Gati dy mijë vjet pas kulmit të Perandorisë Romake, disa nga strukturat e saj janë ende në këmbë. Këto mrekulli të arkitekturës kanë qëndruar përballë kohës, përfshirë Panteonin në Romë, ujësjellësit romakë në Segovia të Spanjës dhe banjat romake në Angli.

Qëndrueshmëria e këtyre strukturave i atribuohet kryesisht betonit romak. Por çfarë e bën betonin romak kaq të veçantë? Çfarë ka në këtë material që i ka lejuar ndërtimet të mbijetojnë për mijëra vjet?

Studiuesit ende nuk janë plotësisht të sigurt për mënyrën se si prodhohej betoni romak, por kanë disa të dhëna, përfshirë përbërësit e tij dhe faktin se ai “vetëshërohet” kur bie shi.

Si bëhet betoni

Së pari, është e rëndësishme të kuptojmë se si bëhet betoni në përgjithësi. Betoni modern fillon me çimento, një pluhur i imët që kthehet në pastë kur përzihet me ujë. Një përbërës kyç i çimentos është guri gëlqeror, i cili përbëhet kryesisht nga karbonat kalciumi, një përbërje që gjendet edhe në natyrë, si tek lëvozhgat e vezëve dhe molusqeve. Gëlqerja përzihet me materiale të tjera, si argjila, dhe më pas nxehet në një furrë në temperaturën 1482 °C për të prodhuar një material të quajtur klinker. Klinkeri bluhet bashkë me disa shtesa për të krijuar çimenton.

Çimentoja më e përdorur sot është ajo e tipit Portland. Në varësi të mjedisit ku përdoret, ndërtimet me çimento Portland kanë një jetëgjatësi prej 75 deri në 100 vjet, sipas profesoreshës Somayeh Nassiri nga Universiteti i Kalifornisë, Davis. Që prej përdorimit të saj në kohët romake, betoni ka ndryshuar ndjeshëm dhe vazhdon të ndryshojë.

Materiale të ngjashme me betonin janë përdorur që në vitin 6500 para erës sonë. Sirianët e epokës së gurit zbuluan pa dashje përbërjen e njohur si gëlqere përmes përdorimit të zjarrit, që ngrohte shkëmbin përreth në një version të hershëm të procesit modern të kalcinimit. Ndërkohë, maja në Mesoamerikë rreth vitit 1100 para Krishtit zhvilluan paraprijës të betonit duke përdorur gëlqere të shpejtë, një përbërje që rezulton kur guri gëlqeror nxehet dhe lëshon dyoksid karboni, duke u kthyer nga karbonat kalciumi në oksid kalciumi.

Betoni romak

Betoni romak kishte një përzierje unike dhe solli rezultate të jashtëzakonshme. “Betoni ndërtoi perandorinë,” thotë profesori Kevin Dicus nga Universiteti i Oregonit. Sipas tij, romakët e përdornin betonin që në shekullin III para Krishtit.

Sekretet e betonit romak qëndrojnë si në përbërësit, ashtu edhe në mënyrën e përzierjes së tyre. Një përbërës vendimtar ishte pozzolana, ose hiri vullkanik. Romakët përdornin hi nga shtrati vullkanik i qytetit Pozzuoli dhe e eksportonin në të gjithë perandorinë. Pozzolana përmban silic dhe alumin që reagojnë me gëlqeren dhe ujin në një reaksion pozolanik në temperaturë normale, duke krijuar beton më të fortë dhe jetëgjatë. Pozzolana përdoret edhe sot për të krijuar çimento hidrulike, që forcohet edhe nën ujë.

Një tjetër përbërës thelbësor janë copëzat e gëlqeres së shpejtë. Këto e bëjnë betonin romak të aftë për t’u vetëshëruar. Kur betoni fillon të dëmtohet dhe bie shi, uji depërton në çarje dhe arrin tek copëzat e gëlqeres. Këto reagojnë me ujin dhe krijojnë kristale të quajtura kalcite që mbushin çarjet. Për shembull, në Varrezat e Caecilia etella pranë Romës, të ndërtuara rreth 2000 vjet më parë, çarjet janë mbushur me kalcite, duke treguar se uji ka aktivizuar këtë proces vetëshërues.

Një ekip studiuesish në MIT demonstroi efektin e këtyre copëzave në një studim të vitit 2023 të botuar në Science Advances. Ata analizuan betonin romak me mikroskopë elektronikë dhe rreze X për të kuptuar çfarë e bënte aq të fortë, ndërkohë që vetë romakët duket se e kishin kuptuar në mënyrë intuitive këtë arritje. “Ishte thjesht fat i mirë, apo e dinin çfarë po bënin?” pyet Dicus.

Romakët përdornin gjithashtu një metodë të quajtur “përzierje e nxehtë”, ku përzihen gëlqere e shpejtë, pozzolana, ujë dhe përbërës të tjerë, dhe përzierja nxehet. Ekipi i MIT-it tregoi se kjo metodë aktivizon vetitë vetëshëruese të gëlqeres dhe ndihmon betonin të forcohet më shpejt sesa metodat moderne që përdorin “gëlqere të shuar”, një përzierje e gëlqeres me ujë që është standardi sot.

Studiuesit ende po zbulojnë teknikat që romakët përdorën për përgatitjen dhe përzierjen e materialeve. Sipas Dicus, procesi modern me çimento Portland nuk lejon formimin e copëzave të gëlqeres, sepse klinkeri bluhet imët, duke i shkatërruar ato. Ndërsa romakët, me përzierjen e nxehtë të gëlqeres së shpejtë, hirit dhe ujit, ruanin këto copëza si “përfshirje të vogla” në masën e betonit.

Nëse romakët e kuptonin plotësisht ose jo madhështinë e recetës së tyre, ajo është dëshmuar me kalimin e kohës. “Edhe sot, nuk ka ndjesi më të mirë sesa të prekësh një mur romak,” thotë Dicus. “Janë 2000 vjet të shkuara, dhe është po aq i fortë sa dita kur u derdh.”

Sot shënohet përvjetori i ndarjes nga jeta të Aretha Franklin, artistes që u njoh në mbarë botën si “Mbretëresha e Soul-it”. Më 16 gusht 2018, Franklin u shua në moshën 76-vjeçare pas një beteje me kancerin në pankreas, duke lënë pas një trashëgimi muzikore dhe kulturore të paçmuar.

E lindur më 25 mars 1942 në Memphis të Tennesse-it, ajo nisi të këndonte në moshë të vogël në korin e kishës, për t’u bërë më vonë një nga zërat më të fuqishëm të shekullit XX. Me këngë ikonike si Respect, (You Make Me Feel Like) A Natural Woman dhe Think, Franklin nuk bëri vetëm histori në muzikë, por u kthye edhe në një simbol të fuqizimit të grave dhe të luftës për të drejtat civile.

Gjatë karrierës së saj, Aretha Franklin fitoi 18 çmime Grammy, shiti miliona albume dhe u bë gruaja e parë që u fut në Rock and Roll Hall of Fame në vitin 1987. Zëri i saj jehonte në momente historike për SHBA-në, përfshirë inaugurimet presidenciale, duke e shndërruar në një figurë që bashkonte artin dhe politikën.

Edhe pse janë kaluar vite nga ndarja e saj nga jeta, muzika e Aretha Franklin mbetet po aq e fuqishme dhe frymëzuese. Përvjetori i saj kujton një artiste që i dha botës jo vetëm këngë të paharrueshme, por edhe një mesazh të fortë për dinjitet, respekt dhe barazi./KultPlus.com

Juventusi ka shfaqur interesim për transferimin e mesfushorit të Lille dhe yllin e Kosovës, Edon Zhegrovën, gjatë kësaj jave.

Por, për “Zonjën e Vjetër”, situata me sulmuesin e krahut, Nico Gonzalez, ka bërë që favorit për Zhegrovën të jetë skuadra franceze, Marsielle.

Siç shkruan “Fotball Italia”, Marseille ka shtuar përpjekjet për ta transferuar Zhegrovën, i cili prej kohës ka qenë shënjestër e disa klube të Serie A, e po ashtu dëshirojnë ta shmangin një ofertë të mundshme nga Juventusi, transmeton Klankosova.tv.

Juventusi nuk do të mund ta blejë Zhegrovën pa arritur fillimisht ta shesin Nico Gonzalezin, për të cilin shpresojnë që Atletico Madridi mund ta zgjidhë këtë problem pasi është i interesuar për shërbimet e tij.

