❌

Normal view

There are new articles available, click to refresh the page.
Today — 8 August 2025Main stream

A do ta lejojë pushtimi i Gazës Izraelin të shtypë Hamasin?

✇Gazeta Si
By: Megi Iskurti
8 August 2025 at 12:31

Nga Gazeta ‘Si’- NĂ« njĂ« vendim me peshĂ« historike, qeveria izraelite ka miratuar zyrtarisht njĂ« plan pĂ«r tĂ« zgjeruar operacionin e saj ushtarak dhe pĂ«r tĂ« vendosur kontroll tĂ« plotĂ« mbi Rripin e GazĂ«s.

Kjo ka ndodhur pavarësisht kundërshtimit të Shefit të Shtabit Eyal Zamir, i cili ngriti paralajmërime të ashpra gjatë një takimi që filloi në orën 6:00 pasdite sipas kohës izraelite mbrëmë(7 guasht) dhe u shtri deri vonë natën.

Tensionet midis Zamirit dhe Kryeministrit Benjamin Netanyahu dolĂ«n nĂ« pah gjatĂ« gjithĂ« seancĂ«s sĂ« zgjatur, me disa ministra qĂ« sfiduan drejtpĂ«rdrejt shefin e stafit pĂ«r qĂ«ndrimin e tij. PĂ«rfundimisht, Kabineti i SigurisĂ« Politike votoi me njĂ« shumicĂ« “dĂ«rrmuese” pĂ«r tĂ« mbĂ«shtetur propozimin e Netanyahut pĂ«r tĂ« mposhtur Hamasin pĂ«rmes njĂ« kombinimi tĂ« pushtimit ushtarak, çarmatimit strategjik dhe qeverisjes pas konfliktit.

Plani i ri konfirmon atĂ« qĂ« ishte ndĂ«rtuar prej javĂ«sh: Izraeli po pĂ«rgatitet tĂ« hyjĂ« nĂ« Qytetin e GazĂ«s dhe tĂ« marrĂ« kontrollin e drejtpĂ«rdrejtĂ« mbi atĂ« qĂ« ka mbetur nga fortesa operative e Hamasit. ËshtĂ« faza mĂ« vendimtare e luftĂ«s deri mĂ« tani dhe mbart me vete njĂ« madhĂ«si rreziku, kostoje dhe kompleksiteti qĂ« ka pak paralele historike nĂ« luftĂ«n moderne izraelite.

Kush do të marrë përgjegjësinë për jetën civile në Gaza kur armët të heshtin?

Sipas deklaratës së lëshuar nga Zyra e Kryeministrit, kabineti miratoi pesë parime themelore për të përfunduar luftën.

Së pari, çarmatimin e Hamasit, i ndjekur nga kthimi i të gjithë pengjeve, të gjallë dhe të vdekur. Së treti, demilitarizimin e plotë të Rripit të Gazës dhe kontrollin e përhershëm të sigurisë izraelite mbi Gazën.

Dhe sĂ« fundmi, krijimin e njĂ« qeverie alternative civile – njĂ« qeverie qĂ« nuk Ă«shtĂ« as Hamasi dhe as Autoriteti Palestinez.

KĂ«to nuk janĂ« qĂ«llime abstrakte. Ato pasqyrojnĂ« konsensusin nĂ« rritje nĂ« Jerusalem se status quo-ja Ă«shtĂ« e paqĂ«ndrueshme dhe se zgjidhjet e pjesshme – presioni ndĂ«rkombĂ«tar, pĂ«rmbajtja, diplomacia – kanĂ« mbaruar tĂ« gjitha.

Izraeli tashmĂ« kontrollon njĂ« pĂ«rqindje tĂ« madhe tĂ« Rripit tĂ« GazĂ«s. PĂ«rmes operacioneve tĂ« njĂ«pasnjĂ«shme, pĂ«rfshirĂ« fushatĂ«n e fundit ‘Qerrja e Gideonit’, IDF ka pastruar dhe tani mban zona tĂ« tilla si Rafah, Beit Hanoun, Beit Lahia dhe pjesĂ« tĂ« mĂ«dha tĂ« Khan Yunis dhe Jabalia. Por korridori verior, pĂ«rfshirĂ« Qytetin e GazĂ«s, mbetet i kontestuar dhe aty do tĂ« pĂ«rqendrohet lufta tani.

