Nga Mohammed Mhavish- Akhrasi, një psikiatër për fëmijë dhe adoleshentë, humbi shtëpinë e tij nga një goditje izraelite në fillim të vitit 2024. Ai dhe familja e tij janë zhvendosur disa herë, duke jetuar në tenda ku tenda e çadrës laget nga djersa e shumë njerëzve të shtypur në hapësira të ngushta. Nuk ka më një zyrë me mure të bardha, as nuk mban më një distinktiv. Por ai vazhdon punën, duke vizituar rreth pesëdhjetë pacientë në ditë, shumica fëmijë.

Një nga pacientet e tij të rregullta është një vajzë rreth katërmbëdhjetë vjeçare, që i mbijetoi një goditje e cila vrau  të gjithë familjen. U zgjua në një njësi të kujdesit intensiv, e vetme, pa e ditur ku kishin shkuar të tjerwt. Tani ulet përballë Akhrasit në heshtje, derisa e pyet, përsëri e përsëri, nëse mund t’i kthejë ata. Ai nuk ka përgjigje,  vetëm një laps të heshtur dhe një libër me bojëra, duke shpresuar se ajo do t’i përdorë për të shprehur dhe përpunuar emocionet.

Me sisteme thuajse të shkatërruara dhe burime pothuajse zero, profesionistë si Akhrasi mbështeten në pak mjetet që u kanë mbetur: mbështetje psikosociale, terapi njohëse tw sjelljes dhe strategji të improvizuara për përballim.

 Fëmijët mësojnë teknika frymëmarrjeje, rregullim emocional dhe mënyra për të përballuar mendimet mbytwse. Kur është e mundur, bashkëpunojnë me stafin mjekësor të mbingarkuar për të siguruar medikamente psikotrope për pacientë me depresion të rëndë, psikoza ose ide suicidale. Por, siç thotë Akhrasi, mbështetja profesionale është reduktuar në mesazhe zanore mes kolegësh që pyesin vetëm një gjë: “A është ende gjallë?”

Punonjësit shëndetësorë shpesh përjetojnë trauma të dyta,  një lloj dëmtimi emocional nga ekspozimi i vazhdueshëm ndaj dhimbjes së të tjerëve. Por nuk ka asgjë “të dytë” në traumën që përjetojnë specialistët e shëndetit mendor në Gaza.

 “Ne po përballemi, po vajtojmë, po mbijetojmë dhe po punojmë, të gjitha njëkohësisht,” thotw Akhrasi. “Nuk ka hapësirë për emocionet e mia. Ato qëndrojnë në kraharor si një gur.”

Jashtë sesioneve, ai kërkon ujë ose përpiqet të qetësojë prindërit e tij. Nuk ka kohë për të shkruar shënime, për të reflektuar, madje as për t’u thyer. “Ne përpiqemi t’i mbajmë të tjerët që të mos bien,” thotë ai. “Por edhe unë po bie, thjesht më qetësisht.”

Në Gaza, terapia është kthyer në një gjuhë të mbijetesës. Mbi gjashtëdhjetë mijë njerëz janë vrarë në më pak se dy vjet. Por pasojat e padukshme përfshijnë lagje të shkatërruara dhe komunitete të fshira nga harta. Të mbijetuarit përballen me uri, kolaps të shërbimeve shëndetësore dhe frikën e përditshme të ekzistencës.

Efekti te fëmijët është katastrofik. Në vitin 2024, UNICEF vlerësoi se pothuajse të gjithë 1.2 milion fëmijët e Gazës kanë nevojë për mbështetje të menjëhershme mendore dhe psikosociale. Shumë nuk flenë ose zgjohen duke bërtitur, të kapur fort pas të afërmve nga frika. Disa kanë humbur aftësinë për të folur, disa luajnë “sulmin ajror”, ose simulojnë vdekjen.

Deri në shkurt 2024, UNICEF vlerësoi se të paktën shtatëmbëdhjetë mijë fëmijë kishin mbetur të pashoqëruar ose të ndarë nga familjet. Deri në prill, Ministria e Shëndetësisë në Gaza kishte dokumentuar mbi dymbëdhjetë mijë fëmijë të lënduar,  një shifër që në vitin 2025 është rritur në pesëdhjetë mijë të vrarë ose të lënduar. Fëmijët e mbijetuar, të vetëm dhe të traumatizuar, janë jashtëzakonisht të pambrojtur psikologjikisht.

Kur një nga pacientët e Akhrasit bëhet suicidal, ai nuk ka ku ta dërgojë për trajtim. Shumica e spitaleve janë jashtë funksionit dhe strehëzat për shëndetin mendor janë shkatërruar. Ai mund vetëm të këshillojë një të afërm që të qëndrojë pranë fëmijës, pa gjumë gjatë gjithë natës. Në mëngjes, Akhrasi shkon sërish të kontrollojë. “Ka shumë fëmijë që kanë nevojë për trajtim në institucione, por ne nuk kemi as hapësirë, as staf,” më tha ai. “Dhe as kohë. Ne bëjmë vetëm ndihmë emergjente emocionale. Ne jemi linja e parë dhe e fundit.”

Ai përmend një djalë tetëvjeçar, i cili kishte qenë i lumtur, kurioz dhe energjik. Por pas humbjes së prindërve dhe dy motrave, fëmija refuzoi të fliste për ditë të tëra. Sytë i mbante gjithmonë ngulur mbi rërën poshtë këmbëve. Sillte lëndë të papërpunuar dhe i përqendrohej me orë, duke i grumbulluar dhe duke u dhënë formë. Kur në fund foli, i tha Akhrasit: “Unë po ndërtoj një shtëpi për ta. Një shtëpi nën tokë, që raketat të mos i gjejnë më.” Akhrasi më tregoi se si ky djalë tani nuk do të largohet më nga tendat, sepse beson se nëse do të largohet, “ata do të kthehen dhe nuk do ta gjejnë dot”.

“Ka qindra fëmijë të tillë,” tha ai. “Fëmijë që nuk luajnë më. Që nuk flasin. Që nuk i besojnë më askujt. Ata nuk janë më fëmijë. Janë shndërruar në hije.”

Një nga kolegët e tij është Amani, psikologe dhe këshilluese e fëmijëve, e zhvendosur në Rafah. Edhe ajo ka humbur shtëpinë dhe kolegët e saj. Asaj nuk i ka mbetur më asnjë kontenier apo dhomë për të zhvilluar sesionet. Fëmijët vijnë në një tendë të improvizuar, ku nuk ka as privatësi, as dritë, dhe shpesh as qetësi. “Ne jemi mësuar të dëgjojmë fëmijët. Tani, gjatë sesioneve, ne dëgjojmë zhurmën e dronëve dhe bombave,” tha ajo. “Dhe frikën e tyre e ndjejmë në trupin tonë.”

Amani shpesh takon fëmijë që i kanë humbur të dy prindërit. Ata nuk e shikojnë më në sy, nuk përgjigjen dhe qëndrojnë larg. Disa nuk flasin për javë të tëra. “Ata janë të ngrirë nga trauma,” thotë ajo. “Kjo është një formë e rëndë e reagimit traumatik.” Ajo përpiqet t’i ndihmojë të rikthehen në kontakt me realitetin përmes lojërave, artit, frymëmarrjes së thellë. Në një sesion me vajza që kishin humbur prindërit, njëra prej tyre filloi të qante dhe të bërtiste. Vajzat e tjera u bashkuan me të. “Ne i lamë të gjithë të qanin,” tha ajo. “Është më e shëndetshme sesa të mbetet brenda trupit, si një plagë që nuk shërohet kurrë.”

Por Amani e di që edhe ndërhyrja më e mirë nuk mjafton kur realiteti nuk ndryshon. Të flasësh për siguri, qetësi apo shpresë me fëmijë që nuk kanë ujë, ushqim, një vend të sigurt për të fjetur apo për të vajtuar të dashurit e humbur, është si të mbjellësh fara në shkretëtirë. “Fëmijët e dinë që bota nuk i mbron dot,” thotë ajo. “Prandaj ne përpiqemi të jemi pranë tyre ndonjëherë kjo është e vetmja mbrojtje që kanë.”

Përballë kësaj katastrofe, shumë profesionistë të shëndetit mendor janë detyruar të gjejnë mënyra të reja për të vazhduar. Disa përpiqen të krijojnë grupe mbështetjeje në kampe të strehimit, duke u ofruar prindërve udhëzime për të ndihmuar fëmijët e tyre të përballen me dhimbjen. Të tjerë përdorin teknologjinë në mënyrë të kufizuar, si mesazhe zanore ose rrjete sociale, për të ndarë këshilla praktike mbi përballimin e traumës kolektive.

Por vetë punonjësit e shëndetit mendor janë të rraskapitur. Ata nuk kanë më energji, hapësirë emocionale apo mbështetje për të përballuar atë që po jetojnë. Janë duke punuar të plagosur, të uritur, të dëshpëruar. “Ne nuk jemi më profesionistë që ndihmojmë të tjerët të shërohen,” tha një psikolog i ri. “Ne jemi dëshmitarë të fundit të një brezi që po zhduket.”

Disa punonjës shëndetësorë kanë humbur familjet e tyre, kolegët, apo janë plagosur vetë. Ata vazhdojnë të ofrojnë mbështetje jo sepse kanë fuqi, por sepse ndihen përgjegjës për ata që kanë mbetur. Është një formë e dhimbshme e rezistencës, një betejë për të ruajtur njerëzillëkun përballë shkatërrimit të plotë.

Në fund, ajo që mbetet nuk është thjesht trauma individuale apo dhimbja psikologjike. Është një plagë kolektive, një brez që rritet mes rrënojave, duke mbartur kujtimet e humbjes dhe frikës. “Nuk kemi më fjalë për të përshkruar atë që ndjejmë,” më tha një terapist. “Trauma është bërë mënyrë jetese.”

Dhe megjithatë, ata vazhdojnë. Çdo ditë, një grup i vogël njerëzish , pa zyra, pa mjete, pa siguri  përpiqen të krijojnë një fije lidhjeje, një ndjesi të përkohshme qetësie, një vend ku një fëmijë mund të qajë pa frikë. Sepse, edhe në errësirën më të thellë, ata e dinë se një akt i vogël kujdesi mund të mbajë një jetë të thyer nga shkatërrimi i plotë.

Burimi: The New Yorker

The post Të trajtosh traumat kolektive në Gaza appeared first on Gazeta Si.

Nga Gazeta ‘Si’- Besmira është një grua e re dhe e bukur që çdo ditë e kalon duke parë telefonin e saj të vjetër, në pritje të një telefonate nga bashkëshorti i saj, Arbeni, i cili ndodhet mijëra kilometra larg, në Angli.

Çifti, të dy 32-vjeçarë, ëndërrojnë të kenë fëmijë, por kjo mbetet ende vetëm një ëndërr.

Kanë kaluar katër vjet që kur Besmira, ish-statisticiene shtetërore, nuk e ka parë Arbenin nga afër. Në vitin 2021, ai u largua nga Shqipëria për të punuar në Mbretërinë e Bashkuar, duke paguar 5.000 paund për një kalim të paligjshëm me gomone përmes Kanalit nga Franca.

Fillimisht shkoi në Liverpool për të punuar si kopshtar, më pas u vendos në Manchester, ku tani punon në një kantier ndërtimi, jeton në një dhomë të vogël me qira dhe punon 12 orë në ditë, gjashtë ditë në javë, për të fituar para që i dërgon gruas dhe familjarëve në Shqipëri.

Besmira është një nga qindra gra në Has, në veri të Shqipërisë, që janë viktima të këtij fenomeni emigracioni. Ashtu si Arbeni, shumë burra dhe djem nga kjo zonë kanë emigruar ilegalisht në Britani për shkak të krizës së papunësisë në vend.

Vetëm në vitin 2022, 13.000 shqiptarë – disa prej tyre adoleshentë – hynë ilegalisht në Mbretërinë e Bashkuar me gomone, duke besuar se atje do të gjenin “tokën e mjaltit dhe qumështit”, me mundësi të pafundme për të fituar para, kryesisht në tregun e zi.

Tre vite më parë, gati 4 nga 10 migrantë që kalonin Kanalin me gomone ishin nga Shqipëria, dhe Has-i, me vetëm 5.000 banorë, kishte numrin më të lartë të emigrantëve.

Një qytet që jeton për Britaninë

Në Has, lidhja me Mbretërinë e Bashkuar është e dukshme kudo. Dy vite më parë, bashkia ngriti një monument me një zemër të dekoruar me flamurin britanik dhe atë shqiptar. Pubet kanë të pikturuar Union Jack në mure, tavolinat e kafeneve janë të zbukuruara me figura të Big Ben-it, dhe një statujë e Mbretëreshës Elizabeth II po ndërtohet pranë bashkisë. Kur ajo ndërroi jetë, Has shpalli ditë zie.

Megjithatë, pas kësaj lidhjeje të veçantë, fshihet një realitet i hidhur: shoqëria është përmbysur.

Djemtë e rinj lënë shkollën dhe u thonë mësuesve, “shihemi në Londër”, në vend të “shihemi rrotull”. Vajzat shëtisin rrugëve pa gjë për të bërë, duke kaluar kohën duke parë thonjtë apo telefonat. Shumë prej tyre nuk punojnë, sepse jetojnë me paratë që u dërgojnë vëllezërit nga Anglia. Ndërkohë, djemtë që duhej të ishin aty për t’u njohur dhe krijuar familje, janë të gjithë larg.