Sot ka nisur zyrtarisht edicioni i ri i Sarajevo Film Festival, një nga ngjarjet më të mëdha dhe më prestigjioze të kinematografisë në rajon, ku prezantohen krijime artistike nga e gjithë bota dhe ku takohen profesionistët e industrisë së filmit me publikun.

Në këtë edicion, filmi “I Believe the Portrait Saved Me” është përzgjedhur të konkurrojë në dy kategori të rëndësishme: Documentary Competition dhe European Shorts, duke e bërë një nga veprat që ka tërhequr vëmendjen e jurisë dhe të adhuruesve të kinemasë.

Përzgjedhja në këto dy seksione konkurruese është një sukses i madh, pasi Sarajevo Film Festival është një arenë ndërkombëtare ku talentet e reja takohen me emrat e konsoliduar të kinemasë. Në të kaluarën, shumë filma që janë shfaqur këtu kanë fituar jehonë dhe çmime të rëndësishme në festivale evropiane dhe botërore.

“I Believe the Portrait Saved Me” sjell një qasje të veçantë artistike, duke ndërthurur elementë dokumentarë dhe eksperimentalë, dhe është pritur me interes të madh për temën dhe realizimin e tij kinematografik.

Pjesëmarrja në Sarajevo Film Festival konsiderohet si një mundësi e jashtëzakonshme për filmat që duan të shpalosin mesazhin e tyre përpara një publiku të gjerë ndërkombëtar, ndërsa për krijuesit është edhe një hap i rëndësishëm drejt afirmimit në skenën evropiane dhe botërore të kinemasë./KultPlus.com

Thënie nga Carl Gustav Jung:

Të mendosh është e vështirë, prandaj shumica e njerëzve gjykojnë.

Nëse një njeri di më shumë se të tjerët, ai bëhet i vetmuar.

Nuk lëndohemi vetëm dhe nuk shërohemi vetëm.

Bota do të të pyesë se kush je. Nëse nuk e di, bota do të të tregojë.

Mos u mbaj fort pas dikujt që po ikën, përndryshe nuk do të takosh atë që po vjen.

Të bësh pyetjen e duhur është tashmë gjysma e zgjidhjes së një problemi.

Gjithçka në lidhje me njerëzit e tjerë që nuk na kënaq, na ndihmon që të njohim dhe kuptojmë më mirë veten tonë.

Barra më e rëndë për një fëmijë janë jetët e pajetuara të prindërve.

Pamja juaj do të bëhet e qartë, vetëm kur të mund të shihni brenda në zemrën tuaj. Kush sheh jashtë, ëndërron; kush sheh brenda, zgjohet.

Gjëja të cilës ti i reziston, ajo më shumë insiston.

Me të vërtetë jeta nis në moshën 40-vjeçare. Deri atëherë, thjesht je duke bërë hulumtime.

Personalitetet tona janë pjesë e botës që na rrethon, dhe misteri i tyre është gjithashtu i pakufi.

Unë nuk jam ajo që më ka ndodhur, unë jam ajo që kam zgjedhur të bëhem.

Ta dish errësirën tënde është metoda më e mirë për t’u marrë me errësirat e të tjerëve.

Nëse jeni një person me dhunti, kjo nuk do të thotë se keni fituar diçka. Do të thotë se keni diçka për të dhënë mbrapsht.

Derisa ta bësh të pavetëdijshmen të vetëdijshme, ajo do të ta drejtojë jetën dhe ti këtë drejtim do ta quash fat.

Ji mirënjohës për vështirësitë dhe sfidat që i ke, meqë në to ka bekime. Në fakt, njeriu ka nevojë për vështirësi. Ato janë të domosdoshme për rritje personale të shëndetshme, për formim të personalitetit stabil dhe për vetaktualizim.

Ne zgjatemi tek e shkuara për prindërit tanë dhe tek e ardhmja për fëmijët, të cilët nuk do i shohim asnjëherë, por për të cilët duam të kujdesemi.

Gjithsecilin që do ta takosh ka dituri për diçka që ti nuk e di, po që ke nevojë ta dish. Mëso prej tyre!

Unë nuk jam ajo çfarë më ndodhi. Unë jam ajo që përzgjedh të bëhem!

Depresioni është si një grua me të zeza. Nëse shfaqet, mos e dëbo. Ftoje brenda, ofroi një karrike, trajtoje si mysafire dhe dëgjo atë që dëshiron të thotë.

Vetmia nuk vjen nga fakti që nuk keni njerëz rrotull, por nga fakti që nuk jeni në gjendje të komunikoni gjërat që janë të rëndësishme për ju, apo nga fakti që nuk shprehni disa pikëpamje që të tjerët i konsiderojnë të papranueshme./ KultPlus.com

Poezi nga Agim Doçi

Mjaft më bezdise me xhelozinë tënde!
Gjeta pak kohë të ta them ndër sy:
Bota ime është më e madhe se çdo dhëmbje
Lermë të lutem, nuk merrem dot me ty!

Unë vij të përkëdhel e ti kurr nuk ngopesh
Ankohesh, psherëtin e pastaj thua: – më ke xhan?
Vërtitesh brenda vehtes e prej saj friksohesh
Nuk kam kohë të merrem me ty taman!

E di se do trishtohesh dhe do kërkosh pardon
Por unë e ndjej nga larg, do mbetesh po ajo!
Sa më shumë të të dua, ti përsëri dyshon
Më ndjek nga pas si hije, pastaj pyet: – a më do!?

Tani fli dhe pafsh endrrat më të bukura
Unë do vij fshehurazi e të të puth në sy
Se lulet mezi presin, mbi to, të ndalet flutura…
Ika…sepse nuk kam kohë të merrem me ty!/ KultPlus.com

Klubet e natës në SHBA dhe Evropë po mbyllen me shpejtësi, duke shënuar fundin e një epoke të artë të muzikës dhe vallëzimit. Në dekadën e fundit, rënia ka qenë e dukshme, sidomos pas pandemisë COVID-19 që ndryshoi sjelljet sociale dhe solli krizë ekonomike të rëndë për këtë industri.

Brezat e rinj, veçanërisht gjenerata Z, po preferojnë shoqërinë në shtëpi, mbledhje të vogla, festivale apo forma alternative argëtimi, duke lënë pas modelin e “clubbing”-ut që shënoi vitet ’80 dhe ’90.

Shifrat flasin qartë: në Francë, numri i klubeve ka rënë nga 6,000 në vetëm 1,400 që nga vitet ’80, ndërsa në Britani 31 për qind e tyre janë mbyllur vetëm mes viteve 2020-2023.

Në SHBA, qytete si Los Angeles kanë parë rënie me 20 për qind të hapësirave të jetës së natës që nga viti 2019. Arsyet janë të shumta nga taksat dhe qiratë e larta, deri tek ndryshimet kulturore që po e zhvendosin rininë drejt argëtimit më intim dhe larg turmave, transmeton KultPlus.

Një studim i GlobalData tregon se 21 për qind e gjeneratës Z planifikojnë të dalin më pak jashtë shtëpisë, ndërsa një sondazh i YouGov (2024) zbulon se vetëm 28 për qind e 18-34-vjeçarëve në SHBA frekuentojnë rregullisht klubet, krahasuar me brezat e mëparshëm. Ekspertët paralajmërojnë se kjo rënie nuk është vetëm një çështje ekonomike, por edhe një krizë kulturore, pasi klubet e natës dikur përfaqësonin qendra të jetës shoqërore.

Paradoksi është se largimi nga skena e natës nuk po sjell më shumë lidhje shoqërore, përkundrazi: një sondazh amerikan i vitit 2021 tregoi se 61 për qind e të rinjve të gjeneratës Z ndihen të vetmuar, krahasuar me 44 për qind në vitin 2010. Në këtë mënyrë, ndërsa klubet po shuajnë dritat, një brez i tërë po përballet me një formë të re të vetmisë dhe ndryshimit të mënyrës së jetesës./KultPlus.com

Llava vazhdon të rrjedhë përgjatë shpatit të malit Etna gjatë shpërthimit në Katania të Italisë.

Llava ushqehet nga një çarje efuzive që u hap në një lartësi prej 3 mijë metrash më 10 gusht, e vendosur mes kraterit Bocco Nuova dhe atij Juglindor.

Fronti më i avancuar i llavës ka arritur një lartësi prej 2.700 metrash, ndërsa aktiviteti shpërthyes vazhdon me intensitet të ndryshëm nga krateri Juglindor, duke dërguar hi në zonën e majës teksa alarmi për aviacionin mbetet në nivel portokalli.

Mali Etna është një nga vullkanet më të famshëm dhe më aktivë në botë pasi është në aktivitet pothuajse të vazhdueshëm, me shpërthime efuzive dhe shpërthyese.

