Pretendimi: Kjo video tregon një raketë duke kaluar ‘firmamentin’, shtresën e ujit qiellor që mbulon një Tokë të sheshtë

Verdikti: E pavërtetë

——————————————————–

Një video që po qarkullon nëpër rrjetet konspiracioniste pretendohet se tregon një raketë duke kaluar nëpër një shtresë uji në qiell që quhet “firmament” dhe “që është tavani i qiellit.”

Video e mësipërme tregon vërtet anijen kozmike kineze të mallrave Tianzhou-9, e cila u ngrit në ajër më 15 korrik, për të transportuar furnizime në stacionin hapësinor Tiangong ku ndodhet misioni Shenzhou 20, i cili pritet të kthehet në Tokë deri në Nëntor 2025

Ndërsa drita godet shtëllungën e raketës lart në atmosferë, ajo krijon një efekt pamor që i ngjan një kandili deti që fluturon nëpër qiell. Ky fenomen ndodh aq shpesh gjatë hedhjeve të raketave sa është pagëzuar me emrin “efekti kandil.”

Efekti kandil shkaktohet nga bashkëveprimi i dritës së diellit me tymin e shkarkimit të raketës që zgjerohet në atmosferën e sipërme. Ndodh kur një raketë lëshohet gjatë muzgut ose orëve para agimit, duke i lejuar diellit të ndriçojë tymin ndërsa qielli është ende i errët poshtë.

Ndërsa raketa ngrihet lart, gazrat e saj të shkarkimit zgjerohen dhe shpërndahen në atmosferën e sipërme, duke krijuar një formë të rrumbullakosur ‘trupi’. Gjurmët e holla të gazrave të shkarkimit pas raketës ngjajnë me tentakulat, duke e bërë tymin të duket si një kandil deti.

Hedhja e Falcon 9 të SpaceX në 2017 pranë Kalifornisë, pas muzgut

Fjala “firmament” në përgjithësi i referohet harkut të qiellit, por në kozmologjinë biblike konsiderohet si kupola e krijuar nga Zoti që ndan mbretërinë tokësore nga qiejt.

“Firmamenti” është një koncept i përdorur në teoritë konspiracioniste të Tokës së Sheshtë. 

Sipas konspiracionistëve të Tokës së Sheshtë, nuk mund ta kalosh firmamentin sepse bota është e sheshtë dhe nën një kupolë. 

Megjithatë, nëse do të kishte një kupolë që mbulonte Tokën, astronautët do ta kishin hasur atë deri tani.

Lora Bleacher, menaxhere e komunikimit në Qendrën e Fluturimeve Hapësinore Goddard të NASA, tha për Reuters se “NASA ka çuar anije kozmike larg në sistemin diellor dhe më gjerë, dhe ne nuk kemi hasur në një kupolë.” Imazhet e Tokës të marra nga hapësira nga NASA, pa asnjë kupolë ose qiell në horizont, mund të shihen këtu.

Mbi 250 anije kozmike robotike janë dërguar në hapësirë që nga viti 1958, kur NASA “filloi të eksploronte përtej atmosferës së Tokës”, sipas faqes së internetit të agjencisë. NASA gjithashtu ka një rekord prej qindra fluturimesh hapësinore njerëzore, duke filluar me lëshimin e parë të Projektit Mercury në vitin 1961 dhe duke vazhduar deri në misionin aktual të Stacionit Ndërkombëtar Hapësinor. Të gjitha janë larguar nga Toka dhe janë kthyer pa goditur ndonjë kupolë.

NASA ka publikuar gjithashtu video të nisjeve të anijeve kozmike, përfshirë nisjen e anijes kozmike Atlantis, ku një ekuipazh prej katër astronautësh veteranë arritën me sukses në hapësirë – pa goditur një kupolë.
Thorsten Becker, një profesor në departamentin e shkencave gjeologjike në Universitetin e Teksasit në Austin, tha se “ne dërguam astronautë në hënë të cilët bënë fotografi të një zari dhe jo të një cope drejtkëndëshe” dhe se “ata gjithashtu nuk u përplasën” me një kupolë ose “firmament.”

The post ‘Efekti kandil’ pas raketës kineze nuk provon ekzistencës e kupolës qiellore appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: CEO që u filmua duke u përqafuar me shefen e burimeve njerëzore në koncertin e Coldplay i ka kërkuar falje publike gruas së tij

Verdikti: E pavërtetë

————————————————————

Një video e parë mbi 600 mijë herë në Facebook pretendon se Andy Byron, tani ish-drejtor ekzekutiv i kompanisë teknologjike Astronomer, ka kërkuar falje pasi u kap në një kamera në një koncert të Coldplay ndërsa përqafonte me dashuri menaxheren e burimeve njerëzore të kompanisë, Kristin Cabot (të dy janë të martuar, por me persona të tjerë). 

Byron citohet të ketë thënë: 

“Dua të kërkoj sinqerisht falje ndaj gruas sime, familjes sime dhe ekipit në Astronomer. Ju meritoni më mirë nga unë si partner, si baba dhe si lider. Ky nuk është njeriu që dua të jem, as mënyra si dua të përfaqësoj kompaninë që ndihmova të ndërtoja. Po marr kohë për të reflektuar, për të marrë përgjegjësi dhe për të kuptuar hapat e ardhshëm, si personalisht ashtu edhe profesionalisht. Shpresoj që të gjithë të mendojmë më thellë për ndikimin që ka shndërrimi i jetës së dikujt tjetër në spektakël.” 

Megjithatë, ky lajm është i rremë.

Nuk ka konfirmim zyrtar që Byron ka lëshuar ndonjëherë një deklaratë të tillë. I kontaktuar nga kolegët e AFP, Mark ëheeler, nënkryetar i lartë i marketingut në Astronomer, konfirmoi se ishte lajm i rremë. Astronomer sqaroi gjithashtu në Tëitter se Byron nuk ka lëshuar asnjë deklaratë në lidhje me atë që ndodhi në koncert.

Origjina e deklaratës së pretenduar duket se gjendet në llogarinë Tëitter të një personi që pretendon të jetë gazetari i CBS, Peter Enis. Llogaria e z. Enis është etiketuar si një llogari parodie, me biografinë e tij që tregon se emri i “gazetarit” është menduar të jetë një lojë fjalësh falike.

Pasi shkaktoi konfuzion masiv midis përdoruesve të mediave sociale dhe mediave, llogaria postoi një deklaratë pasuese duke konfirmuar se deklarata nuk ishte e vërtetë dhe ishte sajuar prej tij.

“Epo djema, u kapa – raporti është i rremë,” tha ai pasi deklarata u konfirmua të ishte e rreme. “Faleminderit të gjithëve që e bëtë ditën e sotme kaq qesharake, jam i lumtur që ju pëlqeu teksti i këngës “Fix You” në fund – debatova për ta përfshirë atë.”

Byron dha dorëheqjen pasi u pezullua nga kompania. Më 19 korrik 2025, Astronomer lëshoi një deklaratë zyrtare në rrjete sociale duke njoftuar se kishte hapur një hetim të brendshëm për incidentin, duke specifikuar se “udhëheqësit e saj duhet të vendosin standardin si për sjelljen ashtu edhe për llogaridhënien, dhe ky standard kohët e fundit nuk është përmbushur.”

