti/ Gisele Pelicot nderohet me titullin më të lartë të Francës

Gisele Pelicot, gruaja franceze që ka fituar vëmendje ndërkombëtare pasi ka dëshmuar publikisht në gjyqin për dhunimin masiv që ka përjetuar, i është ndarë titulli më i lartë i Francës.

Kjo 72-vjeçare është emëruar Kalorëse e Legjionit të Nderit, sipas një liste të publikuar para Ditës Kombëtare të Francës.

Pelicot ka hequr dorë nga e drejta për anonimitet në një gjyq të profilit të lartë kundër burrit të saj, i cili e ka droguar dhe dhunuar, si dhe i ka ftuar dhjetëra burra tjerë të huaj që të abuzojnë me të për gati një dekadë.

Pelicot është në mesin e 589 personave që u është ndarë ky çmim prestigjioz.

Ajo ka marrë pjesë në seancat gjyqësore pothuajse çdo ditë.

Ato kanë përfunduar në dhjetor të vitit të kaluar dhe Dominique Pelicotit, 72-vjeçar, i është dhënë dënim maksimal prej 20 vjetësh burgim për dhunim, pasi e ka pranuar se e ka dhunuar Giselen dhe i ka rekrutuar rreth 50 burra për ta dhunuar, derisa ajo ka qenë pa vetëdije në shtrat.

“Dua qĂ« tĂ« gjitha gratĂ« qĂ« janĂ« dhunuar tĂ« thonĂ«: Zonja Pelicot ia ka dalĂ«, mundem edhe unĂ«â€, u ka thĂ«nĂ« mĂ« parĂ« ajo gazetarĂ«ve, duke treguar se ka vendosur ta bĂ«jĂ« tĂ« hapur procesin gjyqĂ«sor pĂ«r “t’ia ndĂ«rruar vendin turpit” duke e bartur nga viktima te dhunuesi.

Presidenti francez, Emmanuel Macron e ka nderuar publikisht figurĂ«n e saj, duke thĂ«nĂ« se “dinjiteti dhe kuraja e saj e kanĂ« inspiruar FrancĂ«n dhe botĂ«n”.

Sipas avokates së saj, një libër me hollësi për përjetimet e Gisele Pelicotit do të publikohet në fillim të vitit të ardhshëm./ REL/ KultPlus.com

Shkodra, qyteti ku lindi fryma feministe shqiptare dhe u ripërcaktua roli i gruas në familje dhe shoqëri

Nga Albert Vataj

Fotografia që e sjell si ilustrim është një imazh i rrallë dhe jashtëzakonisht domethënës, një grua shkodrane, e veshur me kostum tradicional, e ulur me një qasje të lirshme e vetbesuese, pozon duke pirë një cigare, një ikonografi që thyen shumë nga normat gjinore të kohës. Kjo pamje, e kapur me mjeshtëri në studion Marubi, përfaqëson më shumë se një pozë fotografike, është një manifest i qetë por i fuqishëm i ndryshimit të rolit të gruas në shoqërinë shqiptare të fillimshekullit XX.


Në një kohë kur pjesa tjetër e Shqipërisë po përpiqej ende të dilte nga errësira e analfabetizmit dhe izolimit, Shkodra shndërrohej në vatër të emancipimit, qytet i mendimit, artit dhe gruas së vetëdijshme për rolin e saj në shoqëri.


Qysh nĂ« vitin 1919, Shkodra thyen tabu, nĂ« dramĂ«n “Eminia e vorfĂ«n”, pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« nĂ« historinĂ« e skenĂ«s shqiptare, njĂ« grua, dhe jo njĂ« burrĂ« i veshur si femĂ«r, siç ishte zakon, ngjitet nĂ« skenĂ« pĂ«r tĂ« interpretuar njĂ« rol femĂ«ror. Ky ishte njĂ« akt i guximshĂ«m artistik dhe emancipues, qĂ« hodhi themelet e njĂ« mendĂ«sie tĂ« re nĂ« kulturĂ«n shqiptare. Akti nuk ishte vetĂ«m estetik apo teatral, por simbolik, ishte vetĂ« zĂ«ri i gruas qĂ« pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« fliste me zĂ«rin e vet nĂ« publik.


Konkretizim: MĂ« 11 gusht tĂ« vitit 1919, nĂ« Teatrin e ShoqnisĂ« “Vllaznia” nĂ« ShkodĂ«r, u vu nĂ« skenĂ« drama me tri akte “Erminia e vorfĂ«n”, e shkruar nga KolĂ« Gurakuqi. Kjo shfaqje shĂ«non njĂ« moment historik nĂ« skenĂ«n teatrore shqiptare: pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ«, roli kryesor i njĂ« gruaje u interpretua nga njĂ« grua e vĂ«rtetĂ« — Roza Sovaria Shoshi.


Roza, e cila mĂ« vonĂ« do tĂ« njihej edhe si nĂ«na e Tonin Topallajt (i burgosur me grupin e studentĂ«ve tĂ« Gjimnazit “28 NĂ«ntori”), pati guximin tĂ« thyejĂ« njĂ« rregull tĂ« pathĂ«nĂ« tĂ« kohĂ«s, ku rolet femĂ«rore interpretoheshin ekskluzivisht nga burra tĂ« maskuar si gra. Me interpretimin e saj tĂ« ErminisĂ«, Roza jo vetĂ«m qĂ« solli njĂ« realizĂ«m tĂ« ri nĂ« artin skenik, por u bĂ« edhe simbol i njĂ« emancipimi tĂ« hershĂ«m, duke i hapur rrugĂ«n grave tĂ« tjera drejt skenĂ«s dhe zĂ«rit tĂ« tyre tĂ« merituar nĂ« artin shqiptar.


NĂ« vitet qĂ« pasuan, konkretisht mĂ« 1921-1922, Shkodra njohu njĂ« lulĂ«zim artistik me shfaqje si “KatĂ«r caqet themelore” dhe “E tradhtuemja”, tĂ« interpretuara tĂ«rĂ«sisht nga aktore femra, Tina e Gjon Ashikut, Kristina e Zef Gjonej, Ida e Kel Kodhelit, Marta e Logorecit, dhe shumĂ« tĂ« tjera. KĂ«to vajza dhe gra, me guximin e tyre, shkelĂ«n nĂ« skenĂ«n teatrore me zĂ«rin e zemrĂ«s dhe me vetĂ«dijen se po ndryshonin pĂ«rjetĂ«sisht rolin e gruas nĂ« art dhe nĂ« shoqĂ«ri.


Por ky emancipim nuk ishte rastësor. Ai ishte fryt i vetë Shkodrës, qytet i konsullatave, i misioneve katolike e shkollave laike, i Gjuhadolit dhe Sarreqit që zienin nga librat, ideologjitë dhe përplasjet kulturore të një Evrope që derdhej përmes artit, gazetës dhe mendimit tek qytetarët. Ishte një qytet ku kultura e huaj nuk ishte kërcënim, por frymëzim; ku fjala e shkruar, muzika dhe arti ishin mjet për të ngritur vetëdijen, edhe atë të grave. Një mënyrë e qasshme e jetes perëndimore në një realitet ku ende ishin të dukshme orientalizmat dhe ndikimi i thellë që ishte pleksur nën trysninë e sundimit kohëgjatë dhe një asimilimi asgjësues.