Shoqëria është bërë e pabarabartë: gratë janë bërë kryefamiljare, edhe punë si pastrues rrugësh, dikur të rezervuara për burrat, tani i bëjnë ato. Fëmijët rriten pa baballarë, të cilët i shohin vetëm përmes ekranit të telefonit.

“Paratë nuk janë gjithçka”

Besmira e njeh mirë këtë realitet. “Jam e depresionuar, si shumë gra të tjera këtu që kanë mbetur vetëm,” thotë ajo. “Emigracioni i burrave shkatërron lidhjet familjare. Familjet ndahen. Burrat mund ta harrojnë familjen që lanë pas. Divorcet janë shtuar, kur dikur ishin të rralla në këtë shoqëri të lidhur ngushtë. Qyteti është përmbysur. Po, ka para që dërgohen nga Anglia, por paraja nuk është gjithçka.”

Ajo pranon se ka menduar të shkojë në Britani, por kostoja për t’u futur ilegalisht atje është shumë e lartë. Çmimi për t’u kontrabanduar tani me kamion në tragete është rritur në 22.000 paund, shumë e papërballueshme për të.

Gjithë paratë që Arbeni fiton i dërgon për prindërit dhe të afërmit, me të cilët ajo jeton. “Për udhëtimin tim nuk mbetet asgjë,” shton ajo.

Besmira dhe Arbeni u njohën në Has kur ishin 24 vjeç, u martuan dhe jetuan bashkë për katër vjet para se ai të largohej. Ata e duan njëri-tjetrin, por largësia i ka lodhur. “Duam fëmijë, por nuk kemi arritur të bëjmë realitet ëndrrën tonë. Ai thoshte se do të kthehej, por kjo nuk ndodh kurrë, sepse duhet të dërgojë para. Nuk ka punë për të në Shqipëri,” thotë ajo me sytë e mbushur me lot.

Një shoqëri e thyer

Profesor Festim Dauti, ish-mësues, shpjegon se emigracioni i burrave ka pasoja të thella. “Ekonomikisht është pozitive, por për familjen është e kundërta. Djemtë adoleshentë kanë nevojë për një figurë babai për t’u rritur si qytetarë të mirë,” thotë ai.

Gratë jo vetëm që rrisin fëmijët vetëm, por kujdesen edhe për prindërit e tyre dhe të burrave të tyre. “Është shumë për to. Po bëjnë një punë të madhe që duhej ta ndanin me burrat e tyre,” shton ai.

Në Has, edhe sezoni i dasmave tregon këtë realitet. Meshkujt që kanë leje të rregullt për të qëndruar në Britani kthehen për t’u martuar, por shumë nga nuset nuk mund t’i ndjekin në Angli për shkak të burokracisë dhe kushteve të vizës së bashkëshortit.

Doriana Laci, 19 vjeç, punonjëse në një dyqan fustanesh nusërie, thotë: “Kur djemtë mbarojnë shkollën, nuk punojnë këtu, emigrojnë. Vajzat që vijnë për fustane janë zakonisht vetëm ose me shoqe, duke pritur dhëndurët që të vijnë nga Anglia.”

Shpresa e vetme

Në mesin e kësaj gjendjeje, ka edhe histori si ajo e Edmirit, një ish-emigrant ilegal i deportuar nga Britania në vitin 2022. Pas kthimit, ai u martua dhe pret fëmijën e tij të parë. “Do të jemi një familje e vërtetë, por më mungon paraja që fitoja në Angli,” thotë ai.

Besmira e kupton këtë ndjenjë. Pas intervistës, ajo kthehet në shtëpi për t’u kujdesur për prindërit e saj dhe ata të Arbenit. E ka lënë punën si demografe, e mbytur nga trishtimi dhe vetmia.

“Ndjehem sikur po jetoj një jetë të dytë, jo timen. Të presësh dhe të presësh nuk është mirë për shëndetin tim mendor, as për gratë e tjera të Hasit që janë në të njëjtën pozitë si unë. Ne jemi të martuara, duam fëmijë, e duam njëri-tjetrin. Por vetëm të flasësh në telefon për katër vjet, kjo nuk është një martesë e vërtetë, apo jo?”

Është e vështirë të mos biesh dakord me të.//Daily Mail

The post Daily Mail: Si po e shkatërron Hasin emigracioni drejt Britanisë appeared first on Gazeta Si.

Gazeta Si – Ekzistojnë dy mënyra për të siguruar ushqim në Rripin e Gazës. E para është të shkosh në njërën nga katër qendrat e shpërndarjes së Fondacionit Humanitar të Gazës, organizatës së krijuar nga Izraeli për të monitoruar shpërndarjen e ushqimit në Rrip.

Izraeli planifikon të zëvendësojë të gjitha OJQ-të e pranishme në zonë, një sistem që ka krijuar kushtet për masakra të vazhdueshme të palestinezëve, pasi ushtria shpesh qëllon mbi civilët që presin në radhë.

Mënyra e dytë është ta blesh atë në tregje, nëse gjendet gjithmonë: problemi është se çmimet janë të papërballueshme për shumicën e njerëzve.

Izraeli kontrollon të gjithë kufijtë e Rripit dhe vendos kufizime shumë të rrepta (ose ndalime totale) për hyrjen e ushqimit dhe mallrave të tjera thelbësore.

Për këtë arsye, gjatë luftës, e cila filloi në tetor 2023, çmimet e mallrave bazë në Gaza janë rritur jashtëzakonisht shumë: tregtarët luftojnë për të gjetur furnizime, dhe pak që gjejnë hidhet në treg me çmime të tepruara.

“New York Times” përpiloi një listë të çmimeve të ushqimeve duke përdorur të dhëna nga Dhoma e Tregtisë e Gazës, një organ lokal që monitoron tregjet në qytetet Deir al-Balah dhe Khan Yunis, përkatësisht në veri, qendër dhe jug të Rripit.

Nëse para luftës, një thas me miell prej 25 kilogramësh kushtonte mesatarisht 9 euro, në fund të korrikut ishte 267 euro.

Një kilogram sheqer shkoi nga më pak se 1 euro në 93 euro. Një kilogram patate ose qepë shkoi nga 0.50 euro në 26 euro, e kështu me radhë.

Çmimet e nevojave të tjera themelore janë rritur gjithashtu. Një sapun kaloi nga 0.5, në 9 euro.

Një pako me 20 pelena, shkoi nga 9 në 130 euro. Një litër naftë (e nevojshme për të furnizuar me energji gjeneratorët, për shembull), shkoi nga më pak se 2, në 31 euro.

Çmimet gjithashtu luhaten shumë, varësisht nga disponueshmëria aktuale. Më 20 korrik, një thas me miell prej 25 kilogramësh, kushtonte 779 euro; më 27 korrik, ra në 195 euro, përpara se të rritej përsëri në 292 euro më 30 korrik.

Tregtarët arrijnë të sigurojnë ushqim dhe mallra të tjera për t’i shitur në tregje përmes trukeve që nuk janë gjithmonë të ligjshme.

Grupet kriminale janë aktive në Rripin e Gazës, duke sulmuar karvanët humanitarë dhe duke vjedhur ushqim.

Ky ushqim më pas arrin te tregtarët e Gazës përmes ndërmjetësve, të cilët paguajnë çmime shumë të larta për të edhe para se ta shesin. Nuk është e qartë se sa ngushtë janë të lidhura këto grupe kriminale me Hamasin.

Disa tregtarë më pas kultivojnë disa produkte direkt, ose i blejnë ato nga pak fermerë vendas ende aktivë dhe i shesin në treg. Ekziston gjithashtu një sistem kontrabande që është ende aktiv, pavarësisht luftës dhe bllokadës izraelite.

Kjo demonstrohet nga fakti që cigaret janë ende të disponueshme në Rrip, një mall i ndaluar nga Izraeli, por që vjen nga jashtë përmes kontrabandës.

Giorgio Monti, drejtori mjekësor i Emergjencave, i cili punoi në Rripin e Gazës deri në fund të qershorit, i tha podkastit “Globo” se “kishte një kohë kur cigaret kushtonin deri në 40 dollarë (35 euro) secila” dhe se në disa raste ato shiteshin “me centimetër”.

Problemit të çmimeve të tepërta i shtohet edhe mungesa e parave cash (e vetmja mënyrë pagese e pranuar nga tregtarët).

Shumica dërrmuese e bankomateve nuk funksionojnë më dhe njerëzit duhet t’u drejtohen ndërmjetësve dhe kontrabandistëve, të cilët mund të ofrojnë para cash në këmbim të komisioneve që tani tejkalojnë 40 përqind.

Për të marrë para cash, duhet të transferohen në mënyrë digjitale shumën e dëshiruar në llogarinë bankare të një ndërmjetësi, i cili më pas e dorëzon atë personalisht pasi të ketë zbritur komisionin.

Basheer al-Farra, një palestinez i zhvendosur në jug të Gazës, i tha agjencisë së lajmeve “Asociated Press”: “Nëse më duhen 60 dollarë, duhet të transferoj 100 dollarë” te ndërmjetësi.

Valuta më e përdorur në Gaza është shekli izraelit, por që nga fillimi i luftës, Izraeli ka ndaluar sjelljen e kartëmonedhave të reja në Rrip.

Kështu, kartëmonedhat ekzistuese kanë përfunduar të konsumuara dhe shumë prej tyre nuk pranohen më nga tregtarët dhe furnizuesit e tyre.

Kjo është arsyeja pse mund të ndodhë që, edhe pasi të kenë marrë para cash, njerëzit ende nuk janë në gjendje të blejnë ushqim.

Përshtati: Gazeta “Si”

The post 93 euro për një kilogram sheqer, në Gaza! appeared first on Gazeta Si.

Hulk Hogan, një nga emrat më të mëdhenj në historinë e “wrestling” dhe një hero fëmijërie për shumë njerëz në të gjithë botën, ka vdekur në moshën 71-vjeçare.

Legjenda e mundjes dhe e televizionit amerikan ndërroi jetë pas një arresti kardiak.

Hogan, emri i vërtetë i të cilit ishte Terry Gene Bollea, u bë i famshëm në vitet ‘80 si fytyra e WWE.

Prania e tij e jashtëzakonshme dhe ndeshjet e paharrueshme e bënë atë një emër të njohur në të gjithë botën.

The post Ndërron jetë legjenda e WWE, Hulk Hogan appeared first on Gazeta Si.

Gazeta Si – Që nga 27 maji, e vetmja organizatë e autorizuar për të shpërndarë ushqim në Rripin e Gazës është Fondacioni Humanitar i Gazës (GHF), i themeluar me nxitjen e Izraelit për të zëvendësuar rrjetin e shpërndarjes së ushqimit, i cili për shumë vite përbëhej nga afërsisht 200 OJQ.

Ka përjashtime të kufizuara dhe të rastit, por palestinezët mund të gjejnë ushqim pothuajse ekskluzivisht në qendrat e drejtuara nga GHF-ja.

Ekzistojnë katër qendra, krahasuar me 400 pikat e shpërndarjes që ishin më parë aktive: për të mbërritur aty, duhet një udhëtim i gjatë e i rrezikshëm dhe kalim netësh ose ditësh në radhë, me pak siguri për të marrë diçka.

Pikat e shpërndarjes mbeten të hapura për disa minuta çdo ditë: gjatë kësaj kohe, njerëzit nxitojnë të marrin çfarëdo që munden, pa shumë rregulla.

Vetëm një grusht njerëzish arrijnë të kthehen në shtëpi me disa furnizime ushqimore, ushtarët izraelitë dhe kontraktorët amerikanë shpesh qëllojnë mbi turmat, duke vrarë dhjetëra njerëz çdo herë.

Sipas Kombeve të Bashkuara, që nga 27 maji, më shumë se 1.000 palestinezë janë vrarë, ndërsa përpiqen të sigurojnë ushqim. Katër qendrat zyrtarisht quhen SDS, ose “Vende të Sigurta Shpërndarjeje”, edhe pse nuk janë të sigurta.

Ato kanë struktura të ngjashme: një zonë të rrethuar me gardh të ruajtur nga kulla vrojtimi ushtarake, pranë instalimeve ushtarake, me një rrugë hyrëse në pjesën e prapme për kamionë dhe dy shtigje për këmbësorë, një për hyrje dhe një për dalje.

Tre qendra janë në zonën jugore: Tal al-Sultan (i njohur edhe si Fshati Suedez), Lagjja Saudite dhe Khan Yunis.

Njëra është në qendër të Rripit, pranë korridorit ushtarak Netzarim: Wadi Gaza. Të gjitha janë brenda zonave që Izraeli i përcakton si “operacione ushtarake” (ushtria tani kontrollon 85 përqind të Rripit), që do të thotë zona ku palestinezëve normalisht u ndalohet hyrja: ata mund të hyjnë vetëm kur vendet e shpërndarjes janë të hapura.

Ata veprojnë sipas rregullit “kush vjen i pari, shërbehet i pari”, prandaj është thelbësore të jesh atje i pari. Megjithatë, të kuptosh kur hapen është problemi i parë. Në javët e para, ato hapeshin krejtësisht në mënyrë të paparashikueshme, madje edhe natën.