The post E rreme letra e kërkimit të faljes nga CEO i pabesë appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: The Simpsons e parashikuan skandalin në koncertin e Coldplay

Verdikti: Mungon konteksti

—————————————————–

Në Korrik 2025, në media dhe rrjete sociale nisi të qarkullojë pretendimi se seriali vizatimor amerikan The Simpsons kishte parashikuar kapjen nga kamera në koncertin e Coldplay të një përqafimi intim mes ish-drejtorit ekzekutiv të kompanisë teknologjike Astronomer, Andy Byron, dhe drejtoreshës së burimeve njerëzore të kompanisë, Kristin Cabot.

Si provë për këtë citohet “një pamje e famshme e The Simpsons, ku Homer dhe Marge shfaqeshin në “kiss cam” në një episod të supozuar të vitit 2017 me titullin “Kiss Kiss.”

Megjithatë, një episod i tillë i serialit nuk ekziston. Një episod i The Simpsons me titull “Kiss Kiss, Bang Bangalore” ekziston, por ai është transmetuar në vitin 2006, jo 2017.

Një shikim i plotë i episodit në fjalë nuk zbuloi asnjë moment që mund të klasifikohej në mënyrë të arsyeshme si një parashikim ose një përputhje vizuale për imazhin që qarkullon në internet.

Me gjasa imazhi është manipuluar në mënyrë dixhitale, qoftë përmes inteligjencës artificiale gjeneruese ose një mjeti redaktimi dixhital si Photoshop. Sipas platformës së zbulimit të përmbajtjes së gjeneruar me inteligjencë artificiale (AI), Hive Moderation, me 99.9% imazhi ishte krijuar duke përdorur inteligjencën artificiale.

Për më tepër, Mashable Middle East raportoi se drejtuesi i serialit “The Simpsons”, Al Jean, u tha: “Ne shkruajmë satirë, jo profeci. Çdo ngjashmëri është rastësi e pastër.”

Megjithatë, më parë, seriali “The Simpsons” ka ‘parashikuar’ disa ngjarje, duke përfshirë këtu zgjedhjen e Donald Trump si president i ShBA në 2016, fituesin e një çmimi Nobel, dhe një grip të rrezikshëm që filloi në Azi, ndër të tjera. 

Kjo, sipas vetë autorëve të serialit, nuk vjen si pasojë e ndonjë aftësie mbinatyrore për të parë të ardhmen por thjesht si pasojë e faktit që seriali ka mbi 700 episode dhe transmetohet që nga viti 1989. “Nëse bën më shumë episode për më shumë dekada se gjithë serialet e tjera, do të parashikosh më shumë gjëra saktësisht,” tha autori Matt Selman. Ndërsa Bill Oakley, një ish-skenarist i The Simpson, tha për The Hollyëood Reporter se çfarë shihet nga disa si ‘parashikime’ të bëra nga seriali janë në fakt thjesht koinçidenca “sepse episodet janë aq të vjetra sa historia ripërsëritet. Shumica e këtyre episodeve janë bazuar në ngjarje të vërteta që kanë ndodhur në vitet ‘60, ‘70 ose ‘80.”

Faktoje ka përgënjeshtruar dhe më parë ‘parashikime’ të supozuara nga The Simpsons.

The post The Simpsons nuk parashikuan skandalin në koncertin e Coldplay appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Gjykata holandeze hedh poshtë përpjekjet e Bill Gates për t’i ikur Drejtësisë për dëmet nga vaksinimi anti-Covid.

Verdikti: Mungon konteksti

———————————

Në rrjete sociale po qarkullon pretendimi se një gjykatë hollandeze ka hedhur poshtë përpjekjet e miliarderit amerikan Bill Gates për t’i shpëtuar Drejtësisë së këtij vendi lidhur me dëmet nga vaksinimi anti-Covid.

Duket se ky pretendim e ka zanafillën në një padi civile të depozituar në një gjykatë të Leeuwarden, Hollandë, e cila përshkruhet në një artikull të gazetës hollandeze Volkskrant.

Në padinë e depozituar nga fondacioni Recht Oprecht, 7 paditës akuzojnë 17 të paditur, përfshi këtu Bill Gates, shtetin hollandez, ish-kryeministrin Mark Rutte, dhe drejtorin e Pfizer, Albert Bourla për dëme nga vaksina anti-Covid. Faqja e Recht Oprecht thekson se padia është civile.

Një vendim i Gjykatës së Hollandës Veriore të 16 tetorit vendosi mbi argumentin e Gates se gjykata nuk kishte juridiksion për të dëgjuar çështjen sepse Gates nuk jeton në Hollandë.

Një dispozitë në Kodin Hollandez të Procedurës Civile lejon një gjykatë hollandeze të fitojë juridiksion për sa kohë që ka juridiksion mbi të paktën një të pandehur dhe me kusht që pretendimet kundër të pandehurve të kenë të njëjtin grup faktesh themelore dhe të jenë të lidhura ngushtë ligjërisht.

Gjykata vendosi se ka “juridiksion ndërkombëtar mbi bashkë-të pandehurin amerikan” dhe i ngarkoi Gates shpenzime ligjore në vlerë prej 1,406 eurosh (që nga 3 dhjetori). Në një gjykatë holandeze, pala humbëse mban mbi vete shpenzimet ligjore.

Gates nuk është i detyruar të paraqitet personalisht kur çështja më e madhe shkon në gjyq civil, tha një zëdhënëse e gjykatës për PolitiFact, por avokatët e tij mund ta përfaqësojnë atë.

Siç shpjegohet nga një nga kanalet e para që raportuan mbi çështjen, ligji civil kompenson dëmin e bërë ndaj një personi, zakonisht duke dhënë dëmshpërblim monetar. Nëse gjykata konstaton se Gates dhe të pandehurit e tjerë kanë shkelur detyrat e tyre qytetare, atyre do t’u kërkohet t’i paguajnë dëmet paditësve.

The post Gjykata hollandeze nuk fajësoi Bill Gates për vaksinimin anti-Covid appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Snajperisti izraelit që duket në këtë imazh vdiq pasi ra nga një ndërtesë në Gaza duke tentuar të vrasë një bletë

Verdikti: E pavërtetë

‐———————————

Në rrjete sociale po qarkullon pretendimi i pazakontë se një snajperist izraelit, Alias Nada, ra nga kati i 13-të i një godine në Gaza, teksa përpiqej të vriste një bletë.

Megjithatë, asnjë provë nuk sillet për të mbështetur këtë pretendim që i ngjan më shumë një fabule.

Me anë të motorit të kërkimit pamor Google Lens, Faktoje gjeti se burri në imazhin që shoqëron postimin është vërtet një snajperist izraelit.

Megjithatë, kjo është e vetmja lidhje mes tij dhe historisë që rrëfen postimi i mësipërm.

Sipas Fondacionit Hind Rajab, një organizatë ligjore dhe për të drejtat e njeriut me seli në Bruksel, snajperisti në foto është Dani Adonya Adega.

Sipas deklaratës së Fondacionit më 14 korrik, Adega shërbeu si snajper në divizionin e 252 të ushtrisë izraelite. Në fillim të këtij viti, ai postoi një imazh në rrjetet sociale duke mbajtur një pushkë snajperi me mbishkrimin: “4 fishekë, 0 huq”

Fondacioni deklaroi se Divizioni 252 operonte në boshtin Netzarim, ku snajperët dhe patrullat e blinduara izraelite u dokumentuan duke qëlluar sistematikisht civilët, shumica e të cilëve ishin fëmijë. Ai theksoi se vrasjet ndodhën gjatë një armëpushimi të shpallur dhe jo në kontekstin e luftimeve të armatosura, duke e bërë incidentin një akt vrasjeje të paramenduar.

