❌

Reading view

There are new articles available, click to refresh the page.
↗

Të trajtosh traumat kolektive në Gaza

✇Gazeta Si
By: Liridon Mulaj

Nga Mohammed Mhavish- Akhrasi, një psikiatër për fëmijë dhe adoleshentë, humbi shtëpinë e tij nga një goditje izraelite në fillim të vitit 2024. Ai dhe familja e tij janë zhvendosur disa herë, duke jetuar në tenda ku tenda e çadrës laget nga djersa e shumë njerëzve të shtypur në hapësira të ngushta. Nuk ka më një zyrë me mure të bardha, as nuk mban më një distinktiv. Por ai vazhdon punën, duke vizituar rreth pesëdhjetë pacientë në ditë, shumica fëmijë.

NjĂ« nga pacientet e tij tĂ« rregullta Ă«shtĂ« njĂ« vajzĂ« rreth katĂ«rmbĂ«dhjetĂ« vjeçare, qĂ« i mbijetoi njĂ« goditje e cila vrau  tĂ« gjithĂ« familjen. U zgjua nĂ« njĂ« njĂ«si tĂ« kujdesit intensiv, e vetme, pa e ditur ku kishin shkuar tĂ« tjerwt. Tani ulet pĂ«rballĂ« Akhrasit nĂ« heshtje, derisa e pyet, pĂ«rsĂ«ri e pĂ«rsĂ«ri, nĂ«se mund t’i kthejĂ« ata. Ai nuk ka pĂ«rgjigje,  vetĂ«m njĂ« laps tĂ« heshtur dhe njĂ« libĂ«r me bojĂ«ra, duke shpresuar se ajo do t’i pĂ«rdorĂ« pĂ«r tĂ« shprehur dhe pĂ«rpunuar emocionet.

Me sisteme thuajse të shkatërruara dhe burime pothuajse zero, profesionistë si Akhrasi mbështeten në pak mjetet që u kanë mbetur: mbështetje psikosociale, terapi njohëse tw sjelljes dhe strategji të improvizuara për përballim.

 FĂ«mijĂ«t mĂ«sojnĂ« teknika frymĂ«marrjeje, rregullim emocional dhe mĂ«nyra pĂ«r tĂ« pĂ«rballuar mendimet mbytwse. Kur Ă«shtĂ« e mundur, bashkĂ«punojnĂ« me stafin mjekĂ«sor tĂ« mbingarkuar pĂ«r tĂ« siguruar medikamente psikotrope pĂ«r pacientĂ« me depresion tĂ« rĂ«ndĂ«, psikoza ose ide suicidale. Por, siç thotĂ« Akhrasi, mbĂ«shtetja profesionale Ă«shtĂ« reduktuar nĂ« mesazhe zanore mes kolegĂ«sh qĂ« pyesin vetĂ«m njĂ« gjĂ«: “A Ă«shtĂ« ende gjallĂ«?”

PunonjĂ«sit shĂ«ndetĂ«sorĂ« shpesh pĂ«rjetojnĂ« trauma tĂ« dyta,  njĂ« lloj dĂ«mtimi emocional nga ekspozimi i vazhdueshĂ«m ndaj dhimbjes sĂ« tĂ« tjerĂ«ve. Por nuk ka asgjĂ« “tĂ« dytĂ«â€ nĂ« traumĂ«n qĂ« pĂ«rjetojnĂ« specialistĂ«t e shĂ«ndetit mendor nĂ« Gaza.

 “Ne po pĂ«rballemi, po vajtojmĂ«, po mbijetojmĂ« dhe po punojmĂ«, tĂ« gjitha njĂ«kohĂ«sisht,” thotw Akhrasi. “Nuk ka hapĂ«sirĂ« pĂ«r emocionet e mia. Ato qĂ«ndrojnĂ« nĂ« kraharor si njĂ« gur.”

JashtĂ« sesioneve, ai kĂ«rkon ujĂ« ose pĂ«rpiqet tĂ« qetĂ«sojĂ« prindĂ«rit e tij. Nuk ka kohĂ« pĂ«r tĂ« shkruar shĂ«nime, pĂ«r tĂ« reflektuar, madje as pĂ«r t’u thyer. “Ne pĂ«rpiqemi t’i mbajmĂ« tĂ« tjerĂ«t qĂ« tĂ« mos bien,” thotĂ« ai. “Por edhe unĂ« po bie, thjesht mĂ« qetĂ«sisht.”

Në Gaza, terapia është kthyer në një gjuhë të mbijetesës. Mbi gjashtëdhjetë mijë njerëz janë vrarë në më pak se dy vjet. Por pasojat e padukshme përfshijnë lagje të shkatërruara dhe komunitete të fshira nga harta. Të mbijetuarit përballen me uri, kolaps të shërbimeve shëndetësore dhe frikën e përditshme të ekzistencës.

Efekti te fĂ«mijĂ«t Ă«shtĂ« katastrofik. NĂ« vitin 2024, UNICEF vlerĂ«soi se pothuajse tĂ« gjithĂ« 1.2 milion fĂ«mijĂ«t e GazĂ«s kanĂ« nevojĂ« pĂ«r mbĂ«shtetje tĂ« menjĂ«hershme mendore dhe psikosociale. ShumĂ« nuk flenĂ« ose zgjohen duke bĂ«rtitur, tĂ« kapur fort pas tĂ« afĂ«rmve nga frika. Disa kanĂ« humbur aftĂ«sinĂ« pĂ«r tĂ« folur, disa luajnĂ« “sulmin ajror”, ose simulojnĂ« vdekjen.

Deri në shkurt 2024, UNICEF vlerësoi se të paktën shtatëmbëdhjetë mijë fëmijë kishin mbetur të pashoqëruar ose të ndarë nga familjet. Deri në prill, Ministria e Shëndetësisë në Gaza kishte dokumentuar mbi dymbëdhjetë mijë fëmijë të lënduar,  një shifër që në vitin 2025 është rritur në pesëdhjetë mijë të vrarë ose të lënduar. Fëmijët e mbijetuar, të vetëm dhe të traumatizuar, janë jashtëzakonisht të pambrojtur psikologjikisht.

Kur njĂ« nga pacientĂ«t e Akhrasit bĂ«het suicidal, ai nuk ka ku ta dĂ«rgojĂ« pĂ«r trajtim. Shumica e spitaleve janĂ« jashtĂ« funksionit dhe strehĂ«zat pĂ«r shĂ«ndetin mendor janĂ« shkatĂ«rruar. Ai mund vetĂ«m tĂ« kĂ«shillojĂ« njĂ« tĂ« afĂ«rm qĂ« tĂ« qĂ«ndrojĂ« pranĂ« fĂ«mijĂ«s, pa gjumĂ« gjatĂ« gjithĂ« natĂ«s. NĂ« mĂ«ngjes, Akhrasi shkon sĂ«rish tĂ« kontrollojĂ«. “Ka shumĂ« fĂ«mijĂ« qĂ« kanĂ« nevojĂ« pĂ«r trajtim nĂ« institucione, por ne nuk kemi as hapĂ«sirĂ«, as staf,” mĂ« tha ai. “Dhe as kohĂ«. Ne bĂ«jmĂ« vetĂ«m ndihmĂ« emergjente emocionale. Ne jemi linja e parĂ« dhe e fundit.”

Ai pĂ«rmend njĂ« djalĂ« tetĂ«vjeçar, i cili kishte qenĂ« i lumtur, kurioz dhe energjik. Por pas humbjes sĂ« prindĂ«rve dhe dy motrave, fĂ«mija refuzoi tĂ« fliste pĂ«r ditĂ« tĂ« tĂ«ra. SytĂ« i mbante gjithmonĂ« ngulur mbi rĂ«rĂ«n poshtĂ« kĂ«mbĂ«ve. Sillte lĂ«ndĂ« tĂ« papĂ«rpunuar dhe i pĂ«rqendrohej me orĂ«, duke i grumbulluar dhe duke u dhĂ«nĂ« formĂ«. Kur nĂ« fund foli, i tha Akhrasit: “UnĂ« po ndĂ«rtoj njĂ« shtĂ«pi pĂ«r ta. NjĂ« shtĂ«pi nĂ«n tokĂ«, qĂ« raketat tĂ« mos i gjejnĂ« mĂ«.” Akhrasi mĂ« tregoi se si ky djalĂ« tani nuk do tĂ« largohet mĂ« nga tendat, sepse beson se nĂ«se do tĂ« largohet, “ata do tĂ« kthehen dhe nuk do ta gjejnĂ« dot”.

“Ka qindra fĂ«mijĂ« tĂ« tillĂ«,” tha ai. “FĂ«mijĂ« qĂ« nuk luajnĂ« mĂ«. QĂ« nuk flasin. QĂ« nuk i besojnĂ« mĂ« askujt. Ata nuk janĂ« mĂ« fĂ«mijĂ«. JanĂ« shndĂ«rruar nĂ« hije.”

NjĂ« nga kolegĂ«t e tij Ă«shtĂ« Amani, psikologe dhe kĂ«shilluese e fĂ«mijĂ«ve, e zhvendosur nĂ« Rafah. Edhe ajo ka humbur shtĂ«pinĂ« dhe kolegĂ«t e saj. Asaj nuk i ka mbetur mĂ« asnjĂ« kontenier apo dhomĂ« pĂ«r tĂ« zhvilluar sesionet. FĂ«mijĂ«t vijnĂ« nĂ« njĂ« tendĂ« tĂ« improvizuar, ku nuk ka as privatĂ«si, as dritĂ«, dhe shpesh as qetĂ«si. “Ne jemi mĂ«suar tĂ« dĂ«gjojmĂ« fĂ«mijĂ«t. Tani, gjatĂ« sesioneve, ne dĂ«gjojmĂ« zhurmĂ«n e dronĂ«ve dhe bombave,” tha ajo. “Dhe frikĂ«n e tyre e ndjejmĂ« nĂ« trupin tonĂ«.”

Amani shpesh takon fĂ«mijĂ« qĂ« i kanĂ« humbur tĂ« dy prindĂ«rit. Ata nuk e shikojnĂ« mĂ« nĂ« sy, nuk pĂ«rgjigjen dhe qĂ«ndrojnĂ« larg. Disa nuk flasin pĂ«r javĂ« tĂ« tĂ«ra. “Ata janĂ« tĂ« ngrirĂ« nga trauma,” thotĂ« ajo. “Kjo Ă«shtĂ« njĂ« formĂ« e rĂ«ndĂ« e reagimit traumatik.” Ajo pĂ«rpiqet t’i ndihmojĂ« tĂ« rikthehen nĂ« kontakt me realitetin pĂ«rmes lojĂ«rave, artit, frymĂ«marrjes sĂ« thellĂ«. NĂ« njĂ« sesion me vajza qĂ« kishin humbur prindĂ«rit, njĂ«ra prej tyre filloi tĂ« qante dhe tĂ« bĂ«rtiste. Vajzat e tjera u bashkuan me tĂ«. “Ne i lamĂ« tĂ« gjithĂ« tĂ« qanin,” tha ajo. “ËshtĂ« mĂ« e shĂ«ndetshme sesa tĂ« mbetet brenda trupit, si njĂ« plagĂ« qĂ« nuk shĂ«rohet kurrĂ«.”

Por Amani e di qĂ« edhe ndĂ«rhyrja mĂ« e mirĂ« nuk mjafton kur realiteti nuk ndryshon. TĂ« flasĂ«sh pĂ«r siguri, qetĂ«si apo shpresĂ« me fĂ«mijĂ« qĂ« nuk kanĂ« ujĂ«, ushqim, njĂ« vend tĂ« sigurt pĂ«r tĂ« fjetur apo pĂ«r tĂ« vajtuar tĂ« dashurit e humbur, Ă«shtĂ« si tĂ« mbjellĂ«sh fara nĂ« shkretĂ«tirĂ«. “FĂ«mijĂ«t e dinĂ« qĂ« bota nuk i mbron dot,” thotĂ« ajo. “Prandaj ne pĂ«rpiqemi tĂ« jemi pranĂ« tyre ndonjĂ«herĂ« kjo Ă«shtĂ« e vetmja mbrojtje qĂ« kanĂ«.”

Përballë kësaj katastrofe, shumë profesionistë të shëndetit mendor janë detyruar të gjejnë mënyra të reja për të vazhduar. Disa përpiqen të krijojnë grupe mbështetjeje në kampe të strehimit, duke u ofruar prindërve udhëzime për të ndihmuar fëmijët e tyre të përballen me dhimbjen. Të tjerë përdorin teknologjinë në mënyrë të kufizuar, si mesazhe zanore ose rrjete sociale, për të ndarë këshilla praktike mbi përballimin e traumës kolektive.

Por vetĂ« punonjĂ«sit e shĂ«ndetit mendor janĂ« tĂ« rraskapitur. Ata nuk kanĂ« mĂ« energji, hapĂ«sirĂ« emocionale apo mbĂ«shtetje pĂ«r tĂ« pĂ«rballuar atĂ« qĂ« po jetojnĂ«. JanĂ« duke punuar tĂ« plagosur, tĂ« uritur, tĂ« dĂ«shpĂ«ruar. “Ne nuk jemi mĂ« profesionistĂ« qĂ« ndihmojmĂ« tĂ« tjerĂ«t tĂ« shĂ«rohen,” tha njĂ« psikolog i ri. “Ne jemi dĂ«shmitarĂ« tĂ« fundit tĂ« njĂ« brezi qĂ« po zhduket.”

Disa punonjĂ«s shĂ«ndetĂ«sorĂ« kanĂ« humbur familjet e tyre, kolegĂ«t, apo janĂ« plagosur vetĂ«. Ata vazhdojnĂ« tĂ« ofrojnĂ« mbĂ«shtetje jo sepse kanĂ« fuqi, por sepse ndihen pĂ«rgjegjĂ«s pĂ«r ata qĂ« kanĂ« mbetur. ËshtĂ« njĂ« formĂ« e dhimbshme e rezistencĂ«s, njĂ« betejĂ« pĂ«r tĂ« ruajtur njerĂ«zillĂ«kun pĂ«rballĂ« shkatĂ«rrimit tĂ« plotĂ«.

NĂ« fund, ajo qĂ« mbetet nuk Ă«shtĂ« thjesht trauma individuale apo dhimbja psikologjike. ËshtĂ« njĂ« plagĂ« kolektive, njĂ« brez qĂ« rritet mes rrĂ«nojave, duke mbartur kujtimet e humbjes dhe frikĂ«s. “Nuk kemi mĂ« fjalĂ« pĂ«r tĂ« pĂ«rshkruar atĂ« qĂ« ndjejmĂ«,” mĂ« tha njĂ« terapist. “Trauma Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« mĂ«nyrĂ« jetese.”

Dhe megjithatĂ«, ata vazhdojnĂ«. Çdo ditĂ«, njĂ« grup i vogĂ«l njerĂ«zish , pa zyra, pa mjete, pa siguri  pĂ«rpiqen tĂ« krijojnĂ« njĂ« fije lidhjeje, njĂ« ndjesi tĂ« pĂ«rkohshme qetĂ«sie, njĂ« vend ku njĂ« fĂ«mijĂ« mund tĂ« qajĂ« pa frikĂ«. Sepse, edhe nĂ« errĂ«sirĂ«n mĂ« tĂ« thellĂ«, ata e dinĂ« se njĂ« akt i vogĂ«l kujdesi mund tĂ« mbajĂ« njĂ« jetĂ« tĂ« thyer nga shkatĂ«rrimi i plotĂ«.

Burimi: The New Yorker

The post Të trajtosh traumat kolektive në Gaza appeared first on Gazeta Si.

↗

Daily Mail: Si po e shkatërron Hasin emigracioni drejt Britanisë

✇Gazeta Si
By: Megi Iskurti

Nga Gazeta ‘Si’- Besmira Ă«shtĂ« njĂ« grua e re dhe e bukur qĂ« çdo ditĂ« e kalon duke parĂ« telefonin e saj tĂ« vjetĂ«r, nĂ« pritje tĂ« njĂ« telefonate nga bashkĂ«shorti i saj, Arbeni, i cili ndodhet mijĂ«ra kilometra larg, nĂ« Angli.

Çifti, tĂ« dy 32-vjeçarĂ«, Ă«ndĂ«rrojnĂ« tĂ« kenĂ« fĂ«mijĂ«, por kjo mbetet ende vetĂ«m njĂ« Ă«ndĂ«rr.

Kanë kaluar katër vjet që kur Besmira, ish-statisticiene shtetërore, nuk e ka parë Arbenin nga afër. Në vitin 2021, ai u largua nga Shqipëria për të punuar në Mbretërinë e Bashkuar, duke paguar 5.000 paund për një kalim të paligjshëm me gomone përmes Kanalit nga Franca.

Fillimisht shkoi në Liverpool për të punuar si kopshtar, më pas u vendos në Manchester, ku tani punon në një kantier ndërtimi, jeton në një dhomë të vogël me qira dhe punon 12 orë në ditë, gjashtë ditë në javë, për të fituar para që i dërgon gruas dhe familjarëve në Shqipëri.

