❌

Reading view

There are new articles available, click to refresh the page.

Qetësia

Poezi nga Goethe

Përmbi çdo maje mali
Ka qetesi:
Mi asnje maje mali
Asgje s’leviz,
As pipetin;
Ne pyllin zogjtë’ e vegjĂ«l po pushojnĂ«:
Prit pak, se shpejt a vonë
Gjen qetësi dhe ti./KultPlus.com

Alban Skenderaj, fenomeni i muzikës shqiptare, risia si sintezë e një identiteti unik artistik

Ndryshe ngase e kam trajtuar mĂ« herĂ«t kĂ«tĂ« identitet krijues tĂ« muzikĂ«s shqiptare, kĂ«saj here rrekem ta shpĂ«rfaqĂ« Alban SkĂ«nderajn, si opus, nĂ« njĂ« ngulm mĂ« tĂ« themeltĂ«, duke thjeshtuar kohĂ«shmĂ«rinĂ« dhe aktualitetin, pĂ«r t’iu pĂ«rafruar njĂ« analize, pĂ«rmes njĂ« trajtimi me qasje shteruese.

Nga Albert Vataj

Muzika shqiptare, shquhet për karakteristikat e saja unike, të cilat shpesh mbështeten mbi traditën, duke marrë spunto edhe nga etnofolku ynë i larmishëm, por përgjithësisht atë e godet më ndjeshëm ndikimi i huaj. Shpesh ky ndikim është aq fondamental, sa edhe tërësia transformues të asaj tradite, mbi tabanin e të cilit hedh shtat ngrehina muzikore, si përfaqësim identitar.

Referuar këtij konteksti vëzhgues dhe një analize të detajuar të komponentëve në vijim, dal në përfundimin se Alban Skënderaj, si tekstshkrues, muzikant dhe këngëtar, nuk është thjeshtë një kantautor, por një fenomen në muzikën shqiptare. Dhe kjo nuk është një përfundimtare dëshiruese, por një rezultate hulumtuese dhe thellësisht shqyrtues.

Kënga shqiptare dhe Alban Skënderaj

Kur flasim për artin e muzikës, nuk duhet të kënaqemi me leximin sipërfaqësor të produktit të gatshëm, këngës, si një njësi e vetme e shijimit estetik dhe komunikimit. Muzika, përtej melodisë dhe zërit, është një proces kompleks krijimi, që kërkon të analizohet në tërësinë e elementëve që e përbëjnë: ideja, teksti, kompozicioni, interpretimi, orkestrimi dhe emocioni që gjeneron. Këta komponentë, të ndërthurur në mënyrë organike, janë ata që përcaktojnë jetëgjatësinë, ndikimin dhe vlerën e një vepre muzikore.

Në këtë shtrirje të re të vështrimit kritik, larg qasjes së zakonshme që ndalet tek shijet personale apo modat kalimtare, përpiqem të riprojektoj identitetin e krijimtarisë muzikore shqiptare, përmes një shembulli që vetë e artikulon më mirë se çdo përkufizim, Alban Skënderaj.

Në një kohë kur tregu muzikor shqiptar është bërë i tejngopur me prurje të pafiltruara, që variojnë nga formësime të brishta dhe të rrëgjuara, deri tek përpjekje të denja për vëmendje, konsumi i muzikës është kthyer shpesh në një veprim të shpejtë, të paduruar dhe pa reflektim. Kjo ndodh edhe për shkak të formatit me kohështrirje të shkurtër që imponon platforma dixhitale, ku klikimet dhe algoritmet zëvendësojnë gjykimin estetik.

Por përtej këtij kaosi të bollëkut, ekzistojnë figura që nuk i janë dorëzuar rastësisë, as instinktit komercial. Figura që përfaqësojnë jo vetëm cilësinë artistike, por edhe një qëndrueshmëri në kohë, një qëllimësi dhe një etikë krijuese që e tejkalon një hit sezonal. Alban Skënderaj është një prej pak atyre që përfaqësojnë këngën.

SkĂ«nderaj nuk Ă«shtĂ« thjesht njĂ« emĂ«r suksesi, por njĂ« rast studimi. Ai Ă«shtĂ« njĂ« autor qĂ« shkruan, kompozon, interpreton dhe koncepton, duke mbajtur njĂ« kontroll tĂ« plotĂ« mbi tĂ« gjithĂ« hallkat e procesit krijues. ËshtĂ« kjo pĂ«rmasĂ« e integruar qĂ« e veçon nga shumĂ« tĂ« tjerĂ« nĂ« skenĂ«n muzikore shqiptare dhe qĂ« i jep atij epitetin “fenomen”, jo nĂ« kuptimin hiperbolik tĂ« fjalĂ«s, por nĂ« kuptimin e njĂ« dukurie qĂ« meriton vĂ«mendje tĂ« veçantĂ« analitike.

Në krijimtarinë e tij gjejmë një simbiozë të rrallë midis trashëgimisë kulturore shqiptare dhe ndjeshmërisë moderne globale. Ai di të ruajë aromën e etnofolkut, pa e banalizuar atë, ndërsa përthith me inteligjencë rrymat e huaja pa rënë në imitim. Pikërisht në këtë përballje të dy botëve, tradicionale dhe moderne, qëndron forca e tij ndërtuese. Ai nuk ndërton një kompromis, por një ekuilibër estetik dhe ky është një kriter përcaktues.

Kur fjala është një kod emocional indentitar

Tekstet e Alban Skënderajt nuk janë përshkrime të lehta ndjenjash të zakonshme, por rrëfime që lindin nga përjetimi dhe vetëreflektimi. Ai ka krijuar një kod emocional indentitar, ku fjalët kanë peshë, muzika ka shpirt dhe kënga është gjithnjë një ftesë për bashkëjetesë shpirtërore. Qoftë kur flet për dashurinë, largësinë, brishtësinë njerëzore apo për identitetin, ai e bën këtë me një ndjeshmëri që nuk shteron në modë, por gëlon në kohë.

Në një klimë ku ndikimet e huaja janë gjithnjë e më agresive dhe shpesh deformuese për fizionominë autentike të muzikës shqiptare, Alban Skënderaj ka arritur të ndërtojë një strukturë origjinale, e cila nuk rrezikon të asimilohet. Ai e ka shndërruar individualitetin e tij artistik në një urë mes brezave, zhanreve dhe formave shprehëse, me përkushtim dhe koherencë.

Duke vështruar me objektivitet dhe me kritere të qarta të estetikës muzikore, rezulton se Alban Skënderaj nuk është thjesht një kantautor i suksesshëm, por një figurë themelore në hartën bashkëkohore të muzikës shqiptare. Ai nuk i përket vetëm një brezi, një kohe apo një stili. Ai përfaqëson një mënyrë të të qenit artist, në një kohë që ka humbur orientimin estetik dhe përkushtimin ndaj formës dhe përmbajtjes. Pikërisht për këtë arsye, Alban Skënderaj është më shumë se një emër i dashur për publikun. Ai është një referencë e qëndrueshme për çdo analizë serioze të muzikës shqiptare në dy dekadat e fundit.

Alban Skënderaj, estetika e këngës si ndërgjegje

KĂ«nga, si njĂ« ndĂ«r format mĂ« tĂ« pĂ«rhapura tĂ« artit, ka qenĂ« gjithmonĂ« njĂ« strehĂ« pĂ«r ndjeshmĂ«rinĂ« dhe pĂ«rvojĂ«n njerĂ«zore, duke alternuar pĂ«rmasat e saj mes argĂ«timit dhe shpirtĂ«zimit. PĂ«r artistĂ« si Leonard Cohen, kĂ«nga Ă«shtĂ« “lutje dhe poezi e zĂ«shme”, pĂ«r Lucio Dalla ajo Ă«shtĂ« njĂ« “monolog i intimitetit njerĂ«zor”, ndĂ«rsa pĂ«r Bob Dylan, ajo Ă«shtĂ« histori, rebelim dhe pĂ«rsiatje.

Në këtë linjë, Alban Skënderaj, si kantautor, nuk qëndron jashtë këtyre koordinatave. Ai përfaqëson një qasje të ndërgjegjshme ndaj këngës, ku fjala, melodia dhe qëllimi krijojnë një tërësi artistike të përkushtuar, e cila ia del të mbijetojë jashtë koniunkturës së tregut dhe klisheve komerciale.

Një nga elementët më dallues të veprës së Alban Skënderajt është kujdesi ndaj fjalës. Kjo e vendos atë në një traditë të kantautorëve që e shohin tekstin si substrat letrar, jo si mbushje ritmike.

Ashtu siç Leonard Cohen punonte pĂ«r vite mbi njĂ« varg tĂ« vetĂ«m, SkĂ«nderaj krijon kĂ«ngĂ« qĂ« mund tĂ« lexohen si poema tĂ« brendshme, tĂ« maturuara, tĂ« pĂ«rshkuara nga mendim dhe ndjenjĂ«. NĂ« “Dikur” ose “DuamĂ«â€, vargjet nuk janĂ« tĂ« zĂ«shme, por tĂ« zĂ«na nga pĂ«rjetimi, tĂ« heshtura nĂ« formĂ«n dhe tĂ« forta nĂ« kuptim.

Cohen thoshte: “NjĂ« kĂ«ngĂ« e mirĂ« Ă«shtĂ« njĂ« pĂ«rpjekje pĂ«r tĂ« zbuluar tĂ« vĂ«rtetĂ«n e vetes.” SkĂ«nderaj e bĂ«n kĂ«tĂ« pa patetizĂ«m, por me njĂ« zĂ«shmĂ«ri e thellĂ« shpirtĂ«rore qĂ« tingĂ«llon.

Ndërtim i emocioneve, jo thjesht strukturë muzikore

Këngët e Albanit nuk janë të ndërtuara për ritmin, por për rrëfimin melodik. Të ndjeshme, të përmbajtura, shpesh të ngadalta. Një ritmikë që e ndjen brenda teje si një energji që mbush gjithë praninë me një gjendje të frymtë. Këto këngë ndërtojnë një ambient për ndjesinë, jo një spektakël për veshin, krijojnë një marrëdhënie, rikonceptojnë një raport, të tundojnë në përfshirje dhe të ngërthejnë në përjetim.

Në këtë aspekt, ai qëndron afër një qasjeje që e hasim te Nick Drake ose James Taylor, ku kitara është shtrat i rrëfimit, dhe melodia e vë ndjesinë në lëvizje, jo në ankth.

Siç ndodh në këngët e Lucio Battisti, tingulli te Skënderaj është ngarkesë e brendshme, jo pamje e jashtme.

Këndimi, zë i kontrolluar, jo i stërngarkuar

ZĂ«ri i Alban SkĂ«nderajt Ă«shtĂ« njĂ« zĂ« qĂ« nuk shpĂ«rthen, por pĂ«rfton. Ai nuk Ă«shtĂ« vokalist nĂ« kuptimin virtuoz tĂ« fjalĂ«s, por Ă«shtĂ« interpreti i ndjenjĂ«s, njĂ« pĂ«rshkrueshmĂ«ri e drejtpĂ«rdrejtĂ« dhe e thellĂ« e zĂ«rit. NĂ« kĂ«tĂ« kuptim, ai i ngjan mĂ« shumĂ« Charles Aznavour-it, pĂ«r tĂ« cilin “zĂ«ri Ă«shtĂ« pĂ«r tĂ« thĂ«nĂ« atĂ« qĂ« nuk thuhet dot, jo pĂ«r tĂ« impresionuar.”