Deklarata shtoi se rreth 170 civilë palestinezë u vranë gjatë periudhës së armëpushimit, duke e përshkruar këtë si një shkelje të rëndë të ligjit ndërkombëtar humanitar dhe një krim të mundshëm lufte.

Fondacioni Hind Rajab tha se kishte siguruar prova të dokumentuara që tregojnë se Adega ndodhej në Portugali dhe u bëri thirrje autoriteteve portugeze ta arrestojnë dhe ndjekin penalisht atë bazuar në parimin e juridiksionit universal.

Ndërkaq, megjithëse postimi citon median turke Anadolu, nga një kërkim me fjalë kyçe nuk rezulton që agjensia të ketë raportuar ndonjë lajm të tillë.

The post Ky snajper izraelit nuk u rrëzua nga tarraca për shkak të një blete appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Ky imazh tregon presidentin amerikan Donald Trump, kryeministrin izraelit Benjamin Netanyahu, dhe trafikantin Jeffrey Epstein duke u përqafuar.

Verdikti: Gjeneruar me AI

——————————————————————

Një imazh që po qarkullon në rrjete sociale, përfshi ato shqipfolëse, duket se tregon një përqafim mes presidentit amerikan Donald Trump, kryeministrit izraelit Benjamin Netanyahu, dhe famëkeqit Jeffrey Epstein.

Imazhi i sipërm, megjithatë, është gjeneruar me anë të programeve të inteligjencës artificiale (AI).

Treguesit e zakonshëm të gjenerimit me AI, si përngjasimi pamor me një pikturë më shumë se me një fotografi dhe gjymtyrët e deformuar, janë të dukshëm me sy të lirë.

Jeffrey Epstein, financier dhe pedofil amerikan, u vetëvra në burg në vitin 2019, ndërsa priste të gjykohej për trafikim seksual të të miturve.

Imazhi i mësipërm po qarkullon ndërsa administrata Trump e gjen veten në mes të një stuhie pakënaqësie publike për shkak të vendimit të saj për të mos publikuar asnjë dosje shtesë hetimore mbi Epstein, pasi premtoi të nxirrte një të ashtuquajtur “listë klientësh” të njerëzve të lidhur me Epstein që mund të kenë marrë pjesë në akte të paligjshme.

Për ta bërë edhe më të prekshme imazhin, personazheve në foto i është shtuar edhe kryeministri izraelit, Benjamin Netanyahu, duke rikujtuar prejardhjen hebreje të Epstein si dhe përfshirë në imazh një nga politikanët më të akuzuar në rrjet si fajtor për vrasjet e mijëra civilëve në Gaza.

Për të parandaluar që përmbajtje të tilla të keqinterpretohen, është e rëndësishme që çdo video, foto ose material tjetër i gjeneruar ose i manipuluar me inteligjencë artificiale të shënohet si i tillë. Kjo do të ndihmojë në informimin e audiencës dhe në mbrojtjen e tyre nga dezinformimi. Facebook i detyron përdoruesit të etiketojnë imazhet dhe videot e gjeneruara me AI si të tilla.

The post I gjeneruar përqafimi i Trump dhe Netanyahut me famëkeqin Epstein appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Duke hyrë në këtë shorte mund të fitoni një kartë dhuratë me vlerë 500 euro nga Spar

Verdikti: E pavërtetë, Skemë mashtrimi

—————————————————

Një postim në Facebook pretendon se, me rastin e 45 vjetorit, kompania Spar po realizon një shorte ku përdoruesit mund të fitojnë një kartë dhuratë me vlerë 500 euro.

Mëgjithatë, ky shorte i pretenduar në fakt është një skemë mashtrimi.

E para gjë që duhet të na bëjë të dyshojmë është se faqja që ka postuar ‘shorteun nuk është faqja zyrtare e supermarketit, por një faqe e regjistruar me vendndodhje në New York, ShBA.

Postimi pretendon se kompania Spar u themelua 50 vite më parë në 1975. Kjo është e pavërtetë. Si data e themelimit të supermarketit në Hollandë jepet viti 1932.

Nëse ndjekim udhëzimet e faqes së rreme, duhet të plotësojmë të dhënat personale dhe të pagesës.

Kjo është një mënyrë që mashtruesit përdorin për të zhvatur para nga përdoruesit e rrjeteve sociale.

Faktoje ka përgënjeshtruar dhe më parë skema të tilla mashtrimi.

The post Skemë mashtrimi me dhuratën e supermarketit Spar appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Kjo video tregon forcat Druze duke hedhur dikë nga tarraca

Verdikti: E pavërtetë

————————————————————

Një video që po qarkullon në rrjete sociale, përfshi ato shqipfolëse, pretendohet se tregon forcat Druze në Siri teksa hedhin dikë nga tarraca e një godine. Ky veprim makabër sillet si një provë e mizorive të kësaj etnije të mbështetur nga Izraeli, ndaj civilëve muslimanë në këtë rajon të trazuar nga konfliktet e armatosura.

Megjithatë, me anë të motorrit të kërkimit pamor Google Lens, Faktoje gjeti se video e mësipërme është postuar fillimisht nga një llogari në TikTok e quajtur “Maxo Shamoiani.”

Video tregon një kukull që ngjan si njeri që hidhet nga çatia e një ndërtese të lartë.

Video origjinale tregon njerëz që qëndrojnë poshtë ndërtesës duke filmuar skenën. Po atë ditë, llogaria postoi një skenë tjetër që tregon njerëz me uniforma ushtarake duke sulmuar një vend ku ishin të pranishëm burra të armatosur. Kamerat dhe pajisjet e filmimit ishin gjithashtu të dukshme gjatë xhirimeve, duke vërtetuar se skena ishte e sajuar dhe jo e vërtetë.

Mediat siriane raportuan më 17 korrik se fraksionet lokale Druze kishin filluar të vendoseshin në Guvernatoratin As-Suwayda, që përkoi me një zhvendosje të pjesshme të fiseve beduine pas tërheqjes së ushtrisë siriane dhe forcave të sigurisë së brendshme nga zona.

Televizioni Al-Arabiya monitoroi automjete civile të ngarkuara me mobilje shtëpiake, gra dhe fëmijë që po largoheshin nga periferia e Suwayda drejt fshatit Daraa. Kjo vjen mes frikës së madhe midis familjeve beduine për hakmarrje të mundshme, duke pasur parasysh se bijtë e tyre ishin midis palëve në luftime kur ato filluan në Suwayda.

The post E montuar hedhja nga tarraca e muslimanëve nga forcat Druze appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Këto video tregojnë përmbytjet e vitit 2025 në Texas, ShBA

Verdikti: E pavërtetë

———————————————————-

Një sërë klipesh, të montuar në një video të vetme, po qarkullojnë në rrjete sociale, përfshi dhe ato shqipfolëse, me pretendimin se tregojnë përmbytjet katastrofike që pa shteti amerikan Texas në fillim të korrikut 2025.