Besmira është një nga qindra gra në Has, në veri të Shqipërisë, që janë viktima të këtij fenomeni emigracioni. Ashtu si Arbeni, shumë burra dhe djem nga kjo zonë kanë emigruar ilegalisht në Britani për shkak të krizës së papunësisë në vend.

VetĂ«m nĂ« vitin 2022, 13.000 shqiptarĂ« – disa prej tyre adoleshentĂ« – hynĂ« ilegalisht nĂ« MbretĂ«rinĂ« e Bashkuar me gomone, duke besuar se atje do tĂ« gjenin “tokĂ«n e mjaltit dhe qumĂ«shtit”, me mundĂ«si tĂ« pafundme pĂ«r tĂ« fituar para, kryesisht nĂ« tregun e zi.

Tre vite më parë, gati 4 nga 10 migrantë që kalonin Kanalin me gomone ishin nga Shqipëria, dhe Has-i, me vetëm 5.000 banorë, kishte numrin më të lartë të emigrantëve.

Një qytet që jeton për Britaninë

Në Has, lidhja me Mbretërinë e Bashkuar është e dukshme kudo. Dy vite më parë, bashkia ngriti një monument me një zemër të dekoruar me flamurin britanik dhe atë shqiptar. Pubet kanë të pikturuar Union Jack në mure, tavolinat e kafeneve janë të zbukuruara me figura të Big Ben-it, dhe një statujë e Mbretëreshës Elizabeth II po ndërtohet pranë bashkisë. Kur ajo ndërroi jetë, Has shpalli ditë zie.

Megjithatë, pas kësaj lidhjeje të veçantë, fshihet një realitet i hidhur: shoqëria është përmbysur.

DjemtĂ« e rinj lĂ«nĂ« shkollĂ«n dhe u thonĂ« mĂ«suesve, “shihemi nĂ« LondĂ«r”, nĂ« vend tĂ« “shihemi rrotull”. Vajzat shĂ«tisin rrugĂ«ve pa gjĂ« pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ«, duke kaluar kohĂ«n duke parĂ« thonjtĂ« apo telefonat. ShumĂ« prej tyre nuk punojnĂ«, sepse jetojnĂ« me paratĂ« qĂ« u dĂ«rgojnĂ« vĂ«llezĂ«rit nga Anglia. NdĂ«rkohĂ«, djemtĂ« qĂ« duhej tĂ« ishin aty pĂ«r t’u njohur dhe krijuar familje, janĂ« tĂ« gjithĂ« larg.

Shoqëria është bërë e pabarabartë: gratë janë bërë kryefamiljare, edhe punë si pastrues rrugësh, dikur të rezervuara për burrat, tani i bëjnë ato. Fëmijët rriten pa baballarë, të cilët i shohin vetëm përmes ekranit të telefonit.

“ParatĂ« nuk janĂ« gjithçka”

Besmira e njeh mirĂ« kĂ«tĂ« realitet. “Jam e depresionuar, si shumĂ« gra tĂ« tjera kĂ«tu qĂ« kanĂ« mbetur vetĂ«m,” thotĂ« ajo. “Emigracioni i burrave shkatĂ«rron lidhjet familjare. Familjet ndahen. Burrat mund ta harrojnĂ« familjen qĂ« lanĂ« pas. Divorcet janĂ« shtuar, kur dikur ishin tĂ« rralla nĂ« kĂ«tĂ« shoqĂ«ri tĂ« lidhur ngushtĂ«. Qyteti Ă«shtĂ« pĂ«rmbysur. Po, ka para qĂ« dĂ«rgohen nga Anglia, por paraja nuk Ă«shtĂ« gjithçka.”

Ajo pranon se ka menduar tĂ« shkojĂ« nĂ« Britani, por kostoja pĂ«r t’u futur ilegalisht atje Ă«shtĂ« shumĂ« e lartĂ«. Çmimi pĂ«r t’u kontrabanduar tani me kamion nĂ« tragete Ă«shtĂ« rritur nĂ« 22.000 paund, shumĂ« e papĂ«rballueshme pĂ«r tĂ«.

GjithĂ« paratĂ« qĂ« Arbeni fiton i dĂ«rgon pĂ«r prindĂ«rit dhe tĂ« afĂ«rmit, me tĂ« cilĂ«t ajo jeton. “PĂ«r udhĂ«timin tim nuk mbetet asgjĂ«,” shton ajo.

Besmira dhe Arbeni u njohĂ«n nĂ« Has kur ishin 24 vjeç, u martuan dhe jetuan bashkĂ« pĂ«r katĂ«r vjet para se ai tĂ« largohej. Ata e duan njĂ«ri-tjetrin, por largĂ«sia i ka lodhur. “Duam fĂ«mijĂ«, por nuk kemi arritur tĂ« bĂ«jmĂ« realitet Ă«ndrrĂ«n tonĂ«. Ai thoshte se do tĂ« kthehej, por kjo nuk ndodh kurrĂ«, sepse duhet tĂ« dĂ«rgojĂ« para. Nuk ka punĂ« pĂ«r tĂ« nĂ« ShqipĂ«ri,” thotĂ« ajo me sytĂ« e mbushur me lot.

Një shoqëri e thyer

Profesor Festim Dauti, ish-mĂ«sues, shpjegon se emigracioni i burrave ka pasoja tĂ« thella. “Ekonomikisht Ă«shtĂ« pozitive, por pĂ«r familjen Ă«shtĂ« e kundĂ«rta. DjemtĂ« adoleshentĂ« kanĂ« nevojĂ« pĂ«r njĂ« figurĂ« babai pĂ«r t’u rritur si qytetarĂ« tĂ« mirĂ«,” thotĂ« ai.

GratĂ« jo vetĂ«m qĂ« rrisin fĂ«mijĂ«t vetĂ«m, por kujdesen edhe pĂ«r prindĂ«rit e tyre dhe tĂ« burrave tĂ« tyre. “ËshtĂ« shumĂ« pĂ«r to. Po bĂ«jnĂ« njĂ« punĂ« tĂ« madhe qĂ« duhej ta ndanin me burrat e tyre,” shton ai.

NĂ« Has, edhe sezoni i dasmave tregon kĂ«tĂ« realitet. Meshkujt qĂ« kanĂ« leje tĂ« rregullt pĂ«r tĂ« qĂ«ndruar nĂ« Britani kthehen pĂ«r t’u martuar, por shumĂ« nga nuset nuk mund t’i ndjekin nĂ« Angli pĂ«r shkak tĂ« burokracisĂ« dhe kushteve tĂ« vizĂ«s sĂ« bashkĂ«shortit.

Doriana Laci, 19 vjeç, punonjĂ«se nĂ« njĂ« dyqan fustanesh nusĂ«rie, thotĂ«: “Kur djemtĂ« mbarojnĂ« shkollĂ«n, nuk punojnĂ« kĂ«tu, emigrojnĂ«. Vajzat qĂ« vijnĂ« pĂ«r fustane janĂ« zakonisht vetĂ«m ose me shoqe, duke pritur dhĂ«ndurĂ«t qĂ« tĂ« vijnĂ« nga Anglia.”

Shpresa e vetme

NĂ« mesin e kĂ«saj gjendjeje, ka edhe histori si ajo e Edmirit, njĂ« ish-emigrant ilegal i deportuar nga Britania nĂ« vitin 2022. Pas kthimit, ai u martua dhe pret fĂ«mijĂ«n e tij tĂ« parĂ«. “Do tĂ« jemi njĂ« familje e vĂ«rtetĂ«, por mĂ« mungon paraja qĂ« fitoja nĂ« Angli,” thotĂ« ai.

Besmira e kupton kĂ«tĂ« ndjenjĂ«. Pas intervistĂ«s, ajo kthehet nĂ« shtĂ«pi pĂ«r t’u kujdesur pĂ«r prindĂ«rit e saj dhe ata tĂ« Arbenit. E ka lĂ«nĂ« punĂ«n si demografe, e mbytur nga trishtimi dhe vetmia.

“Ndjehem sikur po jetoj njĂ« jetĂ« tĂ« dytĂ«, jo timen. TĂ« presĂ«sh dhe tĂ« presĂ«sh nuk Ă«shtĂ« mirĂ« pĂ«r shĂ«ndetin tim mendor, as pĂ«r gratĂ« e tjera tĂ« Hasit qĂ« janĂ« nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n pozitĂ« si unĂ«. Ne jemi tĂ« martuara, duam fĂ«mijĂ«, e duam njĂ«ri-tjetrin. Por vetĂ«m tĂ« flasĂ«sh nĂ« telefon pĂ«r katĂ«r vjet, kjo nuk Ă«shtĂ« njĂ« martesĂ« e vĂ«rtetĂ«, apo jo?”

ËshtĂ« e vĂ«shtirĂ« tĂ« mos biesh dakord me tĂ«.//Daily Mail

The post Daily Mail: Si po e shkatërron Hasin emigracioni drejt Britanisë appeared first on Gazeta Si.

↗

93 euro për një kilogram sheqer, në Gaza!

✇Gazeta Si
By: erion.abule

Gazeta Si – EkzistojnĂ« dy mĂ«nyra pĂ«r tĂ« siguruar ushqim nĂ« Rripin e GazĂ«s. E para Ă«shtĂ« tĂ« shkosh nĂ« njĂ«rĂ«n nga katĂ«r qendrat e shpĂ«rndarjes sĂ« Fondacionit Humanitar tĂ« GazĂ«s, organizatĂ«s sĂ« krijuar nga Izraeli pĂ«r tĂ« monitoruar shpĂ«rndarjen e ushqimit nĂ« Rrip.

Izraeli planifikon të zëvendësojë të gjitha OJQ-të e pranishme në zonë, një sistem që ka krijuar kushtet për masakra të vazhdueshme të palestinezëve, pasi ushtria shpesh qëllon mbi civilët që presin në radhë.

Mënyra e dytë është ta blesh atë në tregje, nëse gjendet gjithmonë: problemi është se çmimet janë të papërballueshme për shumicën e njerëzve.

Izraeli kontrollon të gjithë kufijtë e Rripit dhe vendos kufizime shumë të rrepta (ose ndalime totale) për hyrjen e ushqimit dhe mallrave të tjera thelbësore.

Për këtë arsye, gjatë luftës, e cila filloi në tetor 2023, çmimet e mallrave bazë në Gaza janë rritur jashtëzakonisht shumë: tregtarët luftojnë për të gjetur furnizime, dhe pak që gjejnë hidhet në treg me çmime të tepruara.

Një treg në Jabalia, në veri të Gazës

“New York Times” pĂ«rpiloi njĂ« listĂ« tĂ« çmimeve tĂ« ushqimeve duke pĂ«rdorur tĂ« dhĂ«na nga Dhoma e TregtisĂ« e GazĂ«s, njĂ« organ lokal qĂ« monitoron tregjet nĂ« qytetet Deir al-Balah dhe Khan Yunis, pĂ«rkatĂ«sisht nĂ« veri, qendĂ«r dhe jug tĂ« Rripit.

Nëse para luftës, një thas me miell prej 25 kilogramësh kushtonte mesatarisht 9 euro, në fund të korrikut ishte 267 euro.

Një kilogram sheqer shkoi nga më pak se 1 euro në 93 euro. Një kilogram patate ose qepë shkoi nga 0.50 euro në 26 euro, e kështu me radhë.

Çmimet e nevojave tĂ« tjera themelore janĂ« rritur gjithashtu. NjĂ« sapun kaloi nga 0.5, nĂ« 9 euro.

Një pako me 20 pelena, shkoi nga 9 në 130 euro. Një litër naftë (e nevojshme për të furnizuar me energji gjeneratorët, për shembull), shkoi nga më pak se 2, në 31 euro.

Çmimet gjithashtu luhaten shumĂ«, varĂ«sisht nga disponueshmĂ«ria aktuale. MĂ« 20 korrik, njĂ« thas me miell prej 25 kilogramĂ«sh, kushtonte 779 euro; mĂ« 27 korrik, ra nĂ« 195 euro, pĂ«rpara se tĂ« rritej pĂ«rsĂ«ri nĂ« 292 euro mĂ« 30 korrik.

Një treg në Gaza

TregtarĂ«t arrijnĂ« tĂ« sigurojnĂ« ushqim dhe mallra tĂ« tjera pĂ«r t’i shitur nĂ« tregje pĂ«rmes trukeve qĂ« nuk janĂ« gjithmonĂ« tĂ« ligjshme.

Grupet kriminale janë aktive në Rripin e Gazës, duke sulmuar karvanët humanitarë dhe duke vjedhur ushqim.

Ky ushqim më pas arrin te tregtarët e Gazës përmes ndërmjetësve, të cilët paguajnë çmime shumë të larta për të edhe para se ta shesin. Nuk është e qartë se sa ngushtë janë të lidhura këto grupe kriminale me Hamasin.

Disa tregtarë më pas kultivojnë disa produkte direkt, ose i blejnë ato nga pak fermerë vendas ende aktivë dhe i shesin në treg. Ekziston gjithashtu një sistem kontrabande që është ende aktiv, pavarësisht luftës dhe bllokadës izraelite.

Kjo demonstrohet nga fakti që cigaret janë ende të disponueshme në Rrip, një mall i ndaluar nga Izraeli, por që vjen nga jashtë përmes kontrabandës.

Giorgio Monti, drejtori mjekĂ«sor i Emergjencave, i cili punoi nĂ« Rripin e GazĂ«s deri nĂ« fund tĂ« qershorit, i tha podkastit “Globo” se “kishte njĂ« kohĂ« kur cigaret kushtonin deri nĂ« 40 dollarĂ« (35 euro) secila” dhe se nĂ« disa raste ato shiteshin “me centimetĂ«r”.

Kamionë që transportojnë ndihma humanitare hyjnë në Gaza

Problemit të çmimeve të tepërta i shtohet edhe mungesa e parave cash (e vetmja mënyrë pagese e pranuar nga tregtarët).

Shumica dĂ«rrmuese e bankomateve nuk funksionojnĂ« mĂ« dhe njerĂ«zit duhet t’u drejtohen ndĂ«rmjetĂ«sve dhe kontrabandistĂ«ve, tĂ« cilĂ«t mund tĂ« ofrojnĂ« para cash nĂ« kĂ«mbim tĂ« komisioneve qĂ« tani tejkalojnĂ« 40 pĂ«rqind.

Për të marrë para cash, duhet të transferohen në mënyrë digjitale shumën e dëshiruar në llogarinë bankare të një ndërmjetësi, i cili më pas e dorëzon atë personalisht pasi të ketë zbritur komisionin.

Basheer al-Farra, njĂ« palestinez i zhvendosur nĂ« jug tĂ« GazĂ«s, i tha agjencisĂ« sĂ« lajmeve “Asociated Press”: “NĂ«se mĂ« duhen 60 dollarĂ«, duhet tĂ« transferoj 100 dollarĂ«â€ te ndĂ«rmjetĂ«si.

Valuta më e përdorur në Gaza është shekli izraelit, por që nga fillimi i luftës, Izraeli ka ndaluar sjelljen e kartëmonedhave të reja në Rrip.

Kështu, kartëmonedhat ekzistuese kanë përfunduar të konsumuara dhe shumë prej tyre nuk pranohen më nga tregtarët dhe furnizuesit e tyre.

Kjo është arsyeja pse mund të ndodhë që, edhe pasi të kenë marrë para cash, njerëzit ende nuk janë në gjendje të blejnë ushqim.

PĂ«rshtati: Gazeta “Si”

The post 93 euro për një kilogram sheqer, në Gaza! appeared first on Gazeta Si.

↗

Ndërron jetë legjenda e WWE, Hulk Hogan

✇Gazeta Si
By: Sorgena Leka

Hulk Hogan, njĂ« nga emrat mĂ« tĂ« mĂ«dhenj nĂ« historinĂ« e “wrestling” dhe njĂ« hero fĂ«mijĂ«rie pĂ«r shumĂ« njerĂ«z nĂ« tĂ« gjithĂ« botĂ«n, ka vdekur nĂ« moshĂ«n 71-vjeçare.

Legjenda e mundjes dhe e televizionit amerikan ndërroi jetë pas një arresti kardiak.

Hogan, emri i vĂ«rtetĂ« i tĂ« cilit ishte Terry Gene Bollea, u bĂ« i famshĂ«m nĂ« vitet ‘80 si fytyra e WWE.

Prania e tij e jashtëzakonshme dhe ndeshjet e paharrueshme e bënë atë një emër të njohur në të gjithë botën.

The post Ndërron jetë legjenda e WWE, Hulk Hogan appeared first on Gazeta Si.

↗

Një ditë në kërkim të ushqimit në Rripin e Gazës (ku mund të humbësh dhe jetën)

✇Gazeta Si
By: erion.abule

Gazeta Si – QĂ« nga 27 maji, e vetmja organizatĂ« e autorizuar pĂ«r tĂ« shpĂ«rndarĂ« ushqim nĂ« Rripin e GazĂ«s Ă«shtĂ« Fondacioni Humanitar i GazĂ«s (GHF), i themeluar me nxitjen e Izraelit pĂ«r tĂ« zĂ«vendĂ«suar rrjetin e shpĂ«rndarjes sĂ« ushqimit, i cili pĂ«r shumĂ« vite pĂ«rbĂ«hej nga afĂ«rsisht 200 OJQ.