A ceasefire is not enough. The Israeli military’s weaponisation of aid and starvation to displace and destroy Palestinian society will not stop as long as Israel controls aid distribution. Our new analysis shows how Israel has imposed a deadly aid system through GHF ration… pic.twitter.com/xFQqSwy59b

— Forensic Architecture (@ForensicArchi) July 14, 2025

Tani sistemi është bërë pak më i rregullt (zakonisht në mëngjes, midis orës 9:00 dhe 12:00), por fillimi i shpërndarjes mund të ndryshojë me disa orë. Ka edhe ditë kur biznesi është pezulluar.

GHF njofton orarin e hapjes përmes kanaleve të ndryshme të mediave sociale: një faqe në Facebook, Telegram dhe WhatsApp.

Megjithatë, e bën këtë vetëm disa minuta para hapjes aktuale dhe ka pasur ditë kur postimi që njoftonte mbylljen për shkak të mungesës së stokut, mbërrinte para sinjalizimit të hapjes.

Pra, mediat sociale nuk janë një burim i mjaftueshëm, veçanërisht për ata që duhet të largohen orë më parë për t’u bashkuar me radhët. Njerëzit duhet të afrohen në qendër, pastaj të presin dhe të shpresojnë.

Për të arritur në qendra, nga al Mawasi ose Deir al Balah, mund të duhet të udhëtosh rreth dhjetë kilometra (pothuajse gjithmonë në këmbë): nisja bëhet natën, për t’u afruar sa më shumë me vendin dhe pastaj pritet njoftimi për hapjen.

Duhet të kalohet zona ushtarake dhe ata që e bëjnë këtë shumë herët konsiderohen një “kërcënim” nga ushtria izraelite: ushtarët, dronët dhe tanket qëllojnë. Megjithatë, ata që e bëjnë këtë shumë vonë, mbeten pa ushqim.

Ata që kanë qenë atje, raportojnë se sapo hapet vendi, njerëzit nxitojnë drejt portave dhe pikave të kontrollit: nëse është një alarm i rremë, jeta e tyre është në rrezik.

Ditët e fundit, disa vende të GHF kanë futur një sistem flamujsh: një flamur i gjelbër tregon se vendi është i hapur, një i kuq tregon se është i mbyllur.

Ata e kanë publikuar gjerësisht, madje duke postuar edhe karikatura të krijuara duke përdorur inteligjencën artificiale.

Segmenti i fundit i radhës përfshin një shteg midis gardheve me tela me gjemba, me një seri korsish dhe një pikë kontrolli përfundimtar: skanimet supozohej të verifikonin se kush ishte i kualifikuar për paketën javore, por këto kontrolle shpesh anashkalohen, sipas vetë GHF-së.

Kjo është një fazë tjetër ku mund të lindin probleme të mëdha, për shkak të presionit të turmës dhe dëshpërimit të atyre që kuptojnë se nuk do të marrin asgjë.

Në disa raste, grupe njerëzish janë përpjekur të ngjiten mbi ose të rrëzojnë gardhet: ushtarë dhe kontraktorë janë pushuar nga puna dhe vendet e punës janë mbyllur menjëherë.

Burra të rinj, beqarë, pothuajse gjithmonë mbërrijnë në krye të radhës, ndërsa gratë, fëmijët dhe të moshuarit lihen pas.

Kontraktorët ndonjëherë përpiqen të krijojnë korridore të rezervuara, por këto iniciativa janë sporadike dhe ndonjëherë reagojnë provokime nga ata që mendojnë se janë tejkaluar.

Në faqen e saj në Facebook, GHF njoftoi një shpërndarje vetëm për gra për të enjten (24 korrik), në qendrën “Lagjia Saudite”, me detaje që do të pasojnë një ditë më pas, të premten. Kutitë me ushqim vendosen brenda hapësirës së hapur, mbi tavolina, në arka ose në dysheme.

Ata që hyjnë, marrin çfarë të munden, shpesh duke e transferuar përmbajtjen në qese të sjella nga shtëpia.

GHF pretendon se çdo kuti përmban mjaftueshëm për 60 vakte, dhe kështu i numëron vaktet e shpërndara (pretendohet se ka tejkaluar 80 milionë).

Përmbajtja nuk është gjithmonë e njëjtë, por zakonisht ka 4 kilogramë miell, disa pako makarona, dy pako me fasule, dy pako oriz, një kuti me qese çaji dhe disa biskota.

Vaj gatimi, thjerrëza dhe sheqer gjenden vetëm në disa kuti. Brenda dhjetë, deri 15 minutash, gjithçka mbaron, në një garë që shpesh shndërrohet në të dhunshme.

Për këtë arsye, shumë njerëz duhet të përpiqen të kthehen disa herë, dhe disa po i zhvendosin tendat e tyre në vende më të afërta. Për ata që jetojnë larg, ekspedita mund të zgjasë pjesën më të madhe të ditës dhe të jetë e kotë.

Edhe për ata që kanë arritur të marrin ushqim, problemet nuk kanë mbaruar: ata duhet të rikthehen në udhëtimin e tyre të gjatë për në shtëpi, dhe disa palestinezë se janë ndaluar gjatë kthimit nga burra të armatosur me kapuçë që vodhën të paktën një pjesë të ushqimit.

Megjithatë, rreziku më i madh është ushtria izraelite. Mjeku spanjoll, Raúl Incertis Jarillo, i cili punon në një spital pranë pikave të shpërndarjes, thotë se të gjithë të plagosurit raportojnë se ushtarët qëllojnë civilët “pa paralajmërim dhe pa arsye”.

Nuk janë vetëm situatat e përshkruara më sipër që mund të shkaktojnë masakrat: dëshmitarë të ndryshëm thonë se sulmet ndaj civilëve shpesh janë plotësisht të paparashikueshme dhe duken të qëllimshme.

Për këtë arsye, një pjesë e madhe e popullsisë palestineze ka shmangur afrimin në qendrat e GHF në javët e fundit, pavarësisht mungesës së ushqimit.

Alternativat e tyre janë të blejnë ushqim në treg, në sasi gjithnjë e në rënie dhe me çmime gjithnjë e më të paqëndrueshme; të hanë ato pak perime të kultivuara në vend; ose ndonjëherë të mbështeten në furnizimet nga kamionët e paktë të OKB-së që kalojnë kufirin verior.

Por është gjithnjë e më e vështirë, rastet e kequshqyerjes janë gjithnjë e më të shpeshta dhe gjithnjë e më shumë njerëz detyrohen të provojnë fatin e tyre në qendrat e SDS-së, pavarësisht se janë të vetëdijshëm për rreziqet.

Të mërkurën, 109 organizata humanitare lëshuan një deklaratë të përbashkët duke i kërkuar qeverisë izraelite të lejojë hyrjen e ushqimeve  dhe mallrave të tjera thelbësore në Rripin e Gazës, duke thënë se “rrethimi” i Rripit nga Izraeli “po i vret njerëzit nga uria”.

Përshtati: Gazeta “Si”

The post Një ditë në kërkim të ushqimit në Rripin e Gazës (ku mund të humbësh dhe jetën) appeared first on Gazeta Si.

Gazeta Si – Të mërkurën e kaluar, Ekrem Imamoglu, ish-kryetar i Bashkisë së Stambollit, u dënua nga një gjykatë turke me 20 muaj burg për fyerjen ndaj një zyrtari publik.

Dënimi nuk do t’i ndryshojë kushtet e tij: që nga fundi i marsit, ai është ndaluar tashmë për akuza të tjera që konsiderohen të motivuara politikisht në Burgun Marmara në Silivri, rreth 70 kilometra në perëndim të Stambollit.

Marmara është burgu më i madh i sigurisë maksimale në Evropë për nga numri i të burgosurve dhe është gjithashtu vendi i disa prej gjyqeve politike më të profilit të lartë të Turqisë gjatë 15 viteve të fundit.

Mijëra kundërshtarë politikë, intelektualë, aktivistë dhe gazetarë të arrestuar me akuza të sajuara, si kritikë ndaj qeverisë së presidentit turk Rexhep Tajip Erdogan janë të burgosur aty.

Burgu i Silivrit u ndërtua në vitin 2008 për të adresuar problemin kronik të mbipopullimit në sistemin e burgjeve turke dhe objektet e tij të vjetra dhe të rrënuara.

Ai u paraqit si një qendër moderne, moderne dhe teknologjikisht e përparuar: e gjithë struktura zë një sipërfaqe prej një kilometër katror dhe përfshin nëntë ndërtesa të ndryshme për qelitë, një spital, një xhami dhe një shkollë fillore për fëmijët e punonjësve.

Megjithatë, me kalimin e viteve, të burgosurit dhe organizatat e të drejtave të njeriut kanë përshkruar një vend shumë të ndryshëm nga ai i përshkruar publikisht.

Para së gjithash, është jashtëzakonisht i mbipopulluar: ka një kapacitet maksimal prej 11,000 vendesh, por strehon të paktën 22 mijë të burgosur, dyfishi i këtij numri.

Gjatë viteve, është raportuar se Silivri vuan nga kushte të tmerrshme sanitare, të burgosurve u është privuar kujdesi mjekësor, racione të pamjaftueshme ushqimore, mungesë uji të nxehtë, qeli të ftohta dhe abuzime të shpeshta dhe ndëshkime trupore nga rojet e burgut.

Vdekjet dhe vetëvrasjet midis të burgosurve janë gjithashtu të shpeshta. Ndërsa këto kushte janë të zakonshme në shumë burgje të tjera turke (dhe në shumë burgje të tjera në përgjithësi), ajo që e bën Marmaranë një vend të veçantë, është Blloku 9, ai i rezervuar për të burgosurit politikë, gjë që e bën një simbol të mënyrës se si sistemi turk i burgjeve po përdoret gjithnjë e më shumë nga qeveria e Erdoganit, si një mjet për shtypjen e lirinë f fjalës. Megjithatë, nuk është i vetmi ku burgosen disidentët dhe kundërshtarët.

Përveç Imamoglut, Silivri pret edhe biznesmenin dhe filantropin Osman Kavala (i dënuar me burgim të përjetshëm në vitin 2022); avokatin e të drejtave të njeriut Can Atalay, i cili vuan një dënim prej 18 vitesh për tentativë përmbysjeje; dhe disa politikanë kurdë, përfshirë më të njohurin dhe karizmatikun prej tyre, Selahattin Demirtaş.

Grupi i parë i madh i të burgosurve politikë mbërriti në Silivri menjëherë pas hapjes së burgut, pas një gjyqi masiv të mbajtur në sallat e gjyqit të objektit.

Ishte këtu që u gjykuan më shumë se 270 të pandehur në “Ergenekon”, një çështje gjyqësore kontroverse që në vitin 2013 çoi në arrestimin dhe dënimin e qindra njerëzve – përfshirë personel ushtarak, gazetarë dhe akademikë – të akuzuar se i përkisnin një organizate të supozuar klandestine ultranacionaliste që synonte përmbysjen e qeverisë së Erdoganit.

Silivri ishte gjithashtu vendi i shumë gjyqeve që lidheshin me grushtin e shtetit të dështuar të vitit 2016, i cili shënoi një pikë kthese në shtypjen e opozitës në Turqi. Atë ditë, një grup ushtarësh u përpoqën të rrëzonin qeverinë e Erdoganit, por dështuan.

Presidenti turk gjeti në ato ngjarje një pretekst për një qeveri gjithnjë e më autoritare, duke kufizuar pavarësinë e gjyqësorit dhe duke persekutuar grupet e opozitës, ndonjëherë me dhunë.

Pasuan spastrime në gjyqësor, ushtri dhe nëpunës publikë, dhe qindra mijëra njerëz u arrestuan, shumë prej tyre me akuza të sajuara. Shumë përfunduan në Silivri (për shembull, Kavala është aktualisht në burg si pjesë e këtyre gjyqeve).

Nuk ka shifra zyrtare se sa të burgosur ka në Bllokun 9: megjithatë, dihet se nga më shumë se 23,000 që ishin atje në vitin 2022, 2,017 u burgosën me akuza për terrorizëm, akuza që përdoren më shpesh nga sistemi turk i drejtësisë për të dënuar disidentët (gjyqësori në Turqi nuk është i pavarur dhe vlefshmëria e këtyre dënimeve shpesh vihet në dyshim nga organizatat e të drejtave të njeriut dhe gjykatat ndërkombëtare).

Pak dihet për kushtet specifike në Bllokun 9, por për shembull, nga rrëfimet e atyre që janë liruar, dihet se izolimi në vetmi është i zakonshëm, madje edhe për një kohë të pacaktuar.

Ai ka pasoja të rënda për shëndetin mendor të të burgosurve dhe konsiderohet shkelje e të drejtave të njeriut (përdoret në të paktën 40 burgje të tjera në Turqi).

Një fakt tjetër fakt është se është shumë e vështirë për ata që mbahen këtu të sigurojnë libra, veçanërisht ato që konsiderohen problematike nga regjimi (për shembull, libra nga shkrimtarë kurdë). Që qeveria e Erdoganit e përdor burgun si mjet shtypjeje është e dukshme në shifra.

Para së gjithash, numri i të burgosurve në Turqi është rritur ndjeshëm gjatë njëzet viteve të fundit (domethënë, gjatë kohës së Erdoganit në pushtet, së pari si kryeministër, pastaj si president): në vitin 2002, kishte 59,429; sot, ka 398,694.