Më shumë se 120 persona, përfshirë të paktën 27 vajza dhe kujdestarë nga një kamp veror për të rinj, u vranë ndërsa përmbytjet katastrofike përfshinë Texasin gjatë festës së 4 korrikut 2025.

Megjithatë, klipet që përmban video e mësipërme janë të vjetra dhe nuk kanë lidhje me katastrofën në Texas.

Me anë të motorrit të kërkimit pamor Google Lens, Faktoje gjeti se video e parë është postuar në Instagram të paktën që më 3 korrik 2025, përpara se të ndodhte përmbytja në Texas. 

Videoja e dytë, që tregon makina të marra nga ujërat e rrëmbyeshme, daton të paktën që më 3 dhjetor 2023. Ajo është përshpejtuar dhe përmbysur. Sipas një postuesi në platformën X dhe Times of India, pamjet tregojnë ciklonin Michaung duke u përshkuar me shpejtësi lagjen Chennai, Indi.

Me anë të Google Lens, Faktoje gjeti se video e tretë është postuar në internet të paktën që 10 muaj më parë, përpara se të ndodhte përmbytja në Texas. 

Po me Google Lens, Faktoje gjeti se video e radhës ishte postuar në mediat spanjolle në 2024 si pamje nga përmbytjet e tetorit 2024 në Valencia, Spanjë.

Video e radhës është postuar që në 2022 në Facebook nga media amerikane ABC Neës, dhe tegonte “një autobus që mbushej me ujë në një periferi pranë kryeqytetit të Francës” ndërsa “reshjet e dendura të shiut në Paris dhe përreth tij shkaktuan përmbytje në rajon” në Gusht 2022.

Video e fundit rezulton të jetë mbi 10 vjeçare, postuar në Youtube më 21 maj 2011 me përshkrimin “Tërmeti i Madh i Japonisë Lindore: Momenti i cunamit në Ishinomaki, Prefektura Miyagi.”

Kështu, si përfundim, ndryshe nga ç’pretendohet, asnjë nga klipet në videon e mësipërme nuk tregon përmbytjet që ndodhën në Texas, ShBA, gjatë 4 korrikut 2025.

The post Përmbytjet në Indi ndahen si në Texas appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Kjo video tregon arkivolët e ushtarëve izraelitë të vrarë nga Irani

Verdikti: Gjeneruar me AI

—————————————————–

Një video që po qarkullon në rrjete sociale, përfshi ato shqipfolëse, duket se tregon dhjetëra arkivolë të mbuluar me flamurin izraelit dhe mban mbishkrimin “Fuqia e Iranit,” duke lënë të kuptohet se arkivolët përmbajnë viktimat izraelite të sulmeve iraniane.

Megjithatë, video e mësipërme përmban tregues të zakonshëm të pamjeve të gjeneruara me anë të programeve të inteligjencës artificiale (AI).

Që me vështrimin e parë, dallohet se flamujt që mbulojnë arkivolët e supozuar variojnë në pamje dhe nuk i përmbahen një standarti.

Për më tepër, në disa prej tyre duket se ka mbishkrime të cilat, kur i zmadhojmë, vërejmë se nuk kanë ndonjë kuptim dhe nuk i përngjasojnë ndonjë fjale të shkruar me alfabetin latin, hebre, apo tjetër. 

“Emrat” mbi arkivolet e pretenduar në fakt janë simbole të pakuptimta

Simbolet e pakuptimta në vend të fjalëve të shkruara me shkronja janë dëshmi e përpjekjes dhe dështimit së programit të inteligjencës artificiale për të gjeneruar tekst koherent brenda një imazhi.

Sipas Times of Israel, sulmet me raketa balistike të Iranit ndaj Izraelit gjatë 12 ditëve të luftës morën jetën e 28 personave – të gjithë civilë, përveç njërit. 

Dukshëm, në video ka më shumë se 28 arkivole.

The post E gjeneruar video e ushtarëve izraelitë të vrarë nga Irani appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Agjërimi mund të parandalojë dhe shërojë kancerin dhe mjeku britanik Stephen Mac përdor ngrënien e frutave me stomak bosh për të trajtuar në mënyrë të suksesshme kancerin

Verdikti: E paprovuar

—————————————————————–

Në rrjete sociale po riqarkullon pretendimi se në vendet myslimane kanceri shërohet brenda disa ditësh përmes agjërimit strikt. 

Kësaj radhe, atij i është bashkangjitur edhe pretendimi se një mjek britanik i quajtur Dr. Stephen Mac i trajton pacientët me kancer duke u këshilluar të hanë fruta me stomak bosh.

Pretendimi se agjërimi mund të shërojë kancerin nuk mbështetet nga prova të qëndrueshme shkencore. Kanceri është një sëmundje komplekse që kërkon trajtime specifike, të tilla si kimioterapia, radioterapia dhe ndërhyrjet kirurgjikale, në varësi të tipit dhe fazës së sëmundjes.

Ndërsa agjërimi mund të ketë disa përfitime për organizmin në raste të caktuara, nuk ekziston asnjë provë e fortë që sugjeron se ai mund parandalojë apo shërojë kancerin.

Hulumtimet e hershme tregojnë se agjërimi mund të rrisë potencialisht efektivitetin e trajtimeve si kimioterapia duke i bërë qelizat kancerogjene më të ndjeshme. Megjithatë, këto gjetje janë ende në fazat e hershme dhe nevojiten më shumë kërkime për të kuptuar plotësisht ndikimin.

Megjithatë, agjërimi mund të ketë efekte të dëmshme, veçanërisht për individët me sëmundje kronike si kanceri. Ndërsa agjërimi mund të paraqesë rreziqe të tilla si dehidratimi, mungesa e lëndëve ushqyese dhe një sistem imunitar të dobësuar për popullatën e përgjithshme, këto rreziqe janë edhe më të theksuara për pacientët me kancer. Për ata që i nënshtrohen trajtimit të kancerit, agjërimi mund të çojë në humbje të rëndë në peshë, kequshqyerje dhe një aftësi të reduktuar për të përballuar trajtimet në mënyrë efektive. Këto efekte anësore mund të tejkalojnë lehtësisht çdo përfitim të mundshëm, duke e bërë agjërimin një praktikë veçanërisht të rrezikshme për pacientët me kancer. Është thelbësore që pacientët me kancer të ruajnë një ushqyerje të ekuilibruar për të ruajtur forcën e tyre dhe për të mbështetur sistemin e tyre imunitar gjatë trajtimit.

Nuk ka të dhëna të besueshme për një mjek nga Mbretëria e Bashkuar me emrin Stephen Mac, Stephen Mark ose Stephen Mak. Njësoj, nuk ka ndonjë studim që vërteton se ngrënia e frutave me stomak bosh parandalon kancerin.

Historia e kurës me fruta të Dr. Stephen Mac ka qarkulluar në rrjet që nga viti 2001 dhe është shkruar fillimisht në vitin 1998 nga Devagi Sanmugam, një shef kuzhine dhe shkrimtar kulinarie që jeton në Singapor.

Kanceri është një term i përgjithshëm që përfshin dhjetëra lloje të ndryshme të sëmundjes. Nuk ka gjasa që të ketë një metodë të aftë për të parandaluar të gjitha llojet e kancerit. Në fakt, kjo shumëllojshmëri është një nga sfidat kryesore në gjetjen e një kure.