Në një realitet ku zërat shpesh ngrihen për të sunduar, ai e ul zërin për të prekur. Dhe kjo është shenjë klasi, jo mungese force, është një trajtim unik i marrëdhënies, përmes të cilit ai kërkon të përshkojë ndijimet dhe të shtratifikojë urtësinë e përshkueshmërisë së lojës harmonike. Zotërimi i asaj gjendje që e thërret qenien në rrokjen e përmasave të lirisë që vjen nga përjetimi, duke e futur ndjenjën në një dimension etern përfshirjeje.

NjĂ« tjetĂ«r tipar i rĂ«ndĂ«sishĂ«m Ă«shtĂ« aftĂ«sia kompozicionale. Alban SkĂ«nderaj rrallĂ« kompozon mbi impulse, kĂ«ngĂ«t e tij janĂ« tĂ« qarta nĂ« linjĂ«n melodike, strukturĂ«n narrative dhe zhvillimin dramatik. Ai i mendon si rrĂ«fime qĂ« kanĂ« hyrje, tension dhe zgjidhje. Kjo e lidh atĂ« me traditĂ«n e cantautori-t italian, ku kĂ«nga Ă«shtĂ« njĂ« “dramaturgji” e ndjenjĂ«s.

Në këtë aspekt, është më pranë Francesco De Gregori dhe Ivano Fossati, ku krijimtaria është ndarje e vetes, jo ekspozim i vetes.

Pozicioni në muzikën shqiptare, një zë jashtë zhurmës

Në peizazhin shqiptar, ku shpesh ka një mbingarkesë emocionalo-komerciale, ku shumë këngë i përkasin një mode të shpejtë, Skënderaj përfaqëson një qasje etike dhe estetike. Ai nuk prodhon, ai krijon. Dhe kjo është ajo që e dallon nga pjesa më e madhe e tregut.

Ai Ă«shtĂ« nga tĂ« paktĂ«t qĂ« nuk Ă«shtĂ« deformuar nga “sistemi i klikimeve”, dhe pĂ«r kĂ«tĂ«, Ă«shtĂ« njĂ« model i rrallĂ« rezistence kulturore, njĂ« sfidĂ« e kurajshme, jo vetĂ«m pĂ«r tĂ« ruajtur autenticitetin por edhe pĂ«r tĂ« dĂ«shmuar modelin si njĂ« strukturĂ« arti qĂ« i kundĂ«rvihet mendĂ«sive dhe paragjykimeve, sipas tĂ« cilave Ă«shtĂ« tregu dhe konsumimi ai qĂ« imponon.

Krijimtaria e Alban Skënderajt nuk mund të kuptohet vetëm si suksesi i një kantautori, ajo duhet lexuar si dëshmia e një qasjeje serioze ndaj artit të këngës. Ai është një autor i përkushtuar përmes një dedikimi të urtë dhe ekuilibri që e shndërron këngën në një solemnitet të shprehjes.

Ashtu siç Bob Dylan tha dikur: “NjĂ« kĂ«ngĂ« nuk ka pĂ«r detyrĂ« tĂ« tĂ« bĂ«jĂ« tĂ« ndihesh mĂ« mirĂ«, por tĂ« tĂ« bĂ«jĂ« tĂ« ndihesh mĂ« ndryshe.”

Skënderaj bën pikërisht këtë. Ai nuk të jep përgjigje, por të fton të bësh pyetje. Dhe kjo është forma më e lartë e artit.

Baladat e introspeksionit dhe dashurisë intime

Kjo është shtylla e artit të tij. Baladat nuk janë të ndërtuara për efekt emocional të menjëhershëm, por për përshkrim të thellë të gjendjeve shpirtërore, ndjesive të papërcaktuara, dashurive të buta, ndarjeve të heshtura.

Shembuj: “Dikur”, “MirĂ« se vjen nĂ« zemrĂ«n time”, “DuamĂ«â€, “ZemĂ«r pĂ«rmbi zemĂ«r” (me Miriam Canin), “Mrekulli e tetĂ«â€ (me Majk)

Karakteristikat dalluese të të cilave spikasin për melodi e ngadaltë, me ndërtim gradativ emocional, tekst i përpunuar, me figuracion të pasur poetik, performancë vokale e kontrolluar, përmbajtje dhe përqendrim shpirtëror.

Për të cekur sakaq këngët motivuese dhe refleksive ku, Alban Skënderaj është një ndër të paktët artistë që ka një linjë të qëndrueshme motivuese, e cila ndërthur vlerat personale, vetëbesimin dhe përballjen me jetën. Këto këngë janë himne të qeta të kurajos, jo thirrje bombastike.

E konfigurojnĂ« kĂ«tĂ« stlistikĂ« krijuese; “Drejt suksesit” (me Noizy), “Ende ka shpresĂ«â€, “NĂ«se thua po”, “MirĂ«mĂ«ngjes”, “Je ti”, tĂ« cilat marrin pĂ«rkatĂ«si identitare pĂ«rmes njĂ« teksti me ngarkesĂ« etike dhe optimiste, udhĂ«prirĂ« pĂ«rmes njĂ« zhvillimi narrativ qĂ« ndĂ«rton njĂ« udhĂ«tim personal. KĂ«tĂ« specifikĂ« tĂ« pĂ«rfaqĂ«simit tĂ« Albanit e dallon instrumentim i balancuar mes energjisĂ« dhe introspeksionit.

Për të marrë në konsideratë ripërcaktimi të vlerave të tyre, këngët verore dhe pop-ritmike. Kjo kategori përfaqëson Albanin në versionin e tij më të lehtë dhe më të qasshëm, por gjithsesi me një kujdes estetik të qëndrueshëm. Janë këngë të ndërtuara për të përçuar ndjesinë e çlirimit emocional, të kujtimeve, të momentit.

E shpĂ«rfaqin kĂ«tĂ« ngjyrim tĂ« hareshĂ«m kĂ«ngĂ«t; “24 orĂ«â€ (me Young Zerka), “Parajsa ime” dhe “Parajsa ime 2” (me Elgit Doda), “Deja Vu”, “Imagjino” “NjĂ« Ă«ndĂ«rr” (me Capital T). KĂ«to ngulmime komunikuese karakterizohen nga ritme lounge/reggae/pop me ndikime mesdhetare. Refren i kujtueshĂ«m, i lehtĂ« pĂ«r t’u kĂ«nduar, lirizĂ«m i zbutur, me njĂ« nostalgji tĂ« Ă«mbĂ«l.

Vijmë te bashkëpunime me natyrë urbano-eksperimentale

NĂ« kĂ«to kĂ«ngĂ«, Alban SkĂ«nderaj shfaqet si njĂ« partner artistik elastik, qĂ« e vĂ« artin e vet nĂ« funksion tĂ« njĂ« dialogu muzikor, shpesh me emra nga hip-hop-i, R&B apo DJ tĂ« njohur. KĂ«to janĂ« kĂ«ngĂ« qĂ« flasin pĂ«r adaptueshmĂ«rinĂ« e tij pa komprometuar identitetin. BashkĂ«pĂ«rfshirjet qĂ« kanĂ« arritur tĂ« pĂ«rmbushin kĂ«tĂ« ngulm pĂ«rfaqĂ«simi dhe ballafaqimi tĂ« vlertĂ« krijuese, janĂ«: “Ping Pong” (me MC Kresha), “Kam nevojĂ«â€ (me Elinel), “Drejt nĂ« zemĂ«r” (me 2Ton), “LamtumirĂ«â€ (me Avaxus), “NjĂ« natĂ«â€ (me Capital T), “1000 Premtime” (me DJ Dalool). KĂ«to prurje artistike dallojnĂ« nga njĂ« bashkĂ«dyzim mes tekstit emocional dhe beats modern, kompozim i rafinuar nĂ« sfond elektronik ose rap-ritmik, ku vokali i Albanit, funksionon si nyje e ekuilibrit dhe shpirtit tĂ« kĂ«ngĂ«s, si njĂ« lĂ«ndĂ« homogjenizuese e njĂ« trupĂ«zimi qĂ« vjen pĂ«r tĂ« pĂ«rcaktuar caqet e synuar tĂ« artit si mision.

Janë gjithashtu ndër gurët më të shndritshmë, ata që vezullojnë më shumë në xherdanin e këtij ceremoniali, këngët familjare dhe himne të ndjeshmërisë prindërore.

Këto janë këngë të rralla në tregun shqiptar, ku prindërimi dhe dashuria për jetën familjare shfaqen me dinjitet, thjeshtësi dhe sinqeritet, si një zë dhe predikim etiko-estetik, duke sheshuar pengimet, për ta bërë këtë qasje një gjendje që ofrohet për të ngjyruar me hare dhe dritë vetë shenjtërinë e institucionit të familjes.

PlotĂ«sojnĂ« kĂ«tĂ« konfigurim tĂ« tablosĂ«; “Dhurata” (me Miriam Canin), “MirĂ«mĂ«ngjes”, “More than a song”, “ZemĂ«r pĂ«rmbi zemĂ«r”, “Kur tĂ« them tĂ« dua”, kĂ«ngĂ« tĂ« cilat shquhen pĂ«r tematikĂ« pĂ«rjetuese, pa artific, zĂ« emocional dhe afektiv, qĂ« i flet çdo dĂ«gjuesi, shpesh e shoqĂ«ruar me vizualitet tĂ« ndjeshĂ«m nĂ« klip, si njĂ« pĂ«rmbyllje e tĂ«rĂ«sores sĂ« kĂ«saj qasshmĂ«rie.

Alban Skënderaj, këngëtari i poezisë së mesazhit dhe mendimit

KĂ«nga pa tekst do tĂ« ishte njĂ« akt gjakftohtĂ« pjesĂ«marrje nĂ« krim. AftĂ«sia e kĂ«ngĂ«tarĂ«ve pĂ«r t’i hequr kĂ«ngĂ«s nĂ« veçanti dhe muzikĂ«s nĂ« pĂ«rgjithĂ«si, madhĂ«shtinĂ« e fjalĂ«s, magjinĂ« e oratorisĂ« shprehĂ«se, Ă«shtĂ« po kaq mizore sa ç’ështĂ« kriminale, duke e vlerĂ«suar aktin krijues me numĂ«r klikimesh dhe bubushmĂ«ri tĂ« konfuzionit admirues.

Ai që ka ardhur me mision për të mbajtur të homogjenizuar, lëndët përbërëse të këngës, duke trajtuar si prioritet secilen nga pjesët përbërëse, padyshim është Alban Skënderaj, ai dhe vetëm ai. Sepse askush nuk ka luajtur më fatin e vet të artistit, për të mbrojtur njëmendësinë e vlerave krijuese si ai, Alban Skënderaj. Pavarësisht se sot ai është kaluar. Nuk duhet mohuar fakti i fatit me të cilin ai ka luajtur, në emër të asaj që ka qenë dhe ka mbetur për të si kriter. Ai jo vetëm që e ngjiti poezinë në eterin e olimpit të një tradite të pasur, por ngulmoi ta vendoste punën e tij në podin e nderimit të saj si një besim. Sepse poezia, fjala, metafora, mendimi, muzikaliteti i rimës dhe vargut, përshkueshmëria emocionale dhe impakti, nuk trajtoheshin të veçuara si copëza të një pazolli, por si një lëndë homogjene.