Në një Shqipëri ku zëri i gruas dëgjohej rrallë, Shkodra kishte gra me veshje elegante, me libra në dorë, me këngë në buzë, ëndrra në dëshirime, histori dashurie në zemra, dhe me një qëndrim kritik ndaj shoqërisë patriarkale. Ato nuk ishin vetëm të bukura, por të mençura dhe të zëshme. Ato e morën hapësirën që iu mohua brezave të mëparshëm, dhe këtë e bënë me dinjitet dhe pasion.


Fotografia qĂ« sjell kĂ«tĂ« histori, njĂ« grua shkodrane, e ulur lirshĂ«m, me cigaren nĂ« dorĂ« e vĂ«shtrimin sfidues, Ă«shtĂ« portreti i njĂ« kohe qĂ« ndryshoi. ËshtĂ« njĂ« dĂ«shmi vizuale e vetĂ«besimit, e sfidimit tĂ« normave, e njĂ« feminizmi tĂ« heshtur por rrĂ«njĂ«sor qĂ« Shkodra e pĂ«rqafoi shumĂ« pĂ«rpara se fjala “feminist” tĂ« bĂ«hej pjesĂ« e fjalorit tonĂ« kulturor./ KultPlus.com

CREATOR: gd-jpeg v1.0 (using IJG JPEG v62), quality = 90

Rama: Porto Palermo zbukurohet nga tingujt e orkestrës simfonike të FA

Vajzat dhe djemtë e Orkestrës Simfonike të Forcave të Armatosura, dhuruan emocione dhe spektakël me performancën e tyre në kalanë e Porto Palermos, duke e bërë eksperiencën e pushuesve vendas, por edhe turistëve të huaj më të paharrueshme.

Kryeministri Edi Rama tha nĂ« njĂ« postim nĂ« rrjetet sociale, qĂ« “Porto Palermo, pikĂ«takimi mĂ« i veçantĂ« i pasurisĂ« natyrore me trashĂ«giminĂ« kulturore qĂ« zbukurohet edhe mĂ« shumĂ« nga tingujt e spektaklit tĂ« dhuruar nga Orkestra Simfonike e Forcave tĂ« Armatosura”.

Në kuadër të sezonit turistik, Porto Palermo ishte ndalesa e radhës e formacionit të OSFA-së.

Ky aktivitet përfaqëson një angazhim konkret të Forcave të Armatosura në mbështetje të jetës komunitare dhe nxitjes së turizmit kulturor në qytetet shqiptare.

Përmes këtij formacioni, Forcat e Armatosura kontribuojnë në gjallërimin e jetës sociale dhe kulturore, duke sjellë një produkt artistik të aksesueshëm për publikun vendas dhe vizitorët.

‘SpaceX’ investon 2 miliardĂ« dollarĂ« nĂ« startup-in ‘xAI’ tĂ« Elon Musk

“SpaceX” – kompania amerikane e teknologjisĂ« hapĂ«sinore me qendĂ«r ne Teksas – ka financuar 2 miliardĂ« dollarĂ« pĂ«r “xAI” – si pjesĂ« e njĂ« raundi investimesh prej 5 miliardĂ« dollarĂ«sh, duke thelluar lidhjet midis sipĂ«rmarrjeve tĂ« miliarderit tĂ« teknologjisĂ« Elon Musk, ndĂ«rsa startup-i i tij i inteligjencĂ«s artificiale garon pĂ«r tĂ« konkurruar me rivalin “OpenAI”, raportoi “Wall Street Journal”.

Investimi vjen pas bashkimit tĂ« “xAI” me X dhe e vlerĂ«son kompaninĂ« e kombinuar nĂ« 113 miliardĂ« dollarĂ«, me chatbot-in “Grok” qĂ« tani fuqizon mbĂ«shtetjen e “Starlink” dhe synon integrimin e ardhshĂ«m nĂ« robotĂ«t “Optimus” tĂ« Tesla-s.

PavarĂ«sisht polemikave tĂ« fundit qĂ« kanĂ« tĂ« bĂ«jnĂ« me pĂ«rgjigjet e “Grok”, Musk e ka quajtur atĂ« IA-nĂ« mĂ« tĂ« zgjuar nĂ« botĂ« ndĂ«rsa “xAI” vazhdon tĂ« shpenzojĂ« shumĂ« pĂ«r trajnimin e modeleve tĂ« reja dhe infrastrukturĂ«n. /atsh/ KultPlus.com

Kënga e vallëzimi vijnë si pikëtakim i identitetit njerëzor në Natën e tretë të Etno Fest

Agron Gërguri

NatĂ«n e tretĂ« tĂ« Etno Fest 2025 e nisi kĂ«ngĂ«tarja Vjosa Robelli – Mripa me kĂ«ngĂ« tĂ« njohura tĂ« pĂ«rpunuara nĂ« jazz.


Shumë këngë të mia janë investim në identitet dhe vijnë nga trashëgima e pasur e identitetit tonë  kulturor tha në nisje të koncertit të saj këngëtarja Vjosa Robelli. Këngët e përpunura në  jazz preknin thellësin e vlerave të etnosit dhe përpikshmërisht intehrohesjin në ambientet dhe frymen e Etno Fest-it i cili po bëhet vendtakim jo vetëm i artistëve dhe traditës por tashmë edhe me artistë e arye të kombeve tjera.


KĂ«ngĂ«tarja me njĂ« zĂ« tĂ« Ă«mbĂ«l tĂ« cilĂ«n e pĂ«rcillte trio e instrumentistĂ«ve: Nikos Ziarkas (gitarĂ«), Theodoros Ziarkas (kontrabas), Gizem Altınordu (perkusion) pĂ«rveç tjerash solli njĂ« rrĂ«fim pĂ«r vitet e 90 – ta kur pĂ«suan shumĂ« fĂ«mijĂ« me një kĂ«nga dedikuar atyre qĂ« shkaktojë emocione tĂ« fuqishme. Vjosa kĂ«ndoj pĂ«r NĂ«nĂ«n si mbretĂ«reshĂ« e jetĂ«s,  vajzĂ«rinĂ« e dashurinĂ« duke pĂ«rmbushĂ« kĂ«naqĂ«sin e spektatorĂ«ve tĂ« cilĂ«t disa nga kĂ«ngĂ«t i kĂ«nduan bashkĂ« me VjosĂ«n. 



SpektakĂ«l i vallĂ«zimit dhe akrobacioneve mahnitĂ«se tĂ« grupit ” Sarkassi dancer” nga Kenia 

NĂ« skenĂ«n e re tĂ« Etno Festit nĂ« platon e sĂ« cilĂ«s  dominon piktura “Qilimi fluturues i gjyshes” u paraqiten dance grupi “Sarakassi Dancer”  nga Kenia tĂ« cilĂ«t me vallĂ«zim e akribacione mahnitĂ«se rrĂ«fyen pĂ«r
jetĂ«n, dashurinĂ«,  vdekjen, lirinĂ«, gĂ«zimin, pikĂ«llimin tĂ« gjitha me njĂ« ritĂ«m.tĂ« “çmendur” si shprehje fundamentale e mundĂ«sive fizike,  duke krijuar figura tĂ« kuptueshme qĂ« prodhonin emocione dhe krahasueshĂ«m shtrohej  pyetja  njerĂ«zit gjithĂ«andej  kanĂ« kaluar nĂ«pĂ«r shumĂ« ravgime e krajata pĂ«r ta dĂ«shmuar identitetin dhe se  ky pikĂ«takim sonte nĂ« etno fest ishte madhĂ«shtor. PĂ«rveçse njĂ« spektakĂ«l i lĂ«vizjes harmonisĂ« ritmit dhe shprehjes plotĂ« ndjenja pĂ«rmes vallĂ«zimit dhe akrobaconeve nĂ« fund vallĂ«zuan bashkĂ« me grupin tĂ« gjithĂ« spektatorĂ«t qĂ« ishinĂ« sonte nĂ« Etno Fest, edicioni i 25 -tĂ«.  NjĂ« pamje madhĂ«shtore qĂ« krijoj emocione gĂ«zimi e hareje e cila e pĂ«rligjte thĂ«nien ” ate qĂ« s’ta them dot me fjalĂ« ta tregoj me vallĂ«zim”.