Ka përjashtime të kufizuara dhe të rastit, por palestinezët mund të gjejnë ushqim pothuajse ekskluzivisht në qendrat e drejtuara nga GHF-ja.

Ekzistojnë katër qendra, krahasuar me 400 pikat e shpërndarjes që ishin më parë aktive: për të mbërritur aty, duhet një udhëtim i gjatë e i rrezikshëm dhe kalim netësh ose ditësh në radhë, me pak siguri për të marrë diçka.

Pikat e shpërndarjes mbeten të hapura për disa minuta çdo ditë: gjatë kësaj kohe, njerëzit nxitojnë të marrin çfarëdo që munden, pa shumë rregulla.

Vetëm një grusht njerëzish arrijnë të kthehen në shtëpi me disa furnizime ushqimore, ushtarët izraelitë dhe kontraktorët amerikanë shpesh qëllojnë mbi turmat, duke vrarë dhjetëra njerëz çdo herë.

Një qendër shpërndarjeje e ruajtur nga një tank

Sipas Kombeve tĂ« Bashkuara, qĂ« nga 27 maji, mĂ« shumĂ« se 1.000 palestinezĂ« janĂ« vrarĂ«, ndĂ«rsa pĂ«rpiqen tĂ« sigurojnĂ« ushqim. KatĂ«r qendrat zyrtarisht quhen SDS, ose “Vende tĂ« Sigurta ShpĂ«rndarjeje”, edhe pse nuk janĂ« tĂ« sigurta.

Ato kanë struktura të ngjashme: një zonë të rrethuar me gardh të ruajtur nga kulla vrojtimi ushtarake, pranë instalimeve ushtarake, me një rrugë hyrëse në pjesën e prapme për kamionë dhe dy shtigje për këmbësorë, një për hyrje dhe një për dalje.

Tre qendra janë në zonën jugore: Tal al-Sultan (i njohur edhe si Fshati Suedez), Lagjja Saudite dhe Khan Yunis.

NjĂ«ra Ă«shtĂ« nĂ« qendĂ«r tĂ« Rripit, pranĂ« korridorit ushtarak Netzarim: Wadi Gaza. TĂ« gjitha janĂ« brenda zonave qĂ« Izraeli i pĂ«rcakton si “operacione ushtarake” (ushtria tani kontrollon 85 pĂ«rqind tĂ« Rripit), qĂ« do tĂ« thotĂ« zona ku palestinezĂ«ve normalisht u ndalohet hyrja: ata mund tĂ« hyjnĂ« vetĂ«m kur vendet e shpĂ«rndarjes janĂ« tĂ« hapura.

Ata veprojnĂ« sipas rregullit “kush vjen i pari, shĂ«rbehet i pari”, prandaj Ă«shtĂ« thelbĂ«sore tĂ« jesh atje i pari. MegjithatĂ«, tĂ« kuptosh kur hapen Ă«shtĂ« problemi i parĂ«. NĂ« javĂ«t e para, ato hapeshin krejtĂ«sisht nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« paparashikueshme, madje edhe natĂ«n.

A ceasefire is not enough. The Israeli military’s weaponisation of aid and starvation to displace and destroy Palestinian society will not stop as long as Israel controls aid distribution. Our new analysis shows how Israel has imposed a deadly aid system through GHF ration
 pic.twitter.com/xFQqSwy59b

— Forensic Architecture (@ForensicArchi) July 14, 2025

Tani sistemi është bërë pak më i rregullt (zakonisht në mëngjes, midis orës 9:00 dhe 12:00), por fillimi i shpërndarjes mund të ndryshojë me disa orë. Ka edhe ditë kur biznesi është pezulluar.

GHF njofton orarin e hapjes përmes kanaleve të ndryshme të mediave sociale: një faqe në Facebook, Telegram dhe WhatsApp.

Megjithatë, e bën këtë vetëm disa minuta para hapjes aktuale dhe ka pasur ditë kur postimi që njoftonte mbylljen për shkak të mungesës së stokut, mbërrinte para sinjalizimit të hapjes.

Pra, mediat sociale nuk janĂ« njĂ« burim i mjaftueshĂ«m, veçanĂ«risht pĂ«r ata qĂ« duhet tĂ« largohen orĂ« mĂ« parĂ« pĂ«r t’u bashkuar me radhĂ«t. NjerĂ«zit duhet tĂ« afrohen nĂ« qendĂ«r, pastaj tĂ« presin dhe tĂ« shpresojnĂ«.

PĂ«r tĂ« arritur nĂ« qendra, nga al Mawasi ose Deir al Balah, mund tĂ« duhet tĂ« udhĂ«tosh rreth dhjetĂ« kilometra (pothuajse gjithmonĂ« nĂ« kĂ«mbĂ«): nisja bĂ«het natĂ«n, pĂ«r t’u afruar sa mĂ« shumĂ« me vendin dhe pastaj pritet njoftimi pĂ«r hapjen.

Turma njerëzish mblidhen jashtë qendrës Khan Yunis

Duhet tĂ« kalohet zona ushtarake dhe ata qĂ« e bĂ«jnĂ« kĂ«tĂ« shumĂ« herĂ«t konsiderohen njĂ« “kĂ«rcĂ«nim” nga ushtria izraelite: ushtarĂ«t, dronĂ«t dhe tanket qĂ«llojnĂ«. MegjithatĂ«, ata qĂ« e bĂ«jnĂ« kĂ«tĂ« shumĂ« vonĂ«, mbeten pa ushqim.

Ata që kanë qenë atje, raportojnë se sapo hapet vendi, njerëzit nxitojnë drejt portave dhe pikave të kontrollit: nëse është një alarm i rremë, jeta e tyre është në rrezik.

Ditët e fundit, disa vende të GHF kanë futur një sistem flamujsh: një flamur i gjelbër tregon se vendi është i hapur, një i kuq tregon se është i mbyllur.

Ata e kanë publikuar gjerësisht, madje duke postuar edhe karikatura të krijuara duke përdorur inteligjencën artificiale.

Segmenti i fundit i radhës përfshin një shteg midis gardheve me tela me gjemba, me një seri korsish dhe një pikë kontrolli përfundimtar: skanimet supozohej të verifikonin se kush ishte i kualifikuar për paketën javore, por këto kontrolle shpesh anashkalohen, sipas vetë GHF-së.

Një kuti me ushqime për banorët e Gazës

Kjo është një fazë tjetër ku mund të lindin probleme të mëdha, për shkak të presionit të turmës dhe dëshpërimit të atyre që kuptojnë se nuk do të marrin asgjë.

Në disa raste, grupe njerëzish janë përpjekur të ngjiten mbi ose të rrëzojnë gardhet: ushtarë dhe kontraktorë janë pushuar nga puna dhe vendet e punës janë mbyllur menjëherë.

Burra të rinj, beqarë, pothuajse gjithmonë mbërrijnë në krye të radhës, ndërsa gratë, fëmijët dhe të moshuarit lihen pas.

Kontraktorët ndonjëherë përpiqen të krijojnë korridore të rezervuara, por këto iniciativa janë sporadike dhe ndonjëherë reagojnë provokime nga ata që mendojnë se janë tejkaluar.

NĂ« faqen e saj nĂ« Facebook, GHF njoftoi njĂ« shpĂ«rndarje vetĂ«m pĂ«r gra pĂ«r tĂ« enjten (24 korrik), nĂ« qendrĂ«n “Lagjia Saudite”, me detaje qĂ« do tĂ« pasojnĂ« njĂ« ditĂ« mĂ« pas, tĂ« premten. KutitĂ« me ushqim vendosen brenda hapĂ«sirĂ«s sĂ« hapur, mbi tavolina, nĂ« arka ose nĂ« dysheme.

Ata që hyjnë, marrin çfarë të munden, shpesh duke e transferuar përmbajtjen në qese të sjella nga shtëpia.

Një burrë palestinez kthehet në një tendë pranë Rafah pas një dite kërkimi ushqimi

GHF pretendon se çdo kuti përmban mjaftueshëm për 60 vakte, dhe kështu i numëron vaktet e shpërndara (pretendohet se ka tejkaluar 80 milionë).

Përmbajtja nuk është gjithmonë e njëjtë, por zakonisht ka 4 kilogramë miell, disa pako makarona, dy pako me fasule, dy pako oriz, një kuti me qese çaji dhe disa biskota.

Vaj gatimi, thjerrëza dhe sheqer gjenden vetëm në disa kuti. Brenda dhjetë, deri 15 minutash, gjithçka mbaron, në një garë që shpesh shndërrohet në të dhunshme.

Për këtë arsye, shumë njerëz duhet të përpiqen të kthehen disa herë, dhe disa po i zhvendosin tendat e tyre në vende më të afërta. Për ata që jetojnë larg, ekspedita mund të zgjasë pjesën më të madhe të ditës dhe të jetë e kotë.

Edhe për ata që kanë arritur të marrin ushqim, problemet nuk kanë mbaruar: ata duhet të rikthehen në udhëtimin e tyre të gjatë për në shtëpi, dhe disa palestinezë se janë ndaluar gjatë kthimit nga burra të armatosur me kapuçë që vodhën të paktën një pjesë të ushqimit.

MegjithatĂ«, rreziku mĂ« i madh Ă«shtĂ« ushtria izraelite. Mjeku spanjoll, RaĂșl Incertis Jarillo, i cili punon nĂ« njĂ« spital pranĂ« pikave tĂ« shpĂ«rndarjes, thotĂ« se tĂ« gjithĂ« tĂ« plagosurit raportojnĂ« se ushtarĂ«t qĂ«llojnĂ« civilĂ«t “pa paralajmĂ«rim dhe pa arsye”.

Një djalë palestinez mban një kuti me ushqime nga Fondacioni Humanitar i Gazës në Rafah, në jug të Rripit të Gazës

Nuk janë vetëm situatat e përshkruara më sipër që mund të shkaktojnë masakrat: dëshmitarë të ndryshëm thonë se sulmet ndaj civilëve shpesh janë plotësisht të paparashikueshme dhe duken të qëllimshme.

Për këtë arsye, një pjesë e madhe e popullsisë palestineze ka shmangur afrimin në qendrat e GHF në javët e fundit, pavarësisht mungesës së ushqimit.

Alternativat e tyre janë të blejnë ushqim në treg, në sasi gjithnjë e në rënie dhe me çmime gjithnjë e më të paqëndrueshme; të hanë ato pak perime të kultivuara në vend; ose ndonjëherë të mbështeten në furnizimet nga kamionët e paktë të OKB-së që kalojnë kufirin verior.

Por është gjithnjë e më e vështirë, rastet e kequshqyerjes janë gjithnjë e më të shpeshta dhe gjithnjë e më shumë njerëz detyrohen të provojnë fatin e tyre në qendrat e SDS-së, pavarësisht se janë të vetëdijshëm për rreziqet.

TĂ« mĂ«rkurĂ«n, 109 organizata humanitare lĂ«shuan njĂ« deklaratĂ« tĂ« pĂ«rbashkĂ«t duke i kĂ«rkuar qeverisĂ« izraelite tĂ« lejojĂ« hyrjen e ushqimeve  dhe mallrave tĂ« tjera thelbĂ«sore nĂ« Rripin e GazĂ«s, duke thĂ«nĂ« se “rrethimi” i Rripit nga Izraeli “po i vret njerĂ«zit nga uria”.

PĂ«rshtati: Gazeta “Si”

The post Një ditë në kërkim të ushqimit në Rripin e Gazës (ku mund të humbësh dhe jetën) appeared first on Gazeta Si.

↗

Burgu më i madh i sigurisë së lartë në Europë

✇Gazeta Si
By: erion.abule

Gazeta Si – TĂ« mĂ«rkurĂ«n e kaluar, Ekrem Imamoglu, ish-kryetar i BashkisĂ« sĂ« Stambollit, u dĂ«nua nga njĂ« gjykatĂ« turke me 20 muaj burg pĂ«r fyerjen ndaj njĂ« zyrtari publik.

DĂ«nimi nuk do t’i ndryshojĂ« kushtet e tij: qĂ« nga fundi i marsit, ai Ă«shtĂ« ndaluar tashmĂ« pĂ«r akuza tĂ« tjera qĂ« konsiderohen tĂ« motivuara politikisht nĂ« Burgun Marmara nĂ« Silivri, rreth 70 kilometra nĂ« perĂ«ndim tĂ« Stambollit.

Marmara është burgu më i madh i sigurisë maksimale në Evropë për nga numri i të burgosurve dhe është gjithashtu vendi i disa prej gjyqeve politike më të profilit të lartë të Turqisë gjatë 15 viteve të fundit.

Mijëra kundërshtarë politikë, intelektualë, aktivistë dhe gazetarë të arrestuar me akuza të sajuara, si kritikë ndaj qeverisë së presidentit turk Rexhep Tajip Erdogan janë të burgosur aty.

Burgu i Silivrit u ndërtua në vitin 2008 për të adresuar problemin kronik të mbipopullimit në sistemin e burgjeve turke dhe objektet e tij të vjetra dhe të rrënuara.

Një pamje ajrore e të gjithë objektit. Ai strehon 500 apartamente për rojet e burgut dhe një shkollë fillore për fëmijët e tyre

Ai u paraqit si një qendër moderne, moderne dhe teknologjikisht e përparuar: e gjithë struktura zë një sipërfaqe prej një kilometër katror dhe përfshin nëntë ndërtesa të ndryshme për qelitë, një spital, një xhami dhe një shkollë fillore për fëmijët e punonjësve.

Megjithatë, me kalimin e viteve, të burgosurit dhe organizatat e të drejtave të njeriut kanë përshkruar një vend shumë të ndryshëm nga ai i përshkruar publikisht.

Para së gjithash, është jashtëzakonisht i mbipopulluar: ka një kapacitet maksimal prej 11,000 vendesh, por strehon të paktën 22 mijë të burgosur, dyfishi i këtij numri.

Gjatë viteve, është raportuar se Silivri vuan nga kushte të tmerrshme sanitare, të burgosurve u është privuar kujdesi mjekësor, racione të pamjaftueshme ushqimore, mungesë uji të nxehtë, qeli të ftohta dhe abuzime të shpeshta dhe ndëshkime trupore nga rojet e burgut.

Vdekjet dhe vetëvrasjet midis të burgosurve janë gjithashtu të shpeshta. Ndërsa këto kushte janë të zakonshme në shumë burgje të tjera turke (dhe në shumë burgje të tjera në përgjithësi), ajo që e bën Marmaranë një vend të veçantë, është Blloku 9, ai i rezervuar për të burgosurit politikë, gjë që e bën një simbol të mënyrës se si sistemi turk i burgjeve po përdoret gjithnjë e më shumë nga qeveria e Erdoganit, si një mjet për shtypjen e lirinë f fjalës. Megjithatë, nuk është i vetmi ku burgosen disidentët dhe kundërshtarët.

Të afërmit e të burgosurve qëndrojnë jashtë hyrjes së burgut të Silivri-t. Pas arrestimeve masive pas grushtit të shtetit të dështuar, qeveria urdhëroi lirimin e 36,000 të burgosurve në të gjithë vendin në përpjekje për të lehtësuar presionin mbi sistemin e burgjeve

PĂ«rveç Imamoglut, Silivri pret edhe biznesmenin dhe filantropin Osman Kavala (i dĂ«nuar me burgim tĂ« pĂ«rjetshĂ«m nĂ« vitin 2022); avokatin e tĂ« drejtave tĂ« njeriut Can Atalay, i cili vuan njĂ« dĂ«nim prej 18 vitesh pĂ«r tentativĂ« pĂ«rmbysjeje; dhe disa politikanĂ« kurdĂ«, pĂ«rfshirĂ« mĂ« tĂ« njohurin dhe karizmatikun prej tyre, Selahattin DemirtaƟ.

Grupi i parë i madh i të burgosurve politikë mbërriti në Silivri menjëherë pas hapjes së burgut, pas një gjyqi masiv të mbajtur në sallat e gjyqit të objektit.

Ishte kĂ«tu qĂ« u gjykuan mĂ« shumĂ« se 270 tĂ« pandehur nĂ« “Ergenekon”, njĂ« çështje gjyqĂ«sore kontroverse qĂ« nĂ« vitin 2013 çoi nĂ« arrestimin dhe dĂ«nimin e qindra njerĂ«zve – pĂ«rfshirĂ« personel ushtarak, gazetarĂ« dhe akademikĂ« – tĂ« akuzuar se i pĂ«rkisnin njĂ« organizate tĂ« supozuar klandestine ultranacionaliste qĂ« synonte pĂ«rmbysjen e qeverisĂ« sĂ« Erdoganit.

Silivri ishte gjithashtu vendi i shumë gjyqeve që lidheshin me grushtin e shtetit të dështuar të vitit 2016, i cili shënoi një pikë kthese në shtypjen e opozitës në Turqi. Atë ditë, një grup ushtarësh u përpoqën të rrëzonin qeverinë e Erdoganit, por dështuan.