Derisa shpërthimet janë të shpeshta, ato zakonisht nuk janë katastrofike për popullatën aty pranë, por ato mund të pengojnë udhëtimin ajror dhe të dëmtojnë infrastrukturën.

Ministri i Kulturës, Rinisë dhe Sportit, Hajrulla Çeku, ka marrë pjesë në mbylljen e Prishtina Tournament, një ngjarje sportive që solli gara dhe emocione për fëmijë, të rinj, seniorë dhe persona me aftësi të kufizuara.

Në një postim në rrjetet sociale, Çeku theksoi rëndësinë e këtij aktiviteti, duke u shprehur se turneu tregoi fuqinë e sportit për të bashkuar komunitetin dhe për të ofruar energji pozitive për të gjithë pjesëmarrësit.

“Kënaqësi të isha pjesë në mbylljen e Prishtina Tournament, turne që solli përplot gara, emocion dhe entuziazëm për fëmijë, të rinj, seniorë dhe persona me aftësi të kufizuara, duke treguar se sporti është për të gjithë dhe fuqizon komunitetin tonë. Përgëzime organizatorëve për përkushtimin dhe punën e jashtëzakonshme”, – shkroi ministri.

Ky turne u përmbyll si një shembull i mirë se si sporti mund të shërbejë si urë lidhëse mes brezave dhe të promovojë përfshirjen sociale në shoqëri./KultPlus.com

Nga Albert Vataj

Ka aktore që luajnë, dhe ka të tjera që jetojnë në çdo rol, duke e bërë atë pjesë të shpirtit të tyre. Rajmonda Bulku është prej atyre. Me një hir që nuk kërkoi kurrë të mbivendosej mbi personazhin, por që u shkrinë në të, ajo e mbushi kinemanë dhe teatrin shqiptar me dritë, me jetë, me ndjenja që nuk zbehen me kohën.

Çdo personazh i saj nuk ishte thjesht një figurë në skenë, por një jetë e tërë që merrte frymë nëpërmjet saj. Në çdo shikim, në çdo fjalë, në çdo heshtje të saj, ndizej një shkëndijë që mbetej gjatë në zemrat e publikut. Ky është ai hir i pashpjegueshëm që vetëm të mëdhenjtë e kanë, që nuk shuhet as kur dritat e skenës fiken, por vazhdon të ndriçojë si një yll në qiellin e kujtesës kolektive.

Rajmonda Bulku nuk është thjesht një emër i artit tonë, por një dëshmi e gjallë se si talenti dhe shpirtmadhësia, kur bashkohen, shndërrojnë jetën në një krijim të pavdekshëm.

Ka yje që lindin dhe shuhen shpejt, ka të tjerë që mbeten përjetësisht në qiellin e kujtesës sonë. Rajmonda Bulku është nga ata yje të rrallë, që nuk njeh perëndim, sepse rrezet e saj nuk ushqehen vetëm nga koha, por nga dashuria e njerëzve dhe fuqia e artit që ajo mishëroi. Sot, më 16 gusht 2025, kur ajo mbush 67 vjeç, nuk numërohen vetëm vitet e jetës së saj, por shënohet një udhëtim i gjatë i skalitur me daltën e talentit, pasionit dhe sakrificës.

Si një Pranverë që çeli herët në ekran me filmin “Dimri i fundit”, Rajmonda Bulku u bë menjëherë pjesë e kujtimeve kolektive të shqiptarëve. Që atëherë, çdo rol i saj ishte një gur i çmuar në mozaikun e artit shqiptar, çdo shfaqje e saj një fije drite që e mbushi shpirtin e publikut. Nga Meli e paharruar e “Zonjës nga Qyteti” deri tek dhjetëra personazhe të tjera, ajo nuk ishte vetëm aktore, por shndërrohej në vetë jetët që luante, në frymë e ndjesi që publiku do të përqafonte si të vetat.

67 vite, një jetë që mund të përmblidhet me një fjalë të vetme: shkëlqim. Dhe ky shkëlqim, ashtu si një yll i përjetshëm, nuk shuhet kurrë, sepse ai ushqehet nga kujtimet, nga emocionet, nga mirënjohja dhe nga dashuria që Rajmonda Bulku mbolli në çdo zemër ku arti i saj trokiti.

Sot më 16 gusht 2025, ajo mbush 67 vjeç. Shumë qirinj për t’u shuar për një dëshirë, dhe… një qiell për ta lejuar që ky yll ende të shkëlqejë, që ai vezullim, që feksi spariherë, shumë vite të shkuara, në betejat e sfidës së aktrimit, për të ndezur ende çdo fijes përjetimi dhe flakur ëndërrtaret e dëshirimeve që shpalohen në kujtimet e saj si një film me metrazh të pambarimtë.

Ndoshta më shumë se numra, vitet e shkuara janë skalitja daltë pas dalte e vezullimit të një ylli që shkëlqen ende në qiellin e adhurimit.

Rrugëtimi i vajzës sharmante, nisi me këmbë të mbarë, më 1976 në rolin e Pranverës me “Dimri i fundit”, në kastën e një plejade aktorësh të skalitur në celuloidin e memories së admiruesve të filmit. Hapa të mëdhenj në një rol të vogël të regjisorëve, Ibrahim Muçaj dhe Kristaq Mitro bënë që ajo të shkonte larg dhe të ngjitej lart. Për ta ndjerë zemrën t’i rrahë fort, në filmin ikonik, “Zonja nga qyteti” me rolin e Meli Stefani.

Rendi ajo në shpërfaqjes së shpirtit të bukur, sharmit, talentit dhe një karriere të gjatë dhe të suksesshme, përkrah legjendarëve të kinematografisë shqiptare, për të “flakur” tej petkat e garderobës së mbi katër dekadave si aktore dhe veshur kostumin e politikanes, për t’u votëbesuar si deputete e Partisë Demokratike, 2004-2009.

Rajmonda Bulku, si në skenat e sheshxhirimeve dhe në teatër, ajo shënjoi edhe në politikë, por më së shumti në ndërtimin e imazhit të gruas së fortë dhe të bukur, që nuk pranon të vegjetojë nën hijen e obeliskut të aktores së madhe, apo shkëlqimin e hirshëm që mbeti i pashuar gjithmonë, por guxon të përfaqësojë dhe të mbajë mbi vete detyra dhe përgjegjësitë e një misionareje, më shumë se për demokratët në betejat politike, për të dëshmuar vendosmërisht dhe dinjitetshëm, gruan, nënë, veprimtaren e kontributeve të vlerta shoqërore.

Fëmijëria e saj nis nga ecejaket për të shkuar në familjet e gjyshërve në rrugën “Myslym Shyri”, për t’u zhvendosur në Gjirokastër, ku i ati i bindej urdhrit të detyrës si ushtarak, ku ajo përfundon filloren dhe tetëvjeçaren. Në Cërrik ajo filloi shkollën e mesme. Gjatë pushimeve të vitit të tretë në gjimnaz (1975), Viti i Ri e thërret në Tiranë, për t’u prekur nga fati në një rastësi fatlume në rrugën e “Kavajës”. Një fotografi në ish-Kinostudio dhe “Dimri i fundit” i çel të gjithë lulet e pranverave të shpirtit të saj, për ta mbushur me dehje dhe aroma jetën e saj.

Nga filmi në teatër, nga roli në rol, prej një karakteri në lëkurën e një personazhi, e rriti shtatin e saj të aktores. E temperi në dhjetëra role, shpirtin, për të dëshmuar se ajo nuk ishte vetëm një vajzë dhe grua e bukur, por edhe një talent unik. Po, një vlerë, vepra e së cilës është pritur dhe konsideruar me maksimum të shpërblimit nga publiku po aq sa edhe nga kritika.

Si për çdo grua dhe nënë, edhe për të, shkallarja për t’u ngjitur në majë nuk ishte dhe aq e lehtë, ndonëse e kalitur në edukimit e rreptë dhe korrekt me një baba ushtarak, dhe udhëprirë nga shpirti i sakrificës, pasionit dhe përkushtimit, për të bërë më të mirën dhe për të dhënë maksimumin.

Sot me 66 vite në numërimin kalendarik të moshës, ajo ende e ruan shkëlqimin e saj, rrezet e së cilit i pamë dhe na mbushën në film dhe në teatër. Ajo ka kohë që nuk është vetëm Rajmonda Bulku, sepse e kanë të pamundur disa ta njohin ndryshe ngase ajo erdhi si Pranvera në “Dimri i fundit”. Për t’u ngulitur thellë në kujtesën dhe adhurimin e njerëzve; si Meli i “Zonjës nga Qyteti”, atij filmi komedi që bashkëjeton ende në nevojën tonë, jo vetëm për nostalgji dhe homazh për të gjithë ata që nuk jetojmë më, por edhe për të qeshura ashtu çiltërsisht, siç mësuam dikur dhe nuk harruam as sot.

