GJENERAL PIRO AHMETAJ
Pyetje trilona dollarë: ”A ndodhemi në prag të Luftës së Tretë Botërore?” Cilat janë mësimet nga Lufta I dhe II? Çfarë peshe do të ketë Inteligjenca Artificiale (IA), robotët, dronët dhe fuqia kibernetike? “Cilat mund të jenë pasojat, a të ketë fitues, apo vetëm të humbur?” ”Çfarë duhet/mund të bëjnë vendet si RSh në rast lufte?”. Besoj se këto pyetje mbartin peshë si dhe sencitivitet të lartë për qytetarët, pasi:
Së PARI: “nga vimë, ku jemi dhe ku po shkojmë”? Tre e ½ vjet pas agresionit neonazist të Rusisë-Putiniste ndaj Ukrainës; statuquosë, fuqisë ushtarake dhe interesave euroatlantike (USA/NATO/ BE); riciklimi i përballjes së përgjakshme me terroristët në Lindjen e Mesme; tensioni Kamboxhia-Tajlandë në Azi, e kanë tronditur rëndë rendin global të sigurisë.
A jemi në prag të Luftës 3-Botërore ? Mbas ri-Triumfit të Trump, demokracitë burokratike po shkunden dhe një rendi i Ri i sigurisë po lind. Ndërsa ShBA po ri-bëhet edhe më e fuqishme, aleanca të reja po ri-lindin. Me retorikën edhe të forcës, Trump synon Kanadanë, Groenlandën, Kanalin e Panamasë; Putin, Ukrainën, Gjeorgjinë dhe ambicie për ish-republikat sovjetike; ndërsa Xi Jinping Tajvanin dhe zgjerimin në Lindjen e Largët. Duket sikur Bota po ndahet sërish në 2 blloqe: “i pari SHBA-të, NATO, BE, Japoninë, Australinë, Izraelin & Korenë e Jugut”; ndërsa i 2-ti: Rusinë, Kinën, vendet BRICS, Iranin, Korenë e Veriut. Përveç SHBA, pyetja mbetet: “A/sa janë diktatorët, autokratët e mbi-pushtetshëm, të vendosur për të evituar një konfrontim fatal”?
Shpenzimet për luftën po rriten në mënyrë eksponenciale. Sipas prestigjiozes “SIPRI”, shpenzimet ushtarake në 2025 kanë arritur kuotat më të larta që nga Lufta e Ftohtë (2.83 trilionë $), prej të cilave, SHBA 1 trilion $ ose 66% e shpenzimeve të NATO-s; Kina 300 miliardë $, Rusia 130 miliardë $ dhe BE 454 miliardë €
Nacionalistët radikalë dhe liderët autoritarë. ”Më e rrezikshmja nga të gjitha luftërat është ajo që justifikon pushtimet në emër të identitetit”, thoshte Huntington. Ndërsa projekti Trump: ”Ta bëjmë Amerikën përsëri të madhe, ose të pakonkurrueshme dhe vdekjeprurëse”; Putini: “Rusinë Historike”, Xi Jinping: “Rilindja e Kinës,”. Deri ku do të shkojë kjo narrativë ekspansioniste dhe mitologjike, e ngjashme me atë të Hitleriti e cili e (sh) përdori krizën ekonomike dhe politike të viteve ‘30 për të ndërtuar një shtet militar si dhe legjitimuar pasojat e luftës barbare.
Së DYTI: ”Kush nuk e kujton të kaluarën, është i dënuar ta përsërisë atë”, thoshte George Santayana. Vrasja e princit austriak (1914), në Sarajevë shërbeu si fitili që ndezi Luftën e I. Ndërsa para Luftës së II Botërore, Evropa shijonte “La Belle Époque”, ose zhvillim industrial, lulëzim kulturor dhe rritje ekonomike. Por, nën këtë fasade, fshiheshin tensione të mëdha: “gara armatimesh, interesa koloniale dhe aleanca të ndërlikuara”.
“Pse ndodhemi në një situatë të ngjashme”? Lufta e II-të, me mbi 70 milionë të vrarë, përfshiu fuqitë industriale si dhe për herë të parë u përdorën armët bërthamore nga SHBA në Hiroshimë dhe Nagasaki. Lufta e Ftohtë (1945-90): “u shoqërua me garë armatimesh, tensione dhe frikën nga një katastrofe planetare”! Historia po përsëritet, në vend të plumbave po përdoren embargot, në vend të lëvizjes së lirë po ngrihen mure, në vend të tregtisë së lirë po vendosen tarifa.
