Një tjetër thesar ikonografik ka shpëtuar falë ndërhyrjes së Laboratorit të Restaurimit dhe Konsolidimit pranë Muzeut Kombëtar të Artit Mesjetar.
Pas njĂ« pune disamujore, pĂ«rfundoi ndĂ«rhyrja restauruese nĂ« ikonĂ«n âJoan PagĂ«zoriâ vepĂ«r e realizuar nĂ« vitin 1860. E veçanta e kĂ«saj ikone Ă«shtĂ« paraqitja nĂ« miniaturĂ« e skenĂ«s sĂ« lindjes tĂ« Joan PagĂ«zorit.
Drejtoresha e MKAM, Fjoralba Prifti tha për ATSH-në se, procesi i restaurimit zgjati 10 muaj. Ishte një proces i gjatë por në fund i suksesshëm.
âIkona i pĂ«rket vitit 1860, viti i cili u identifikua pas procesit sĂ« restaurimit, pasi ikona kishte dĂ«mtime tĂ« shumta nĂ« tĂ« gjithĂ« komponentĂ«t. Suporti i drunjtĂ« ishte tepĂ«r i dĂ«mtuar, kishte rĂ«nĂ« njĂ« pjesĂ« e konsiderueshme e gruntit dhe pikturĂ«s. Kishte gufime tĂ« shtresave pĂ«rgatitore dhe tĂ« pikturĂ«s. Verniku ishte i oksiduar dhe me depozitime mbi tĂ«â, sqaroi drejtoresha e MKAM.
Përveç figurës së Joanit, brenda kompozimit është pikturuar dhe skena e lindjes së tij, dhe kjo e bën ikonën të veçantë, ndryshe nga paraqitjet e zakonshme të Joan Pagëzorit në ikonografi. Poshtë kësaj skene është identifikuar viti i krijimit të ikonës dhe emrat e dhuruesve Kostandini dhe Anastasi.
Laboratorit të Restaurimit dhe Konsolidimit pranë Muzeut Kombëtar të Artit Mesjetar është një pjesë përbërëse, shumë e rëndësishme e MKAM, që në hapje të tij, prej 1980-ës./atsh/KultPlus.com
Gustav Klimt do të mbamendet në historinë e artit ndër më të kurajshmit bohem të pikturës. Biri i një argjendari të pafat do të qëndiste me ar dhe zjarr penelatash të epshme përvojat dhe përjetimet më të zellshme të gjakut dhe kurmit. Klimt ndryshoi simbolikën tradicionale të deriatëhershme, ose më saktë e pasuroi atë duke e përjetësuar seksin dhe epshin me elementë dhe shprehës më cytës, gjithnjë brendandjesor dhe shpërthyes.
E lartĂ«soi si pakkush tjetĂ«r deri asokohe femrĂ«n, duke e shndĂ«rruar atĂ« nĂ« njĂ« simbolikĂ« qĂ«ndore tĂ« universales. Ai e ngĂ«rthen nĂ« themel tĂ« gjithçkasĂ« dhe e pjesĂ«merr nĂ« çdo ngjizje amshimi. DepĂ«rton brenda saj jo vetĂ«m seksualisht. RrĂ«mon nĂ« fundin e kĂ«saj qĂ«nie dhe gjen kuptimin e shumëçkasĂ« dhe nuk druhet tâia kumtojĂ« botĂ«s si njĂ« zbulim. NĂ« njĂ« shumĂ«si punĂ«sh ai iâu kushtua trupit tĂ« gruas, spariherĂ« si energji pĂ«rtĂ«ritĂ«se dhe si mjet komunikimi estetik. Kjo epĂ«rsi, ky dominim i femrĂ«s, nuk kridhet nĂ« tablonĂ« e piktorit nĂ« mĂ«nyrĂ« rastĂ«sore. Ajo vendoset si element shprehĂ«s, si nevojĂ« e mjeshtrit pĂ«r ta orjentuar shpĂ«rthimin kumtues pĂ«rnga gufojnĂ« pĂ«rjetimet dhe jetĂ«simet nĂ« tablotĂ« e tij monumentale.
Shpirti i këtij gjahtari gjendjesh të epshme priret të dëshmojë njëherash dhe botëkumtimin që ngas në këtë lojë të prushtë përjetimi dhe krijimi.
Gustav Klimt, siç dhe mĂ«ton nĂ« njĂ« perifrazĂ« tĂ« tij, se âI gjithĂ« arti Ă«shtĂ« erotikâ, nĂ« veprĂ«n qĂ« la, dĂ«shifrojmĂ« huazimin e marrĂ«dhĂ«nieve mashkull-femĂ«r nga gjuha simbolike e Ă«ndrrave. NjĂ« terren parafrojdian shtresohej prej humusit sĂ« tij kumtues. NĂ« tablo, njĂ« hapĂ«sirĂ« e zbrazĂ«t e ndjek si njĂ« domosdo pĂ«r ta mbushur me ngjyrĂ«n qĂ« ai i jep ofsheve. Shpesh ky bosh i ngjan njĂ« jehone tĂ« frikshme, e mbushur me makth dhe panik. Sepse ai jeton tokĂ«soren e konsumimit tĂ« kĂ«tij akti tĂ« hyjshĂ«m. Jeton krisjen dhe thyerjen. Sprovon, ndalet dhe riniste sĂ«rish mĂ« me zjarr. Femra qĂ« ka marrĂ« nĂ« dorĂ« frerĂ«t e zotĂ«rimit tĂ« mashkullit e ngjeth piktorin dhe ai e dĂ«shmon hera-herĂ«.
Sfida e tij erotike Ă«shtĂ« njĂ« pĂ«rleshje me kohĂ«n dhe vetveten si vullnesĂ« çliruese. Forca gllabĂ«ruese e femrĂ«s nĂ« pikturĂ«n e Klimt, e ka tĂ« pĂ«rcaktuar qartĂ« pozitat e saj, atĂ« tĂ« dominimit, dhe e nis ta bĂ«jĂ« kĂ«tĂ« duke sfiduar qĂ« nga tabloja. Klimt Ă«shtĂ« i paparashikueshĂ«m, te âJudith ose Salomeâ ai e gozhdon publikun para njĂ« âorgazme vrasĂ«seâ nĂ« praninĂ« e njĂ« joshje fatale, nĂ« vend tĂ« portretit tĂ« njĂ« gruaje tĂ« virtytshme. Te âFrizĂ«n Beethovenâ, njĂ« shpĂ«rthim estetik i jashtĂ«zakonshĂ«m i Klimt, parajsa Ă«shtĂ« njĂ« nga motivet mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme qĂ« shpĂ«rfaqet nĂ«n dominimin e njĂ« tĂ« arte diellore. PĂ«r tĂ« kulmuar te âThe Kissâ, e cila Ă«shtĂ« nga emblemat e Gustav Klimt. NjĂ« dashuri nĂ« ekstazĂ«, tĂ« cilĂ«s i hidhet mbi lakuriqsi tĂ« epshme njĂ« mantel i florinjtĂ«, stolisur me njĂ« gjuhĂ« simbolike, thellĂ«sisht erotike. Thua se ka rrĂ«muar tĂ« gjitha kulturat dhe ka nxjerr sĂ« andejmi mĂ«timet abstrakte tĂ« simbolizmit qĂ«Â kumtojnĂ« pasionin e zanafillĂ«s, elementin bazĂ« tĂ« krijimit, seksin. Trupat i pĂ«rthyen nĂ« densitetin e pĂ«rqafimit. I mbĂ«rthen me gishtĂ«rinjĂ« tĂ« stĂ«rgjatĂ« e trupa qĂ« i zgjat joshja. Burri nĂ« ngulmin pĂ«r tĂ« dominuar, e ka vĂ«nĂ« parfundi objektin e joshjes sĂ« tij tĂ« epĂ«rme. Femra Ă«shtĂ« pĂ«rthyer nĂ« gjunjĂ«, duke ngasur afrinĂ« dhe gadishmĂ«rinĂ« pĂ«r tu dhĂ«nĂ«. Shkrehja e saj lexohet nĂ« portretin qĂ« Ă«shtĂ« fikur nĂ« zjarrin e brendisĂ« ku ajo po tretet. NĂ« ngulme qĂ« nuk e ndalĂ«n, Gustav Klimtin, dallon prej tjetĂ«rkujt, teksa bashkon disa figura, tĂ« cilat i trajton po aq shkujdesshĂ«m nĂ« telajon e bollshme sa dhe simbolet. Ai i vendos personazhet nĂ« hapsira qĂ« zbraztĂ«sinĂ« e lĂ«mojnĂ« me njĂ« ngulm tĂ« rrafshĂ«t si jehonĂ« e errĂ«t dhe boshe.