Jetoi dhe mëkoi Rajmonda Bulku, çdo ditë dhe në çdo rol që ju besua, u përfshi shpirtërisht dhe emocionalisht, për të mbetur Zana e “Etjet e Kosovës” (2006), Magda e “Viteve të pritjes” (1990), Matilda te “Një djalë edhe një vajzë” (1990), Lina te “Muri i gjallë” (1989), Jona te “Duaje emrin tënd” (1984). E pse jo edhe Ema, vajza e pafajshme e filmit “Kërcënimi” (1981), Zana te “Ballë për ballë” (1979). Për shumë njerëz, por edhe për vetë Rajmondën rolet dhe personazhet, tipat dhe karakteret, identitetet dhe personalitetet, lëkurën e të cilëve veshi ajo, çfarë ajo bëri, mund të jetë vetëm një kujtesë dhe krenari, por edhe e drejtë për t’u ndjerë e mbushur me jetët që ajo solli në jetë, me historitë që ajo i mishëroi shpirtërisht.

Filmi dhe teatri, por edhe politika, u bënë për të qëllime, për të kthyer në një reale që e nderon, ëndrrat që ajo pati, dëshirimet që ajo përmbushi, për të mbërritur në këtë trokitje gotash urimi. / KultPlus.com

Sot, më 16 gusht, bota e artit dhe muzikës kujton lindjen e një prej figurave më të mëdha të pop-it, Madonna-s. E lindur në vitin 1958 në Bay City të Michigan-it, ajo arriti të transformojë jo vetëm muzikën, por edhe mënyrën se si arti i pop-it perceptohet në kulturën bashkëkohore.

Fillimet dhe ngjitja drejt suksesit

Në fillim të viteve ’80, Madonna u shpërngul në Nju Jork me ëndrrën për të bërë karrierë. Pa shumë mjete ekonomike, por me një energji të pashtershme, ajo nisi të performonte në klube të vogla dhe të eksperimentonte me stile të ndryshme. Albumi i saj i parë, “Madonna” (1983), solli suksesin e menjëhershëm me këngë si Holiday dhe Borderline, shkruan KultPlus.

Pak vite më vonë, ajo u kthye në një fenomen botëror me albume si “Like a Virgin” (1984), “True Blue” (1986) dhe “Like a Prayer” (1989), duke ndikuar fuqishëm në muzikë, modë dhe kulturë.

Një karrierë me rekorde

Me mbi 300 milionë albume të shitura, Madonna mbetet artistja femër më e shitur e të gjitha kohërave. Ajo ka fituar çmime të shumta, përfshirë 7 çmime Grammy, 20 MTV Video Music Awards, si dhe u shpall “Gruaja më e suksesshme solo e të gjitha kohërave” nga Guinness World Records. Koncertet e saj, si turneu “Sticky & Sweet” apo “MDNA Tour”, renditen ndër më fitimprurësit në historinë e muzikës.

Ikona e guximit dhe ndryshimit

Përtej muzikës, Madonna ka qenë gjithmonë një figurë që sfidon normat. Ajo është shquar për qasjen e hapur ndaj temave të ndjeshme si seksualiteti, feja dhe politika, duke hapur rrugë për diskutime të reja në art e shoqëri. Çdo dekadë e ka parë të rimodelojë veten, nga stili rebel i viteve ’80, tek eleganca e viteve ’90, e deri tek eksperimentimet elektronike dhe bashkëpunimet moderne me artistë të rinj.

Trashëgimia kulturore

Madonna nuk është vetëm një këngëtare ajo është ikonë globale, e cila ka frymëzuar miliona njerëz që të shprehen lirshëm, të ndjekin ëndrrat dhe të mos ndalen përpara paragjykimeve. Për shumë studiues të kulturës popullore, ajo përfaqëson shembullin e një artisti që nuk u përshtat me kohën, por që ndikoi në formësimin e saj.

Në ditëlindjen e saj të 67-të, “Mbretëresha e Pop-it” vazhdon të mbetet një nga figurat më të fuqishme të muzikës botërore, duke dëshmuar se arti dhe guximi nuk njohin kufij as mosha./KultPlus.com

Një postim i publikuar nga PriFest në rrjetet sociale, prezanton një emër të shquar të industrisë globale të filmit: Mike Downey, një personalitet me ndikim të jashtëzakonshëm në kinematografinë evropiane dhe botërore, si kryesues i edicionit të sivjetshëm të Prishtina International Film Festival.

Downey është aktualisht Kryetar i Bordit të Akademisë Evropiane të Filmit, një pozicion që dëshmon për reputacionin dhe autoritetin e tij në fushën e artit filmik. Por roli i tij në industrinë e filmit shkon shumë përtej kësaj, ai është autor, kineast dhe aktivist, me një kontribut të gjerë në më shumë se 100 filma artistikë, si producent apo skenarist, transmeton KultPlus.

Përveç punës së tij artistike, Downey ka qenë dhe mbetet i angazhuar fuqishëm në çështje të rëndësishme shoqërore. Ai është një nga bashkëthemeluesit e Koalicionit Ndërkombëtar për Kineastët në Rrezik dhe për më shumë se një dekadë ka shërbyer si anëtar bordi i White Ribbon Alliance, një organizatë globale për shëndetin dhe të drejtat e grave.

Edicioni i 17-të i PriFest do të mbahet nga 9 deri më 14 shtator 2025, dhe me përfshirjen e Mike Downey-t si kryetar i jurisë kryesore, festivali konfirmon sërish statusin e tij si një nga ngjarjet më të rëndësishme kulturore në rajon. Në ditët në vijim pritet të bëhet publik edhe programi i filmave dhe anëtarët e tjerë të jurisë.

Me një figurë si Mike Downey në krye të jurisë, PriFest jo vetëm që rrit nivelin profesional të festivalit, por edhe forcon lidhjet mes kinemasë kosovare dhe asaj ndërkombëtare. Një hap i rëndësishëm për artin filmik dhe për prezantimin e Kosovës në skenën globale./KultPlus.com

Në mesin e pikturave më të dashura dhe më të njohura në historinë e artit botëror qëndron “Nata me Yje” (Starry Night), një kryevepër e piktorit Vincent van Gogh. Kjo vepër e vitit 1889 nuk është vetëm një pamje e natës, por një dritare drejt emocioneve të thella dhe shpirtit të trazuar të artistit.

Piktura paraqet një pamje të qiellit të natës mbi qytetin francez të Saint-Rémy-de-Provence, ku Van Gogh qëndronte në një azil mendor. Në qendër të veprës spikat një qiell i trazuar, me yje të mëdhenj dhe ndriçues, një hënë gjysmë, dhe rrotullime të theksuara të dritës, një përzierje e realitetit dhe imagjinatës, transmeton KultPlus.

Në pjesën e poshtme të pikturës ndodhet një fshat i qetë, me shtëpi të vogla, një kishë, dhe një lis qiparisi që ngrihet drejt qiellit, sikur kërkon një lidhje mes tokës dhe gjithësisë. Kjo përzierje e kontrasteve, lëvizja e qiellit kundrejt qetësisë së fshatit, është ajo që i jep pikturës fuqinë e saj emocionale.

“Nata me Yje” është një shembull i jashtëzakonshëm i stilit ekspresionist që karakterizon punën e Van Gogh-ut. Ai nuk kërkon të pasqyrojë natyrën me përpikëri, por të shprehë ndjenjat e tij të brendshme përmes ngjyrës, formës dhe lëvizjes. Qielli në këtë pikturë nuk është i qetë, ai është i gjallë, i trazuar, dhe emocional, ashtu si mendimet që përplaseshin në kokën e artistit.

Shumë studiues e kanë parë këtë vepër si një pasqyrim të gjendjes mendore të Van Gogh-ut – një përzierje e ankthit dhe shpresës. Disa e interpretojnë si një lutje, një përpjekje për t’u lidhur me diçka më të madhe se vetvetja. Yjet dhe qielli i pafund shpesh konsiderohen si metafora të përjetësisë dhe paqes që Van Gogh kërkonte në jetën e tij të trazuar.