Rritja nuk i atribuohet tërësisht krimeve të motivuara politikisht, por avokatët turq kanë denoncuar një fokus joproporcional nga forcat e ligjit në këto krime krahasuar me krimet e zakonshme. Kjo u demonstrua edhe nga qindra arrestime pas protestave për ndalimin e Imamoglut në mars.

Për më tepër, një raport i Këshillit të Evropës i vitit 2021, tregoi se Turqia (e cila është vendi me numrin më të lartë të të burgosurve në të gjithë kontinentin, pas Rusisë) mbante 95 përqind të dënimeve të Eeropës që lidhen me terrorizmin: 30,555 nga 32,006.

Shumica e këtyre dënimeve kanë të bëjnë me lidhje të dyshuara me lëvizjen e fajësuar për grushtin e shtetit, ndërsa grupi i dytë më i madh është burgosur për lidhje me PKK-në, grupin e armatosur kurd. I treti më i madh, dukshëm më i vogël, është burgosur për lidhje me Shtetin Islamik.

Përshtati: Gazeta “Si”

The post Burgu më i madh i sigurisë së lartë në Europë appeared first on Gazeta Si.

Nga Gazeta Si- Në pesë vitet e fundit, në Shqipëri është vënë re një trend në rritje e të rinjve në mënyrën si e shohin të ardhmen e tyre profesionale.

Kërkesat për të ndjekur studime universitare po bien ndjeshëm, ndërsa gjithnjë e më shumë të rinj po orientohen drejt rritjes së aftësive dhe formimit profesional, duke preferuar vetëpunësimin, freelancer dhe nismave të vogla private.

Ekspertët e çështjes së punësimit e lidhin këtë trend me kërkesat reale të tregut vendas dhe të huaj dhe mundësitë që ofrohen.

“Të rinjtë sot mendojnë ndryshe. Janë më praktikë, kërkojnë punë që ofrojnë më shumë të ardhura, fleksibilitet dhe kushte më të mira, duke shfrytëzuar aftësitë që kanë zhvilluar vetë, në vend që të presin një diplomë për t’u punësuar,”, shprehet për Gazetasi.al, eksperti i punësimit, Erion Muça.

Tregu po ndryshon, arsimi jo

Muça thekson se mungesa e garancisë për punësim pas studimeve universitare është një ndër arsyet kryesore të këtij orientimi të ri.

Sidomos në degë që shpallen si “prioritare” nga qeveria, si bujqësia apo shkencat natyrore, mungon ajo që ai e quan “cikli i mbyllur i punësimit”, një parakontratë ose garanci e qartë që pas diplomimit studenti do të ketë vend pune.

“Nëse dikush zgjedh një degë të tillë, duhet të ketë sigurinë që pas diplomimit do të punësohet. Kjo do ta rriste ndjeshëm interesin”,  vijon Muça.

Vetëpunësimi në rritje

Shumë të rinj shqiptarë të porsadiplomuar në shkollën e mesme nuk zgjedhin më rrugën klasike të universitetit.

Ata dëshirojnë të ndjekin kurse profesionale dhe të krijojnë kompani të vogla ku më pas punojnë si nënkontraktorë për kompani tradicionale, ose ofrojnë shërbime online në tregun ndërkombëtar.

Në këtë mënyrë, ata përcaktojnë vetë orarin, mënyrën e punës dhe shpeshherë edhe të ardhurat.

“Fleksibiliteti, mundësia për të fituar më shumë dhe pavarësia janë faktorët që e bëjnë këtë qasje shumë tërheqëse për ta”,  shpjegon eksperti.

Punë praktike dhe formim profesional

Sipas të dhënave, rreth 70% e kërkesave për punë në Shqipëri lidhen me punë praktike ose profile që nuk kërkojnë domosdoshmërisht diplomë universitare.

Ekspertët thonë se përvoja merret në vendin e punës, përmes trajnimeve të brendshme, ndërsa profesionet më të kërkuara janë ato të lidhura me zanatet dhe diplomave 2-vjeçare profesionale.

Sipas tyre, nëse kompanitë nuk gjejnë këto profile në vend, shikojnë për t’i kontraktuar në tregun ndërkombëtar.

Tri fushat e studimit me interes të lartë

Me gjithë ndryshimet e kërkesës dhe ofertës në treg, disa fusha studimi vijojnë të mbeten të preferuara nga maturantët shqiptarë.

Ato janë shkencat mjekësore teknike, siç është infermieria, fizioterapia, stomatologjia, farmacia, teknikë laboratori.

Më pas renditen degët e Inxhinierisë, ku teknologjia e informacionit vijon të ketë interes të lartë e më pas degët klasike të inxhinierive si ajo e ndërtimit, komunikimi dhe elektronika.

Edhe degët ekonomike mbeten të preferuara nga maturantët si biznesi, menaxhim, marketing, financë, dhe gjithnjë e më shumë informatika ekonomike dhe biznesi digjital.

“Të rinjtë që zgjedhin të studiojnë sot, orientojnë zgjedhjen e tyre drejt degëve që kanë një lidhje të drejtpërdrejtë me nevojat e tregut dhe që mundësojnë përfshirjen e teknologjisë dhe inovacionit në punë”, thotë Muça.

Në të kaluarën, një diplomë universitare garantonte status dhe siguri. Sot prioriteti ka ndryshuar. Aftësia, kreativiteti dhe përshtatshmëria me tregun janë më të rëndësishme se një titull akademik.

“Të rinjtë nuk presin më një punë, ata e krijojnë vetë atë. Janë më të vetëdijshëm për vlerën që kanë dhe për hapësirat që mund të shfrytëzojnë” thotë eksperti i punësimit.

Në një treg që evoluon me shpejtësi dhe në një botë gjithnjë e më të ndërlidhur, është e qartë se të rinjtë shqiptarë po e ndjekin ritmin e kohës, duke zgjedhur më shumë liri, më shumë pavarësi dhe më shumë kontroll mbi jetën dhe karrierën e tyre.

The post Punë me më pak orë dhe më shumë para, të rinjtë shqiptarë larg universiteteve, drejt vetëpunësimit dhe sipërmarrjes appeared first on Gazeta Si.

Nga Gazeta Si- Për herë të parë këtë vit, në raportin e përvitshëm të iSIGURT u vërejt se ka raportime të të incidenteve serioze online nga fëmijë të moshës 6-10 vjeç, një grupmoshë që nuk kishte raportuar më parë, me 4 raste, shumica e viktimave vajza.

Në raport thuhet se gjatë vitit 2024, numri total i incidenteve të raportuara arriti në 437, duke shënuar një rritje të konsiderueshme prej 66.8% krahasuar me vitin 2023, kur u regjistruan 244 raste. “Kjo rritje tregon një vetëdijesim dhe angazhim më të madh në raportimin dhe trajtimin e çështjeve përkatëse”, thuhet në raport.

Grupmosha që raporton më shumë incidente online është 15-18 vjeç, me 174 raste, që “tregon se të rinjtë në këtë fazë të jetës janë më të ekspozuar ndaj incidenteve të raportuara”.

Pasojnë grupmoshat 19-24 vjeç (78 raste) dhe 25-35 vjeç (63 raste). Ndërkohë, shumica e raportimeve vijnë nga Tirana, me 201 raste, ndjekur nga Durrësi me 36 raste dhe Kukësi me 22 raste. Ndërsa 15 raportime janë bërë nga shqiptarë që jetojnë jashtë vendit.

Vajzat përbëjnë shumicën e raportuesve, duke përbërë 73% të rasteve (236 raporte), ndërsa djemtë raportuan 27% të rasteve (168 raporte).

“Ky trend përfaqëson një ndryshim të rëndësishëm krahasuar me vitet e mëparshme, kur raportimet bëheshin kryesisht nga djemtë. Megjithëse vajzat tani përbëjnë një pjesë më të madhe të raportuesve, kjo rritje e numrit të vajzave të përfshira në incidentet e raportuara ngre shqetësime të mëtejshme për sigurinë e vajzave në rrjetet sociale dhe mjediset e tjera digjitale”, thuhet në raport.

Incidentet më të shpeshta të raportuara kanë të bëjnë me kërcënimet, përndjekjen dhe shantazhin online, të cilat përbëjnë rrezikun kryesor për fëmijët dhe të rinjtë. Pas tyre renditen bullizmi kibernetik dhe gjuha e urrejtjes online.

Një nga çështjet më shqetësuese të identifikuara ishte shpërndarja e materialeve që përmbajnë përmbajtje të abuzimit seksual ndaj fëmijëve (CSAM), që mbetet një prioritet kryesor për ndërhyrje, pavarësisht se u raportuan 25 raste në këtë kategori.

Nga analiza e të dhënave, vërehet se muaji mars dallon me numrin më të lartë të incidenteve të raportuara, gjithsej 71 raste.

Në vitin 2024, platformat digjitale vazhduan të jenë hapësirat kryesore ku ndodhin incidentet, me TikTok që udhëheq listën e platformave më të raportuara, duke regjistruar 1,564 raste. Pas TikTok, ishte Telegram me 157 raste, ndërsa Instagram dhe Facebook raportuan nga 118 raste secila.

The post Dhuna online, për herë të parë regjistrohen raportime nga 6-10 vjeçarët në iSIGURT appeared first on Gazeta Si.

Nga Gazeta Si- Kushdo që është bashkëpunëtor në lehtësimin e kontrabandës së njerëzve në Mbretërinë e Bashkuar do të jetë në rrezik të sanksionohet dhe t’i ndalohet të udhëtojë në Britani, sipas kompetencave të reja të njoftuara sot nga Sekretari i Jashtëm.

Qeveria britanike pritet të shpallë objektivat e parë të një regjimi të ri sanksionesh financiare që synon goditjen e trafikut të qenieve njerëzore drejt Mbretërisë së Bashkuar.

Në shënjestër të masave ndodhen krerë bandash kriminale dhe kompani që furnizojnë pajisje për varka të vogla, të cilat përdoren për kalimin e Kanalit Anglez nga emigrantët e paligjshëm.

Sipas autoriteteve britanike, ky është veprimi i parë i këtij lloji në botë dhe një pjesë kyçe e planit të Kryeministrit Sir Keir Starmer për të frenuar imigracionin e parregullt dhe për të “shkatërruar rrënjësisht rrjetet kriminale që organizojnë kalimet me varka të vogla”.

Strategjia e re, e prezantuar fillimisht në janar, do të konkretizohet të mërkurën me publikimin e emrave të dhjetëra individëve dhe entiteteve, të cilëve do t’u ngrijnë asetet, do t’u ndalohet hyrja në Britani dhe pjesëmarrja në sistemin financiar britanik.

Zyrtarët: Një hap për të ndaluar rrjetet kriminale

Sekretari i Jashtëm, David Lammy, deklaroi se për shumë kohë, bandat kriminale kanë përfituar nga dëshpërimi i njerëzve të cenueshëm pa u ndëshkuar. Këto sanksione do të shënjestrojnë jo vetëm kontrabandistët, por edhe ata që i financojnë dhe i ndihmojnë përmes mjeteve të sofistikuara.

Lista e të sanksionuarve pritet të përfshijë furnizues të dokumenteve të falsifikuara, financues të anijeve të vogla dhe ndërmjetës që operojnë në sistemet e paligjshme të transfertave të parave.

Sekretarja e Brendshme, Yvette Cooper, e cilësoi nismën si një “hap vendimtar në luftën kundër bandave kriminale që përfitojnë nga mjerimi njerëzor”.

The post Britania do sanksionojë trafikantët dhe personat e përfshirë në kontrabandën e emigrantëve appeared first on Gazeta Si.

Gazeta Si – Për Sadiq Khan, kryetarin e Bashkisë së Londrës, shoferët e taksive që punojnë në kryeqytetin anglez janë më të mirët në botë, si dhe më të kualifikuarit.

E gjitha varet nga provimi që duhet të kalojnë, aq i plotë dhe kërkues sa është krahasuar me një diplomë mjekësore ose juridike.

Njihet si “The Knowledge of London” (“Njohja e Londrës”) dhe tmerri i testeve të tij me gojë është legjendar, shkrruan “The Guardian” disa vite më parë: kërkon të mësuarit përmendësh të 25,000 rrugëve dhe 20,000 pikave referuese, të cilat më pas, sigurisht, duhet t’i lundrosh.

Të jesh shofer taksie në Londër është mjaft e komplikuar, sepse qyteti është kaq i gjerë, dhe për shkak të shekujve të historisë, ndryshimit dhe zgjerimit të vazhdueshëm, sistemit të tij të trafikut shpesh i mungon një logjikë e qartë.

Kjo është gjithashtu arsyeja pse “Njohja” është ndoshta provimi më i vështirë i shoferit të taksive në botë.

Vetë “Transport for për London”, autoriteti lokal përgjegjës për transportin publik në Londër, pranon se kalimi i tij është një sukses: mesatarisht, duhen tre ose katër vjet, dhe vlerësohet se vetëm një e treta e atyre që e provojnë ia dalin mbanë.

Në Londër ka dy licenca taksish: njëra që ju lejon të operosh në të gjithë qytetin dhe njëra vetëm për një nga nëntë sektorët në të cilët është i ndarë.

