❌

Reading view

There are new articles available, click to refresh the page.
↗

Artisti qĂ« kultivon “Cross over” dhe rrĂ«non getot kulturore  

✇KultPlus
By: KultPlus

Prishtina ishte me fat qĂ« prej 17 deri mĂ« 21 korrik, qĂ«ndroi pĂ«r katĂ«r ditĂ« e katĂ«r net pianisti me famĂ« botĂ«rore Marino Formenti, nĂ« Burgun e Idealit, duke performuar nĂ«n moton “WHAT IS LIGHT FOR”?  

Afrim DEMIRI  

TĂ« rralla janĂ« ngjarjet qĂ« njĂ« qyteti i japin  epitetin e Qytetit tĂ« kulturĂ«s, pa qenĂ« e shpallur kjo nga ndonjĂ« organizatĂ« si UNESCO, apo BE-ja, qĂ« praktikojnĂ« kĂ«to nisma pĂ«r tĂ« promovuar diversitetet kulturore si pasuri e pĂ«rbashkĂ«t e qytetĂ«rimeve. MirĂ«po Prishtina ishte me fat qĂ« prej 17 deri mĂ« 21 korrik, qĂ«ndroi pĂ«r katĂ«r ditĂ« e katĂ«r net pianisti me famĂ« botĂ«rore Marino Flormenti, nĂ« Burgun e Idealit, duke performuar nĂ«n moton “WHAT IS LIGHT FOR”? Formenti ishte i ftuar nga Molla e Kuqe NGO, nĂ« kuadĂ«r tĂ« projektit pĂ«r funksionalizimin e hapĂ«sirĂ«s sĂ« muzeut, tĂ« mbĂ«shtetur nga Ministria e KulturĂ«s, RinisĂ« dhe Sportit pĂ«r vitin 2025.

Prania e tij fizike dhe artistike e krijoi një përmasë të denj për një epitet të tillë. Kur gjithë kësaj i shtojmë që krejtësisht në një koiçidencë artistike ngjau të ndodhnin, në të njëjtën kohë edhe EtnoFesti në Kukaj si dhe koncerti i Armend Rexhepagit, në sheshin e kryeqytetit, atëherë korriku për Prishtinën ishte më se i begatshëm artistikisht përkundër thatësisë së vapës përvëluese.  

Formenti: Unë jam medalion me tri fytyra  

U dashtë të kalojnë katër ditë, që të mund ta shikoj qëndrimin katërditor të pianistit Marino Formenti në Burgun e idealit, nga një distancë emocionale dhe të mund të reflektoj për botën e tij krijuese aq të thellë të përcjellur me një filozofi jetësore, me një psikologji të rrallë dhe para se gjithash me një frymëzim artistik përtej klisheve.

E takova në shetitorën e burgut derisa dialogonin me organizatorët Alban Beqirajn dhe Mentor Berishën, për kontekstualizimin artistik të performancës së tij, derisa kishte ardhur nga Vjena, që të identifikohej me fatin e mijra të burgosurëve politikë shqiptarë, që kishin vuajtur me dekada në këtë burg. Dhe ja që një artist italian synonte që hapësirën e burgut të shndërronte, ta transformonte nga burgu sa në një rrëfimtore, në një sallë ushtrimesh të një kryeartisti me amatotë, me studentë apo me kolegë, sa në një medium debatues me gazetarë, sa në një sallë kocentrale!

Ia kujtova se mĂ« kishte pĂ«lqyer njĂ« thĂ«nie tĂ« tij se “nĂ«pĂ«rmjet notave i shoh portretet e kompozitorĂ«ve”.  “Po, kam dĂ«shirĂ« qĂ« nĂ«pĂ«rmjet emocioneve t’i pĂ«rceptoj vijat e karaktereve”, pohoi ai duke vendosur njĂ« bashkĂ«bisedim tĂ« çiltĂ«r. NĂ« pyetjen se si kanĂ« dĂ«shirĂ« tĂ« tĂ« shohin ty tĂ« tjerĂ«t, duke pĂ«rjetuar artin tĂ«nd, Flormenti pa hamendĂ«sim tha: “si njĂ« medalion me tri fytyra”, duke nxjerr nĂ« pah shumĂ«dimensionalitetin e fuqisĂ« sĂ« tij krijuese. Gjithçka nĂ« botĂ«n e tij e kishte hapĂ«sirĂ«n e vet, nota pĂ«r tĂ« ishte mĂ« shumĂ« se medium, kĂ«rkonte qasje filozofike, ai dallohej nga tĂ« tjerĂ«t se notĂ«n muzikore apo hapĂ«sirĂ«n artistike donte qĂ« ta shihte pĂ«rtej kornizĂ«s edhe si ndjenjĂ« edhe si pĂ«rceptim. “Nuk ka qendĂ«r, Qendra Ă«shtĂ« aty ku jam, aty ku krijoj, psh., tash Qendra Ă«shtĂ« kĂ«tu, ne jemi Qendra”. UnĂ« shikohem me Mentorin dhe me Albanin dhe sikur marrim forcĂ« nga graviteti i QendrĂ«s.

PĂ«r gĂ«rshetimin e muzikĂ«s serioze me atĂ« alternative, avangarde Formenti pohon se duhet gjetur edhe hapĂ«sirat aleternative. Prandaj koncepti i tij “Nowhere”, njĂ« performancĂ« ku ai jeton pĂ«r ditĂ« tĂ« tĂ«ra nĂ« njĂ« hapĂ«sirĂ« publike, duke luajtur muzikĂ«, biseduar me njerĂ«z, dhe reflektuar mbi marrĂ«dhĂ«nien mes artistit dhe publikut, tingĂ«llonte mĂ«se i natyrshĂ«m nĂ« burgun e PrishtinĂ«s. Po ashtu pĂ«rvoja e tij ishte kalitur edhe nĂ«pĂ«rmjet koceptit tjetĂ«r “On To One”,dmth. NjĂ« shikues para tij Ă«shtĂ« njĂ« botĂ«, nuk Ă«shtĂ« njĂ« biletĂ« e shitur! Edhe pse pianist me famĂ« botĂ«rore nĂ« muzikĂ«n klasike dhe bashkĂ«kohore, Marino Formenti (“Best of New York Times”, “Best of The New Yorker”), ai kishte ngritur shtratin e gjumit nĂ« hapĂ«sirat e Burgu tĂ« Idealit”. “Kam vizituar shumĂ« burgje nĂ«pĂ«r botĂ«, kam qenĂ« edhe nĂ« Buhenwlt, ku jam njohur me Holokaustin ndaj hebrenjĂ«ve. Kam vizituar edhe tĂ« burgosur komunistĂ«, muzikĂ«n time e shoh si shpagim pĂ«r robĂ«rinĂ« e tĂ« burgosurĂ«ve, dhembshuri tĂ« cilin dua ta kthej nĂ« lumturi”, humbet nĂ« rrĂ«fimin e tij, pikĂ«risht ashtu sikur edhe kur ekzekutonte dukej se merrte njĂ« trajtĂ« jashtĂ«tokĂ«sore. Nuk di pse mĂ« erdhi ta pyes se kush e ka vizituar deri mĂ« tash? A e kanĂ« vizituar kompozitorĂ«t prishtinas? Ai me njĂ« nĂ«nqeshje sikur nuk ka dĂ«shirĂ« tĂ« thotĂ« jo, por vazhdon tĂ« flet pĂ«r aspektet margjinale tĂ« jetĂ«s, tĂ« cilat i bartĂ« nĂ« art duke krijuar njĂ« humanizĂ«m tĂ« rrallĂ«. “Tash do ta takosh Marigona Hamitin, njĂ« tĂ« verbĂ«rt qĂ« studion pĂ«r piano, do tĂ« ekzekutojmĂ« sĂ« bashku, po kam dĂ«shirĂ« ta barti tek ajo njĂ« frymĂ« alterantive tĂ« ekzekutimit”, sqaron Formenti, derisa Marigona pĂ«rgatitet tĂ« ulet pranĂ« pianos, e cila kishte zĂ«nĂ« vend nĂ« ish-shetitoren e burgut. Veprat muzikore nga: J. S.Bach, Philip Glass, Nirvana, Brian Eno, Morton Feldman, FrĂ©dĂ©ric Chopin, Erik Satie, John Lennon, Franz Schubert, Galina Ustvolskaya, janĂ« ato që  e ndjekin Formentin. Fillon ekzekutimi! Marino ulet majtas, Marigona djathtas. Kumbon hapĂ«sira e burgut. Aty ku ishte mbytur fjala e lirĂ« ndĂ«r dekada, jehonin tingujt nga njĂ« ekzekutim i Bach-Benedito! Marigona ndjehej e lumtur. “TĂ« them tĂ« drejtĂ«n kur jam vet edhe eksperimentoj, por nĂ« publik asnjĂ«herĂ«, por ja Marino mĂ« mĂ«soi si tĂ« kapĂ«rcej nga nota nĂ« notĂ« duke ruajtur harmoninĂ«, por duke krijuar tone tĂ« reja, dhe si t’i kapĂ«rcej kufinjtĂ« e partiturĂ«s”, shprehej Marigona qĂ« ndiqte mĂ«simet nĂ« vitin e tretĂ«, nĂ« AkademinĂ« e Arteve nĂ« PrishtinĂ«. NĂ« njĂ« atmosferĂ« spontane atyre iu bashkangjitej edhe Belina Sadiku studente e arkitekturĂ«s, e cila kĂ«ndoi “back to black” si dhe “when a blind man cries” e pĂ«rcellur nga dy “Mari-not”. “Kam mbaruar shkollĂ«n e mesme tĂ« muzikĂ«s dhe tash jam duke e shkolluar zĂ«rin  vullnetarisht, Formenti po na mĂ«son atĂ« qĂ« nuk e kemi dĂ«gjuar deri mĂ« tash”, pohoi ajo, derisa kujdesej mĂ« MarigonĂ«n. Aty ishte edhe Aniset Cej, violiniste, studente e AkademisĂ« sĂ« Arteve. “NjĂ« eksperiencĂ« nĂ« vete, violina si instrument jashtĂ« muzikĂ« serioze po ma sjell njĂ« hapĂ«sirĂ« tĂ« re muzikore”, pohoi Cej.

MuzikĂ«n shqiptare nuk e njoh, pĂ«rpos disa kĂ«ngĂ«ve popullore Formenti nuk kishte ra nĂ« kontakt me veprat e kompozitorqĂ«ve shqiptarĂ« as andej dhe as kendĂ«j kufirit. PĂ«r habi as muzika e arbĂ«reshve tanĂ« nĂ« Itali, nuk ishte e njohur pĂ«r tĂ«. “VetĂ«m disa kĂ«ngĂ« popullore shqipe, kam arritĂ« t’i veçoj”, thotĂ« ai.  KĂ«nga shkodrane “LuleborĂ«â€, qĂ« e kishte interpretuar aktori Afrim Muçaj nĂ«n pĂ«rcjellje e Marinos, kishte tingĂ«lluar shumĂ« bukur.

“Pa asnjĂ« dyshim njĂ« pĂ«rvojĂ« artistike e paharrueshme nĂ« Burgun e Idealit. Pata kĂ«naqĂ«sin e madhe tĂ« marr pjesĂ« si aktor nĂ« performancĂ«n muziko-poetike “What Is Light For?”, njĂ« udhĂ«tim i thellĂ« artistik qĂ« ndĂ«rthurte fjalĂ«n poetike me tingujt magjepsĂ«s tĂ« pianos”, pohon Muçaj. Muçaj edhe kishte recituar poezi tĂ« tĂ« burgosurĂ«ve edhe nĂ« mbrĂ«mjen e fundit e emĂ«rtuar simbolikishte si “Hiri i Gramshit”. “PĂ«r katĂ«r ditĂ« me radhĂ« pata nderin tĂ« bashkĂ«punoj me njĂ« nga emrat mĂ« tĂ« njohur tĂ« muzikĂ«s bashkĂ«kohore, kompozitorin italian Marino Formenti, i cili me mjeshtĂ«rinĂ« dhe ndjeshmĂ«rinĂ« e tij krijoi njĂ« atmosferĂ« unike, ku muzika dhe poezia u bĂ«nĂ« njĂ«â€, tregon Muçaj.  Krahas Muçajt edhe aktorja Rajmonda Ahmetaj kishte recituar vargje tĂ« poetĂ«ve tĂ« burgosur si Visar Zhiti, Martin Çuni, Merxhan Avdyli etj. NdĂ«rkaq mureve tĂ« burgut ishin vendosur portrete tĂ« artistĂ«ve botĂ«ror tĂ« cilĂ«t gjithashtu jeta i kishte pĂ«rballur me burgjet. Formenti, po  mĂ«sonte shumĂ« pĂ«r tĂ« kaluarĂ«n tonĂ«, gjatĂ« procesit tĂ« bashkĂ«bisedimet ai dĂ«gjoi rrĂ«fimin jetĂ«sor- dokumentar tĂ« ish tĂ« burgosurit politik pikĂ«rishtĂ« nĂ« kĂ«tĂ« burg dhe ish- ushtarit tĂ« lirisĂ« Martin Çunit. “NjĂ« rast interesant, veç njĂ« krijues i madh si Marino identifikohet me ne, muzikĂ«n e tij po e pĂ«rjetoj  si shĂ«rim tĂ« plagĂ«ve tĂ« vjetra”, thoshte Çuni qĂ«  pĂ«r vite ia kishin ndalue fjalĂ«n e lirĂ«, pĂ«r ta hapur gjatĂ« luftĂ«s sĂ« fundit  Radion Kosova e lirĂ« dhe dhe pĂ«r tĂ« pasur mundĂ«sinĂ« tĂ« ipte  kushtrimin pĂ«r liri.

NdĂ«rkaq Qazim Namani, doktor  i shkencave tĂ« historisĂ«,  foli pĂ«r historikun e KosovĂ«s qĂ« nga antika. Ai foli edhe pĂ«r kompozitorĂ«t tanĂ« Niket Dardani dhe Jan Kukuzeli, tĂ« cilĂ«t kanĂ« krijuar vepra tĂ« mĂ«dha nĂ« muzikĂ«n e krishterĂ«. Formenti kĂ«rkonte qĂ« t’ia sigurojmĂ« kĂ«to kompozime.

Marino dĂ«gjonte dhe ekzekutonte! Mbi qiellin e shetitorĂ«s sĂ« tĂ« burgosurve fluturonin sorrat. Krokamat e tyre ngatĂ«rroheshin me notat duke krijuar njĂ« pamje surealiste. Marino premtonte se pas njĂ« viti do tĂ« kthehet nĂ« KosovĂ« me vepĂ«r tĂ« krijuar mbi rrĂ«fimet e dĂ«gjuara. ”Nuk i duroj getot as getoizimin qofshin politike apo kulturore, dua t’i rrĂ«noj ato, jam multikulturor, i çmoj karakteristikat individuale, por synoj njĂ« humanizim kulturor”, pohonte Formenti.  

Okarina shqiptare dhe pianoja e italianit Formenti  Emin Sallahu, ish i burgosur politik, filloi ekzekutimin me okarinĂ«.  Melodia e kĂ«ngĂ«s “VijnĂ« vaporat, bregut tĂ« detit” filloi tĂ« formĂ«sohej. Pianisti Marino pĂ«rpiqej tĂ« ” hynte” nĂ« okarinĂ« me mjeshtrinĂ« e tij nĂ« piano. Krijohej njĂ« kombinim  i çuditshĂ«m. “Jam i lumtur qĂ« Okarina e jonĂ«, si mĂ« e veçanta nga familjet e okarinave tĂ« zbuluara deri mĂ« tash u harmonizua me pianon e italianit Formenti”, shprehej Sallahu, Kurse Flormenti sqaronte pĂ«r tĂ« pranishmit se “Cross over Ă«shtĂ« koncepti im i parapĂ«lqyer, pak folk, xhez pak apo pak pop. UnĂ« jam pĂ«r njĂ« koncept, miksimi me qenĂ« pĂ«rtej zhanreve, jo artificialisht, por shpirtĂ«risht” .