Protestuesit me foton e Ekrem Imamoglu, kryebashkiaku i Stambollit, i burgosur në Marmara, Silivri

Presidenti turk gjeti në ato ngjarje një pretekst për një qeveri gjithnjë e më autoritare, duke kufizuar pavarësinë e gjyqësorit dhe duke persekutuar grupet e opozitës, ndonjëherë me dhunë.

Pasuan spastrime në gjyqësor, ushtri dhe nëpunës publikë, dhe qindra mijëra njerëz u arrestuan, shumë prej tyre me akuza të sajuara. Shumë përfunduan në Silivri (për shembull, Kavala është aktualisht në burg si pjesë e këtyre gjyqeve).

Nuk ka shifra zyrtare se sa të burgosur ka në Bllokun 9: megjithatë, dihet se nga më shumë se 23,000 që ishin atje në vitin 2022, 2,017 u burgosën me akuza për terrorizëm, akuza që përdoren më shpesh nga sistemi turk i drejtësisë për të dënuar disidentët (gjyqësori në Turqi nuk është i pavarur dhe vlefshmëria e këtyre dënimeve shpesh vihet në dyshim nga organizatat e të drejtave të njeriut dhe gjykatat ndërkombëtare).

Pak dihet për kushtet specifike në Bllokun 9, por për shembull, nga rrëfimet e atyre që janë liruar, dihet se izolimi në vetmi është i zakonshëm, madje edhe për një kohë të pacaktuar.

Ai ka pasoja të rënda për shëndetin mendor të të burgosurve dhe konsiderohet shkelje e të drejtave të njeriut (përdoret në të paktën 40 burgje të tjera në Turqi).

Ushtarët turq ruajnë burgun e Silivri-t, ku mbahen shumë nga të burgosurit politikë të Turqisë

Një fakt tjetër fakt është se është shumë e vështirë për ata që mbahen këtu të sigurojnë libra, veçanërisht ato që konsiderohen problematike nga regjimi (për shembull, libra nga shkrimtarë kurdë). Që qeveria e Erdoganit e përdor burgun si mjet shtypjeje është e dukshme në shifra.

Para së gjithash, numri i të burgosurve në Turqi është rritur ndjeshëm gjatë njëzet viteve të fundit (domethënë, gjatë kohës së Erdoganit në pushtet, së pari si kryeministër, pastaj si president): në vitin 2002, kishte 59,429; sot, ka 398,694.

Rritja nuk i atribuohet tërësisht krimeve të motivuara politikisht, por avokatët turq kanë denoncuar një fokus joproporcional nga forcat e ligjit në këto krime krahasuar me krimet e zakonshme. Kjo u demonstrua edhe nga qindra arrestime pas protestave për ndalimin e Imamoglut në mars.

Për më tepër, një raport i Këshillit të Evropës i vitit 2021, tregoi se Turqia (e cila është vendi me numrin më të lartë të të burgosurve në të gjithë kontinentin, pas Rusisë) mbante 95 përqind të dënimeve të Eeropës që lidhen me terrorizmin: 30,555 nga 32,006.

Shumica e këtyre dënimeve kanë të bëjnë me lidhje të dyshuara me lëvizjen e fajësuar për grushtin e shtetit, ndërsa grupi i dytë më i madh është burgosur për lidhje me PKK-në, grupin e armatosur kurd. I treti më i madh, dukshëm më i vogël, është burgosur për lidhje me Shtetin Islamik.

PĂ«rshtati: Gazeta “Si”

The post Burgu më i madh i sigurisë së lartë në Europë appeared first on Gazeta Si.

↗

Punë me më pak orë dhe më shumë para, të rinjtë shqiptarë larg universiteteve, drejt vetëpunësimit dhe sipërmarrjes

✇Gazeta Si
By: Sorgena Leka

Nga Gazeta Si- Në pesë vitet e fundit, në Shqipëri është vënë re një trend në rritje e të rinjve në mënyrën si e shohin të ardhmen e tyre profesionale.

Kërkesat për të ndjekur studime universitare po bien ndjeshëm, ndërsa gjithnjë e më shumë të rinj po orientohen drejt rritjes së aftësive dhe formimit profesional, duke preferuar vetëpunësimin, freelancer dhe nismave të vogla private.

Ekspertët e çështjes së punësimit e lidhin këtë trend me kërkesat reale të tregut vendas dhe të huaj dhe mundësitë që ofrohen.

“TĂ« rinjtĂ« sot mendojnĂ« ndryshe. JanĂ« mĂ« praktikĂ«, kĂ«rkojnĂ« punĂ« qĂ« ofrojnĂ« mĂ« shumĂ« tĂ« ardhura, fleksibilitet dhe kushte mĂ« tĂ« mira, duke shfrytĂ«zuar aftĂ«sitĂ« qĂ« kanĂ« zhvilluar vetĂ«, nĂ« vend qĂ« tĂ« presin njĂ« diplomĂ« pĂ«r t’u punĂ«suar,”, shprehet pĂ«r Gazetasi.al, eksperti i punĂ«simit, Erion Muça.

Eksperti i punësimit, Erion Muça.

Tregu po ndryshon, arsimi jo

Muça thekson se mungesa e garancisë për punësim pas studimeve universitare është një ndër arsyet kryesore të këtij orientimi të ri.

Sidomos nĂ« degĂ« qĂ« shpallen si “prioritare” nga qeveria, si bujqĂ«sia apo shkencat natyrore, mungon ajo qĂ« ai e quan “cikli i mbyllur i punĂ«simit”, njĂ« parakontratĂ« ose garanci e qartĂ« qĂ« pas diplomimit studenti do tĂ« ketĂ« vend pune.

“NĂ«se dikush zgjedh njĂ« degĂ« tĂ« tillĂ«, duhet tĂ« ketĂ« sigurinĂ« qĂ« pas diplomimit do tĂ« punĂ«sohet. Kjo do ta rriste ndjeshĂ«m interesin”,  vijon Muça.

Vetëpunësimi në rritje

Shumë të rinj shqiptarë të porsadiplomuar në shkollën e mesme nuk zgjedhin më rrugën klasike të universitetit.

Ata dëshirojnë të ndjekin kurse profesionale dhe të krijojnë kompani të vogla ku më pas punojnë si nënkontraktorë për kompani tradicionale, ose ofrojnë shërbime online në tregun ndërkombëtar.

Në këtë mënyrë, ata përcaktojnë vetë orarin, mënyrën e punës dhe shpeshherë edhe të ardhurat.

“Fleksibiliteti, mundĂ«sia pĂ«r tĂ« fituar mĂ« shumĂ« dhe pavarĂ«sia janĂ« faktorĂ«t qĂ« e bĂ«jnĂ« kĂ«tĂ« qasje shumĂ« tĂ«rheqĂ«se pĂ«r ta”,  shpjegon eksperti.

Punë praktike dhe formim profesional

Sipas të dhënave, rreth 70% e kërkesave për punë në Shqipëri lidhen me punë praktike ose profile që nuk kërkojnë domosdoshmërisht diplomë universitare.

Ekspertët thonë se përvoja merret në vendin e punës, përmes trajnimeve të brendshme, ndërsa profesionet më të kërkuara janë ato të lidhura me zanatet dhe diplomave 2-vjeçare profesionale.

Sipas tyre, nĂ«se kompanitĂ« nuk gjejnĂ« kĂ«to profile nĂ« vend, shikojnĂ« pĂ«r t’i kontraktuar nĂ« tregun ndĂ«rkombĂ«tar.

Tri fushat e studimit me interes të lartë

Me gjithë ndryshimet e kërkesës dhe ofertës në treg, disa fusha studimi vijojnë të mbeten të preferuara nga maturantët shqiptarë.

Ato janë shkencat mjekësore teknike, siç është infermieria, fizioterapia, stomatologjia, farmacia, teknikë laboratori.

Më pas renditen degët e Inxhinierisë, ku teknologjia e informacionit vijon të ketë interes të lartë e më pas degët klasike të inxhinierive si ajo e ndërtimit, komunikimi dhe elektronika.

Edhe degët ekonomike mbeten të preferuara nga maturantët si biznesi, menaxhim, marketing, financë, dhe gjithnjë e më shumë informatika ekonomike dhe biznesi digjital.

“TĂ« rinjtĂ« qĂ« zgjedhin tĂ« studiojnĂ« sot, orientojnĂ« zgjedhjen e tyre drejt degĂ«ve qĂ« kanĂ« njĂ« lidhje tĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ« me nevojat e tregut dhe qĂ« mundĂ«sojnĂ« pĂ«rfshirjen e teknologjisĂ« dhe inovacionit nĂ« punĂ«â€, thotĂ« Muça.

Në të kaluarën, një diplomë universitare garantonte status dhe siguri. Sot prioriteti ka ndryshuar. Aftësia, kreativiteti dhe përshtatshmëria me tregun janë më të rëndësishme se një titull akademik.

“TĂ« rinjtĂ« nuk presin mĂ« njĂ« punĂ«, ata e krijojnĂ« vetĂ« atĂ«. JanĂ« mĂ« tĂ« vetĂ«dijshĂ«m pĂ«r vlerĂ«n qĂ« kanĂ« dhe pĂ«r hapĂ«sirat qĂ« mund tĂ« shfrytĂ«zojnĂ«â€ thotĂ« eksperti i punĂ«simit.

Në një treg që evoluon me shpejtësi dhe në një botë gjithnjë e më të ndërlidhur, është e qartë se të rinjtë shqiptarë po e ndjekin ritmin e kohës, duke zgjedhur më shumë liri, më shumë pavarësi dhe më shumë kontroll mbi jetën dhe karrierën e tyre.

The post Punë me më pak orë dhe më shumë para, të rinjtë shqiptarë larg universiteteve, drejt vetëpunësimit dhe sipërmarrjes appeared first on Gazeta Si.

↗

Dhuna online, për herë të parë regjistrohen raportime nga 6-10 vjeçarët në iSIGURT

✇Gazeta Si
By: Sorgena Leka

Nga Gazeta Si- Për herë të parë këtë vit, në raportin e përvitshëm të iSIGURT u vërejt se ka raportime të të incidenteve serioze online nga fëmijë të moshës 6-10 vjeç, një grupmoshë që nuk kishte raportuar më parë, me 4 raste, shumica e viktimave vajza.

NĂ« raport thuhet se gjatĂ« vitit 2024, numri total i incidenteve tĂ« raportuara arriti nĂ« 437, duke shĂ«nuar njĂ« rritje tĂ« konsiderueshme prej 66.8% krahasuar me vitin 2023, kur u regjistruan 244 raste. “Kjo rritje tregon njĂ« vetĂ«dijesim dhe angazhim mĂ« tĂ« madh nĂ« raportimin dhe trajtimin e çështjeve pĂ«rkatĂ«se”, thuhet nĂ« raport.

Grupmosha qĂ« raporton mĂ« shumĂ« incidente online Ă«shtĂ« 15-18 vjeç, me 174 raste, qĂ« “tregon se tĂ« rinjtĂ« nĂ« kĂ«tĂ« fazĂ« tĂ« jetĂ«s janĂ« mĂ« tĂ« ekspozuar ndaj incidenteve tĂ« raportuara”.

Pasojnë grupmoshat 19-24 vjeç (78 raste) dhe 25-35 vjeç (63 raste). Ndërkohë, shumica e raportimeve vijnë nga Tirana, me 201 raste, ndjekur nga Durrësi me 36 raste dhe Kukësi me 22 raste. Ndërsa 15 raportime janë bërë nga shqiptarë që jetojnë jashtë vendit.

Vajzat përbëjnë shumicën e raportuesve, duke përbërë 73% të rasteve (236 raporte), ndërsa djemtë raportuan 27% të rasteve (168 raporte).

“Ky trend pĂ«rfaqĂ«son njĂ« ndryshim tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m krahasuar me vitet e mĂ«parshme, kur raportimet bĂ«heshin kryesisht nga djemtĂ«. MegjithĂ«se vajzat tani pĂ«rbĂ«jnĂ« njĂ« pjesĂ« mĂ« tĂ« madhe tĂ« raportuesve, kjo rritje e numrit tĂ« vajzave tĂ« pĂ«rfshira nĂ« incidentet e raportuara ngre shqetĂ«sime tĂ« mĂ«tejshme pĂ«r sigurinĂ« e vajzave nĂ« rrjetet sociale dhe mjediset e tjera digjitale”, thuhet nĂ« raport.

Incidentet më të shpeshta të raportuara kanë të bëjnë me kërcënimet, përndjekjen dhe shantazhin online, të cilat përbëjnë rrezikun kryesor për fëmijët dhe të rinjtë. Pas tyre renditen bullizmi kibernetik dhe gjuha e urrejtjes online.

Një nga çështjet më shqetësuese të identifikuara ishte shpërndarja e materialeve që përmbajnë përmbajtje të abuzimit seksual ndaj fëmijëve (CSAM), që mbetet një prioritet kryesor për ndërhyrje, pavarësisht se u raportuan 25 raste në këtë kategori.

Nga analiza e të dhënave, vërehet se muaji mars dallon me numrin më të lartë të incidenteve të raportuara, gjithsej 71 raste.

Në vitin 2024, platformat digjitale vazhduan të jenë hapësirat kryesore ku ndodhin incidentet, me TikTok që udhëheq listën e platformave më të raportuara, duke regjistruar 1,564 raste. Pas TikTok, ishte Telegram me 157 raste, ndërsa Instagram dhe Facebook raportuan nga 118 raste secila.

The post Dhuna online, për herë të parë regjistrohen raportime nga 6-10 vjeçarët në iSIGURT appeared first on Gazeta Si.

↗

Britania do sanksionojë trafikantët dhe personat e përfshirë në kontrabandën e emigrantëve

✇Gazeta Si
By: Sorgena Leka

Nga Gazeta Si- Kushdo qĂ« Ă«shtĂ« bashkĂ«punĂ«tor nĂ« lehtĂ«simin e kontrabandĂ«s sĂ« njerĂ«zve nĂ« MbretĂ«rinĂ« e Bashkuar do tĂ« jetĂ« nĂ« rrezik tĂ« sanksionohet dhe t’i ndalohet tĂ« udhĂ«tojĂ« nĂ« Britani, sipas kompetencave tĂ« reja tĂ« njoftuara sot nga Sekretari i JashtĂ«m.

Qeveria britanike pritet të shpallë objektivat e parë të një regjimi të ri sanksionesh financiare që synon goditjen e trafikut të qenieve njerëzore drejt Mbretërisë së Bashkuar.

Në shënjestër të masave ndodhen krerë bandash kriminale dhe kompani që furnizojnë pajisje për varka të vogla, të cilat përdoren për kalimin e Kanalit Anglez nga emigrantët e paligjshëm.

Sipas autoriteteve britanike, ky Ă«shtĂ« veprimi i parĂ« i kĂ«tij lloji nĂ« botĂ« dhe njĂ« pjesĂ« kyçe e planit tĂ« Kryeministrit Sir Keir Starmer pĂ«r tĂ« frenuar imigracionin e parregullt dhe pĂ«r tĂ« “shkatĂ«rruar rrĂ«njĂ«sisht rrjetet kriminale qĂ« organizojnĂ« kalimet me varka tĂ« vogla”.

Strategjia e re, e prezantuar fillimisht nĂ« janar, do tĂ« konkretizohet tĂ« mĂ«rkurĂ«n me publikimin e emrave tĂ« dhjetĂ«ra individĂ«ve dhe entiteteve, tĂ« cilĂ«ve do t’u ngrijnĂ« asetet, do t’u ndalohet hyrja nĂ« Britani dhe pjesĂ«marrja nĂ« sistemin financiar britanik.

Zyrtarët: Një hap për të ndaluar rrjetet kriminale

Sekretari i Jashtëm, David Lammy, deklaroi se për shumë kohë, bandat kriminale kanë përfituar nga dëshpërimi i njerëzve të cenueshëm pa u ndëshkuar. Këto sanksione do të shënjestrojnë jo vetëm kontrabandistët, por edhe ata që i financojnë dhe i ndihmojnë përmes mjeteve të sofistikuara.

Lista e të sanksionuarve pritet të përfshijë furnizues të dokumenteve të falsifikuara, financues të anijeve të vogla dhe ndërmjetës që operojnë në sistemet e paligjshme të transfertave të parave.

Sekretarja e Brendshme, Yvette Cooper, e cilĂ«soi nismĂ«n si njĂ« “hap vendimtar nĂ« luftĂ«n kundĂ«r bandave kriminale qĂ« pĂ«rfitojnĂ« nga mjerimi njerĂ«zor”.

The post Britania do sanksionojë trafikantët dhe personat e përfshirë në kontrabandën e emigrantëve appeared first on Gazeta Si.

↗

Provimi legjendar pĂ«r t’u bĂ«rĂ« shofer taksie nĂ« LondĂ«r

✇Gazeta Si
By: erion.abule

Gazeta Si – PĂ«r Sadiq Khan, kryetarin e BashkisĂ« sĂ« LondrĂ«s, shoferĂ«t e taksive qĂ« punojnĂ« nĂ« kryeqytetin anglez janĂ« mĂ« tĂ« mirĂ«t nĂ« botĂ«, si dhe mĂ« tĂ« kualifikuarit.