Albani dhe Miriam, një marrëdhënie simbiotike në art

Pavarësisht se si, Miriam Cani, ashtu edhe, Alban Skënderaj, kanë në repertorin e tyre këngë solo, bashkëpunimi i tyre e tejkalon standardin e gjetjes së kalkulimeve harmonike, sheshimin e strukturës vokale dhe balancimin e kulmimit të timbrit. Përtej logjikës së zakonshmërisë që gjen përkime, rrjedhimisht të kushtëzuara nga statusi social dhe lidhjet e tyre, një vëmendje e painformuar për anën formale të asaj që i lidh këta të dy, do të arrijnë të kuptojnë, se ata janë një simbiozë krijimi dhe virtuoziteti interpretues.

Pa patur nevojĂ«n e shtysave besĂ«tyte, vetĂ«m sa komunikimi i tyre krijues, mund tĂ« dalim nĂ« pĂ«rfundimin se ata mund tĂ« jenĂ« komunikimi mĂ« unik i njĂ« marrĂ«dhĂ«nie krijuese. NĂ« tĂ« gjithĂ« komponentĂ«t pĂ«rbĂ«rĂ«s tĂ« aktit shprehĂ«s, ata vijnĂ« njĂ« harmonizim tĂ« tillĂ« pĂ«rshkueshmĂ«rie, aq sa shpesh do ta kesh tĂ« pamundur tĂ« ndash zĂ«rat dhe tĂ« sheshosh kulmimet, ku vokali i tyre ngjitet dhe vibrimet qĂ« ai promovon si ngjyrim pĂ«rjetues gjejnĂ« shtresime pĂ«r t’u bashkĂ«pĂ«rfshirĂ« nĂ« njĂ« emocion etern.

Këngët e tij dëgjohen e dëgjohen, dhe sërish dëgjohen

Duke lënë mënjan pozitat e admiruesit, dhe duke ju referuar aftësisë që ky këngëtar ka të depërtojë në nevojën e atyre që janë të lidhur shpirtërisht dhe psikologjikisht me këngën, nuk do të ishte e vështirë të kuptoje se ai nuk është një këngëtar që adhurohet, ai është një gjendje, emocion, përjetim, është fuqia depërtuese e artit të këngës, në mënyrën se si njerëzit vendosin këndvështrimin me të sotmen, me jetën e tyre, më të kuptuarin dhe të lexuarin e çdo fenomeni jetësor.

Sepse Alban Skënderaj u flet të gjithëve, dhe gjen mënyrën për të depërtuar në thellësinë e çdonjërit, qoftë ky dhe një jo fanatik i muzikës dhe këngës. Të rrëmbyerit e zemrave me zërin dhe fjalën e tij, me muzikën dhe klipet, ndoshta është më shumë se një mënyrë për të kuptuar se si arti i Alban Skënderajt i magjesp njerëzit, duke i thirrur në këtë gosti krijimi, si në një ceremonial të shenjtë besimi. 

Këngët e tij dëgjohen e dëgjohen, dhe sërish dëgjohen, është ndoshta pikërisht kjo marrëdhënie që kënga, muzika dhe poezia e tij, arrijnë të bëjnë njerëzit për vete, sepse ai u flet të gjithëve dhe secili prej tyre ka diçka për të dëgjuar në oratorinë elekuente të Alban Skënderajt. Gjithë larmia e veprimtarisë jetësore e jona është e shkrirë dhe e trupëzuar në aktin krijues dhe interpretues të tij./KultPlus.com

Gratë, sipas Balzakut

HonorĂ© de Balzac ishte njĂ« shkrimtar francez i shekullit tĂ« 19-tĂ«. PĂ«r 20 vjet ai arriti tĂ« bĂ«nte 90 krijime midis te cilave kishte romanca e tregime, tĂ« gjitha kĂ«to tĂ« bashkuara nĂ« njĂ« vepĂ«r tĂ« vetme me titull “La comĂ©die humaine” (Komedia njerĂ«zore) dhe tĂ« ndara nĂ« ScĂšnes de la vie privĂ©e (Skena tĂ« jetĂ«s private).

NĂ« vijim mund tĂ« lexoni disa thĂ«nie tĂ« veçanta pĂ«r femrat nga kryevepra e Balzak, “Komedia njerĂ«zore”

“ThonĂ« se njerĂ«zit janĂ« tĂ« egĂ«r, edhe tigrat gjithashtu; por, as mizoritĂ« e tigrave, as tĂ« nepĂ«rkave, as tĂ« diplomatĂ«ve, as tĂ« pĂ«rfaqĂ«sonjĂ«sve tĂ« ligjĂ«s, as tĂ« xhelatĂ«ve, as tĂ« mbretĂ«rve nuk mund tĂ« krahasohen me dashurinĂ« plot vrer, me ligĂ«sinĂ« e Ă«mbĂ«l, me pĂ«rbuzjen barbare qĂ« tregon njĂ« femĂ«r kundrejt njĂ« tjetre, kur njĂ«ra e quan veten mĂ« tĂ« bukur, mĂ« tĂ« lartĂ« nga fisi e nga pasuria se tjetra, sidomos kur bĂ«het fjalĂ« pĂ«r martesĂ« dhe pĂ«r epĂ«rsi; me njĂ« fjalĂ«, mizoritĂ« qĂ« pĂ«rmendĂ«m, nuk mund tĂ« krahasohen me rivalitetin qĂ« kanĂ« gratĂ« midis tyre”.

“GratĂ«, pasi e kanĂ« transformuar njĂ« burrĂ« nĂ« qengj, arrijnĂ« gjithnjĂ« ta bindin se Ă«shtĂ« luan dhe se ka njĂ« karakter tĂ« hekurt”.

“Ka disa femra qĂ«, kur ndahen, venĂ« dhe gjejnĂ« menjĂ«herĂ« njĂ« tjetĂ«r, shpesh ia rrĂ«mbejnĂ« nga duart dikujt, me gjasa kundĂ«rshtares. KĂ«to femra ose e vrasin tĂ« dashurin e tyre, fizikisht apo moralisht, ose e degdisin nĂ« fund tĂ« botĂ«s; kĂ«to gra i ka rrĂ«mbyer dallga fisnike e pasionit qĂ« shfaqet tek to mĂ« i fortĂ« se çdo ndjesi drejtĂ«sie njerĂ«zore; kjo ka bukurinĂ« e saj. Ka femra tĂ« tjera qĂ«, kur gjenden ballĂ« pĂ«rballĂ« me fatkeqĂ«sinĂ« e ndarjes, humbjes sĂ« njĂ« dshurie, ulin kokĂ«n dhe vuajnĂ« nĂ« heshtje; tĂ« gjithĂ« thjesht ecim nĂ« rrugĂ«n drejt vdekjes, por kĂ«to femra ecin drejt saj gjysmĂ« tĂ« vdekura, tĂ« ndrydhura, qajnĂ« dhe ndihen fajtore, ato luten pĂ«r njeriun qĂ« u shkaktoi dhimbjen dhe e kuptojnĂ« atĂ« deri nĂ« çastet e fundit tĂ« jetĂ«s; kjo Ă«shtĂ« dashuri, dashuria e vĂ«rtetĂ«, dashuria e engjĂ«jve, qĂ« ka dhimbjen si ushqim dhe prej dhimbjes vdes”.

“Rrudhosja e lĂ«kurĂ«s Ă«shtĂ« njĂ« fakt i pashpjegueshĂ«m, e prapĂ« sĂ« prapĂ« i natyrshĂ«m, i cili qysh nga krijimi i botĂ«s, i ka hedhur nĂ« dĂ«shpĂ«rim mjekĂ«sinĂ« dhe gratĂ«â€.

“Ç’i shtyn gratĂ« tĂ« shohin nĂ« shumĂ« raste vetĂ«m tĂ« metat te njĂ« njeri i talentuar dhe vetĂ«m cilĂ«sitĂ« te njĂ« budalla? Sepse ato kanĂ« simpati tĂ« madhe pĂ«r aftĂ«sinĂ« e budallait pĂ«r tĂ« qenĂ« pa problem lajkatar, e si i tillĂ« ai i lĂ«vdon gratĂ« pa menduar fare nĂ«se Ă«shtĂ« e vĂ«rtetĂ« lĂ«vdata, ai ua fsheh tĂ« metat e tyre. Kurse njeriu i talentuar ndjehet superior, pĂ«r fat tĂ« keq ai nuk ia jep askujt kĂ«naqĂ«sinĂ« pĂ«r t’i kompensuar nĂ«pĂ«rmjet fjalĂ«ve tĂ« tij tĂ« metat e veta”

“Zemra e njĂ« nĂ«ne Ă«shtĂ« njĂ« humnerĂ«, nĂ« fund tĂ« sĂ« cilĂ«s gjendet gjithnjĂ« falja”. /KultPlus.com

Poeti Lulzim Tafa pjesĂ« e ekspozitĂ«s ndĂ«rkombĂ«tare poetike “Shi Xu” nĂ« Shangai tĂ« KinĂ«s

PoezitĂ« e poetit tĂ« mirĂ«njohur kosovar Lulzim Tafa janĂ« pĂ«rzgjedhur krahas poezive tĂ« 100 poetĂ«ve botĂ«rorĂ« qĂ« po marrin pjesĂ« nĂ« ekspozitĂ«n ndĂ«rkombĂ«tare poetike me titull “Shi Xu” (Fije Poetike), e cila po mbahet nĂ« qytetin e kulturĂ«s, Shangai tĂ« KinĂ«s. Ekspozita, e qĂ« nisi mĂ« 13 gusht, do tĂ« qĂ«ndrojĂ« e hapur deri mĂ« 17 shtator 2025 nĂ« BibliotekĂ«n e Qytetit tĂ« Shangait, njĂ« qytet me mbi 24 milionĂ« banorĂ«, i njohur pĂ«r pasurinĂ« dhe shumĂ«llojshmĂ«rinĂ« kulturore.

Vargjet e poetit Lulzim Tafa u prezantuan në Shangai krahas figurave më të njohura botërore të letërsisë si Paul Celan, Dylan Thomas, e Rabindranath Tagore, si dhe poetë të tjerë klasik e modernë nga Kina dhe e gjithë bota.

Si pjesĂ« e Panairit tĂ« Librit tĂ« Shangait 2025, ekspozita “Shi Xu” Ă«shtĂ« njĂ« ndĂ«r ngjarjet mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme poetike nĂ« Shangai dhe ka pĂ«r qĂ«llim tĂ« eksplorojĂ« fuqinĂ« shĂ«ruese tĂ« poezisĂ« pĂ«r shpirtin, duke ndĂ«rthurur poezi me instalacione artistike dhe interaktive. Kjo iniciativĂ« kulturore fokusohet nĂ« mbĂ«shtetjen e shĂ«ndetit mendor, duke u ofruar vizitorĂ«ve njĂ« eksperiencĂ« e cila kĂ«rkon pĂ«rfshirje tĂ« thelluar nĂ« poezi dhe ndĂ«rtim tĂ« forcĂ«s sĂ« brendshme.