Një ngasje që të përfshihet stuhishëm në një gjëndje, gjithnjë të mbarsura me pasioni dhe pjesëmarrje të vetvetishme në atë shtjellë çuçuritëse ndjenjash dhe afshesh, nënshtrimi dhe dominimi seksual. Ky është sinopsi i gjithë çfarë mbërtheu në sëmbim krijues, Gustav Klimt. Ai është në të gjithmonshmen e pranisë artistike, vetëm brenda kësaj vorbulle, këtij shugurimi të epërm, të domosdosë së njeriut për të guxuar dhe për të dëshmuar, se në jetën e tij, seksi dhe femrat, janë të rëndësishme. Arti dhe familja gjithashtu, ishin dhe mbeten deri në fund për mjeshtrin e madh, një domethënie botkuptimi dhe shëmbëllimi sublim. Marrëdhëniet poligame, 14 fëmijet me bashkëshorten, një yshtje kjo në shumë prej kryeveprave që la pas, janë dëshmitar të asaj që përcaktojnë veçorinë dalluese të këtij kolosi të brendisë së emëtuar në pikturë.
Në galerinë e pamatë të piktorit, është e kudogjendur ajo që do ta bënte këtë penel, një admirim i gjithmonshëm, një kurth ku shkrehet çdo andje, joshja. Koloriti i zgjedhur, teknika e përdorur, përmasat dhe kumti i ligjërimit, ofrojnë bashkë me personazhin femër, universin e koduar të marrëdhënieve. Fillimisht të vet Klimt, e në vijimsi të femrës më realitetin seksual, me filozofinë e funksionimit të marrëdhënieve me meshkujt. Ai përgjon brenda vetes, si të mjaftueshme rrëmetin e përvojave, duke i vendosur ato kudo, si subjekt, ngjyrë, linjë, dritëhije a sfond.
Vetvetja i duket e mjaftueshme, dhe ashtu e lexojmĂ« nĂ« punĂ«t e tij, nĂ« marrĂ«dhĂ«nie me femrat, pasionin, seksualitetin, epshin dhe ndjesinĂ« e dominimit prej kĂ«tij dimesionin ekzistencial. Klimt, me gjasĂ«, sâkishte shumĂ« mĂ« shumĂ« se tĂ« tjerĂ«t pĂ«r tĂ« thĂ«nĂ« pĂ«r seksin, pĂ«r marrĂ«dhĂ«niet me femrat, pĂ«r magjinĂ« qĂ« kumton pasioni i shkulmeve uturitĂ«se tĂ« gjakut dhe kurmit. Ai âguxoiâ qĂ« tabutĂ« ti kthente nĂ« shprehje estetike, nĂ« marrĂ«dhĂ«nie artistike, njĂ« dimesion tĂ« ri komunikimi pĂ«r botkuptimin e atĂ«hershĂ«m e tĂ« mĂ«passhĂ«m. Dalldia seksuale duket se pasi ka mbushur deri nĂ« buzĂ« pasionet babĂ«zitĂ«se tĂ« tij, pjesa qĂ« derdhĂ«t Ă«shtĂ« jo mĂ« pak zjarrvĂ«nĂ«se, ndjellĂ«se, ngasĂ«se, pĂ«rjetuese, se e gjithĂ« ajo masĂ« qĂ« mbush e çmbush papushim atĂ«. Duke e mĂ«tuar kohĂ«s gjĂ«nĂ« qĂ« kishte mĂ« tĂ« shtrenjtĂ«, dhe duke e bĂ«rĂ« kĂ«tĂ« si kurrkush tjetĂ«r derimtash, jo vetĂ«m guxoi dhe e pĂ«soi, por ngulmoi dhe mbĂ«rriti. Po, pĂ«rnjimend mbĂ«rriti nĂ« atĂ« pjedestal qĂ« as ai vetĂ« nuk e bluante nĂ« hamendjen e qasjeve pĂ«r lavdi, qĂ« kaq tĂ« qĂ«llimshme mbarteshin asokohe.
Femra një tipar joshës u përfshi në subjekt dhe impresion, mesazh dhe dekodim, në sfond e në kënd, në ngjyrë e në formë. Ai vetëm sa konstatoi atë qe ishim, jemi dhe do të mbetemi të njëmendtë. Femrë, dhe gjithçka që ajo është e destinuar të ofrojë e transformoi në një nocione soditëse. E gjitha kjo, që magjia të mos mbete një trill, një vegim, por një realitet.
Ajo Ă«shtĂ« aty para nesh e gatshme tĂ« ofrohet dhe sejcili ndĂ«r ne tĂ« jepet. NĂ« pikturĂ«n e Klimt, veshjet nuk mbulojnĂ«, ato pĂ«rdoren qĂ«llimisht pĂ«r tĂ« zbuluar, pĂ«r tĂ« dramatizuar situatĂ«n, pĂ«r tĂ« kallur misterin e joshjes. Dhe kĂ«tĂ« e bĂ«n duke e ndĂ«rfutur lakuriqsinĂ« nĂ«n poren e delikate tĂ« qĂ«mtesave simboliste. Kulturave tĂ« ndryshme, Klimt u merr elementet, si bima tokĂ«s, pĂ«r tâi derdhur jo dhe aq shkujdesur mbi tablo si stoli, si ojna, si ornamente. StolitĂ« qĂ« i nderen pĂ«rqark atij kurmi, janĂ« pjesĂ« nga armatura e kahershme e mashkullit tĂ« destinuar, e partnerit, tĂ« cilit nuk i mjafton vetĂ«m prania. Etja prehistorike, qĂ« e djeg pĂ«rbrenda, qĂ« e ysht ngutaz, kĂ«rkon gjuhĂ« tĂ« shprehet, simbolikĂ« tĂ« komunikojĂ«, tĂ« dĂ«shmojĂ« tash, atĂ« qĂ« u tha dhe mbase nuk e dĂ«gjuan prej Egjiptit deri nĂ« Bizant. Tash kur mbetemi soditĂ«s, muzat e Klimtit i kanĂ« hequr bashkĂ« me petkat dhe mĂ«dyshjet, dhe po presin. KĂ«tĂ« pritje e lexon sekush nĂ« sytĂ« qĂ« shohin pĂ«rmbytaz. Mrekullia grua Ă«shtĂ« e aty, e gatshme pĂ«r tâiu dhĂ«nĂ« çdo soditjeje.
NdĂ«rsa kureshtia dhe ama e adhurimit shkulmon prej dritĂ«s dhe zbraztĂ«sisĂ«, abstraksionit dhe formave tĂ« tendosura nĂ« simbolizĂ«m, ndjehet njĂ« frymĂ«marrje qĂ« shtĂ«rzen, njĂ« gulç qĂ« copĂ«zohet e merr formĂ« tĂ« avullt qĂ« rrethon subjektin. Kjo duket se ka lidhje me njĂ« ankth tĂ« brendshĂ«m tĂ« artistit. Frika nga rreziku i tĂ«rheqjes seksuale, nga ana shkatĂ«rrimtare e njĂ« femre dhe mbi tĂ« gjitha, vuajtjen nĂ« sensin frojdian. GjithĂ«poaq, Klimt sândalet. GjithnjĂ« e bukura ka diçka tjetĂ«rqysh pa thĂ«nĂ«, epshi tĂ« tjera shkulme premton, yje pafund qĂ« i ndrijnĂ« vagullt, nĂ« natĂ«n qĂ« i varet mbi, si njĂ« mantel.
Kush ishte themeluesi i shkëputjes vjeneze
Gustav Klimt lindi mĂ« 14 korrik tĂ« vitit 1862 nĂ« Baumgarten, nĂ« rrethinat e VjenĂ«s. I ati, emigrant nga Bohemia, dĂ«shtoi nĂ« zanatin prej argjendari dhe fĂ«mijĂ«t e tij u rritĂ«n nĂ« varfĂ«ri tĂ« skajshme. Familja e Klimt, ashtu si shumĂ« tĂ« tjera nĂ« VjenĂ«n e viteve 1860, ishte nĂ« gjendje shumĂ« tĂ« keqe financiare. Ata jetonin nĂ« shtĂ«pi tĂ« vogla, tĂ« errĂ«ta, duke ndryshuar shpesh adresĂ«, gjithnjĂ« nĂ« kĂ«rkim tĂ« njĂ« strehe tĂ« lirĂ«. Kur ishte vetĂ«m 14 vjeç, Gustav la shkollĂ«n, por arriti mĂ« pas tĂ« regjistrohej nĂ« njĂ« kolegj lokal pĂ«r art dhe punime artizanale. NĂ« kolegjin âBĂżrgerschuleâ, aftĂ«sitĂ« e tij artistike ranĂ« menjĂ«herĂ« nĂ« sy. Aplikoi dhe siguroi njĂ« vend nĂ« âKunstgewerbeschuleâ, ShkollĂ«n e Artit dhe Punimeve Artizanale nĂ« VjenĂ«, njĂ« prej dy shkollave publike nĂ« kryeqytet. Ai ishte aq i talentuar saqĂ« fitonte duke hyrĂ« nĂ« komisionet e pikturave nĂ« shkollĂ«. Krijoi njĂ« shoqĂ«ri me vĂ«llezĂ«rit Ernst dhe me njĂ« student tjetĂ«r, Franz Matsch. Deri nĂ« vitin 1890 kompania âKlimt-Matsch & Co.â fitoi shumĂ« me anĂ« tĂ« komisioneve pĂ«r ndĂ«rtesat e reja qĂ« ngriheshin. Deri nĂ« fund tĂ« qĂ«ndrimit nĂ« âKunstgewerbeschuleâ, Klimt sĂ« bashku me ortakĂ«t e tij themeloi edhe njĂ« shoqĂ«ri artistĂ«sh, âKĂżnstlercompanieâ. Kur u largua nga shkolla nĂ« vitin 1883, Klimt dhe Matsch nisĂ«n tĂ« punonin me kohĂ« tĂ« plotĂ« pĂ«r tĂ« piktuaruar me porosi. Klimt dĂ«shironte tĂ« konsiderohej si njĂ« piktor i dekoracioneve arkitekturore, njĂ« reputacion qĂ« vihej nĂ« dukej nga natyra e komisioneve tĂ« hershme nĂ« karrierĂ«n e tij, ku pĂ«rfshihen punimet nĂ« kisha, muzeume dhe teatĂ«r. Disa seri pikturash si âAlegoritĂ«â dhe âEmblematâ u prodhuan me kĂ«rkesĂ«n e njĂ« pronari. Pas kĂ«tij suksesi iu kĂ«rkua njĂ« tjetĂ«r seri qĂ« u realizua nĂ« vitet 1896- 1900, ku pĂ«rfshihet edhe piktura e Klimt âTragjediaâ. NĂ« kĂ«tĂ« pikturĂ«, dolĂ«n nĂ« pah elementĂ« qĂ« do ta karakterizonin artistin nĂ« veprat e mĂ«vonshme: zona tĂ« pĂ«rqĂ«ndruara nĂ« detaje, ngjyrat e arta, forma e femrĂ«s, simbolizmi klasik dhe hapĂ«sira abstrakte.