Në të dyja rastet, aplikohet dhe, nëse kualifikoheni, fillon studimi i të ashtuquajturit “Blue Book”, një udhëzues që përmban 320 rrugë brenda një rrezeje prej gjashtë miljesh (pothuajse dhjetë kilometrash), duke filluar nga “Charing Cross” në qendër të qytetit.

Gjatë gjashtë muajve të parë të studimit, mund të bëhen teste vetëvlerësimi në 80 rrugët e para; pastaj vjen provimi me shkrim, i përbërë nga pesë pyetje mbi vetë rrugët dhe njëzet e pesë mbi pikat kryesore të interesit përgjatë rrugës.

View this post on Instagram

A post shared by Ben Henderson (@ben.henderson.history)

Duhet të mësohen jo vetëm se si janë të vendosura rrugët, ku shkojnë dhe me cilat kryqëzohen, por edhe emrat e monumenteve, parqeve, ndërtesave publike, stacioneve, spitaleve, shkollave, vendeve të kultit e kështu me radhë: në thelb, çdo vend, ku dikush mund të kërkonte të shkonte.

Për ta bërë këtë, studimi nga një libër nuk është i mjaftueshëm; kërkon praktikë të gjerë: në të kaluarën, mësimi përmendësh i rrugëve përfshinte ngarjen e biçikletës; tani, më shpesh, një motoçikletë.

Pas provimit me shkrim, fillon një seri intervistash me gojë me ekzaminuesit, të cilët janë gjithashtu shoferë taksish.

Ata zakonisht zgjedhin të provojnë rrugën më të shpejtë nga një pikë në tjetrën dhe të bëhen pyetje gjithnjë e më të vështira në lidhje me pikat më pak të njohura.

Në çdo intervistë, merret një notë dhe pikë: kur fiton pikë të mjaftueshme, mund të kalohet në hapin tjetër.

Mesatarisht, duhen katër provime me gojë për të arritur atje. Pastaj duhet të tregoni njohuri të mira të zonave periferike të Londrës, duke mësuar 25 rrugë të tjera. Në këtë pikë, mund të bëhet pyetja e fundit: merret patentan dhe mund të fillohet punë.

Njerëzit kanë frikë dhe thonë se nuk do të jenë kurrë në gjendje të mbajnë mend një sasi kaq të madhe informacioni, thotë një shofer taksie me emrin Nikki në një broshurë të Autoritetit të Transportit të Londrës në lidhje me provimin.

“Por në të vërtetë, nëse e merrni me ngadalë, gjithçka fillon të ketë kuptim. Ka të bëjë me angazhimin”.

Siç i tha Matt McCabe, i cili ishte 35 vjeç në atë kohë dhe kishte praktikuar për tre vjet, për “New York Times” në vitin 2014, përveçse është shumë stresues, provimi kërkon gjithashtu shumë kohë dhe është dukshëm i kushtueshëm: në rastin e tij, tha ai, më shumë se 200,000 £, duke marrë parasysh se nuk kishte punuar për vite me radhë. Megjithatë, për t’u përgatitur, ka shkolla speciale që mësojnë këshilla dhe truke.

Taksitë e dijes kanë ekzistuar që nga viti 1865 dhe, megjithëse origjina e tyre është e paqartë, shumica e historianëve i gjurmojnë ato që nga Ekspozita e Madhe në Londër në vitin 1851.

Shumë nga qindra mijëra njerëz që mbërritën në qytet u ankuan se shoferët e taksive nuk ishin të njohur me rrugët, duke e shtyrë qeverinë e qytetit të vendoste kritere më të rrepta për dhënien e licencave.

Megjithatë, ka debate periodike nëse duhet t’i heqin ato, pjesërisht, sepse shërbime si Uber dhe Bolt, të cilat nuk kërkojnë një provim të veçantë dhe kërcënojnë vetë ekzistencën e taksive, janë kaq të përhapura sot dhe pjesërisht sepse ato konsiderohen të vjetëruara, duke pasur parasysh se pothuajse të gjitha makinat tani janë të pajisura me sisteme navigimi GPS.

Sipas statistikave më të fundit nga “Transport for London”, aktualisht ka 16,676 shoferë aktivë taksish në Londër dhe zonën e saj metropolitane, mbi 8,500 më pak se dhjetë vjet më.

Megjithatë, ka mbi 97,000 shoferë të shërbimeve me qira, një numër që është rritur vazhdimisht për pesëmbëdhjetë vjet, me përjashtim të periudhës së pandemisë.

Sipas Tom Taxi Driver, i cili ka 129,000 abonentë në kanalin e tij në YouTube, e gjithë kjo nuk i dekurajon plotësisht ata që duan të bëhen shoferë taksie në Londër.

Pavarësisht ekzistencës së sistemeve GPS, përgatitja për provime dhe përvoja i mësojnë shoferët të përdorin rrugë shpesh më të shpejta dhe më efikase; ato gjithashtu ngulitin vlera të rëndësishme për këtë profesion, siç është një ton profesional dhe një ndjenjë humori.

“Unë drejtoj një taksi në Londër, por jam gjithashtu një ambasador për këtë qytet të mrekullueshëm”, tha Brian Nayar, një instruktor, për NPR disa vite më parë: “Dhe kjo është diçka që GPS nuk mund t’ju ofrojë”.

Përshtati: Gazeta “Si”

The post Provimi legjendar për t’u bërë shofer taksie në Londër appeared first on Gazeta Si.

Nga Gazeta “SI”–  “Gjyqi i poetëve” njihet si një nga aktet më të errëta të diktaturës komuniste në Shqipëri. Nën akuza të sajuara dhe me një proces të mbushur me falsifikime nga Sigurimi i Shtetit, dy poetët e rinj, Genc Leka dhe Vilson Blloshmi, u dënuan me vdekje me datë 17 Korrik 1977 , si pjesë e një të ashtuquajturi “grup sabotatorësh në bujqësi”.

Më 13 qershor 1977, Gjykata e Rrethit Librazhd shpalli vendimin ekstrem për tetë të arrestuarit, mes tyre edhe dy poetët. Vendimi ishte i parashkruar: pushkatim për Genc Lekën dhe Vilson Blloshmin.

Përpjekjet e dëshpëruara për të ndryshuar vendimin në instancat e larta, përfshirë kërkesën për falje drejtuar Presidiumit të Kuvendit Popullor, u refuzuan. Gjithçka ishte vulosur.

Vendimi i Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë, që e mbështeti plotësisht atë të gjykatës së Librazhdit, konfirmon qartazi klimën politike të kohës dhe logjikën e diktaturës, ku biografia, prejardhja familjare dhe mendimi i lirë konsideroheshin rrezik për regjimin.

Në relacionin e gjykatës thuhet:

“Të gjykuarit Genc Leka, Vilson Blloshmi, D. Blloshmi dhe Bedri Blloshmi, në bashkëpunim me njëri-tjetrin, kanë zhvilluar një veprimtari të theksuar kriminale, duke synuar minimin e ekonomisë bujqësore dhe dobësimin e Pushtetit Popullor. Tre të parët kanë kryer edhe agjitacion e propagandë.”

Më tej, vendimi thekson rëndësinë që i jepej biografisë:

“Të gjykuarit janë persona me prejardhje klasore të keqe, nga familje të pasura, të lidhura me Ballin Kombëtar…”

Akuzat ishin të një natyre që më shumë kishin të bënin me ndëshkimin e mendimit të lirë dhe artit sesa me veprime konkrete kundër shtetit. Poezitë, shkrimet dhe qëndrimi i tyre kritik ndaj realitetit komunist u interpretuan si “agjitacion e propagandë”.

Pas vendimit të Gjykatës së Lartë, dy poetët u pushkatuan në mesnatën e 17 korrikut 1977, pranë një zone të pyllëzuar, rreth 6 kilometra larg Librazhdit.

Dëshmia e dokumentuar: Dosja sekrete që ekspozon farsën gjyqësore

 Dosja sekrete e Sigurimit të Shtetit kundër poetit Vilson Blloshmi e mbledhur dhe botuar nga i vëllai, Bedri Blloshmi hedh dritë mbi një proces farsë. Një seri dokumentesh arkivore hedhin dritë mbi manipulimet dhe akuzat e fabrikuara nga regjimi kundër dy poetëve që u pushkatuan për motive thjesht politike.

Autori i librit, Bedri Blloshmi, vëllai i Vilsonit, pas më shumë se katër dekadash kërkimesh, ka arritur të zbulojë procesverbalin e pushkatimit dhe dokumente të tjera të klasifikuara si “tepër sekret”. Libri mban titullin “Dosja Formulare, Kategoria 2°, nr.840” – i njëjti emërtim që mbante edhe dosja zyrtare e përndjekjes ndaj poetit.

“Pas shumë vitesh kam gjetur procesverbalin e pushkatimit të vëllait. Në të kanë firmosur emra si Spiro Koleka dhe Haxhi Lleshi. Në mbledhjen e Presidiumit është diskutuar për çështje dekoratash dhe në fund dikush pyet: ‘Çfarë do bëjmë me të dënuarit me vdekje?’ Haxhi Lleshi thotë vetëm: ‘Këta janë familje armiqsh dhe nuk e duan socializmin’. Kaq ishte.” – ka rrëfyer Bedri Blloshmi.

Në këtë dosje ndodhen dokumente të rralla. Vendimi i arrestit, marrja në pyetje nga hetuesit, akt-ekspertizat e poezive të Vilsonit nga studiues të letërsisë, pseudonimet e spiunëve që e ndiqnin, por edhe vendimet e komitetit të partisë dhe të trupit gjykues për dënimin me vdekje.

Vilsoni ishte vetëm 28 vjeç në kohën e arrestimit dhe pushkatimit. Ai la pas një vajzë vetëm një vjeç. Sot, pas më shumë se 45 vjetësh, dokumentet që për shumë kohë mbetën të mbyllura në arkivat e Sigurimit, zbulojnë jo vetëm një krim shtetëror, por edhe tragjedinë e një shoqërie që nuk është ndarë ende plotësisht nga e kaluara e saj totalitare.

Letra e Vilson Blloshmit për kushërirën Lumturie Blloshmi, një dëshmi e një sensi të lartë estetik dhe intelektual.

Një letër e gjetur mes dokumentave është edhe ajo të cilën Vilsoni ia dërgonte kushërirës së tij, piktores Lume Blloshmi ku mes kërkesave për ti dërguar libra dhe përsiatjeve për letërsinë kallp të kohës, Vilsoni i shkruan asaj mbi gjendjen e tij të brendshme, një reflektim i cili shpalos një kut artistik të lartë dhe modern.

“…mjaft prej këtyreve veprave lënë vraga të paharrueshme në ndërgjegjen e njeriut naiv, si plugu në një tokë të virgjër. Në shpirtin e shkrimtarit që shkroi këto vepra alternativa më e mirë për njeriun është që të vdesë. Nuk vihen lidhje mes asaj që njeriu ka më intime në zemër, me atë që do të duhej të merrte nga parimet fizike dhe morale të njerëzimit. Ndërkaq, artisti dhe shkrimtari i kohës sonë, të bëjë atë që bën epoka- të bëhet edhe budalla, nëse është nevoja. Unë nuk di përse emri i Sartrit dhe i Kamysë,  mbushin kaq boshllëk dhe ndriçojnë kaq shumë errësirën! A janë protesta të gjalla kundër shtypjes? Një zot e di, nëse ekziston. Shpesh, këto janë predikime për lirinë e kërkuar aq shumë nga ushtarët dhe kurtizanet dhe jo nga turmat e gjera popullore. Helas! T’i lëmë këta shkrimtarë të papjekur! Unë di vetëm një gjë, edhe ti e di, dhe gjithë bota e di. Po jua them: nëse sensi i vërtet i njeriut nuk vdes në këto kohë të tmerrshme, ai nuk ka për të vdekur kurrë. Lumi! Kërko … kërko ndonjë nga këto libra dhe m’i dërgoni, ju lutem. Do të doja të shkruaja më shumë, por nuk po shkruaj më. Tani mendime të ashpra kalojnë në mendjen time. Trupi im do të flerë, por shpirti im do të fluturojë. Kështu, njëri më tërheq këtej, tjetri andej. Është shumë vonë. Mesnatë. Natën e mirë, pra, kushurira ime e varfër që ke një emër kaq të bukur!

Ja tani një citim nga Shatobrian:

“Lumturia e vërtet kushton pak; nëse është e shtrenjtë, nuk është cilësore” Kujtime përtej Varrit.

Përshëndetjet e mia juve dhe familjes Vilson”.

Pjesa më e madhe e dorëshkrimeve të poetit të pushkatuar Vilson Blloshmi janë gjetur në dosjet sekrete të Sigurimit të Shtetit. Vetëm pak prej tyre si letra me kushërirën Lumturi Blloshmi dhe tri poezi të ruajtura nga vëllai i tij, Bedriu  kanë burim familjar. Pjesa tjetër është marrë nga dosjet hetimore dhe operative, të cilat përmbajnë materialet e përgjuara, letrat e spiunëve dhe dorëshkrimet e sekuestruara që përdoreshin si prova.

