Nga Eva Sandoval- Ischia është e famshme për ujërat e saj termale shëruese, por fuqitë e energjisë së saj gjeotermale janë më pak të njohura, dhe ato fshehin një traditë të lashtë kulinare nën sipërfaqe.
Po endem nĂ«pĂ«r fshatin SantâAngelo nĂ« ishullin italian tĂ« Ischias, duke kĂ«rkuar shtegun qĂ« do tĂ« mĂ« çojĂ« nĂ« zonĂ«n vullkanike nĂ« bregun jugor tĂ« ishullit dhe drejt njĂ« prej vakteve mĂ« unike tĂ« ItalisĂ«.
Një shitës më tregon një shkallë guri që gjarpëron lart nga një rrugicë që ngjitet mbi shkëmbinj dhe male. Shtegu i pjerrët më çon pranë dardhave dhe vilave prej llaçi, dhe ndërsa ngjitem me vështirësi në majë të shkëmbit, admiroj ujërat blu të Gjirit të Napolit. Ndërsa zbres në plazhin me pika vullkani, i afrohem Gjirit Maronti në formë gjysmëhëne.
Shpejt më shoqërojnë në një tavolinë qoshe në tarracën e restorantit bregdetar Chalet Ferdinando a Mare. Borziloku dhe domatet parfumosin ajrin ndërsa njerëzit argëtohen në det. Porosit drekë dhe një gotë verë.
PoshtĂ« tarracĂ«s Ă«shtĂ« njĂ« copĂ« rĂ«re e rrethuar nga njĂ« gardh. Shenjat e rrezikut shkĂ«lqejnĂ« nĂ« italisht dhe anglisht: âNdalohet hyrja pĂ«r persona tĂ« paautorizuar. RĂ«ra vlon 100°Câ.
Këto janë gropat e Ischias, ku rëra nxehet deri në vlim nga avujt vullkanikë nëntokësorë.
ĂshtĂ« vendi ku po konsumoj drekĂ«n time.
Një traditë ishullore
Gatimi i vakteve në një gropë vullkanike nuk është ndonjë dredhi kulinare, është traditë e vendit.
âBabai im gatuante gjithmonĂ« nĂ«n rĂ«rĂ«â, thotĂ« Fernanda Iacono, pronarja e vilĂ«s.
âĂshtĂ« diçka qĂ« bĂ«jmĂ« nĂ« kĂ«tĂ« pjesĂ« tĂ« ishullit. Ne gatuajmĂ« pulĂ«, patate, oktapod, perime, peshk, midhje⊠çdo gjĂ« qĂ« gatuhet nĂ« temperaturĂ« tĂ« ulĂ«t.â
Ischia është plot me gropa vullkanike, por ato janë më të nxehta në Gjirin Maronti. Gjenerata të tëra banorësh të Ischias kanë shkuar aty për të gatuar, duke mbështjellë ushqimin e tyre dhe duke e vendosur në rërë, ku avulli vepron si një sobë.
âNe bĂ«nim festa nĂ« plazh ku gatuanim nĂ«n rĂ«rĂ«. Edhe me muzikĂ«â, kujton Iacono, e cila drejton vilĂ«n me fĂ«mijĂ«t e saj, Giorgio dhe Desideria Migliaccio, dhe dhĂ«ndrin e saj, Angelo Russo.
Banorët e ishullit gatuajnë gjatë gjithë vitit, por tradita arrin kulmin e saj çdo verë.
âTĂ« gjithĂ« banorĂ«t e Ischias e bĂ«jnĂ« kĂ«tĂ« tĂ« paktĂ«n njĂ« herĂ« nĂ« vitâ, thotĂ« Mariangela Mattera, njĂ« Eksperte PĂ«rvoje nĂ« operatorin turistik.