Biblioteka e Qytetit tĂ« Shangait, e njohur edhe si “KĂ«shtjella e VogĂ«l e Shangait” me arkitekturĂ«n e saj tĂ« jashtĂ«zakonshme dhe historinĂ« e pasur, po mirĂ«pret ekspozitĂ«n nĂ« njĂ« ambient qĂ« nxit dhe promovon trashĂ«giminĂ« kulturore dhe inovacionin artistik.

Ekspozita përmban edhe elemente të veçanta interaktive, siç janë kabinat klasike të telefonit ku vizitorët mund të lexojnë poezi të ndryshme nga poetë nga anembanë bota, duke krijuar kështu një ndjesi të paharruar për lexuesit e poezisë.

Kjo ngjarje ka një rëndësi të veçantë për letërsinë shqipe, pasi promovon vlerat shpirtërore dhe kulturore të poezisë sonë në një qytet me rëndësi të madhe kulturore, siç është Shangai.

Lulzim Tafa është njeri prej poeteve më të njohur dhe më të përkthyer të letërsisë shqipe në botë./KultPlus.com

Gonxhja ndan pamje nga kantieri i Teatrit të ri Kombëtar: Një tjetër vepër arkitektonike e Tiranës

Punimet në kantierin e Teatrit të Ri Kombëtar po ecin me ritme të qëndrueshme dhe pritet që godina e re të jetë jo vetëm një hapësirë për artistët, por edhe një pikë e rëndësishme e jetës urbane dhe sociale e kryeqytetit.

Ministri i Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, Blendi Gonxhja, ka ndarë sot pamje nga punimet që po zhvillohen në kantierin e Teatrit të Ri Kombëtar, një prej projekteve më ambicioze kulturore të viteve të fundit në vend.

“Kantieri i Teatrit tĂ« Ri KombĂ«tar, ku punohet çdo ditĂ« pĂ«r t’i dhĂ«nĂ« jetĂ« njĂ« godine qĂ« do tĂ« jetĂ« njĂ« tjetĂ«r vepĂ«r arkitektonike mbresĂ«lĂ«nĂ«se TiranĂ«s sĂ« shekullit XXI dhe ikonĂ« e artit dhe kulturĂ«s mu nĂ« zemĂ«r tĂ« kryeqytetit”, shkroi Gonxhja.

Objekti i ri i Teatrit Kombëtar synon të kthehet jo vetëm në një hapësirë moderne për artin skenik, por edhe në një simbol të identitetit kulturor të kryeqytetit dhe të gjithë vendit. Projekti parashikon salla bashkëkohore për shfaqje teatrore, ambiente multifunksionale për aktivitete kulturore, si dhe infrastrukturë teknologjike të standardeve europiane.

Ministria e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit e cilëson këtë projekt si një nga prioritetet e saj në zhvillimin e infrastrukturës kulturore në Shqipëri./atsh/KultPlus.com

Robert De Niro: Kur do dikĂ« duhet t’i besosh atij, nuk ka rrugĂ« tjetĂ«r, duhet t’i japĂ«sh ‘çelĂ«sat’ e gjithçkaje qĂ« tĂ« pĂ«rket ty

Robert De Niro konsiderohet si një nga aktorët më të mëdhenj të të gjitha kohërave, dhe ai ka arritur sukses në pothuajse në çdo zhanër filmi.

Por gjithashtu, ai është regjisor dhe producent filmi.

De Niro vjen prej një familje artistësh: nëna e tij, Virginia Admiral, ka qenë piktore,i ati i tij, Robert, ishte piktor, skulptor dhe poet. Ai u rrit në pjesën e qytetit të New York City në Little Italy në Manhattan. Ka qenë i martuar dy herë.

Ka një vajzë, Drina, dhe një djalë, Raphael, nga martesa me gruan e parë Dianne Abbott; dhe dy djem, Julian Henry dhe Aaron Kendrick, nga marrëdhënia e tij me modelen Toukie Smith.

DjemtĂ« e Smith dhe De Niro-s janĂ« binjakĂ«, dhe janĂ« ngjizur “in vitro”.

Në 2004 ai u rimartua me gruan e tij të dytë, Grace Hightower.

De Niro ka pasur një ndikim domethënës për artin, qoftë në filma, qoftë në fjalimet e tij mbresëlënëse, duke dhënë këshilla të panurmëta edhe si një mentor i mirë për studentët.

NĂ« vijim, do t’ju njohim me 30 thĂ«nie tĂ« tĂ« madhit Roberto de Niro, i cili njihet pĂ«r fjalĂ«t e tij me “peshĂ«â€, qĂ« i ka fiks mĂ«sime nga jeta e tij


1 – Njeriu mĂ«son dy mĂ«sime mĂ« tĂ« mĂ«dha nĂ« jetĂ«: KurrĂ« mos ua ktheni shpinĂ«n miqve tuaj, dhe gjithmonĂ« mbajeni mbyllur gojĂ«n.

2 – NjĂ« derĂ« e re do tĂ« hapet pĂ«r ty – njĂ« derĂ« nĂ« refuzimin e pĂ«rjetshĂ«m. ËshtĂ« e pashmangshme.

3 – Zbulove njĂ« talent, zhvillove njĂ« ambicie dhe njohe pasionin tĂ«nd. Kur e ndien atĂ«, nuk mund ta luftosh – thjesht duhet ta pranosh!

4 – Ju bĂ«j thirrje tĂ« provoni sa mĂ« shumĂ«, tĂ« jeni mendjehapur, tĂ« mirĂ«prisni eksperienca dhe ide tĂ« reja. NĂ«se nuk e provon, nuk do e dish kurrĂ«.

5 – Talenti qĂ«ndron nĂ« zgjedhjet qĂ« bĂ«ni.

6 – Punoni shumĂ«: Do tĂ« keni kohĂ« pĂ«r tĂ« pushuar kur tĂ« vdisni.

7 – Nuk futem nĂ« ato diskutime tĂ« gjata ta bĂ«j apo mos ta bĂ«j njĂ« gjĂ«. NĂ« fund tĂ« ditĂ«s, do pendohesh pĂ«r atĂ« qĂ« nuk bĂ«re.

8 – Jeto momentin. PikĂ«. Ji aty. Sepse nĂ«se mendoni gjatĂ« kohĂ«s se duhet tĂ« bĂ«ni ndonjĂ« gjĂ« tĂ« jashtĂ«zakonshme, nuk do tĂ« funksionojĂ« kurrĂ«. NĂ«se ndodh, ndodh. NĂ«se jo, jo. Mos u shqetĂ«soni. Thjesht kini besim, ndershmĂ«ri, jini tĂ« vĂ«rtetĂ«. Kaq kĂ«rkoni.

9 – Jeta rrallĂ« ndryshon tĂ«rĂ«sisht, por vazhdimisht ndryshon nĂ« detaje.

10 – NdonjĂ«herĂ«, nĂ«se ke kufizime financiare, ky Ă«shtĂ« pĂ«rfitim. TĂ« detyron tĂ« gjesh ndonjĂ« ide krijuese.

11 – NjĂ«herĂ« dikush mĂ« tha: Mos e li veten tĂ« shkosh pas diçkaje apo dikujt me tĂ« cilin nuk ke dĂ«shirĂ« tĂ« rrish as 30 sekonda.

12. E di qĂ« Ă«shtĂ« e rĂ«ndĂ«sishme t’i japĂ«sh kujtdo aq liri sa mundesh kĂ«shtu qĂ« ata tĂ« mos ndiejnĂ« se ka limite. Me çdo gabim qĂ« bĂ«jnĂ«, çdo gjĂ« shkon mirĂ«. TĂ« mos jenĂ« tĂ« frikĂ«suar tĂ« provojnĂ« gjĂ«ra tĂ« reja apo mos tĂ« besojnĂ« tek vetja.

13 – Nuk ke pse e bllokon dhimbjen kaq shumĂ«. Pa dhimbjen pĂ«r çfarĂ« do tĂ« flisnim?

14 – Sot unĂ« qesh mĂ« shpesh sesa kur isha i ri. Kjo sepse unĂ« kam filluar mos t’i gjykoj mĂ« njerĂ«zit

15 – ParatĂ« e bĂ«jnĂ« jetĂ«n mĂ« tĂ« lehtĂ«. NĂ«se je me fat t’i kesh ato, atĂ«herĂ« je me fat.

16 – Kur isha i ri, nuk frikĂ«sohesha kur mĂ« thonin “Jo”. I them fĂ«mijĂ«ve tĂ« mi, dhe kujtdo: NĂ«se nuk e provon, kurrĂ« nuk e di. Nuk e merrja si refuzim “Jo-nĂ«â€. Disa gjĂ«ra shkojnĂ« kundĂ«r teje. Ke refuzime plot, por kjo Ă«shtĂ« pjesa e bukur e jetĂ«s.

17 – NĂ«se s’ke kritika, atĂ«herĂ« kush do tĂ« tĂ« thotĂ« se si e ke bĂ«rĂ« punĂ«n tĂ«nde?

18 – NĂ«se je ulur nĂ« karrigen e duhur, nuk do tĂ« tĂ« duhet shumĂ« kohĂ« pĂ«r tĂ« kuptuar qĂ« je rehat nĂ« tĂ«.

19 – Koha ecĂ«n, kĂ«shtu qĂ« çfarĂ«do qĂ« tĂ« bĂ«sh, bĂ«je tani. BĂ«je tani. Mos prit!

20 – Do tĂ« ketĂ« kohĂ«, kur edhe mĂ« e mira jote nuk mjafton. Mund tĂ« ketĂ« shumĂ« arsye pse ndodh kjo, por pĂ«r aq kohĂ« sa jep mĂ« tĂ« mirĂ«n tĂ«nde, çdo gjĂ« shkon mirĂ«. NĂ«se merr notĂ«n mĂ« tĂ« lartĂ« nĂ« shkollĂ«, kjo nuk do tĂ« thotĂ« se do tĂ« marrĂ«sh tĂ« njĂ«jtĂ«n notĂ« dhe nĂ« jetĂ«.

21 – Nuk ka asgjĂ« mĂ« ironike dhe kontradiktore se vetĂ« jeta.

22 – Refuzimi mund tĂ« tĂ« pickojĂ«, por ka shumĂ« pak ndikim tek ty.

23 – Kur vjen puna te arti, pasioni duhet tĂ« jetĂ« njĂ« gjendje e pĂ«rhershme. Jo thjesht po ndjek Ă«ndrrat, por po kap dhe fatin tĂ«nd.

24 – Nuk je pĂ«rgjegjĂ«s pĂ«r çdo gjĂ« qĂ« ndodh, por je pjesĂ« e saj. Duhet tĂ« vendosĂ«sh gjithçka nga vetja nĂ« gjithçka qĂ« bĂ«n.

25 – Nuk ke nevojĂ« pĂ«r fjalĂ« pĂ«r tĂ« shprehur ndjenjat.

26 – NjĂ« nga gjĂ«rat e aktrimit Ă«shtĂ« se tĂ« lejon qĂ« tĂ« jetosh jetĂ«n e njerĂ«zve tĂ« tjerĂ«, pa pasur nevojĂ« tĂ« paguash çmimin.