E gjitha varet nga provimi që duhet të kalojnë, aq i plotë dhe kërkues sa është krahasuar me një diplomë mjekësore ose juridike.

Njihet si “The Knowledge of London” (“Njohja e LondrĂ«s”) dhe tmerri i testeve tĂ« tij me gojĂ« Ă«shtĂ« legjendar, shkrruan “The Guardian” disa vite mĂ« parĂ«: kĂ«rkon tĂ« mĂ«suarit pĂ«rmendĂ«sh tĂ« 25,000 rrugĂ«ve dhe 20,000 pikave referuese, tĂ« cilat mĂ« pas, sigurisht, duhet t’i lundrosh.

Të jesh shofer taksie në Londër është mjaft e komplikuar, sepse qyteti është kaq i gjerë, dhe për shkak të shekujve të historisë, ndryshimit dhe zgjerimit të vazhdueshëm, sistemit të tij të trafikut shpesh i mungon një logjikë e qartë.

Kjo Ă«shtĂ« gjithashtu arsyeja pse “Njohja” Ă«shtĂ« ndoshta provimi mĂ« i vĂ«shtirĂ« i shoferit tĂ« taksive nĂ« botĂ«.

VetĂ« “Transport for pĂ«r London”, autoriteti lokal pĂ«rgjegjĂ«s pĂ«r transportin publik nĂ« LondĂ«r, pranon se kalimi i tij Ă«shtĂ« njĂ« sukses: mesatarisht, duhen tre ose katĂ«r vjet, dhe vlerĂ«sohet se vetĂ«m njĂ« e treta e atyre qĂ« e provojnĂ« ia dalin mbanĂ«.

Në Londër ka dy licenca taksish: njëra që ju lejon të operosh në të gjithë qytetin dhe njëra vetëm për një nga nëntë sektorët në të cilët është i ndarë.

NĂ« tĂ« dyja rastet, aplikohet dhe, nĂ«se kualifikoheni, fillon studimi i tĂ« ashtuquajturit “Blue Book”, njĂ« udhĂ«zues qĂ« pĂ«rmban 320 rrugĂ« brenda njĂ« rrezeje prej gjashtĂ« miljesh (pothuajse dhjetĂ« kilometrash), duke filluar nga “Charing Cross” nĂ« qendĂ«r tĂ« qytetit.

Gjatë gjashtë muajve të parë të studimit, mund të bëhen teste vetëvlerësimi në 80 rrugët e para; pastaj vjen provimi me shkrim, i përbërë nga pesë pyetje mbi vetë rrugët dhe njëzet e pesë mbi pikat kryesore të interesit përgjatë rrugës.

Duhet të mësohen jo vetëm se si janë të vendosura rrugët, ku shkojnë dhe me cilat kryqëzohen, por edhe emrat e monumenteve, parqeve, ndërtesave publike, stacioneve, spitaleve, shkollave, vendeve të kultit e kështu me radhë: në thelb, çdo vend, ku dikush mund të kërkonte të shkonte.

Për ta bërë këtë, studimi nga një libër nuk është i mjaftueshëm; kërkon praktikë të gjerë: në të kaluarën, mësimi përmendësh i rrugëve përfshinte ngarjen e biçikletës; tani, më shpesh, një motoçikletë.

Pas provimit me shkrim, fillon një seri intervistash me gojë me ekzaminuesit, të cilët janë gjithashtu shoferë taksish.

Ata zakonisht zgjedhin të provojnë rrugën më të shpejtë nga një pikë në tjetrën dhe të bëhen pyetje gjithnjë e më të vështira në lidhje me pikat më pak të njohura.

Në çdo intervistë, merret një notë dhe pikë: kur fiton pikë të mjaftueshme, mund të kalohet në hapin tjetër.

Mesatarisht, duhen katër provime me gojë për të arritur atje. Pastaj duhet të tregoni njohuri të mira të zonave periferike të Londrës, duke mësuar 25 rrugë të tjera. Në këtë pikë, mund të bëhet pyetja e fundit: merret patentan dhe mund të fillohet punë.

Njerëzit kanë frikë dhe thonë se nuk do të jenë kurrë në gjendje të mbajnë mend një sasi kaq të madhe informacioni, thotë një shofer taksie me emrin Nikki në një broshurë të Autoritetit të Transportit të Londrës në lidhje me provimin.

Një hartë e Londrës dhe disa shënime të fotografuara gjatë një ore mësimi përgatitore për provim në një shkollë të Londrës në dhjetor 2014

“Por nĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ«, nĂ«se e merrni me ngadalĂ«, gjithçka fillon tĂ« ketĂ« kuptim. Ka tĂ« bĂ«jĂ« me angazhimin”.

Siç i tha Matt McCabe, i cili ishte 35 vjeç nĂ« atĂ« kohĂ« dhe kishte praktikuar pĂ«r tre vjet, pĂ«r “New York Times” nĂ« vitin 2014, pĂ«rveçse Ă«shtĂ« shumĂ« stresues, provimi kĂ«rkon gjithashtu shumĂ« kohĂ« dhe Ă«shtĂ« dukshĂ«m i kushtueshĂ«m: nĂ« rastin e tij, tha ai, mĂ« shumĂ« se 200,000 ÂŁ, duke marrĂ« parasysh se nuk kishte punuar pĂ«r vite me radhĂ«. MegjithatĂ«, pĂ«r t’u pĂ«rgatitur, ka shkolla speciale qĂ« mĂ«sojnĂ« kĂ«shilla dhe truke.

Taksitë e dijes kanë ekzistuar që nga viti 1865 dhe, megjithëse origjina e tyre është e paqartë, shumica e historianëve i gjurmojnë ato që nga Ekspozita e Madhe në Londër në vitin 1851.

Shumë nga qindra mijëra njerëz që mbërritën në qytet u ankuan se shoferët e taksive nuk ishin të njohur me rrugët, duke e shtyrë qeverinë e qytetit të vendoste kritere më të rrepta për dhënien e licencave.

MegjithatĂ«, ka debate periodike nĂ«se duhet t’i heqin ato, pjesĂ«risht, sepse shĂ«rbime si Uber dhe Bolt, tĂ« cilat nuk kĂ«rkojnĂ« njĂ« provim tĂ« veçantĂ« dhe kĂ«rcĂ«nojnĂ« vetĂ« ekzistencĂ«n e taksive, janĂ« kaq tĂ« pĂ«rhapura sot dhe pjesĂ«risht sepse ato konsiderohen tĂ« vjetĂ«ruara, duke pasur parasysh se pothuajse tĂ« gjitha makinat tani janĂ« tĂ« pajisura me sisteme navigimi GPS.

Sipas statistikave mĂ« tĂ« fundit nga “Transport for London”, aktualisht ka 16,676 shoferĂ« aktivĂ« taksish nĂ« LondĂ«r dhe zonĂ«n e saj metropolitane, mbi 8,500 mĂ« pak se dhjetĂ« vjet mĂ«.

Megjithatë, ka mbi 97,000 shoferë të shërbimeve me qira, një numër që është rritur vazhdimisht për pesëmbëdhjetë vjet, me përjashtim të periudhës së pandemisë.

Sipas Tom Taxi Driver, i cili ka 129,000 abonentë në kanalin e tij në YouTube, e gjithë kjo nuk i dekurajon plotësisht ata që duan të bëhen shoferë taksie në Londër.

Pavarësisht ekzistencës së sistemeve GPS, përgatitja për provime dhe përvoja i mësojnë shoferët të përdorin rrugë shpesh më të shpejta dhe më efikase; ato gjithashtu ngulitin vlera të rëndësishme për këtë profesion, siç është një ton profesional dhe një ndjenjë humori.

“UnĂ« drejtoj njĂ« taksi nĂ« LondĂ«r, por jam gjithashtu njĂ« ambasador pĂ«r kĂ«tĂ« qytet tĂ« mrekullueshĂ«m”, tha Brian Nayar, njĂ« instruktor, pĂ«r NPR disa vite mĂ« parĂ«: “Dhe kjo Ă«shtĂ« diçka qĂ« GPS nuk mund t’ju ofrojĂ«â€.

PĂ«rshtati: Gazeta “Si”

The post Provimi legjendar pĂ«r t’u bĂ«rĂ« shofer taksie nĂ« LondĂ«r appeared first on Gazeta Si.

↗

Letërsia nën akuzë: Rasti i Genc Lekës dhe Vilson Blloshmit/ Si u pushkatuan nga diktatura dy poetët nga Librazhdi

✇Gazeta Si
By: Liridon Mulaj

Nga Gazeta “SI”–  “Gjyqi i poetĂ«ve” njihet si njĂ« nga aktet mĂ« tĂ« errĂ«ta tĂ« diktaturĂ«s komuniste nĂ« ShqipĂ«ri. NĂ«n akuza tĂ« sajuara dhe me njĂ« proces tĂ« mbushur me falsifikime nga Sigurimi i Shtetit, dy poetĂ«t e rinj, Genc Leka dhe Vilson Blloshmi, u dĂ«nuan me vdekje me datĂ« 17 Korrik 1977 , si pjesĂ« e njĂ« tĂ« ashtuquajturi “grup sabotatorĂ«sh nĂ« bujqĂ«si”.

Më 13 qershor 1977, Gjykata e Rrethit Librazhd shpalli vendimin ekstrem për tetë të arrestuarit, mes tyre edhe dy poetët. Vendimi ishte i parashkruar: pushkatim për Genc Lekën dhe Vilson Blloshmin.

Përpjekjet e dëshpëruara për të ndryshuar vendimin në instancat e larta, përfshirë kërkesën për falje drejtuar Presidiumit të Kuvendit Popullor, u refuzuan. Gjithçka ishte vulosur.

Vendimi i Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë, që e mbështeti plotësisht atë të gjykatës së Librazhdit, konfirmon qartazi klimën politike të kohës dhe logjikën e diktaturës, ku biografia, prejardhja familjare dhe mendimi i lirë konsideroheshin rrezik për regjimin.

Në relacionin e gjykatës thuhet:

“TĂ« gjykuarit Genc Leka, Vilson Blloshmi, D. Blloshmi dhe Bedri Blloshmi, nĂ« bashkĂ«punim me njĂ«ri-tjetrin, kanĂ« zhvilluar njĂ« veprimtari tĂ« theksuar kriminale, duke synuar minimin e ekonomisĂ« bujqĂ«sore dhe dobĂ«simin e Pushtetit Popullor. Tre tĂ« parĂ«t kanĂ« kryer edhe agjitacion e propagandĂ«.”

Më tej, vendimi thekson rëndësinë që i jepej biografisë:

“TĂ« gjykuarit janĂ« persona me prejardhje klasore tĂ« keqe, nga familje tĂ« pasura, tĂ« lidhura me Ballin KombĂ«tar
”

Akuzat ishin tĂ« njĂ« natyre qĂ« mĂ« shumĂ« kishin tĂ« bĂ«nin me ndĂ«shkimin e mendimit tĂ« lirĂ« dhe artit sesa me veprime konkrete kundĂ«r shtetit. PoezitĂ«, shkrimet dhe qĂ«ndrimi i tyre kritik ndaj realitetit komunist u interpretuan si “agjitacion e propagandĂ«â€.

Pas vendimit të Gjykatës së Lartë, dy poetët u pushkatuan në mesnatën e 17 korrikut 1977, pranë një zone të pyllëzuar, rreth 6 kilometra larg Librazhdit.

Dëshmia e dokumentuar: Dosja sekrete që ekspozon farsën gjyqësore

 Dosja sekrete e Sigurimit të Shtetit kundër poetit Vilson Blloshmi e mbledhur dhe botuar nga i vëllai, Bedri Blloshmi hedh dritë mbi një proces farsë. Një seri dokumentesh arkivore hedhin dritë mbi manipulimet dhe akuzat e fabrikuara nga regjimi kundër dy poetëve që u pushkatuan për motive thjesht politike.

Autori i librit, Bedri Blloshmi, vĂ«llai i Vilsonit, pas mĂ« shumĂ« se katĂ«r dekadash kĂ«rkimesh, ka arritur tĂ« zbulojĂ« procesverbalin e pushkatimit dhe dokumente tĂ« tjera tĂ« klasifikuara si “tepĂ«r sekret”. Libri mban titullin “Dosja Formulare, Kategoria 2°, nr.840” – i njĂ«jti emĂ«rtim qĂ« mbante edhe dosja zyrtare e pĂ«rndjekjes ndaj poetit.

“Pas shumĂ« vitesh kam gjetur procesverbalin e pushkatimit tĂ« vĂ«llait. NĂ« tĂ« kanĂ« firmosur emra si Spiro Koleka dhe Haxhi Lleshi. NĂ« mbledhjen e Presidiumit Ă«shtĂ« diskutuar pĂ«r çështje dekoratash dhe nĂ« fund dikush pyet: ‘ÇfarĂ« do bĂ«jmĂ« me tĂ« dĂ«nuarit me vdekje?’ Haxhi Lleshi thotĂ« vetĂ«m: ‘KĂ«ta janĂ« familje armiqsh dhe nuk e duan socializmin’. Kaq ishte.” – ka rrĂ«fyer Bedri Blloshmi.

Në këtë dosje ndodhen dokumente të rralla. Vendimi i arrestit, marrja në pyetje nga hetuesit, akt-ekspertizat e poezive të Vilsonit nga studiues të letërsisë, pseudonimet e spiunëve që e ndiqnin, por edhe vendimet e komitetit të partisë dhe të trupit gjykues për dënimin me vdekje.

Vilson Blloshmi

Vilsoni ishte vetëm 28 vjeç në kohën e arrestimit dhe pushkatimit. Ai la pas një vajzë vetëm një vjeç. Sot, pas më shumë se 45 vjetësh, dokumentet që për shumë kohë mbetën të mbyllura në arkivat e Sigurimit, zbulojnë jo vetëm një krim shtetëror, por edhe tragjedinë e një shoqërie që nuk është ndarë ende plotësisht nga e kaluara e saj totalitare.

Letra e Vilson Blloshmit për kushërirën Lumturie Blloshmi, një dëshmi e një sensi të lartë estetik dhe intelektual.

Një letër e gjetur mes dokumentave është edhe ajo të cilën Vilsoni ia dërgonte kushërirës së tij, piktores Lume Blloshmi ku mes kërkesave për ti dërguar libra dhe përsiatjeve për letërsinë kallp të kohës, Vilsoni i shkruan asaj mbi gjendjen e tij të brendshme, një reflektim i cili shpalos një kut artistik të lartë dhe modern.

“
mjaft prej kĂ«tyreve veprave lĂ«nĂ« vraga tĂ« paharrueshme nĂ« ndĂ«rgjegjen e njeriut naiv, si plugu nĂ« njĂ« tokĂ« tĂ« virgjĂ«r. NĂ« shpirtin e shkrimtarit qĂ« shkroi kĂ«to vepra alternativa mĂ« e mirĂ« pĂ«r njeriun Ă«shtĂ« qĂ« tĂ« vdesĂ«. Nuk vihen lidhje mes asaj qĂ« njeriu ka mĂ« intime nĂ« zemĂ«r, me atĂ« qĂ« do tĂ« duhej tĂ« merrte nga parimet fizike dhe morale tĂ« njerĂ«zimit. NdĂ«rkaq, artisti dhe shkrimtari i kohĂ«s sonĂ«, tĂ« bĂ«jĂ« atĂ« qĂ« bĂ«n epoka- tĂ« bĂ«het edhe budalla, nĂ«se Ă«shtĂ« nevoja. UnĂ« nuk di pĂ«rse emri i Sartrit dhe i KamysĂ«,  mbushin kaq boshllĂ«k dhe ndriçojnĂ« kaq shumĂ« errĂ«sirĂ«n! A janĂ« protesta tĂ« gjalla kundĂ«r shtypjes? NjĂ« zot e di, nĂ«se ekziston. Shpesh, kĂ«to janĂ« predikime pĂ«r lirinĂ« e kĂ«rkuar aq shumĂ« nga ushtarĂ«t dhe kurtizanet dhe jo nga turmat e gjera popullore. Helas! T’i lĂ«mĂ« kĂ«ta shkrimtarĂ« tĂ« papjekur! UnĂ« di vetĂ«m njĂ« gjĂ«, edhe ti e di, dhe gjithĂ« bota e di. Po jua them: nĂ«se sensi i vĂ«rtet i njeriut nuk vdes nĂ« kĂ«to kohĂ« tĂ« tmerrshme, ai nuk ka pĂ«r tĂ« vdekur kurrĂ«. Lumi! KĂ«rko 
 kĂ«rko ndonjĂ« nga kĂ«to libra dhe m’i dĂ«rgoni, ju lutem. Do tĂ« doja tĂ« shkruaja mĂ« shumĂ«, por nuk po shkruaj mĂ«. Tani mendime tĂ« ashpra kalojnĂ« nĂ« mendjen time. Trupi im do tĂ« flerĂ«, por shpirti im do tĂ« fluturojĂ«. KĂ«shtu, njĂ«ri mĂ« tĂ«rheq kĂ«tej, tjetri andej. ËshtĂ« shumĂ« vonĂ«. MesnatĂ«. NatĂ«n e mirĂ«, pra, kushurira ime e varfĂ«r qĂ« ke njĂ« emĂ«r kaq tĂ« bukur!