Në vitin 1897, ai ishte figura kryesore në themelet e shkëputjes vjenez, dhe pas pak vitesh ai kishte bërë përfaqësuesi më i mirë i stil modern. Në vitet e mëvonshme, ai tregoi një vlerësim të avant-gardës, tendencave të Ekspresionizmi. Talenti i jashtëzakonshëm i siguroi suksesin e punës që përmbante materiale të ndryshme shprehëse në një përbërje, duke kujtuar traditat gotike dhe bizantine, ndërsa gjithashtu duke parashikuar artin multimedial të shekullit të 20-të.
Synimi drejt kreut ia mbushĂ«n rrugĂ«n me gropa tĂ« thella dhe vramĂ«ndje tĂ« mĂ«dha. Mitin e tij nĂ« embrion e sulmojnĂ« skandalet periodike, si nĂ« rastin e pikturave tĂ« tij nĂ« Universitet, i cili mĂ« nĂ« fund duhej ti hiqte. Edhe pse Perandori Franz Josef I, e kishte nderuar Gustav Klimt me âUrdhĂ«rin e ArtĂ« e MeritĂ«sâ. Klimt vendos tĂ« rebelohet, tĂ« dĂ«shmojĂ« vetveten: âMjaft prej censurĂ«s ⊠UnĂ« dua tĂ« largohem ⊠unĂ« refuzoj çdo formĂ« tĂ« pĂ«rkrahjes nga shteti, unĂ« do tĂ« bĂ«j pa tĂ«âŠâ /albertvataj/ KultPlus.com
Tenori Kosovar, Granit Musliu është përzgjedhur që të jetë pjesë e Operalias, garës më të madhe operistike të themeluar nga një prej emrave më të njohur të muzikës operistike, Placido Domingo, përcjell KultPlus.
Kompeticioni botëror i operës, i cili u themelua në vitin 1993, këtë vit do të mbahet në Sofia të Bullgarisë.
âLajm i gĂ«zueshĂ«m! Kam nderin tĂ« njoftoj se jam pĂ«rzgjedhur pĂ«r tĂ« marrĂ« pjesĂ« nĂ« Operalia, garĂ«n mĂ« tĂ« madhe operistike tĂ« themeluar nga PlĂĄcido Domingo. Si kĂ«ngĂ«tar nga Kosova, mĂ« bĂ«n fort tĂ« lumtur fakti qĂ«, bashkĂ« me mua, Kosova do tĂ« jetĂ« e pranishme nĂ« kĂ«tĂ« kompeticion me histori tĂ« madhe dhe nivel tĂ« lartĂ«, mes artistĂ«ve nga kombe tĂ« ndryshme nga e gjithĂ« botaâ, ka shkruar Musliu nĂ« profilin e tij nĂ« Facebook.
Ndërkaq, KultPlus ua sjell njoftimin zyrtar të kompeticionit Operalia, me emrat e të gjithë këngëtarvë e të përzgjedhur:
ĂshtĂ« organizuar Festivali i LahutĂ«s, nĂ« kuadĂ«r tĂ« takimeve tĂ« Hotit tĂ« Kujit mbi PlavĂ« e Guci.
Ringjallja e identitetit dhe rikthimi i artit e kulturës në këto treva të banuara nga shqiptarët, konsiston si një ndër qëllimet kyçe të këtij festivali.
âArsye kryesore pĂ«r çdo aktivitet qĂ« e kemi marrĂ« kĂ«to tetĂ« vitet e fundit qĂ« jam kĂ«tu Ă«shtĂ« pĂ«r ta rikthyer identitetin edhe pĂ«r tĂ« mos lejuar tĂ« zhduken shqiptarĂ«t qĂ« jetojnĂ« nĂ« Hot e pastaj vazhdojmĂ« nĂ« PlavĂ« e mĂ« tutje. ShpeshherĂ« them se ne qĂ« jetojmĂ« si pakicĂ« shqiptare nĂ« Mal tĂ« Zi, jemi âtrohat e bukĂ«sâ sĂ« ShqipĂ«risĂ« dhe KosovĂ«s, prandaj ato duhet tâi mbledhĂ« dikushâ, tha Kaltrina Hoti, organizatore.
Profesori Zymer Neziri, në kuadër të organizimit, thekson se përpos të tjerave, festivali bart rëndësinë hapsinore, pikërisht për shkak të vendit në të cilin zhvillohet, një vend tipik historik.
âKĂ«tu nuk po vij pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« kam qenĂ« edhe herĂ« tĂ« tjera nga rinia e hershme po vĂ«rtetĂ« sa herĂ« vij kĂ«tu zemra si thonĂ«Â mĂ« bĂ«het mal pĂ«r kĂ«ta njerĂ«z se ende vazhdojnĂ« jetĂ«n kĂ«tu, ende pĂ«rpiqen tĂ« mbijetojnĂ« dhe ende pĂ«rpiqen tĂ« krijojnĂ« edhe njĂ« brez tjetĂ«r tĂ« cilin e pamĂ« kĂ«tu me paraqitjen e vet me valle po edhe me kĂ«ngĂ« pra edhe me instrumente muzikore.â â shprehet profesori.
NdĂ«rsa profesori Binak Ulaj tha se me kĂ«to aktivitete Hoti ka filluar tĂ« gjallĂ«rohet. âKĂ«saj vlere ia shton peshĂ«n edhe ky manifestim qĂ« u mbajt kĂ«tu pĂ«r arsye se jo vetĂ«m qĂ« kultivon njĂ« kulturĂ« tonĂ«n tradicionale, siç Ă«shtĂ« Festivali i LahutĂ«s por i bashkon njerĂ«zit e tĂ« gjitha trojeve shqiptare dhe kjo ka njĂ« rĂ«ndĂ«si tĂ« veçantĂ«â, tha Ulaj.
Ky festival bart vlera kulturore për arsye se organizohet në tokat e humbura shqiptare, por jo të harruara. Kultivimi i vlerave kulturore dhe artistike shqiptare në këto troje shenjon edhe hapërimin drejt ruajtjes kolektive dhe kujtesës historike.
Në përmbyllje të këtij takimi tradicional, në skenë dolën dy vajza nga dy familje të asimiluara shqiptare në Rozhajë, të cilat tashmë kanë filluar të kthehen kah rrënjët e tyre./KultPlus.com
Gisele Pelicot, gruaja franceze që ka fituar vëmendje ndërkombëtare pasi ka dëshmuar publikisht në gjyqin për dhunimin masiv që ka përjetuar, i është ndarë titulli më i lartë i Francës.
Kjo 72-vjeçare është emëruar Kalorëse e Legjionit të Nderit, sipas një liste të publikuar para Ditës Kombëtare të Francës.
Pelicot ka hequr dorë nga e drejta për anonimitet në një gjyq të profilit të lartë kundër burrit të saj, i cili e ka droguar dhe dhunuar, si dhe i ka ftuar dhjetëra burra tjerë të huaj që të abuzojnë me të për gati një dekadë.
Pelicot është në mesin e 589 personave që u është ndarë ky çmim prestigjioz.
Ajo ka marrë pjesë në seancat gjyqësore pothuajse çdo ditë.
Ato kanë përfunduar në dhjetor të vitit të kaluar dhe Dominique Pelicotit, 72-vjeçar, i është dhënë dënim maksimal prej 20 vjetësh burgim për dhunim, pasi e ka pranuar se e ka dhunuar Giselen dhe i ka rekrutuar rreth 50 burra për ta dhunuar, derisa ajo ka qenë pa vetëdije në shtrat.