Së treti: ”pasojat e një Luftë e Tretë Botërore”. Me të drejtë, Ajnshtajni i madh thoshte: “Nuk e di me çfarë armësh do të luftohet në luftën e 3-të, por e Katërta do të bëhet me gurë dhe shkopinj”. Ndërsa historiani “best seller” Yuval Harari: “nëse Lufta I Botërore ishte e bajonetave dhe gazit helmues; e II-ta e tankeve, avionëve dhe bombës atomike; Lufta e III do të jetë e dronëve, robotëve dhe e kodit binar (IA)”, çka mund të çojë në shfarosjen e qytetërimit”.
Lufta hibride dhe kibernetike do të jenë fuqia përcaktuese e luftës pasi do të shërbejë si “arma e padukshme” që mund të çaktivizojë rrjetet e energjisë, të paralizojë sistemet bankare, sistemet e transportit ajror, kolaps në spitale, do manipulojë opinionin publik dhe zgjedhjet, etj. Lufta/Epoka e frikshme e Inteligjencës Artificiale (IA), do të përdoret për zbulim, analizë dhe vendimmarrje në koordinimin e sulmeve të robotëve. Kur algoritmet vendosin vetë se Kë, Kur dhe Ku do të sulmojnë, atëherë lind një paradoks: ”Kush do të marrë përgjegjësitë për viktimat e shkaktuara?”.
E ardhmja e luftës po ashtu do jenë raketat hipersonike, me shpejtësi mbi Mach-5 (pesë herë më e shpejtë se e zërit) duke i bërë të pamundur zbulimin dhe asgjësimin nga mbrojtja ajrore. ShBA zotëron Hypersonic Glide Vehicles (HGV); Rusia Kinzhal dhe Avangard; ndërsa Kina DF-ZF të avancuar. Si shembull ilustrues: “Në Luftën e II Botërore, Gjermania sulmoi Londrën me raketat V-2, nga teknologjitë më të avancuara të kohës, sot, hipersonikët janë 10 herë më të shpejtë dhe 100 herë më të saktë…, “kështu edhe pasojat”!
Armatimi orbital dhe satelitor. Lufta e 3- të do të zhvillohet edhe në hapësirë. SHBA, Rusia dhe Kina kanë testuar radarë dhe armë anti-Satelit të gjeneratës së fundit. Pra, hapësira nuk do jetë më thjesht “laborator eksperimentesh”, por pjesë integrale e fateve të Luftës së Tretë.
Bioarmët dhe armët kimike. Megjithëse të ndaluara me konventa ndërkombëtare, në situata të dëshpëruara: “virusë të krijuar në laborator dhe agjentë biologjikë mund të përdoren nga terroristët dhe diktatorët si sulme në qytete të mëdha për të shkaktuar panik masiv”. Armatimi Elektromagnetik (EMP), mund të shkatërrojë sistemet elektronike, duke i kthyer qytete të tëra në epokën para-digjitale. Nëse një raketë bërthamore shpërthen në atmosferë, valët EMP mund të çaktivizojë të gjithë teknologjinë digjitale duke sjellë kolaps të sistemeve dhe infrastrukturave me peshe jetike.
Së katërti, a mund të ketë fitues në rast të një Lufte të 3-të Botërore? ”Nëse do të jetë një luftë bërthamore, fituesi do të jetë ai që vdes i fundit” – thoshte me sarkazëm nobelisti i paqes Andrei Sakharov. Ende rreth 13,000 armë bërthamore kanë SHBA, Rusia, Kina, UK, Franca, etj. Gjatë Luftës së Ftohtë, koncepti i deterrence/shkurajinit i mbajti palët në paqe të imponuar ose nga frika reciproke. Sot, fuqia bërthamore është 10-ra herë më e madhe.
“Përplasja e qytetërimeve”, Huntington theksonte se: “konfliktet e së ardhmes nuk do jenë vetëm ideologjike apo interesat ekonomike, por edhe nga përkatësia e qytetërimeve”. Konfliktet në Ballkan në vitet 1990; përplasjet aktuale midis SHBA/Perëndimit dhe Kinës/Rusisë, si dhe përballja me terrorizmin: “ilustrojnë këtë përplasje qytetërimesh”.