Ja tani një citim nga Shatobrian:

“Lumturia e vĂ«rtet kushton pak; nĂ«se Ă«shtĂ« e shtrenjtĂ«, nuk Ă«shtĂ« cilĂ«sore” Kujtime pĂ«rtej Varrit.

PĂ«rshĂ«ndetjet e mia juve dhe familjes Vilson”.

Lumturie Blloshmi

Pjesa më e madhe e dorëshkrimeve të poetit të pushkatuar Vilson Blloshmi janë gjetur në dosjet sekrete të Sigurimit të Shtetit. Vetëm pak prej tyre si letra me kushërirën Lumturi Blloshmi dhe tri poezi të ruajtura nga vëllai i tij, Bedriu  kanë burim familjar. Pjesa tjetër është marrë nga dosjet hetimore dhe operative, të cilat përmbajnë materialet e përgjuara, letrat e spiunëve dhe dorëshkrimet e sekuestruara që përdoreshin si prova.

Në vitin 2007 u zbuluan tre blloqe dorëshkrimesh:

I pari pĂ«rmban citime dhe pĂ«rkthime nga autorĂ« europianĂ« (Hugo, Poe, Baudelaire, Verlaine etj.) dhe Ă«shtĂ« shkruar gjatĂ« viteve 1971–1972. I dyti, nga viti 1974, pĂ«rmban pĂ«rmbledhje dhe pĂ«rkthime tĂ« veprave tĂ« Hugo-s, pĂ«rkthime poetike dhe disa poezi tĂ« panjohura mĂ« parĂ« tĂ« vetĂ« Blloshmit, mes tyre dhe poezia e fundit e tij. I treti pĂ«rmban pĂ«rkthimin e plotĂ« tĂ« novelĂ«s “Zadig” tĂ« Volterit, njĂ« version mĂ« i plotĂ« se pĂ«rkthimi i vitit 1990, i cili ishte i censuruar.

Blloshmi, i vetmuar dhe i përndjekur, i gjente librat në frëngjisht në mënyrë të fshehtë, përmes miqve ose duke i marrë me qira nga ish-intelektualë të persekutuar. Në letrat e tij, ai kërkon rregullisht libra të ndaluar nga kultura perëndimore, që për regjimin komunist përbënin armë propagande armiqësore. Ai nuk ishte një aktivist politik, por një poet i dhënë pas kulturës dhe letërsisë franceze, një dashuri që e çoi drejt dënimit.

Memoriali dedikuar poetëve në Librazhd

Sot në këtë përvjetor kujtojmë se Vilson Blloshmi dhe Genc Leka jo vetëm ishin dy intelektuale dhe poetë modernë për kohën, por edhe dy fatkeqë, jeta e të cilëve u mbyll shpejt, ndoshta duke e lënë letërsinë shqipe të cunguar përgjithmonë.

The post Letërsia nën akuzë: Rasti i Genc Lekës dhe Vilson Blloshmit/ Si u pushkatuan nga diktatura dy poetët nga Librazhdi appeared first on Gazeta Si.

↗

TĂ« ruash fĂ«mijĂ«rinĂ« pĂ«rmes librit/ Marjeta, gruaja qĂ« po ‘ringjall’ traditĂ«n e leximit nĂ« RrogozhinĂ«

✇Gazeta Si
By: Liridon Mulaj

Nga Liridon Mulaj – NĂ« njĂ« shkrim tĂ« fundit tĂ« analistit britanik me titull “Lufta moderne kundĂ«r fĂ«mijĂ«risĂ«â€, ai parashtron tĂ« gjitha ritualet dhe zakonet e fĂ«mijĂ«risĂ«, tĂ« cilat e bĂ«nin brezin e viteve ’90-tĂ« qĂ«, pĂ«rmes interaktivitetit fizik dhe personal, tĂ« ndĂ«rtonte njĂ« jetĂ« mĂ« tĂ« denjĂ« e po ashtu plot me kujtime. Por sa e mundur Ă«shtĂ« kjo sot, nĂ« njĂ« shoqĂ«ri qĂ« rend drejt ndryshimeve shpesh tĂ« dĂ«mshme?

Marjeta, dikur mësuese, sot specialiste e bibliotekës në Rrogozhinë ka arritur të mbajë gjallë tek të rinjtë dashurinë për të lexuar, një dashuri që po zbehet çdo herë e më shumë.

Teksa kërkoja në rrjete sociale për bibliotekat e rretheve, ajo që më ra në sy ishte faqja në Facebook e Bibliotekës së Rrogozhinës.

Postimet me fotot e fëmijëve, por edhe të rinjve, të cilët e frekuentonin këtë ambient edhe gjatë muajve të nxehtë të korrikut, ishin të shumta. Të jem i sinqertë, gati-gati surreale, duke pasur parasysh kohën e papërshtatshme, e cila fëmijët dhe të rinjtë ose i gjen në fshat, ose në plazh, por rrallë në bibliotekë.

Pas një ore udhëtim nga Tirana, bibliotekën e gjeta lehtësisht. Një godinë njëkatëshe, e lyer dhe e sistemuar mirë, gjendej në anën e majtë të rrugës kryesore që përshkon qytetin.

Biblioteka Rrogozhinë

Marjeta, specialistja e bibliotekĂ«s, doli tĂ« mĂ« priste sapo mĂ« pa. “MirĂ« se erdhĂ«t!” – foli ende pa u afruar.

Brenda na prisnin disa të rinj, të cilët, sapo hymë brenda, u ngritën në këmbë.

Deri kĂ«tu nuk kishte asgjĂ« pĂ«r t’u çuditur. Fundja, disa tĂ« rinj i gjen kushdo, mendova, pĂ«r njĂ« takim mbasditeje. Por kur Marjeta nisi tĂ« rrĂ«fejĂ«, atĂ«herĂ« kuptova se nuk ishte njĂ« takim çfarĂ«do.

Të rinjtë e pranishëm ishin të gjithë studentë që shkolloheshin dhe jetonin në Tiranë. Edhe pse ata praktikisht kishin ikur nga Rrogozhina për të mos u kthyer më aty (na e pohuan vetë), ardhja e tyre në bibliotekë dhe vizita që ata bënin sa herë ktheheshin për pushime ishte mbresëlënëse.

Ajo që unë parashtrova ishte pyetja se, mos ndoshta në Rrogozhinë, të rinjtë dhe të rriturit së bashku po tentojnë, në një farë mënyre, të mos e lënë fëmijërinë e dikurshme , atë tradicionale me libra e lojëra aktive të ikë?

Por pĂ«rgjigjja mĂ« erdhi prej secilit mĂ«vetĂ«sisht. Arsyeja pse ata riktheheshin nĂ« bibliotekĂ«n e qytetit ishte Marjeta, zonja me buzĂ«qeshje, e cila e konsideronte bibliotekĂ«n jo si njĂ« vend pune ku nĂ« fund tĂ« muajit do tĂ« marrĂ« njĂ« rrogĂ«, por si misionin e saj tĂ« jetĂ«s: t’i ndryshojĂ« faqen njĂ« qyteti tĂ« tĂ«rĂ«, duke nisur nga biblioteka.

Marjeta është specialistja e bibliotekës, e cila, prej një viti e gjysmë, i ka dhënë një tjetër shtysë bibliotekës, por edhe impaktit të librit te lexuesit, kryesisht te fëmijët dhe të rinjtë.

Gjithçka për të nisi kur ajo pati një problem shëndetësor, i cili nuk e lejoi më të ushtronte profesionin e saj të mësueses.

“UnĂ« pata njĂ« problem shĂ«ndetĂ«sor, prej tĂ« cilit u detyrova tĂ« heq dorĂ« nga profesioni i mĂ«suesisĂ«. Dhe erdha tĂ« kĂ«rkoja punĂ« nĂ« RrogozhinĂ«, diku nĂ« Bashki. Por fati e deshi qĂ« unĂ« tĂ« emĂ«rohesha specialiste nĂ« bibliotekĂ«. NĂ« RrogozhinĂ« ka shumĂ« njerĂ«z qĂ« e duan punĂ«n, dhe unĂ« kĂ«tu ndihem shumĂ« mirĂ«, pasi kam mbĂ«shtetje pĂ«r çdo aktivitet apo nismĂ« qĂ« organizoj.” thotĂ« Marjeta pĂ«r GazetaSi.al.

Marjeta Çurumi

Pyetjes sesi arrin t’i bindĂ« apo t’i tĂ«rheqĂ« ende tĂ« rinjtĂ« qĂ« kanĂ« ikur nga Rrogozhina, por qĂ« kthehen sĂ«rish kĂ«tu njĂ«soj si dikur, Marjeta thotĂ« se nĂ« RrogozhinĂ« ka shumĂ« njerĂ«z qĂ« janĂ« tĂ« etur pĂ«r dije, pĂ«r kulturĂ«, dhe prandaj pĂ«rpiqet t’i bĂ«jĂ« ata pjesĂ« tĂ« pĂ«rhershme tĂ« takimeve dhe mbledhjeve tĂ« bibliotekĂ«s. KĂ«tĂ« e dĂ«shmon edhe prezenca e tĂ« rinjve tĂ« cilĂ«t janĂ« rikthyer nga kryeqyteti, ku studiojnĂ«, pĂ«r t’iu dedikuar jetĂ«s kulturore edhe gjatĂ« pushimeve.

Mario, student i vitit të tretë për mjekësi në Tiranë, thotë për Gazetasi.al se leximi për të ka nisur si dëshirë e vonë, por që nga libri i parë ai nuk i është ndarë më leximit.

“Nuk kisha ndonjĂ« tendencĂ« tĂ« madhe tĂ« lexoja i vogĂ«l, por nisa tĂ« dashurohesha me librat non-fiction, tĂ« cilĂ«t mĂ« ndihmonin pĂ«r rritje personale. I lexoja dhe librat e detyrueshĂ«m tĂ« shkollĂ«s nĂ« programe, por pĂ«r mua njĂ« nga autorĂ«t mĂ« tĂ« dashur mbetet Robert Greene.”

Ai thotĂ« se sa herĂ« kthehet nĂ« RrogozhinĂ«, e frekuenton bibliotekĂ«n pĂ«r tĂ« qĂ«mtuar ndonjĂ« libĂ«r tĂ« mirĂ«, por edhe pĂ«r t’u mbledhur me miqtĂ« e fĂ«mijĂ«risĂ«. Madje, shton se vetĂ« ai ka nxitur edhe tĂ« Ă«mĂ«n qĂ« tĂ« bĂ«het lexuese.

Mario

“Sa herĂ« kthehem nĂ« RrogozhinĂ«, kthehem dhe nĂ« bibliotekĂ«. Shkolla qĂ« bĂ«j nuk mĂ« jep shumĂ« hapĂ«sira pĂ«r tĂ« lexuar libra artistikĂ«, por sa herĂ« mundem e shfrytĂ«zoj kohĂ«n pĂ«r ndonjĂ« libĂ«r tĂ« mirĂ«. Madje, unĂ« kam shtyrĂ« dhe mamin tim qĂ« tĂ« lexojĂ«, dhe ajo sot Ă«shtĂ« njĂ« nga lexueset mĂ« tĂ« mira tĂ« bibliotekĂ«s.”

Mario thotë se ikja nga Rrogozhina për të studiuar në Tiranë ishte për arsye rritjeje në karrierë dhe formim. Edhe pse ai pëlqen jetën e qetë të qytetit të tij, kthimi nuk është më opsion për të.

Të njëjtën gjë thotë edhe Amari, një tjetër i ri i lindur dhe rritur në Rrogozhinë, por që studion në Tiranë për inxhinieri informatike. Ai thotë se në fëmijëri lexonte kryesisht libra fetarë.

“TĂ« them tĂ« drejtĂ«n, qĂ« i vogĂ«l kam lexuar mĂ« shumĂ« libra fetarĂ« sepse jam edhe praktikant i besimit islam. Por ishte zyshĂ« Marjeta qĂ« mĂ« shtyu drejt leximit tĂ« letĂ«rsisĂ«, duke mĂ« sugjeruar fillimisht Ismail KadarenĂ«. E mbarova shpejt atĂ« libĂ«r dhe, nĂ« fakt, mĂ« pĂ«lqeu shumĂ«. Libri, sipas meje, Ă«shtĂ« njĂ« mĂ«sues personal qĂ« komunikon vetĂ«m me ty dhe qĂ« tĂ« ndihmon tĂ« bĂ«hesh i zoti i vetes.”

Ai thotë se rikthimi i tij në bibliotekën e qytetit është edhe për arsye se brezi i tij nuk ishte mësuar ende me teknologjinë, por edhe nga shtysa e madhe që i jep zysha, e cila e ka mësuar me librin që në fëmijëri. Kur pyetet për njerëzit e Rrogozhinës, Amari ka një përgjigje sa të sinqertë, po aq edhe origjinale.

Amari

“NjerĂ«zit e RrogozhinĂ«s janĂ« njerĂ«z qĂ« nuk e duan ndryshimin. Ndihen rehat nĂ« atĂ« komfort zonĂ«n e tyre, e gjithashtu nuk i presin mirĂ« ndryshimet, derisa shohin mĂ« pas efektet e kĂ«tyre ndryshimeve. VetĂ«m atĂ«herĂ« binden se ndryshimet jo gjithmonĂ« janĂ« pĂ«r keq,” – pĂ«rfundon Amari.

Një nga vajzat më aktive në Bibliotekë, Lejla, është edhe një nga lexueset më të mira mes të rinjve në Rrogozhinë. Fakti se Marjeta është mamaja e saj, ka ndikuar thelbësisht në dashurinë e saj për librin.

“E vogĂ«l kam qenĂ« vajzĂ« qĂ« mĂ« pĂ«lqenin aventurat, pra mĂ« shumĂ« tĂ« luaja sesa tĂ« lexoja. Librat e parĂ« qĂ« lexoja ishin ato me figura. Sot kam arritur tĂ« lexoj libra me njĂ« mijĂ« e pesĂ«qind faqe pa figura, sepse kuptova se imazhin e ushqen mendja. Pasionin pĂ«r leximin ma kanĂ« ushqyer prindĂ«rit e mi, tĂ« cilĂ«t kanĂ« lexuar gjithĂ« kohĂ«s.”

Lejla thotë se, si bashkëmoshatarët e saj, edhe ajo do të studiojë në Tiranë. Madje për mjekësi.

“UnĂ« do tĂ« studioj pĂ«r mjekĂ«si dhe ky Ă«shtĂ« viti kur edhe unĂ« do tĂ« largohem nga Rrogozhina. Por e ndjej si detyrim qĂ« nĂ« tĂ« ardhmen njĂ« pjesĂ« e vetes sime dhe kontributit tim profesional i pĂ«rket dhe do t’i pĂ«rkasĂ« RrogozhinĂ«s.”

Lejla

Por, përtej pasionit për letërsinë, duket se edhe qasjet e të rinjve për profesionin e së ardhmes përputhen. Pas Marios dhe Lejlës, të dy mjekë të ardhshëm, edhe Aleksi është një i ri nga Rrogozhina, i cili studion në Tiranë për imazheri dhe po ashtu frekuenton Bibliotekën e qytetit të tij sa herë kthehet.

“UnĂ« nuk kam lexuar kur isha mĂ« i vogĂ«l. ShtysĂ«n mĂ« tĂ« madhe e kam nga zysha e shkollĂ«s sĂ« mesme, e cila mĂ« ngjizi pasionin pĂ«r letĂ«rsinĂ«. Kur fillova tĂ« lexoj, u ndjeva dhe keq pse nuk kisha lexuar mĂ« herĂ«t. Gjithashtu, unĂ« preferoj edhe poezinĂ«. Rikthehem nĂ« bibliotekĂ«n e qytetit sepse mĂ« pĂ«lqejnĂ« shumĂ« aktivitetet qĂ« organizohen kĂ«tu.”

Aleksi thotë se, sa herë kthehet në qytetin e tij, i duket tashmë më i vogël dhe me më pak njerëz.

“Sa herĂ« kthehem nĂ« RrogozhinĂ«, qyteti mĂ« duket mĂ« i vogĂ«l dhe me mĂ« pak njerĂ«z. Edhe pse e dua qytetin tim, nuk besoj se do tĂ« kthehem mĂ« kĂ«tu,” – thotĂ« ai.

Aleksi

Në shoqërinë e sotme, misioni konsiderohet shpesh si një sipërmarrje utopike. Shtoji këtu fenomenet që e kanë shndërruar shoqërinë tonë në një shoqëri konsumi, por edhe në grupime të cilat rendin pas një jete të vrullshme, shpesh të pakuptimtë, duket sikur Marjeta dhe biblioteka e Rrogozhinës janë një kundërthënie e gjithçkaje që na rrethon.
Ajo e thotë me krenari se, prej një viti e gjysmë, janë shtuar lexuesit të cilët e frekuentojnë bibliotekën dhe gjejnë aty libra të mirë.

Sa mallëngjyese kjo nismë është edhe njëfarë stopimi i jetës së shpejtë dhe teknologjisë, e cila duket sikur i ka shpallur luftë një jete organike dhe një fëmijërie plot me kujtime.