Ai vazhdoi duke thĂ«nĂ« se “Ashtu siç unĂ« i besoj njĂ« Karte pĂ«r tĂ« drejtĂ«n njerĂ«zore, duhet tĂ« ekzistoj edhe njĂ« KartĂ« muzikore kulturore”. I lindur mĂ« 1965 nĂ« Itali, kjo nuk ishte vizita tij e parĂ« nĂ« KosovĂ«. MĂ« 2021 nĂ« Teatrin KombĂ«tar, Alban Beqiraj kishte vuar nĂ« skenĂ« dramĂ«n e Beketit, “Pa mua”, ndĂ«rkaq muzikĂ«n e kishte kompozuar pikĂ«risht Marino Formenti. NjĂ« ngjarje katĂ«rditore qĂ« do tĂ« mbahet nĂ« mend gjatĂ«. NjĂ« perfomancĂ« e pianistit Italian Marino Formenti qĂ« e nderoi kulturĂ«n tonĂ«. Burgu i Idealit prej muajit nĂ« muaj po bĂ«het njĂ« vend i krijimit tĂ« artit alternativ, po tubon gjenerata tĂ« ndryshme  dhe po e vendos dialogun soc-kulturor nĂ« njĂ« rrafsh tĂ« komunikimit reciprok, nĂ« mes qindra pjesĂ«marrĂ«sve./KultPlus.com

↗

Prizren FEST edhe në ditën e dytë me shumë prurje artistike, u lansua edhe Prizren Fest Kids

✇KultPlus
By: KultPlus

Në orët e para të mëngjesit, atmosfera e qytetit u ngjyros me energjinë e punëtorisë për fëmijë, një aktivitet i dedikuar krijimtarisë dhe ndërveprimit të të vegjëlve. Ky program edukativ synon të ndërtojë ura mes brezave përmes artit dhe lojës.

MĂ« pas, nĂ« ambientet e Teatrit “Bekim Fehmiu”, u hap ekspozita “Teatri Ilegal”, njĂ« projekt qĂ« trajton jetĂ«n artistike nĂ« KosovĂ«n e viteve ’90. PĂ«rmes rrĂ«fimeve tĂ« aktorĂ«ve dhe materialeve dokumentare, dokumentari sjell nĂ« vĂ«mendje njĂ« periudhĂ« tĂ« vĂ«shtirĂ«, kur institucionet kulturore u mbyllĂ«n pĂ«r shqiptarĂ«t, por arti vazhdoi tĂ« bĂ«hej nĂ« shtĂ«pi private – si akt rezistence dhe mbijetese. Realizuar nga Humanitarian Law Center Kosovo dhe Can and Cam, me autor Sovran Nrecaj.

MbrĂ«mja vazhdoi nĂ« hapĂ«sirĂ«n publike pranĂ« Sinan Pasha Kejit, ku kompania britanike Linden Dance solli performancĂ«n e vallezimit bashkĂ«kohor “UNBOXED”. Dueti fizikisht intensiv dhe emocionalisht i ngarkuar u pĂ«rball me temĂ«n e paragjykimeve dhe gjykimeve  pĂ«rmes njĂ« koreografie dinamike qĂ« ndĂ«rthur stilin afro-fusion dhe lĂ«vizjen moderne. Performanca u prit ngrohtĂ«sisht nga publiku, duke sjell njĂ« ndjesi tĂ« freskĂ«t tĂ« bashkĂ«kohĂ«sisĂ« nĂ« skenĂ«n e Sinan Pasha Key.

Aktivitetet e ditĂ«s u mbyllĂ«n me komedinĂ« klasike britanike “Komedia e ZezĂ«â€ tĂ« autorit Peter Shaffer, e cila u shfaq nĂ« mjediset e mbrendshme tĂ« Teatrit “Bekim Fehmiu”. Me njĂ« strukturĂ« tĂ« pazakontĂ« skenike – ku errĂ«sira interpretohet me dritĂ« dhe anasjelltas – shfaqja solli njĂ« pĂ«rvojĂ« unike teatrale, duke ngjallur tĂ« qeshura dhe habi nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n kohĂ«.

MbrĂ«mĂ« po ashtu u hap zyrtarisht dhe pjesa e dedikuar pĂ«r fĂ«mijĂ« PRIZREN FEST KIDS me shfaqjen “Pleshti dhe XixĂ«llonja”, pĂ«r tĂ« vazhduar me shfaqje tĂ« shumta tjera deri mĂ« datĂ«n 27 korrik./ KultPlus.com 

↗

Ku mund t’i gjejnĂ« studentĂ«t universitetet tona  

✇KultPlus
By: KultPlus

Ben Blushi

Gati një vit më parë isha i ftuar për një bisedë me studentë të gjuhë letërsisë në Universitetin e Korcës. Nuk ishin më shumë se 12 nxënës.

Njëzet vjet më parë, në atë degë studionin disa qindra djem dhe vajza që besonin se një diplomë mund të të sigurojë një punë të mirë.

Po sot kjo nuk është më e vërtetë.

Jo të gjithë janë të bindur se një diplomë universitare mjafton për të të siguruar punë.

Dhe cështja për shumë familje është, a ja vlen ta cosh fëmijën në shkollë të lartë?

A i kthen paratë e investuara në arsim cdo lloj dege dhe cdo lloj shkolle?

Kam frikë se jo.

Të kushtëzuar nga komplekset sociale, familet kursejnë për ti cuar fëmijët në shkolla të larta, por këto para që mund të investoheshin diku tjetër, në shumicën dërrmuese të rasteve nuk kthehen më.

Për fat të mirë shumë prindër po e kuptojnë këtë.

Shumë shpejt njerëzit do fillojnë të heqin dorë nga diplomat.

Të kesh një diplomë nuk do të thotë se ke edhe një punë të garantuar, apo një punë të paguar mirë.

Në tregun shqiptar një hidraulik fiton më shumë se një jurist.

Një elektricist fiton më shumë se një mësues.

Një kuzhinjer fiton më shumë se një biolog.

Një agjent imobiliar fiton më shumë se një ekonomist.

Ndërtuesi i një brigade me dhjetë veta, fiton më shumë se një arkitekt.

Nëse një famije i duhen të paktën 50 mijë euro në katër vjet, për të mbajtur një fëmijë në universitet, për të edukuar një elektricist duhen dhjetë herë më pak dhe mundësia që ai të kthejë mbrapsht investimin, është shumë më e shpejtë.

Në përgjithësi arsimi në gjithë botën është në krizë dhe për më pak se një dekadë përparimet teknologjike jo vetëm do mbyllin shumë vende pune por do mbyllin edhe laboratorët që bëjnë njerëzit gati për punë : vetë universitet.

Shqipëria nuk do bëjë përjashtim.

Nëse në dhjetë vitet e ardhshme nuk vjen në pushtet ndonjë qeveri ultra e majtë, që merr para nga taksat për të lehtësuar dramat sociale,shumica e universiteteve do mbyllen.

Thonë që universitetet private janë pak më mirë.

Derisa mbeten të hapura duhet të jenë pak më mirë.

Megjithatë shumë shpejt edhe ato do rrudhen sic janë rrudhur.

Zgjidhja e parë e fëmijëve shqiptarë sot janë universitet e huaja, zgjedhja e dytë janë ato private dhe zgjedhja e tretë janë universitetet publike.

Por shumë shpejt familjet shqiptare do jenë përballë një dileme shumë të madhe:

Pse i duhet një diplomë fëmijës tim?

Unë vetë, nëse do kthehesha 40 vjet përpara natyrisht nuk do zgjidhja më degën që kam zgjedhur gjuhë letërsi, e cila nuk më mësoi asgjë, por ndoshta nuk do zgjidhja të shkoja fare në Universitet.

Jeta më ka mësuar më shumë gjëra se shkolla.

Puna më ka mësuar se shkolla nuk të mëson të punosh.

Shumica e njerëzve që i mbaruan shkollat në fund të viteve 1990 nuk i përdorën asnjëherë diplomat e tyre.

Ata bënë punë të tjera që mund ti bënin edhe pa diplomë.

Sot mund të jetosh shumë më mirë duke i investuar kostot e shkollimit diku tjetër, në një start up apo në një biznes familjar apo në turizëm apo në bujqësi.

Atëherë si zgjidhet kriza e universiteteve?

Unë besoj se asnjë reformë që nuk zgjeron tregun nuk mjafton.

Integrimi i Shqipërisë në BE do ti shkatërrojë edhe më keq universitetet tona.

Si një vend antar i BE, fëmijët shqiptarë mund të studjojnë gratis në cdo vend europian që do të thotë se kostot që paguan sot një familje për të cuar djalin apo vajzën në Gjermani do jenë dy herë më të ulëta.

Kjo do t’ia marri edhe kafshatĂ«n e fundit universiteteve tona publike por edhe atyre private.

Shqipëria do e ketë të garantuar arsimin e fëmijëve të vet, por do rrezikojë mbylljen e universiteteve të veta.

Sa herë flas me miq, që administrojnë universitete private, ju them se e vetmja rrugë që ata ti mbajnë hapur bizneset e tyre është hapja e tregut ndaj të huajve.

Universitetet tona janë pjesa më e izoluar e shoqërisë. Edhe ekipet e varfra të futbollit kanë të huaj pa folur për restorantet, shërbimet, bankat apo kompantë.

Cuditërisht universitetet duken si laborarorë të pastër etnik.

Aty ka vetëm shqiptarë që nuk mësojnë.

Natyrisht Shqipëria nuk mund të joshë dot studentë gjermanë, as belgë, as sllovenë ndoshta as turq.

Por nisur nga vendodhja gjeografike, klima dhe kostot e ulëta të jetesës, Shqipëria mund të kthehej në një hub të lirë evropian për mijëra studentë kinezë, indianë, pakistanezë, bangladeshas, irakenë, egjiptianë, vietnamezë etj.

Të gjitha këto vende cojnë cdo vit në universitet e tyre më shumë se 200 milion studentë. Ndoshta edhe më shumë.

Në të gjitha këto vende që kanë një popullsi sa gjysma e botës, afro 4 miliardë njerëz, shtresa e mesme po rritet me shpejtësi. Gjithmonë e më shumë njerëz po dalin nga varfëria në Kinë në Indi, në Egjipt në Nigeri dhe në Vietnam ku ekonomia po lulëzon.

Kjo do të thotë se në dhjetë apo njëzet vitet që do vijnë, familjet do cojnë edhe më shumë fëmijë në shkolla të larta.

Por kaq shumë fëmijë nga familjet e mesme kineze, indiane dhe pakistaneze që ëndërrojnë të shkollohen në Evropë, nuk shkojnë dot në Londër, as në Paris dhe as në Berlin apo në Amerikë që po mbyllet si treg universitar.

Përvec politikave izolacioniste në këto vende, kostot janë shumë më të larta dhe kuotat shumë të kufizuara.

Por një pjesë e tyre mund të vinin në Shqipëri, si në një vend evropian.

Unë habitem se si univesitetet private harxhojnë ende para për të reklamuar në tregun e vogël shqiptar, kur duhet të hapnin agjensi rekrutimi në Kinë, në Indi apo në Pakistan apo në Egjipit.

Ky duhet të ishte një biznes kombëtar. I ndihmuar nga shteti. I udhëhequr nga shteti.

Qeveria mund ti eksplorojë këto tregje fillimisht për të mbushur universtetet publike që sot po japin shpirt.

ËshtĂ« mĂ« mirĂ« qĂ« universitet tona tĂ« mbahen me paratĂ« e kinezĂ«ve dhe indianĂ«ve sesa me taksat tona.

Nga 200 milion studentë aziatikë që shkojnë cdo vit në shkollë të lartë qoftë edhe 0.1 për qind të vinin në Shqipëri janë dy herë më shumë se gjithë numri i studentëve shqiptarë në total.

Shteti mund të kthehej në një agjensi për të mbledhur studentë nga vende të tjera përmes marrëveshjesh dypalëshe.

Imagjinoni sikur Universiteti i Korcës që po vdes, të ishte një destiacion për studentë kinezë.

Universiteti i Gjirokastës për vietnamezë, Vlora për egjiptainë, që meqë ra fjala po mbajnë në këmbë sot industrinë tonë tonë të peshkimit, apo Elbasani për indianë.

Ky migrim arsimor, nuk gjallëron vetëm universitetet por mund kthehet në ekonomi për vetë qytetet tona të mpakura.

Prandaj them se nëse duam Universitet duhet të gjejmë studentë, sepse megjithëse mësues ka, nxënës do ketë gjithmonë e më pak./ KultPlus.com

↗

E di çka mendon nëna ime

✇KultPlus
By: KultPlus

Ballsor Hoxha

“
 trouble so hard


woke up and borther was dead”

(Tekst nga një këngë e Moby)

Mendoj pĂ«r vĂ«llain tim tĂ« vogĂ«l, tĂ« dashur, tĂ« dashur sa mĂ« s’ka, diku nĂ« Siri, apo ndoshta tani Ă«shtĂ« nĂ« Damask, “po grumbullohen, aradhet, celulat, grupet, armatat, fuqitĂ« e pushtetet. Por, mirë  i di pak a shumĂ« nga filmat, si aktivizohen e mobilizohen fuqitĂ« e pushtetet e shteteve
 por sa Ă«shtĂ« sot temperatura nĂ« Siri, dyzet e pesĂ« shkallĂ« Celsius, dhe “it feels like hell”; Siria tanimĂ« Ă«shtĂ« tokĂ« e shkretĂ«, tokĂ« e kallur, njerĂ«z tĂ« kallur, rrĂ«nojĂ« njerĂ«zish e toke, dhe si, si Ă«shtĂ« e mundur qĂ« nĂ« kĂ«tĂ« temperaturĂ«, mobilizohen tĂ« gjithĂ« kĂ«ta luftĂ«tarĂ«, tĂ« nxĂ«nĂ« nga instinkti pĂ«r liri, e çmenduria e madhĂ«shtisĂ«, dehja nĂ« tĂ« vĂ«rtetë .” e mendoj vĂ«llain tim tĂ« vogĂ«l duke paramenduar para hartĂ«s sĂ« tij tĂ« punĂ«s, tĂ« aktivizimit, tĂ« mobilizimit tĂ« ushqimit e ndihmave mĂ« thelbĂ«sore pĂ«r fĂ«mijĂ«t e SirisĂ«. “Apo, grumbullohen natĂ«n, kĂ«to grupe tĂ« armatosura, kur Ă«shtĂ« mĂ« freskĂ«t, mĂ« lehtĂ«? Por, si tĂ« jetĂ« mĂ« lehtĂ«, kur çdo gjĂ« shihet nĂ« mijĂ«ra kilometra distancĂ« nĂ« kĂ«tĂ« vend aq tĂ« madh, nga mungesa e ndĂ«rtesave nĂ« kĂ«mbĂ« tĂ« tyre,”, vazhdon ai, “ka vetĂ«m, tokĂ« e pushkĂ«, e pak bukĂ«, dhe kampe, kampe, kampe tĂ« syrgjynosurish jete e historie. Sesi, pĂ«r dreq gjĂ«rat e dreqit mobilizohen, por jo edhe ndonjĂ« copĂ« bukĂ« pĂ«r kĂ«ta fĂ«mijĂ«.”

Paradite vëllai i vogël, ma ka dërguar një alarm/kërkesë që ka bërë publikisht, nga pozita ku është në fushën e ndihmave humanitare, dhënë në Radio BBC, ndaj të gjitha palëve në konflikt, ndër të tjera ka thënë:

Çdo luftĂ«tari qĂ« mbanĂ« njĂ« armĂ« nĂ« dorĂ«, 

dhe çdo kryeqendre që mbanë pushtetin, unë u them këtë:

Shuani armët e juaja, 

mbrojini rrugët për ndihma humanitare, 

dhe qĂ«ndroni krahĂ« fĂ«mijĂ«ve tĂ« SirisĂ«.”