27 – ËshtĂ« e rĂ«ndĂ«sishme tĂ« mos tregosh. NjerĂ«zit nuk pĂ«rpiqen pĂ«r tĂ« treguar ndjenjat e tyre, ata pĂ«rpiqen pĂ«r t’i fshehur ato.

28 – NĂ«se ka njĂ« Zot, ai ka shumĂ« pĂ«rgjigje pĂ«r tĂ« dhĂ«nĂ«.

29 – Kur do dikĂ« duhet t’i besosh atij, nuk ka rrugĂ« tjetĂ«r. Duhet t’i japĂ«sh ‘çelĂ«sat’ e gjithçkaje qĂ« tĂ« pĂ«rket ty. Ndryshe, ku do tĂ« ishte kuptimi i gjithĂ« dashurisĂ«?

30 – Mos ki frikĂ« tĂ« bĂ«sh atĂ« qĂ« tĂ« thonĂ« instinktet./konica/KultPlus.com

Letra që Honore de Balzak i shkroi konteshës polake Ewelina Hanska

Zjarri dhe pasioni i një letre që Honore de Balzak i shkruante konteshës polake Ewelina Hanska, qershor 1835.

Jam aq i çmendur për ju e më shumë se kaq nuk mund të jem. Nuk të arrij të mendoj as dy gjëra të vetme, pa ju menduar edhe juve ngatërruar mes tyre.

Nuk arrij të mendoj asgjë tjetër veç jush. Megjithëse përpiqem të qëndroj, imagjinata më çon gjithnjë te ju. Ju përqafoj, ju puth, ju përkëdhel dhe mijëra përkëdhelje dashurie pushtojnë qenjen time.

Mund t’ju them se do jeni gjithnjĂ« e pa diskutim nĂ« zemrĂ«n time. Brenda saj ju ndjej nĂ« njĂ« mĂ«nyrĂ« kaq tĂ« kĂ«ndshme. Por, Zot, ç’do tĂ« ndodhĂ« me mua nĂ«se ju mĂ« hiqni dashurinĂ« tuaj, qĂ«llimin e ekzistencĂ«s sime? Ky Ă«shtĂ« mendimi mĂ« i tmerrshĂ«m i vetmisĂ« qĂ« mĂ« tmerron kĂ«tĂ« mĂ«ngjes.

Ngrihem papritur duke i thĂ«nĂ« vetes: “Do shkoj te ajo!” Por ulem pĂ«rsĂ«ri i shtrĂ«nguar nga detyrimet qĂ« kam. Brenda meje kam njĂ« konflikt tĂ« frikshĂ«m. Kjo nuk Ă«shtĂ« jetĂ«. Nuk jam ndjerĂ« kurrĂ« kĂ«shtu. MĂ« keni gllabĂ«ruar plotĂ«sisht.

Sa herĂ« mendoj pĂ«r ju ndjej njĂ« gĂ«zim prej tĂ« çmenduri. Shoh e rishoh njĂ« Ă«ndĂ«rr aq tĂ« bukur sikur nĂ« njĂ« moment tĂ« vetĂ«m arrij tĂ« jetoj njĂ« mijĂ« vjet. Ç’tmerr i vĂ«rtetĂ«!

Pushtuar nga dashuria që më ka hyrë në çdo por, e duke jetuar vetëm për dashurinë, e shoh veten të konsumuar nga dhimbja e si të mbështjellë në një rrjetë merimange.

Eva ime e dashur, ju nuk e dinit. E mora letrĂ«n tuaj. E kam kĂ«tu para dhe po ju flas njĂ«soj si t’ju kisha edhe ju kĂ«tu. Ju shoh njĂ«lloj si dje, tĂ« bukur, çmendurisht tĂ« bukur!

Mbrëmë i përsërisja vetes pa pushim: Ajo është e imja! Ah! Nuk besoj se engjëjt në parajsë janë më të lumtur sesa isha unë dje! / Nga Albert Vataj / KultPlus.com

Rama: Energjia verore nga Gjiri i Gramës

Gjiri i Gramës, në Gadishullin e Karaburunit, është një ndër destinacionet e preferuara nga turistët vendas dhe të huaj në bregdetin e jugut të Shqipërisë.

Kryeministri Edi Rama ndau sot pamje nga Gjiri i Gramës, i cili ofron një peizazh natyror shumë tërheqës për çdo vizitor.

“Me energjinĂ« verore nga Gjiri i GramĂ«s”, shkruan Rama, ndĂ«rsa ndan pamje nga plazhet mĂ« spektakolare tĂ« jugut, me ujin e pastĂ«r kristal e natyrĂ«n e virgjĂ«r.

Gjiri detar futet disa qindra metra në tokë, ku formon një bregdet shkëmbor me foleza. Aty ka dhe disa shpella nënujore. Ky gji është përdorur shumë për mbrojtjen e anijeve nga furtuna në det.

Gjithashtu, ai është përdorur gjatë në antikitet si gurore. Gurorja e Gramës është mjaft e njohur që në lashtësi.

Detarët që strehonin aty anijet, punëtorët që nxirrnin blloqe shkëmborë që përdoreshin për ndërtim në qytetet ilire e më gjerë, kanë gdhendur edhe emrat në faqet shkëmbore e shumë të dhëna të tjera që bëjnë kureshtar vizitorin.

Ndaj dhe shpesh shpella qĂ« ndodhet aty njihet si “Shpella e shkrimeve”. ArkeologĂ«t i kanĂ« studiuar dhe kanĂ« shkruar pĂ«r kĂ«to dokumente historike tĂ« gdhendura nĂ« shkĂ«mb.

Vlerat e këtij monumenti natyror janë shkencore, historike, kulturore e turistike. Por sot ky gji i bukur detar shfrytëzohet si një plazh i vogël e intim. Drejt tij shkohet me rrugë tokësore, por edhe detare. Shfrytëzohet nga aventurierët e ujit dhe të shpellave./atsh/KultPlus.com

Honore de Balzak, shkrimtari i madh francez

Honoré de Balzak ishte një shkrimtar francez i shekullit të 19-të. Ai lindi më 20 maj 1799 në Tours, dhe konsiderohet një nga mendjet më të ndritura të botës së letrave. Në vitet 1820, kur Honoré de Balzak vendosi të bëhej shkrimtar, në Francë romani ishte ende një zhanër i parëndësishëm letrar.

Ashtu si Volteri, francezët e shkolluar preferuan poezinë dhe tragjeditë e mëdha, ku virtyti, e vërteta, entuziazmi dhe shpresa, marshonin solemnisht nëpër faqe. Si rezultat, romancierët bashkëkohorë francezë thuajse turpëroheshin për prozën e tyre. Shumë botuan me pseudonime: burrat, sepse toni i tyre kishte tendencë të lehtë, shkollor dhe shumë antiklerikal; gratë, sepse e dinin që do pasoheshin nga mosmarrëveshje, do shiheshin shtrembër nëse shkruanin haptas për botim.

Viktor Hygoi e konsideroi Balzakun si njĂ« nga shkrimtarĂ«t mĂ« tĂ« mĂ«dhenj tĂ« shekullit tĂ« 19-tĂ«, çka do ta shprehte me forcĂ« dhe fuqimisht nĂ« elozhet e fjalimit tĂ« varrimit: “TĂ« gjithĂ« librat e tij formojnĂ« vetĂ«m njĂ« libĂ«r, njĂ« libĂ«r tĂ« gjallĂ«, me shkĂ«lqim”.

ShokĂ« udhe, dy gjigantĂ«t e letĂ«rsisĂ« franceze e filluan karrierĂ«n nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n kohĂ« dhe frekuentuan tĂ« njĂ«jtat rrethe; secili ndoqi karrierĂ«n e tjetrit, Balzaku me zili, Hygoi me simpati. Ata morĂ«n drejtime tĂ« ndryshme: Hygoi filloi tĂ« ishte kundĂ«rrevolucionar dhe do tĂ« ndiqte njĂ« evolucion drejt tĂ« majtĂ«s, Balzaku, nga njĂ« liberal, do tĂ« bĂ«hej njĂ« konservator solid. Hygoi do kishte tĂ« gjitha nderimet (deputet, akademik), kurse Balzak do tĂ« rrĂ«zohej tri herĂ« pĂ«r t’u zgjedhur nĂ«n KupolĂ«. PĂ«rgjatĂ« njĂ« shekulli nĂ« lĂ«vizje, ata janĂ« dy autorĂ« tĂ« mĂ«dhenj, edhe pse pozicioni nĂ« fushĂ«n e letrave nuk Ă«shtĂ« i njĂ«jtĂ«. Hygoi, nĂ« fillesat e hershme do mbĂ«shtetej financiarisht dhe do gĂ«zonte pĂ«rfitime dhe lehtĂ«sira. Nga ana tjetĂ«r, Balzaku ishte i dĂ«nuar t’ia dilte me forcat e veta. Jeta e tij mishĂ«ron, qĂ« nga fillimi i viteve 1820, tregun letrar.

Romancier, gazetar, botues, sipĂ«rmarrĂ«s, kritik, eseist, Balzaku ndoqi njĂ« karrierĂ« shembullore, duke pasur parasysh dĂ«shirĂ«n pĂ«r tĂ« qenĂ« i suksesshĂ«m. Me “Komedia njerĂ«zore”, si njĂ« zot, ai krijoi njĂ« botĂ« tĂ« tĂ«rĂ«, njĂ« katedrale libĂ«r dhe, pĂ«r t’ia arritur qĂ«llimit, i vuri vetes detyrĂ«n e njĂ« minatori fjalĂ«sh. Pena e tij e kredh lexuesin nĂ« pallatet nĂ«n sundimin e Lui-Filipit, nĂ« rrugica tĂ« zhurmshme e rrugica tĂ« qeta. Lexuesi takohet me mashtrues, borgjezĂ«, fisnikĂ« tĂ« mĂ«dhenj, grabitĂ«s, kontesha dhe vajza.

“TĂ« gjitha personazhet e tij janĂ« tĂ« pajisur me zjarrin jetĂ«sor, me atĂ« pasion qĂ« e karakterizonte atĂ« vetĂ«â€, – shkroi me admirim Sharl BodĂ«leri.

Në ditët e sotme, jeta dhe vepra e Balzakut vazhdon të na magjepsë. Autori pretendon se familja është njësia themelore e shoqërisë, mirëpo shumë nga protagonistët e tij enden si jetimë. Gjithçka që përshkruan, shkon thuajse përkundër parimeve që ai beson se janë themeli i një shoqërie në harmoni. Ai përshkruan rrënoja, përshkruan zhgënjime pasionesh, gjithçka që mund të ushqejnë individualizmin, madje edhe zgjidhjet revolucionare. Përpos gjithçkaje, frymëzimet vizionare, fluturimet mistike dhe poetike përshkojnë gjithë krijimtarinë e tij me një bukuri dhe fuqi që jehojnë endenë 2021. Realizmi dhe mprehtësia me të cilën Balzak vizualizon gjendjen njerëzore, janë karakteristikat kryesore të shkrimeve. Duke qenë vëzhgues shumë i mprehtë, ia ka dalë ta përshkruajë sjelljen individuale dhe shoqërore par excellence.

