Masakra e Nanjingut dhe kujtimet e errëta të pushtimit japonez vazhdojnë të trazojnë marrëdhëniet midis Kinës dhe Japonisë. Ndërsa Kina kërkon njohje dhe pendesë për krimet e kryera, Japonia shpesh përqendrohet në vuajtjet e veta dhe shmang një përballje të plotë me të kaluarën. Kjo histori e pambyllur ushqen tensionet dhe rrit nacionalizmin në të dy vendet. Përplasja e kujtimeve historike vazhdon të ndikojë rëndë në marrëdhëniet bilaterale.
BBC
Blogeri japonez Hayato Kato, i cili ka 1.9 milion ndjekës, është i njohur për videot e tij plot humor ku eksploron Kinën, vend ku ka jetuar prej disa vitesh.
Por më 26 korrik, ai i befasoi ndjekësit me një video serioze.
âSapo pashĂ« njĂ« film pĂ«r MasakrĂ«n e Nanjingutâ,  tha ai, duke iu referuar fushatĂ«s gjashtĂ«-javore tĂ« ushtrisĂ« japoneze nĂ« fund tĂ« vitit 1937 nĂ« qytetin e atĂ«hershĂ«m kryeqytet tĂ« KinĂ«s, ku sipas disa vlerĂ«simeve u vranĂ« mbi 300.000 civilĂ« dhe ushtarĂ« kinezĂ«. Rreth 20.000 gra thuhet se u pĂ«rdhunuan.
Filmi âDead To Rightsâ, i njohur ndryshe edhe si âNanjing Photo Studioâ, tregon historinĂ« e njĂ« grupi civilĂ«sh qĂ« fshihen nĂ« njĂ« studio fotografike pĂ«r tâu shpĂ«tuar ushtarĂ«ve japonezĂ«. Filmi, i cili tashmĂ« ka arritur sukses nĂ« kinema, Ă«shtĂ« i pari nga njĂ« seri filmash qĂ« po publikohen nĂ« KinĂ« pĂ«r tĂ« pĂ«rkujtuar 80-vjetorin e pĂ«rfundimit tĂ« LuftĂ«s sĂ« DytĂ« BotĂ«rore. Por ndjenja e njĂ« historie tĂ« pambyllur, shpesh e nxitur nga Pekini â vazhdon tĂ« ushqejĂ« kujtimin dhe zemĂ«rimin.
Duke folur nĂ« gjuhĂ«n kineze nĂ« Douyin (versioni kinez i TikTok-ut), Kato tregoi disa skena nga filmi: âNjerĂ«zit ishin rreshtuar pĂ«rgjatĂ« lumit dhe mĂ« pas filluan pushkatimet⊠NjĂ« foshnjĂ«, e njĂ«jtĂ« nĂ« moshĂ« me vajzĂ«n time, po qante nĂ« krahĂ«t e nĂ«nĂ«s. NjĂ« ushtar japonez vrapoi, e kapi dhe e pĂ«rplasi nĂ« tokĂ«â.
Ai tha se kishte parĂ« shumĂ« njerĂ«z nĂ« internetin japonez, pĂ«rfshirĂ« figura publike dhe politikanĂ«, qĂ« mohonin se masakra kishte ndodhur. âNĂ«se e mohojmĂ« kĂ«tĂ«, atĂ«herĂ« do tĂ« ndodhĂ« sĂ«rishâ, shtoi ai, duke u bĂ«rĂ« thirrje japonezĂ«ve tĂ« shikojnĂ« kĂ«to filma dhe tĂ« mĂ«sojnĂ« pĂ«r anĂ«n e errĂ«t tĂ« historisĂ« sĂ« tyre.
Videoja u bë një nga më të ndjekurat e tij, me mbi 670.000 pëlqime në vetëm dy javë.