âDua qĂ« tĂ« gjitha gratĂ« qĂ« janĂ« dhunuar tĂ« thonĂ«: Zonja Pelicot ia ka dalĂ«, mundem edhe unĂ«â, u ka thĂ«nĂ« mĂ« parĂ« ajo gazetarĂ«ve, duke treguar se ka vendosur ta bĂ«jĂ« tĂ« hapur procesin gjyqĂ«sor pĂ«r âtâia ndĂ«rruar vendin turpitâ duke e bartur nga viktima te dhunuesi.
Presidenti francez, Emmanuel Macron e ka nderuar publikisht figurĂ«n e saj, duke thĂ«nĂ« se âdinjiteti dhe kuraja e saj e kanĂ« inspiruar FrancĂ«n dhe botĂ«nâ.
Sipas avokates së saj, një libër me hollësi për përjetimet e Gisele Pelicotit do të publikohet në fillim të vitit të ardhshëm./ REL/ KultPlus.com
Fotografia që e sjell si ilustrim është një imazh i rrallë dhe jashtëzakonisht domethënës, një grua shkodrane, e veshur me kostum tradicional, e ulur me një qasje të lirshme e vetbesuese, pozon duke pirë një cigare, një ikonografi që thyen shumë nga normat gjinore të kohës. Kjo pamje, e kapur me mjeshtëri në studion Marubi, përfaqëson më shumë se një pozë fotografike, është një manifest i qetë por i fuqishëm i ndryshimit të rolit të gruas në shoqërinë shqiptare të fillimshekullit XX.
Në një kohë kur pjesa tjetër e Shqipërisë po përpiqej ende të dilte nga errësira e analfabetizmit dhe izolimit, Shkodra shndërrohej në vatër të emancipimit, qytet i mendimit, artit dhe gruas së vetëdijshme për rolin e saj në shoqëri.
Qysh nĂ« vitin 1919, Shkodra thyen tabu, nĂ« dramĂ«n âEminia e vorfĂ«nâ, pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« nĂ« historinĂ« e skenĂ«s shqiptare, njĂ« grua, dhe jo njĂ« burrĂ« i veshur si femĂ«r, siç ishte zakon, ngjitet nĂ« skenĂ« pĂ«r tĂ« interpretuar njĂ« rol femĂ«ror. Ky ishte njĂ« akt i guximshĂ«m artistik dhe emancipues, qĂ« hodhi themelet e njĂ« mendĂ«sie tĂ« re nĂ« kulturĂ«n shqiptare. Akti nuk ishte vetĂ«m estetik apo teatral, por simbolik, ishte vetĂ« zĂ«ri i gruas qĂ« pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« fliste me zĂ«rin e vet nĂ« publik.
Konkretizim: MĂ« 11 gusht tĂ« vitit 1919, nĂ« Teatrin e ShoqnisĂ« âVllazniaâ nĂ« ShkodĂ«r, u vu nĂ« skenĂ« drama me tri akte âErminia e vorfĂ«nâ, e shkruar nga KolĂ« Gurakuqi. Kjo shfaqje shĂ«non njĂ« moment historik nĂ« skenĂ«n teatrore shqiptare: pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ«, roli kryesor i njĂ« gruaje u interpretua nga njĂ« grua e vĂ«rtetĂ« â Roza Sovaria Shoshi.
Roza, e cila mĂ« vonĂ« do tĂ« njihej edhe si nĂ«na e Tonin Topallajt (i burgosur me grupin e studentĂ«ve tĂ« Gjimnazit â28 NĂ«ntoriâ), pati guximin tĂ« thyejĂ« njĂ« rregull tĂ« pathĂ«nĂ« tĂ« kohĂ«s, ku rolet femĂ«rore interpretoheshin ekskluzivisht nga burra tĂ« maskuar si gra. Me interpretimin e saj tĂ« ErminisĂ«, Roza jo vetĂ«m qĂ« solli njĂ« realizĂ«m tĂ« ri nĂ« artin skenik, por u bĂ« edhe simbol i njĂ« emancipimi tĂ« hershĂ«m, duke i hapur rrugĂ«n grave tĂ« tjera drejt skenĂ«s dhe zĂ«rit tĂ« tyre tĂ« merituar nĂ« artin shqiptar.
NĂ« vitet qĂ« pasuan, konkretisht mĂ« 1921-1922, Shkodra njohu njĂ« lulĂ«zim artistik me shfaqje si âKatĂ«r caqet themeloreâ dhe âE tradhtuemjaâ, tĂ« interpretuara tĂ«rĂ«sisht nga aktore femra, Tina e Gjon Ashikut, Kristina e Zef Gjonej, Ida e Kel Kodhelit, Marta e Logorecit, dhe shumĂ« tĂ« tjera. KĂ«to vajza dhe gra, me guximin e tyre, shkelĂ«n nĂ« skenĂ«n teatrore me zĂ«rin e zemrĂ«s dhe me vetĂ«dijen se po ndryshonin pĂ«rjetĂ«sisht rolin e gruas nĂ« art dhe nĂ« shoqĂ«ri.
Por ky emancipim nuk ishte rastësor. Ai ishte fryt i vetë Shkodrës, qytet i konsullatave, i misioneve katolike e shkollave laike, i Gjuhadolit dhe Sarreqit që zienin nga librat, ideologjitë dhe përplasjet kulturore të një Evrope që derdhej përmes artit, gazetës dhe mendimit tek qytetarët. Ishte një qytet ku kultura e huaj nuk ishte kërcënim, por frymëzim; ku fjala e shkruar, muzika dhe arti ishin mjet për të ngritur vetëdijen, edhe atë të grave. Një mënyrë e qasshme e jetes perëndimore në një realitet ku ende ishin të dukshme orientalizmat dhe ndikimi i thellë që ishte pleksur nën trysninë e sundimit kohëgjatë dhe një asimilimi asgjësues.
Në një Shqipëri ku zëri i gruas dëgjohej rrallë, Shkodra kishte gra me veshje elegante, me libra në dorë, me këngë në buzë, ëndrra në dëshirime, histori dashurie në zemra, dhe me një qëndrim kritik ndaj shoqërisë patriarkale. Ato nuk ishin vetëm të bukura, por të mençura dhe të zëshme. Ato e morën hapësirën që iu mohua brezave të mëparshëm, dhe këtë e bënë me dinjitet dhe pasion.
Fotografia qĂ« sjell kĂ«tĂ« histori, njĂ« grua shkodrane, e ulur lirshĂ«m, me cigaren nĂ« dorĂ« e vĂ«shtrimin sfidues, Ă«shtĂ« portreti i njĂ« kohe qĂ« ndryshoi. ĂshtĂ« njĂ« dĂ«shmi vizuale e vetĂ«besimit, e sfidimit tĂ« normave, e njĂ« feminizmi tĂ« heshtur por rrĂ«njĂ«sor qĂ« Shkodra e pĂ«rqafoi shumĂ« pĂ«rpara se fjala âfeministâ tĂ« bĂ«hej pjesĂ« e fjalorit tonĂ« kulturor./ KultPlus.com
Vajzat dhe djemtë e Orkestrës Simfonike të Forcave të Armatosura, dhuruan emocione dhe spektakël me performancën e tyre në kalanë e Porto Palermos, duke e bërë eksperiencën e pushuesve vendas, por edhe turistëve të huaj më të paharrueshme.
Kryeministri Edi Rama tha nĂ« njĂ« postim nĂ« rrjetet sociale, qĂ« âPorto Palermo, pikĂ«takimi mĂ« i veçantĂ« i pasurisĂ« natyrore me trashĂ«giminĂ« kulturore qĂ« zbukurohet edhe mĂ« shumĂ« nga tingujt e spektaklit tĂ« dhuruar nga Orkestra Simfonike e Forcave tĂ« Armatosuraâ.
Në kuadër të sezonit turistik, Porto Palermo ishte ndalesa e radhës e formacionit të OSFA-së.
Ky aktivitet përfaqëson një angazhim konkret të Forcave të Armatosura në mbështetje të jetës komunitare dhe nxitjes së turizmit kulturor në qytetet shqiptare.
Përmes këtij formacioni, Forcat e Armatosura kontribuojnë në gjallërimin e jetës sociale dhe kulturore, duke sjellë një produkt artistik të aksesueshëm për publikun vendas dhe vizitorët.
âSpaceXâ â kompania amerikane e teknologjisĂ« hapĂ«sinore me qendĂ«r ne Teksas â ka financuar 2 miliardĂ« dollarĂ« pĂ«r âxAIâ â si pjesĂ« e njĂ« raundi investimesh prej 5 miliardĂ« dollarĂ«sh, duke thelluar lidhjet midis sipĂ«rmarrjeve tĂ« miliarderit tĂ« teknologjisĂ« Elon Musk, ndĂ«rsa startup-i i tij i inteligjencĂ«s artificiale garon pĂ«r tĂ« konkurruar me rivalin âOpenAIâ, raportoi âWall Street Journalâ.