The post Ngrënia e frutave me stomakun bosh nuk trajton kancerin appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Ky imazh tregon aktorin amerikan Zac Efron para dhe pas ndërhyrjeve plastike

Verdikti: Foto e manipuluar

——————————————————–

Një imazh që pretendohet se tregon aktorin Zac Efron po qarkullon në rrjete sociale si “shembulli perfekt se si fama dhe presioni i “përkryerjes” mund ta shtyjnë dikë të humbasë identitetin.”

Megjithatë, me anë të motorit të kërkimit pamor Google Lens, Faktoje gjeti se imazhet që pretendohet se tregojnë Efron pas ndërhyrjeve plastike janë të modifikuara për ta bërë pamjen e tij të duket ekstreme.

Fotot origjinale janë shkrepur një vit më parë, në qershor 2024 gjatë premierës së një filmi ku Efron aktronte, dhe gjatë një ceremonie nderimi për aktoren Nicole Kidman më 27 prill 2024.

Foto e modifikuar (majtas) dhe foto origjinale (djathtas)

Foto e modifikuar (majtas) dhe foto origjinale (djathtas)

Efron foli për ndërhyrjet plastike në një intervistë në shtator 2022. Ai zbuloi se kishte thyer nofullën në një aksident rreth vitit 2018, dhe kishte nevojë për ndërhyrje kirurgjikale për ta rregulluar atë. Ai tha se iu nënshtrua edhe fizioterapisë, me anë të së cilës ndryshoi nofullën.

The post I manipuluar deformimi nga operacionet i aktorit Efron appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Dokumente të NASA përshkruajnë planin e agjencisë për një shfarosje masive.

Verdikti: E paprovuar

——————————————————————-

Në rrjetet konspiracioniste po qarkullon pretendimi i pazakontë se dokumente të agjencisë hapësinore amerikane NASA zbulojnë një plan për të shfarosur 5 miliardë njerëz brenda vitit 2025.

Si zakonisht, postimi i mësipërm nuk përmban ndonjë dokument apo ndonjë burim për të mbështetur pretendimin e jashtëzakonshëm.

Postimi duket se i referohet një artikulli të botuar më 27 gusht 2024 në portalin amerikan “The People’s Voice”, i njohur më parë si “News Punch”. 

Ky i fundit është etiketuar si një portal burim lajmesh të rreme. Sipas një raporti të vitit 2017 nga Buzzfeed, “NewsPunch” ishte burimi i dytë më i madh i lajmeve të rreme që ishin shpërndarë në Facebook atë vit.

Sipas artikullit në fjalë, “dokumentet zyrtare të NASA zbulojnë se agjencia është përgatitur për dekada të tëra për të luajtur një rol udhëheqës në një ngjarje shfarosjeje masive në vitin 2025 që do të çojë në shembjen e qytetërimit dhe shpopullimin e shumicës së njerëzve në planetin Tokë.”

Ai citon një prezantim të NASA të vitit 2001 me titull “Çështjet Strategjike të së Ardhmes/Lufta e së Ardhmes [Rreth vitit 2025]”.

Megjithatë, prezantimi i vitit 2001 nuk përmend asnjë përgatitje nga NASA apo plan për “shfarosje masive.”

Në vend të kësaj, ai paraqet një analizë strategjike që diskuton teknologjitë në zhvillim dhe ndikimet e mundshme që ato do të kenë në luftë dhe shoqëri deri në vitin 2025.

Prezantuar nga Dennis Bushnell, shkencëtari kryesor i atëhershëm i NASA, prezantimi mbulon tema të tilla si inteligjenca artificiale, bioteknologjia dhe nanoteknologjia.

Në fillim të prezantimit thuhet qartë se qëllimi i tij është të “nxisë mendimin/diskutimin”.

Prezantimi në fjalë

Një zëdhënës i NASA tha për AAP FactCheck se prezantimi i vitit 2001 ishte bërë pjesë e një teorie konspirative të përsëritur.

“Qëllimi i sesionit të tij (të Dennis Bushnell) ishte të nxiste mendimin dhe diskutimin duke i kërkuar audiencës të imagjinonte se cilat teknologji mbrojtëse mund të zhvillohen në të ardhmen, dhe në këtë rast, në vitin 2025, bazuar në trendet në atë kohë,” tha zëdhënësi. “Prezantimi nuk është një dokument planifikimi dhe përmbajtja brenda prezantimit nuk përfaqëson ndonjë plan aktual ose të ardhshëm nga NASA.”

The post NASA nuk planifikon shfarosje në masë në vitin 2025 appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Kjo video tregon se NASA ka inskenuar udhëtimet hapësinore

Verdikti: Mungon konteksti

————————————————————————–

Një video që duket se tregon një intervistë në një model anijeje kozmike, po përdoret në rrjet si dëshmi se qendra amerikane hapësinore NASA ka inskenuar fluturimet hapësinore.

Megjithatë, video e mësipërme nuk tregon ndonjë set xhirimesh për inskenimin e udhëtimeve hapësinore, por një ekspozitë interaktive mbi udhëtimin hapësinor.

Këtë na e tregon mbishkrimi i videos, i cili përkthehet nga hungarishtja në “Dávid jep një intervistë në Huniverzum.”

Me anë të motorrit të kërkimit pamor Google Lens, Faktoje gjeti videon origjinale, të postuar në Youtube një muaj më parë nga kanali @spacejunkieH, i cili vetë-përshkruhet si “kanali më i mirë i udhëtimit hapësinor në Hungari.”

“Huniverzum – Hungarezët në Hapësirë” është një ekspozitë interaktive hapësinore në Millenáris, Budapest, Hungari. 

E hapur nga 13 maji deri më 31 tetor 2025, ekspozita shfaq të kaluarën, të tashmen dhe të ardhmen e Hungarisë në eksplorimin e hapësirës.

Pikat kryesore përfshijnë simulatorët hapësinorë, shfaqjet planetare 360°, pajisjet origjinale të astronautëve dhe një zhytje të thellë në misionin e ardhshëm të astronautit Tibor Kapu.

Foto nga ekspozita korrespondojnë me pamjet që shfaqen në video.

The post Ekspozita mbi hapësirën keqinterpretohet si inskenim i NASA appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Dy ditë përpara përmbytjeve në Texas u kryen operacione të mbjelljes së reve

Verdikti: Mungon konteksti

———————————————————

Një video që po qarkullon në rrjete sociale, përfshi ato shqipfolëse, pretendon se dy ditë përpara përmbytjeve në Texas, ShBA, në këtë shtet u kryen “operacione të mbjelljes së reve.”

Si zakonisht, ky pretendim nuk shoqërohet me ndonjë provë, burim apo dëshmi që e mbështet atë. 

Lajmi qarkullon në rrjete sociale pas përmbytjeve gjatë festës së 4 korrikut që shkatërruan rajonin Texas Hill Country, duke marrë mbi 120 jetë njerëzish, përfshirë shumë fëmijë. 

Mbjellja e reve, një teknikë që fut grimca të vogla në qiell për të shkaktuar shi mbi zona të vogla gjeografike, ka fituar popullaritet në të gjithë botën si një mënyrë për të luftuar thatësirën dhe për të rritur furnizimet lokale me ujë.

Efektiviteti i mbjelljes së reve është me të vërtetë i diskutueshëm. Shumica e studimeve vlerësojnë se mund të nxjerrë midis 0 dhe një maksimum prej 30 përqind shiu shtesë nga një re.