E lĂ« shkrimin, paramendimin e vĂ«llait tĂ« dashur, “Heat Warning in Kosovo and the Region”, lexoj nĂ« MSN. Pastaj, duke pas ndryshuar mendim vĂ«rej se mĂ« dhemb koka, mĂ« kujtohet edhe njĂ« herĂ« se kam pirĂ« mbrĂ«mĂ«, jam dehur jetĂ« nĂ« paqe, e sy tĂ« saj, tĂ« bardhĂ« e tĂ« zezĂ«, ku? NĂ« dasmĂ«. Kishim dasmĂ« mbrĂ«mĂ« nĂ« familjen e gjerĂ«, tĂ«rĂ« ai mish i freskĂ«t, sallata, verĂ«, paragjella, ushqime, alkoole tĂ« tĂ« gjitha llojeve dhe llojeve tĂ« kĂ«naqĂ«sive, dhe trupa, tĂ« zhveshur, tĂ« veshur e tĂ« dehur jete, tĂ« gjithĂ« tĂ« dehur jete. PikĂ«risht nĂ« KosovĂ«n e rrezikuar nga nxehtĂ«sia kĂ«to ditĂ«.

Duart mbi kokë, mendoj pas pak, se si, afria e vdekjes, së vëllait të vogël, vëllezërve të vegjël, të fëmijëve, në Siri, e vende tjera, të jep një solemnitet mendimi nga serioziteti. Po, edhe mund të vdes vëllai im i dashur në punën e tij. Kolateral.

Por, megjithatĂ« unĂ« shtrihem, mĂ« dhemb koka. NĂ« banesĂ«n lart, fĂ«mijĂ«t e fqinjĂ«ve po luajnĂ« basketboll. Ç’tĂ« bĂ«jnĂ«? Kushedi qe sa ditĂ« nuk kanĂ« dalĂ« nga shtĂ«pia pĂ«r shkak tĂ« nxehtit, etj. Vajza ime Ă«shtĂ« nĂ« deti, djali te gjyshĂ«rit e tij nga nĂ«na. 

A ka topa si, origjinal të Barçës, në Siri, përnjëherë mendoj shtrirë ashtu si jam. Djali im, dhjetë vjeç, është i varur nga sporti, të luajturit dhe të shikuarit e tij. Dhe, pikërisht këtu më ka shkuar mendja më së pari. Ndoshta, mendoj, ka fëmijë në Siri që kurrë nuk kanë parë top normal të futbollit. Por, e di edhe se në një opinion që e ka shkruar për REUTERS së voni, vëllai, kishte thënë se kishte parë fëmijë me bluza me mbishkrime të improvizuara me emrin e Yamal të Barçës.  

“TĂ« mendoja, mbrĂ«mĂ«, Bujar” i thosha vĂ«llait herĂ«n e fundit qĂ« kemi biseduar nĂ« telefon, “ti me djalin tĂ«nd duke shikuar Yamal duke luajtur pĂ«r Barçën (megjithĂ«se kanĂ« humbur nga Inter, nĂ« gjysmĂ«finale), unĂ« i kam blerĂ« top tĂ« ri origjinal djalit tim, dhe opinionin tĂ«nd nĂ« median gjigante pĂ«r atĂ« djalin me mbishkrimin e emrit tĂ« po tĂ« njĂ«jtit lojtar nĂ« bluzĂ«n e tij, dhe tĂ« urreja ty, djalin, tĂ«nd, timin, dhe jetĂ«n, apo atĂ« qĂ« e quajmĂ« liri, ne njerĂ«zit. Urreja çdo gjĂ«.”

Në telefon bëhet qetësi. Nuk flasim asnjëri. Si nga larg, larg edhe është, ishte tanimë, ishte kthyer në Damask, dëgjoj frymëmarrjen e tij, nuk e di pse, por në mendje më kalojnë pamje të tij si i vdekur në luftën e tij, tyre, tërë kësaj armate humanitarësh. Kolateral.  

Pas pak, merr frymë edhe disa herë. E dëgjoj, aq jo largët, por aq ndryshe, këputur nga bota ku jemi ne, ne njerëzit! Kishte kuptuar, i trishtuar thellë, Bujari, vëllai i vogël. Duke dashur të pushojë, të mos mendojë për tërë atë që sheh në Siri, ndërsa kishte qenë në pushim te familja e tij, më kishte treguar se kishte shikuar këtë lojë futbolli me djalin e tij, e kur e kisha ndërmendur, urrenim bashkë.

Por, them, nĂ« vete, gjysmĂ« i fjetur me gjithĂ« dhembjen e kokĂ«s nga dasma mbrĂ«mĂ«, ndoshta Ă«shtĂ« paska e çuditshme pĂ«r njerĂ«zit qĂ« do ta lexojnĂ« kĂ«tĂ« tregim, se po shkruaj, po mendoj, kam ankth pĂ«r vĂ«llain tim tĂ« vogĂ«l dhe fĂ«mijĂ«t e SirisĂ«, ndĂ«rsa Palestina Ă«shtĂ« edhe mĂ« keq, e ka vende edhe po kaq rĂ«ndĂ« 
, nuk e di
 gjĂ«rat fillojnĂ« tĂ« bĂ«hen onirike, ndoshta e kam nga nxehti, them, e shoh Bujarin, me dy shokĂ«t e tij nĂ« vitet nĂ«ntĂ«dhjetĂ«, nuk pranojnĂ« cigare nga unĂ«, tymosnim shumĂ«, ishte e tĂ«ra qĂ« kishim nĂ« KosovĂ«n e tĂ« nĂ«ntĂ«dhjetave, i shoh, duke e ditur se nuk kam as unĂ« cigare mjaftueshĂ«m pĂ«r vete, janĂ« tĂ« çmendur dhe tĂ« bukur si dreq. Si fĂ«mijĂ« lufte mĂ«. Pa fillim as fund. ShkĂ«putur, po njĂ«jtĂ« sikur Bujari tani nĂ« Siri. Pastaj, unĂ« ndahem nga Bujari dhe shokĂ«t e tij, dhe vazhdoj atĂ« “ku ta qimĂ« atĂ« nanĂ«, me Fatin, shokun tim”, qĂ« disa e dinĂ« çka do tĂ« thotĂ«. 

NjĂ« zjarr, si top, rrotullohet dhe pikon substancĂ«, klishe, tĂ« shkrirĂ« zifti, e ky zift Ă«shtĂ« tĂ«rĂ« dashuria dhe urrejtja e njeriut. ËshtĂ« bota vetĂ«. Bota, dhe unĂ«. Pastaj rrotullohemi tĂ« tretĂ« sĂ« bashku, bota, si zjarr, unĂ« dhe sytĂ« e saj tĂ« bardhĂ« e tĂ« zi, nga dasma e mbrĂ«mshme, si tri krijesa nĂ« lindje, sĂ« paku, njĂ«ra nga ne, krejt çuditshĂ«m. Sikur duam tĂ« shpĂ«rthejmĂ«, ne tĂ« tre, unĂ« dhe ajo, jemi tepĂ«r pĂ«r kĂ«tĂ« botĂ«, duam, tĂ« dalim, njĂ«ri ose tjetri nga kjo situatĂ«. Apo, jo, ndĂ«rsa bota nĂ« kallje e sipĂ«r, shpĂ«rthen, kuptoj, kjo botĂ« e njeriut nuk mund tĂ« rri kĂ«shtu, ajo shpĂ«rthen.

NĂ«, kĂ«tĂ«, jetĂ« tĂ« re, zgjuar, pyes, pse nuk mund tĂ« ketĂ« dashuri. Totale. TĂ« pafundme. Pse nuk mund tĂ« duhemi si njerĂ«z
. “ne, njerĂ«zit, jemi tĂ« mbaruar nga bota, e bota Ă«shtĂ« e mbaruar nga ne”, mĂ« thotĂ« Alain De Botton, “e ne, nuk e duam dhe aq shumĂ« njĂ«ri tjetrin”, e vazhdoj unĂ«, 
 por edhe kuptoj, por nuk mund tĂ« zgjohem, se prapĂ«, apo ende jam nĂ« gjumĂ«.

Sesi, nĂ« kĂ«tĂ« qĂ« po e shoh, nĂ« Ă«ndĂ«rr apo zgjuar, tĂ«rĂ« Kosova jonĂ« e dashur, me tĂ« gjithĂ« ne, sidomos me njerĂ«zit qĂ« kanĂ« filluar tĂ« qethen e tĂ« shfaqin teatrin e ngĂ«rçit tĂ« çmendurisĂ« sĂ« paqes sonĂ«, para vetĂ« Kuvendit tĂ« KosovĂ«s, Ă«shtĂ« njĂ« llavĂ« krejtĂ«sisht si nĂ« filmin “Solaris” tĂ« Tarkovsky. JanĂ« duke dalĂ« nga ky tmerr. Por, diku, shkĂ«putur, prapĂ«, e shoh Bujarin, vĂ«llain tim tĂ« vogĂ«l, Ă«shtĂ« krejt i vogĂ«l, duke notuar nĂ«pĂ«r tĂ«, duke pas shpĂ«tuar, njĂ«lloj eksplodimi tĂ« botĂ«s, pak mĂ« herĂ«t. Dhe pĂ«rnjĂ«herĂ«, e shoh si ato hijet e Solaris, si vetĂ« e dashura e Kapitenit tĂ« filmit tĂ« njĂ«jtĂ«, dhe, se ai Ă«shtĂ« nĂ« kĂ«tĂ« llavĂ« duke notuar duke provuar tĂ« shpĂ«tojĂ«, zgjas kĂ«mbĂ«n nga njĂ« mundĂ«si krejtĂ«sisht prej Ă«ndrre dhe e zhys, e fundosi vĂ«llain, vĂ«llain e vogĂ«l. 

I zgjuar, pyetem, por, pse, pse e mbyta, e fundosa, kam njĂ« shije tĂ« hidhur, edhe pasi qĂ« e kam bĂ«rë veten para se tĂ« flija. MĂ« kujtohet, se ai Ă«shtĂ« atje pĂ«r shkak meje. PĂ«r shkak tĂ« tĂ«rë  tĂ«rĂ«, luftĂ«s qĂ« e kemi kaluar bashkĂ«, duke ndihmuar tĂ« tjerĂ«t, me ndihma humanitare, por jo, i them vetes, nuk Ă«shtĂ« nga kjo dhe, nuk mĂ« del asgjĂ« tjetĂ«r. Pastaj, duke pirĂ« ujĂ«, e mendoj, vazhdoj ta mendoj, dhe mĂ« del qartĂ«, si duket Ă«shtĂ« e kundĂ«rta, e kisha fundosur sepse mĂ« tregonte pĂ«r kĂ«ta fĂ«mijĂ«, pĂ«r kĂ«to luftĂ«ra, pĂ«r kĂ«ta YamalĂ« vdekur kudo e sido. PĂ«r kĂ«ta vĂ«llezĂ«r tĂ« vegjĂ«l, si Bujari, qĂ« vdesin. 

Me të vërtetë po më dhembte shumë koka, pa ndonjë rëndësi për luftën në Siri apo kudo në botë. Mendoj, kjo botë, ka me të vërtetë shumë njerëz të çmendur. Dikush, edhe mund të pyes, kush janë ata? Apo, ndoshta, cilët nuk janë ata?  

E thërras, menjëherë Bujarin në telefon, shumë, shumë rrallë e thërras këto ditë.

“Si je? Çka ka nĂ« Siri, Bujar?” e pyes. “Kallzom çka ka atje, ti Ballsor. NĂ« KosovĂ«?” mĂ« pyet ai. 

Unë, unë nuk di çka të them. Ai, përpos të më tregojë për hartën e tij të udhëtimeve nëpër rrënojat e kampet në Siri, fëmijët e parritur nga mungesa e gjërave elementare, rrënojës që është bërë ky vend, apo, jehonës së raportimit të pushkëve aty këtu nëpër rrugë, apo, bombardimeve nga disa net më herët në Damask, nuk ka dhe çka të më tregojë.

Por, them nĂ« vete, derisa rrimĂ« nĂ« qetĂ«si duke dĂ«gjuar frymĂ«marrjet e shkĂ«putura trupash, nga kĂ«to dy botĂ«, ndoshta mund ta pyes si ishin bombardimet, a ishin tĂ« njĂ«jtat si nĂ« KosovĂ«n e 1999 nĂ« PrishtinĂ«, ku edhe ishim, e pĂ«rcillnim tĂ« gjitha llojet e sporteve qĂ« jepeshin nĂ« TV, edhe ato kohĂ«, por edhe lajmet, edhe filmat, edhe njĂ« nga ditĂ«t e bombardimeve edhe njĂ« natĂ« patinazhi nĂ« Rusi diku, sepse, vetĂ«m kanalet e Beogradit mund t’i shihnim edhe ashtu, mbyllur nĂ« banesat tona, shqiptare, ndĂ«rsa nĂ« banesat fqinje serbe, nĂ« PrishtinĂ« dhe lagjet tona, dhe ndĂ«rtesĂ«n tonĂ«, dĂ«gjoheshin po tĂ« njĂ«jtat raportime tĂ« kallashĂ«ve. Dhe nĂ« kĂ«to kohĂ« kisha vetĂ«m njĂ« mendim, ku ishte mĂ« premtuese njĂ« jetĂ«, pĂ«r familjen, apo, ta them shkurt, pĂ«r Bujarin, fundin e familjes sonĂ«, vazhdimin e familjes sonĂ«, nĂ« DrenicĂ« diku pĂ«r shembull, nĂ« malet e saj, apo nĂ« PrishtinĂ«n ku ishim mĂ« 1999.

“Ballsor, po e ndĂ«rpres” mĂ« thotĂ« Bujari nĂ« telefon. Para se t’i pĂ«rgjigjem mĂ« shkon mendja se kemi marrĂ« frymĂ« sĂ« bashku pĂ«r disa sekonda, pa fjalĂ«, them edhe kjo mjafton, kĂ«shtu tĂ« shkĂ«putur si jemi. 

“OK, Bujar. Kujdesu pĂ«r veten, njeri!” i them.

Pasi e kam mbyllur, e mendoj, e lus, edhe njĂ« herĂ« datĂ«n 16 gusht, kur do tĂ« kthehet Bujari, pasi tĂ« ketĂ« kryer misionin. Do tĂ« kthehet edhe pĂ«r ditĂ«lindje tĂ« vajzĂ«s sĂ« tij. Dhe, ndĂ«rsa dua tĂ« mendoj ç’do tĂ« bĂ«jmĂ« sĂ« bashku, nuk mĂ« vjen asgjĂ« nĂ« mendje. 

Paj, them, do t’ shkojmĂ« nĂ« ndonjĂ« dasmĂ« tjetĂ«r. Pa sirianĂ«, as palestinezĂ«, as somalezĂ«, askush pĂ«rpos kosovarĂ« tĂ« çmendur nga paqja e fituar me mundin e tĂ«rĂ« botĂ«s, pikĂ«risht nĂ« KosovĂ«.  