Investimi vjen pas bashkimit tĂ« âxAIâ me X dhe e vlerĂ«son kompaninĂ« e kombinuar nĂ« 113 miliardĂ« dollarĂ«, me chatbot-in âGrokâ qĂ« tani fuqizon mbĂ«shtetjen e âStarlinkâ dhe synon integrimin e ardhshĂ«m nĂ« robotĂ«t âOptimusâ tĂ« Tesla-s.
PavarĂ«sisht polemikave tĂ« fundit qĂ« kanĂ« tĂ« bĂ«jnĂ« me pĂ«rgjigjet e âGrokâ, Musk e ka quajtur atĂ« IA-nĂ« mĂ« tĂ« zgjuar nĂ« botĂ« ndĂ«rsa âxAIâ vazhdon tĂ« shpenzojĂ« shumĂ« pĂ«r trajnimin e modeleve tĂ« reja dhe infrastrukturĂ«n. /atsh/ KultPlus.com
Agron GĂ«rguri NatĂ«n e tretĂ« tĂ« Etno Fest 2025 e nisi kĂ«ngĂ«tarja Vjosa Robelli â Mripa me kĂ«ngĂ« tĂ« njohura tĂ« pĂ«rpunuara nĂ« jazz.
Shumë këngë të mia janë investim në identitet dhe vijnë nga trashëgima e pasur e identitetit tonë kulturor tha në nisje të koncertit të saj këngëtarja Vjosa Robelli. Këngët e përpunura në jazz preknin thellësin e vlerave të etnosit dhe përpikshmërisht intehrohesjin në ambientet dhe frymen e Etno Fest-it i cili po bëhet vendtakim jo vetëm i artistëve dhe traditës por tashmë edhe me artistë e arye të kombeve tjera.
KĂ«ngĂ«tarja me njĂ« zĂ« tĂ« Ă«mbĂ«l tĂ« cilĂ«n e pĂ«rcillte trio e instrumentistĂ«ve: Nikos Ziarkas (gitarĂ«), Theodoros Ziarkas (kontrabas), Gizem Altınordu (perkusion) pĂ«rveç tjerash solli njĂ« rrĂ«fim pĂ«r vitet e 90 â ta kur pĂ«suan shumĂ« fĂ«mijĂ« me njĂ«Â kĂ«nga dedikuar atyre qĂ« shkaktojĂ«Â emocione tĂ« fuqishme. Vjosa kĂ«ndoj pĂ«r NĂ«nĂ«n si mbretĂ«reshĂ« e jetĂ«s, vajzĂ«rinĂ« e dashurinĂ« duke pĂ«rmbushĂ« kĂ«naqĂ«sin e spektatorĂ«ve tĂ« cilĂ«t disa nga kĂ«ngĂ«t i kĂ«nduan bashkĂ« me VjosĂ«n.Â
SpektakĂ«l i vallĂ«zimit dhe akrobacioneve mahnitĂ«se tĂ« grupit â Sarkassi dancerâ nga KeniaÂ
NĂ« skenĂ«n e re tĂ« Etno Festit nĂ« platon e sĂ« cilĂ«s dominon piktura âQilimi fluturues i gjyshesâ u paraqiten dance grupi âSarakassi Dancerâ nga Kenia tĂ« cilĂ«t me vallĂ«zim e akribacione mahnitĂ«se rrĂ«fyen pĂ«r jetĂ«n, dashurinĂ«, vdekjen, lirinĂ«, gĂ«zimin, pikĂ«llimin tĂ« gjitha me njĂ« ritĂ«m.tĂ« âçmendurâ si shprehje fundamentale e mundĂ«sive fizike, duke krijuar figura tĂ« kuptueshme qĂ« prodhonin emocione dhe krahasueshĂ«m shtrohej pyetja njerĂ«zit gjithĂ«andej kanĂ« kaluar nĂ«pĂ«r shumĂ« ravgime e krajata pĂ«r ta dĂ«shmuar identitetin dhe se ky pikĂ«takim sonte nĂ« etno fest ishte madhĂ«shtor. PĂ«rveçse njĂ« spektakĂ«l i lĂ«vizjes harmonisĂ« ritmit dhe shprehjes plotĂ« ndjenja pĂ«rmes vallĂ«zimit dhe akrobaconeve nĂ« fund vallĂ«zuan bashkĂ« me grupin tĂ« gjithĂ« spektatorĂ«t qĂ« ishinĂ« sonte nĂ« Etno Fest, edicioni i 25 -tĂ«. NjĂ« pamje madhĂ«shtore qĂ« krijoj emocione gĂ«zimi e hareje e cila e pĂ«rligjte thĂ«nien â ate qĂ« sâta them dot me fjalĂ« ta tregoj me vallĂ«zimâ.
PĂ«r tĂ« vazhduar etno nejen me grupin e Nezafete ShalĂ«s âMelodia e vjetĂ«râ tĂ« cilĂ«t e kapen emocionin aty ku e la danc grupi nga Keni, vallĂ«zimi e kĂ«nga vazhduan duke u bĂ«rĂ« njĂ« me dĂ«shirat e shumĂ« spektatorĂ«ve tĂ« etnofestit i cili sivjet po prek dimensione tĂ« reja tĂ« vlerave tĂ« etnosit si urĂ« komunikimi midis popujve nĂ« shĂ«rbim tĂ« identitetit njerĂ«zor ku dashuria dhe respekti pĂ«r tjetrin bĂ«hen mĂ«nyrĂ« e komunikimit.
 Konstatojmë se në natën e tretë të Etno Festit përmes muzikës, vallëzimit dhe zërit dhe gjuhës së trupit dhe melodisë u prekën rrënjët e identitetit njerëzor.
Arkeologët zbuluan së fundmi dy relike të jashtëzakonshme nën dyshemetë e rezidencës së George Washington në Mount Vernon. Këto shishe të vulosura, të ruajtura për më shumë se dy shekuj, janë fshehur nën një dysheme me tulla që është vendosur fillimisht në vitet 1770. Zbulimi ofron një vështrim të rrallë dhe të paçmuar në Amerikën para-revolucionare, duke hedhur veçanërisht dritë mbi praktikat dhe jetën e përditshme të atyre që banonin në pronë. Sipas Popular Mechanics, shishet pritet të ofrojnë njohuri të rëndësishme historike që do të rrisin kuptimin tonë të epokës. Ky zbulim thekson rëndësinë e përpjekjeve të tilla arkeologjike në zbulimin e aspekteve të harruara të historisë.
Zbulimi ndodhi gjatë një projekti rivitalizimi në Mount Vernon, ku arkeologët hoqën një dysheme me tulla që ishte instaluar në vitet 1770. Poshtë dyshemesë, ata zbuluan një gropë të vogël që përmbante dy shishe qelqi me ngjyrë jeshile të errët, krejtësisht të paprekura dhe të mbyllura.
Pasi nxorën me kujdes përmbajtjen e lëngshme, ekspertët u habitën nga aroma e pagabueshme e luleve të qershisë, duke ofruar një të dhënë rreth përmbajtjes së tyre. Këto shishe, me shumë gjasa të prodhuara në Evropë gjatë viteve 1740 ose 1750, u vendosën në gropë para instalimit të dyshemesë në vitet 1770, gjë që i bën qershitë brenda të jenë ndoshta frut i periudhës para-Revolucionare.
Rikuperimi i kĂ«tyre shisheve tĂ« vulosura konsiderohet njĂ« âzbulim i jashtĂ«zakonshĂ«mâ, siç Ă«shtĂ« vĂ«nĂ« nĂ« dukje nga Doug Bradburn, president dhe drejtor ekzekutiv i Mount Vernon.
âJo vetĂ«m qĂ« gjetĂ«m shishe tĂ« paprekura dhe tĂ« vulosura, por ato pĂ«rmbanin materiale organike qĂ« mund tĂ« na ofrojnĂ« njĂ« pasqyrĂ« dhe perspektivĂ« tĂ« vlefshme mbi jetĂ«n e shekullit tĂ« 18-tĂ« nĂ« Mount Vernonâ, tha Jason Boroughs, arkeologu kryesor i Mount Vernon.
Shishet kanë mbetur të paprekura, duke ruajtur një pamje të jetës në Mount Vernon shumë kohë para Luftës Revolucionare.
Pas shqyrtimit të mëtejshëm, arkeologët zbuluan se shishet ishin të mbushura me qershi, duke përfshirë kërcejtë dhe bërthamat e tyre. Ky zbulim shkon përtej vetë shisheve, pasi materiali organik brenda ofron të dhëna rreth metodave të ruajtjes së shekullit të 18-të.
PĂ«rmbajtja e shisheve ofron njĂ« pasqyrĂ« tĂ« teknikave tĂ« ruajtjes sĂ« ushqimit, ku frutat si qershitĂ« ruheshin nĂ« mĂ«nyra qĂ« i lejonin ato tâi mbijetonin kohĂ«s. Siç shpjegon Boroughs,
âEkzistojnĂ« rrĂ«fime tĂ« shekullit tĂ« 18-tĂ« qĂ« flasin pĂ«r mĂ«nyrat e duhura tĂ« ruajtjes sĂ« frutave dhe perimeve. NjĂ« nga mĂ« tĂ« zakonshmet, veçanĂ«risht pĂ«r manaferrat, Ă«shtĂ« tharja e tyre sa mĂ« shumĂ« qĂ« tĂ« jetĂ« e mundur⊠vendosja e tyre nĂ« njĂ« shishe tĂ« thatĂ«, mbyllja e tapĂ«s⊠dhe pastaj groposja.â
Kjo metodë ruajtjeje ishte një praktikë e zakonshme në shekullin e 18-të përpara frigoriferimit, duke lejuar që frutat të ruheshin për përdorim të mëvonshëm në gatim ose pjekje. Ruajtja e jashtëzakonshme e qershive pas më shumë se 250 vjetësh dëshmon për efektivitetin e këtyre metodave.