Që nga viti 2022, shtatë projekte të mbjelljes së reve mbuluan rreth 31 milion akra, ekuivalente me një të gjashtën e sipërfaqes tokësore të shtetit, sipas Departamentit të Licencimit dhe Rregullimit të Texas.

Megjithatë, shkencëtarët thonë se mbjellja e reve nuk mund të krijojë ngjarje moti me madhësinë e përmbytjeve të Teksasit.

“Mbjellja e reve nuk mund të shkaktojë përmbytje të kësaj madhësie,” tha profesorja e Universitetit të Kolorados në Boulder, Emily Yeh, për AFP.

Vlerësimet e përgjithshme të rritjes së shiut përmes mbjelljes së reve janë në rangun e 10%, shpjegoi Yeh. Të gjitha programet kanë kërkesa të rrepta pezullimi, tha ajo, dhe asnjë program operativ nuk do të përpiqej të mbillte një stuhi të madhe.

Pretendimi se mbjellja e reve shkaktoi përmbytjet në Texas duket se është frymëzuar pjesërisht nga Augustus Doricko, themeluesi i Rainmaker Technology Corp, i cili tha se kompania e tij kreu një operacion të mbjelljes së reve në rajon më 2 korrik.

Por operacioni nuk shkaktoi përmbytjet, thonë Doricko dhe ekspertët e pavarur.

“Padyshim, operacionet tona të mbjelljes së reve më 2 korrik nuk ndikuan në përmbytjet që ndodhën më vonë,” tha Doricko në një intervistë më 9 korrik në emisionin “The will Cain”.

“Ne kemi ato që quhen kritere pezullimi ku nëse ka paralajmërime për përmbytje të menjëhershme të Shërbimit Kombëtar të Motit ose paralajmërime të rënda për stuhi, atëherë nuk mund të operojmë në ato zona sipas kufizimeve dhe rregulloreve që kemi,” tha Doricko. “Meteorologu ynë në fakt pezulloi në mënyrë proaktive operacionet një ditë para se Shërbimi Kombëtar i Motit të lëshonte një paralajmërim për përmbytje të menjëhershme.”

Marya Al Homoud, një studiuese shkencore mbi mbjelljen e reve në Qendrën Almobdioon për Studime dhe Kërkime në Arabinë Saudite, konfirmoi se “mbjellja e reve nuk mund të aplikohet gjatë kushteve ekstreme të motit (si stuhitë që çojnë në përmbytje), pasi kjo teknologji aplikohet në kushte specifike dhe të sigurta”.

Homoud, e cila ka studiuar efikasitetin e mbjelljes së reve mbi Qarkun Tom Green në Texas, tha se nuk ekzistojnë prova shkencore që lidhin metodën e mbjelljes së reve me përmbytjet.

“Përmbytjet kanë disa shkaqe, duke përfshirë kushtet klimatike, atmosferike dhe të motit, si dhe kushtet mjedisore,” tha ajo.

Administrata amerikane Oqeanike dhe Atmosferike (NOAA) tha për Snopes se: “Sasia e reshjeve të krijuara nga mbjellja e reve është përgjithësisht e vogël dhe e lokalizuar. Meteorologët bien dakord se mbjellja e reve nuk mund të gjenerojë reshje të kësaj madhësie ose madhësie. Mbjellja e reve nuk shton lagështi në atmosferë. Kjo ngjarje mund të kishte ndodhur vetëm nëse lagështia e bollshme ishte tashmë e pranishme.”

Përmbytjet në Texas u shkaktuan nga reshjet e dendura të shiut. Një sasi e madhe lagështie në atmosferë erdhi nga Stuhia Tropikale Barry, e cila kishte shkaktuar përmbytje në Meksikë dhe më pas po lëvizte drejt veriut.

Peisazhi kodrinor i pjesës së Texas ku ndodhi katastrofa e shtyu ajrin e lagësht lart, duke krijuar re gjigante stuhie. Kushtet atmosferike bënë që stuhitë të lëviznin ngadalë dhe të qëndronin mbi të njëjtën zonë për orë të tëra.

Terreni i zonës gjithashtu rezultoi katastrofik. Toka shkëmbore e bën të vështirë thithjen e ujit, dhe shpatet e pjerrëta dhe shtretërit e ngushtë të lumenjve mund të shkaktojnë rritje të shpejtë të niveleve të ujit. Rajoni është i njohur për rrezikun e përmbytjeve dhe njihet si Rrugica e Përmbytjeve të Menjëhershme.

Një analizë paraprake nga ClimaMeter, një platformë jofitimprurëse që ofron njohuri pothuajse në kohë reale mbi dinamikën e ngjarjeve ekstreme dhe lidhjet e tyre me ndryshimet klimatike, zbuloi se kushtet meteorologjike që i paraprinë përmbytjeve në Texas, të cilat sollën më shumë se dyfishin e reshjeve mesatare mujore në një ditë të vetme, gjithashtu nuk mund të shpjegoheshin vetëm nga ndryshueshmëria natyrore.

Raporti, bazuar në fatkeqësi të ngjashme të kaluara në zonë, i karakterizoi përmbytjet në Texas si një “ngjarje shumë e jashtëzakonshme moti” që “mund të jetë për shkak të ndryshimeve klimatike të shkaktuara nga njeriu, me një kontribut nga ndryshueshmëria natyrore.”

The post Të pabaza akuzat ndaj mbjelljes së reve për përmbytjet në Texas appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Kjo video dëshmon se maskat e fytyrës janë të rrezikshme për fëmijët duke treguar se nivelet toksike të dioksidit të karbonit përqendrohen brenda një maske.

Verdikti: Mungon konteksti

———————————————————

Një video që po qarkullon në rrjete sociale, përfshi dhe ato shqipfolëse, pretendohet se tregon rrezikun që maskat e fytyrës sjellin për fëmijët.

Me anë të motorrit të kërkimit pamor Google Lens, Faktoje gjeti se video origjinale është postuar në internet në 7 korrik 2020, nga Del Bigtree për shfaqjen e tij në internet “The Highwire”. Megjithatë, video është fshirë nga kanali në YouTube i Bigtree për shkelje të rregullave të platformës

Në video, Bigtree përdori një sensor dioksidi karboni për të matur sasinë e CO2 në grimca për milion (ppm) që ishin të përqendruara nën maskat e mbajtura nga djali i tij. Sensori tregoi nivele prej 8486 ppm me një respirator N95, 8934 ppm me një maskë kirurgjikale dhe 9129 ppm me një maskë prej cope.

Bigtree i krahasoi këto gjetje me një grafik nga revista Occupational Health & Safety që tregon efektet anësore të punës në nivele të ndryshme të CO2.

Bigtree është themeluesi i një organizate kundër vaksinimit, por nuk përmend asnjë kredencial mjekësor ose shkencor në faqen e tij të internetit.

“Nuk ka dyshim se mbajtja e një maske në fytyrë do të rrisë nivelet e dioksidit të karbonit, por ata po përdorin pajisjen e gabuar dhe po përpiqen të krahasojnë numrat e gabuar”, shpjegoi për AFP Hyo-Jick Choi, një studiues në Universitetin e Albertës, i cili projektoi maska kirurgjikale dhe filtra respiratorë që çaktivizojnë lloje të caktuara virale.