Gjithsesi, konsideruar shkatërrimin shembullor që ShBA realizoi ndaj bazave bërthamore të Ajatallah-ut të Iranit, por dhe ndaj paranojave të diktatorëve të dalldisur nga fuqia e të gjithë-Pushtetit (p.sh Putinit), mbetem besimplotë se *: “falë (super) fuqisë ushtarake të pathyeshme dhe vdekjeprurëse të ShBA si dhe Leadershipit të fortë të Trump, Bota nuk do të rrokulliset në Luftën e 3-të Botërore”. Pra, falë (mirënjohje) ShBA, jo Lufta por: “paqja, rendi global i sigurisë, vlerat e qytetërimit dhe demokracia do të triumfojnë mbi neo-nazistët, neo-stalinistët, neo-Millosheviçet, si dhe ndaj shteteve dhe organizatave terroriste”! (*Autori)
Së pesti: ”çfarë qasje mund të ndjekin vendet e vogla si Shqipëria në rast të një Lufte fatale/botërore”? Në vijim të pesë gjetjeve po paraqes edhe “5 rekomandime strategjike”:
1. Historia na tregon se luftërat nisin nga veprimet dhe mosveprimet, nga kokëfortësia dhe oshilacionet e Diktatorëve gjakatarë, Autokratëve Suprem, si dhe shpërfillja e mësimeve nga luftërat e mëparshme. Në ditët e sotme, teknologjia (IA) e bën luftën më të pa-parashikuar por dhe më të pamëshirshme. Kështu, nëse shpërthen “lufta e 3-të”, ajo mund të jetë “edhe e fundit për njerëzimin”
2. Asnjë vend nuk i mbijeton dot i vetëm një lufte botërore, por “sidomos shtetet e vogla nuk e kanë luksin të bëjnë gabime strategjike”, thoshte Kissinger. As nuk duhet ta mendojmë rikthehemin te marrëzia e ”mbrojtjes me forcat e veta”! Në rast të një përballje fatale, na duhet të mbështetemi dhe forcojmë edhe më tej bashkëpunimin strategjik me ShBA dhe NATO. Me këtë rast, inkurajojmë RSh për mbështetjen e pakushtëzuar të vendimmarrjeve të ShBA/NATO, si dhe kontributet ndaj Ukrainës.
3. Duke duartrokitur “marrëveshjen mes Kroacisë, Kosovës dhe Shqipërisë në fushën e mbrojtjes”, do t’i Këshilloja vëllazërisht aktorët relevant në Tiranë dhe Prishtinë: ”të përulen në gjunjë para historisë së përgjakshme dhe përgjegjësive shtetërore”, për t’i dhënë jetë Platformës: ”2-Shtete Sovrane, 1-Komb i Vetëm”, duke e konfirmuar në Washington, Bruksel etj., që ”edhe pse e vonuar” kjo qasje nuk kërcënon asnjë vend, përfshi Serbinë. Përkundrazi do të kontribuojë si një balancë racionale për paqen dhe integrimin euroatlantik të Rajonit.
4. Rritja e shpenzimeve për mbrojtjen nga 2% në 5% deri në vitin 2030 nuk është kurrsesi ”për ta marrë me të mirë Presidentin Trump (!)”, por domosdoshmëri kritike për të transformuar Sistemin e Sigurisë dhe Mbrojtjes së RSh, në përputhje me Konceptin e Ri të NATO-s, duke përditësuar dhe modernizuar aftësitë operacionale të FA në përmbushjen e misionit kushtetues: ”mbrojtjen e integritetit territorial (neni 5); zhvillimin e interesave kombëtare, promovimin e vlerave euroatlantike si dhe përmbushjen e detyrimeve në NATO”.
5. Në suksesin e reformave të sigurisë kombëtare, ”asnjë grosh nuk vlejnë”, privatizimi Partive dhe i dashurisë për mëmëdheun; as festimet bolshevike nga superfitorja (e mbi-Pushtetit) si dhe as mjerimi i Opozitës nga humbja e 4-t radhas. Përkundrazi, mbeten jetike ri-kthimi i demokracisë funksionale, balancave kushtetuese, dashurisë për Atdheun, përkushtimi në ushtrimin e detyrave shtetërore, përgjegjësia ndaj interesave kombëtare, si dhe ”besimi dhe mirënjohja” ndaj partneritetit strategjik me SHBA, NATO.