RĂ«ndĂ«sia e kĂ«tij zbulimi nuk kufizohet vetĂ«m te objektet fizike tĂ« gjetura. PĂ«rmbajtja e shisheve â qershitĂ« â zbulon zgjuarsinĂ« e teknikave tĂ« ruajtjes sĂ« ushqimit gjatĂ« shekullit tĂ« 18-tĂ«. KĂ«to metoda, tĂ« tilla si tharja dhe mbyllja e frutave nĂ« shishe pĂ«r tâi mbrojtur ato nga elementĂ«t, ishin thelbĂ«sore pĂ«r njerĂ«zit qĂ« jetonin pa luksin e frigoriferĂ«ve modernĂ«. Sipas arkeologut Jason Boroughs:
âKĂ«to shishe kanĂ« potencialin pĂ«r tĂ« pasuruar rrĂ«fimin historik dhe jemi tĂ« emocionuar qĂ« pĂ«rmbajtja do tĂ« analizohet nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« ta ndajmĂ« kĂ«tĂ« zbulim me studiues tĂ« tjerĂ« dhe publikun vizitor.â
Ruajtja e qershive në një mjedis kaq të mbyllur ofron jo vetëm një lidhje unike fizike me të kaluarën, por edhe një vështrim në praktikat bujqësore dhe kulinare të kohës.
Ky zbulim ofron një pasqyrë të vlefshme të jetës së përditshme në Mount Vernon, duke nxjerrë në pah mënyrat se si njerëzit e asaj epoke mbështeteshin në burimet e disponueshme për të ruajtur dhe ruajtur ushqimin për një kohë të gjatë.
Ndërsa George dhe Martha Washington njiheshin për shijen e tyre si adhurues të qershive, nuk ka gjasa që ata të kenë pasur në dorë këto shishe specifike. Në kohën e vdekjes së Washington, Mount Vernon strehonte mbi 300 individë të skllavëruar, dhe shishet mund të jenë përgatitur dhe varrosur prej tyre, si pjesë e punës së tyre të përditshme. Kjo i shton një shtresë shtesë kompleksiteti rrëfimit historik, pasi zbulimi ofron një pamje të jetës si të familjes Washington ashtu edhe të skllevërve që jetonin dhe punonin në pronë.
Ky zbulim nënvizon kontributet shpesh të anashkaluara të individëve të skllavëruar në Mount Vernon, të cilët luajtën një rol vendimtar në ruajtjen e operacioneve bujqësore të pronës. Zbulimi gjithashtu hedh dritë mbi kontekstin historik të ruajtjes së ushqimit, i cili ishte kritik për mbijetesën në shekullin e 18-të, dhe na jep një lidhje të prekshme me të kaluarën./balkanweb/ KultPlus.com
Një nga sendet më të rralla që është zbuluar ndonjëherë në Tokë do të dalë në ankand të mërkurën në New York. Bëhet fjalë për një meteorid 25 kilogramësh, i njohur si NWA 16788, i cili besohet se është fragmenti më i madh i Marsit i gjetur ndonjëherë në planetin tonë.
ShtĂ«pia e ankandeve Sothebyâs ka vlerĂ«suar çmimin e tij nga 2 deri nĂ« 4 milionĂ« dollarĂ«. Ky shkĂ«mb i jashtĂ«zakonshĂ«m, me ngjyra tĂ« kuqe, kafe dhe gri, besohet se Ă«shtĂ« flakur nga sipĂ«rfaqja e Marsit pas njĂ« goditjeje tĂ« fuqishme nga njĂ« asteroid dhe ka pĂ«rshkuar rreth 225 milionĂ« kilometra pĂ«r tĂ« rĂ«nĂ« nĂ« shkretĂ«tirĂ«n e SaharĂ«s, nĂ« Niger, nĂ« nĂ«ntor tĂ« vitit 2023.
Sipas Sothebyâs, meteori pĂ«rbĂ«n rreth 7% tĂ« tĂ« gjithĂ« materialit marsian tĂ« njohur nĂ« TokĂ« dhe Ă«shtĂ« 70% mĂ« i madh se fragmenti i dytĂ« mĂ« i madh i gjetur deri mĂ« sot. Testimet laboratorike kanĂ« konfirmuar se ai ka pĂ«rbĂ«rje identike me shkĂ«mbinjtĂ« marsianĂ« tĂ« studiuar nga sonda âVikingâ nĂ« vitin 1976.
Në të njëjtin ankand do të dalë edhe një tjetër zbulim mbresëlënës: skeleti i një Ceratosauri të ri, një dinozaur që jetoi rreth 150 milionë vite më parë. Skeleti, i cili është mbi 2 metra i lartë dhe afro 3.5 metra i gjatë, u zbulua në vitin 1996 në Wyoming të SHBA-së dhe është rikonstruktuar me përpikmëri nga ekspertët.
Ky ankand Ă«shtĂ« pjesĂ« e âJavĂ«s sĂ« Geek-ut 2025â nĂ« Sothebyâs dhe pĂ«rfshin gjithashtu fosile, meteorĂ« dhe minerale tĂ« rralla. Pasioni pĂ«r historinĂ« natyrore dhe shkencĂ«n po tĂ«rheq gjithnjĂ« e mĂ« shumĂ« koleksionistĂ« qĂ« janĂ« gati tĂ« paguajnĂ« miliona pĂ«r tĂ« pasur njĂ« copĂ«z nga universi ose nga koha e dinozaurĂ«ve./abcnews.al/ KultPlus.com
Ekziston një enigmë që i ka magjepsur të gjithë shkencëtarët: kur Toka u formua 4,5 miliardë vjet më parë, planeti ynë në thelb ishte një top shkëmbi i shkrirë, sipas BBC.
Uji qĂ« mund tĂ« ketĂ« qenĂ« i pranishĂ«m gjatĂ« formimit tĂ« planetit â me siguri do tĂ« ishte zhdukur menjĂ«herĂ«. MegjithatĂ«, sot, uji mbulon rreth 70% tĂ« sipĂ«rfaqes sĂ« TokĂ«s.
Pra, nga erdhi i gjithë ky ujë? Dhe akoma më intriguese, kur mbërriti në Tokë?
NjĂ« ekip kĂ«rkimor nga Universiteti i Emirateve tĂ« Bashkuara Arabe ka publikuar sĂ« fundmi njĂ« studim tĂ« ri nĂ« âNature Astronomyâ, njĂ« nga revistat kryesore ndĂ«rkombĂ«tare nĂ« astronomi.
Studimi paraqet prova të reja që sugjerojnë se uji ekzistonte në univers para se të formoheshin blloqet ndërtuese të galaktikës sonë, gjë që sfidon dhe ripërcakton kuptimin shkencor të formimit të ujit dhe potencialin për jetë në universin e hershëm.
Dr. Muhammad Abdul Latif, Profesor i Asociuar në Departamentin e Fizikës në Universitetin e Emirateve të Bashkuara Arabe dhe autor kryesor i studimit, shpjegoi se hulumtimi hedh dritë mbi rolin e supernovave të para në formimin e ujit.
âGrumbullime tĂ« dendura tĂ« pasura me ujĂ« mund tĂ« kenĂ« formuar disqe proto-planetare, duke çuar potencialisht nĂ« krijimin e planetĂ«ve tĂ« qĂ«ndrueshĂ«m nĂ« agimin e universit dhe mundĂ«sinĂ« e ekzistencĂ«s sĂ« jetĂ«s shumĂ« mĂ« herĂ«t sesa mendohej mĂ« parĂ«â, tha ai.
Studimi ka tërhequr vëmendje të konsiderueshme globale.
Toka e hershme nuk ishte njĂ« vend miqĂ«sor me ujin â njĂ« peizazh i shkĂ«mbinjve tĂ« shkrirĂ«, shpĂ«rthimeve vullkanike dhe bombardimeve tĂ« vazhdueshme nga kometat dhe asteroidet, me nivele tĂ« larta tĂ« rrezatimit diellor. KĂ«to kushte do ta kishin avulluar ujin.
Gjithashtu, Prof. Richard Greenwood nga âOpen Universityâ, tha se bĂ«rthama prej hekuri e shkrirĂ« e TokĂ«s do tĂ« kishte qenĂ« njĂ« top ndryshku nĂ«se do tĂ« kishte pasur ujĂ« nĂ« pĂ«rzierjen proto-tokĂ«.
Pra, nëse uji nuk ka qenë gjithmonë këtu, nga ka ardhur?