Marjeta beson se, nëpërmjet librit dhe kulturës, një qytet mund të ndryshojë, ose së paku të ruajë me fanatizëm ato rituale dhe tradita të cilat nuk duhet të humbasin, ku një ndër to, padyshim, mbetet leximi.

The post TĂ« ruash fĂ«mijĂ«rinĂ« pĂ«rmes librit/ Marjeta, gruaja qĂ« po ‘ringjall’ traditĂ«n e leximit nĂ« RrogozhinĂ« appeared first on Gazeta Si.

↗

Raporti: Mbyllja e TikTok nuk e uli dhunën tek të rinjtë

✇Gazeta Si
By: Sorgena Leka

Nga Gazeta Si- Mbyllja e përkohshme e TikTok nuk solli efekt në uljen e dhunës apo përmirësimin e shëndetit mendor të të rinjve. Në këtë përfundim del Qëndresa Qytetare në raportin e fundit.

Sipas autores Ritvana Hajdari, të dhënat tregojnë se përdorimi i TikTok vazhdoi edhe gjatë periudhës së mbylljes.

Nga 304 pjesmarrës në pyetësorin e Organizatës, 56.6% e të anketuarve thanë se e kanë përdorur platformën njësoj si më parë, duke përdorur VPN. Të anketuarit, të cilit ishin të moshave nga 14 deri në 30 vjec, gjithashtu e cilësuan mbylljen e TikTok si një hap jo efektiv.

“TĂ« dhĂ«nat tregojnĂ« se pĂ«r mĂ« shumĂ« se gjysmĂ«n e tĂ« anketuarve (52.6%), mbyllja e TikTok nuk solli asnjĂ« ndryshim nĂ« pĂ«rditshmĂ«rinĂ« apo gjendjen e tyre. Nga ana tjetĂ«r, njĂ« pĂ«rqindje jo e vogĂ«l ka raportuar ndikime emocionale ose sociale, 24% thonĂ« se kanĂ« kaluar mĂ« shumĂ« kohĂ« nĂ« platforma tĂ« tjera, gjĂ« qĂ« tregon zhvendosje tĂ« aktivitetit online, jo reduktim”, thuhet nĂ« raport.

Gjithashtu, shumica e të rinjve nuk e perceptojnë mbylljen e TikTok si një masë efektive për reduktimin e dhunës.

59.2% e të anketuarve mendojnë se mbyllja nuk ka pasur ndikim, ndërsa vetëm 10.9% besojnë se ka ndikuar pozitivisht në uljen e dhunës. Ndërkohë, një pjesë më e vogël (6.3%) shprehen se mbyllja e ka përkeqësuar situatën.

Një ndër treguesit më alarmantë është rritja e dhunës me dashje. Nga 940 raste në 2023, kjo shifër u rrit në 1,023 në 2024 dhe në vetëm katër muaj të vitit 2025 janë regjistruar 445 raste, me një projeksion vjetor rreth 1,335 raste, një rritje drastike me mbi 41% krahasuar me vitin 2023.

Në pyetësor, 78.9% e të rinjve raportojnë se kanë qenë të ekspozuar ndaj përmbajtjes së dhunshme në TikTok, ndërsa 68.8% identifikojnë bullizmin dhe fyerjet si përmbajtjen më të zakonshme.

“MegjithatĂ«, mbyllja e platformĂ«s nuk e ka ndalur kĂ«tĂ« ekspozim kur 56% e tĂ« rinjve deklarojnĂ« se e pĂ«rdorin ende TikTok-un, pĂ«rmes VPN apo mĂ«nyrave tĂ« tjera, duke treguar se ndĂ«rhyrja institucionale nuk ka qenĂ« as funksionale, as e qĂ«ndrueshme”, thuhet nĂ« raport.

The post Raporti: Mbyllja e TikTok nuk e uli dhunën tek të rinjtë appeared first on Gazeta Si.

↗

TĂ« sakrifikosh trupin pĂ«r tĂ« mbijetuar/ Historia e ‘fshatit me njĂ« veshkë’

✇Gazeta Si
By: Liridon Mulaj

Nën diellin e ngrohtë të pasdites, 45-vjeçari Safiruddin qëndron ulur jashtë shtëpisë së tij të papërfunduar me mure tullash në fshatin Baiguni, në nënprefekturën Kalai të Bangladeshit.

Në verën e vitit 2024, ai shiti veshkën në Indi për 350.000 taka (rreth 2,850 dollarë), me shpresën për të nxjerrë familjen nga varfëria dhe për të ndërtuar një shtëpi për tre fëmijët e tij dy vajza 5 dhe 7 vjeç, dhe një djalë 10-vjeçar. Por paratë u shpenzuan shpejt, shtëpia mbeti e papërfunduar, ndërsa dhimbja në trupin e tij është një kujtesë e vazhdueshme e çmimit të paguar.

Tani ai punon si punëtor krahu, ndërkohë që shëndeti i tij po përkeqësohet. Dhimbjet dhe lodhja e përhershme e pengojnë të kryejë edhe punët më të thjeshta të përditshme.

“Dhurova veshkĂ«n pĂ«r njĂ« jetĂ« mĂ« tĂ« mirĂ« pĂ«r familjen time. BĂ«ra gjithçka pĂ«r gruan dhe fĂ«mijĂ«t,” thotĂ« ai.

Në atë kohë, kjo nuk i dukej si një rrezik i madh. Ndërmjetësit që iu afruan e paraqitën këtë si një mundësi të thjeshtë, jo si diçka të rrezikshme. Fillimisht ishte skeptik, por dëshpërimi dhe varfëria e mundën.

Ata e çuan në Indi me vizë mjekësore dhe u morën me çdo detaj nga biletat e udhëtimit, dokumentet, deri te procedurat në spital.

Edhe pse udhëtoi me pasaportën e tij të Bangladeshit, dokumentet e tjera duke përfshirë certifikata false që falsifikonin lidhjen familjare me marrësin ishin të rreme.

Identiteti i tij u ndryshua dhe veshka iu transplantua njĂ« personi tĂ« panjohur, tĂ« cilin nuk e takoi kurrĂ«. “Nuk di kush mori veshkĂ«n time. NdĂ«rmjetĂ«sit nuk mĂ« thanĂ« asgjĂ«,” rrĂ«fen Safiruddini.

Në Indi, ligji lejon dhurimin e organeve vetëm mes të afërmve të ngushtë ose me miratimin e veçantë qeveritar, por trafikantët manipulojnë gjithçka nga pemët familjare, të dhënat e spitaleve, deri tek testet e ADN-së  për të shmangur rregullat.

“Zakonisht ndryshojnĂ« emrin e dhuruesit dhe krijojnĂ« njĂ« certifikatĂ« noteriale tĂ« falsifikuar qĂ« pretendon njĂ« lidhje familjare me marrĂ«sin. Dokumentet e rreme tĂ« identitetit mbĂ«shtesin kĂ«tĂ«, duke bĂ«rĂ« qĂ« dhuruesi tĂ« duket si njĂ« i afĂ«rm qĂ« dhuron organe nga dhembshuria,” shpjegon Monir Moniruzzaman, profesor nĂ« Universitetin ShtetĂ«ror tĂ« Miçiganit dhe anĂ«tar i Task-ForcĂ«s sĂ« OrganizatĂ«s BotĂ«rore tĂ« ShĂ«ndetĂ«sisĂ« pĂ«r Transplantimin e Organeve, qĂ« studion trafikimin e organeve nĂ« AzinĂ« Jugore.

Safiruddini nuk Ă«shtĂ« rasti i vetĂ«m. NĂ« Baiguni, ku jetojnĂ« rreth 6,000 banorĂ«, tregtia e veshkave Ă«shtĂ« kaq e pĂ«rhapur sa fshati njihet si “fshati me njĂ« veshkĂ«â€. Rajoni Kalai Upazilas Ă«shtĂ« njĂ« nga pikat mĂ« aktive tĂ« tregtisĂ« sĂ« organeve nĂ« Bangladesh. NjĂ« studim i vitit 2023 i botuar nĂ« “British Medical Journal Global Health” zbulon se njĂ« nĂ« 35 tĂ« rritur nĂ« kĂ«tĂ« zonĂ« ka shitur veshkĂ«n.

Ky rajon është ndër më të varfrit në vend, dhe shumica e dhuruesve janë burra në të tridhjetat, të joshur nga premtimi i fitimeve të shpejta.

Safiruddini thotë se ndërmjetësit i morën pasaportën dhe nuk ia kthyen më. As barnat pas operacionit nuk i dhanë. Shpesh, ndërmjetësit marrin pasaportat dhe recetat e dhuruesve pas operacionit, duke i lënë ata pa asnjë provë të transplantimit dhe pa kujdes mjekësor të mëtejshëm.

Veshkat shiten për klientë të pasur në Bangladesh ose Indi, shumë prej të cilëve duan të shmangin listat e gjata pritëse dhe rregullat strikte ligjore. Në Indi, në vitin 2023 u kryen rreth 13,600 transplantime veshkash, ndërsa rreth 200,000 pacientë vuanin nga sëmundjet veshkore në fazë përfundimtare.

Çmimi i dĂ«shpĂ«rimit

Josna Begum, 45 vjeçe dhe vejushë nga fshati Binai në Kalai, luftonte për të rritur dy vajzat pasi burri i saj vdiq në 2012. Ajo u shpërngul në Dhaka ku u punësua në një fabrikë tekstilesh dhe u martua me Belalin.

Në vitin 2019, ata u bindën nga një ndërmjetës të shisnin veshkat në Indi.

“Ishte gabim,” thotĂ« Josna. NdĂ«rmjetĂ«sit fillimisht i premtuan 500,000 taka, mĂ« pas rritĂ«n ofertĂ«n nĂ« 700,000 taka pĂ«r t’i bindur. Por pas operacionit ajo mori vetĂ«m 300,000 taka.

Ata u dĂ«rguan nĂ« spitalin “Rabindranath Tagore” nĂ« Kolkata, ku iu nĂ«nshtruan operacionit. Dokumentet u falsifikuan pĂ«r tĂ« treguar se ata ishin tĂ« afĂ«rm tĂ« gjakut me marrĂ«sin. As Josna nuk e di se kush mori veshkĂ«n e saj.

Ndërmjetësit i morën pasaportën dhe dokumentet, dhe nuk ia kthyen kurrë.

Ajo kaloi gati dy muaj në Indi dhe ndërmjetësit premtuan ndihmë dhe punë për fëmijët e saj, por pas pagesave fillestare humbën kontaktet.

Pas marrjes së parave, Belali e braktisi dhe u martua me një tjetër grua. Josna sot vuan nga dhimbje kronike dhe ka vështirësi të përballojë ilaçet.

“PĂ«rballĂ« njĂ« bande”

Mohammad Sajal, ish-biznesmen në Dhaka, humbi kursimet kur platforma e-commerce ku punonte falimentoi në 2021. I mbërthyer nga borxhet, në 2022 shiti veshkën në spitalin Venkateshwar në New Delhi, por mori vetëm një pjesë të shifrës së premtuar.

Ai u bashkua përkohësisht me rrjetin e ndërmjetësve, duke organizuar transplantime për disa dhurues nga Bangladesh, por pas një konflikti u largua dhe tani punon si shofer.

“Tani jam pĂ«rballĂ«  kĂ«saj bande,” thotĂ« ai, duke shtuar se rrjeti pĂ«rfshin mjekĂ«, marrĂ«s dhe ndĂ«rmjetĂ«s nĂ« tĂ« dyja anĂ«t e kufirit.

Policia e Bangladeshit po vepron për të goditur këto rrjete, duke përdorur edhe hetues të infiltruar. Në Indi, autoritetet kanë arrestuar mjekë të përfshirë, por ekspertët thonë se arrestimet janë të rralla për të ndryshuar rrjedhën e këtij biznesi.

NĂ« Kalai, Safiruddini kalon kohĂ«n nĂ« shtĂ«pi, me shĂ«ndet tĂ« dobĂ«t dhe lĂ«vizjet e ngadalĂ«suara. “Nuk mund tĂ« punoj si mĂ« parĂ«,” thotĂ« ai.

Ai kujton netët kur nuk flinte, duke menduar për premtimet dhe ëndrrat e shkatërruara. Fëmijët e tij kanë një baba të sëmurë, dhe ai një ndjenjë tradhtie që nuk largohet.

“Ma morĂ«n veshkĂ«n dhe u zhdukĂ«n,” pĂ«rfundon ai.

Burimi: Al Jazeera. PĂ«rshtati: Gazeta Si.

The post TĂ« sakrifikosh trupin pĂ«r tĂ« mbijetuar/ Historia e ‘fshatit me njĂ« veshkë’ appeared first on Gazeta Si.

↗

Hapi dyert e Ambasadës gjatë komunizmit, ndahet nga jeta ish-ambasadori gjerman Werner Daum

✇Gazeta Si
By: Sorgena Leka

Ish-ambasadori gjerman në Shqipëri, Werner Daum, ka ndërruar jetë në Shqipëri, vendin që e kishte në zemër dhe që e deshi thellësisht. Diplomati gjerman u nda nga jeta në moshën 82-vjeçare, ndërsa ndodhej në vendin tonë prej disa ditësh.

Sipas burimeve, ai u gjet i pajetë në dhomën e tij të hotelit, ndërsa kishte marrë pjesë pak ditë më parë në ceremoninë e inaugurimit të shtatores së dëshmorit të demokracisë, Josif Budo, në Kavajë.

Werner Daum shërbeu si ambasador i Gjermanisë në Tiranë nga viti 1987 deri në 1990, në një periudhë vendimtare për të ardhmen e vendit. Gjatë kësaj kohe, ai tregoi një guxim të jashtëzakonshëm, duke hapur dyert e ambasadës gjermane për shqiptarët që kërkonin arratisjen nga regjimi komunist, një veprim që e bëri në kundërshtim të plotë me udhëzimet zyrtare të qeverisë së tij.

Në një intervistë të mëvonshme, Daum rrëfeu se e kishte marrë këtë vendim me vetëdije të plotë, pasi e kuptonte që një eksod masiv i shqiptarëve do të përshpejtonte rënien e diktaturës.

The post Hapi dyert e Ambasadës gjatë komunizmit, ndahet nga jeta ish-ambasadori gjerman Werner Daum appeared first on Gazeta Si.

↗

Shkak emigrimi / Popullsia e BE-së arrin rekordin prej 450 milion njerëz

✇Gazeta Si
By: Sorgena Leka

Nga Gazeta Si- Emigrimi drejt Bashkimit Europian e çoi popullsinë e bllokut në një rekord prej 450.4 milionë njerëzish vitin e kaluar, treguan të dhënat e Eurostat.

BE-ja ka regjistruar më shumë vdekje sesa lindje çdo vit që nga viti 2012, që do të thotë se emigrimi është i vetmi nxitës i rritjes së popullsisë.

“Rritja e popullsisĂ« sĂ« vĂ«zhguar mund t’i atribuohet kryesisht rritjes sĂ« lĂ«vizjeve emigratore pas COVID-19,” thuhet nĂ« raportin e Eurostat.

Në vitin 2024, BE-ja shtoi 1.07 milionë banorë të rinj. Vdekjet vitin e kaluar, të regjistruara në 4.82 milionë, vazhduan të tejkalonin shkallën e lindjeve prej 3.56 milionë.

Ky trend i vë në qendër të vëmendjes sfidat demografike të Europës, ndërsa popullsia në plakje e kontinentit dhe normat e ulëta të lindjeve i tendosin sistemet e mirëqenies dhe krijojnë mungesë të fuqisë punëtore.

Franca, Gjermania dhe Italia ruajnë pozicionet e tyre si vendet e BE-së me popullsinë më të madhe, duke përbërë pothuajse gjysmën e të gjithë njerëzve që jetojnë në bllok me 47%.

Ndërsa 19 vende regjistruan një rritje të shifrave të popullsisë vitin e kaluar, tetë panë rënie.

Malta regjistroi shkallën më të lartë të rritjes me 19.0 për 1,000 banorë, e ndjekur nga Irlanda me 16.3 dhe Luksemburgu me 14.7.

Midis vendeve që raportuan një rënie të popullsisë, Letonia regjistroi rënien më të madhe me -9.9, e ndjekur nga Hungaria (-4.7) dhe Polonia dhe Estonia u renditën në vendin e tretë me -3.4.

Popullsia e BE-së ishte 354.5 milionë në vitin 1960.

The post Shkak emigrimi / Popullsia e BE-së arrin rekordin prej 450 milion njerëz appeared first on Gazeta Si.

↗

95 vjet nga vdekja e Andon Zako Çajupit

✇Gazeta Si
By: Liridon Mulaj

Nga Gazeta “SI”– MĂ« 11 korrik 1930 u nda nga jeta dramaturgu dhe atdhetari Andon Zako Çajupi, njĂ« nga zĂ«rat mĂ« pĂ«rfaqĂ«sues tĂ« Rilindjes sonĂ« kombĂ«tare.