Sot, “Nata me Yje” ndodhet në Museum of Modern Art (MoMA) në Nju Jork dhe është një nga pikturat më të vizituara, më të riprodhuara dhe më të dashura në botë. Ajo vazhdon të frymëzojë artistë, poetë, muzikantë dhe njerëz të zakonshëm që gjejnë prehje dhe ndjenjë në këtë përzierje mahnitëse të dritës dhe errësirës.

“Nata me Yje” nuk është thjesht një pamje nate, është një pasqyrë e shpirtit njerëzor që kërkon dritë në mes të errësirës.
Vincent van Gogh, edhe pse i pakuptuar në jetën e tij, na la një trashëgimi të çmuar që flet më shumë për jetën, ndjenjat dhe shpresën se shumë fjalë mund të thonë./KultPlus.com

Më 16 gusht, përkujtohet ndarja nga jeta e një prej figurave më ikonike të muzikës, Elvis Presley, i njohur gjerësisht si “Mbret i Rock ‘n’ Roll-it”. Ai ndërroi jetë më 16 gusht 1977, duke lënë pas një trashëgimi të pashlyeshme që ende vazhdon të ndikojë breza të tërë artistësh dhe dashamirës të muzikës.

Elvis Aaron Presley lindi më 8 janar 1935 në Tupelo, Mississippi. Me një zë të veçantë dhe një stil të paharrueshëm skenik, ai shpërtheu në skenën muzikore në vitet 1950 dhe shpejt u bë një fenomen botëror. Hitet si “Heartbreak Hotel”, “Jailhouse Rock”, “Love Me Tender” dhe “Can’t Help Falling in Love” u shndërruan në himne të një epoke të re në muzikë, transmeton KultPlus.

Elvisi nuk ishte thjesht këngëtar, ai ishte një ikonë kulturore. Me lëvizjet e tij provokuese, zërin e fuqishëm dhe karizmën që mbushte çdo skenë ku ngjitej, ai theu barriera racore dhe kulturore në një kohë kur muzika ishte ende e ndarë sipas ngjyrës së lëkurës.

Pavarësisht suksesit të jashtëzakonshëm, jeta personale e Elvisit ishte e trazuar. Presioni i famës, problemet shëndetësore dhe varësia ndaj medikamenteve ndikuan rëndë në jetën dhe shëndetin e tij. Mëngjesin e 16 gushtit 1977, ai u gjet pa ndjenja në rezidencën e tij në Graceland, Memphis. Vdekja e tij tronditi miliona njerëz anembanë botës.

Ai u varros me nderime në Graceland, që sot është një vend pelegrinazhi për fansat e tij nga e gjithë bota, një kujtim i gjallë për trashëgiminë e tij të përjetshme.

Elvis Presley nuk ishte vetëm një muzikant, por një simbol i ndryshimit, guximit dhe pasionit për artin. Ai fitoi dhjetëra çmime, përfshirë tre çmime Grammy, u shpall një ndër artistët më të shitur të të gjitha kohërave dhe është përfshirë në Rock and Roll Hall of Fame.

Muzika e tij vazhdon të dëgjohet, të rinterpretohet dhe të dashurohet nga të gjitha moshat. Ai mbetet një figurë qendrore në historinë e kulturës moderne./KultPlus.com

Grupi pop koreano-jugor Blackpink rivendosi pozicionin e tij si grupi më i madh femëror në botë, me një shfaqje të zjarrtë 2.5 orëshe në Stadiumin Wembley.

Katërshja, përbërë nga Jisoo, Jennie, Rosé dhe Lisa, u bë grupi i parë femëror K‑pop që kryeson në këtë arenë, duke ecur në gjurmët e ikonave si Michael Jackson, Taylor Swift, BTS dhe Oasis.

Ata shpërblyen fansat me një set energjik plot refrene të ndezura dhe koreografi të përkryer, ndërsa theksuan lidhjen mes shoqeve të ngushta.

Shfaqja në Wembley ishte nata e parë nga dy netë të parashikuara, duke përmbyllur pjesën evropiane të turneut “Deadline”, i cili përfshin 31 datat në 16 qytete botërore. Tour-i nisi në Seoul muajin e kaluar së bashku me publikimin e këngës së tyre të re me ritëm rave, “Jump”, e cila vendosi një rekord të ri në YouTube për videon më të parë të shikuar në një ditë, me 26 milionë shikime.

Në fund të kësaj rruge, pritet që grupi të thyejë edhe rekordin e vet për turneun më fitimprurës nga një grup femëror; rekord ky që ata e kishin marrë nga Spice Girls gjatë dünya-turneut të tyre “Born Pink” (2022–2023).

Blackpink janë vetëm grupi i dytë K‑pop që kryesojnë në Wembley, pas boyband-it BTS në 2019.
Shfaqja në Londër filloi me lazer dhe piroteknikë spektakolare, dhe tre hite njëra pas tjetrës: “Kill This Love”, “How You Like That” dhe “Pink Venom”. Stadiu u mbush menjëherë me ngjyrë rozë, teksa publiku qëndroi në këmbë dhe valëzoi lightsticks që pulsonin me ritmin e muzikës.

Koreografia ishte e detajuar dhe precize, grupi formonte formacione komplekse, secila anëtare merrte segmentin e vet vokal dhe më pas bashkoheshin sërish, si një kolos pop me 16 krahë. Gjatë “Playing With Fire”, muri i madh vizual prapa skenës u nda në katër pjesë, duke ndjekur nga afër çdo anëtare që ecte rreth pistës rrethore për herë të parë. Më pas u kalua në “Shut Down” (që përmban një mostër të Paganini-së La Campanella), me lojë koreografike vrasëse që fansat e imitonin në mënyrë të përkryer.

Turneu “Deadline” është po ashtu një turne rikthimi, pavarësisht se kanë kaluar vetëm dy vjet që kur Blackpink performoi për herë të fundit në Londër. Në këtë kohë, grupi ka negociuar një kontratë të re me YG Entertainment (raportohet si kontrata më fitimprurëse e vitit 2023), ka marrë tituj nderi MBE nga mbreti Charles dhe ka ndjekur aktivitete individuale:
Rosé u bë bashkëpunëtore me Bruno Mars në hitin “APT”, Lisa luajti në serialin “The White Lotus”, Jennie shpërtheu në rrjet me hitin viral “Like Jennie”, Jisoo mori rolin kryesor në draminë koreane “Snowdrop”.

Kështu, në koncert përziheshin pjesë solo dhe grupi, përfshirë edhe një pjesëmarrje të shkurtër të FKA Twigs që hante një scone para set-it solo të Rosé (për ndonjë arsye).

Por nëse fansat u shqetësuan se ndarja do dobësonte grupin, turneu po provon të kundërtën. Personalitetet e vokaleve dalin edhe më të forta tani, pasi kanë eksploruar si individë.

Si çdo grup i madh femëror, çdo fans mund të ketë një “bias” që i identifikohet, dhe secila pjesë solo pati momentin e vet shkëlqyes, “Like Jennie” ishte energjik sa të mund të energjizonte një qytet të vogël, APT i Rosé-s ishte ndërtuar për karaoke të stadiumit.

Por është kur bashkohen si “One True 4” që Blackpink ndriçojnë vërtet, sikur thonë vetë në këngën e tyre të rikthimit: All gas, no brakes. Hits si “Whistle” dhe “DDU‑DU‑DDU‑DU” përgatiten me të njëjtin entuziazëm si të rejat si “Lovesick Girls”. “Pretty Savage” pati një nga stagimet më të mira me katër këngëtaret që “ludronin në kuadro” para se të përfundonin pranë një barre baleti të artë; ndërsa Forever Young ndihej si himn i miqësisë së tyre.

Kimia e grupit u duk gjatë “Don’t Know What To Do”, kur Lisa dhe Rosé u goditën me qëllim në pistë dhe shpërthyen në gaz; pastaj kaluan disa minuta duke folur kaotikisht me publikun teksa Rosé luftonte të lidhte një kapëse këpucësh. Më pas, gjatë reprises së “Jump” (kënga e mundshme e verës), ato i zhveshën koreografisë dhe tundën kokat si në një parodi Wayne’s World.

Kur Rosé i pyeti Jisoo-n për vlerësimin e natës, anëtarja më rezervoare e grupit ngriti thjesht dy gishta lart.
“Two thumbs up? That’s huge!”, qeshën bashkë dhe u përqafuan në një moment të fortë me të gjitha tetë gishta lart në formë zemre.

Në atë çast, Blackpink premtojnë se kjo nuk është thjesht një rikthim. Është fillimi i një kapitulli të ri./BBC/KultPlus.com

Për vajzat adoleshente në vitet 2000 dhe 2010, hyrja në një dyqan Topshop ishte si të transportoheshe në një botë fantazie. Kishte muzikë! Kozmetikë! Dhe modë! Të gjitha nën një çati, me rrobat e Topshop që shpesh shfaqeshin në faqet e Vogue krahas me modën e lartë.