NĂ« Muzeun e HistorisĂ« Natyrore nĂ« LondĂ«r, Prof. Sara Russell ka krahasuar âgjurmĂ«n e gishtĂ«rinjveâ izotopike tĂ« ujit tĂ« TokĂ«s me ujin e gjetur nĂ« asteroidin Bennu â tĂ« kapur dhe tĂ« sjellĂ« nga misioni i fundit i NASA-s âOsiris Rexâ. / atsh/ KultPlus.com
Kështjellat përrallore të mbretit të Bavarisë Ludwig II, Komisioni i UNESCO-s i ka shpallur trashëgimi e kulturës botërore. Krahas Neuschweinstein kategorizohen edhe tri kështjella të tjera si trashëgimi e kulturës botërore.
Në mbledhjen e Komisionit të Trashëgimisë së Kulturës Botërore të UNESCO-s në Paris u pranuan në listën e objekteve të mbrojtura të kulturës botërore kështjellat përrallore të mbretit të Bavarisë Ludwig i II si dhe shtëpia mbretërore në Berg.
Këto kështjella në mjedise idilike natyrore që prej mëse 140 vjetësh janë si një magnet për turistët. Vetëm vitin e kaluar janë joshur të vizitojnë këto vepra mjeshtërore rreth 1,7 milionë vizitorë nga brenda dhe jashtë vendit.
Tri kështjellat e famshme të Ludwig-ut të II u ndërtuan gjatë mbretërimit të tij me shuma maramendëse parash. Kështjellat Linderhof dhe Herrenchiemsee, ku janë vendosur ekspozitat qëndrore në kujtim të Ludwig-ut të II, si dhe kështjella Neuschwanstein.
Mbreti i famshëm bavarez
Ludwig i IIĂ«shtĂ« konsideruar nĂ« gjithĂ« botĂ«n si gjermani mĂ« i njohur, megjithĂ«se parĂ« hollĂ« ai ka qenĂ« bavarez: Mbreti Ludwigu i II ka lindur mĂ« 25 gusht 1845 nĂ« kĂ«shtjellĂ«n Nymphenburg afĂ«r Mynihut dhe ka vdekur mĂ« 13 qershor 1886 nĂ« liqenin Starnberger. Ludwigu i II. ka sunduar nga 1864 deri nĂ« vdekjen e tij si mbreti i BavarisĂ«. Ai nuk ka qenĂ« mbret âkonvencionalâ, tĂ« cilit nuk i interesonte shumĂ« politika, lufta dhe administrata. Ai angazhohej pĂ«r artin, ndĂ«rtimin e kĂ«shtjellave shumĂ« pompoze, mbĂ«shteste Richard Wagnerin dhe muzikĂ«n e tij.
Përmes 31 vizatimeve nga piktori i merituar Anastas Kostandini dhe një gjuhe sa vizuale, poetike por edhe intime, është ndërtuar një hartë ndryshe e Pogradecit, e zonave të ndryshuara apo harruara, por që vijojnë të jetojnë në kujtesën kolektive dhe strukturën urbane të qytetit.
Sipas Tasos, âNĂ«nqytetiâ Ă«shtĂ« mĂ« shumĂ« se njĂ« ekspozitĂ«, Ă«shtĂ« njĂ« udhĂ«tim nĂ« kohĂ«, njĂ« rikthim pĂ«rmes kujtesĂ«s, vĂ«zhgimit tĂ« imĂ«t dhe rrĂ«fimit artistik, i cili shpaloset si nĂ« formĂ« fizike, ashtu edhe virtuale.
âKy projekt i veçantĂ« synon tĂ« ndezĂ« reflektimin mbi identitetin urban dhe memorien qytetare, duke e vendosur artin nĂ« funksion tĂ« dialogut me tĂ« kaluarĂ«n, tĂ« tashmen dhe tĂ« ardhmen e Pogradecit, me fokus tĂ« kryesor zhvillimin e turizmit tĂ« trashĂ«gimisĂ« historike.
PĂ«r Drejtorin e Turizmit, Ledjan Zeqollari, zonat e risjella pĂ«rmes QR kodeve dhe vizatimeve tĂ« Tasos i shĂ«rbejnĂ« masivisht turizmit dhe vizitorĂ«ve,â thotĂ« Anastas Kostandini, artist.
âMevlan Shanaj tha se njĂ« ekspozitĂ« e tillĂ« tĂ« bĂ«n tĂ« kuptosh qĂ« nuk je nĂ« njĂ« Pogradec provincial,â thotĂ« Ledian Zeqollari, Dr. i Turizmit nĂ« Pogradec.
âEkspozita do tĂ« qĂ«ndrojĂ« e hapur pĂ«r dy javĂ«, ndĂ«rsa tĂ« 31 punimet janĂ« tĂ« vendosura nĂ« zonat respektive tĂ« qytetit, ku pĂ«rmes telefonit mund tĂ« skanohen dhe tĂ« lexohet i gjithĂ« informacioni pĂ«r lagjet, godinat e vjetra, muzeun, ish kinemanĂ«, zonat historike etj.,â thotĂ« Mevlan Shanaj, regjizor.
Due me fluturue mbi bjeshkĂ« me pĂ«llumba, i thashĂ« tim vĂ«llau gjak-nxehtĂ«. âSâasht ajo punĂ« pĂ«r ne!â Sâkuptove, i thashĂ«, due me shkue ndĂ«r kĂ«ndime. âLatinishtja â tha sâasht punĂ« pĂ«r ne: mĂ«so gjuhĂ«n e gjarpnit ma parĂ«!â
CilĂ«sohet poet kombĂ«tar e njihet edhe si Homeri shqiptar. Gjergj Fishta (23 dhjetor 1871 â 30 dhjetor 1940), ishte frat françeskan, piktor, arkitekt, deputet, anĂ«tar i AkademisĂ« Italiane tĂ« Shkencave, kandidati i parĂ« shqiptarĂ« pĂ«r Ămimin Nobel pĂ«r LetĂ«rsi dhe mbrojtĂ«s i kauzĂ«s shqiptare nĂ« arenĂ«n ndĂ«rkombĂ«tare. Fishta ka dhĂ«nĂ« kontribut tĂ« madh edhe nĂ« Kongresin e Manastirit, pĂ«r alfabet e sotĂ«m, ndĂ«rsa ka qenĂ« edhe sekretar i pĂ«rgjithshĂ«m i delegacionit shqiptar nĂ« KonferencĂ«n e Paqes nĂ« Paris. MĂ« poshtĂ« mund tĂ« lexoni disa thĂ«nie tĂ« njĂ« prej figurave mĂ« tĂ« mĂ«dha intelektuale dhe patriotike tĂ« historisĂ« kombit shqiptar.
â Ma kollaj asht me mbushun njĂ« thes me pleshta sesa me i ba bashk dy shqiptarĂ«!
â NjerĂ«zit janĂ« tanĂ« njisoj prej natyrĂ«s, edukata i ban me u dallue!
â ShqiptarĂ«t kallzojnĂ« njate çka sâduhet, e mshehin njatĂ« çka e di tanĂ« bota!
â Pak din njaj qĂ« ja kallzon tĂ« tana grues!
â NĂ« kjoftĂ« se provon, mundesh me hupĂ«, por nĂ« kjoftĂ« se nuk provon â je i hupun gjithsesi!
â NĂ« kjoftĂ« se thue at çka dishron, duhet me ndie edhe ate çka nuk e dishron!
â Ma mirĂ« nâvorr me u kja pĂ«r mallĂ« / se nĂ«n shkja me ndejĂ« pĂ«r tâgjallĂ«,,,
â VĂ«rtetĂ« kemi Bajram e PashkĂ«, por ShqiptarinĂ« e kemi bashkĂ«!
â Nâdaq me gzue tâbukrĂ«n liri / mos shkel fis, as mik, as fe / pse nâkto sheja bota mbarĂ«. / na dallon se jem shqiptarĂ«âŠ
â Edhe atij iu thaftĂ« po goja / qĂ« pĂ«rbuzĂ« kĂ«tĂ« gjuhĂ« hyjnore / qi nâgjuhĂ« tâhuej, kur sâasht nevoja / flet e tveten e lĂšn mbas doreâŠ
â NĂ« rast se ata nuk na duan nĂ« njĂ« shtet tĂ« vetĂ«m, pasi thonĂ« shqyptarĂ«t qenkan muslimanĂ«, aherë⊠na kristianĂ«t do tâi shkriejmĂ« kryqet tona dhe do tâi bajmĂ« fishek me mbrojt vllaznitĂ« tanĂ« muslimanĂ« shqyptarĂ«!
â MĂ« dhemb kryet me njato parla-parla tĂ« parlamentarĂ«ve: dokrra pa kokrra!
â Injoranca e krenaria shkojnĂ« bashkĂ« si shtati e hija! / KultPlus.com
E njohur për autoportretet e saj të punuara me përplot pasion dhe përkushtim, sot shënon 71 vjetorin e vdekjes, artistja meksikane Frida Kahlo.