Si shumë kolosë të mëdhenj në histori, jeta e Balzakut nuk ka qenë e lehtë: ai i mbijetoi një fëmijërie dhe adoleshence të karakterizuar nga abuzimi, përjetoi një histori dashurie të denjë për roman, që zgjati gati gjithë jetën, por, mbi të gjitha, Balzaku zgjoi admirimin e bashkëkohësve të tij. Përmes veprave letrare, Balzaku la gjurmët e tij të mençurisë për eksploruesit më të guximshëm të etur për dije. Vdiq në Paris, më 18 gusht 1850./KultPlus.com

‘Ferma e kafshĂ«ve’ mbush 80 vjeç, pse kafshĂ«t kanĂ« rĂ«ndĂ«si nĂ« shĂ«mbĂ«lltyrĂ«n e Orwellit pĂ«r komunizmin

 ”The Animal Farm” (”Ferma e kafshĂ«ve”), e botuar nĂ« vitin 1945 nga George Orwell mbush sot 80 vjeç, sipas faqes australiane theconversation.com.

Nëse ka një gjë që çdo student i historisë ose politikës e di është se novela nuk ka të bëjë vërtet me kafshët. Sigurisht, personazhet kryesore janë derrat dhe kuajt. Por, në të vërtetë, siç na thuhet, ka të bëjë me Bashkimin Sovjetik dhe çfarë ndodhi me idealet e komunizmit nën udhëheqjen e korruptuar të Josif Visarionoviç Stalinit.

Vetë Orwell, pjesë e një brezi autorësh britanikë që flisnin hapur, të cilët ende nuk e kishin dëgjuar teorinë e Roland Barthes për vdekjen e autorit (ideja se fjalët flasin vetë dhe qëllimet e autorit janë të parëndësishme), shpalli se kështu duhej lexuar historia.

Por, çfarĂ« ndodh nĂ«se do t’i merrnim kafshĂ«t nĂ« kĂ«tĂ« rrĂ«fim tĂ« famshĂ«m mĂ« seriozisht?

Orwell e shkroi kĂ«tĂ« roman tĂ« shkurtĂ«r dhe tronditĂ«s, nĂ« njĂ« kohĂ« kur konsiderohej shkencĂ«risht e papranueshme qĂ« kafshĂ«ve t’u jepeshin mendime ose edhe ndjenja.

VĂ«shtrimi i Çarls Darvinit nĂ« vitin 1859, se njerĂ«zit janĂ« tĂ« lidhur me tĂ« gjitha speciet e tjera shtazore, ishte njĂ« mundĂ«si e humbur pĂ«r tĂ« menduar se si cilĂ«sitĂ« e tĂ« parĂ«s mund tĂ« jenĂ« tĂ« pranishme nĂ« tĂ« dytĂ«n.

NĂ« vend tĂ« kĂ«saj, psikologĂ«t e kafshĂ«ve nĂ« kohĂ«n e Orwell kĂ«mbĂ«ngulĂ«n mĂ« fort se kurrĂ« nĂ« ekzistencĂ«n e njĂ« boshllĂ«ku njohĂ«s midis ”nesh”, njerĂ«zve, dhe “atyre” kafshĂ«ve tĂ« egra.

Ekspertët e tij bashkëkohorë në shkencat shoqërore dhe humane luajtën me këtë dallim.

Antropologu francez Claude LĂ©vi-Strauss shkroi nĂ« vitin 1962 se me kafshĂ«t â€œĂ«shtĂ« mirĂ« tĂ« mendosh”, me fjalĂ« tĂ« tjera, nĂ«se i hetojmĂ« besimet njerĂ«zore rreth kafshĂ«ve, mund tĂ« zbulojmĂ« vlerat dhe modelet tona tĂ« thella shoqĂ«rore.

Sipas standardeve të sotme, dhe në kontekstin e zhdukjes së gjashtë masive, kjo duket si një deklaratë e keqe. Studimet bashkëkohore hedhin poshtë idenë se kafshët nuk janë gjë tjetër veçse një burim për njerëzit, madje edhe një filozofik.

Në të kundërt, shumë kultura dhe shoqëri në mbarë botën kanë tradita të bashkëveprimit me kafshët në një mënyrë që njeh personalitetin e tyre. Njerëzit që jetojnë së bashku me specie të tjera dhe madje gjuajnë shumë shpesh arrijnë ta kuptojnë nga afër sjelljen dhe veprimin e tyre.

NjĂ« projekt i madh akademik nĂ« BritaninĂ« e Madhe  po heton se si kĂ«to marrĂ«dhĂ«nie pasqyrohen nĂ« fabulat e kafshĂ«ve. I titulluar “Rimendimi i fabulave nĂ« epokĂ«n e krizĂ«s mjedisore”, ai nxit bashkĂ«punimin midis studiuesve, artistĂ«ve dhe shkrimtarĂ«ve nĂ« pĂ«rfytyrimin e botĂ«ve unike tĂ« specieve tĂ« ndryshme, duke pĂ«rfshirĂ« kuajt, minjtĂ«, sorrat dhe merimangat, nĂ« mjediset e tyre qĂ« ndryshojnĂ« me shpejtĂ«si dhe janĂ« tĂ« pasigurta.

Duke jetuar në një epokë para futjes gjithëpërfshirëse të bujqësisë në shkallë masive, të ndihmuar kimikisht, Orwell nuk ishte shumë larg bujqësisë paraindustriale dhe njohurive të saj të thella për kafshët. Eseja e tij e vitit 1936 për vrasjen e një elefanti në Birmani është e mbushur me ankth për vuajtjet e një kafshe të vërtetë.

Edhe nĂ« “FermĂ«n e KafshĂ«ve”, pika e fillimit Ă«shtĂ« vuajtja e kafshĂ«ve, mizoritĂ« e fermerit njerĂ«zor janĂ« tĂ« padiskutueshme. Siç i paralajmĂ«ron Plaku Major, njĂ« derr i mençur dhe i moshuar kafshĂ«t e tjera: “Ju derra tĂ« rinj
 secili prej jush do tĂ« bĂ«rtasĂ« jetĂ«n tuaj nĂ« bllok brenda njĂ« viti”.

Fabula ndryshon nĂ«se i pĂ«rmbahemi kĂ«tij realiteti gjatĂ« gjithĂ« kohĂ«s. Kjo pĂ«rsĂ«ritet nga Orwell mĂ« vonĂ« nĂ« histori, kur mizoritĂ« e fermĂ«s ”Pinchfield” u raportohen kafshĂ«ve.

Tirania njerëzore është armiku i kafshëve dhe, pavarësisht tradhtisë së shpresave të tyre nën udhëheqjen e derrit Napoleon, drejtësia e kauzës së tyre nuk minohet kurrë.

Ëndrrat e kafshĂ«ve

Revolucioni i kafshëve i Orwell, përmbysja e fermerit, është frymëzuar nga ëndrra e një derri.

Plaku Major mbledh bishat e tjera tĂ« fermĂ«s pĂ«r t’u treguar atyre vizionin e tij pĂ«r “TokĂ«n siç do tĂ« jetĂ« kur njeriu tĂ« jetĂ« zhdukur”, dhe shfrytĂ«zimi njerĂ«zor i kafshĂ«ve nuk do tĂ« ekzistojĂ« mĂ«. ËshtĂ« lloji i pĂ«rshkrimit qĂ« do t’i bĂ«nte psikologĂ«t e kafshĂ«ve tĂ« shekullit XX -tĂ« rrotulloheshin nĂ« varret e tyre. KafshĂ« me njĂ« jetĂ« sentimantale? Qesharake!

Çdo pronar qeni do t’ju tregojĂ« se miku i tij me katĂ«r kĂ«mbĂ« sheh Ă«ndrra, megjithatĂ«, pĂ«r dekada, ne i lejuam shkencĂ«tarĂ«t tĂ« na thoshin se nuk i kishin. Ëndrrat e qenve janĂ« tĂ« ndĂ«rthurura nĂ« pĂ«rshkrimin e jetĂ«s pyjore tĂ« krijuar nga antropologu Eduardo Kohn. NĂ« librin e tij ”How forest think” (”Si mendojnĂ« pyjet”), botuar nĂ« vitin 2013, Kohn argumenton se tĂ« gjitha kafshĂ«t mendojnĂ« dhe imagjinojnĂ« tĂ« ardhmen e tyre. Mbijetesa e tyre, ajo shtytĂ«se themelore e revolucionit tĂ« fermĂ«s , bazohet nĂ« aftĂ«sinĂ« pĂ«r ta bĂ«rĂ« kĂ«tĂ«.

NĂ« njĂ« pasazh tĂ« paharrueshĂ«m, Kohn pĂ«rshkruan se si njĂ« majmun duhet tĂ« interpretojĂ« tingujt e pyllit dhe t’i pĂ«rdorĂ« ato pĂ«r tĂ« parashikuar rezultate tĂ« mundshme(pĂ«rplasje tĂ« pafajshme apo grabitqar?) nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« tĂ« jetojĂ«. KafshĂ«t e Kohn jetojnĂ« nĂ« njĂ« botĂ« plot kuptim. Fuqia njerĂ«zore pĂ«r tĂ« krijuar kuptim pĂ«rmes gjuhĂ«s abstrakte Ă«shtĂ« vetĂ«m njĂ« shembull i njĂ« tipari universal tĂ« jetĂ«s.

Ëndrrat pĂ«rsĂ«riten nĂ« tĂ« gjithĂ« ”FermĂ«n e kafshĂ«ve”, por pĂ«rfundimisht zhduken nga fjalĂ«t. UrdhĂ«rimet e kafshĂ«ve, tĂ« shkruara nĂ« murin e hambarit, ndryshohen nĂ« mĂ«nyrĂ« dinake njĂ« nga njĂ« pĂ«r tĂ« justifikuar korrupsionin e derrave.

Pasi kuptimi eksternalizohet dhe objektivizohet nĂ« fjalĂ«n e shkruar, ai Ă«shtĂ« i ndjeshĂ«m ndaj manipulimit. FjalĂ«t mund tĂ« rishkruhen dhe bashkĂ« me to, e kaluara. KafshĂ«t bĂ«hen tĂ« pasigurta pĂ«r kujtimet e tyre paraverbale. Ëndrrat zhduken nga narrativa./KultPlus.com

La Noche Cubana ndezi Kalanë e Ali Pashës me ritmet e muzikës latine

Kalaja historike e Ali Pashës në Porto Palermo, në Himarë u kthye mbrëmjen e 16 gushtit në një skenë të gjallë muzikore, plot ngjyra, kërcim dhe emocione, falë festivalit të njohur Porto Palermo Festival.

NĂ« mbrĂ«mjen e 11-tĂ« tĂ« kĂ«tij festivali, atmosfera u ndez nga “La Noche Cubana”, njĂ« udhĂ«tim muzikor drejt KubĂ«s dhe muzikĂ«s sĂ« saj tĂ« pasur.

Këngëtarja kubane me famë ndërkombëtare, Laraine Cañizares Machado, solli në skenë zërin e saj të fuqishëm dhe shpirtin e muzikës latine, duke magjepsur publikun me salsa, bolero dhe ritmet tropikale që janë identike me atmosferën e Havanës. Ajo u shoqërua nga muzikantët virtuozë Michael Rodi në piano, Paolo Cozzolino në kitarë dhe Fabrizio Aiello në bateri, të cilët përkthyen çdo notë në energji të papërmbajtshme dhe emocione të thella.