Por, në një moment, diçka u prish.

“Topshop humbi cool‑in e vet,” tha gazetarja e modës Amber Graafland.

“Dhe kur ndodh kjo, është e vështirë. Moda është një krijesë e paparashikueshme, njerëzit kalojnë shpejt.”

Pastaj, në 2020‑ën, pronari i saj, grupi Arcadia i Sir Philip Green, dështoi. Të gjitha dyqanet fizike të Topshop u mbyllën pak pas kësaj. Por tani, Topshop po lanson një rikthim të madh.

Dyqane të pavarura po kthehen në High Street, konfirmoi për BBC News Michelle Wilson, drejtoreshë menaxhuese e Topshop dhe Topman. Dhe të shtunën, Topshop do të mbajë shfaqjen e vet në pistë për herë të parë pas shtatë vjetësh në Trafalgar Square. Na u tha se modelja që ka qenë muzë e markës për një kohë të gjatë, Cara Delevingne, do të jetë aty.

Duket se mungesa (dhe nostalgjia) e forcojnë dashurinë. Sepse zërat për rikthimin e menjëhershëm të Topshop janë pritur me një valë përzemërie në mediat sociale, veçanërisht mes brezit të millennialëve dhe Gen‑Z. Por ekspertët e industrisë thonë se do të duhen më shumë se nostalgjia për ta bërë Topshop 2.0 një sukses të vërtetë.

Ndjekësit e saj të mëparshëm tashmë janë gra në fund të të 20‑ave dhe 30‑at, por ajo s’mund të mbështetet vetëm tek ato, thotë Graafland:

“Ato duhen punuar fort për të joshur vajzat më të reja,” shtoi ajo.

Megjithatë, ajo që mund ta ndihmojë është trendi i nostalgjisë që tani dominojnë mediat sociale dhe High Street‑in. Ekipi i Topshop mendon se mund t’i tërheqin si grupet e vjetra, ashtu edhe ato të reja:

“Fjala jonë është për ata që ndjehen nostalgjikë për një markë që ndjeheshin se e humbën,” tha Wilson. “Por ne absolutisht duam të pëlqehemi edhe nga demografia e re.”

Në ’90‑at dhe fillim të 2000‑ve, dizajnerët “qeshnin me modën e High Street‑it”, tha Wayne Hemingway, dizajner dhe bashkë‑themeltar i Red or Dead.

“S’mund të ndiqnin trendet. Topshop ishte i vetmi që e bëri atë.” Hemingway, që punoi me Topshop gjatë epokës së saj më të ndezur, tha se një pjesë e madhe e suksesit të saj ishte në ekipin pas saj, përfshirë drejtoren shumë influente të markës, Jane Shepherdson.

“Atëherë sollën sërish rroba të përdorura, për shembull, kjo tani është normale, por atëherë ishte radikale që një dyqan High Street e bënte këtë,” tha ajo.

“Kollaborime kishe, London Fashion Walk në pistë, të gjitha këto dizajn dhe emocion me çmime High Street. Ishte aq freskuese, të gjithë donin të ishin pjesë e saj.” Por me kohën, ajo që njerëzit kërkonin ndryshoi, dhe Topshop nuk u përditësua gjithmonë, tha Graafland:

“Ato ofronin atë pamje unike londineze. Pastaj vajzat që blinin atje u rritën, dhe nuk donin më atë pamje.”

“Nuk mund ta humbasësh ritmin për as një minutë në modë.”

Ajo shtoi se Topshop 2.0 përfiton nga fakti që estetika e saj, pamja ‘london girl’, është rikthyer në stil, dhe që shumë pak shitës të tjerë e ofrojnë.

“Nëse shikon tani High Street‑in, ka një prezencë të fortë spanjolle, me Zara‑n, dhe suedeze me H&M‑in. Kur Arcadia dështoi, humbëm atë britanikëri,” tha ajo.

Ajo shtoi se shumë nga High Street‑i tani “luan të sigurt”, dhe kjo mund të punojë në favor të Topshop‑it, nëse mund të rikthejë “ato zotërimin cool.”

“Mendojmë se ka ende një boshllëk të madh në treg për këtë,” tha Wilson.

“Gjërat më të rëndësishme që nuk do harrojmë, dhe ndoshta u harruan drejt fundit të epokës së mëparshme, janë se produkti është gjithçka.

Duhet të jetë produkti më cilësor, më në modë për bazën tonë të konsumatorëve, dhe të sjellësh atë në një raporte të mirë çmimi.”

Popullariteti i Topshop u kulmua në vitet para krizës së kostos së jetesës. Ekipi e di konkurrencën e ashpër që ka tani.

Një palë xhinse Topshop do të kushtonë lehtësisht rreth 50 £. Markat e shumta e-commerce si Shein i ofrojnë ato për rreth 17 £.

“Nëse vetëm krahasojmë me Shein, atëherë po, mendoj se shumica e markave në planet janë në një nivel më të lartë çmimi se Shein,” tha Wilson.

Por ajo shtoi: “E dimë që kur ofrojmë modë të shkëlqyer dhe vlerë të mirë për paratë, atëherë produkti shitet shumë mirë, kështu që absolutisht s’ka shqetësime për këtë, për të qenë të sinqertë.”

Për blerësit e rinj, kjo mund të jetë një faktor i rëndësishëm në vendimin se ku të blejnë.

Wilson, megjithatë, sugjeron se çmimet më të larta reflektojnë një model më të qëndrueshëm.

Fokusi i kompanisë, tha ajo, është shumë i orientuar “në mirëqenien e njerëzve brenda zinxhirit të furnizimit me të cilët bashkëpunojmë dhe po ashtu ndikimet mjedisore të markës.”

Pas dështimit të perandorisë së shitjeve të Sir Green, marka Topshop u ble nga Asos.

Rikthimi i Topshop në High Street fillon këtë muaj, me produkte që do të jenë në dispozicion për t’u blerë në dyqane të caktuara.

Por interesi më i madh është për dyqanet e pavarura që Wilson tha se janë “definitivisht” duke u rikthyer. Ajo nuk dha një datë të saktë për rikthimin e tyre, por tha se synimi është të hapen dyqane në të gjithë vendin. Topshop zgjedh të rilanciojë tani, kur High Street vazhdon të ketë vështirësi. Vetëm disa ditë më parë, zinxhiri i aksesorëve të modës Claire’s doli në administratë.

Por Wilson tha se janë nxënë mësime nga ajo që ndodhi me Topshop 1.0.

“Po sigurohemi ta bëjmë në mënyrën e duhur, në mënyrë që të mos mbidozohet vetvetja,” tha ajo.

Sa i përket vetë dyqaneve, mbetet për t’u parë nëse do kenë të njëjtin vibe si më parë.

“Moda është vetëm një pjesë e historisë. Është për shitjen e një mënyre jetese dhe përvojë,” tha Graafland. “Duhet të ketë atë atmosferë buzëqeshjeje rreth saj.”

Ekipi i Topshop‑it thotë se nuk do replikohet ajo që ishte dikur, por më tepër, “do të gjenden mënyra për ta futur atë në vitin 2025 dhe për të bërë gjëra interesante.”

Në përgjithësi, shpresat janë të mëdha. “Ata do t’i sjellin vajzat në dyqane, për këtë nuk dyshoj,” tha Graafland.

“Pyetja është nëse mund t’i mbajnë ato aty.”/BBC/KultPlus.com

Në fshatin piktoresk të Linit në Pogradec u çel edicioni i tretë i Lin Festival, duke sjellë një atmosferë të ngrohtë me ndërthurjen e performancave të artistëve nga trevat shqiptare.

Lin Festival ka mbledhur me qindra banorë dhe turistë të huaj, të cilët pushojnë në fshatin e konfirmuar tashmë si vendbanimi më i vjetër palafit në Europë.

Gjatë ditëve të festivalit (14-16 gusht) muzika, vallet, zakonet dhe trashëgimia kulturore e të parëve ofrojnë një udhëtim unik në historinë dhe shpirtin e kësaj zone.

Organizatori i këtij festivali, Altin Tila tha se “ripërjetimi i trashëgimisë kulturore dhe përçimi i saj tek brezat e rinj, është qëllimi i Lin Festival, i cili mbahet për të tretin vit radhazi në fshatin piktoresk të Linit. Qëllimi është jo vetëm argëtimi i banorëve dhe vizitorëve, por edhe përçimi i vlerave të trashëgimisë tek brezat e rinj”.