“Numrat e tyre duhet të jenë krejtësisht të kundërta”, tha Choi, duke theksuar se në një eksperiment të mirëfilltë, nivelet e dioksidit të karbonit duhet të jenë më të larta me një maskë N95 dhe më të ulëta me një maskë prej cope, sepse kjo e fundit filtron më pak.

“Është e logjikshme që një maskë prej cope do të tregojë efikasitetin më të ulët të filtrimit, maska kirurgjikale do të ketë një efikasitet më të lartë filtrimi dhe N95 do të ketë efikasitetin më të lartë”, tha Choi.

Ai sugjeroi që gjetjet mund të jenë të gabuara sepse sensori i përdorur në video nuk është i përshtatshëm për eksperimentin. Ky matës i dioksidit të karbonit nga AZ Instrument Corp, një kompani me seli në Tajvan, varion nga 0 deri në 2,000 ppm. Ekrani i tij mund të shfaqë lexime deri në 9,999, por me më pak saktësi.

Një version i matësit të dioksidit të karbonit të përdorur në video dhe specifikimet e tij

Studiuesi paralajmëroi se video e Bigtree mashtron duke e paraqitur nivelin prej 5,000 ppm si një tregues të përcaktuar të toksicitetit. 5 mijë ppm është ekspozimi më i lartë i rekomanduar për njerëzit që punojnë tetë orë në ditë, veçanërisht në hapësira të mbyllura.

Eksperimentet mashtrojnë më tej duke e shkurtuar tabelën, duke e bërë 5,000 ppm të duket si niveli më i lartë, kur në fakt tabela e vërtetë tregon se 40,000 ppm e lart është niveli që konsiderohet i rrezikshëm, edhe për periudha të shkurtra kohore.

Steven Vercammen, një mjek belg i urgjencës, i cili shkroi një përmbledhje të studimeve mbi helmimin nga dioksidi i karbonit, i quajti eksperimentet në videon e Bigtree “shkencë e keqe.”

Sipas Vercammen, metrika e rëndësishme është niveli i oksigjenit dhe CO2 në qarkullimin e gjakut.

Vercammen tha për AFP se “Faqet e internetit të sigurisë në punë kanë hartuar udhëzime për përqendrimin e ajrit në një mjedis të mbyllur, si për punëtorët që pastrojnë depozita ose mjedise të tjera të mbyllura ku grumbullimi i CO2 mund të ndodhë në vëllime masive.”

“Janë bërë eksperimente të shumta që tregojnë se nuk ka efekt të rëndësishëm (shëndetësor) nga mbajtja e një maske”, tha ai.

Ewa Messaoudi, e cila merret me rregullimin e pajisjeve mbrojtëse të frymëmarrjes në AFNOR, organizata franceze që zbaton standardet e produkteve tha për France 24:  

“Është e rëndësishme të merret parasysh se kjo lloj mbrojtjeje është gjithmonë një kufizim për trupin e njeriut. Ne nuk mbajmë maskë për rehati në frymëmarrje, ne e mbajmë atë për t’u mbrojtur nga një rrezik ekzistues. Ajo që është e rëndësishme të përcaktohet është nëse maska i lejon trupit të njeriut të përmbushë nevojat e tij fiziologjike për periudhën e kufizuar kur përdoret. Kur zhvillojmë maska, ne i modelojmë ato sipas specifikimeve teknike bazuar në faktorët njerëzorë, si normat evropiane të standardizimit. Pra, po, niveli i CO2 rritet kur mbani një maskë, por mbetet një nivel i pranueshëm për trupin e njeriut.”

Një studim mbi punonjësit e kujdesit shëndetësor që ushtroheshin me maskë arriti në përfundimin se maska N95 “nuk imponoi ndonjë barrë të rëndësishme fiziologjike gjatë një ore përdorimi”, edhe pse çoi në rritjen e niveleve të dioksidit të karbonit. Një studim tjetër mbi gratë shtatzëna arriti në përfundime të ngjashme. 

Një numër mjekësh dhe infermierësh realizuan videot e tyre të bazuara në shkencë në përgjigje të vërshimit të videove që pretendonin se mbajtja e maskës mund të çonte në helmim nga CO2. Në disa nga videot, ata vendosën një maskë dhe matën nivelin e oksigjenit në gjakun e tyre. Ata demonstruan se mbajtja e një, ose edhe disa maskave, nuk e ul nivelin e oksigjenit në gjak.

The post I pasaktë eksperimenti për pasojat e maskave të fytyrës appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Kjo video tregon një armë të re që Izraeli po teston në Gaza

Verdikti: E paprovuar

—————————————————-

Një video, ku shfaqet një unazë tymi që pluskon në qiell, po shpërndahet në rrjete sociale, përfshi ato shqipfolëse, me pretendimin se ajo tregon armë të reja që Izraeli po teston në Gaza.

Me anë të motorrit të kërkimit pamor, Google Lens, Faktoje gjeti një tjetër imazh të unazës së tymit të postuar nga një përdorues palestinez, shoqëruar me përkshkrimin: “Një raketë tronditi tokën në Deir al-Balah dhe krijoi këtë rreth në qiell. Çfarë janë këto armë të reja që po përdoren dhe lëshohen kundër nesh?”

Sulmi u përmend edhe nga një llogari pro-izraelite që ndau një fotografi të unazës së tymit në Facebook. Ajo ngrihet sipër një reje tymi që ngrihej nga toka, gjë që duket në përputhje me një shpërthim pas një bombardimi.

Sado spektakolare që mund të jetë, një unazë tymi “nuk është tregues i një sistemi të ri armësh” tha Trevor Ball, një ish-teknik i asgjësimit të municioneve shpërthyese të Ushtrisë Amerikane për France 24. “Unazat e tymit janë rezultat i mënyrës se si shpërthimi dhe mjedisi e formësojnë tymin. Çdo shpërthim, në kushtet e duhura, mund të prodhojë një unazë tymi.”

“[Unaza e tymit] me gjasa është më shumë pasojë e kushteve të ngarkesës shpërthyese sesa të natyrës së vetë ngarkesës,” tha për France24 një ekspert eksplozivësh që kërkoi anonimitet.

Konkretisht, që të formohet një unazë tymi, shpërthimi duhet të ndodhë së pari brenda një zgavre vertikale, “për shembull, në fund të një pusi ose një shpimi cilindrik shumë vertikal, por me një dalje në formë hinke,” shpjegon i njëjti ekspert. Në këto kushte, gazrat e djegies mund të dalin vertikalisht duke u sjellë rrotull. Ato më pas formojnë një re tymi në formën e një torusi (unaza e tymit), shpjegon ai. “Fenomeni është i ngjashëm me unazat e tymit që mund të krijojë një duhanpirës.”

Atëherë, çfarë armësh mund të kenë shkaktuar unazën e tymit të dukshme mbi Deir al-Balah?

“Një shpjegim i mundshëm” është se një tunel vertikal u godit nga ushtria izraelite, sugjeron eksperti. “Një mundësi tjetër do të ishte përdorimi i një bombe që depërton në blindazh, gjithashtu për të synuar një objektiv nëntokësor, vrima e hyrjes së së cilës lë një kanal daljeje për gazrat.” Një sulm i tillë mund të ishte kryer me bomba me aftësi shkatërrimi bunkerësh “potencialisht GBU-27, GBU-28 ose GBU-72 të cilat janë të pranishme në arsenalin izraelit,” sugjeron eksperti.