Por, e di edhe se pas këtij misioni, Bujari, ka mision tjetër. Edhe një tjetër, pastaj do të ketë dhe tjetrin. Pasi që po që se ke parë luftën, një herë, e ke jetuar, e mbijetuar, pasi ke ndihmuar një, qoftë edhe njeri, ke dëshirë të kalosh në atë anën tjetër të botës shkëputur nga bota e mbetur, ndoshta, në tërë mundësitë e luftës, për të ndihmuar, qoftë, një njeri. / KultPlus.com

↗

Shqiptarët nga viti 1908 me alfabet por pa abetare 

✇KultPlus
By: KultPlus

Rrugëtimi ynë kombëtar, deformimi psikologjik i shkaktuar nga mungesa e shkollimit dhe projektimi i të ardhmes:

Shkruan: MsC. Mark Lucgjonaj

ShqiptarĂ«t, nĂ« gjithĂ« historinĂ« e tyre, jo vetĂ«m gjeografikisht por edhe kulturalisht e shpirtĂ«risht, kanĂ« qenĂ« dhe janĂ« pjesĂ« e kontinentit tĂ« EvropĂ«s. Qysh nĂ« fillimet e shkrimeve tĂ« para, pĂ«rpjekjeve pĂ«r t’u bĂ«rĂ« komb nĂ« hap me shtetet e EvropĂ«s, shqiptarĂ«t janĂ« tĂ« lidhur me rrĂ«njĂ«t e kĂ«tij kontinenti. RrugĂ«timi i kombit shqiptar ka qenĂ« i vĂ«shtirĂ«. NĂ« kohĂ«n kur kombet e tjera kishin marrĂ« iniciativa pĂ«r mĂ«sim nĂ« gjuhĂ«t e tyre amtare, edhe shqiptarĂ«t, hap pas hapi me ta, filluan mĂ«simin nĂ« shqip. Por, pĂ«rkundĂ«r fqinjĂ«ve tĂ« tyre perĂ«ndimorĂ«, tĂ« cilĂ«t luftonin mes vete pĂ«r ide tĂ« ndryshme, shqiptarĂ«t pĂ«rballeshin me njĂ« kulturĂ« tjetĂ«r, tĂ« kundĂ«rt me atĂ« evropiane. VetĂ«m prej vitit 1908 kemi njĂ« alfabet unik, falĂ« intelektualĂ«ve qĂ« vunĂ« themele tĂ« shĂ«ndosha kombĂ«tare, duke u mbĂ«shtetur nĂ« shembujt e kombeve tĂ« tjera evropiane. Ata, themeluesit e shqiptarisĂ«, duke ditur shumĂ« mirĂ« sa shekuj kishim humbur, duke ditur se sa njerĂ«z tĂ« mĂ«dhenj nga gjaku ynĂ« i kishin pĂ«rvetĂ«suar kombet e tjera, tĂ« vendosur pĂ«r ta ringritur shqiptarinĂ« evropiane, zbritĂ«n nĂ« rrĂ«njĂ«t e popullit tonĂ« dhe nga aty e filluan procesin e Rilindjes KombĂ«tare. TĂ« nisur nga parimi evropian, gjuhĂ«n e vendosĂ«n nĂ« radhĂ« tĂ« parĂ«. Gjuha shqipe, si njĂ«ra nga gjuhĂ«t mĂ« tĂ« lashta tĂ« kontinentit, pĂ«rveçse kishte pĂ«rjetuar tkurrje, ishte njĂ« gjuhĂ« e padokumentuar. KĂ«shtu ndodh kur nuk ke njĂ« administratĂ« tĂ«nden, ose kur ke njĂ« administratĂ« qĂ« nuk e lejon shkrimin e gjuhĂ«s. Andaj, alfabeti u bĂ« themeli i ringritjes gjuhĂ«sore, i cili u kthye edhe nĂ« katalizatorin kryesor pĂ«r pastrimin e gjuhĂ«s shqipe nga shumĂ« fjalĂ« tĂ« huaja, qĂ« kishin depĂ«rtuar deri nĂ« palcĂ«n e fjalĂ«formimit. Kjo Ă«shtĂ« edhe arsyeja kryesore pĂ«rse sot njĂ« numĂ«r i madh i bashkĂ«kombĂ«sve tanĂ«, nĂ« vend se ta duan veten dhe historinĂ« e tyre, gjuhĂ«n dhe kulturĂ«n e identitetit tĂ« tyre autokton, janĂ« cekĂ«tisht tĂ« lidhur me njĂ« kulturĂ« tjetĂ«r – tĂ« imponuar ndĂ«r shekuj nga pushtuesit. Madje, ky grupacion edhe pushtimin e sheh si shpĂ«tim. Shpesh, nĂ« tĂ« njĂ«jtin shesh, ngrihen pĂ«rmendore kundĂ«rshtuese te shqiptarĂ«t: njĂ«ra palĂ« adhuron kryeheroin tonĂ«, kurse pala tjetĂ«r adhuron kundĂ«rshtarin e tij mĂ« tĂ« madh – masakruesin e kombit tĂ« vet. Arsyet janĂ« tĂ« qarta: cektĂ«sia e njohjes dhe mungesa e shkollimit ndĂ«r shekuj. Viti 1908 Ă«shtĂ« njĂ« vit relativisht i vonĂ« pĂ«r kontinentin evropian pĂ«r tĂ« krijuar njĂ« alfabet.

Me kĂ«tĂ« alfabet do tĂ« fillonte tĂ« shkruhej e rishkruhej e gjithĂ« letĂ«rsia shqipe. Do tĂ« rishkruhej me alfabetin shqip gjithĂ« letĂ«rsia qĂ«, deri nĂ« standardizimin e alfabetit, ishte shkruar me shumĂ« shkronja dhe me disa alfabete evropiane – latine, sllave, greke dhe arabe. Me gjuhĂ«n shqipe do tĂ« shkruheshin rreshtat e parĂ« tĂ« historisĂ« shqiptare, ku nĂ« rrĂ«njĂ«t e saj do tĂ« vendoseshin kokat e shquara tĂ« dala nga gjaku ynĂ«: Aleksandri i Madh, Genti, Teuta, Pirroja i Epirit e shumĂ« figura – shtylla tĂ« lashtĂ«sisĂ« sonĂ«, tĂ« ndritura e tĂ« vuajtura. KĂ«rthiza e kombit tĂ« ri me emĂ«r, qĂ« doli nga formula Ilir–ArbĂ«n–Shqiptar, do tĂ« vendosej te ai qĂ« do tĂ« quhej Ati i Kombit – Gjergj Kastrioti SkĂ«nderbeu. Deri kĂ«tu duhet ta kemi tĂ« qartĂ« se dy nivele bashkĂ«punuan nĂ« formĂ« tĂ« barabartĂ« me njĂ«ra-tjetrĂ«n: patriotĂ«t me pushkĂ« nĂ« dorĂ« dhe patriotĂ«t intelektualĂ«. Betejat ishin pothuajse tĂ« barabarta pĂ«r tĂ« dyja grupet, sepse shumĂ« prej patriotĂ«ve intelektualĂ« u vranĂ« dhe u likuiduan nĂ« katĂ«r anĂ«t e botĂ«s, kudo qĂ« ata merreshin me veprimtarinĂ« e tyre kombĂ«tare. Duhet ta kemi tĂ« qartĂ« se e vetmja gjuhĂ« dhe e vetmja shkollĂ« qĂ« ishte e ndaluar gjatĂ« pushtimit pesĂ«shekullor ishte gjuha shqipe. TĂ« drejtĂ« nĂ« shkollim nĂ« gjuhĂ«n amtare kishin tĂ« gjitha kombĂ«sitĂ« e tjera – edhe serbĂ«t, edhe grekĂ«t – pĂ«rveç shqiptarĂ«ve. Kosova do tĂ« priste edhe mĂ« gjatĂ« pĂ«r njĂ« ligj qĂ« lejonte shkollĂ«n nĂ« gjuhĂ«n shqipe – shumĂ« mĂ« gjatĂ« se viti 1912.

Kapitulli i ri pĂ«r shqiptarĂ«t ishte futja e gjuhĂ«s shqipe nĂ« shkolla, ose hapja e shkollave shqipe nĂ« mbarĂ« vendin. Vatra e gjuhĂ«s shqipe lindi atĂ« ditĂ« qĂ« u hap shkolla e parĂ« shqipe nĂ« ShqipĂ«rinĂ« e lirĂ« – pĂ«r tĂ« mos u mbyllur mĂ«. Kjo frymĂ« e intelektualĂ«ve shqiptarĂ« e kishte tĂ« qartĂ« se politika kishte fushĂ«n e vet tĂ« veprimit, duke e lĂ«nĂ« tĂ« lirĂ« anĂ«n kulturore, ta pĂ«rkrahnin dhe ta nxisnin pĂ«r tĂ« punuar sa mĂ« shumĂ« e sa mĂ« fort pĂ«r atdheun. Ata synonin tĂ« merrnin nga kjo gurrĂ« njerĂ«z tĂ« formuar, tĂ« cilĂ«t do tĂ« ishin menaxherĂ«t mĂ« tĂ« mirĂ« tĂ« shtetndĂ«rtimit dhe zhvillimit tĂ« vendit. Ata e dinin mĂ« sĂ« miri – sepse jetonin e vepronin nĂ« shtete evropiane ku demokracia kishte filluar tĂ« ishte e avancuar – andaj artin, kulturĂ«n, historinĂ« dhe ligjin i lanĂ« tĂ« pavarura, duke i shpallur tĂ« shenjta. KĂ«to do tĂ« ishin arma e kombit, krenaria e tĂ« gjithĂ«ve, dhe assesi njĂ« mjet i politikĂ«s – siç do tĂ« bĂ«heshin mĂ« pas. Shtypi, arti, kultura, shkenca dhe ligji i lirĂ« do tĂ« ndĂ«rtonin njĂ« shtet qĂ« kishte nevojĂ« tĂ« arrinte kohĂ«n e humbur. Kjo lloj qasjeje na bĂ«n tĂ« kuptojmĂ« se rilindĂ«sit e dinin ç’ështĂ« integrimi – ose mĂ« qartĂ« ta themi, rikthimi i shqiptarĂ«ve nĂ« gjirin e EvropĂ«s. Ata nuk do ta besonin se sot, pas kaq shumĂ« vitesh, mbi njĂ« shekull, ne ende nuk jemi integruar nĂ« shtĂ«pinĂ« tonĂ« evropiane. NĂ« shumĂ« aspekte kemi bĂ«rĂ« edhe hapa pas. Por devijimi mĂ« i madh Ă«shtĂ« devijimi psikologjiko-kulturor, pra adhurimi i kulturĂ«s sĂ« pushtuesit. Dihet se gjuha shqipe u ruajt nĂ«pĂ«r shkolla tĂ« ndryshme tĂ« improvizuara, nga intelektualĂ« e patriotĂ« qĂ« shkrinĂ« pasurinĂ« dhe jetĂ«n e tyre pĂ«r ta mbajtur tĂ« gjallĂ« pishtarin e kombit shqiptar. Pa sakrificĂ«n e tyre, me siguri sot nuk do tĂ« flitej as pĂ«r ShqipĂ«ri, as pĂ«r gjuhĂ« shqipe, e as pĂ«r shqiptarĂ«. Pra, Rilindja e shqiptarĂ«ve nuk ishte njĂ« farĂ« qĂ« shpĂ«rtheu bimĂ«n e kombit, por ishin shumĂ« tĂ« mbjella qĂ« shuheshin herĂ« pas here nga armiqtĂ« e popullit autokton – i cili jetonte i ndarĂ« nĂ« pesĂ« vilajete, me njĂ« territor dhe natyrĂ« mahnitĂ«se, me pasuri tokĂ«sore, nĂ«ntokĂ«sore dhe ujore, aq sa edhe njerĂ«zore.

Gjuha, gojĂ«dhĂ«nat, pĂ«rrallat, kĂ«ngĂ«t, vajtimet, doket, ritet pagane e fetare u ruajtĂ«n nga populli. Por u dokumentuan nga intelektualĂ«t. U shpĂ«tua ajo qĂ« mund tĂ« shpĂ«tohej nga gurra popullore. Duke mos pasur forcĂ«n e mendjes pĂ«r t’u bashkuar si komb rreth çështjes mĂ« tĂ« madhe e jetike pĂ«r njĂ« popull – vetĂ«qeverisjes – ne humbĂ«m mjaft asete nga kultura dhe tradita qĂ« patĂ«m. HumbĂ«m manastire e kisha, varreza dhe kala, qytete tĂ« lashta, turma njerĂ«zish qĂ« largoheshin nga beteja nĂ« betejĂ«. Themeluam koloni nĂ«pĂ«r Itali, Kroaci, UkrainĂ« e gjetiu. HumbĂ«m mundĂ«sinĂ« e dokumentimit tĂ« masakrave tĂ« shumta qĂ« u kryen ndaj kombit tonĂ« – nga pushtues dhe dhunues qĂ« nuk ishin tĂ« paktĂ«. U çoroditĂ«m si popull dhe nuk po ia dilnim tĂ« bĂ«heshim komb. Madje, duke pĂ«rkrahur pushtues tĂ« ndryshĂ«m, luftuam edhe kundĂ«r njĂ«ri-tjetrit, duke shkrirĂ« jetĂ«t kot – pĂ«r t’u kujtuar si heronj tĂ« kombeve dhe idealeve tĂ« huaja, e jo tĂ« atyre me tĂ« cilat sot do tĂ« krenoheshim. NĂ« rrĂ«mujĂ«n e madhe tĂ« Luftrave Ballkanike – tĂ« cilat ishin orkestruar pĂ«r tĂ« shpĂ«rbĂ«rĂ« shtetin shqiptar – ishin pikĂ«risht intelektualĂ«t shqiptarĂ« ata qĂ« ngritĂ«n zĂ«rin nĂ«pĂ«r kancelaritĂ« e EvropĂ«s, qĂ« kjo masakĂ«r, ky gjenocid i orkestruar nga fqinjĂ«t, tĂ« ndalej.

KĂ«shtu, nĂ« pushtet erdhi Ahmet Zogu. Me tĂ« filloi ngritja e shtetit shqiptar – e ShqipĂ«risĂ« Londineze. Prej kĂ«tu, fati i shqiptarĂ«ve filloi tĂ« shkruhej ndaras e ndryshe. ShqiptarĂ«t qĂ« mbetĂ«n jashtĂ« kufijve vazhduan tĂ« jenĂ« tĂ« pushtuar dhe nĂ«n sundimin e tjetrit. NĂ«se shqiptarĂ«t nĂ« ShqipĂ«ri po ndĂ«rtonin shtetin e tyre – nĂ« mes tĂ« varfĂ«risĂ« sĂ« madhe – po ndĂ«rtonin diplomacinĂ« e parĂ« shqiptare, ushtrinĂ«, policinĂ« dhe organet e tjera shtetĂ«rore, pĂ«r shqiptarĂ«t e tjerĂ«, mjerimi ishte i dyfishtĂ«. Mbi tĂ« gjitha, rreziku nga asimilimi ishte shumĂ« agresiv. Alfabeti i gjuhĂ«s shqipe ia doli tĂ« shkruhej vetĂ«m nĂ« ShqipĂ«ri, dhe po ashtu shkolla shqipe ishte mundĂ«si vetĂ«m pĂ«r shqiptarĂ«t e ShqipĂ«risĂ«. Por patriotĂ«t shqiptarĂ« dhe intelektualĂ«t nuk pushuan sĂ« punuari pĂ«r mbijetesĂ«n e kombit, duke vazhduar luftĂ«n pĂ«r Ă«ndrrĂ«n e madhe – tĂ« lirisĂ« dhe pavarĂ«sisĂ«.  Ahmet Zogu do tĂ« qĂ«ndronte nĂ« krye tĂ« shtetit shqiptar prej vitit 1920 deri nĂ« vitin 1939, nĂ« forma tĂ« ndryshme tĂ« qeverisjes. Ai u rikthye nĂ« fron me ndihmĂ«n e MbretĂ«risĂ« Serbo-Kroato-Sllovene, pasi Fan Noli nuk ia doli ta mbante pushtetin pas Revolucionit. NĂ« kohĂ«n kur Zogu po ringrinte ShqipĂ«rinĂ« nga humnera e errĂ«sirĂ«s, shqiptarĂ«t jashtĂ« ShqipĂ«risĂ« ishin nĂ« zjarr. Atje po kryheshin masakra, djegie fshatrash dhe dĂ«bime. U instalua regjim ushtarak serb, pĂ«r tĂ« nĂ«nshtruar, shfarosur dhe asimiluar shqiptarĂ«t. Librat shqip dhe shkollat shqipe u ndaluan. NĂ«se nĂ« ShqipĂ«ri emrat e mbiemrat po shqipĂ«roheshin, pĂ«r shqiptarĂ«t nĂ« KosovĂ«, LuginĂ«, Maqedoni, PlavĂ«, Guci, Ulqin e MalĂ«si, ata po sllavizoheshin dhe po asimiloheshin. NĂ« ditĂ«t e sotme ka pĂ«rplot shqiptarĂ« anembanĂ« ish-JugosllavisĂ«, tĂ« cilĂ«t nuk duan ta kthejnĂ« mbiemrin dhe ta shkruajnĂ« nĂ« gjuhĂ«n shqipe.