Emri i tij i lindjes ishte Andon Çako, por ai do tĂ« njihej pĂ«rgjithmonĂ« me pseudonimin “Çajupi”, qĂ« mban gjurmĂ«t e vendlindjes sĂ« tij, ZagorisĂ«, dhe malit Çajup qĂ« ngrihet mbi tĂ« njĂ« lidhje simbolike mes krijimtarisĂ« dhe rrĂ«njĂ«ve.

Pas mĂ«simeve fillestare nĂ« vendlindje, Çajupi u largua nga Zagoria pĂ«r tĂ« ndjekur tĂ« atin, Harito Çako, njĂ« figurĂ« e njohur e lĂ«vizjes atdhetare. Ai ndoqi njĂ« kolegj francez, ku u formua nĂ« frymĂ«n e kulturĂ«s evropiane, dhe mĂ« pas vazhdoi studimet pĂ«r drejtĂ«si nĂ« GjenevĂ«.

Jeta e tij mori kthesĂ« kur u vendos nĂ« Kajro, ku fillimisht ushtroi profesionin e avokatit, pĂ«rpara se t’i pĂ«rkushtohej plotĂ«sisht çështjes kombĂ«tare. U shqua si njĂ« nga figurat qendrore tĂ« komunitetit shqiptar nĂ« Egjipt, duke kontribuar nĂ« pĂ«rpjekjet pĂ«r ruajtjen e identitetit kombĂ«tar dhe pĂ«r mbrojtjen e interesave tĂ« ShqipĂ«risĂ«.

Andon Zako Çajupi me tĂ« birin, Stefanin

Krijimtaria e tij letrare Ă«shtĂ« mishĂ«rim i atdhedashurisĂ« dhe i frymĂ«s pĂ«rparimtare. Vepra mĂ« pĂ«rfaqĂ«suese mbetet pĂ«rmbledhja poetike “Baba Tomorri” (1902), qĂ« pĂ«rfshin edhe komedinĂ« e njohur “KatĂ«rmbĂ«dhjetĂ« vjeç dhĂ«ndĂ«r”, njĂ« satirĂ« e mprehtĂ« ndaj zakoneve patriarkale. GjatĂ« jetĂ«s sĂ« tij, Çajupi botoi edhe “PĂ«rrallat e La Fontenit” (1921), tĂ« pĂ«rshtatura nĂ« shqip, si dhe pĂ«rmbledhjen “Lulet e Hindit” (1922), me pĂ«rkthime nga letĂ«rsia sanskrite. Ai u bĂ« gjithashtu zĂ« kritik i kohĂ«s pĂ«rmes publicistikĂ«s, veçanĂ«risht me pamfletin “Klubi i Selanikut” (1909), ku ironizonte hipokrizinĂ« politike dhe pasivitetin e elitave.

TrashĂ«gimia e Çajupit mbetet njĂ« testament i gjallĂ« i ndĂ«rthurjes sĂ« letĂ«rsisĂ« me idealet kombĂ«tare dhe frymĂ«s emancipuese tĂ« kohĂ«s sĂ« tij.

The post 95 vjet nga vdekja e Andon Zako Çajupit appeared first on Gazeta Si.

↗

Studimi: Njerëzit që nuk ndihen rehat me gjatësinë e tyre janë xhelozë

✇Icon Style
By: gaze tare

GjatĂ«sia ka qenĂ« njĂ« subjekt i rĂ«ndĂ«sisĂ« dhe vlerĂ«simit shoqĂ«ror pĂ«r dekada tĂ« tĂ«ra, duke ndikuar nĂ« mĂ«nyrĂ«n se si individĂ«t perceptohen dhe bashkĂ«veprojnĂ« me njĂ«ri-tjetrin. Gjetjet e reja nga njĂ« studim i botuar nĂ« Evolutionary Behavioral Sciences tregojnĂ« se nuk Ă«shtĂ« vetĂ«m gjatĂ«sia aktuale qĂ« lidhet me sjelljen, por edhe perceptimi psikologjik qĂ« dikush ka pĂ«r gjatĂ«sinĂ« e tij. PakĂ«naqĂ«sia me gjatĂ«sinĂ« e dikujt duket se lidhet me nivele nĂ« rritje tĂ« zilisĂ«, xhelozisĂ« dhe konkurrencĂ«s me individĂ« tĂ« tĂ« njĂ«jtit seks (veçanĂ«risht midis burrave) – njĂ« formĂ« e dinamikĂ«s sociale qĂ« shkencĂ«tarĂ«t e quajnĂ« ” konkurrencĂ« intraseksuale “.

Marrëdhënia midis gjatësisë dhe tendencave sociale

Hulumtimi shqyrton se si gjatësia aktuale dhe ajo e perceptuar lidhen me sjelljet sociale si konkurrueshmëria, zilia dhe xhelozia. Në këtë kontekst, konkurrenca intraseksuale ka të bëjë me pretendimin për status shoqëror, burime ose partnerë romantikë midis individëve të të njëjtit seks.

Njerëzit më të gjatë shpesh shihen si më tërheqës, të aftë dhe shoqërisht dominues: perceptime që përforcojnë avantazhet e tyre në fusha të ndryshme të jetës. Ky paragjykim shoqëror në favor të gjatësisë prek kryesisht burrat , por dëshira për gjatësi më të madhe prek të dy gjinitë. Hulumtimet e mëparshme kanë treguar se burrat më të shkurtër kanë tendencë ta mbivlerësojnë gjatësinë e tyre dhe të shfaqin xhelozi më të madhe ose ndjenja inferioriteti kur bashkëveprojnë me burra të tjerë. Por deri më tani, ndikimi i brendshëm psikologjik i pakënaqësisë me gjatësinë nuk ishte studiuar në thellësi.

Për të hetuar fenomenin, studiuesit analizuan të dhëna nga 302 të rritur heteroseksualë në Shtetet e Bashkuara, të moshës 20 deri në 72 vjeç. Rreth 63% e pjesëmarrësve ishin meshkuj dhe gati tre të katërtat ishin të bardhë. Atyre iu kërkua të plotësonin pyetësorë në lidhje me gjatësinë e tyre aktuale, gjatësinë ideale dhe kënaqësinë me gjatësinë e tyre. Ata u vlerësuan gjithashtu në shkallë që matnin zilinë, xhelozinë dhe konkurrencën ndaj bashkëmoshatarëve të të njëjtit seks.

Konkurrenca intraseksuale u mat duke përdorur një shkallë me 12 pyetje, e cila përfshinte tre nën-shkallë: zili (p.sh., bezdi ndaj atraktivitetit të të tjerëve), xhelozi (p.sh., mospëlqim ndaj ambicies së bashkëmoshatarëve) dhe konkurrueshmëri (p.sh., dëshirë për superioritet ndaj të tjerëve të të njëjtit seks). Pakënaqësia me gjatësinë u vlerësua me dy pyetje: nëse pjesëmarrësit dëshironin të ishin më të gjatë dhe nëse ishin të kënaqur me gjatësinë e tyre.

Siç priste ekipi i hulumtimit, shumica e pjesĂ«marrĂ«sve – si burrat ashtu edhe gratĂ« – shprehĂ«n dĂ«shirĂ«n pĂ«r tĂ« qenĂ« mĂ« tĂ« gjatĂ«. Burrat raportuan nivele mĂ« tĂ« larta konkurrueshmĂ«rie sesa zilia ose xhelozia, ndĂ«rsa gratĂ« treguan nivele mĂ« tĂ« larta zilie. Edhe pse burrat ishin mesatarisht mĂ« tĂ« gjatĂ«, ata shprehĂ«n njĂ« dĂ«shirĂ« mĂ« tĂ« fortĂ« pĂ«r njĂ« shtat edhe mĂ« tĂ« madh se gratĂ«.

Pjesëmarrësit që ishin ose më të shkurtër ose më të pakënaqur me gjatësinë e tyre kishin më shumë gjasa të raportonin nivele të rritura të xhelozisë, zilisë dhe konkurrencës . Këto shoqata ishin më të forta tek burrat. Në të kundërt, tek gratë, nuk dukej të kishte një lidhje të fortë midis gjatësisë aktuale dhe sjelljes konkurruese, por dëshira për të qenë më të gjatë mbartte një peshë të konsiderueshme psikologjike.

Interesante Ă«shtĂ« se pohimi ” Jam i kĂ«naqur me gjatĂ«sinĂ« time ” nuk ishte i lidhur ndjeshĂ«m me konkurrencĂ«n intraseksuale, nĂ« kontrast me dĂ«shirĂ«n pĂ«r gjatĂ«si mĂ« tĂ« madhe, e cila dukej tĂ« ishte njĂ« tregues mĂ« i fortĂ« i ndjenjave tĂ« lidhura me to.

Kufizimet dhe hapat e mëtejshëm të ekzaminimit

Megjithatë, studimi vëren disa kufizime. Mostra erdhi nga një popullatë relativisht homogjene, gjë që mund të kufizojë përgjithësueshmërinë e gjetjeve. Përveç kësaj, natyra tërthore e hulumtimit nuk lejon përfundime të forta në lidhje me drejtimin e shkakësisë: është e pasigurt nëse pakënaqësia me gjatësinë shkakton qëndrime konkurruese apo nëse njerëzit me tendenca konkurruese i kushtojnë më shumë rëndësi gjatësisë.

Autorët sugjerojnë përdorimin e masave më të diferencuara të pakënaqësisë për të shqyrtuar situatat ku të qenit shumë i gjatë konsiderohet gjithashtu i padëshirueshëm. Ata gjithashtu rekomandojnë hetimin e ndikimit të faktorëve kulturorë, si dhe miratimin e mundshëm të sjelljeve kompensuese, të tilla si rritja e masës muskulore, veshja e takave të larta apo edhe kirurgjia kozmetike.

Si pĂ«rfundim, hulumtimi ofron njohuri tĂ« vlefshme se si gjatĂ«sia – dhe perceptimi i njĂ« personi pĂ«r tĂ« – mund tĂ« ndikojĂ« nĂ« marrĂ«dhĂ«niet e tyre shoqĂ«rore dhe mirĂ«qenien psikologjike. Duket se, pĂ«r shumĂ« njerĂ«z, gjatĂ«sia Ă«shtĂ« mĂ« shumĂ« sesa thjesht njĂ« karakteristikĂ« fizike: Ă«shtĂ« njĂ« element i vetĂ«vlerĂ«simit shoqĂ«ror dhe krahasimit.

The post Studimi: Njerëzit që nuk ndihen rehat me gjatësinë e tyre janë xhelozë appeared first on iconstyle.al.

↗

Mashtrimet online shtojnë trafikimin e qenieve njerëzore

✇Gazeta Si
By: Sorgena Leka

Trafikimi i qenieve njerĂ«zore, i “furnizuar” nga mashtrimet online, Ă«shtĂ« rritur ndjeshĂ«m nĂ« mbarĂ« botĂ«n, sipas njĂ« studimi mbi prirjet kriminale tĂ« kohĂ«ve tĂ« fundit, kryer nga agjencia ndĂ«rkombĂ«tare policore, Interpol.

Fillimisht skema e qendrave të trafikimit, ku viktimat detyroheshin me forcë të merrnin pjesë në mashtrimet në internet, u krijua në shtetet e Azisë Juglindore, por hetuesit kanë zbuluar së fundi të njëjtën skemë edhe në rajone të tjera.

Si ka ndryshuar shtrirja në hartë?

Sipas Interpolit viktimat janĂ« nga 66 vende tĂ« ndryshme tĂ« tĂ« gjitha kontinenteve, duke bĂ«rĂ« qĂ« fenomeni tĂ« shndĂ«rrohet nĂ« “krizĂ« botĂ«rore” dhe duke pĂ«rfshirĂ« mijĂ«ra vetĂ«.

Qendrat e mashtrimit po rriten me shpejtësi edhe në Lindjen e Mesme, Afrikën Perëndimore, rajoni me rritjen më të shpejtë dhe Amerikën Qendrore.

Viktimat shpesh joshen nga oferta të rreme pune dhe mbahen peng përmes mashtrimeve. Shumë prej tyre shantazhohen me borxhe, dhunohen, shfrytëzohen seksualisht dhe në disa raste torturohen ose përdhunohen.

Brenda kĂ«tyre qendrave ata detyrohen tĂ« ushtrojnĂ« mashtrime online, kryesisht duke shenjestruar njerĂ«zit jashtĂ« vendit, me qĂ«llimin pĂ«r t’u vjedhur paratĂ«.

NĂ« vitin 2024, njĂ« operacion i Interpol zbuloi dhjetĂ«ra raste ku viktimat detyroheshin tĂ« kryenin mashtrime nĂ« internet, pĂ«rfshirĂ« kĂ«tu edhe bastisjen e njĂ« “industrie” mashtrimi nĂ« Filipine.

Në të njëjtin vit, policia zbërtheu një bazë trafikimi në Namibi, ku 88 të rinj detyroheshin me forcë që të mashtronin të tjerë.

TeknologjitĂ« e reja po “furnizojnĂ«â€ kĂ«tĂ« tendencĂ« tĂ« re tĂ« botĂ«s sĂ« krimit. Inteligjenca Artificiale po krijon reklama tĂ« rreme punĂ«simi dhe profile “deepfake” pĂ«r shantazhet me natyrĂ« seksuale.

Cilat janë viktimat?

Interpol thotë se numri i atyre që bien pre e këtij rrjeti është rritur ndjeshëm. Nëse më parë viktimat e trafikimit ishin kryesisht njerëz që flisnin gjuhën kineze, dhe origjina e vendeve ishte Kina, Malajzia, Tajlanda apo Singapori, tani të trafikuarit vijnë edhe nga vende si Amerika Latine, Afrika Lindore dhe Europa Perëndimore.

“Lufta ndaj kĂ«tij rreziku botĂ«ror qĂ« po rritet shumĂ« shpejt, kĂ«rkon pĂ«rgjigje tĂ« koordinuar ndĂ«rkombĂ«tare”, tha shefi nĂ« detyrĂ« i shĂ«rbimeve policore pranĂ« Interpol, Cyril Gout.

Cilët janë trafikantët?

Sipas raportit, rreth 90% e trafikantëve janë nga Azia, dhe pjesa tjetër nga Amerika Latine dhe Afrika. Rreth 80% e tyre janë meshkujt, 61% prej të cilëve të moshës 20-39 vjeç.

Qendrat e mashtrimit online fillimisht ishin të përqendruara në Kamboxhia, ndërsa më vonë u zbuluan baza trafikimi edhe në Laos dhe Myanmar. Ditët e sotme, aktivitete të paligjshme të ngjashme janë identifikuar edhe në të paktën 4 shtete aziatike. Provat tregojnë se e njëjta skemë po përhapet në rajone të tjera si Afrika Perëndimore, ku krimi kibernetik financiar vepron rëndom.

Në gjetjet e Interpol paralajmërohet se përhapja e rrjeteve të tilla kriminale kërkojnë veprim urgjent dhe të koordinuar, në mënyrë që të ndërpritet itinerari i trafikimit dhe të ndihmohen viktimat.

Një tjetër risi e këtij trafiku, sipas Interpol, është ndërthurja e këtyre bazave me krimet të tjera madhore transnacionale, duke kërkuar kështu edhe një përgjigje të koordinuar në shkallë botërore.

Shtigjet e trafikimit të përdorura për qendrat e mashtrimit përdoren gjithashtu për trafik droge dhe armësh zjarri./DW/

The post Mashtrimet online shtojnë trafikimin e qenieve njerëzore appeared first on Gazeta Si.

↗

Studim: Njerëzit që shkruajnë mesazhe të gjata janë më empatikë dhe emocionalisht inteligjentë

✇Icon Style
By: gaze tare

Nëse je nga ata persona që nuk kursen fjalë në mesazhe dhe përdor emoji për të shprehur çdo nuancë emocioni, kemi një lajm të mirë për ty. Sipas një studimi të botuar në Journal of Communication Psychology, personat që shkruajnë mesazhe të gjata rezultojnë të kenë nivele më të larta të inteligjencës emocionale dhe empatisë.

TĂ« quajtur shpesh “tekstrovĂ«rtĂ«â€, kĂ«ta individĂ« priren tĂ« komunikojnĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« detajuar nĂ« platforma digjitale dhe zakonisht e teprojnĂ« me shpjegimet pĂ«r tĂ« shmangur çdo keqkuptim. Kjo sjellje, sipas studiuesve, Ă«shtĂ« njĂ« tregues i ndjeshmĂ«risĂ« sĂ« tyre emocionale dhe aftĂ«sisĂ« pĂ«r tĂ« kuptuar tĂ« tjerĂ«t.

Studimi thekson se jo vetëm gjatësia e mesazheve, por edhe përmbajtja e tyre emocionale lidhet drejtpërdrejt me pikët më të larta në testet e inteligjencës emocionale.

Pra, herĂ«n tjetĂ«r kur dikush tĂ« thotĂ« “po shkruan romane nĂ« chat”, mund t’i thuash me bindje: “Jo, thjesht kam zemĂ«r tĂ« madhe.”

The post Studim: Njerëzit që shkruajnë mesazhe të gjata janë më empatikë dhe emocionalisht inteligjentë appeared first on iconstyle.al.

❌