PĂ«r tĂ« vazhduar etno nejen me grupin e Nezafete ShalĂ«s “Melodia e vjetĂ«r” tĂ« cilĂ«t e kapen emocionin aty ku e la danc grupi nga Keni,  vallĂ«zimi e kĂ«nga vazhduan duke u bĂ«rĂ« njĂ« me dĂ«shirat e shumĂ« spektatorĂ«ve tĂ« etnofestit i cili sivjet po prek dimensione tĂ« reja tĂ« vlerave tĂ« etnosit si urĂ« komunikimi midis popujve nĂ« shĂ«rbim tĂ« identitetit njerĂ«zor ku dashuria dhe respekti pĂ«r tjetrin bĂ«hen mĂ«nyrĂ« e komunikimit.


  Konstatojmë se në natën e tretë  të Etno Festit përmes muzikës, vallëzimit dhe zërit dhe gjuhës së trupit  dhe melodisë u prekën rrënjët  e identitetit njerëzor.

Zbulim befasues në Mount Vernon/ Arkeologët gjejnë dy shishe të vulosura që datojnë që nga koha e George Washington

Arkeologët zbuluan së fundmi dy relike të jashtëzakonshme nën dyshemetë e rezidencës së George Washington në Mount Vernon. Këto shishe të vulosura, të ruajtura për më shumë se dy shekuj, janë fshehur nën një dysheme me tulla që është vendosur fillimisht në vitet 1770. Zbulimi ofron një vështrim të rrallë dhe të paçmuar në Amerikën para-revolucionare, duke hedhur veçanërisht dritë mbi praktikat dhe jetën e përditshme të atyre që banonin në pronë. Sipas Popular Mechanics, shishet pritet të ofrojnë njohuri të rëndësishme historike që do të rrisin kuptimin tonë të epokës. Ky zbulim thekson rëndësinë e përpjekjeve të tilla arkeologjike në zbulimin e aspekteve të harruara të historisë.

Zbulimi ndodhi gjatë një projekti rivitalizimi në Mount Vernon, ku arkeologët hoqën një dysheme me tulla që ishte instaluar në vitet 1770. Poshtë dyshemesë, ata zbuluan një gropë të vogël që përmbante dy shishe qelqi me ngjyrë jeshile të errët, krejtësisht të paprekura dhe të mbyllura.

Pasi nxorën me kujdes përmbajtjen e lëngshme, ekspertët u habitën nga aroma e pagabueshme e luleve të qershisë, duke ofruar një të dhënë rreth përmbajtjes së tyre. Këto shishe, me shumë gjasa të prodhuara në Evropë gjatë viteve 1740 ose 1750, u vendosën në gropë para instalimit të dyshemesë në vitet 1770, gjë që i bën qershitë brenda të jenë ndoshta frut i periudhës para-Revolucionare.

Thirty Five Glass Bottles Containing Preserves Were Discovered In The Cellar Of George Washingtons Mount Vernon Mount Vernon Ladies Association 1200x750

Rikuperimi i kĂ«tyre shisheve tĂ« vulosura konsiderohet njĂ« “zbulim i jashtĂ«zakonshĂ«m”, siç Ă«shtĂ« vĂ«nĂ« nĂ« dukje nga Doug Bradburn, president dhe drejtor ekzekutiv i Mount Vernon.

“Jo vetĂ«m qĂ« gjetĂ«m shishe tĂ« paprekura dhe tĂ« vulosura, por ato pĂ«rmbanin materiale organike qĂ« mund tĂ« na ofrojnĂ« njĂ« pasqyrĂ« dhe perspektivĂ« tĂ« vlefshme mbi jetĂ«n e shekullit tĂ« 18-tĂ« nĂ« Mount Vernon”, tha Jason Boroughs, arkeologu kryesor i Mount Vernon.

Shishet kanë mbetur të paprekura, duke ruajtur një pamje të jetës në Mount Vernon shumë kohë para Luftës Revolucionare.

Pas shqyrtimit të mëtejshëm, arkeologët zbuluan se shishet ishin të mbushura me qershi, duke përfshirë kërcejtë dhe bërthamat e tyre. Ky zbulim shkon përtej vetë shisheve, pasi materiali organik brenda ofron të dhëna rreth metodave të ruajtjes së shekullit të 18-të.

PĂ«rmbajtja e shisheve ofron njĂ« pasqyrĂ« tĂ« teknikave tĂ« ruajtjes sĂ« ushqimit, ku frutat si qershitĂ« ruheshin nĂ« mĂ«nyra qĂ« i lejonin ato t’i mbijetonin kohĂ«s. Siç shpjegon Boroughs,

“EkzistojnĂ« rrĂ«fime tĂ« shekullit tĂ« 18-tĂ« qĂ« flasin pĂ«r mĂ«nyrat e duhura tĂ« ruajtjes sĂ« frutave dhe perimeve. NjĂ« nga mĂ« tĂ« zakonshmet, veçanĂ«risht pĂ«r manaferrat, Ă«shtĂ« tharja e tyre sa mĂ« shumĂ« qĂ« tĂ« jetĂ« e mundur
 vendosja e tyre nĂ« njĂ« shishe tĂ« thatĂ«, mbyllja e tapĂ«s
 dhe pastaj groposja.”

Kjo metodë ruajtjeje ishte një praktikë e zakonshme në shekullin e 18-të përpara frigoriferimit, duke lejuar që frutat të ruheshin për përdorim të mëvonshëm në gatim ose pjekje. Ruajtja e jashtëzakonshme e qershive pas më shumë se 250 vjetësh dëshmon për efektivitetin e këtyre metodave.

RĂ«ndĂ«sia e kĂ«tij zbulimi nuk kufizohet vetĂ«m te objektet fizike tĂ« gjetura. PĂ«rmbajtja e shisheve – qershitĂ« – zbulon zgjuarsinĂ« e teknikave tĂ« ruajtjes sĂ« ushqimit gjatĂ« shekullit tĂ« 18-tĂ«. KĂ«to metoda, tĂ« tilla si tharja dhe mbyllja e frutave nĂ« shishe pĂ«r t’i mbrojtur ato nga elementĂ«t, ishin thelbĂ«sore pĂ«r njerĂ«zit qĂ« jetonin pa luksin e frigoriferĂ«ve modernĂ«. Sipas arkeologut Jason Boroughs:

“KĂ«to shishe kanĂ« potencialin pĂ«r tĂ« pasuruar rrĂ«fimin historik dhe jemi tĂ« emocionuar qĂ« pĂ«rmbajtja do tĂ« analizohet nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« ta ndajmĂ« kĂ«tĂ« zbulim me studiues tĂ« tjerĂ« dhe publikun vizitor.”

Ruajtja e qershive në një mjedis kaq të mbyllur ofron jo vetëm një lidhje unike fizike me të kaluarën, por edhe një vështrim në praktikat bujqësore dhe kulinare të kohës.