Ministri i Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, Blendo Gonxhja, ndau momente nga kjo natë magjike në rrjetet sociale, duke theksuar se kjo mbrëmje solli shpirtin dhe energjinë e Kubës në një nga vendet më piktoreske të jugut të Shqipërisë.

Publiku i pranishëm u përfshi plotësisht në ritmet e kërcimit që zgjatën gjatë gjithë natës, duke krijuar një atmosferë festive nën qiellin e hapur dhe yjet e jugut.

MbrĂ«mja e “La Noche Cubana” ishte pjesĂ« e edicionit tĂ« kĂ«tij viti tĂ« Porto Palermo Festival, i cili do tĂ« pĂ«rmbyllet sot me njĂ« finale energjike dhe plot ritĂ«m nĂ«n titullin “Pasha Night”, ku do tĂ« performojĂ« njĂ« DJ i njohur, duke sjellĂ« njĂ« pĂ«rvojĂ« unike pĂ«r adhuruesit e muzikĂ«s elektronike dhe jo vetĂ«m.

Ky festival po kthehet në një nga eventet më të rëndësishme kulturore në rajon, duke sjellë artistë të profilit të lartë dhe duke promovuar kulturën dhe turizmin në jug të Shqipërisë./atsh/KultPlus.com

Dosja e Jup Kazazit, ndër organizatorët e kryengritjes së Postribës

“MbramĂ«, nĂ« ora dy mbas mesit tĂ« natĂ«s u zbulue nĂ« seksion se ku ndodhet Jup Kazazi. NĂ« rrethimin qĂ« i bĂ«mĂ« shtĂ«pisĂ« dhe mbasi si e pa se neve e gjetĂ«m bodrumin ku ishte mĂ«shefur dhe s’kishte shpĂ«tim, vrau vehten. KĂ«tu popullarizohet se e vramĂ« neve (nĂ« dokument nĂ«nvizohet me shkrim dore “MirĂ«â€, qĂ« nĂ«nkupton se e miratojnĂ«). Kemi gjetur disa dokumenta, por ma tĂ« randĂ«sishmet do t’ua dĂ«rgojmĂ«. Zoi Themeli”.

Dokumenti i mësipërm tregon qëndrimin zyrtar që mbajti regjimi komunist për vdekjen e Jup Kazazit, ndër organizatorët e kryengritjes së Postribës, e para antikomuniste në Europën e Lindjes, që po niste instalimin e perdes së hekurt.

Autoriteti për Informim mbi Dokumentet e ish-Sigurimit të Shtetit  publikoi dosjen e  Jup Kazazit, ndër organizatorët e kryengritjes së Postribës.

MĂ« 9 shtator 1946, duke synuar qĂ« me “PostribĂ«n” tĂ« lironin tĂ« burgosurit e tĂ« merrnin institucionet, shpĂ«rtheu para kohe ajo qĂ« sot njihet si Kryengritja e PostribĂ«s, me disa qindra kundĂ«rshtarĂ« tĂ« regjimit, mes tĂ« cilĂ«ve, vĂ«llezĂ«rit Kazazi. Duke qenĂ« mĂ« tĂ« paktĂ« nĂ« numĂ«r dhe me armĂ«, kryengritĂ«sit dĂ«shtuan, ndĂ«rsa pushteti u bĂ« mĂ« i egĂ«r duke arrestuar mbi 1200 veta, hapur 11 burgje tĂ« pĂ«rkohshme e vrarĂ« dhjetĂ«ra tĂ« tjerĂ«. Jupi shpĂ«toi, por u detyrua tĂ« fshihej dhe u strehua te daja i tij.

Me 17 shtator, shtĂ«pia ku fshihej u zbulua, pasi u torturua njĂ« dĂ«shmitar qĂ« kishte dijeni. Duke mos dashur tĂ« binte i gjallĂ« nĂ« duart e komunistĂ«ve, ai thirri “RrnoftĂ« ShqipĂ«ria. Nuk i dorzohem klyshĂ«ve tˋStalinit” dhe vrau veten. EkzekutorĂ«t futĂ«n nĂ« shtĂ«pi tĂ« kontrollonin tĂ« vdekurin, nipin 16-vjeçar, Ahmet Kopliku.

I biri i Jupit, Hamza Kazazi thotë se të atin e masakruan edhe për së vdekuri, kënduan e hodhën valle dhe e ekspozuan në qytet.

Pas ngjarjes, 7 anëtarë dhe të afërm të familjes Kazazi u ekzekutuan, vranë veten ose vdiqën, ndërsa dhjetëra të tjerë u internuan. Trupat e të vrarëve nuk iu kthyen kurrë familjeve.

74 vite më pas, ende nuk ndihen varret e:

Halit Kazazi(vëllai i madh)- lindur me 3 mars 1900, i dënuar më 1945 dhe ekzekutuar më 1945 në Shkodër.

Jup Kazazi(vëllai i dytë)- lindur më 6 tetor 1905, vret veten e nuk dorëzohet, më 17 shtator 1946.

Sait(Seit) Kazazi (vëllai i tretë), lindur më 9 prill 1913. Rrethohet në shtëpinë e Hafiz Adem Kazazit. Nuk dorëzohet e vret veten më 6 tetor 1946.

Abdullah Kazazi(xhaxha i Jupit), arrestohet për kryengritjen e Postribës, pushkatohet diku në Shkodër pas 1946-s, në moshën 64- vjeçare.

Rifat Kopliku, daja i Jup Kazazit. Pas arrestimit më 17 shtator 1946 sepse strehoi nipin, u ekzekutua më 24 shkurt 1947.

Osman Kazazi,  kushëri i parë i Jup Kazazit, arrestohet me 17 shtator 1946, dënohet me pushkatim dhe thuhet se vdiq në hetuesi, në moshën 24-vjeçare.

Asim Abdurrahmani (Shpuza), djali i tezes së gruas së Jup Kazazit. Inxhinier, kimist, dënohet me pushkatim si spiun. Arrestuar e pushkatuar në Tiranë, më 8 qershor 1947.

“I biri i Jupit, Hamza Kazazi, pas 1990-s ka nisur kĂ«rkimet pĂ«r eshtrat e tĂ« afĂ«rmve. Ka gĂ«rmuar nĂ« Kir, sipas dĂ«shmive tĂ« njĂ« 13-vjeçari qĂ« kishte shkuar tĂ« lahej nĂ« lumĂ«, kur ka parĂ« tĂ« varroset njĂ« burrĂ« me pizhame (si nĂ« fotot e trupit tĂ« pajetĂ« tĂ« Jupit), nĂ« vendin ku mĂ« vonĂ« u vu Drejtoria e UjĂ«rave, pas varrezave tĂ« Rrmajit. Hamza Kazazi, pas shumĂ« gĂ«rmimesh, nuk arriti dot tĂ« identifikonte tĂ« atin, por gjeti eshtra tĂ« mbĂ«shtjella nĂ« njĂ« veladon, me dorĂ« nĂ« zemĂ«r e me njĂ« kryq, qĂ« mendohet se qenĂ« eshtrat e njĂ« prifti dhe ia dorĂ«zoi ipeshkvit, imzot Zef Simonit nĂ« ShkodĂ«r. NdĂ«rsa kĂ«rkon 7 tĂ« zhdukurit e tij prej 30 vitesh, ka arritur tĂ« kuptojĂ« se “procesverbalet baheshin tĂ« rrejshme”.  NĂ« qershor 2017, Jup Kazazit, qyteti i ShkodrĂ«s i ka dhĂ«nĂ« titullin “Qytetar Nderi” (pas vdekjes) dhe Presidenti i RepublikĂ«s, Nishani, i ka akorduar “DekoratĂ«n e ArtĂ« tĂ« ShqiponjĂ«s” (pas vdekjes).

Dosja nĂ« fjalĂ« mund tĂ« vihet nĂ« dispozicion tĂ« tĂ« interesuarve, pranĂ« AIDSSH”, shprehet Autoriteti i Dosjeve.

Shfaqja ‘Arka’ me regji tĂ« Mentor Zymberaj prezantohet nĂ« festivalin ‘Act Alone’ nĂ« IslandĂ«

Shfaqja ‘Arka’ me regji dhe interpretim tĂ« Mentor Zymberaj u selektua dhe prezantua nĂ« edicionin e XXI-tĂ« tĂ« Festivalit NdĂ«rkombĂ«tar tĂ« monodramĂ«s ‘Act Alone’ nĂ« Srdureryi, Islande, pĂ«rcjell KultPlus.

Ky sukses i shfaqjes ‘Arka’ vjen pas suksesit nĂ« Etno Fest ku aktori Mentor Zymberaj u shpĂ«rblye me çmimin ‘Aktori mĂ« i mirë’ dhe pas vlerĂ«simit laureat nĂ« festivalin ‘Moldfest’ nĂ« Kishneu tĂ« MoldavisĂ«.

Shfaqja ‘Arka’ po vazhdon sukseset pas shfaqjes ‘Ëndrrat e Hamletit’ e cila u prezantua nĂ« shumĂ« festivale ndĂ«rkombĂ«tare./KultPlus.com

Sonte hëna ëndërron e lodhur, e mërzitur

Poezi nga Sharl Bodler

Sonte hëna ëndërron e lodhur, e mërzitur
Si njĂ« grua e bukur qĂ« mes jastĂ«kĂ«sh t’butĂ«
Përkëdhel gjijt butësisht e lehtë, e dremitur,
Ndërsa ledhatimi ëmbël në ëndrra e fut.

Mbi supin –saten tĂ« reshmeve tĂ« bardheme,
Syri i saj mashtrohet me pamje të rreme
Ajo tretet e tëra në prehrin e zalisë,
Që lulëzojnë , ngjitjen e drejt kaltërisisë.

N’kĂ«tĂ« molisje t’ëmbĂ«l, ashtu tinĂ«s e kot,
Kur ajo ndonjëherë lëshon një pikë lot,
NjĂ« poet besnik, qĂ« tĂ«rĂ« natĂ«n s’ka fjetur,

Në dorën e vet na e merr lotin e trishtimit,
Me njĂ« shkĂ«lqim ylberi si t’ish prej rrezatimit,
Dhe e shtrëngon në zemër, nga sytë e djellit fshehur./KultPlus.com

Norvegjia instalon pasqyra masive nĂ« malet e qyteteve qĂ« s’kanĂ« rreze tĂ« drejtpĂ«rdrejta tĂ« diellit

Norvegjia ka vendosur pasqyra masive në shpatet e maleve për të reflektuar dritën e diellit drejt qyteteve që për muaj të tërë gjatë dimrit mbeten pa rreze të drejtpërdrejta dielli. Ky zgjidhje inovative u zbatua në Rjukan, një qytet i vogël i vendosur thellë në Luginën Vestfjord në jug të Norvegjisë, transmeton KultPlus.

Për shkak të maleve të thepisura që e rrethojnë, Rjukan nuk merr dritë të drejtpërdrejtë nga dielli nga shtatori deri në mars. Sipas CNET, në vitin 2013 qyteti instaloi tre pasqyra gjigante, secila me sipërfaqe rreth 17 metra katrorë, në një shpat mali aty pranë, për të reflektuar rrezet e diellit drejt sheshit qendror të qytetit.