Për artistët performues në këtë festival, Lini mbetet jo vetëm një destinacion që duhet vizituar, por edhe një vend që përcjell në të gjitha dimensionet e tij historinë e lashtë të tij.

Në festival performojnë tenori Adhurim Grezda, kantautori Adhurim Demiri dhe sopranoja Nina Muho, Blerina Shera dhe Stefano di Matteo, etj.

Në kuadër të këtij festivali Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave solli pranë publikut edhe ekspozitën fotografike të jashtëzakonshme me veprat e mjeshtrave korçarë Vani Burda dhe Thimi Raci.

Nën dritat e festivalit dhe tingujt e muzikës, fotografitë u shfaqën në një atmosferë unike, ku historia e juglindjes shqiptare të fillimshekullit XX mori jetë përmes portreteve, peizazheve dhe momenteve të rralla të dokumentuara nga këta dy autorë të shquar.

DPA merr pjesë për herë të dytë radhazi në Lin Festival ku ka sjellë thesaret e arkivave pranë komunitetit dhe vizitorëve./atsh/KultPlus.com

Sot, më 16 gusht, Fustanella Festival, në Dhërmi, sjell një mbrëmje të veçantë që shpalos dy dimensione të fuqishme të muzikës shqiptare, nga eksperimentimi elektronik i Kolë Lacës te thellësitë shpirtërore të këngës popullore me Arbëreshë.

Publikut do t’i prezantohet një performancë e veçantë nga Kolë Laca (pjesë e grupit muzikor Shkodra Elektronike), me projektin e tij më të ri: Byzantronica (Hybrid Live Set), një eksperiment muzikor që sfidon kufijtë kulturorë dhe stilistikë të muzikës elektronike.

“Byzantronica” është një udhëtim i pasur muzikor, që ndërthur me mjeshtëri ritmet dhe tingujt e Ballkanit, Anadollit, Lindjes së Mesme dhe Afrikës së Veriut. Ky set hibrid nuk është thjesht një ftesë për të kërcyer, por edhe për të dëgjuar, reflektuar dhe për t’u zhytur në një botë ku e lashta takohet me modernen, dhe ku kufijtë gjeografikë treten nëpër valë zanore, transmeton KultPlus.

Kjo vepër u prezantua për herë të parë gjatë inaugurimit të instalacionit “We Apologize” të artistit të njohur Adrian Paci, në lagjen multietnike të sheshit Victoria në Athinë, një hapësirë urbane ku ndërthuren gjuhë, kultura, kuzhina dhe ngjyra të ndryshme, njësoj si vetë muzika e këtij projekti.

Në të njëjtën natë, skena do të ndriçohet nga zëri magjepsës i Arbëreshë, një artiste që zhytet me pasion në këngën popullore shqiptare, duke i dhënë asaj një frymë të re dhe intime.
Muzika e saj nuk është thjesht rikrijim i traditës, ajo vjen si një ëndërr e vjetër që zgjohet ngadalë, duke prekur kujtesën, historinë dhe shpirtin e një populli. Me qasje të thellë emocionale dhe interpretim të veçantë, Arbëreshë sjell një përjetim që e bën të kaluarën të ndihet aktuale.

Fustanella Festival vazhdon të afirmohet si një platformë artistike që fton publikun në udhëtime përtej kohës dhe kufijve kulturorë. Mbrëmja e 16 gushtit është një ftesë për të dëgjuar rrënjët tona në mënyra të reja dhe për t’i ndjerë ato me gjithë trupin, shpirtin dhe mendjen./KultPlus.com

Në një komunikatë për media u njoftua se kori “Siparantum” do të përfaqësojë Kosovën në Thailand International Choral Festival 2025, një prej skenave më prestigjioze të muzikës korale në botë. Ky festival do të zhvillohet nga 31 gusht deri më 5 shtator 2025 në Bangkok, Tajlandë, dhe mbledh kore elitare nga e mbarë bota në një ngjarje të rrallë artistike dhe kulturore.

Këtë vit, “Siparantum” nuk do të jetë thjesht pjesëmarrës, por konkurrent i drejtpërdrejtë përballë disa prej koreve më të njohura ndërkombëtare. Repertori i përzgjedhur është i nivelit të lartë teknik dhe emocional, duke reflektuar standardin artistik, cilësinë vokale dhe prezencën skenike që e ka karakterizuar këtë ansambël ndër vite.

Në kuadër të festivalit, dirigjenti Memli Kelmendi do të mbajë një workshop ndërkombëtar, me fokus në zhvillimin e muzikës korale në Kosovë, nga rrënjët tradicionale deri te krijimtaria bashkëkohore. Një segment i veçantë i këtij prezantimi do t’i kushtohet veprave korale shqiptare, duke sjellë elementet unike të trashëgimisë muzikore kombëtare në vëmendjen e komunitetit ndërkombëtar të muzikës.

“Duke marrë pjesë kore nga e gjithë bota, prezantimi i literaturës sonë korale merr një rëndësi të veçantë, duke forcuar identitetin kulturor të Kosovës dhe duke krijuar ura të reja bashkëpunimi,” deklaroi Kelmendi.

Një tjetër moment i rëndësishëm për korin është ftesa në Ceremoninë Zyrtare të Hapjes së festivalit, që mbahet në skenën madhështore të Thailand Cultural Centre, një privilegj që u jepet vetëm ansambleve me sukses të dëshmuar në arenën ndërkombëtare.

Pjesëmarrja në këtë festival shënon gjithashtu shtetin e 19-të ku kori “Siparantum” ka performuar deri më sot. Aktualisht, sipas renditjes së Interkultur, “Siparantum” renditet ndër 20 ansamblet më të mira vokale në botë, me një histori të pasur suksesi që përfshin 19 çmime ndërkombëtare të fituara në konkurrencë të drejtpërdrejtë me kore të nivelit të lartë artistik.

Ky udhëtim është shumë më tepër sesa pjesëmarrje në një festival, është një mision kulturor dhe artistik për të vendosur Kosovën në hartën botërore të muzikës korale dhe për të dëshmuar se arti ynë mund të qëndrojë krah për krah me më të mirët./KultPlus.com

Rreth 170 milionë njerëz morën akses në funksionin e ri të ndarjes së vendndodhjes në Instagram, por pse është Harta kaq bosh? Në cepat më të vetmuar të aplikacionit, Meta dhe përdoruesit e saj mund të jenë duke luftuar një betejë të heshtur.

Miliona amerikanë u përballën javën e kaluar me një dritare që i ftonte të provonin “Hartën e Instagramit”. Ky funksion i ri lejon përdoruesit të ndajnë vendndodhjen e saktë dhe në kohë reale me njëri-tjetrin. Nëse dëshiron, mund ta shpërndash vendndodhjen tënde me të gjithë ndjekësit që të ndjekin mbrapsht. Por për shumë vetë, historia e aplikacionit e bën atë një vend shqetësues për këtë lloj intimiteti.

Instagram e prezanton Hartën si “një mënyrë të re, të lehtë për t’u lidhur”. Por një eksplorim i këtij funksioni tregon një realitet tjetër, më shumë boshllëk sesa lidhje, me përdorues që pa dashje transmetojnë vendndodhjen dhe paralajmërime të menjëhershme nga ata pak njerëz që po shikojnë. Kjo e nxjerr në pah një konflikt në zhvillim mes platformës dhe përdoruesve të saj: për çfarë shërben vërtet ky aplikacion?

Nga njëra anë, nuk është diçka krejtësisht e re. Telefonat Apple dhe Android prej vitesh lejojnë ndarjen e vendndodhjes me kontaktet. Snapchat ka hartën Snap Map që funksionon njësoj. Në marrëdhëniet moderne, ndarja e vendndodhjes është njësoj e përhapur sa edhe problematike. New York Times e përshkroi këtë trend me titullin “Të dua, hajde ta përgjojmë njëri-tjetrin” në vitin 2023. Por Meta, kompania që zotëron Facebook, Instagram dhe WhatsApp, ka një histori problematike me privatësinë. CEO Mark Zuckerberg ka kërkuar falje personalisht disa herë për mënyrën se si kompania e tij ka keqmenaxhuar të dhënat e përdoruesve, probleme që i kanë kushtuar miliarda në gjoba dhe procese gjyqësore. Kompania premton se i jep përparësi privatësisë dhe se dëshiron të fitojë përsëri besimin.

Megjithatë, pyesja veten: kush po merr pjesë vullnetarisht në eksperimentin e ri të mbikëqyrjes sociale të Metës? Si ndihesh kur e ekspozon vendndodhjen tënde për të gjithë miqtë në Instagram? Vendosa të rregulloj cilësimet e privatësisë dhe të eksploroj Hartën.