Në vitin 2007 u zbuluan tre blloqe dorëshkrimesh:

I pari përmban citime dhe përkthime nga autorë europianë (Hugo, Poe, Baudelaire, Verlaine etj.) dhe është shkruar gjatë viteve 1971–1972. I dyti, nga viti 1974, përmban përmbledhje dhe përkthime të veprave të Hugo-s, përkthime poetike dhe disa poezi të panjohura më parë të vetë Blloshmit, mes tyre dhe poezia e fundit e tij. I treti përmban përkthimin e plotë të novelës “Zadig” të Volterit, një version më i plotë se përkthimi i vitit 1990, i cili ishte i censuruar.

Blloshmi, i vetmuar dhe i përndjekur, i gjente librat në frëngjisht në mënyrë të fshehtë, përmes miqve ose duke i marrë me qira nga ish-intelektualë të persekutuar. Në letrat e tij, ai kërkon rregullisht libra të ndaluar nga kultura perëndimore, që për regjimin komunist përbënin armë propagande armiqësore. Ai nuk ishte një aktivist politik, por një poet i dhënë pas kulturës dhe letërsisë franceze, një dashuri që e çoi drejt dënimit.

Sot në këtë përvjetor kujtojmë se Vilson Blloshmi dhe Genc Leka jo vetëm ishin dy intelektuale dhe poetë modernë për kohën, por edhe dy fatkeqë, jeta e të cilëve u mbyll shpejt, ndoshta duke e lënë letërsinë shqipe të cunguar përgjithmonë.

The post Letërsia nën akuzë: Rasti i Genc Lekës dhe Vilson Blloshmit/ Si u pushkatuan nga diktatura dy poetët nga Librazhdi appeared first on Gazeta Si.

Nga Liridon Mulaj – Në një shkrim të fundit të analistit britanik me titull “Lufta moderne kundër fëmijërisë”, ai parashtron të gjitha ritualet dhe zakonet e fëmijërisë, të cilat e bënin brezin e viteve ’90-të që, përmes interaktivitetit fizik dhe personal, të ndërtonte një jetë më të denjë e po ashtu plot me kujtime. Por sa e mundur është kjo sot, në një shoqëri që rend drejt ndryshimeve shpesh të dëmshme?

Marjeta, dikur mësuese, sot specialiste e bibliotekës në Rrogozhinë ka arritur të mbajë gjallë tek të rinjtë dashurinë për të lexuar, një dashuri që po zbehet çdo herë e më shumë.

Teksa kërkoja në rrjete sociale për bibliotekat e rretheve, ajo që më ra në sy ishte faqja në Facebook e Bibliotekës së Rrogozhinës.

Postimet me fotot e fëmijëve, por edhe të rinjve, të cilët e frekuentonin këtë ambient edhe gjatë muajve të nxehtë të korrikut, ishin të shumta. Të jem i sinqertë, gati-gati surreale, duke pasur parasysh kohën e papërshtatshme, e cila fëmijët dhe të rinjtë ose i gjen në fshat, ose në plazh, por rrallë në bibliotekë.

Pas një ore udhëtim nga Tirana, bibliotekën e gjeta lehtësisht. Një godinë njëkatëshe, e lyer dhe e sistemuar mirë, gjendej në anën e majtë të rrugës kryesore që përshkon qytetin.

Marjeta, specialistja e bibliotekës, doli të më priste sapo më pa. “Mirë se erdhët!” – foli ende pa u afruar.

Brenda na prisnin disa të rinj, të cilët, sapo hymë brenda, u ngritën në këmbë.

Deri këtu nuk kishte asgjë për t’u çuditur. Fundja, disa të rinj i gjen kushdo, mendova, për një takim mbasditeje. Por kur Marjeta nisi të rrëfejë, atëherë kuptova se nuk ishte një takim çfarëdo.

Të rinjtë e pranishëm ishin të gjithë studentë që shkolloheshin dhe jetonin në Tiranë. Edhe pse ata praktikisht kishin ikur nga Rrogozhina për të mos u kthyer më aty (na e pohuan vetë), ardhja e tyre në bibliotekë dhe vizita që ata bënin sa herë ktheheshin për pushime ishte mbresëlënëse.

Ajo që unë parashtrova ishte pyetja se, mos ndoshta në Rrogozhinë, të rinjtë dhe të rriturit së bashku po tentojnë, në një farë mënyre, të mos e lënë fëmijërinë e dikurshme , atë tradicionale me libra e lojëra aktive të ikë?

Por përgjigjja më erdhi prej secilit mëvetësisht. Arsyeja pse ata riktheheshin në bibliotekën e qytetit ishte Marjeta, zonja me buzëqeshje, e cila e konsideronte bibliotekën jo si një vend pune ku në fund të muajit do të marrë një rrogë, por si misionin e saj të jetës: t’i ndryshojë faqen një qyteti të tërë, duke nisur nga biblioteka.

Marjeta është specialistja e bibliotekës, e cila, prej një viti e gjysmë, i ka dhënë një tjetër shtysë bibliotekës, por edhe impaktit të librit te lexuesit, kryesisht te fëmijët dhe të rinjtë.

Gjithçka për të nisi kur ajo pati një problem shëndetësor, i cili nuk e lejoi më të ushtronte profesionin e saj të mësueses.

“Unë pata një problem shëndetësor, prej të cilit u detyrova të heq dorë nga profesioni i mësuesisë. Dhe erdha të kërkoja punë në Rrogozhinë, diku në Bashki. Por fati e deshi që unë të emërohesha specialiste në bibliotekë. Në Rrogozhinë ka shumë njerëz që e duan punën, dhe unë këtu ndihem shumë mirë, pasi kam mbështetje për çdo aktivitet apo nismë që organizoj.” thotë Marjeta për GazetaSi.al.

Pyetjes sesi arrin t’i bindë apo t’i tërheqë ende të rinjtë që kanë ikur nga Rrogozhina, por që kthehen sërish këtu njësoj si dikur, Marjeta thotë se në Rrogozhinë ka shumë njerëz që janë të etur për dije, për kulturë, dhe prandaj përpiqet t’i bëjë ata pjesë të përhershme të takimeve dhe mbledhjeve të bibliotekës. Këtë e dëshmon edhe prezenca e të rinjve të cilët janë rikthyer nga kryeqyteti, ku studiojnë, për t’iu dedikuar jetës kulturore edhe gjatë pushimeve.

Mario, student i vitit të tretë për mjekësi në Tiranë, thotë për Gazetasi.al se leximi për të ka nisur si dëshirë e vonë, por që nga libri i parë ai nuk i është ndarë më leximit.

“Nuk kisha ndonjë tendencë të madhe të lexoja i vogël, por nisa të dashurohesha me librat non-fiction, të cilët më ndihmonin për rritje personale. I lexoja dhe librat e detyrueshëm të shkollës në programe, por për mua një nga autorët më të dashur mbetet Robert Greene.”

Ai thotë se sa herë kthehet në Rrogozhinë, e frekuenton bibliotekën për të qëmtuar ndonjë libër të mirë, por edhe për t’u mbledhur me miqtë e fëmijërisë. Madje, shton se vetë ai ka nxitur edhe të ëmën që të bëhet lexuese.

“Sa herë kthehem në Rrogozhinë, kthehem dhe në bibliotekë. Shkolla që bëj nuk më jep shumë hapësira për të lexuar libra artistikë, por sa herë mundem e shfrytëzoj kohën për ndonjë libër të mirë. Madje, unë kam shtyrë dhe mamin tim që të lexojë, dhe ajo sot është një nga lexueset më të mira të bibliotekës.”

Mario thotë se ikja nga Rrogozhina për të studiuar në Tiranë ishte për arsye rritjeje në karrierë dhe formim. Edhe pse ai pëlqen jetën e qetë të qytetit të tij, kthimi nuk është më opsion për të.

Të njëjtën gjë thotë edhe Amari, një tjetër i ri i lindur dhe rritur në Rrogozhinë, por që studion në Tiranë për inxhinieri informatike. Ai thotë se në fëmijëri lexonte kryesisht libra fetarë.

“Të them të drejtën, që i vogël kam lexuar më shumë libra fetarë sepse jam edhe praktikant i besimit islam. Por ishte zyshë Marjeta që më shtyu drejt leximit të letërsisë, duke më sugjeruar fillimisht Ismail Kadarenë. E mbarova shpejt atë libër dhe, në fakt, më pëlqeu shumë. Libri, sipas meje, është një mësues personal që komunikon vetëm me ty dhe që të ndihmon të bëhesh i zoti i vetes.”

Ai thotë se rikthimi i tij në bibliotekën e qytetit është edhe për arsye se brezi i tij nuk ishte mësuar ende me teknologjinë, por edhe nga shtysa e madhe që i jep zysha, e cila e ka mësuar me librin që në fëmijëri. Kur pyetet për njerëzit e Rrogozhinës, Amari ka një përgjigje sa të sinqertë, po aq edhe origjinale.

“Njerëzit e Rrogozhinës janë njerëz që nuk e duan ndryshimin. Ndihen rehat në atë komfort zonën e tyre, e gjithashtu nuk i presin mirë ndryshimet, derisa shohin më pas efektet e këtyre ndryshimeve. Vetëm atëherë binden se ndryshimet jo gjithmonë janë për keq,” – përfundon Amari.

Një nga vajzat më aktive në Bibliotekë, Lejla, është edhe një nga lexueset më të mira mes të rinjve në Rrogozhinë. Fakti se Marjeta është mamaja e saj, ka ndikuar thelbësisht në dashurinë e saj për librin.

“E vogël kam qenë vajzë që më pëlqenin aventurat, pra më shumë të luaja sesa të lexoja. Librat e parë që lexoja ishin ato me figura. Sot kam arritur të lexoj libra me një mijë e pesëqind faqe pa figura, sepse kuptova se imazhin e ushqen mendja. Pasionin për leximin ma kanë ushqyer prindërit e mi, të cilët kanë lexuar gjithë kohës.”

Lejla thotë se, si bashkëmoshatarët e saj, edhe ajo do të studiojë në Tiranë. Madje për mjekësi.

“Unë do të studioj për mjekësi dhe ky është viti kur edhe unë do të largohem nga Rrogozhina. Por e ndjej si detyrim që në të ardhmen një pjesë e vetes sime dhe kontributit tim profesional i përket dhe do t’i përkasë Rrogozhinës.”

Por, përtej pasionit për letërsinë, duket se edhe qasjet e të rinjve për profesionin e së ardhmes përputhen. Pas Marios dhe Lejlës, të dy mjekë të ardhshëm, edhe Aleksi është një i ri nga Rrogozhina, i cili studion në Tiranë për imazheri dhe po ashtu frekuenton Bibliotekën e qytetit të tij sa herë kthehet.

“Unë nuk kam lexuar kur isha më i vogël. Shtysën më të madhe e kam nga zysha e shkollës së mesme, e cila më ngjizi pasionin për letërsinë. Kur fillova të lexoj, u ndjeva dhe keq pse nuk kisha lexuar më herët. Gjithashtu, unë preferoj edhe poezinë. Rikthehem në bibliotekën e qytetit sepse më pëlqejnë shumë aktivitetet që organizohen këtu.”

Aleksi thotë se, sa herë kthehet në qytetin e tij, i duket tashmë më i vogël dhe me më pak njerëz.

“Sa herë kthehem në Rrogozhinë, qyteti më duket më i vogël dhe me më pak njerëz. Edhe pse e dua qytetin tim, nuk besoj se do të kthehem më këtu,” – thotë ai.

Në shoqërinë e sotme, misioni konsiderohet shpesh si një sipërmarrje utopike. Shtoji këtu fenomenet që e kanë shndërruar shoqërinë tonë në një shoqëri konsumi, por edhe në grupime të cilat rendin pas një jete të vrullshme, shpesh të pakuptimtë, duket sikur Marjeta dhe biblioteka e Rrogozhinës janë një kundërthënie e gjithçkaje që na rrethon.
Ajo e thotë me krenari se, prej një viti e gjysmë, janë shtuar lexuesit të cilët e frekuentojnë bibliotekën dhe gjejnë aty libra të mirë.

Sa mallëngjyese kjo nismë është edhe njëfarë stopimi i jetës së shpejtë dhe teknologjisë, e cila duket sikur i ka shpallur luftë një jete organike dhe një fëmijërie plot me kujtime.

Marjeta beson se, nëpërmjet librit dhe kulturës, një qytet mund të ndryshojë, ose së paku të ruajë me fanatizëm ato rituale dhe tradita të cilat nuk duhet të humbasin, ku një ndër to, padyshim, mbetet leximi.

The post Të ruash fëmijërinë përmes librit/ Marjeta, gruaja që po ‘ringjall’ traditën e leximit në Rrogozhinë appeared first on Gazeta Si.

Nga Gazeta Si- Mbyllja e përkohshme e TikTok nuk solli efekt në uljen e dhunës apo përmirësimin e shëndetit mendor të të rinjve. Në këtë përfundim del Qëndresa Qytetare në raportin e fundit.

Sipas autores Ritvana Hajdari, të dhënat tregojnë se përdorimi i TikTok vazhdoi edhe gjatë periudhës së mbylljes.

Nga 304 pjesmarrës në pyetësorin e Organizatës, 56.6% e të anketuarve thanë se e kanë përdorur platformën njësoj si më parë, duke përdorur VPN. Të anketuarit, të cilit ishin të moshave nga 14 deri në 30 vjec, gjithashtu e cilësuan mbylljen e TikTok si një hap jo efektiv.