Kolonizimi i tokave shqiptare filloi me vendosjen e serbĂ«ve dhe malazezĂ«ve, me qĂ«llim ndryshimin e pĂ«rbĂ«rjes etnike. Figurat e rezistencĂ«s si Azem Galica dhe Shote Galica (si prijĂ«s) u shuan dhe u pĂ«rsekutuan. KĂ«shtu, nĂ« ShqipĂ«ri, libri shqip po hapte petalet e veta, duke arsimuar brezat e rinj, por shqiptarĂ«t e tjerĂ« ndodheshin nĂ« kushte çnjerĂ«zore. NĂ« KosovĂ«, libri i parĂ« shqip i botuar ishte “Doktrina e KrishterĂ«â€ – Gjon NikollĂ« Kazazi, mĂ« 1743, i cili u ndalua. U desh tĂ« pritej viti 1945, qĂ« tĂ« shtypej libri i dytĂ« shqip: Abetarja. NdĂ«rsa mĂ« 1953, erdhi edhe libri i parĂ« artistik, “NjĂ« fyell ndĂ«r male” i Martin Camajt. NĂ« Ulqin, qĂ« prej Buzukut (1555) dhe Hafiz Ali Ulqinakut (shek. XIX), u desh tĂ« pritej viti 1938, kur botoi Hajro Ulqinaku. NĂ« MalĂ«si, libri i parĂ« shqip, “MalĂ«sori kĂ«ndon”, u botua nga Gjergj Hasanaj, nĂ« vitin 1971. NdĂ«rsa nĂ« Guci, Idriz Ulaj, nĂ« vitin 1978, botoi pĂ«rmbledhjen “KĂ«ngĂ« popullore nga Gucia”. Kjo pasqyrĂ« Ă«shtĂ« e qartĂ«: prej shpalljes sĂ« pavarĂ«sisĂ« nuk ka filluar ringritja e kombit, por vetĂ«m ka lindur qeliza ose bĂ«rthama e saj – shteti shqiptar, i cili me varfĂ«ri tĂ« madhe e me vĂ«shtirĂ«si tĂ« shumta, filloi ngritjen nga pluhuri.

NĂ« vitin 1939, ShqipĂ«ria u pushtua nga Italia Fashiste, duke krijuar probleme tĂ« tjera, ndarje tĂ« reja dhe ideologji tĂ« panjohura pĂ«r popullin shqiptar. Italia Fashiste dhe Gjermania Naziste, pasi pushtuan tokat shqiptare, krijuan njĂ« hartĂ« tĂ« re pĂ«r shqiptarĂ«t, ku, nĂ« kĂ«tĂ« kohĂ«, qeveria shqiptare fashiste (e pushtuar) hapi shkolla shqipe nĂ« KosovĂ« dhe nĂ« vendet e tjera tĂ« banuara me shqiptarĂ«. Filloi njĂ« periudhĂ« katĂ«rvjeçare me njĂ« administratĂ« tĂ« re, e cila e njihte gjuhĂ«n dhe kombin shqiptar dhe i favorizonte ato. Duke ditur se asnjĂ« pushtues nuk Ă«shtĂ« i mirĂ« dhe as nuk vjen pĂ«r tĂ« shpĂ«tuar ndonjĂ« popull, shqiptarĂ«t u munduan tĂ« ishin sa mĂ« neutralĂ«, por nuk shpĂ«tuan pa u lagur. Jugosllavia ishte e fortĂ« dhe me rrĂ«njĂ« e mbĂ«shtetje nga Rusia. Lufta e shqiptarĂ«ve bashkĂ« me jugosllavĂ«t pĂ«r çlirim nga Gjermania Naziste solli nĂ« pushtet komunizmin – me program antishqiptar, tĂ« pĂ«rpiluar nĂ« Beograd.

NĂ« pushtet erdhi Enver Hoxha. TashmĂ«, mjerimi pĂ«r shqiptarĂ«t u kthye nĂ« makth. ShqiptarĂ«t, nĂ« tokat e veta autoktone – pĂ«rfshi edhe ShqipĂ«rinĂ« – humbĂ«n lirinĂ« e tyre. TĂ« vetmit shqiptarĂ« tĂ« lirĂ« ishin pĂ«rsĂ«ri shqiptarĂ«t nĂ« mĂ«rgim. Intelektualizmi shqiptar nĂ« ShqipĂ«ri u kthye tĂ« punonte kundĂ«r shqiptarĂ«ve. Por qeliza e dritĂ«s shqiptare, nĂ« gjithĂ« atĂ« katrahurĂ«, u bĂ« Prishtina. FatmirĂ«sisht, ishte ShqipĂ«ria ajo e cila – nĂ« frymĂ«n e saj tĂ« fundit, para mbytjes sĂ« plotĂ« moniste – dha njĂ« dorĂ« tĂ« madhe nĂ« hapjen e shkollave shqipe nĂ« KosovĂ«n e JugosllavisĂ«. ShqipĂ«ria komuniste ndryshoi gjuhĂ«n standarde shqipe, duke eliminuar standardin e Elbasanit, tĂ« vendosur mĂ« pĂ«rpara. Kosova e pĂ«rqafoi fuqishĂ«m gjuhĂ«n standarde, duke mos u ndarĂ« nga trungu gjuhĂ«sor. NĂ« kĂ«tĂ« kohĂ«, shqiptarĂ«t e Sanxhakut ishin duke u shuar. Brezi i fundit qĂ« fliste shqip po vdiste. Pas rĂ«nies sĂ« komunizmit, shqiptarĂ«t e ShqipĂ«risĂ« ia mĂ«synĂ« EvropĂ«s, duke iu bashkuar mĂ«rgatĂ«s shqiptare, e cila prej dekadash ishte themeluar nga shqiptarĂ«t jashtĂ« ShqipĂ«risĂ«.Deportime, vrasje dhe krime antishqiptare ishin kryer nga Jugosllavia, por ShqipĂ«ria nuk ishte aty pĂ«r t’i njohur, pĂ«r t’i bĂ«rtitur dhe pĂ«r t’i gjykuar.

MendĂ«sia e shqiptarĂ«ve nĂ« ShqipĂ«ri kishte ndryshuar, falĂ« dhunĂ«s sĂ« egĂ«r komuniste tĂ« Enver HoxhĂ«s, i cili kishte ushtruar dhunĂ« dhe pastrim intelektual shqiptar. Ata nuk kishin ndjenja patriotike e as atdhetare ndaj shqiptarĂ«ve nĂ« pĂ«rgjithĂ«si – e sidomos ndaj shqiptarĂ«ve tĂ« ngelur nĂ« Jugosllavi. Nuk hezitonin t’i quanin jugosllavĂ«. Ata urrenin pothuajse çdo gjĂ« qĂ« ishte shqiptare, ngase ajo pĂ«rfaqĂ«sonte komunizmin dhe Enverin. NdĂ«rsa shqiptarĂ«t nĂ« Jugosllavi, pĂ«r shkak tĂ« mungesĂ«s sĂ« informacioneve tĂ« sakta, kishin idealizuar ShqipĂ«rinĂ« e TVSH-sĂ« sĂ« Enverit, duke parĂ« atje njĂ« lider dhe njĂ« shtet tĂ« fortĂ« si çeliku, qĂ« kur tĂ« nisej nĂ« sulm, do t’i shpĂ«tonte shqiptarĂ«t. ShqiptarĂ«t nuk njiheshin mes vete, por me shembjen e komunizmit, filloi procesi i rinjohjes. Lufta nĂ« KosovĂ« i vuri shqiptarĂ«t nĂ« njĂ« pozitĂ« tĂ« re. Intelektualizmi shqiptar filloi tĂ« aktivizohej fuqishĂ«m edhe brenda vendit, nĂ« veçanti pĂ«rmes lobimit tĂ« fuqishĂ«m tĂ« shqiptarĂ«ve tĂ« mĂ«rgatĂ«s, tĂ« cilĂ«t, pĂ«rmes mjeteve tĂ« shumta, arritĂ«n tĂ« depĂ«rtonin nĂ« tĂ« gjitha skutat dhe pozitat shtetĂ«rore anembanĂ« botĂ«s. Kjo ndodhi edhe me vetĂ« shtetin amĂ« tĂ« tyre. MĂ«rgata shqiptare, veçanĂ«risht ajo nga Mali i Zi, ishte motori kryesor i lobimit tek kongresmenĂ«, senatorĂ« e zyrtarĂ« tĂ« lartĂ« tĂ« Pentagonit. Kjo mĂ«rgatĂ« nuk humbi kohĂ« dhe nuk u kursye nĂ« asnjĂ« moment pĂ«r ta bĂ«rĂ« luftĂ«n pĂ«r çështjen shqiptare tĂ« njohur nĂ« gjithĂ« botĂ«n. Mbledhje, grumbullime fondesh pĂ«r lobim dhe pĂ«r front, darka e protesta tĂ« shumta ishin vetĂ«m maja e ajsbergut – pjesa e dukshme e asaj qĂ« ishte punuar pĂ«r dekada nĂ« kohĂ«t e errĂ«ta tĂ« komunizmit, kur haptazi shantazhoheshin, pĂ«rndiqeshin e madje edhe vriteshin nga shĂ«rbimet sekrete, si ato jugosllave, ashtu edhe ato tĂ« PartisĂ« Komuniste Shqiptare. VetĂ« NĂ«nĂ« Tereza u aktivizua pĂ«r çështjen e KosovĂ«s, dhe porosia e saj drejtuar Presidentit Bill Klinton do tĂ« mbetet urata mĂ« e shenjtĂ« e kombit shqiptar, sidomos pĂ«r shqiptarĂ«t e KosovĂ«s. Kjo frymĂ«, kjo arterie e gjallĂ« e mĂ«rgatĂ«s, zgjoi nga gjumi edhe administratĂ«n e pĂ«rgjumur tĂ« shtetit tĂ« lodhur tĂ« ShqipĂ«risĂ«, e cila, nĂ« momentet mĂ« delikate pĂ«r KosovĂ«n, u vu nĂ« dispozicion – jo ashtu siç do tĂ« kishte qenĂ« ideale, por shumĂ« mĂ« mirĂ« nga sa nĂ« realitet pritej. Kryeministri Pandeli Majko do tĂ« mbahet mend si njĂ« ndĂ«r mĂ« tĂ« dashurit pĂ«r shqiptarĂ«t, pĂ«r vetĂ« faktin se nuk u tremb, por veproi si njĂ« burrĂ«shtetas i vĂ«rtetĂ«. ShumĂ« gjĂ«ra janĂ« thĂ«nĂ« pĂ«r kontributin e tij dhe tĂ« patriotĂ«ve shqiptarĂ« nga ShqipĂ«ria, e shumĂ« tĂ« tjera do tĂ« dalin nĂ« dritĂ« nga historia. Por nĂ« thelb, ShqipĂ«ria u zgjua nga gjumi.

MĂ«rgata shqiptare, veçanĂ«risht ajo nga MalĂ«sia, meriton njĂ« studim tĂ« veçantĂ« pĂ«r kĂ«tĂ« kontribut, sepse pĂ«rndryshe, shumĂ« fakte do tĂ« humbasin. Emrat e shumĂ« individĂ«ve qĂ« punuan me shumĂ« mish e shpirt pĂ«r atdheun, do tĂ« shuhen bashkĂ« me veprĂ«n e tyre, e kjo nuk na shĂ«rben. Shembujt e mirĂ« duhen ruajtur, trashĂ«guar e promovuar, sepse nga kĂ«ta mĂ«sojmĂ«. Kosova u çlirua. NdĂ«rkohĂ«, shqiptarĂ«t nĂ« Mal tĂ« Zi, qĂ« prisnin mĂ« tĂ« keqen nga Batalioni famĂ«keq i njohur si “Batalioni i ShtatĂ«â€, i formuar nga vullnetarĂ« pĂ«r tĂ« vrarĂ« shqiptarĂ«, nuk e panĂ« tĂ« realizohej dĂ«shira e pĂ«rgjakshme pĂ«r spastrim etnik. Diplomacia dhe puna e mençur e Gjukanoviqit gjatĂ« kĂ«saj kohe ishte mbresĂ«lĂ«nĂ«se, pasi ai ia doli qĂ« ta nxirrte Malin e Zi nga katrahura e JugosllavisĂ«, pa luftĂ« dhe me shumĂ« pak viktima. Por shqiptarĂ«t nĂ« Mal tĂ« Zi, si edhe nĂ« troje tĂ« tjera, vazhduan tĂ« largoheshin masivisht. KĂ«to largime ishin tĂ« dhimbshme, sepse ajo rini qĂ« largohej, rrallĂ«herĂ« kthehej nĂ« trojet e veta.

Pasi shqiptarĂ«t nĂ« KosovĂ« u liruan nga lufta e UÇK-sĂ« dhe AleatĂ«ve tĂ« NATO-s, ishin shqiptarĂ«t nĂ« Maqedoni ata qĂ« nuk mund tĂ« duronin mĂ« padrejtĂ«sitĂ« qĂ« po u bĂ«heshin nga maqedonasit. Organizimi i mĂ«rgatĂ«s dhe ShqipĂ«risĂ« vazhdoi edhe pĂ«r ta, por tani me njĂ« dorĂ« shtesĂ« – atĂ« tĂ« KosovĂ«s. As sot nuk njihen mirĂ« nga shqiptarĂ«t jashtĂ« MaqedonisĂ« ngjarjet e masakrat qĂ« kanĂ« ndodhur me shqiptarĂ«t atje. Por pas nĂ«nshkrimit tĂ« paqes, gjendja e shqiptarĂ«ve nĂ« Maqedoni filloi tĂ« ndryshojĂ«. GjatĂ« kĂ«saj kohe, shkollat, universitetet dhe zhvillimi kulturor nĂ« mbarĂ« shqiptarinĂ« ishin tĂ« paralizuara. NĂ« fakt, studentĂ«t diplomoheshin, por njĂ« numĂ«r i madh i tyre largohej, ose edhe ata qĂ« mbeteshin, pĂ«rballeshin me kushte dhe rrethana jonormale, e jeta e tyre linte shumĂ« pĂ«r tĂ« dĂ«shiruar. Pas shpalljes sĂ« PavarĂ«sisĂ« nga Mali i Zi, pĂ«r shqiptarĂ«t atje nisi njĂ« kapitull i ri – njĂ« luftĂ« politike me qeverinĂ« e Gjukanoviqit, tĂ« cilit i kishin qĂ«ndruar besnik pĂ«r afro 25 vite. TashmĂ« kĂ«rkonin tĂ« drejtat e tyre si popull autokton, paqedashĂ«s, e qĂ« ishte i vetmi qĂ« nuk fliste sllavisht. TĂ« drejtat e tyre u avancuan sado pak, por duhej pritur deri nĂ« rĂ«nien nga pushteti tĂ« Gjukanoviqit (thuajse plotĂ«sisht, pasi humbi zgjedhjet), qĂ« shqiptarĂ«t tĂ« fitonin disa tĂ« drejta si: pĂ«rdorimin e gjuhĂ«s shqipe nĂ« administratĂ« nĂ« komunat ku pĂ«rbĂ«nin 5% tĂ« popullsisĂ«, pĂ«rdorimin e flamurit kombĂ«tar shqiptar dhe festimin e festave tĂ« tyre kombĂ«tare. Para shpalljes sĂ« PavarĂ«sisĂ« nga Mali i Zi, kur nĂ« pasaportĂ« ende figuronte emri “Serbia dhe Mali i Zi”, nĂ« vitin 2004 nĂ« PodgoricĂ« u hap Programi i MĂ«suesisĂ« nĂ« GjuhĂ«n Shqipe nĂ« kuadĂ«r tĂ« Universitetit tĂ« Malit tĂ« Zi, ku mĂ«simi zhvillohet 80% nĂ« gjuhĂ«n shqipe dhe 20% nĂ« atĂ« malazeze. ProfesorĂ«t erdhĂ«n kryesisht nga Shkodra, falĂ« bashkĂ«punimit tĂ« dy universiteteve.