Këto pasqyra kontrollohen në distancë, furnizohen me energji diellore dhe të erës, dhe janë programuar të ndjekin lëvizjen e diellit në qiell. Ato ndodhen rreth 450 metra mbi qytet dhe rrotullohen në dy akse për të drejtuar dritën poshtë në luginë. Projekti u frymëzua nga një ide e propozuar që në vitin 1913 nga themeluesi i qytetit, Sam Eyde, por u bë i realizueshëm vetëm falë teknologjisë moderne.

Sipas The Hyper Hive, këto pasqyra kanë transformuar jetën në Rjukan, duke u mundësuar banorëve të shijojnë dritën natyrale edhe gjatë muajve më të errët. Ky është një shembull mbresëlënës se si inxhinieria dhe krijimtaria mund të kapërcejnë sfidat gjeografike./KultPlus.com

Dhimitër Shuteriqi në një bisedë me nxënësit, kampi veror i vitit 1972

NĂ« foto: Presidenti i Lidhjes sĂ« ShkrimtarĂ«ve dhe ArtistĂ«ve tĂ« ShqipĂ«risĂ«, DhimitĂ«r S. Shuteriqi nĂ« bisedĂ« me pionierĂ«t nĂ« Kampin Veror “Qemal Stafa” nĂ« DurrĂ«s, viti 1972

Ndoshta vĂ«mendja qĂ« regjimi i kaluar kishte pĂ«r librin ishte mĂ« e theksuar. Ndoshta kjo vĂ«mendje sot nuk ekziston fare. Ndoshta kjo Ă«shtĂ« arsyeja pse lexuesit janĂ« rralluar as shumĂ« saqĂ« shkrimtarĂ«t dhe poetĂ«t, si ‘kundĂ«rpĂ«rgjigje”, po reallohen po aq.

Siç tregon edhe fotoja e vitit 1972, ishin të shumtë fëmijët në takimin e organizuar asokohe me Presidentin e Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë, Dhimitër S. Shuteriqi.

“HerĂ« pas here shkrimtarĂ«t takoheshin me lexuesit e tyre. NĂ« kĂ«to takime sipas ata mĂ«sojnĂ« pĂ«r pĂ«rshtypjet qĂ« librat e tyre kanĂ« lĂ«nĂ« te masat lexuese. 
Lexuesit japin vĂ«rejtje dhe sugjerime. NĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n kohĂ«, shkrimtarĂ«t i informojnĂ« lexuesit pĂ«r atĂ« qĂ« po bĂ«jnĂ«â€ raportohej nĂ« kronikat e kohĂ«s.

Dhimitër Shuteriqi, i lindur në 26 korrik 1915 në Elbasan ishte shkrimtar dhe studiues i rrallë i historisë së letërsisë sonë.

U nda nga jeta më 22 korrik të vitit 2003./liberale/KultPlus.com

Robert De Niro feston 82 vjetorin e lindjes

Robert Anthony De Niro (lindi më 17 gusht 1943) është një aktor amerikan. 

I njohur për bashkëpunimet me Martin Scorsese, ai konsiderohet si një nga aktorët më me ndikim të brezit të tij. De Niro është marrës i vlerësimeve të ndryshme, duke përfshirë dy Academy Awards, një Golden Globe Award, Cecil B. DeMille Award, dhe një Screen Actors Guild Life Achievement Award. 

Në vitin 2009, De Niro mori Kennedy Center Honor dhe fitoi një Medalje Presidenciale të Lirisë nga Presidenti i SHBA-së Barack Obama në vitin 2016.

De Niro studioi aktrim nëHB Studio, Stella Adler Conservatory, dhe Actors Studio të Lee Strasberg. Bashkëpunimi i tij i parë me Scorsese ishte me filmin e vitit 1973, Mean Streets. De Niro fitoi dy Academy Awards, një për Aktorin më të Mirë Dytësor për rolin e tij si Vito Corleone në The Godfather: Part 2 (1974) të Francis Ford Coppola dhe tjetri për Aktorin më të Mirë duke portretizuar Jake LaMotta në dramën e Scorsese, Raging Bull (1980). Rolet e tjera të tij të nominuara për Oscar ishin për Taxi Driver (1976), The Deer Hunter (1978), Awakenings (1990), Cape Fear (1991), dhe Silver Linings Playbook (2012).

Ai ka luajtur gjithashtu nĂ« filmat 1900 (1976), The King of Comedy (1982), Once Upon a Time in America (1984), Brazil (1985), The Mission (1986), Goodfellas (1990), This Boy’s Life (1993), Mary Shelley’s Frankenstein (1994), Heat (1995), Casino (1995), Jackie Brown (1997), Joker (2019), The Irishman (2019), dhe Killers of the Flower Moon (2023). Ai drejtoi dhe luajti si në A Bronx Tale (1993) dhe The Good Shepherd (2006). Rolet e tij komike pĂ«rfshijnë Midnight Run (1988), Wag the Dog (1997), Analyze This (1999), filmat Meet the Parents (2000–2010), dhe The Intern (2015)./ KultPlus.com

Mbi 1.3 milion vizitorë në Muzeun Historik dhe atë Etnografik të Krujës

Shqipëria po preferohet gjithmonë e më shumë jo vetëm për detin por edhe për historinë e kulturën.Kruja është transformuar në një destinacion të mirfilltë për turistët gjatë kësaj vere .

Vetëm në 4 muaj janë regjistruar rreth 1.3 milionë vizitorë të cilët kanë preferuar të eksplorojnë muzeun Historik Kombëtar dhe atë Etnografik por edhe  parkun Kombëtar të Qaf Shtamës, malin e Skënderbeut, si dhe objekte kulti.Turistët e huaj  vlerësojnë  historinë  ,kulturën por edhe mikpritjen që u ofrohet.

Ndikim në tërheqjen e turistëve në këtë zonë ka dhënë shtimi i numrit të bujtinave, cilësia e gatimeve tradicionale dhe çmimet me standarte që i ofrohen turistëve.

Drejtuesit e në Muzeun e Krujës theksojnë se turistët kryesor gjatë kësaj vere janë amerikan por nuk kanë munguar edhe nga shtete europiane./abcnews/KultPlus.com

Billy Joel nxjerr në ankand motoçikletat e tij

Ikona e rock-ut, Billy Joel po mbyll dyqanin e tij të dashur të motoçikletave në Long Island, Nju Jork, pas pothuajse 15 viteve duke u ofruar fansave mundësinë të shihnin koleksionin e tij personal me dhjetëra motoçikleta, sipas AP.

Joel do tĂ« mbyllĂ« dyqanin ”20th Century Cycles” nĂ« Oyster Bay nĂ« fund tĂ« shtatorit dhe do ta nxjerrĂ« koleksionin nĂ« ankand pĂ«r shkak tĂ« njĂ« çrregullimi tĂ« trurit me tĂ« cilin Ă«shtĂ« diagnostikuar kohĂ«t e fundit, sipas zĂ«dhĂ«nĂ«ses, Claire Mercuri.

NĂ« maj, Joel njoftoi se po anulonte koncertet e tij tĂ« ardhshme pasi u diagnostikua me  hidrocafalit tĂ« presionit normal Normal, njĂ« grumbullimi Ă« lĂ«ngut nĂ« tru qĂ« mund tĂ« ndikojĂ« nĂ« tĂ« menduarit, pĂ«rqendrimin, kujtesĂ«n, lĂ«vizjen e tĂ« tjera, sipas ”Cleveland Clinic”.

Këngëtari 76-vjeçar tha se kishte vështirësi me ekuilibrin, por ndjehej mirë në përgjithësi.

Joel, i cili u rrit nĂ« Hicksville pranĂ« Oyster Bay, hapi ”20th Century Cycles” nĂ« fund tĂ« vitit 2010 si vend pĂ«r tĂ« mirĂ«mbajtur dhe riparuar motoçikletat e tij, pĂ«r tĂ« restauruar dhe personalizuar ato qĂ« blinte dhe pĂ«r tĂ« ekspozuar koleksionin pĂ«r publikun pa pagesĂ«.

”MĂ« pĂ«lqen stili i vjetĂ«r, stili automobilistik nga vitet ’30 deri nĂ« ’60. Desha tĂ« mbledh shumĂ« nga kĂ«to motoçikleta, t’i vendos nĂ« njĂ« vend dhe t’i lejoj njerĂ«zit tĂ« shohin se si duket ajo epokĂ« e motoçikletave, sepse po humbet kjo estetikĂ«â€,  tha ai nĂ« njĂ« video tĂ« vitit 2013.

Koleksioni i tij pĂ«rfshin mbi 75 motoçikleta qĂ« datojnĂ« qĂ« nga vitet 1940, duke pĂ«rfshirĂ« “Harley-Davidson”, “Triumph”, “Ducati”,” Moto Guzzi” ,“Indian” dhe BMW.

“NjĂ« nga mĂ« tĂ« çmuarat ishte njĂ« ”Vincent Rapide” i vitit 1952, qĂ« mund tĂ« shitet pĂ«r dhjetĂ«ra mijĂ«ra dollarĂ«.

Data e ankandit për koleksionin e tij nuk është vendosur ende./  KultPlus.com

Vdes Terence Stamp, ylli i filmave “Superman”

Aktori britanik Terence Stamp, njĂ« figurĂ« e shquar e kinemasĂ«, i njohur pĂ«r rolin e tij si superkeqbĂ«rĂ«si me emrin gjenerali Zod nĂ« filmat  “Superman”, ka vdekur nĂ« moshĂ«n 87 vjeç, sipas “The Independent”.

Aktori i nominuar pĂ«r çmimin Oscar, i cili luajti nĂ« mĂ« shumĂ« se 60 filma gjatĂ« karrierĂ«s sĂ« tij, duke pĂ«rfshirĂ« “The Limey dhe The Adventures of Priscilla, Queen of the Desert” vdiq sot mĂ«ngjes, bĂ«ri tĂ« ditur familja e tij.

“Ai lĂ« pas njĂ« vepĂ«r tĂ« jashtĂ«zakonshme, si aktor dhe si shkrimtar, qĂ« do tĂ« vazhdojĂ« tĂ« prekĂ« dhe frymĂ«zojĂ« njerĂ«zit pĂ«r vite me radhĂ«â€, tha familja.

“Ne kĂ«rkojmĂ« privatĂ«si nĂ« kĂ«tĂ« kohĂ« tĂ« trishtueshme”, shtoi ajo.

Stamp u lind në East End të Londrës në vitin 1938, bir i një punëtori rimorkiatorësh.

Ai i mbijetoi bombardimeve gjatë Luftës së Dytë Botërore dhe, menjëherë pas përfundimit të shkollës, ndoqi një karrierë në reklama, ku punoi për disa vite.

MĂ« vonĂ« fitoi njĂ« bursĂ« pĂ«r tĂ« studiuar nĂ« “Webber Douglas Academy of Dramatic Art” dhe shpejt mori pjesĂ« nĂ« njĂ« turne kombĂ«tar tĂ« dramĂ«s sĂ« Willis Hall “The Long and the Short and the Tall”, sĂ« bashku me aktorin tjetĂ«r Michael Caine./KultPlus.com

❌