“Të dhënat tregojnë se për më shumë se gjysmën e të anketuarve (52.6%), mbyllja e TikTok nuk solli asnjë ndryshim në përditshmërinë apo gjendjen e tyre. Nga ana tjetër, një përqindje jo e vogël ka raportuar ndikime emocionale ose sociale, 24% thonë se kanë kaluar më shumë kohë në platforma të tjera, gjë që tregon zhvendosje të aktivitetit online, jo reduktim”, thuhet në raport.

Gjithashtu, shumica e të rinjve nuk e perceptojnë mbylljen e TikTok si një masë efektive për reduktimin e dhunës.

59.2% e të anketuarve mendojnë se mbyllja nuk ka pasur ndikim, ndërsa vetëm 10.9% besojnë se ka ndikuar pozitivisht në uljen e dhunës. Ndërkohë, një pjesë më e vogël (6.3%) shprehen se mbyllja e ka përkeqësuar situatën.

Një ndër treguesit më alarmantë është rritja e dhunës me dashje. Nga 940 raste në 2023, kjo shifër u rrit në 1,023 në 2024 dhe në vetëm katër muaj të vitit 2025 janë regjistruar 445 raste, me një projeksion vjetor rreth 1,335 raste, një rritje drastike me mbi 41% krahasuar me vitin 2023.

Në pyetësor, 78.9% e të rinjve raportojnë se kanë qenë të ekspozuar ndaj përmbajtjes së dhunshme në TikTok, ndërsa 68.8% identifikojnë bullizmin dhe fyerjet si përmbajtjen më të zakonshme.

“Megjithatë, mbyllja e platformës nuk e ka ndalur këtë ekspozim kur 56% e të rinjve deklarojnë se e përdorin ende TikTok-un, përmes VPN apo mënyrave të tjera, duke treguar se ndërhyrja institucionale nuk ka qenë as funksionale, as e qëndrueshme”, thuhet në raport.

The post Raporti: Mbyllja e TikTok nuk e uli dhunën tek të rinjtë appeared first on Gazeta Si.

Nën diellin e ngrohtë të pasdites, 45-vjeçari Safiruddin qëndron ulur jashtë shtëpisë së tij të papërfunduar me mure tullash në fshatin Baiguni, në nënprefekturën Kalai të Bangladeshit.

Në verën e vitit 2024, ai shiti veshkën në Indi për 350.000 taka (rreth 2,850 dollarë), me shpresën për të nxjerrë familjen nga varfëria dhe për të ndërtuar një shtëpi për tre fëmijët e tij dy vajza 5 dhe 7 vjeç, dhe një djalë 10-vjeçar. Por paratë u shpenzuan shpejt, shtëpia mbeti e papërfunduar, ndërsa dhimbja në trupin e tij është një kujtesë e vazhdueshme e çmimit të paguar.

Tani ai punon si punëtor krahu, ndërkohë që shëndeti i tij po përkeqësohet. Dhimbjet dhe lodhja e përhershme e pengojnë të kryejë edhe punët më të thjeshta të përditshme.

“Dhurova veshkën për një jetë më të mirë për familjen time. Bëra gjithçka për gruan dhe fëmijët,” thotë ai.

Në atë kohë, kjo nuk i dukej si një rrezik i madh. Ndërmjetësit që iu afruan e paraqitën këtë si një mundësi të thjeshtë, jo si diçka të rrezikshme. Fillimisht ishte skeptik, por dëshpërimi dhe varfëria e mundën.

Ata e çuan në Indi me vizë mjekësore dhe u morën me çdo detaj nga biletat e udhëtimit, dokumentet, deri te procedurat në spital.

Edhe pse udhëtoi me pasaportën e tij të Bangladeshit, dokumentet e tjera duke përfshirë certifikata false që falsifikonin lidhjen familjare me marrësin ishin të rreme.

Identiteti i tij u ndryshua dhe veshka iu transplantua një personi të panjohur, të cilin nuk e takoi kurrë. “Nuk di kush mori veshkën time. Ndërmjetësit nuk më thanë asgjë,” rrëfen Safiruddini.

Në Indi, ligji lejon dhurimin e organeve vetëm mes të afërmve të ngushtë ose me miratimin e veçantë qeveritar, por trafikantët manipulojnë gjithçka nga pemët familjare, të dhënat e spitaleve, deri tek testet e ADN-së  për të shmangur rregullat.

“Zakonisht ndryshojnë emrin e dhuruesit dhe krijojnë një certifikatë noteriale të falsifikuar që pretendon një lidhje familjare me marrësin. Dokumentet e rreme të identitetit mbështesin këtë, duke bërë që dhuruesi të duket si një i afërm që dhuron organe nga dhembshuria,” shpjegon Monir Moniruzzaman, profesor në Universitetin Shtetëror të Miçiganit dhe anëtar i Task-Forcës së Organizatës Botërore të Shëndetësisë për Transplantimin e Organeve, që studion trafikimin e organeve në Azinë Jugore.

Safiruddini nuk është rasti i vetëm. Në Baiguni, ku jetojnë rreth 6,000 banorë, tregtia e veshkave është kaq e përhapur sa fshati njihet si “fshati me një veshkë”. Rajoni Kalai Upazilas është një nga pikat më aktive të tregtisë së organeve në Bangladesh. Një studim i vitit 2023 i botuar në “British Medical Journal Global Health” zbulon se një në 35 të rritur në këtë zonë ka shitur veshkën.

Ky rajon është ndër më të varfrit në vend, dhe shumica e dhuruesve janë burra në të tridhjetat, të joshur nga premtimi i fitimeve të shpejta.

Safiruddini thotë se ndërmjetësit i morën pasaportën dhe nuk ia kthyen më. As barnat pas operacionit nuk i dhanë. Shpesh, ndërmjetësit marrin pasaportat dhe recetat e dhuruesve pas operacionit, duke i lënë ata pa asnjë provë të transplantimit dhe pa kujdes mjekësor të mëtejshëm.

Veshkat shiten për klientë të pasur në Bangladesh ose Indi, shumë prej të cilëve duan të shmangin listat e gjata pritëse dhe rregullat strikte ligjore. Në Indi, në vitin 2023 u kryen rreth 13,600 transplantime veshkash, ndërsa rreth 200,000 pacientë vuanin nga sëmundjet veshkore në fazë përfundimtare.

Çmimi i dëshpërimit

Josna Begum, 45 vjeçe dhe vejushë nga fshati Binai në Kalai, luftonte për të rritur dy vajzat pasi burri i saj vdiq në 2012. Ajo u shpërngul në Dhaka ku u punësua në një fabrikë tekstilesh dhe u martua me Belalin.

Në vitin 2019, ata u bindën nga një ndërmjetës të shisnin veshkat në Indi.

“Ishte gabim,” thotë Josna. Ndërmjetësit fillimisht i premtuan 500,000 taka, më pas rritën ofertën në 700,000 taka për t’i bindur. Por pas operacionit ajo mori vetëm 300,000 taka.

Ata u dërguan në spitalin “Rabindranath Tagore” në Kolkata, ku iu nënshtruan operacionit. Dokumentet u falsifikuan për të treguar se ata ishin të afërm të gjakut me marrësin. As Josna nuk e di se kush mori veshkën e saj.

Ndërmjetësit i morën pasaportën dhe dokumentet, dhe nuk ia kthyen kurrë.

Ajo kaloi gati dy muaj në Indi dhe ndërmjetësit premtuan ndihmë dhe punë për fëmijët e saj, por pas pagesave fillestare humbën kontaktet.

Pas marrjes së parave, Belali e braktisi dhe u martua me një tjetër grua. Josna sot vuan nga dhimbje kronike dhe ka vështirësi të përballojë ilaçet.

“Përballë një bande”

Mohammad Sajal, ish-biznesmen në Dhaka, humbi kursimet kur platforma e-commerce ku punonte falimentoi në 2021. I mbërthyer nga borxhet, në 2022 shiti veshkën në spitalin Venkateshwar në New Delhi, por mori vetëm një pjesë të shifrës së premtuar.

Ai u bashkua përkohësisht me rrjetin e ndërmjetësve, duke organizuar transplantime për disa dhurues nga Bangladesh, por pas një konflikti u largua dhe tani punon si shofer.

“Tani jam përballë  kësaj bande,” thotë ai, duke shtuar se rrjeti përfshin mjekë, marrës dhe ndërmjetës në të dyja anët e kufirit.

Policia e Bangladeshit po vepron për të goditur këto rrjete, duke përdorur edhe hetues të infiltruar. Në Indi, autoritetet kanë arrestuar mjekë të përfshirë, por ekspertët thonë se arrestimet janë të rralla për të ndryshuar rrjedhën e këtij biznesi.

Në Kalai, Safiruddini kalon kohën në shtëpi, me shëndet të dobët dhe lëvizjet e ngadalësuara. “Nuk mund të punoj si më parë,” thotë ai.

Ai kujton netët kur nuk flinte, duke menduar për premtimet dhe ëndrrat e shkatërruara. Fëmijët e tij kanë një baba të sëmurë, dhe ai një ndjenjë tradhtie që nuk largohet.

“Ma morën veshkën dhe u zhdukën,” përfundon ai.

Burimi: Al Jazeera. Përshtati: Gazeta Si.

The post Të sakrifikosh trupin për të mbijetuar/ Historia e ‘fshatit me një veshkë’ appeared first on Gazeta Si.

Ish-ambasadori gjerman në Shqipëri, Werner Daum, ka ndërruar jetë në Shqipëri, vendin që e kishte në zemër dhe që e deshi thellësisht. Diplomati gjerman u nda nga jeta në moshën 82-vjeçare, ndërsa ndodhej në vendin tonë prej disa ditësh.

Sipas burimeve, ai u gjet i pajetë në dhomën e tij të hotelit, ndërsa kishte marrë pjesë pak ditë më parë në ceremoninë e inaugurimit të shtatores së dëshmorit të demokracisë, Josif Budo, në Kavajë.

Werner Daum shërbeu si ambasador i Gjermanisë në Tiranë nga viti 1987 deri në 1990, në një periudhë vendimtare për të ardhmen e vendit. Gjatë kësaj kohe, ai tregoi një guxim të jashtëzakonshëm, duke hapur dyert e ambasadës gjermane për shqiptarët që kërkonin arratisjen nga regjimi komunist, një veprim që e bëri në kundërshtim të plotë me udhëzimet zyrtare të qeverisë së tij.

Në një intervistë të mëvonshme, Daum rrëfeu se e kishte marrë këtë vendim me vetëdije të plotë, pasi e kuptonte që një eksod masiv i shqiptarëve do të përshpejtonte rënien e diktaturës.

The post Hapi dyert e Ambasadës gjatë komunizmit, ndahet nga jeta ish-ambasadori gjerman Werner Daum appeared first on Gazeta Si.

Nga Gazeta Si- Emigrimi drejt Bashkimit Europian e çoi popullsinë e bllokut në një rekord prej 450.4 milionë njerëzish vitin e kaluar, treguan të dhënat e Eurostat.

BE-ja ka regjistruar më shumë vdekje sesa lindje çdo vit që nga viti 2012, që do të thotë se emigrimi është i vetmi nxitës i rritjes së popullsisë.

“Rritja e popullsisë së vëzhguar mund t’i atribuohet kryesisht rritjes së lëvizjeve emigratore pas COVID-19,” thuhet në raportin e Eurostat.

Në vitin 2024, BE-ja shtoi 1.07 milionë banorë të rinj. Vdekjet vitin e kaluar, të regjistruara në 4.82 milionë, vazhduan të tejkalonin shkallën e lindjeve prej 3.56 milionë.

Ky trend i vë në qendër të vëmendjes sfidat demografike të Europës, ndërsa popullsia në plakje e kontinentit dhe normat e ulëta të lindjeve i tendosin sistemet e mirëqenies dhe krijojnë mungesë të fuqisë punëtore.

Franca, Gjermania dhe Italia ruajnë pozicionet e tyre si vendet e BE-së me popullsinë më të madhe, duke përbërë pothuajse gjysmën e të gjithë njerëzve që jetojnë në bllok me 47%.

Ndërsa 19 vende regjistruan një rritje të shifrave të popullsisë vitin e kaluar, tetë panë rënie.

Malta regjistroi shkallën më të lartë të rritjes me 19.0 për 1,000 banorë, e ndjekur nga Irlanda me 16.3 dhe Luksemburgu me 14.7.

Midis vendeve që raportuan një rënie të popullsisë, Letonia regjistroi rënien më të madhe me -9.9, e ndjekur nga Hungaria (-4.7) dhe Polonia dhe Estonia u renditën në vendin e tretë me -3.4.

Popullsia e BE-së ishte 354.5 milionë në vitin 1960.

The post Shkak emigrimi / Popullsia e BE-së arrin rekordin prej 450 milion njerëz appeared first on Gazeta Si.

Nga Gazeta “SI”– Më 11 korrik 1930 u nda nga jeta dramaturgu dhe atdhetari Andon Zako Çajupi, një nga zërat më përfaqësues të Rilindjes sonë kombëtare.

Emri i tij i lindjes ishte Andon Çako, por ai do të njihej përgjithmonë me pseudonimin “Çajupi”, që mban gjurmët e vendlindjes së tij, Zagorisë, dhe malit Çajup që ngrihet mbi të një lidhje simbolike mes krijimtarisë dhe rrënjëve.