Fitorja mĂ« e madhe e shqiptarĂ«ve nĂ« Mal tĂ« Zi, qĂ« nga shpallja e PavarĂ«sisë—ku vota e tyre ishte vendimtare—ështĂ« themelimi i KomunĂ«s sĂ« MalĂ«sisĂ«, me emĂ«rtimin Komuna e Tuzit. MalĂ«sisĂ« iu dha e drejta pĂ«r vetĂ«qeverisje lokale, duke u nda nga Komuna e PodgoricĂ«s dhe ajo e Gollubovcit. MegjithatĂ«, pĂ«rveç shumĂ« diskriminimeve, iu mohua e drejta pĂ«r t’u quajtur “Komuna e MalĂ«sisĂ«â€. GjashtĂ« vite mĂ« pas u themelua Komuna e ZetĂ«s, por aty s’ngeli emri “Gollubovac”; iu dha e drejta ta quajnĂ« “Komuna e tyre” me emrin e lashtĂ« dhe historik tĂ« rajonit. MegjithatĂ«, qĂ« nga themelimi i KomunĂ«s, shqiptarĂ«t nĂ« MalĂ«si kanĂ« bĂ«rĂ« tĂ« gjithĂ« dokumentacionin e administratĂ«s nĂ« gjuhĂ«n shqipe, ndonĂ«se nĂ« Ulqin, qĂ« kishte vetĂ«qeverisje lokale prej dekadash, administrata mbante kryesisht gjuhĂ«n malazeze. Zhvillimi i MalĂ«sisĂ« nisi me njĂ« hov tĂ« madh. MĂ«rgata e MalĂ«sisĂ« dha shembullin mĂ« tĂ« bukur nĂ« rajon pĂ«r mĂ«nyrĂ«n si duhej udhĂ«hequr vendi dhe si duhej vepruar pĂ«r vendlindjen. NĂ« zgjedhjet e para tĂ« KomunĂ«s sĂ« lirĂ«, ata udhĂ«tuan dhe mbĂ«shtetĂ«n partitĂ« shqiptare, dhe pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« nĂ« histori administruan MalĂ«sinĂ«. Edhe nĂ« rundin e dytĂ«, partitĂ« shqiptare dolĂ«n edhe mĂ« tĂ« forta dhe, pa nevojĂ« pĂ«r koalicion, vazhduan mandatin e tyre. PĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« u formuan lidhje kulturore, shkencore e administrative me ShqipĂ«rinĂ« dhe KosovĂ«n. Komuna e Tuzit organizoi Panairin e parĂ« tĂ« librit nĂ« MalĂ«si, mirĂ«priti aktivitetin vjetor tĂ« Arkivit ShtetĂ«ror tĂ« ShqipĂ«risĂ« dhe KosovĂ«s, si dhe organizime tĂ« Unionit tĂ« Bashkive dhe Komunave Shqiptare nĂ« Rajon (ku u anĂ«tarĂ«sua). U botua monografia pĂ«r figura kulturore si Gjelosh Gjokaj dhe njĂ« monografi pĂ«r XhubletĂ«n, pĂ«r tĂ« cilĂ«n u organizua njĂ« ngjarje kulturore me pĂ«rmasa kombĂ«tare. Ekipi i futbollit “Deçiq” u ngrit nga kategoria e dytĂ« nĂ« atĂ« elitare, u shpall kampion i Malit tĂ« Zi dhe fitoi KupĂ«n e Malit tĂ« Zi, duke luajtur edhe ndaj klubeve evropiane dhe duke fituar pikĂ« nĂ« duelit kokĂ« mĂ« kokĂ«. U ndĂ«rtua stadiumi i ri, u pĂ«rmirĂ«suan ujĂ«sjellĂ«sit pĂ«r zonat rurale; u rinovua infrastruktura rrugore me asfaltim nĂ« gjithĂ« MalĂ«sinĂ«. U ndĂ«rtua Sheshi “Gjergj Kastriot SkĂ«nderbeu”, i financuar nga Bashkia e TiranĂ«s, dhe nĂ« tĂ« u vendos pĂ«rmendorja e tij, gjithashtu financuar nga mĂ«rgata shqiptare.

Rruga drejt Bashkimit Europian po avancon, veçanĂ«risht pĂ«r Malin e Zi dhe ShqipĂ«rinĂ«. Duke pasur ura dhe kanale tĂ« bashkimit, Ă«shtĂ« koha qĂ« kultura shqiptare tĂ« mbĂ«shtetet nga shtetet pĂ«rkatĂ«se, duke i lĂ«nĂ« pavarĂ«si veprimit akademik, kulturor dhe artistik – nĂ« njĂ« qendĂ«r bashkĂ«kombĂ«tare. QeveritĂ« e rajonit dhe donatorĂ«t e BE-sĂ« dhe SHBA-sĂ« mund tĂ« ndihmojnĂ« akademitĂ«, arkivat, universitetet, muzetĂ«, shtĂ«pitĂ« e kulturĂ«s, botuesit, festivalet koreografike e pĂ«rkthimore, etj., pĂ«r tĂ« ndĂ«rtuar njĂ« tĂ« ardhme bashkĂ«kohore dhe tĂ« qĂ«ndrueshme.

Sipas regjistrimit tĂ« fundit nĂ« Mal tĂ« Zi, shqiptarĂ«t pĂ«rbĂ«jnĂ« 4.97% tĂ« popullsisĂ«: 15 078 nĂ« Ulqin, 8 119 nĂ« Tuz, dhe nĂ« pakicĂ« nĂ« komunat tjera: Guci (1 352), Rozhaje (1 176), PlavĂ« (853), Tivar (1 919), PodgoricĂ« (1 780), nĂ« total 30 978 shqiptarĂ« tĂ« deklaruar. NĂ« ShqipĂ«ri jetojnĂ« 2 186 917 banorĂ« (94% shqiptarĂ« tĂ« deklaruar). NĂ« KosovĂ« ka rreth 1 457 000 shqiptarĂ«. NĂ« MaqedoninĂ« e Veriut janĂ« 446 245, ndĂ«rsa nĂ« Serbi 61 687 shqiptarĂ« tĂ« regjistruar.

Nëse shqiptarët në Ballkan udhëhiqen nga një politikë e mençur dhe diplomaci vigjilente, me një platformë bashkëpunimi kulturore, artistike dhe shkencore, kjo do të forconte statusin e tyre në rajon dhe mërgatë. Me mbështetjen e Bashkimit Europian dhe SHBA-së, mërgata mund të investojë dhe të rikthehet në vendlindje. Ky është një vizion afatgjatë: një komb prej 4 milionësh brenda Ballkanit, që do të kontribuonte paqe dhe stabilitet, duke treguar se shqiptarët janë popull paqëdashës dhe jo diskriminues.

NĂ«se vazhdohet me trendin aktual – me lĂ«vizje tĂ« popullsisĂ«, rĂ«nie demografike – brenda 20 vjetĂ«sh popullsia shqiptare mund tĂ« pĂ«rgjysmohet. NĂ« Mal tĂ« Zi dhe Serbi mund tĂ« zhduken, ndĂ«rsa nĂ« ShqipĂ«ri dhe KosovĂ« do tĂ« mungojĂ« fuqia punĂ«tore. NĂ« MaqedoninĂ« e Veriut do tĂ« ketĂ« rĂ«nie pĂ«r shkak tĂ« largimit dhe asimilimit. Kjo Ă«shtĂ« pĂ«r shkak tĂ« sistemeve edukativo-universitare tĂ« dobĂ«ta. PĂ«r rrĂ«mbimin e standardit gjuhĂ«sor, ripastrimin e historisĂ« dhe edukimin e brezave tĂ« rinj me tĂ« vĂ«rtetĂ«n historike, nevojiten shkolla dhe universitete tĂ« forta. UnĂ« shpresoj qĂ« intelektualĂ«t shqiptarĂ« tĂ« marrin pushtetin – sepse nĂ«se hyjmĂ« nĂ« BE si njĂ« komb gjysmak, rrezikojmĂ« tĂ« shuhemi./ KultPlus.com

↗

“Mua besoj mĂ« shpĂ«toi portreti” me regji nga Alban Muja nĂ« programin konkurrues nĂ« Sarejevo Film Festival 

✇KultPlus
By: KultPlus

Pas shumĂ« sukseseve nĂ«pĂ«r festivale ndĂ«rkombĂ«tare, filmi i shkurtĂ«r dokumentar “Mua besoj mĂ« shpĂ«toi portreti” me regji nga Alban Muja, do tĂ« shfaqet nĂ« Programin Konkurrues (Competition Programme – Documentary Film) tĂ« Filmit Dokumentar nĂ« Sarajevo Film Festival 2025. 

Filmi është prodhuar nga 038STUDIO në bashkëprodhim me AsfaltFilms, me producent Edon Rizvanolli dhe është mbështetur nga Qendra Kinematografike e Kosovës. / KultPlus.com 

↗

“SytĂ« e BernĂ«s” me regji tĂ« Ermal GĂ«rdovcit me premierĂ« nĂ« Sarajevo Film Festival 

✇KultPlus
By: KultPlus

Filmi “SytĂ« e BernĂ«s” me regji nga Ermal GĂ«rdovci dhe skenar nga Patrik Lekaj, do ta ketĂ« premierĂ«n e tij nĂ« edicionin e sivjetmĂ« tĂ« Sarajevo Film Festival.

Filmi është prodhim i kompanisë Kandërr, në bashkëprodhim me Filmik dhe Sloboda Film, me producente Trëndelina Halili, ndërsa bashkëproducente është Marija Dimitrova.

Në rolet kryesore luajnë: Arta Selimi, Tristan Halilaj, Ervin Shala, Gramos Malaj dhe Altin Vraniqi.

Filmi është i mbështetur nga Qendra Kinematografike e Kosovës.

Sytë e Bernës është një rrugëtim psikologjik drejt zemërimit, të kaluarës dhe një katarsisi të errët. E përndjekur nga trauma dhe e rraskapitur nga pagjumësia, Berna zhytet në vizione të dhunshme ku kufiri mes reales dhe hakmarrjes zhduket.

Filmi Ă«shtĂ« pjesĂ« e Competition Programme – Short Film dhe do tĂ« konkurrojĂ« nĂ« mesin e 10 filmave tĂ« tjerĂ« tĂ« pĂ«rzgjedhur nĂ« kĂ«tĂ« kategori.

Urime dhe suksese të gjithë ekipit në vazhdim!/ KultPlus.com 

↗

Pas skandalit nĂ« koncertin e “Coldplay”, “Oasis”: NĂ« koncertin tonĂ« mund tĂ« tradhtoni lirisht

✇KultPlus
By: KultPlus

Pas rikthimit madhĂ«shtor me turneun “Live ’25”, grupi legjendar britanik “Oasis” ka goditur fort, kĂ«tĂ« herĂ« jo me muzikĂ«, por me ironi.

NĂ« njĂ« postim tĂ« fundit, grupi ka shkruar se “Çdo biletĂ« pĂ«r koncertin tonĂ« vjen me njĂ« leje speciale pĂ«r tĂ« tradhtuar me kĂ« tĂ« dĂ«shironi”, njĂ« thumb i drejtĂ«pĂ«rdrejtĂ« ndaj incidentit viral qĂ« tronditi koncertin e “Coldplay”.

Gjatë një nga netët në Manchester, Liam Gallagher shtoi kripë në plagë duke u tallur nga skena:

“A kemi ndonjĂ« çift tĂ« dashuruar kĂ«tu? Mos u shqetĂ«soni, tek ne s’ka kamera qĂ« tĂ« nxjerrin zbuluar si te Coldplay.”

KujtojmĂ« se gjatĂ« njĂ« performance tĂ« “Coldplay”, CEO i kompanisĂ« “Astronomer”, Andy Byron, u kap nĂ« ekranin gjigant duke u pĂ«rqafuar ngrohtĂ«sisht me kolegen e tij Kristin Cabot, moment qĂ« shkaktoi shpĂ«rthim nĂ« rrjet dhe pĂ«rfundoi me dorĂ«heqjen e tij./ KultPlus.com 

↗

Me belerinin e njohur Eno Peçi nisi edicioni i katĂ«rt “Prizren Fest”, Morina: Teatri shkon njĂ« hap pĂ«rtej

✇KultPlus
By: KultPlus

Mbrëmë ka nis edicioni i katërt i Prizren Fest, ku kanë përfshirë teatri, baleti e muzika.  

Adrian Morina, drejtor artistik në Prizren Fest hapi edicionin e IV duke cituar filozofin Karl Marx mbi teorinë: 

“Nuk mjafton ta interpretojmĂ« botĂ«n por duhet ta ndryshojmĂ« atĂ«â€ , tha se “teatri shkon njĂ« hap pĂ«rtej kĂ«saj, teatri pĂ«rpos qĂ« e pĂ«rqafon botĂ«n dhe e njeh botĂ«n rreth vetes, ka edhe guximin ta imagjinoj njĂ« botĂ« edhe mĂ« tĂ« mirĂ«. Ne: territ i qĂ«ndrojmĂ« pĂ«rballĂ« me dritĂ«, e katrahurĂ«s me bukuri”. Mes emocionesh, duke kujtuar terrorin e  tĂ« kaluarĂ«n tonĂ« jo shumĂ« tĂ« largĂ«t, guxojmĂ« ti dĂ«rgojmĂ« shpresĂ« kĂ«saj bote tĂ« pĂ«rqarĂ« e tĂ« thyer pĂ«rmes gjuhĂ«s qĂ« ne e flasim mĂ« sĂ« miri TEATRIT.

NĂ« kĂ«tĂ« mbrĂ«mje nĂ« sheshin historik, nĂ« zemrĂ«n e qytetit qĂ« di tĂ« mikpresĂ« me shpirt tĂ« bardhĂ«, mĂ« pas nĂ« skĂ«nĂ« u bashkangjitĂ«n fĂ«mijĂ«t qĂ« lĂ«shuan balona drejt qiellit, shoqĂ«ruar nga kĂ«nga universale “We Are the World”, njĂ« thirrje e pastĂ«r pĂ«r paqe, nga ata qĂ« ende besojnĂ« fuqishĂ«m nĂ« tĂ«. ZĂ«rat e tyre tĂ« brishtĂ«, por tĂ« fuqishĂ«m, u bĂ«nĂ« jehonĂ« nĂ« ndĂ«rgjegjen tonĂ« kolektive.

Duke prezantuar artistë, sportistë, krijues me famë botërore Adriani tregoj se ne vërtetë e kemi pushtuar  botën përmes fuqisë së mbrendshme kulturore-artistike e sportive.

Shaqir Totaj i pari i komunĂ«s sĂ« Prizenit, si e do zakoni .zyrtarisht hapi edicionin e IV tĂ« Prizren Fest “ Thuhet ndĂ«r format mĂ« tĂ« sofistikuar tĂ« shprehjes artistike Ă«shtĂ« teatri me ku mĂ« mirĂ« se nĂ« Prizren do tĂ« funksiononte njĂ« festival qĂ« promovon kulturĂ«n , qytetin e vetĂ« shtetin, 

E duke ironizuar situtatĂ«n aktuale Totaj tha se “Prizren Fest nuk ka konkurencĂ« serioze duke anashkaluar kuvendin e KosovĂ«s qĂ« Ă«shtĂ« shĂ«ndrruar nĂ« njĂ« teatĂ«r  kohĂ«t e fundit”.

E në fund ai bëri të ditur përkrahjen e vazhdueshme për PRIZREN FESTIN.

MĂ« pas nĂ« skenĂ« nĂ« teatrin mbi Lum u ngjjit Trupa e Baletit tĂ« Teatrit KombĂ«tar – TiranĂ«, me njĂ« performancĂ« tĂ« veçantĂ« nĂ«n koreografinĂ« e njohur tĂ« Eno Peçit.

Shfaqja trajtonte  pyetje të thella ekzistenciale mbi identitetin, kujtesën dhe emocionet njerëzore. Ajo reflekton mbi udhëtimin e jetës dhe muzgun simbolik si pikë ndarjeje mes kujtimeve dhe harresës. Përmes vallëzimit, publiku ftohet të meditojë: a jemi ne të robëruar nga muzgjet e jetës, apo jemi vetë shfaqje e tyre?

NjĂ« natĂ« arti, ndjeshmĂ«rie dhe reflektimi – njĂ« performancĂ« qĂ« premton tĂ« prekĂ« thellĂ«sisht shpirtin e spektatorĂ«ve.