Ky zbulim ofron një pasqyrë të vlefshme të jetës së përditshme në Mount Vernon, duke nxjerrë në pah mënyrat se si njerëzit e asaj epoke mbështeteshin në burimet e disponueshme për të ruajtur dhe ruajtur ushqimin për një kohë të gjatë.

Ndërsa George dhe Martha Washington njiheshin për shijen e tyre si adhurues të qershive, nuk ka gjasa që ata të kenë pasur në dorë këto shishe specifike. Në kohën e vdekjes së Washington, Mount Vernon strehonte mbi 300 individë të skllavëruar, dhe shishet mund të jenë përgatitur dhe varrosur prej tyre, si pjesë e punës së tyre të përditshme. Kjo i shton një shtresë shtesë kompleksiteti rrëfimit historik, pasi zbulimi ofron një pamje të jetës si të familjes Washington ashtu edhe të skllevërve që jetonin dhe punonin në pronë.

Ky zbulim nënvizon kontributet shpesh të anashkaluara të individëve të skllavëruar në Mount Vernon, të cilët luajtën një rol vendimtar në ruajtjen e operacioneve bujqësore të pronës. Zbulimi gjithashtu hedh dritë mbi kontekstin historik të ruajtjes së ushqimit, i cili ishte kritik për mbijetesën në shekullin e 18-të, dhe na jep një lidhje të prekshme me të kaluarën./balkanweb/ KultPlus.com

‘Marsi’ nĂ« ankand/ Meteoridi 25 kilogramĂ«sh do tĂ« shitet pĂ«r 2 deri nĂ« 4 milion dollarĂ«

Një nga sendet më të rralla që është zbuluar ndonjëherë në Tokë do të dalë në ankand të mërkurën në New York. Bëhet fjalë për një meteorid 25 kilogramësh, i njohur si NWA 16788, i cili besohet se është fragmenti më i madh i Marsit i gjetur ndonjëherë në planetin tonë.

ShtĂ«pia e ankandeve Sotheby’s ka vlerĂ«suar çmimin e tij nga 2 deri nĂ« 4 milionĂ« dollarĂ«.
Ky shkëmb i jashtëzakonshëm, me ngjyra të kuqe, kafe dhe gri, besohet se është flakur nga sipërfaqja e Marsit pas një goditjeje të fuqishme nga një asteroid dhe ka përshkuar rreth 225 milionë kilometra për të rënë në shkretëtirën e Saharës, në Niger, në nëntor të vitit 2023.

Sipas Sotheby’s, meteori pĂ«rbĂ«n rreth 7% tĂ« tĂ« gjithĂ« materialit marsian tĂ« njohur nĂ« TokĂ« dhe Ă«shtĂ« 70% mĂ« i madh se fragmenti i dytĂ« mĂ« i madh i gjetur deri mĂ« sot. Testimet laboratorike kanĂ« konfirmuar se ai ka pĂ«rbĂ«rje identike me shkĂ«mbinjtĂ« marsianĂ« tĂ« studiuar nga sonda “Viking” nĂ« vitin 1976.

Në të njëjtin ankand do të dalë edhe një tjetër zbulim mbresëlënës: skeleti i një Ceratosauri të ri, një dinozaur që jetoi rreth 150 milionë vite më parë. Skeleti, i cili është mbi 2 metra i lartë dhe afro 3.5 metra i gjatë, u zbulua në vitin 1996 në Wyoming të SHBA-së dhe është rikonstruktuar me përpikmëri nga ekspertët.

Ky ankand Ă«shtĂ« pjesĂ« e “JavĂ«s sĂ« Geek-ut 2025” nĂ« Sotheby’s dhe pĂ«rfshin gjithashtu fosile, meteorĂ« dhe minerale tĂ« rralla. Pasioni pĂ«r historinĂ« natyrore dhe shkencĂ«n po tĂ«rheq gjithnjĂ« e mĂ« shumĂ« koleksionistĂ« qĂ« janĂ« gati tĂ« paguajnĂ« miliona pĂ«r tĂ« pasur njĂ« copĂ«z nga universi ose nga koha e dinozaurĂ«ve./abcnews.al/ KultPlus.com

Nga erdhi uji i Tokës?

Ekziston një enigmë që i ka magjepsur të gjithë shkencëtarët: kur Toka u formua 4,5 miliardë vjet më parë, planeti ynë në thelb ishte një top shkëmbi i shkrirë, sipas BBC.

Uji qĂ« mund tĂ« ketĂ« qenĂ« i pranishĂ«m gjatĂ« formimit tĂ« planetit – me siguri do tĂ« ishte zhdukur menjĂ«herĂ«. MegjithatĂ«, sot, uji mbulon rreth 70% tĂ« sipĂ«rfaqes sĂ« TokĂ«s.

Pra, nga erdhi i gjithë ky ujë? Dhe akoma më intriguese, kur mbërriti në Tokë?

NjĂ« ekip kĂ«rkimor nga Universiteti i Emirateve tĂ« Bashkuara Arabe ka publikuar sĂ« fundmi njĂ« studim tĂ« ri nĂ« “Nature Astronomy”, njĂ« nga revistat kryesore ndĂ«rkombĂ«tare nĂ« astronomi.

Studimi paraqet prova të reja që sugjerojnë se uji ekzistonte në univers para se të formoheshin blloqet ndërtuese të galaktikës sonë, gjë që sfidon dhe ripërcakton kuptimin shkencor të formimit të ujit dhe potencialin për jetë në universin e hershëm.

Dr. Muhammad Abdul Latif, Profesor i Asociuar në Departamentin e Fizikës në Universitetin e Emirateve të Bashkuara Arabe dhe autor kryesor i studimit, shpjegoi se hulumtimi hedh dritë mbi rolin e supernovave të para në formimin e ujit.

“Grumbullime tĂ« dendura tĂ« pasura me ujĂ« mund tĂ« kenĂ« formuar disqe proto-planetare, duke çuar potencialisht nĂ« krijimin e planetĂ«ve tĂ« qĂ«ndrueshĂ«m nĂ« agimin e universit dhe mundĂ«sinĂ« e ekzistencĂ«s sĂ« jetĂ«s shumĂ« mĂ« herĂ«t sesa mendohej mĂ« parĂ«â€, tha ai.

Studimi ka tërhequr vëmendje të konsiderueshme globale.

Toka e hershme nuk ishte njĂ« vend miqĂ«sor me ujin – njĂ« peizazh i shkĂ«mbinjve tĂ« shkrirĂ«, shpĂ«rthimeve vullkanike dhe bombardimeve tĂ« vazhdueshme nga kometat dhe asteroidet, me nivele tĂ« larta tĂ« rrezatimit diellor.  KĂ«to kushte do ta kishin avulluar ujin.

Gjithashtu, Prof. Richard Greenwood nga “Open University”, tha se bĂ«rthama prej hekuri e shkrirĂ« e TokĂ«s do tĂ« kishte qenĂ« njĂ« top ndryshku nĂ«se do tĂ« kishte pasur ujĂ« nĂ« pĂ«rzierjen proto-tokĂ«.

Pra, nëse uji nuk ka qenë gjithmonë këtu, nga ka ardhur?

NĂ« Muzeun e HistorisĂ« Natyrore nĂ« LondĂ«r, Prof. Sara Russell ka krahasuar “gjurmĂ«n e gishtĂ«rinjve” izotopike tĂ« ujit tĂ« TokĂ«s me ujin e gjetur nĂ« asteroidin Bennu – tĂ« kapur dhe tĂ« sjellĂ« nga misioni i fundit i NASA-s “Osiris Rex”. / atsh/ KultPlus.com

UNESCO shpall kështjellat e mbretit të Bavarisë Ludwig II, trashëgimi e kulturës botërore

Kështjellat përrallore të mbretit të Bavarisë Ludwig II, Komisioni i UNESCO-s i ka shpallur trashëgimi e kulturës botërore. Krahas Neuschweinstein kategorizohen edhe tri kështjella të tjera si trashëgimi e kulturës botërore.