Problemi i parë ishte që Instagrami nuk e bën të lehtë gjetjen e Hartës. Disa persona që pyeta thanë se donin ta provonin, por nuk dinin ku ta kërkonin. Më në fund, e gjeta të fshehur nën një ikonë globi në seksionin e mesazheve. Instagram më udhëzoi përmes opsioneve: doja të ndaja vendndodhjen me të gjithë ndjekësit që më ndjekin mbrapsht, me “Miqtë e Afërt”, apo me një grup të përzgjedhur? Pati edhe një pop-up të dytë për të më pyetur nëse isha i sigurt.

Ndërsa satelitët GPS përcaktonin koordinatat e mia, Apple i dërgoi të dhënat drejt serverëve të Instagramit. Një pikë e vogël me fytyrën time qëndronte saktësisht mbi apartamentin tim në New York. Për një moment, ndjeva një ndjesi të çuditshme të cenueshmërisë. Dhe më e çuditshme ishte se isha pothuajse krejt vetëm. Prisja të gjeja të paktën disa përdorues të tjerë, por nga të gjithë miqtë e mi në Instagram, vetëm një person tjetër po e përdorte funksionin, në Los Anxhelos. Ishte Highland Hall, një ish-koleg nga një dyqan disqesh ku kam punuar para universitetit. Nuk kishim qenë ndonjëherë shumë afër. I dërgova një mesazh. Harta po na ndihmonte të lidhemi, saktësisht ajo që Instagrami thotë se është synimi i saj.

“Më duket sikur vite më parë mund të shihje postimet sipas vendndodhjes, ishte funksion argëtues,” tha Hall. “Doja vetëm të shihja çfarë ishte kjo veçori dhe mbeta i zhgënjyer. Lol.”

I thashë se më habiti që nuk kishte asnjë tjetër që e përdorte Hartën. A jemi unë dhe miqtë e mi shumë të rritur për grupin e synuar? Apo ndoshta jam jo-popullor dhe të gjithë të tjerët po ndajnë vendndodhjet pa mua. Nuk i dihet. I thashë Hall se gjithçka më dukej disi e vetmuar. “Si gjithë rrjetet sociale,” tha ai.

Privatësia nuk e shqetësonte Hall. “Besoj se ata e kanë atë të dhënë gjithsesi. Unë zakonisht postoj me vonesë, një javë më vonë, kështu që nuk është kurrë vendi ku jam në moment.”

Por e kishte gabim. Ia shpjegova se ai po e ndante në fakt vendndodhjen e tij aktuale. “Nuk e afrova hartën, por po supozoj se kjo është shtëpia jote,” i shkrova.

Pas një pauze të gjatë, Hall u përgjigj: “Sapo e fika tani.”

Ai nuk është i vetmi i konfuzuar nga funksioni i ri. Adam Mosseri, drejtuesi i Instagramit, kaloi fundjavën duke bërë “kontroll dëmi” me përdoruesit e indinjuar në Threads, konkurrenti i Instagramit për X-in (ish-Twitter).

Pavarësisht nëse zgjedh të ndash vendndodhjen në kohë reale apo jo, të gjitha fotot, videot dhe Story-t e tua publike shfaqen në Hartë nëse ke përdorur etiketa vendndodhjeje në postime. Shumë njerëz e panë këtë dhe menduan se Instagrami po mblidhte të dhëna të reja pa lejen e tyre. Shikova dhjetëra përgjigje nga Mosseri ndaj këtyre ankesave, që bëheshin gjithnjë e më të lodhura me kalimin e kohës. “Nuk është e vërtetë,” tha Mosseri ndaj një ankese të fshirë më pas. “Mund të zgjedhësh vetë nëse do të ndash vendndodhjen ose jo, por nuk e ndajmë kurrë pa lejen tënde.” Një zëdhënës i Metës më tha se Harta është e fikur në mënyrë automatike, dhe vetëm ata që ti i ndjek mbrapsht mund ta shohin vendndodhjen tënde, përveç nëse zgjedh ta kufizosh edhe më shumë listën.

“Është sikur nuk e kuptojnë fare bazën e tyre të përdoruesve,” thotë Hannah Law, një 26-vjeçare nga Salt Lake City që punon si inxhiniere. “Instagrami nuk është një aplikacion intim ku do të doje që njerëzit të dinin ku je.” Funksioni duket i kopjuar nga Snap Map, thotë ajo, por Snapchat është më personal. “Instagrami lindi si një shërbim transmetimi i jetës. Ka më shumë gjasa të më ndjekë një ndjekës i Instagramit sesa një mik në Snapchat.”

Meta thekson se përdoruesit kanë kontroll mbi atë që e sheh vendndodhjen, dhe se prindërit që kanë vendosur mbikëqyrje për fëmijët marrin njoftime kur ata e aktivizojnë funksionin. “Njerëzit gjithmonë kanë ardhur në Instagram për të ndarë çfarë po bëjnë dhe ku janë,” shkroi Meta në një postim në blog. “Pavarësisht se si e përdor hartën, ti dhe miqtë e tu keni një mënyrë të re dhe të lehtë për t’u lidhur me njëri-tjetrin.”

Vitet e fundit, Meta ka nxitur kalimin nga postimet publike drejt mesazheve private. Mosseri e përshkruan këtë si një “ndryshim paradigme” që pasqyron mënyrën se si po ndryshon sjellja e përdoruesve në rrjetet sociale, jo si një detyrim nga kompania.

“Ka padyshim një ndryshim në mënyrën se si njerëzit po përdorin rrjetet sociale, sidomos të rinjtë. Ky funksion ndarjeje vendndodhjeje duket si një zgjerim i natyrshëm i këtij trendi,” thotë Lorrie Cranor, profesore në Carnegie Mellon që studion privatësinë dhe ndërfaqet e aplikacioneve. “Por Instagrami nuk duket i ndërtuar për përvoja me grupe të vogla. Dyshoj që njerëzit duan që miqtë e tyre në Instagram të dinë aq shumë për ta, 24/7. Dhe në përgjithësi, funksionet që lejojnë ndjekjen janë problematike.”

Ekspertët shqetësohen se këto mjete mund të ndikojnë në shëndetin mendor dhe sjelljen sociale. Një studim nga organizata Common Sense Media zbuloi se 45% e vajzave adoleshente thanë se ndarja e vendndodhjes kishte një ndikim “kryesisht negativ” tek ato.

“Ne nuk jemi një organizatë që është kundër rrjeteve sociale,” thotë Robbie Torney, drejtor i programeve me AI në Common Sense Media. “Por fëmijët na kanë thënë se ndarja e vendndodhjes krijon presione shoqërore për atë se ku shkojnë, frikë për të mos mbetur jashtë, dhe shqetësime për faktin nëse miqtë e tyre janë duke u argëtuar pa ta. Kjo e bën më të vështirë për t’u përshtatur.”

Nuk janë vetëm fëmijët që përballen me këto probleme. Kam dëgjuar shumë histori të pakëndshme nga përdorues të funksionit “Find My Friends” të Apple. Lindin pyetje të sikletshme kur dikush nuk ftohet në ndonjë festë. Një ish xheloz shfaqet në një bar. Një mik i çuditshëm ndjek me tepër vëmendje çfarë po bën. Dhe kur shfaqen probleme, të heqësh dikë nga qasja në vendndodhjen tënde mund të sjellë pasoja shoqërore.

“Gjëja e parë që do të këshillonim është ta fikni,” thotë Torney, sidomos për prindërit që monitorojnë fëmijët. “Çështjet e sigurisë janë reale dhe ekziston potencial i madh për keqpërdorim.”

Të dhënat e vendndodhjes janë ndoshta forma më e ndjeshme e të dhënave që telefoni yt mbledh rregullisht. Lëvizjet e tua ditore mund të zbulojnë ku jeton, ku punon, me kë kalon kohën, madje edhe ku shkon fëmija yt në shkollë. Nëse viziton një klinikë të specializuar, mund të zbulojë gjendje mjekësore. Nëse merr pjesë në protesta, tregon bindjet politike. Nëse shkon në një lokal për komunitetin LGBTQ+, ka implikime për seksualitetin tënd. Kjo e dhënë është gjithashtu shumë e vlefshme për kompani si Meta që fitojnë para nga reklamat, pasi u lejon të të targetojnë me reklama lokale dhe të nxjerrin më shumë përfundime për atë që je dhe çfarë të pëlqen./BBC/KultPlus.com