Por komentet nuk ishin aq pozitive. Komenti mĂ« i pĂ«lqyer citon njĂ« nga frazat mĂ« tĂ« fuqishme tĂ« filmit, qĂ« njĂ« civil kinez ia thotĂ« njĂ« ushtari japonez: âNuk jemi miq? AsnjĂ«herĂ« nuk kemi qenĂ«â.
âKthimi i dritĂ«sâ
Për Kinën, pushtimi dhe fushata ushtarake e Japonisë përbëjnë një nga kapitujt më të errët të së kaluarës  dhe masakra në Nanjing, atëherë kryeqytet, është një plagë edhe më e thellë.
Ajo që e ka bërë këtë plagë të mos shërohet, është bindja se Japonia kurrë nuk ka pranuar plotësisht krimet që ka kryer në vendet që ka pushtuar, jo vetëm në Kinë, por edhe në Kore, Malajzi, Filipine e Indonezi. Një nga temat më të dhimbshme mbetet ajo e grave, rreth 200.000 gra që u përdhunuan dhe u detyruan të punonin në bordelet ushtarake japoneze. Deri më sot, shumë nga të mbijetuarat ende presin kërkim-falje dhe kompensim.
NĂ« videon e tij, Kato e pranon se kjo temĂ« nuk Ă«shtĂ« pjesĂ« e diskutimeve nĂ« Japoni: âFatkeqĂ«sisht, kĂ«to filma pĂ«r luftĂ«n kundĂ«r JaponisĂ« nuk shfaqen publikisht nĂ« Japoni, dhe njerĂ«zit nuk janĂ« tĂ« interesuar tâi shohinâ.
Kur Perandori i Japonisë njoftoi më 15 gusht se vendi do të dorëzohej, Japonia tashmë kishte paguar një çmim të tmerrshëm,  mbi 100.000 njerëz ishin vrarë nga bombardimet në Tokio, përpara se dy bomba atomike të shkatërronin Hiroshimën dhe Nagasakin.
MegjithatĂ«, humbja e JaponisĂ« u prit me gĂ«zim nĂ« shumĂ« pjesĂ« tĂ« AzisĂ«, ku Ushtria Perandorake Japoneze kishte shkaktuar miliona viktima. PĂ«r kĂ«to vende, 15 gushti pĂ«rfaqĂ«son si lirinĂ« ashtu edhe plagĂ«t e pashĂ«ruara â nĂ« KorenĂ« e Jugut kjo ditĂ« quhet Gwangbokjeol, qĂ« do tĂ« thotĂ« âkthimi i dritĂ«sâ.
âLufta ushtarake ka pĂ«rfunduar, por lufta e historisĂ« vazhdonâ,  thotĂ« profesori Gi-Wook Shin nga Universiteti i Stanfordit, duke shpjeguar se tĂ« dyja palĂ«t e kujtojnĂ« atĂ« periudhĂ« nĂ« mĂ«nyra tĂ« ndryshme, dhe kĂ«to dallime rrisin tensionet. NdĂ«rsa kinezĂ«t e shohin agresionin japonez si njĂ« moment pĂ«rcaktues dhe shkatĂ«rrues nĂ« historinĂ« e tyre, historia japoneze fokusohet mĂ« shumĂ« nĂ« vuajtjet e veta â shkatĂ«rrimin nga bombat atomike dhe periudhĂ«n e rimĂ«kĂ«mbjes pas luftĂ«s.
âNjerĂ«zit qĂ« njoh nĂ« Japoni nuk flasin shumĂ« pĂ«r kĂ«tĂ«,â thotĂ« njĂ« kinez qĂ« ka jetuar 15 vjet nĂ« Japoni dhe preferoi tĂ« mbetet anonim.
âAta e shohin si diçka tĂ« sĂ« kaluarĂ«s, dhe vendi nuk e pĂ«rkujton shumĂ« â sepse edhe e shohin veten si viktimaâ.
Ai e quan veten patriot, por thotë se kjo nuk e ka vështirësuar jetën e tij në Japoni, sepse njerëzit atje shmangin tema të ndjeshme si kjo.