âNgĂ«rrqetâ e kaluara nĂ« jetĂ« nganjĂ«herĂ« nuk tĂ« ndalin hovin, por pĂ«rkundrazi tĂ« japin forcĂ«. Si dĂ«shmi e gjallĂ« e njĂ« realiteti tĂ« tillĂ«, Ă«shtĂ« historia e Frida Kahlos, storia e sĂ« cilĂ«s Ă«shtĂ« motiv pĂ«r tĂ« shndĂ«rruar dhimbjen nĂ« forcĂ«.
Kahlo, nuk hoqi dorĂ« as nga aksidenti i rĂ«ndĂ« qĂ« pĂ«rjetoi nĂ« njĂ« moshĂ« tĂ« re dhe as nga mbi 30 operacionet e nĂ«nshtruara pĂ«r shĂ«rim, pĂ«rkundrazi, ajo e gjeti kurĂ«n e saj nĂ« pikturim, duke mĂ«suar vetĂ«n tĂ« krijonte artin e saj âvecuesâ, me anĂ« tĂ« sĂ« cilave i dha vetĂ«s emrin âartisteâ.
Me trupin e shtrirë në një shtrat brenda katër mureve, pa lëvizur e pa dalë fare jashtë, Kahlo, më shumë se gjysmën e krijimtarisë së saj e realizoi aty, në atë cep.
Duke u mbështetur në përvojat personale të kaluara në jetë, veprat e Kahlo-s karakterizohen nga portretizime të dhimbjes.
Nga 143 pikturat e realizuara, 55 prej tyre janĂ« autoportrete me anĂ« tĂ« sĂ« cilave pĂ«rfshihet njĂ« mesazh i pĂ«rtejmĂ«, âplagĂ«t fizike dhe psikologjikeâ tĂ« saj.
Artistja e atëhershme dhe ikona e botës së sotme, Frida Kahlo, pretendonte që kishte lindur në vitin 1910, përgjatë revolucionit meksikan, në mënyrë që të lidhej drejtpërdrejtë me Meksikën moderne.
NjĂ« detaj i tillĂ« prezanton mĂ« sĂ« miri kĂ«tĂ« personalitet tĂ« veçantĂ«, njĂ« vajzĂ« dhe mĂ« vonĂ« njĂ« grua krenare pĂ«r âMeksikĂ«nâ e saj dhe traditĂ«n kulturore tĂ« vendosur kundĂ«r amerikanizmit mbretĂ«rues.
Artistja meksikane, Kahlo ishte e martuar me muralistin meksikan Diego Rivera, me të cilin u nda pa kaluar shumë kohë. Një vit pas divorcit, ajo realizoi një pikturë me anë të se cilës përshkroi atë gjendjen e rënduar emocionale që kishte.
NĂ« vijim, nĂ« shenjĂ« pĂ«rkujtimi pĂ«r punĂ«n, veprimtarinĂ«, dhe artin krijues sĂ« Kahlos, pĂ«r pĂ«rvjetorin e 69 te vdekjes sĂ« saj, risjellim edhe njĂ«herĂ« pikturĂ«n e saj tĂ« titulluar âAutoportreti me gjerdan me gjemba zog kolibriâ.
NĂ« kĂ«tĂ« pikturĂ«, Kahlo Ă«shtĂ« e pozicionuar pĂ«rballĂ« gjetheve, majmunave  dhe midis njĂ« pantere qĂ« e pĂ«rndjek atĂ«. Kahlo, bashkĂ« me ish-burrin e saj, RiverĂ«n, kishin mbajtur shumĂ« majmunĂ« si kafshĂ« shtĂ«piake, duke bĂ«rĂ« ata si zĂ«vendĂ«sues pĂ«r fĂ«mijĂ«t qĂ« çifti nuk arritĂ«n tâi kenĂ« gjatĂ« marrĂ«dhĂ«nies sĂ« tyre bashkĂ«shortore.
Përkundër qëndrimit stoik të saj, me qafën e rrethuar prej një gjerdani të ndërtuar nga gjembat, nga qafa e saj prapë po rridhte gjak. Gjak ky, që përbënë një mix plagësh trupore dhe shpirtërore.
Kjo qetësi e përcjellë përmes pikturës, është tipike për karakterin e Kahlos, e cila me qetësi kalonte çdo pengesë në jetën e saj.
âAutoportreti me gjerdan me gjembaâ, mbetet ndĂ«r pikturat kulminante tĂ« Kahlos, tĂ« cilat i rezistuan kohĂ«s.
NdĂ«r pikturat e tjera tĂ« Kahlos tĂ« cilat janĂ« tĂ« stĂ«rnjohura edhe nĂ« kohĂ«n âsotâ, janĂ«, âAutoportreti nĂ« kufirin midis MeksikĂ«s dhe Shteteve tĂ« Bashkuaraâ, âGjyshĂ«rit e mi, prindĂ«rit e mi dhe unĂ«â, âKolona e thyerâ dhe âAutobusiâ.
Edhe pse Kahlo ka jetuar në gjysmën e parë të shekullit të kaluar, ajo qëndron e në fron si një ikonë e kohës tonë moderne. / KultPlus.com
Ai e kalon shpirtin si njĂ« thikĂ« dhe unĂ« i sondoj peisazhet herĂ« i zymtĂ«, herĂ« i vrerosur ku korbecĂ« tĂ« zinj katran krrokin kaq me zĂ« tĂ« lartĂ« sa tĂ« gĂ«rvishtin muret e zemrĂ«s. Kalon nĂ«pĂ«r kopshte tĂ« kĂ«ndshme zbukuruar me margarita tĂ« bardha dhe ngrohur nga njĂ« diell i vakĂ«t pranverĂ«. Por kur linfa e saj Arrin kulmin shpĂ«rthen gjethja njolloset. Tampon i vetĂ«m pĂ«r tĂ« tillĂ« plagĂ«âŠ/KultPlus.com
Kruja vijon të mbetet ndër qytetet më të vizituara, ku edhe në këto ditë të nxehta korriku rrugët e saj gumëzhijnë nga turistët vendas e të huaj, që zbulojnë historinë, artizanatin dhe bukuritë e qytetit.
Kryeministri Edi Rama ndau sot nĂ« rrjetet sociale pamje nga vizita e turistĂ«ve nĂ« KrujĂ«. âRrugicat me turistĂ«, traditĂ« dhe histori tĂ« Pazarit tĂ« KrujĂ«sâ, shkruan Rama.
Qendra Muzeore e KrujĂ«s, ku pĂ«rfshihen Muzeu KombĂ«tar âGjergj Kastrioti SkĂ«nderbeuâ, Muzeu Etnografik dhe Pazari karakteristik ka shĂ«nuar njĂ« rritje tĂ« numrit tĂ« turistĂ«ve nga janari deri tani, krahasuar me tĂ« njĂ«jtĂ«n periudhĂ« tĂ« vitit tĂ« kaluar.
Drejtori i Muzeut KombĂ«tar âGjergj Kastrioti SkĂ«nderbeuâ dhe Muzeut Etnografik KrujĂ«, Mehdi Hafizi tha pĂ«r AgjencinĂ« Telegrafike Shqiptare se âmbi 95 mijĂ« vizitorĂ« Ă«shtĂ« totali i vizitorĂ«ve nĂ« qendrĂ«n muzeore KrujĂ«, ku 50% janĂ« huajâ.
Sipas tij, numrin mĂ« tĂ« lartĂ« tĂ« turistĂ«ve tĂ« huaj e pĂ«rbĂ«jnĂ« vizitorĂ«t nga Polonia, Spanja, Azia, Franca etjâ.
Kruja njihet për turizmin historik njëditor, por me shtimin e strukturave akomoduese turistët po qëndrojnë më gjatë në këtë qytet historik.
Pazari karakteristik i KrujĂ«s me rrugicat e ngushta me kalldrĂ«m, ku ofrohen punime artizanale tradicionale Ă«shtĂ« njĂ« ndĂ«r tĂ« preferuarit e turistĂ«ve. Por turistĂ«t nuk ikin nga Kruja pa vizituar edhe Muzeun KombĂ«tar âGjergj Kastrioti SkĂ«nderbeuâ dhe Muzeun Etnografik KrujĂ«./atsh/KultPlus.com
Login
Një ngasje që të përfshihet stuhishëm në një gjëndje, gjithnjë të mbarsura me pasioni dhe pjesëmarrje të vetvetishme në atë shtjellë çuçuritëse ndjenjash dhe afshesh, nënshtrimi dhe dominimi seksual. Ky është sinopsi i gjithë çfarë mbërtheu në sëmbim krijues, Gustav Klimt. Ai është në të gjithmonshmen e pranisë artistike, vetëm brenda kësaj vorbulle, këtij shugurimi të epërm, të domosdosë së njeriut për të guxuar dhe për të dëshmuar, se në jetën e tij, seksi dhe femrat, janë të rëndësishme. Arti dhe familja gjithashtu, ishin dhe mbeten deri në fund për mjeshtrin e madh, një domethënie botkuptimi dhe shëmbëllimi sublim. Marrëdhëniet poligame, 14 fëmijet me 
bashkëshorten, një yshtje kjo në shumë prej kryeveprave që la pas, janë dëshmitar të asaj që përcaktojnë veçorinë dalluese të këtij kolosi të brendisë së emëtuar në pikturë.