Në mbledhjen e Komisionit të Trashëgimisë së Kulturës Botërore të UNESCO-s në Paris u pranuan në listën e objekteve të mbrojtura të kulturës botërore kështjellat përrallore të mbretit të Bavarisë Ludwig i II si dhe shtëpia mbretërore në Berg.

Këto kështjella në mjedise idilike natyrore që prej mëse 140 vjetësh janë si një magnet për turistët. Vetëm vitin e kaluar janë joshur të vizitojnë këto vepra mjeshtërore rreth 1,7 milionë vizitorë nga brenda dhe jashtë vendit.

Tri kështjellat e famshme të Ludwig-ut të II u ndërtuan gjatë mbretërimit të tij me shuma maramendëse parash. Kështjellat Linderhof dhe Herrenchiemsee, ku janë vendosur ekspozitat qëndrore në kujtim të Ludwig-ut të II, si dhe kështjella Neuschwanstein.

Mbreti i famshëm bavarez

Ludwig i IIĂ«shtĂ« konsideruar nĂ« gjithĂ« botĂ«n si gjermani mĂ« i njohur, megjithĂ«se parĂ« hollĂ« ai ka qenĂ« bavarez: Mbreti Ludwigu i II ka lindur mĂ« 25 gusht 1845 nĂ« kĂ«shtjellĂ«n Nymphenburg afĂ«r Mynihut dhe ka vdekur mĂ« 13 qershor 1886 nĂ« liqenin Starnberger. Ludwigu i II. ka sunduar nga 1864 deri nĂ« vdekjen e tij si mbreti i BavarisĂ«. Ai nuk ka qenĂ« mbret “konvencional”, tĂ« cilit nuk i interesonte shumĂ« politika, lufta dhe administrata. Ai angazhohej pĂ«r artin, ndĂ«rtimin e kĂ«shtjellave shumĂ« pompoze, mbĂ«shteste Richard Wagnerin dhe muzikĂ«n e tij.

Ekspozita ‘NĂ«nqyteti’ e Anastas Kostandinit rikthen historinĂ« urbane tĂ« Pogradecit

Përmes 31 vizatimeve nga piktori i merituar Anastas Kostandini dhe një gjuhe sa vizuale, poetike por edhe intime, është ndërtuar një hartë ndryshe e Pogradecit, e zonave të ndryshuara apo harruara, por që vijojnë të jetojnë në kujtesën kolektive dhe strukturën urbane të qytetit.

Sipas Tasos, “NĂ«nqyteti” Ă«shtĂ« mĂ« shumĂ« se njĂ« ekspozitĂ«, Ă«shtĂ« njĂ« udhĂ«tim nĂ« kohĂ«, njĂ« rikthim pĂ«rmes kujtesĂ«s, vĂ«zhgimit tĂ« imĂ«t dhe rrĂ«fimit artistik, i cili shpaloset si nĂ« formĂ« fizike, ashtu edhe virtuale.

“Ky projekt i veçantĂ« synon tĂ« ndezĂ« reflektimin mbi identitetin urban dhe memorien qytetare, duke e vendosur artin nĂ« funksion tĂ« dialogut me tĂ« kaluarĂ«n, tĂ« tashmen dhe tĂ« ardhmen e Pogradecit, me fokus tĂ« kryesor zhvillimin e turizmit tĂ« trashĂ«gimisĂ« historike.

PĂ«r Drejtorin e Turizmit, Ledjan Zeqollari, zonat e risjella pĂ«rmes QR kodeve dhe vizatimeve tĂ« Tasos i shĂ«rbejnĂ« masivisht turizmit dhe vizitorĂ«ve,” thotĂ« Anastas Kostandini, artist.

“Mevlan Shanaj tha se njĂ« ekspozitĂ« e tillĂ« tĂ« bĂ«n tĂ« kuptosh qĂ« nuk je nĂ« njĂ« Pogradec provincial,” thotĂ« Ledian Zeqollari, Dr. i Turizmit nĂ« Pogradec.

“Ekspozita do tĂ« qĂ«ndrojĂ« e hapur pĂ«r dy javĂ«, ndĂ«rsa tĂ« 31 punimet janĂ« tĂ« vendosura nĂ« zonat respektive tĂ« qytetit, ku pĂ«rmes telefonit mund tĂ« skanohen dhe tĂ« lexohet i gjithĂ« informacioni pĂ«r lagjet, godinat e vjetra, muzeun, ish kinemanĂ«, zonat historike etj.,” thotĂ« Mevlan Shanaj, regjizor.

‘Due me fluturue mbi bjeshkĂ« me pĂ«llumba’

Tregim i thjeshtë

Poezi nga Martin Camaj

Due me fluturue mbi bjeshkë me pëllumba,
i thashë tim vëllau gjak-nxehtë.
“S’asht ajo punĂ« pĂ«r ne!”
S’kuptove, i thashĂ«, due me shkue ndĂ«r kĂ«ndime.
“Latinishtja – tha s’asht punĂ« pĂ«r ne:
mĂ«so gjuhĂ«n e gjarpnit ma parĂ«!”

Im vëlla gjak-nxehtë,
gjashtë vjec dinte me e ngulë fluturimthi
bizin në dhé,
dhetĂ«sh – tri pĂ«llambĂ« mbi krye thikĂ«n
ne drunin e njomë. Si ma njofti menden
befas nisi të pleqnojë e tha:
“Dy duer na jemi e nji krye, po i ndajmĂ« na punĂ«t:
unĂ« shpatĂ«n – ti pendĂ«n!”/KultPlus.com

Fishta: MĂ« dhemb kryet nga njato parla-parla tĂ« parlamentarĂ«ve – dokrra pa kokrra

CilĂ«sohet poet kombĂ«tar e njihet edhe si Homeri shqiptar. Gjergj Fishta (23 dhjetor 1871 – 30 dhjetor 1940), ishte frat françeskan, piktor, arkitekt, deputet, anĂ«tar i AkademisĂ« Italiane tĂ« Shkencave, kandidati i parĂ« shqiptarĂ« pĂ«r Çmimin Nobel pĂ«r LetĂ«rsi dhe mbrojtĂ«s i kauzĂ«s shqiptare nĂ« arenĂ«n ndĂ«rkombĂ«tare. Fishta ka dhĂ«nĂ« kontribut tĂ« madh edhe nĂ« Kongresin e Manastirit, pĂ«r alfabet e sotĂ«m, ndĂ«rsa ka qenĂ« edhe sekretar i pĂ«rgjithshĂ«m i delegacionit shqiptar nĂ« KonferencĂ«n e Paqes nĂ« Paris. MĂ« poshtĂ« mund tĂ« lexoni disa thĂ«nie tĂ« njĂ« prej figurave mĂ« tĂ« mĂ«dha intelektuale dhe patriotike tĂ« historisĂ« kombit shqiptar.


– Ma kollaj asht me mbushun njĂ« thes me pleshta sesa me i ba bashk dy shqiptarĂ«!

– NjerĂ«zit janĂ« tanĂ« njisoj prej natyrĂ«s, edukata i ban me u dallue!