âDisa besojnĂ« se ushtria japoneze shkoi pĂ«r tĂ« ndihmuar KinĂ«n tĂ« ndĂ«rtonte njĂ« rend tĂ« ri  dhe konfliktet ndodhĂ«n gjatĂ« kĂ«tij procesi. Sigurisht, ka edhe nga ata qĂ« e pranojnĂ« se ka qenĂ« pushtimâ.
Kina luftoi kundër Japonisë për tetë vjet, nga Mançuria në verilindje deri në Chongqing në jugperëndim. Vlerësimet për numrin e kinezëve të vrarë variojnë nga 10 deri në 20 milionë. Ndërkohë, qeveria japoneze thotë se rreth 480.000 ushtarë të saj u vranë gjatë asaj kohe.
Kjo periudhĂ« Ă«shtĂ« dokumentuar mirĂ« nĂ« letĂ«rsi dhe filma tĂ« njohur â madje ka qenĂ« temĂ« kryesore edhe nĂ« veprat e fituesit tĂ« Ămimit Nobel, Mo Yan.
Tani ajo periudhĂ« po rishikohet nĂ«n njĂ« regjim qĂ« e sheh patriotizmin si pjesĂ« thelbĂ«sore tĂ« ambicieve tĂ« tij: ârilindja kombĂ«tareâ Ă«shtĂ« mĂ«nyra si presidenti Xi Jinping e pĂ«rshkruan Ă«ndrrĂ«n kineze.
âNuk jemi miqâŠâ
NdĂ«rkohĂ« qĂ« Partia Komuniste censuron ashpĂ«r historinĂ« e saj  nga masakra e Sheshit Tiananmen e deri te shtypjet mĂ« tĂ« fundit â ajo inkurajon kujtesĂ«n e sĂ« kaluarĂ«s mĂ« tĂ« largĂ«t, sidomos kur ka tĂ« bĂ«jĂ« me njĂ« armik tĂ« jashtĂ«m.
Xi madje ka ndryshuar edhe datĂ«n zyrtare tĂ« fillimit tĂ« luftĂ«s me JaponinĂ« â  tani qeveria kineze e llogarit qĂ« nga pushtimi i parĂ« i MançurisĂ« nĂ« vitin 1931, duke e bĂ«rĂ« njĂ« luftĂ« 14-vjeçare nĂ« vend tĂ« tetĂ«.
NĂ«n drejtimin e tij, Pekini ka filluar tĂ« pĂ«rkujtojĂ« fundin e LuftĂ«s sĂ« DytĂ« BotĂ«rore me mĂ« shumĂ« madhĂ«shti. MĂ« 3 shtator â dita kur Japonia u dorĂ«zua zyrtarisht,  do tĂ« organizohet njĂ« paradĂ« e madhe ushtarake nĂ« Sheshin Tiananmen.
Po ashtu nĂ« shtator pritet tĂ« dalĂ« njĂ« film shumĂ« i komentuar, qĂ« fokusohet te NjĂ«sia famĂ«keqe 731 â njĂ« degĂ« e ushtrisĂ« japoneze qĂ« kreu eksperimente vdekjeprurĂ«se mbi njerĂ«z nĂ« MançurinĂ« e pushtuar. Data e publikimit Ă«shtĂ« 18 shtator, pikĂ«risht dita kur Japonia kreu sulmin e parĂ« nĂ« Mançuri.
Kjo pa pĂ«rfshirĂ« filmin âDongji Rescueâ, i frymĂ«zuar nga pĂ«rpjekjet e vĂ«rteta tĂ« peshkatarĂ«ve kinezĂ« qĂ« shpĂ«tuan qindra robĂ«r britanikĂ« gjatĂ« sulmeve japoneze; si dhe dokumentarin âMountains and Rivers Bearing Witnessâ, nga njĂ« studio shtetĂ«rore, pĂ«r rezistencĂ«n kineze.