Krejt në fund nata e parë e eicionit të katërt të Festivalit  Ndërkombëtar të Teatrit në Ambient të Hapur PRIZREN FEST u mbyll me  JERICHO-n në after party. / KultPlus.com

↗

Sunny Hill Festival me edicionin më të madh ndonjëherë, Prishtina është rezervuar plotësisht

✇KultPlus
By: KultPlus




Njerëz nga më shumë se 60 vende të ndryshme të botës tashmë i kanë blerë biletat dhe kanë rezervuar hotelet e bujtinat, për edicionin e ri të Sunny Hill Festival

PrishtinĂ«, 22 Korrik 2025 – Sunny Hill Festival ka thĂ«nĂ« se edicioni i kĂ«tij viti do tĂ« shĂ«nojĂ« edicionin mĂ« tĂ« madh nĂ« historinĂ« e festivalit. Me njĂ« listĂ« super unike tĂ« artistĂ«ve ndĂ«rkombĂ«tarĂ« dhe vendorĂ«, festivali ka tĂ«rheqĂ« njĂ« audiencĂ« masive nga mbarĂ« bota.


Këtë vit, skenat e festivalit do të jenë dukshëm më të mëdha se kurrë më parë. Me Main Stage masive dhe Sunny Hill Dance Stage e cila tanimë njihet si C4 Stage, skenë e cila do të jetë disa herë më e madhe dhe me program tejet të veçantë, duke ofruar një hapësirë të re dhe kushtuar një feste me dhjetëra mijëra të pranishëm çdo natë.

Ky zgjerim dhe rritje e Sunny Hill Festivala synon të ofrojë një përvojë të paharrueshme për të gjithë pjesëmarrësit, me lineup-in më interesant, më shumë hapësirë, skena më të mëdha dhe produksion të jashtëzakonshëm.

Line-upi i jashtëzakonshëm i këtij viti përfshin emra të njohur botëror si Dua Lipa, Shaën Mendes, Anyma, Peggy Gou, Mochakk, Fatboy Slim, Headie One, Sienna Spiro, MYGAL b2b Edgar Kerri, TSHA, Edis dhe Cil si dhe artistët më të dashur vendorë.

Aktualisht, bileta për edicionin e ri të Sunny Hill Festival janë shitur në më shumë se 60 vende të ndryshme të botës, ndërsa hotelet në Prishtinë dhe qytetet përreth tashmë janë plotësisht të mbushura me mysafirë të huaj të cilët i kanë bërë rezervimet e tyre për festivalin më të madh në Evropën Juglindore.

Sunny Hill Festival për të dytën herë radhazi është nominuar si një ndër Top 10 festivalet më të mira të muzikës në Evropë (ESNS, shoqata evropiane e festivaleve të muzikës) si dhe një ndër Top 25 festivalet më të mira që nuk duhet humbur gjatë vitit.

Për të blerë biletat tre-ditore për:

https://sunnyhillfestival.com/tickets/%3Chttps://emea01.safelinks.protection.outlook.com/?url=https%3A%2F%2Fsunnyhillfestival.com%2Ftickets%2F&data=05%7C02%7C%7C2d62c21057d04cff203408ddc90ea4d7%7C84df9e7fe9f640afb435aaaaaaaaaaaa%7C1%7C0%7C638887786974339996%7CUnknown%7CTWFpbGZsb3d8eyJFbXB0eU1hcGkiOnRydWUsIlYiOiIwLjAuMDAwMCIsIlAiOiJXaW4zMiIsIkFOIjoiTWFpbCIsIldUIjoyfQ%3D%3D%7C0%7C%7C%7C&sdata=nHExs%2BJkgA8V%2B2UTzsgsLU1%2B2m754WOuvqtG0BmsIY0%3D&reserved=0%3E

↗

Ema Andrea pranon çmimin prestigjioz “Premio Adelaide Ristori 2025” 

✇KultPlus
By: KultPlus

NĂ« njĂ« ceremoni tĂ« organizuar si pjesĂ« e edicionit tĂ« sivjetĂ«m tĂ« festivalit Mittelfest nĂ« Cividale del Friuli tĂ« ItalisĂ«, Ema Andrea ka pranuar cmimin “Premio Adelaide Ristori 2025”.

Jemi tĂ« lumtur qĂ« ky çmim Andreas i Ă«shtĂ« ndarĂ« pĂ«r rolin e saj nĂ« shfaqjen tonĂ« “Negotiating Peace”, njĂ« bashkĂ«prodhim teatror ndĂ«rkombĂ«tar me artistĂ« dhe grupe teatrore nga Ukraina, Kosova, Serbia, Bosnja dhe Hercegovina, Italia, Çekia, ShqipĂ«ria, Maqedonia e Veriut, Norvegjia, Polonia dhe Estonia.

PĂ«r çdo vit, qĂ« nga viti 1998 Soroptimist International d’Italia – Club Cividale del Friuli ndan çmimin prestigjioz “Adelaide Ristori” pĂ«r artisten/in mĂ« tĂ« mirĂ« tĂ« edicionit paraprak tĂ« Festivalit Mittelfest. PĂ«r vitin 2024, ky çmim i Ă«shtĂ« ndarĂ« aktores Ema Andrea, pĂ«r rolin e saj nĂ« dramĂ«n e Jeton Nezirajt ‘Negotiating Peace’, nĂ« regji tĂ« Blerta Nezirajt. Çmimi Adelaide Ristori ndahet nĂ« nderim tĂ« aktores qĂ« u lind mĂ« 29 Janar, 1822 dhe u bĂ« njĂ« nga gratĂ« mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme tĂ« teatrit evropian dhe perĂ«ndimor nĂ« shekullin XIX. “PĂ«r mua, nje vlerĂ«sim profesional qĂ« vjen nga vendi ku kam ‘shkruajtur’ libertĂ  30 vjet mĂ« parĂ«, e ku kam ndĂ«rtuar fije Ă«ndrrash, Ă«shtĂ« njĂ« kufi prej uji e toke mĂ« i sigurt nĂ« rrugĂ«n ku paskam ecur e nuk paskam ditur qĂ« jam shumĂ« me fat”, Ă«shtĂ« shprehur aktorja Andrea pĂ«r çmimin. E frymĂ«zuar nga libri I Richard Holbrooke “To End a war” dhe “Gjenerali i UshtrisĂ« sĂ« Vdekur” i KadaresĂ«, NEGOTIATING PEACE tenton tĂ« ballafaqojĂ« publikun me prapavijat, sfidat, frikat dhe shpresĂ«n qĂ« e shoqĂ«rojnĂ« arritjen e njĂ« marrĂ«veshjeje tĂ« paqes si dhe diskuton tema tĂ« rĂ«ndĂ«sishme: Kush mund tĂ« negociojĂ« paqen? “Negotiating Peace” Ă«shtĂ« prodhuar nga Qendra Multimedia, nĂ« bashkĂ«punim me Teatrin e Pergolas (Itali); Festivalin euro-scene Leipzig (Gjermani); Teatrot e Qytetit PragĂ« (Çeki); R.A.A.A.M (Estoni); Mittelfest (Itali); Kontakt (BosnjĂ« dhe HercegovinĂ«); Black Box Teater (Norvegji) dhe My Balkans (SHBA/Serbi)./ KultPlus.com

↗

”UnĂ« jam vetĂ« grua” nĂ« turne nĂ« pesĂ« qytete tĂ« KosovĂ«s

✇KultPlus
By: KultPlus

 Shfaqja “UnĂ« jam vetĂ« grua” nga Doug Wright, me regjisorin Kushtrim Koliqi dhe me aktorin Adrian Morina, rikthehet pas disa viteve, kĂ«saj radhe me turnenĂ« “Zgjerimi i skenĂ«s pĂ«r barazi – UnĂ« jam vetĂ« grua” nĂ« pesĂ« qytete tĂ« KosovĂ«s dhe atĂ« nĂ« Ferizaj, GjakovĂ«, Gjilan, MitrovicĂ« dhe Prizren.

”UnĂ« jam vetĂ« grua” pĂ«rqĂ«ndrohet nĂ« jetĂ«n e jashtĂ«zakonshme dhe me shumĂ« dritĂ«hije tĂ« Charlotte von Mahlsdorf, transgjinores nga Gjermania qĂ« i ka mbijetuar sistemit Nazist dhe Stasit.

Shfaqja fituese e çmimit “Pulitzer” dhe e çmimit “Toni” Ă«shtĂ« shfaqje qĂ« bazohet nĂ« bisedat dhe intervistat e Doug Wright me transigjinoren gjermane, njĂ«herit tregtaren e antikuareve Charlotte von Mahlsdorf, si dhe nĂ« autobiografinĂ« e Charlotte tĂ« vitit 1992, tĂ« titulluar ‘I am my own wife’. 

Për portretizimin e plotë të Charlotte, gjatë periudhës naziste dhe regjimit komunist pasues, ndërsa jetonte haptazi si transgjinore, shfaqja kërkon që aktori i saj i vetëm të luajë rreth tridhjetë role të ndryshme.

Titulli i shfaqjes ka dalur nga njĂ« anekdotĂ« qĂ« Charlotte e tregon: kur ajo ishte dyzet vjeç, nĂ«na e saj duke mos pasur asnjĂ« ide, i tha “Boll luajte dhe u pispillose. Je bĂ«rĂ« burrĂ« tani. Kur ke ndĂ«r mend tĂ« martohesh?” sĂ« cilĂ«s pyetje Charlotte iu pĂ«rgjigj “KurrĂ«, mama. UnĂ« jam martuar me veten”.

Sipas Wright, nĂ« fillim Charlotte paraqitet si njĂ« heroinĂ« e vĂ«rtetĂ« – njĂ« e mbijetuar nga nazistĂ«t dhe komunistĂ«t nĂ« GjermaninĂ« Lindore. SidoqoftĂ«, po ashtu bĂ«het e qartĂ« se mbijetesa e saj nĂ« atĂ« klimĂ« tĂ« pasigurtĂ« kĂ«rkonte bĂ«rjen e shumĂ« zgjedhjeve tĂ« dyshimta morale. PĂ«r tĂ« kontekstualizuar kĂ«tĂ« aftĂ«si pĂ«r tĂ« mbijetuar, shfaqja “UnĂ« jam vetĂ« grua” jo vetĂ«m qĂ« kronikon jetĂ«n e Charlottes, por sipas Hedy Weiss tĂ« Chicago Sun-Times, ajo gjithashtu krijon “njĂ« portret tĂ« qartĂ« tĂ« GjermanisĂ« nĂ« gjysmĂ«n e dytĂ« tĂ« shekullit njĂ«zet, njĂ« pĂ«rrallĂ« morale komplekse pĂ«r atĂ« qĂ« i duhet bĂ«rĂ« njĂ« njeriu pĂ«r tĂ« mbijetuar dhe njĂ« meditim intrigues pĂ«r gjithçka.

Ky tekst Ă«shtĂ« shqipĂ«ruar nga Artur Lena, skenografe dhe kostumografe e kĂ«tij prodhimi Ă«shtĂ« NjomĂ«za Luci, kompozitor Trimor Dhomi, asistent regjisor Bashkim Ramadani, video realizator Lum Çitaku dhe dizajner i dritave Skender Latifi.

 “UnĂ« jam vetĂ« grua” e ka pasur premierĂ«n nĂ« vitin 2019 nĂ« PrishtinĂ« dhe qĂ« nga atĂ«herë ka marrĂ« pjesĂ« nĂ« shumĂ« festivale teatrore. EshtĂ« realizuar nga Integra nĂ« bashkĂ«prodhim me Miza n’skenĂ«, nĂ« bashkĂ«punim me CDF, The Global Fund, Rockefeller Brother Funds, Teatrin Dodona dhe KomunĂ«n e PrishtinĂ«s dhe Ă«shtĂ« mbĂ«shtetur nga ‘Kultura pĂ«r ndryshim’ qĂ« Ă«shtĂ« financuar dhe menaxhuar nga Bashkimi Evropian ndĂ«rsa Ă«shtĂ« implementuar nga Qendra Multimedia e Goethe Institute. 

Turneja “Zgjerimi i skenĂ«s pĂ«r barazi – UnĂ« jam vetĂ« grua” realizohet nga Integra dhe mbĂ«shtetet pĂ«rmes projektit mĂ« tĂ« gjerĂ« “SĂ« bashku pĂ«r barazi LGBTIQ+”, tĂ« udhĂ«hequr nga Qendra pĂ«r Edukim Qytetar (CCE) nĂ« partneritet me ERA – Shoqata pĂ«r tĂ« Drejtat e Barabarta LGBTI pĂ«r Ballkanin PerĂ«ndimor dhe TurqinĂ«, Queer Montenegro, Queer Center Skopje, Tuzla Open Center, Open Mind Spectrum ShqipĂ«ri dhe Qendra pĂ«r Zhvillimin e Grupeve ShoqĂ«rore – CSGD nga Kosova. Projekti financohet nga Bashkimi Evropian.

 “Zgjerimi i skenĂ«s pĂ«r barazi – UnĂ« jam vetĂ« grua” fillon rrugĂ«timin nĂ« Prizren si pjesĂ« e Festivalit NdĂ«rkombĂ«tar tĂ« Teatrit nĂ« Ambient tĂ« Hapur PrizrenFest 2025 dhe do tĂ« shfaqet tĂ« premten, mĂ« 25 korrik, 2025, nĂ« Teatrin “Bekim Fehmiu”, duke filluar prej orĂ«s 20:00. Hyrja Ă«shtĂ« gratis.

↗

Posta e Kosovës nderon artistin Ismet Jonuzi

✇KultPlus
By: KultPlus

Posta e KosovĂ«s, pĂ«rmes FilatelisĂ« sĂ« saj, ka lĂ«shuar sot nĂ« qarkullim emisionin e pullave postare me titull “Veprat – Ismet Jonuzi”.

Ismet Jonuzi, i lindur më 9 shkurt 1961 në Rahovicë të Preshevës, është pedagog dhe artist i njohur, veprat e të cilit janë ekspozuar në shumë vende të botës, përfshirë Parisin, Venecian, Zvicrën, Australinë dhe Amerikën Latine.

Motivet e katër pullave postare përmbajnë imazhe të skulpturave që, në thelb, na kujtojnë se arti nuk është vetëm estetikë, por edhe histori, politikë dhe lutje.

PĂ«r artistin Jonuzi, arti Ă«shtĂ« njĂ« mjet pĂ«r tĂ« ndriçuar errĂ«sirĂ«n dhe pĂ«r tĂ« ndĂ«rtuar njĂ« botĂ« mĂ« tĂ« mirĂ« – jo duke mohuar tĂ« kaluarĂ«n, por duke e kthyer atĂ« nĂ« dritĂ«.

Në katër vepra të përzgjedhura, arti shndërrohet në një akt të fuqishëm transformimi: nga shkatërrimi në krijim, nga dhuna në kujtesë, nga plumbi në jetë.

“Shqiponja e LirisĂ«â€, ndĂ«rtuar nga mbetje lufte, Ă«shtĂ« njĂ« simbol krenarie qĂ« rrĂ«fen kalvarin historik tĂ« popullit shqiptar, por edhe fuqinĂ« pĂ«r tĂ« kthyer dhimbjen nĂ« dinjitet.

“ShtĂ«pia e Arit” pĂ«rfaqĂ«son njĂ« metaforĂ« tĂ« alkimizmit shpirtĂ«ror – gjithçka e pavlerĂ« bĂ«het simbol, strehĂ« pĂ«r mendimet e harruara dhe shpirtin qĂ« kĂ«rkon dritĂ«. Ajo nuk Ă«shtĂ« vetĂ«m njĂ« objekt, por njĂ« filozofi mbi ringjalljen pĂ«rmes artit.

“Portreti i Gjyshit”, i punuar nĂ« hekur, mishĂ«ron kujtesĂ«n kolektive tĂ« njĂ« populli – njĂ« thirrje pĂ«r tĂ« mos harruar, pĂ«r tĂ« ndĂ«rtuar tĂ« ardhmen mbi plagĂ«t e sĂ« kaluarĂ«s. Ky portret shpalos njĂ« dialog tĂ« heshtur mes brezave, mes luftĂ«s pĂ«r mbijetesĂ« dhe pĂ«rpjekjes pĂ«r paqe.