Pas mësimeve fillestare në vendlindje, Çajupi u largua nga Zagoria për të ndjekur të atin, Harito Çako, një figurë e njohur e lëvizjes atdhetare. Ai ndoqi një kolegj francez, ku u formua në frymën e kulturës evropiane, dhe më pas vazhdoi studimet për drejtësi në Gjenevë.

Jeta e tij mori kthesë kur u vendos në Kajro, ku fillimisht ushtroi profesionin e avokatit, përpara se t’i përkushtohej plotësisht çështjes kombëtare. U shqua si një nga figurat qendrore të komunitetit shqiptar në Egjipt, duke kontribuar në përpjekjet për ruajtjen e identitetit kombëtar dhe për mbrojtjen e interesave të Shqipërisë.

Krijimtaria e tij letrare është mishërim i atdhedashurisë dhe i frymës përparimtare. Vepra më përfaqësuese mbetet përmbledhja poetike “Baba Tomorri” (1902), që përfshin edhe komedinë e njohur “Katërmbëdhjetë vjeç dhëndër”, një satirë e mprehtë ndaj zakoneve patriarkale. Gjatë jetës së tij, Çajupi botoi edhe “Përrallat e La Fontenit” (1921), të përshtatura në shqip, si dhe përmbledhjen “Lulet e Hindit” (1922), me përkthime nga letërsia sanskrite. Ai u bë gjithashtu zë kritik i kohës përmes publicistikës, veçanërisht me pamfletin “Klubi i Selanikut” (1909), ku ironizonte hipokrizinë politike dhe pasivitetin e elitave.

Trashëgimia e Çajupit mbetet një testament i gjallë i ndërthurjes së letërsisë me idealet kombëtare dhe frymës emancipuese të kohës së tij.

The post 95 vjet nga vdekja e Andon Zako Çajupit appeared first on Gazeta Si.

Gjatësia ka qenë një subjekt i rëndësisë dhe vlerësimit shoqëror për dekada të tëra, duke ndikuar në mënyrën se si individët perceptohen dhe bashkëveprojnë me njëri-tjetrin. Gjetjet e reja nga një studim i botuar në Evolutionary Behavioral Sciences tregojnë se nuk është vetëm gjatësia aktuale që lidhet me sjelljen, por edhe perceptimi psikologjik që dikush ka për gjatësinë e tij. Pakënaqësia me gjatësinë e dikujt duket se lidhet me nivele në rritje të zilisë, xhelozisë dhe konkurrencës me individë të të njëjtit seks (veçanërisht midis burrave) – një formë e dinamikës sociale që shkencëtarët e quajnë ” konkurrencë intraseksuale “.

Marrëdhënia midis gjatësisë dhe tendencave sociale

Hulumtimi shqyrton se si gjatësia aktuale dhe ajo e perceptuar lidhen me sjelljet sociale si konkurrueshmëria, zilia dhe xhelozia. Në këtë kontekst, konkurrenca intraseksuale ka të bëjë me pretendimin për status shoqëror, burime ose partnerë romantikë midis individëve të të njëjtit seks.

Njerëzit më të gjatë shpesh shihen si më tërheqës, të aftë dhe shoqërisht dominues: perceptime që përforcojnë avantazhet e tyre në fusha të ndryshme të jetës. Ky paragjykim shoqëror në favor të gjatësisë prek kryesisht burrat , por dëshira për gjatësi më të madhe prek të dy gjinitë. Hulumtimet e mëparshme kanë treguar se burrat më të shkurtër kanë tendencë ta mbivlerësojnë gjatësinë e tyre dhe të shfaqin xhelozi më të madhe ose ndjenja inferioriteti kur bashkëveprojnë me burra të tjerë. Por deri më tani, ndikimi i brendshëm psikologjik i pakënaqësisë me gjatësinë nuk ishte studiuar në thellësi.

Për të hetuar fenomenin, studiuesit analizuan të dhëna nga 302 të rritur heteroseksualë në Shtetet e Bashkuara, të moshës 20 deri në 72 vjeç. Rreth 63% e pjesëmarrësve ishin meshkuj dhe gati tre të katërtat ishin të bardhë. Atyre iu kërkua të plotësonin pyetësorë në lidhje me gjatësinë e tyre aktuale, gjatësinë ideale dhe kënaqësinë me gjatësinë e tyre. Ata u vlerësuan gjithashtu në shkallë që matnin zilinë, xhelozinë dhe konkurrencën ndaj bashkëmoshatarëve të të njëjtit seks.

Konkurrenca intraseksuale u mat duke përdorur një shkallë me 12 pyetje, e cila përfshinte tre nën-shkallë: zili (p.sh., bezdi ndaj atraktivitetit të të tjerëve), xhelozi (p.sh., mospëlqim ndaj ambicies së bashkëmoshatarëve) dhe konkurrueshmëri (p.sh., dëshirë për superioritet ndaj të tjerëve të të njëjtit seks). Pakënaqësia me gjatësinë u vlerësua me dy pyetje: nëse pjesëmarrësit dëshironin të ishin më të gjatë dhe nëse ishin të kënaqur me gjatësinë e tyre.

Siç priste ekipi i hulumtimit, shumica e pjesëmarrësve – si burrat ashtu edhe gratë – shprehën dëshirën për të qenë më të gjatë. Burrat raportuan nivele më të larta konkurrueshmërie sesa zilia ose xhelozia, ndërsa gratë treguan nivele më të larta zilie. Edhe pse burrat ishin mesatarisht më të gjatë, ata shprehën një dëshirë më të fortë për një shtat edhe më të madh se gratë.

Pjesëmarrësit që ishin ose më të shkurtër ose më të pakënaqur me gjatësinë e tyre kishin më shumë gjasa të raportonin nivele të rritura të xhelozisë, zilisë dhe konkurrencës . Këto shoqata ishin më të forta tek burrat. Në të kundërt, tek gratë, nuk dukej të kishte një lidhje të fortë midis gjatësisë aktuale dhe sjelljes konkurruese, por dëshira për të qenë më të gjatë mbartte një peshë të konsiderueshme psikologjike.

Interesante është se pohimi ” Jam i kënaqur me gjatësinë time ” nuk ishte i lidhur ndjeshëm me konkurrencën intraseksuale, në kontrast me dëshirën për gjatësi më të madhe, e cila dukej të ishte një tregues më i fortë i ndjenjave të lidhura me to.

Kufizimet dhe hapat e mëtejshëm të ekzaminimit

Megjithatë, studimi vëren disa kufizime. Mostra erdhi nga një popullatë relativisht homogjene, gjë që mund të kufizojë përgjithësueshmërinë e gjetjeve. Përveç kësaj, natyra tërthore e hulumtimit nuk lejon përfundime të forta në lidhje me drejtimin e shkakësisë: është e pasigurt nëse pakënaqësia me gjatësinë shkakton qëndrime konkurruese apo nëse njerëzit me tendenca konkurruese i kushtojnë më shumë rëndësi gjatësisë.

Autorët sugjerojnë përdorimin e masave më të diferencuara të pakënaqësisë për të shqyrtuar situatat ku të qenit shumë i gjatë konsiderohet gjithashtu i padëshirueshëm. Ata gjithashtu rekomandojnë hetimin e ndikimit të faktorëve kulturorë, si dhe miratimin e mundshëm të sjelljeve kompensuese, të tilla si rritja e masës muskulore, veshja e takave të larta apo edhe kirurgjia kozmetike.

Si përfundim, hulumtimi ofron njohuri të vlefshme se si gjatësia – dhe perceptimi i një personi për të – mund të ndikojë në marrëdhëniet e tyre shoqërore dhe mirëqenien psikologjike. Duket se, për shumë njerëz, gjatësia është më shumë sesa thjesht një karakteristikë fizike: është një element i vetëvlerësimit shoqëror dhe krahasimit.

The post Studimi: Njerëzit që nuk ndihen rehat me gjatësinë e tyre janë xhelozë appeared first on iconstyle.al.

Trafikimi i qenieve njerëzore, i “furnizuar” nga mashtrimet online, është rritur ndjeshëm në mbarë botën, sipas një studimi mbi prirjet kriminale të kohëve të fundit, kryer nga agjencia ndërkombëtare policore, Interpol.

Fillimisht skema e qendrave të trafikimit, ku viktimat detyroheshin me forcë të merrnin pjesë në mashtrimet në internet, u krijua në shtetet e Azisë Juglindore, por hetuesit kanë zbuluar së fundi të njëjtën skemë edhe në rajone të tjera.

Si ka ndryshuar shtrirja në hartë?

Sipas Interpolit viktimat janë nga 66 vende të ndryshme të të gjitha kontinenteve, duke bërë që fenomeni të shndërrohet në “krizë botërore” dhe duke përfshirë mijëra vetë.

Qendrat e mashtrimit po rriten me shpejtësi edhe në Lindjen e Mesme, Afrikën Perëndimore, rajoni me rritjen më të shpejtë dhe Amerikën Qendrore.

Viktimat shpesh joshen nga oferta të rreme pune dhe mbahen peng përmes mashtrimeve. Shumë prej tyre shantazhohen me borxhe, dhunohen, shfrytëzohen seksualisht dhe në disa raste torturohen ose përdhunohen.

Brenda këtyre qendrave ata detyrohen të ushtrojnë mashtrime online, kryesisht duke shenjestruar njerëzit jashtë vendit, me qëllimin për t’u vjedhur paratë.

Në vitin 2024, një operacion i Interpol zbuloi dhjetëra raste ku viktimat detyroheshin të kryenin mashtrime në internet, përfshirë këtu edhe bastisjen e një “industrie” mashtrimi në Filipine.

Në të njëjtin vit, policia zbërtheu një bazë trafikimi në Namibi, ku 88 të rinj detyroheshin me forcë që të mashtronin të tjerë.

Teknologjitë e reja po “furnizojnë” këtë tendencë të re të botës së krimit. Inteligjenca Artificiale po krijon reklama të rreme punësimi dhe profile “deepfake” për shantazhet me natyrë seksuale.

Cilat janë viktimat?

Interpol thotë se numri i atyre që bien pre e këtij rrjeti është rritur ndjeshëm. Nëse më parë viktimat e trafikimit ishin kryesisht njerëz që flisnin gjuhën kineze, dhe origjina e vendeve ishte Kina, Malajzia, Tajlanda apo Singapori, tani të trafikuarit vijnë edhe nga vende si Amerika Latine, Afrika Lindore dhe Europa Perëndimore.

“Lufta ndaj këtij rreziku botëror që po rritet shumë shpejt, kërkon përgjigje të koordinuar ndërkombëtare”, tha shefi në detyrë i shërbimeve policore pranë Interpol, Cyril Gout.

Cilët janë trafikantët?

Sipas raportit, rreth 90% e trafikantëve janë nga Azia, dhe pjesa tjetër nga Amerika Latine dhe Afrika. Rreth 80% e tyre janë meshkujt, 61% prej të cilëve të moshës 20-39 vjeç.

Qendrat e mashtrimit online fillimisht ishin të përqendruara në Kamboxhia, ndërsa më vonë u zbuluan baza trafikimi edhe në Laos dhe Myanmar. Ditët e sotme, aktivitete të paligjshme të ngjashme janë identifikuar edhe në të paktën 4 shtete aziatike. Provat tregojnë se e njëjta skemë po përhapet në rajone të tjera si Afrika Perëndimore, ku krimi kibernetik financiar vepron rëndom.

Në gjetjet e Interpol paralajmërohet se përhapja e rrjeteve të tilla kriminale kërkojnë veprim urgjent dhe të koordinuar, në mënyrë që të ndërpritet itinerari i trafikimit dhe të ndihmohen viktimat.

Një tjetër risi e këtij trafiku, sipas Interpol, është ndërthurja e këtyre bazave me krimet të tjera madhore transnacionale, duke kërkuar kështu edhe një përgjigje të koordinuar në shkallë botërore.

Shtigjet e trafikimit të përdorura për qendrat e mashtrimit përdoren gjithashtu për trafik droge dhe armësh zjarri./DW/

The post Mashtrimet online shtojnë trafikimin e qenieve njerëzore appeared first on Gazeta Si.

Nëse je nga ata persona që nuk kursen fjalë në mesazhe dhe përdor emoji për të shprehur çdo nuancë emocioni, kemi një lajm të mirë për ty. Sipas një studimi të botuar në Journal of Communication Psychology, personat që shkruajnë mesazhe të gjata rezultojnë të kenë nivele më të larta të inteligjencës emocionale dhe empatisë.

Të quajtur shpesh “tekstrovërtë”, këta individë priren të komunikojnë në mënyrë të detajuar në platforma digjitale dhe zakonisht e teprojnë me shpjegimet për të shmangur çdo keqkuptim. Kjo sjellje, sipas studiuesve, është një tregues i ndjeshmërisë së tyre emocionale dhe aftësisë për të kuptuar të tjerët.

Studimi thekson se jo vetëm gjatësia e mesazheve, por edhe përmbajtja e tyre emocionale lidhet drejtpërdrejt me pikët më të larta në testet e inteligjencës emocionale.

Pra, herën tjetër kur dikush të thotë “po shkruan romane në chat”, mund t’i thuash me bindje: “Jo, thjesht kam zemër të madhe.”

The post Studim: Njerëzit që shkruajnë mesazhe të gjata janë më empatikë dhe emocionalisht inteligjentë appeared first on iconstyle.al.