– ShqiptarĂ«t kallzojnĂ« njate çka s’duhet, e mshehin njatĂ« çka e di tanĂ« bota!

– Pak din njaj qĂ« ja kallzon tĂ« tana grues!

– NĂ« kjoftĂ« se provon, mundesh me hupĂ«, por nĂ« kjoftĂ« se nuk provon – je i hupun gjithsesi!

– NĂ« kjoftĂ« se thue at çka dishron, duhet me ndie edhe ate çka nuk e dishron!

– Ma mirĂ« n’vorr me u kja pĂ«r mallĂ« / se nĂ«n shkja me ndejĂ« pĂ«r t’gjallĂ«,,,

– VĂ«rtetĂ« kemi Bajram e PashkĂ«, por ShqiptarinĂ« e kemi bashkĂ«!

– N’daq me gzue t’bukrĂ«n liri / mos shkel fis, as mik, as fe / pse n’kto sheja bota mbarĂ«. / na dallon se jem shqiptarë 

– Edhe atij iu thaftĂ« po goja / qĂ« pĂ«rbuzĂ« kĂ«tĂ« gjuhĂ« hyjnore / qi n’gjuhĂ« t’huej, kur s’asht nevoja / flet e tveten e lĂšn mbas dore



– Mbi njatĂ« flamur Perendija / me dorĂ« t’ vet Ai e ka shkrue / “PĂ«r ShqyptarĂ« do t’jĂ©t Shqypnija / kush u a prekĂ«, ai kjoftĂ« mallkue”


– Po, edhĂš hĂąna do t’ a dijĂ« / edhĂš Dielli do t’ kĂ©t pĂĄ / se pĂ«r qark ksaj rrokullije / si Shqypnija ‘i vend nuk ká


– NĂ« rast se ata nuk na duan nĂ« njĂ« shtet tĂ« vetĂ«m, pasi thonĂ« shqyptarĂ«t qenkan muslimanĂ«, aherë  na kristianĂ«t do t’i shkriejmĂ« kryqet tona dhe do t’i bajmĂ« fishek me mbrojt vllaznitĂ« tanĂ« muslimanĂ« shqyptarĂ«!

– MĂ« dhemb kryet me njato parla-parla tĂ« parlamentarĂ«ve: dokrra pa kokrra!

– Injoranca e krenaria shkojnĂ« bashkĂ« si shtati e hija! / KultPlus.com

71 vite nga vdekja e artistes Frida Kahlo, historia e së cilës është motiv për të shndërruar dhimbjen në forcë

E njohur për autoportretet e saj të punuara me përplot pasion dhe përkushtim, sot shënon 71 vjetorin e vdekjes, artistja meksikane Frida Kahlo.

‘NgĂ«rrqet’ e kaluara nĂ« jetĂ« nganjĂ«herĂ« nuk tĂ« ndalin hovin, por pĂ«rkundrazi tĂ« japin forcĂ«. Si dĂ«shmi e gjallĂ« e  njĂ« realiteti tĂ« tillĂ«, Ă«shtĂ« historia e Frida Kahlos, storia e sĂ« cilĂ«s Ă«shtĂ« motiv pĂ«r tĂ« shndĂ«rruar dhimbjen nĂ« forcĂ«.

Kahlo, nuk hoqi dorĂ« as nga aksidenti i rĂ«ndĂ« qĂ« pĂ«rjetoi nĂ« njĂ« moshĂ« tĂ« re dhe as nga mbi 30 operacionet e nĂ«nshtruara pĂ«r shĂ«rim, pĂ«rkundrazi, ajo e gjeti kurĂ«n e saj nĂ« pikturim, duke mĂ«suar vetĂ«n tĂ« krijonte artin e saj ‘vecues’, me anĂ« tĂ« sĂ« cilave i dha vetĂ«s emrin ‘artiste’.

Me trupin e shtrirë në një shtrat brenda katër mureve, pa lëvizur e pa dalë fare jashtë, Kahlo, më shumë se gjysmën e krijimtarisë së saj e realizoi aty, në atë cep.

Duke u mbështetur në përvojat personale të kaluara në jetë, veprat e Kahlo-s karakterizohen nga portretizime të dhimbjes.

Nga 143 pikturat e realizuara, 55 prej tyre janĂ« autoportrete me anĂ« tĂ« sĂ« cilave pĂ«rfshihet njĂ« mesazh i pĂ«rtejmĂ«, ‘plagĂ«t fizike dhe psikologjike’ tĂ« saj.

Artistja e atëhershme dhe ikona e botës së sotme, Frida Kahlo, pretendonte që kishte lindur në vitin 1910, përgjatë revolucionit meksikan, në mënyrë që të lidhej drejtpërdrejtë me Meksikën moderne.

NjĂ« detaj i tillĂ« prezanton mĂ« sĂ« miri kĂ«tĂ« personalitet tĂ« veçantĂ«, njĂ« vajzĂ« dhe mĂ« vonĂ« njĂ« grua krenare pĂ«r ‘MeksikĂ«n’ e saj dhe traditĂ«n kulturore tĂ« vendosur kundĂ«r amerikanizmit mbretĂ«rues.

Artistja meksikane, Kahlo ishte e martuar me muralistin meksikan Diego Rivera, me të cilin u nda pa kaluar shumë kohë. Një vit pas divorcit, ajo realizoi një pikturë me anë të se cilës përshkroi atë gjendjen e rënduar emocionale që kishte.

NĂ« vijim, nĂ« shenjĂ« pĂ«rkujtimi pĂ«r punĂ«n, veprimtarinĂ«, dhe artin krijues sĂ« Kahlos, pĂ«r pĂ«rvjetorin e 69 te vdekjes sĂ« saj, risjellim edhe njĂ«herĂ« pikturĂ«n e saj tĂ« titulluar ‘Autoportreti me gjerdan me gjemba zog kolibri’.

NĂ« kĂ«tĂ« pikturĂ«, Kahlo Ă«shtĂ« e pozicionuar pĂ«rballĂ« gjetheve, majmunave  dhe midis njĂ« pantere qĂ« e pĂ«rndjek atĂ«. Kahlo, bashkĂ« me ish-burrin e saj, RiverĂ«n, kishin mbajtur shumĂ« majmunĂ« si kafshĂ« shtĂ«piake, duke bĂ«rĂ« ata si zĂ«vendĂ«sues pĂ«r fĂ«mijĂ«t qĂ« çifti nuk arritĂ«n t’i kenĂ« gjatĂ« marrĂ«dhĂ«nies sĂ« tyre bashkĂ«shortore.

Përkundër qëndrimit stoik të saj, me qafën e rrethuar prej një gjerdani të ndërtuar nga gjembat, nga qafa e saj prapë po rridhte gjak. Gjak ky, që përbënë një mix plagësh trupore dhe shpirtërore.

Kjo qetësi e përcjellë përmes pikturës, është tipike për karakterin e Kahlos, e cila me qetësi kalonte çdo pengesë në jetën e saj.

“Autoportreti me gjerdan me gjemba”, mbetet ndĂ«r pikturat kulminante tĂ« Kahlos, tĂ« cilat i rezistuan kohĂ«s.

NdĂ«r pikturat e tjera tĂ« Kahlos tĂ« cilat janĂ« tĂ« stĂ«rnjohura edhe nĂ« kohĂ«n ‘sot’, janĂ«, ‘Autoportreti nĂ« kufirin midis MeksikĂ«s dhe Shteteve tĂ« Bashkuara’, ‘GjyshĂ«rit e mi, prindĂ«rit e mi dhe unë’, ‘Kolona e thyer’ dhe ‘Autobusi’.