NĂ« skulpturĂ«n “Karriget prej armĂ«sh”, ndodh njĂ« akt simbolik i fuqishĂ«m: armĂ«t nuk vrasin mĂ«, por shĂ«rbejnĂ« si mbĂ«shtetje pĂ«r trupin e njeriut qĂ« ulet pĂ«r tĂ« reflektuar. Aty ku dikur fliste dhuna, tani ftohet dialogu. ËshtĂ« njĂ« kritikĂ« ndaj militarizmit dhe njĂ« thirrje pĂ«r paqe – jo pĂ«rmes harresĂ«s, por pĂ«rmes shndĂ«rrimit tĂ« sĂ« kaluarĂ«s nĂ« mĂ«sim.

Pullat postare dhe Zarfi i Ditës së Parë nga ky emision do të jenë në qarkullim postar deri në konsumim të plotë./ KultPlus.com

↗

Koncert dedikuar fĂ«mijĂ«ve, Rame Lahaj dhe Kori i FĂ«mijĂ«ve dhe Orkestra “Amadeus”

✇KultPlus
By: KultPlus

Edhe këtë vit, Festivali Ndërkombëtar i Operas Rame Lahaj, hap dyert e muzikës klasike brezit më të ri në Prishtinë, atyre që dëgjojnë me zemër dhe ëndërrojnë pa kufi.

NĂ« kuadĂ«r tĂ« Festivalit NdĂ«rkombĂ«tar tĂ« Operas Rame Lahaj, organizohet  njĂ« koncert i veçantĂ« dedikuar fĂ«mijĂ«ve, nĂ« bashkĂ«punim me Korin e FĂ«mijĂ«ve dhe OrkestrĂ«n “Amadeus”. Ky projekt Ă«shtĂ« pjesĂ« e pĂ«rpjekjeve pĂ«r tĂ« mbĂ«shtetur edukimin kulturor tĂ« brezave tĂ« rinj, duke i afruar ata me bukurinĂ« dhe emocionet e muzikĂ«s klasike.

Një nga shtyllat themelore të rrugëtimit të festivalit mbetet edukimi i brezave të rinj përmes artit dhe kulturës duke krijuar hapsira për pjesëmarrjen e femijëve jo vetëm si spektatorë por edhe si pjesëmarrës.

Pse muzika klasike për fëmijët?

Sepse ata janĂ« publiku dhe artistĂ«t e sĂ« ardhmes. PĂ«rmes kĂ«saj nisme, dĂ«shirojme t’u japim fĂ«mijĂ«ve mundĂ«sinĂ« tĂ« pĂ«rjetojnĂ« tinguj dhe ngjyra tĂ« reja tĂ« muzikĂ«s dhe tĂ« nxisim pasionin pĂ«r artin nĂ« njĂ« moshĂ« tĂ« hershme.

Ejani më 27 korrik bashkë me fëmijët tuaj, në Hyperactive, Prishtina Mall ora 13:30, sepse muzikantët e së nesërmes, rriten sot!/ KultPlus.com

↗

Fjalët e fundit që shkroi Martin Camaj, pesë ditë para se të shuhej

✇KultPlus
By: KultPlus

Albert Vataj

Fjalët e fundit që shkroi Martin Camaj pesë ditë para se të shuhej, më 12 mars të vitit 1992 në moshën 67-vjeçare.

Të dashun miq e vëllazën shqiptarë, intelektualë, artistë dhe mbarë populli shqiptar, përshëndetjet e mija ju janë drejtue të gjithëve.

Gëzohem pa masë se keni vendosur të vlerësoni veprën time: Ky vlerësim na afron. Båtë burrninë të më shtini në rreshtin tuej. Ndonëse të ndamë për një gjysmë shekulli, unë jam i jueji e ju jeni të mijt.

Martin Camaj

7 Mars 1992./ KultPlus.com

↗

Me moton #MitroLove, Mitrovica International Jazz Days vjen prej 8 deri më 10 gusht

✇KultPlus
By: KultPlus

Festivali Mitrovica International Jazz Days rikthehet nga data 8 deri më 10 gusht 2025, duke sjellë përsëri në qytet tingujt e mrekullueshëm të muzikës xhaz, performanca të shkëlqyera nga vende të ndryshme të botës dhe momente të paharrueshme.

Me moton #MitroLove, festivali vazhdon misionin e tij për të promovuar muzikën cilësore dhe për të fuqizuar të rinjtë dhe gratë në skenën lokale dhe ndërkombëtare të xhazit.

Këtë vit hapet edhe një mundësi e veçantë: Mitrovica International Jazz Days fton muzikantë të rinj 18-30 vjeç që luajnë jazz, rock, alternative, hip-hop, punk, metal, new wave, fusion, pop dhe zhanre të tjera moderne, të aplikojnë për performancë si solistë ose si grup deri në pesë muzikantë. Aplikimi është i hapur deri më 25 korrik 2025.

Të rinjtë e talentuar janë të mirëpritur të performojnë në skenat alternative të festivalit! Ju rikujtojmë se në pranverën e këtij viti, MIJD prezantoi për herë të parë Serinë e Muajit të Xhazit me emra të mëdhenj si muzikantja ikonike Aziza Mustafa Zadeh, Elina Duni dhe Nils Kugelmann Trio (promovuar nga stenda gjermane në panairin më të madh të xhazit në Europë, JazzAhead). Me dashuri, Mitrovica mirëpret të gjithë adhuruesit e muzikës në vendin tonë! #MitroLove/ KultPlus.com

↗

Ali Podrimja në detaje e përshkroi vdekjen buzë lumit

✇KultPlus
By: KultPlus

Ali Podrimja

E nata ka mbuluar gjurmët dhe klithjet

Je shtrirë buzë lumit i sëmurë
lumit i ke folur në veshin guaskë
ai të ka bartur
dikah të ka bartur
kah vedi
e ti i ke folur me zemër
e dhimbje e të rëna ke ndjerë
në shpirt
në trup

e ti i ke folur lumit të thellë
ai ka ikur kah brigjet e humbura
prej sëmundjes sate ka ikur

e ti je shtrirë buzë lumit të gufuar

lumi ka përgjuar jetën tënde tërë kohën
të ka pushtuar si magjia të ka mashtruar pastaj
lumi të ka vënë në gjumë pas nëntëdhjetenëntë
vjet pagjumësie
dhe ka ikur kah brigjet e humbura

ti ashtu me shpirt në hava i shtrirë
ke soditur sytë e zgurdulluar të heshtjes

e nata i ka mbuluar gjurmët dhe klithjet./KultPlus.com

↗

Trump firmos vendimin: SHBA nuk do ndërhyjë më në zgjedhjet e vendeve të huaja!

✇KultPlus
By: KultPlus

Shtetet e Bashkuara do tĂ« ndalojnĂ« reagimet mbi besueshmĂ«rinĂ«, integritetin dhe legjitimitetin e zgjedhjeve nĂ« vendet e tjera, njĂ« ndryshim rrĂ«njĂ«sor nga ‘tradita’ shumĂ«vjeçare e promovimit tĂ« zgjedhjeve demokratike nĂ«pĂ«r botĂ«.

NjĂ« udhĂ«zim i ri, i nĂ«nshkruar tĂ« enjten nga Sekretari i Shtetit Marco Rubio, urdhĂ«ron qĂ« deklaratat pĂ«r zgjedhjet e huaja tĂ« pĂ«rqendrohen vetĂ«m nĂ« pĂ«rgĂ«zimin e kandidatit fitues dhe “tĂ« shmangin shprehjen e mendimeve mbi ndershmĂ«rinĂ« apo integritetin e procesit zgjedhor, legjitimitetin e tij apo vlerat demokratike tĂ« vendit pĂ«rkatĂ«s.”

NĂ« thelb, SHBA nuk do tĂ« shĂ«rbejĂ« mĂ« si ‘gjykatĂ«s’ pĂ«r proceset zgjedhore jashtĂ« vendit, pĂ«rfshirĂ« ShqipĂ«rinĂ«, ku gjithmonĂ« para dhe gjatĂ« zgjedhjeve, lĂ«shohen deklarata nga Ambasada Amerikane nĂ« TiranĂ« pĂ«r zgjedhje tĂ« lira dhe tĂ« ndershme.

Departamenti i Shtetit do tĂ« bĂ«jĂ« deklarata publike pĂ«r zgjedhjet vetĂ«m kur “ka njĂ« interes tĂ« qartĂ« dhe tĂ« fuqishĂ«m tĂ« politikĂ«s sĂ« jashtme amerikane pĂ«r ta bĂ«rĂ« kĂ«tĂ«â€, thuhet nĂ« memorandum, i cili thekson rĂ«ndĂ«sinĂ« qĂ« administrata i jep “sovranitetit kombĂ«tar.” NjĂ« kopje e dokumentit Ă«shtĂ« parĂ« nga “The Ëall Street Journal”./ KultPlus.com

↗

Kur je kurvë me mandat!

✇KultPlus
By: KultPlus

Ata që dikur bërtisnin në protesta, sot bëjnë pazare në zyrë.
Ata qĂ« dikur ishin “opozitĂ« e moralit”, sot janĂ« seks politik me rrotacion.
Të gjithë kanë nga një dosje, nga një bombë, nga një partner të fshehtë në koalicion e jashtë tijë, hynë bashkë e mandej përçahen e shajnë njëri tjetrin, ama kurvërinë institucionale e mbulojnë para kamerave televizive me buzëqeshje false.

Nga Dijana TOSKA

Na kanë lodhur me krenarinë tonë të lashtësisë.
Çdo krizĂ« politike e morale e pĂ«rballojmĂ« me njĂ« fjali tĂ« vetme: “Jemi njĂ« ndĂ«r popujt mĂ« tĂ« lashtĂ« nĂ« botĂ«!”
Ne lindëm bashkë me diellin, tokën, Evën e Adamin i dhamë botës alfabetin, pastaj  i rrezistuam të gjitha furtunave historike ngase ishim trima legjendarë, pastaj na doli se gjatë studimit të evoluimit të specieve dhe njerëzimit në përgjithësi në ADN tona, informacioni gjenetik (te një pjesë e jona) na veçon për Kurvëri.

Prandaj,  sot  “tĂ« jesh kurvĂ«â€ nuk Ă«shtĂ« mĂ« ofendim, Ă«shtĂ« strategji.
ËshtĂ« formulĂ« pĂ«r mbijetesĂ« politike, pĂ«r karrierĂ« multiinstitucionale e shvaleraj mediatik.

Kur i shet idealet për një karrige, kur i ndërron bindjet si çorapet e bardha sipas sondazheve, kur nënshkruan marrëveshje e nuk i respekton kurrë, kur ligjet trajtohen si oferta, e drejtësia si monopol, kur postet kalkulohen me monedha brenda një martese qeveritare, atëherë nuk je më politikan.

Je kurvë me mandat.

Sot, nuk ka më ideologji, bindje, program apo profesionalizëm e meritokraci.
Sot, ka treg, ka klientë dhe ka çmime, varësisht nga aftësia për tu shitur.
Dhe kush nuk e shet veten,  mbetet jashtë tregut, pa çmim, pa vlerë dhe mbetet kërkushi.

Ata që dikur bërtisnin në protesta, sot bëjnë pazare në zyrë.
Ata qĂ« dikur ishin “opozitĂ« e moralit”, sot janë seks politik me rrotacion.
Të gjithë kanë nga një dosje, nga një bombë, nga një partner të fshehtë në koalicion e jashtë tijë, hynë bashkë e mandej përçahen e shajnë njëri tjetrin, ama kurvërinë institucionale e mbulojnë para kamerave televizive me buzëqeshje false.

Dhe qeshin me zë të lartë kur i pyet kush se cili është  çmimi i shërbimeve të tyre në një shtëpi publike me emrin Shtet.
Dhe ne, populli i lashtĂ« pellazgo-ilir, nuk reagojmĂ«, kemi bĂ«rĂ« kompromis me moralin duke e pranuar kurvĂ«rinĂ« si kulturĂ« shtetĂ«rore. Por, edhe nĂ«se ndodhĂ« tĂ« reagojmë  e protesojmĂ«, kĂ«tĂ« nuk e bĂ«jmĂ« pse udhĂ«hiqemi nga idealet etike e qytetare, por pse ende mundohemi t’i mbrojmĂ« standardet false që  na i imponon kjo kurvĂ«ri politike. Si klientĂ« tĂ« rregullt, tĂ« pĂ«rdorur e tĂ« heshtur nĂ« vazhdimĂ«si kemi paguar çmimin mĂ« tĂ« shtrejtĂ«, herĂ« me djersĂ«n e ballit e diku edhe me ate tĂ« shpinĂ«s pa kĂ«rkuar hesape e as kusur.
Në këtë bordello moderne që quhet qeverisje demokratike, ne  kemi mbetur të vjetër, jo të mençur.
Kurvëria na është bërë pjesë e mendësisë!

Shkup, 18 korrik 2025/ KultPlus.com

↗

Ka vdekur Luljeta Kujtim Goranci, karikaturistja e parë grua në Kosovë 

✇KultPlus
By: KultPlus

Ka vdekur pionierja e karikaturës Luljeta Kujtim Goranci  (1951-2025), dhe për vdekjen e saj është bërë e ditur nga faqja zyrtare e Galerisë Kombëtare të Kosovës, shkruan KultPlus.  

Me pikĂ«llim tĂ« thellĂ« njoftojmĂ« ndarjen nga jeta tĂ« Luljeta Gorancit, karikaturistja e parĂ« grua nĂ« KosovĂ«, njĂ« figurĂ« e rĂ«ndĂ«sishme e arteve pamore nĂ« vend. PĂ«r mĂ« shumĂ« se pesĂ« dekada, ajo i kontribuoi skenĂ«s artistike me njĂ« praktikĂ« multidisciplinare, duke i dhĂ«nĂ« formĂ« dhe ngjyrĂ« realitetit ku vepronte, dhe zĂ«rit tĂ« grave pĂ«rmes karikaturĂ«s, ilustrimit, qeramikĂ«s dhe pikturĂ«s. Lindur dhe rritur nĂ« Prizren, qytet qĂ« mbeti frymĂ«zim i pĂ«rhershĂ«m pĂ«r krijimtarinĂ« e saj, Luljeta shprehej: “Prizreni Ă«shtĂ« motivi im i pĂ«rjetshĂ«m. Sa herĂ« mendon qĂ« e ke kapur tĂ«rĂ«sinĂ« e tij, hapen edhe dhjetĂ«ra rrugĂ« e motive tĂ« reja.” 

Veprat e saj trajtojnë tematika feministe, politike dhe shoqërore, e përfshijnë edhe reagime të ndjeshme ndaj zhvillimeve globale si pandemia apo ngrohja klimatike ndër të tjera. Goranci ka ekspozuar në Kosovë, Shqipëri, Maqedoni, Vojvodinë dhe më gjerë, duke prezantuar një praktikë që ishte përgjigje ndaj kohës dhe sfidave të saj.

Përveç kontributit të saj si artiste, Goranci ishte edhe një mentore dhe aktiviste e përkushtuar. Ajo mësoi vullnetarisht për shumë vite fëmijët me aftësi të veçanta, duke vepruar gjithmonë me frymën e Nënës Terezës, të cilën e kishte udhërrëfyese jetësore. Ajo besonte thellësisht se arti nuk duhet të ushqejë urrejtje, por të ngjallë tolerancë, dashuri dhe frymëzim. 

Duke mos u ndalur së krijuari asnjëherë, Luljeta Goranci u nda nga jeta duke lënë pas një trashëgimi të çmuar kulturore e shpirtërore në kujtesën kolektive të një shoqërie që ajo e sfidoi dhe e preku përmes artit.

(1) Luljeta Goranci, NĂ«na TerezĂ«, 2005. QeramikĂ«, 33 × 33 cm. Koleksioni i GalerisĂ« KombĂ«tare tĂ« KosovĂ«s.

(2–5) Karikatura dhe shtojca shtypi nga arkivi personal i artistes, tĂ« dokumentuara gjatĂ« njĂ« vizite nĂ« studion e saj nĂ« nĂ«ntor tĂ« vitit 2024 nga ekipi i GalerisĂ« KombĂ«tare tĂ« KosovĂ«s./ KultPlus.com 

❌