Sipas medias palestineze Quds News, e cila gjithashtu publikoi një fotografi dhe video të unazës së tymit më 9 korrik, “nuk kishte raportime për viktima [nga sulmi] menjëherë.” Megjithatë, Deir al-Balah është shënjestruar ditët e fundit nga sulme vdekjeprurëse nga ushtria izraelite. Të enjten, më 10 korrik, një bombardim pranë një klinike në qytet la 17 persona të vdekur, sipas një raporti nga mbrojtja civile lokale.

The post Kjo unazë tymi pas bombardimit në Gaza nuk provon armët e reja të Izraelit appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Ish-ambasadorja amerikane në Shqipëri Yuri Kim është shkarkuar nga posti i saj në Departamentin amerikan të Shtetit në korrik 2025

Verdikti: Mungon konteksti

———————————————————-

Më 11 korrik 2025, Departamenti amerikan i Shtetit filloi të pushojë nga puna mbi 1300 punonjës, si pjesë e planit të administratës Trump për të riorganizuar departamentin.

Ky lajm u pasua nga pretendimi i ngazëllyer, në mediat shqiptare, se ish-ambasadorja amerikane në Shqipëri Yuri Kim, ishte ndër të pushuarit nga DASh.

Si provë për këtë pretendim, sillet prania e Kim në një “protestë” të punonjësve të pushuar. Në video Kim shihet duke duartrokitur kolegët që patën ditën e fundit të punës, një traditë në disa institucione amerikane.

Megjithatë, Kim nuk u largua si pjesë e reformës në Shërbimin e Jashtëm të sekretarit të shtetit, Marco Rubio. Kjo sepse prej 1 marsit të këtij viti, znj. Kim pranoi të zhvendosej nga pozicioni i zv.asistentes së sekretarit të shtetit në një pozicion më të ulët si “këshilltare e lartë për Efiçencën dhe Llogaridhënien” në Byronë e Çështjeve Europiane dhe Euroaziatike. Ky pozicion i Yuri Kim vijon të listohet ende në faqen zyrtare të Departamentit të Shtetit. 

Një zëdhënës i Departamentit të Shtetit tha për gazetën shqiptaro-amerikane “Illyria” në New York se Ambasadorja Kim vazhdon të jetë pjesë e administratës amerikane.

Megjithatë, ai tha se pas disa muajsh, Kim do të tërhiqet nga shërbimi diplomatik “pas një karriere të shquar 29 vjeçare,” duke theksuar se largimi i saj “nuk ka lidhje me riorganizimin e Departamentit.”

Kim u emërua si ambasadore në Shqipëri nga presidenti Donald Trump gjatë mandatit të tij të parë. Pasi mbaroi mandatin si ambasadore në 2023, shërbeu si zv.Asistente Kryesore e Sekretarit të Shtetit.

Deri më 14 korrik 2025, ajo vijon të jetë Këshilltare e Lartë për Efiçencën dhe Llogaridhënien në Byronë e Çështjeve Europiane dhe Euroaziatike sipas faqes zyrtare të Departamentit të Shtetit.

Faktoje ka përgënjeshtruar edhe më parë pretendime se ambasadorja Yuri Kim ishte shkarkuar nga Departamenti i Shtetit.

The post Yuri Kim vijon përsëri të punojë për Departamentin e Shtetit appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Kjo video tregon një aksident mobilistik

Verdikti: E pavërtetë

—————————————————

Një video që është parë mbi 100 mijë herë në Facebook pretendohet se tregon një aksident automobilistik të shkaktuar “nga një gabim i vogël.”

Postimet në rrjete sociale nuk ofrojnë ndonjë detaj identifikues mbi skenën, si për shembull ku dhe kur ka ndodhur aksidenti i pretenduar.

Megjithatë, me anë të motorrit të kërkimit pamor Google Lens, Faktoje gjeti se video e mësipërme me gjasa është gjeneruar me anë të videolojës BeamNG.Drive.

E publikuar për herë të parë në 2015, BeamNG.Drive përmban fizikë të trupave të butë për të simuluar manovrimin realist dhe dëmtimin e automjeteve. Ajo përdoret gjithashtu nga teknikët dhe prodhuesit e makinave për të mbledhur të dhëna fizike dhe për të modeluar skenarët e trafikut.

Video të panumërta në Youtube tregojnë aksidente të ndryshme të simuluar nga përdoruesit e lojës, grafikat e të cilave i përngjajnë videos së mësipërme.

The post Videoloja ndahet si aksident i vërtetë në rrjet appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Kjo video tregon mbytjen e një varke nga hedhja në det e një gruaje të shëndoshë 

Verdikti: E pavërtetë, Gjeneruar me AI

————————————————————-

Një video që duket se tregon një grua të shëndoshë duke u hedhur nga një varkë duke e përmbytur atë si pasojë, po qarkullon në rrjete sociale.

Megjithatë, një shqyrtim i kujdesshëm i videos zbulon detaje që nuk përputhen me realitetin dhe tregojnë se kjo video është gjeneruar me anë të programeve të inteligjencës artificiale (AI).

Për shembull, burrat e ulur me shpinë nga gruaja ndërsa ajo hidhet në ujë, kthejnë kokat gati 180 gradë për ta parë. Megjithatë trupat e tyre nuk kthehen. Kjo është veçanërisht e dallueshme për burrin në të majtë, i cili duket se po “këput qafën” për të parë prapa.

Më tej, “EVID SHN CO182” emri i varkës, i shkruar në trupin e saj, nuk ka asnjë kuptim.

Kur gruaja hidhet në ujë, ajo shfaqet në video si një formë e sfumuar me ngjyrë të verdhë jo-natyrale.

Një tjetër tregues i çuditshëm është pozicioni i dy personave të ulur në pjesën e pasme të varkës ndërsa ajo anohet. Ata janë ende në një pozicion të drejtë, pavarësisht ndryshimeve fizike që duhet t’i bënin të lëviznin.

Për më tepër, mënyra e përmbytjes së varkës nuk përputhet me ligjet e fizikës. Varka anohet dhe hunda bie nën ujë. E gjithë varka lundron, dhe në momentin që 10% e pjesës së përparme bien nën vijën e ujit, gjysma e pasme ngrihet nga uji. Vetëm graviteti do të mjaftonte për ta nxjerrë hundën e varkës përsëri nga uji.

E vetmja mënyrë që kjo fundosje do të funksiononte në një farë mënyre është nëse e gjithë varka do të ishte ndërtuar nga material jo-lundrues, do të ishte e zbrazët, trupi do të ishte çarë dhe uji do të mbushte menjëherë zonën e zbrazët nga përpara në prapa brenda 1 sekonde. 

Nëse përdorim mjetin e detektimit të pamjeve të gjeneruara me AI, Hive Moderation, për të analizuar këtë video rezulton gjithashtu se ajo është gjeneruar me AI.

Për të parandaluar që përmbajtje të tilla të keqinterpretohen, është e rëndësishme që çdo video, foto ose material tjetër i gjeneruar ose i manipuluar me inteligjencë artificiale të shënohet si i tillë. Kjo do të ndihmojë në informimin e audiencës dhe në mbrojtjen e tyre nga dezinformimi. Facebook i detyron përdoruesit të etiketojnë imazhet dhe videot e gjeneruara me AI si të tilla.

The post E gjeneruar mbytja e varkës nga kredhja në det appeared first on Faktoje.al.