Duket se këto produkte kulturore po prekin nerva të ndjeshme.
âNjĂ« brez luftoi nĂ« emĂ«r tĂ« tre brezave dhe duroi vuajtje pĂ«r tre breza. Nderim pĂ«r dĂ«shmorĂ«tâ, shkruhet nĂ« njĂ« koment shumĂ« tĂ« pĂ«lqyer nĂ« RedNote pĂ«r filmin âNanjing Photo Studioâ.
âNuk jemi miqâŠâ, rreshti tashmĂ« i famshĂ«m nga filmi, ânuk Ă«shtĂ« thjesht njĂ« replikĂ«â midis dy personazheve kryesorĂ«, thuhet nĂ« njĂ« recension shumĂ« tĂ« ndjekur nĂ« Weibo qĂ« ka marrĂ« mbi 10.000 pĂ«lqime.
âKy mesazh vjen edhe nga miliona njerĂ«z tĂ« zakonshĂ«m kinezĂ« pĂ«r JaponinĂ«. Ata kurrĂ« nuk kanĂ« kĂ«rkuar falje tĂ« sinqertĂ«, ende adhurojnĂ« kriminelĂ«t e luftĂ«s, po ndryshojnĂ« historinĂ« â askush nuk do tâi konsiderojĂ« si miqâ, thotĂ« njĂ« koment, duke iu referuar disa figurave tĂ« sĂ« djathtĂ«s ekstreme nĂ« Japoni qĂ« mohojnĂ« ngjarjet.
Tokio ka kërkuar falje, por shumë kinezë besojnë se ato nuk janë të mjaftueshme dhe të sinqerta.
âJaponia vazhdon tĂ« dĂ«rgojĂ« mesazhe kontradiktoreâ, thotĂ« profesori Shin, duke pĂ«rmendur rastet kur udhĂ«heqĂ«sit japonezĂ« kanĂ« bĂ«rĂ« deklarata tĂ« kundĂ«rta pĂ«r historinĂ« e luftĂ«s.
Për vite me radhë, në orët e historisë në Kinë, nxënësve u tregohet një foto e ish-kancelarit të Perëndimit të Gjermanisë, Willy Brandt, duke u lutur në gjunjë para një memoriali për Kryengritjen e Getos së Varshavës në 1970. Kinezët presin një gjest të ngjashëm nga Japonia.
Por më parë nuk ka qenë kështu.
Nacionalizmi në internet
Kur Japonia u dorĂ«zua nĂ« 1945, trazirat nĂ« KinĂ« nuk u mbyllĂ«n. PĂ«r tre vitet pasuese, Kuomintangu â partia nĂ« pushtet dhe kryesore nĂ« rezistencĂ«n kineze kundĂ«r JaponisĂ« â luftoi njĂ« luftĂ« civile kundĂ«r forcave komuniste tĂ« Mao Zedongut.
Lufta përfundoi me fitoren e Maos dhe largimin e Kuomintangut në Tajvan. Mao, që kishte prioritet ndërtimin e një shteti komunist, nuk iu përkushtua shumë krimeve të luftës japoneze. Përkujtimet ishin të fokusuar në fitoren e Partisë Komuniste dhe kritikuan Kuomintangun. Ai gjithashtu kërkonte mbështetje nga Japonia në arenën ndërkombëtare. Tokio, madje, ishte një nga fuqitë e para që njohu regjimin e Maos.
VetĂ«m nĂ« vitet 1980 â pas vdekjes sĂ« Maos, pushtimi japonez filloi tĂ« ndĂ«rlidhĂ« sĂ«rish marrĂ«dhĂ«niet midis Pekinit dhe Tokios. NĂ« atĂ« kohĂ«, Japonia ishte njĂ« aleate e perĂ«ndimit dhe njĂ« fuqi ekonomike e madhe. Ndryshimet nĂ« tekstet shkollore japoneze nisĂ«n tĂ« shkaktonin debate, me KinĂ«n dhe KorenĂ« e Jugut qĂ« akuzonin JaponinĂ« pĂ«r ngjyrosje tĂ« krimeve tĂ« saj tĂ« luftĂ«s. Kina sapo kishte filluar tĂ« hapet, ndĂ«rsa Koreja po kalonte nga sundimi ushtarak nĂ« demokraci.