Edhe pse Kahlo ka jetuar në gjysmën e parë të shekullit të kaluar, ajo qëndron e në fron si një ikonë e kohës tonë moderne. / KultPlus.com

‘NĂ«pĂ«rmjet shpirtit’

Poezi nga Charles Bukowski

Nëpërmjet shpirtit

Ai e kalon shpirtin
si një thikë
dhe unë i sondoj peisazhet
herë i zymtë, herë i vrerosur
ku korbecë të zinj katran
krrokin kaq me zë të lartë
sa të gërvishtin muret e zemrës.
Kalon nëpër kopshte të këndshme
zbukuruar me margarita të bardha
dhe ngrohur nga një diell i vakët pranverë.
Por kur linfa e saj
Arrin kulmin shpërthen
gjethja njolloset.
Tampon i vetĂ«m pĂ«r tĂ« tillĂ« plagë /KultPlus.com

Mbi 95 mijë vizitorë zbuluan historinë, artizanatin dhe bukuritë e Krujës

Kruja vijon të mbetet ndër qytetet më të vizituara, ku edhe në këto ditë të nxehta korriku rrugët e saj gumëzhijnë nga turistët vendas e të huaj, që zbulojnë historinë, artizanatin dhe bukuritë e qytetit.

Kryeministri Edi Rama ndau sot nĂ« rrjetet sociale pamje nga vizita e turistĂ«ve nĂ« KrujĂ«. “Rrugicat me turistĂ«, traditĂ« dhe histori tĂ« Pazarit tĂ« KrujĂ«s”, shkruan Rama.

Qendra Muzeore e KrujĂ«s, ku pĂ«rfshihen Muzeu KombĂ«tar “Gjergj Kastrioti SkĂ«nderbeu”, Muzeu Etnografik dhe Pazari karakteristik ka shĂ«nuar njĂ« rritje tĂ« numrit tĂ« turistĂ«ve nga janari deri tani, krahasuar me tĂ« njĂ«jtĂ«n periudhĂ« tĂ« vitit tĂ« kaluar.

Drejtori i Muzeut KombĂ«tar “Gjergj Kastrioti SkĂ«nderbeu” dhe Muzeut Etnografik KrujĂ«, Mehdi Hafizi tha pĂ«r AgjencinĂ« Telegrafike Shqiptare se “mbi 95 mijĂ« vizitorĂ« Ă«shtĂ« totali i vizitorĂ«ve nĂ« qendrĂ«n muzeore KrujĂ«, ku 50% janĂ« huaj”.

Sipas tij, numrin mĂ« tĂ« lartĂ« tĂ« turistĂ«ve tĂ« huaj e pĂ«rbĂ«jnĂ« vizitorĂ«t nga Polonia, Spanja, Azia, Franca etj”.

Kruja njihet për turizmin historik njëditor, por me shtimin e strukturave akomoduese turistët po qëndrojnë më gjatë në këtë qytet historik.

Pazari karakteristik i KrujĂ«s me rrugicat e ngushta me kalldrĂ«m, ku ofrohen punime artizanale tradicionale Ă«shtĂ« njĂ« ndĂ«r tĂ« preferuarit e turistĂ«ve. Por turistĂ«t nuk ikin nga Kruja pa vizituar edhe Muzeun KombĂ«tar “Gjergj Kastrioti SkĂ«nderbeu” dhe Muzeun Etnografik KrujĂ«./atsh/KultPlus.com

Mjaltë

James Arlington Wright (1927 – 1980), poet amerikan. PĂ«rmbledhja ‘Collected Poems’, e botuar mĂ« 1972, kishte fituar çmimin Pulitzer.

MJALTË

Nga James Wright

Im atĂ« vdiq nĂ« moshĂ«n tetĂ«dhjetĂ«vjeçare. NjĂ« nga gjĂ«rat e fundit qĂ« bĂ«ri nĂ« jetĂ«n e tij ishte ta thĂ«rriste dhĂ«ndrin e tij pesĂ«dhjetetetĂ«vjeçar “mjaltĂ«â€. NjĂ« pasdreke nĂ« tĂ« ’30 e hershme, kur unĂ« e gjakosa kokĂ«n time duke u rrokur pĂ«r njĂ« muri nĂ« fund tĂ« njĂ« kodre dhe besova se thjesht tĂ« parit e gjakut tim ishte domethĂ«nia tragjike e jetĂ«s, e dĂ«gjova tim et tĂ« propozonte vrasjen e dhĂ«ndrit tĂ« ardhshĂ«m. DhĂ«ndri i tij Ă«shtĂ« kunati im, emri i tĂ« cilit Ă«shtĂ« Paul. KĂ«ta dy burra tĂ« rritur u ngrenĂ« pĂ«rmbi mua dhe e dinin se jeta njerĂ«zore Ă«shtĂ« vrasje. Nuk po pĂ«rlesheshin pĂ«r dashurinĂ« e Paulit pĂ«r motrĂ«n time. Po pĂ«rlesheshin mes vete ngase njĂ« burrĂ« i fortĂ«, njĂ« punĂ«tor i fabrikĂ«s, ishte flakur nga puna e tij dhe njĂ« tjetĂ«r burrĂ« i fortĂ«, shoferi i kamionit tĂ« qymyrit, ishte flakur nga puna e tij. QĂ« tĂ« dy ishin tĂ« vendosur tĂ« linin jetĂ«t e tyre aty, kĂ«shtu qĂ« shikuan njĂ«ri-tjetrin me inat dhe thanĂ« se do tĂ« mbijetonin edhe sikur tĂ« bĂ«hej kiameti. Kiameti nuk Ă«shtĂ« diç banale nĂ« Ohion jugore. AsgjĂ« nuk Ă«shtĂ« banale pĂ«rgjatĂ« njĂ« lumi. Im atĂ« e vdiq njĂ« vdekje tĂ« mirĂ«. TĂ« vdesĂ«sh njĂ« vdekje tĂ« mirĂ« do tĂ« thotĂ« tĂ« jetosh jetĂ«n tĂ«nde. Nuk po them njĂ« jetĂ« tĂ« mirĂ«.

Po them një jetë.

***

Kjo poezi, e botuar më 1982, në përmbledhjen postume, është përfshirë në antologjinë e poezisë në prozë të shtëpisë botuese Penguin.

Pas njĂ« skene dramatike, me zhvillimet e saj tĂ« rĂ«ndomta, tĂ« pritshme dhe tĂ« kapshme – qĂ« marrin deri edhe pĂ«rmasa apokaliptike – vjen fundi, vdekja. NĂ« kĂ«tĂ« rast, tĂ« tĂ« atit tĂ« poetit, ajo Ă«shtĂ« thjesht njĂ« vdekje e mirĂ«. Vdekje e mirĂ« do tĂ« thotĂ« tĂ« kesh jetuar jetĂ«n tĂ«nde. Veçse, nĂ« krahasim mĂ« vdekjen, te jeta duhet tĂ« kemi kujdes, epitetet janĂ« tĂ« panevojshme, mbase tĂ« bezdisshme. Nuk ka jetĂ« tĂ« mirĂ«, ka vetĂ«m jetĂ«. JetĂ« e secilit, personale, e papĂ«rsĂ«ritshme, e paimitueshme, por prapĂ«seprapĂ« jetĂ«, jetĂ« pĂ«r secilin, si e çdonjĂ«rit, si dikur, si tash, si nĂ« vijim.