âNĂ« verĂ«, veçanĂ«risht nĂ« perĂ«ndim tĂ« diellit, ne shkojmĂ« nĂ« plazh, vendosim ushqimin nĂ« rĂ«rĂ« dhe ndĂ«rsa gatuhet, lahemi nĂ« det, i cili Ă«shtĂ« i ngrohtĂ« pĂ«r shkak tĂ« avullit vullkanik qĂ« ngrihet nĂ«pĂ«r ujĂ«.â
Gatimi nĂ« gropa vullkanike kĂ«rkon njohuri pasi rĂ«ra mund tĂ« shkaktojĂ« djegie serioze. PĂ«r fat tĂ« mirĂ«, restorante tĂ« zgjedhura nĂ« ishull specializohen nĂ« âkuzhinĂ«n gjeotermaleâ, duke u lejuar vizitorĂ«ve tĂ« verĂ«s tĂ« Ischias ta pĂ«rjetojnĂ« vetĂ« kĂ«tĂ« traditĂ« tĂ« çmuar.
Dy nga më të njohurit janë Chalet Ferdinando a Mare dhe, vetëm 65 metra larg, Ristorante Emanuela, e drejtuar nga Sergio Iacono (pa lidhje me Fernandën).
âNe kemi shĂ«rbyer ushqim tĂ« tillĂ« qĂ« kur isha fĂ«mijĂ«â, thotĂ« Sergio. Mbaj mend qĂ« kam parĂ« fotot e babait tim nga kur ishte i vogĂ«l, kur gatuante nĂ« rĂ«rĂ«â.
Me dy restorante gjeotermale në një afërsi kaq të madhe, ka në mënyrë të pashmangshme debat se cili filloi të gatuante në rërë i pari.
âStĂ«rgjyshĂ«rit e mi ishin tĂ« parĂ«t qĂ« gatuanin kĂ«tuâ, pohon Desideria, vajza e FernandĂ«s.
âFamilja ime ka menaxhuar kĂ«tĂ« vend qĂ« nga viti 1975â. Por ajo pranon se âIschia u pĂ«rket tĂ« gjithĂ«ve, tĂ« gjithĂ« mund tĂ« gatuajnĂ« pĂ«r sa kohĂ« qĂ« sillen me respekt!â
Pula është proteina klasike; një element historik i fermave familjare të Ischias, thotë Russo.
âNjerĂ«zit filluan tĂ« gatuanin gjĂ«ra si oktapodi mĂ« vonĂ«.â
Menuja ofron pjata tradicionale dhe të modernizuara, nga pula te kalamari me qepë të ëmbla por kryesisht ka pulë dhe patate.
Dhuratat vullkanike të Ischias
Gjurma sizmike e Ischias është kudo, nga spa-të e saj termale shëruese deri te vendbanimi i lashtë romak i Aenarias; i zhytur nën det nga një shpërthim 2,000 vjet më parë. Megjithëse shpërthimet dhe rrëshqitjet e baltës janë gjithmonë një mundësi e fshehur, toka e Ischias është veçanërisht pjellore, duke i dhënë shije të pasura bimësisë së saj.
Megjithëse nuk janë gjetur tekste që përshkruajnë gatimin në gropat vullkanike në Ischia para shekullit të 21-të, shumica e vendasve besojnë se ajo rrjedh ose nga grekët e lashtë, të cilët themeluan ishullin si koloninë e tyre të parë italiane në vitin 750 para Krishtit, ose nga romakët e lashtë, të cilët përqafuan vetitë vullkanike të ishullit.
âĂshtĂ« njĂ« nga metodat mĂ« tĂ« lashta tĂ« gatimit,â thotĂ« Fernanda. âTĂ« paktĂ«n pĂ«r aq kohĂ« sa ishulli ka ekzistuar.â
ĂfarĂ« shije ka ushqimi i gatuar nĂ« rĂ«rĂ« vullkanike?
E shikoj me entuziazĂ«m teksa Russo nxjerr vaktin tim nga rĂ«ra. Ai mbĂ«rrin me njĂ« gotĂ« verĂ«: pulĂ« dhe oktapod nĂ« âsalsa verdeâ, me njĂ« pjatĂ« patate me shafran Indie.
Oktapodi është i mbështjellë fort si grusht, i larë në barishte jeshile. Jam i kënaqur që e gjej jashtëzakonisht të butë, dhe pula gjithashtu është jashtëzakonisht e lëngshme; aromatike me rozmarinë. Patatet shkrihen nën pirunin tim, të verdha të ndezura dhe me erëza tokësore.
The post Ischia: Ishulli italian ku vendasit gatuajnë në rërë vullkanike appeared first on Gazeta Si.
Login