Ndërsa udhëheqësit kinezë largoheshin nga trashëgimia e Mao-s, trauma nga sulmet japoneze u bë një rrëfim unifikues për Partinë Komuniste, thotë Yinan He, profesoreshë e marrëdhënieve ndërkombëtare në Universitetin Lehigh në SHBA.
âPas Revolucionit Kulturor, shumica e njerĂ«zve nĂ« KinĂ« u zhgĂ«njyen nga komunizmiâ, i tha ajo BBC-sĂ«. âKur komunizmi humbi shtrirjen e tij, u desh nacionalizmi. Dhe Japonia Ă«shtĂ« njĂ« objektiv i lehtĂ«, sepse Ă«shtĂ« agresori mĂ« i fundit i jashtĂ«mâ.
Ajo pĂ«rshkruan njĂ« âparaqitje tĂ« orkestruar tĂ« sĂ« kaluarĂ«sâ, ku pĂ«rkujtimet e vitit 1945 shpesh minimizojnĂ« rolin e SHBA-sĂ« dhe Kuomintangut, dhe shoqĂ«rohen me vĂ«mendje gjithnjĂ« e mĂ« tĂ« madhe ndaj qĂ«ndrimit zyrtar tĂ« JaponisĂ« mbi veprimet e saj gjatĂ« luftĂ«s.
ĂfarĂ« nuk ka ndihmuar janĂ« mohimet e krimeve tĂ« luftĂ«s â figura tĂ« rĂ«ndĂ«sishme tĂ« sĂ« djathtĂ«s japoneze nuk pranojnĂ« se masakra e Nanjingut ka ndodhur, ose qĂ« ushtarĂ«t japonezĂ« detyruan kaq shumĂ« gra nĂ« skllavĂ«ri seksuale â si dhe vizitat e fundit tĂ« zyrtarĂ«ve nĂ« ShenjtĂ«roren Yasukuni, ku nderohen tĂ« rĂ«nĂ«t japonezĂ« nĂ« luftĂ«, pĂ«rfshirĂ« edhe kriminelĂ«t e luftĂ«s tĂ« dĂ«nuar.
Kjo armiqĂ«si mes KinĂ«s dhe JaponisĂ« Ă«shtĂ« reflektuar edhe nĂ« jetĂ«n e pĂ«rditshme, pasi nacionalizmi nĂ« internet Ă«shtĂ« rritur shumĂ« â kinezĂ« dhe japonezĂ« janĂ« sulmuar nĂ« vendet e njĂ«ri-tjetrit. NjĂ« nxĂ«nĂ«s japonez u vra nĂ« Shenzhen vitin e kaluar.
Rritja ekonomike e KinĂ«s dhe pĂ«rpjekjet e saj pĂ«r tĂ« qenĂ« mĂ« e fuqishme nĂ« rajon dhe mĂ« gjerĂ« kanĂ« ndryshuar sĂ«rish marrĂ«dhĂ«niet mes dy vendeve. Kina ka tejkaluar JaponinĂ« si fuqi botĂ«rore. Koha mĂ« e mirĂ« pĂ«r tĂ« kĂ«rkuar afĂ«rsi â  nĂ« vitet 1970, kur vendet ishin mĂ« afĂ«r ka kaluar, thotĂ« profesoresha He.
âAta thjesht thanĂ«, le ta harrojmĂ« atĂ«, le ta lĂ«mĂ« mĂ«njanĂ«. Ata nuk u pĂ«rballĂ«n kurrĂ« me historinĂ« dhe tani problemi po kthehet sĂ«rish pĂ«r tĂ« mos i lĂ«nĂ« rehatâ.