/Gazeta Express/ KultPlus.com

“Mos mĂ« gjykoni nga sukseset e mia, mĂ« gjykoni nga ajo se sa herĂ« jam rrĂ«zuar dhe jam ringritur sĂ«rish”

Thënie frymëzuese nga Nelson Mandela

Nelson Mandela lindi më 18 korrik të vitit 1918. Gjatë gjithë jetës së tij ai ishte luftëtar i lirisë; ai luftonte kundër shtypjes racore që u bëhej zezakëve në Afrikë. Shumë vite të jetës së tij, Mandela i kaloi nëpër burgje. Që në moshë të re ai u bë aktiv në lëvizjen e anti-aparteidit dhe iu bashkua Kongresit Kombëtar Afrikan. Në vitin 1940, Mandela u bë kreu i krahut rinor të kësaj lëvizjeje.

Nelson Mandela ndoqi Universitetin dhe fakultetin e drejtësisë dhe me kolegun e tij Oliver Tambo themeluan firmën e parë zezake të avokatisë në Afrikën e Jugut, me zyra në Johanesburg. Ata i jepnin këshilla juridike falas ose me çmim të ulët zezakëve.

NĂ« vitin 1962, 44-vjeçari Mandela u arrestua dhe doli nĂ« gjyq pĂ«r aktivitetin kundĂ«r qeverisĂ«. Ai i mbrojti veprimet e tij si pjesĂ« e “luftĂ«s sĂ« popullit afrikan pĂ«r njĂ« shoqĂ«ri tĂ« lirĂ«.”

Mandela mori qindra çmime dhe medalje gjatĂ« jetĂ«s sĂ« tij. NĂ« vitin 1993, ai ndau Çmimin Nobel tĂ« Paqes me ish-armikun e tij tĂ« betuar de Klerk. Ata u nderuan pĂ«r kontributin nĂ« procesin e paqes nĂ« AfrikĂ«n e Jugut.

“JugafrikanĂ«t kanĂ« krijuar njĂ« shoqĂ«ri e cila konfirmon se tĂ« gjithĂ« njerĂ«zit kanĂ« lindur tĂ« barabartĂ«,” deklaroi Mandela duke marrĂ« çmimin.

Si president, Mandela u kritikua se nuk u përball me krizën e sidës në Afrikën e Jugut. Megjithatë, në vitet e tij të mëvonshme, ai u bë një personalitet publik i luftës kundër sidës.

“SĂ« bashku ne mund ta luftojmĂ« sidĂ«n dhe tĂ« garantojmĂ« njĂ« tĂ« ardhme mĂ« tĂ« sigurt pĂ«r tĂ« gjithĂ«,” tha nĂ« njĂ« rast Mandela.

KultPlus, ju sjell disa nga thëniet frymëzuese të ish-Presidentit të Afrikës së Jugut.

“Askush nuk lind me urrejtje kundĂ«r njĂ« race tjetĂ«r, kundĂ«r njĂ« religjioni tjetĂ«r apo kundĂ«r njĂ« shtrese tjetĂ«r sociale. NjerĂ«zit e mĂ«sojnĂ« mĂ« vonĂ« urrejtjen. AtĂ«herĂ«, nĂ«se mĂ«sojnĂ« urrejtjen, ata mund tĂ« mĂ«sojnĂ« edhe dashurinĂ«, meqenĂ«se pĂ«r zemrĂ«n njerĂ«zore dashuria Ă«shtĂ« diçka mĂ« e natyrshme se urrejtja.”

“Mos mĂ« gjykoni nga sukseset e mia, mĂ« gjykoni nga ajo se sa herĂ« jam rrĂ«zuar dhe jam ringritur sĂ«rish”.

“UnĂ« jam nĂ« thelb njĂ« optimist. Nuk mund ta them nĂ«se Ă«shtĂ« e lindur, apo e ushqyer. PjesĂ« e tĂ« qenit optimist, Ă«shtĂ« qĂ« tĂ« mbash kokĂ«n drejtuar nga Dielli, dhe me kĂ«mbĂ«t qĂ« ecin pĂ«rpara”.

“MirĂ«sia e njeriut Ă«shtĂ« njĂ« flakĂ« qĂ« mund tĂ« fshihet, por nuk zhduket”.

 “Dikur toleroja shumĂ« sepse nuk doja tĂ« humbja njerĂ«zit, tani vendos kufij sepse nuk dua tĂ« humbas veten”. / KultPlus.com

Presidentja Osmani nderon mërgatën shqiptaro-amerikane me medalje presidenciale në SHBA

Gjatë vizitës së saj zyrtare në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani, ka zhvilluar një takim të veçantë me përfaqësues të mërgatës shqiptaro-amerikane, duke i vlerësuar ata për rolin historik që kanë luajtur në rrugëtimin e Kosovës drejt lirisë dhe pavarësisë.

NĂ« njĂ« ceremoni solemne, Osmani ka ndarĂ« medalje presidenciale pĂ«r disa nga mĂ«rgimtarĂ«t mĂ« tĂ« dalluar, tĂ« cilĂ«t me angazhimin e tyre nĂ« vitet mĂ« tĂ« vĂ«shtira pĂ«r vendin, dhanĂ« njĂ« kontribut tĂ« jashtĂ«zakonshĂ«m pĂ«r çështjen e KosovĂ«s. Urdhri “Hasan Prishtina” dhe “Urdhri i PavarĂ«sisĂ«â€ ishin ndĂ«r dekoratat e ndara pĂ«r nder tĂ« kontributit tĂ« tyre.

“GjatĂ« viteve ’80 dhe ’90, kur populli shqiptar nĂ« KosovĂ« pĂ«rballej me represionin dhe rrezikun nga regjimi shtypĂ«s e gjenocidal i Millosheviqit, mĂ«rgata jonĂ« nĂ« AmerikĂ« u bĂ« zĂ«ri i besĂ«s dhe i shpresĂ«s pĂ«r tĂ« gjithĂ« ne – pĂ«r mbijetesĂ«, pĂ«r liri dhe pĂ«r pavarĂ«si,” theksoi Presidentja Osmani nĂ« fjalĂ«n e saj.

Ceremonia u mbajt në shenjë mirënjohjeje për mërgatën, e cila në kohët më të vështira për Kosovën, ishte jo vetëm mbështetje morale dhe politike, por edhe burim i fuqishëm i organizimit dhe mobilizimit ndërkombëtar./KultPlus.com

Datëlindje dashurie

Poezi nga Ángel Gonzålez
Sjellë në shqip nga Erion Karabolli

Si do të jem unë

kur të mos jem më unë?

Kur koha

ta ketë modifikuar strukturën time,

dhe trupi im të jetë tjetër,

tjetër gjaku im,

të tjerë sytë dhe flokët e mi.

Do të mendoj për ty, mbase.

Me siguri,

trupat e mi të njëpasnjëshëm

– duke mĂ« zgjatuar, tĂ« gjallĂ«, drejt vdekjes –

njëri-tjetrit do tŽia kalojnë

dorë më dorë,

zemër më zemër,

mish më mish,

atë elementin e mistershëm

që përcakton trishtimin tim

kur ti ikën,

që më shtyn të të kërkoj verbërisht,

që, në mënyrë të pashmangshme,

më çon tek ti:

me një fjalë, atë çka njerëzit e quajnë dashuri.

Dhe sytë

– çŽrĂ«ndĂ«si ka po s’qenĂ« mĂ« kĂ«ta sy –

do të të ndjekin pas kudo që të shkosh, besnikë./ KultPlus.com

❌