Vendimi i kabinetit vjen pas muajsh ngërçi strategjik.

PavarĂ«sisht suksesit tĂ« konsiderueshĂ«m nĂ« betejĂ«, Hamasi mbetet operacional. Çështja kryesore Ă«shtĂ« se pengjet e marra gjatĂ« sulmeve tĂ« 7 tetorit 2023, ndĂ«rsa shumica janĂ« kthyer (disa janĂ« gjallĂ« dhe shumĂ« jo), janĂ« bĂ«rĂ« gurĂ« shahu nĂ« njĂ« fushatĂ« tĂ« tmerrshme psikologjike. Grupet terroriste palestineze kanĂ« refuzuar negociata tĂ« mĂ«tejshme, duke publikuar video propagandistike tĂ« neveritshme tĂ« robĂ«rve tĂ« dobĂ«suar, duke pĂ«rfshirĂ« pamje tĂ« njĂ«rit qĂ« gĂ«rmon atĂ« qĂ« u detyrua ta deklaronte si varrin e tij. Videot nuk janĂ« vetĂ«m akte mizorie, por provokime tĂ« llogaritura qĂ« synojnĂ« thyerjen e vullnetit izraelit.

Kjo përpjekje ka dështuar. Qeveria tani ka vendosur të veprojë, duke besuar se e vetmja mënyrë për të siguruar të ardhmen e Izraelit dhe për të shpëtuar pengjet e mbetura është shpërbërja fizike, strukturore dhe politike e Hamasit.

Si pjesë e kësaj faze të ardhshme, IDF do të fillojë atë që pritet të jetë evakuimi më i madh civil i luftës, duke drejtuar gati një milion banorë të Gazës nga veriu në zonat qendrore. Atje, korridoret humanitare dhe operacionet e ndihmës po shkallëzohen për të akomoduar një popullsi tashmë të zhvendosur disa herë. Izraeli këmbëngul që civilët të mbahen jashtë zonave të luftimit dhe ndihma do të shpërndahet sistematikisht nën mbikëqyrjen ushtarake.

MegjithatĂ«, sfidat mbeten tĂ« mĂ«dha. Ushtarakisht, IDF do tĂ« hyjĂ« nĂ« njĂ« terren qĂ« Hamasi e njeh nga afĂ«r, ku priten tunele, kurthe dhe taktika guerile. Politikisht, ideja e ‘kontrollit tĂ« sigurisë’ afatgjatĂ« izraelite mbi GazĂ«n pa aneksim aktual ose qeverisje tĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ« paraqet njĂ« enigmĂ« tĂ« pazgjidhur: kush do tĂ« marrĂ« pĂ«rgjegjĂ«sinĂ« pĂ«r jetĂ«n civile pasi armĂ«t tĂ« heshtin?

Netanyahu ka thënë se Izraeli nuk kërkon të qeverisë Gazën.

Por kabineti gjithashtu e hodhi poshtë Autoritetin Palestinez si një alternativë të qëndrueshme, për shkak të korrupsionit dhe mungesës së gatishmërisë së tij për të hequr dorë siç duhet nga mbështetja për terrorizmin. Perspektiva e sjelljes së forcave të jashtme arabe mbetet e paqartë dhe ndoshta e pazbatueshme pa koordinim dhe legjitimitet të rëndësishëm ndërkombëtar.

Megjithatë, për Izraelin, llogaritja ka ndryshuar. Ngjarjet e 7 tetorit nuk ishin thjesht një zemërim i madh, ato ishin një pikë kthese. Qëllimi tani nuk është thjesht parandalimi, por çmontimi. Jo një armëpushim tjetër, por një gjendje përfundimtare.

Njëzet vjet më parë, Izraeli u tërhoq në mënyrë të njëanshme nga Gaza. Brenda një muaji, raketat rifilluan. Brenda dy vjetësh, Hamasi sundoi enklavën. Premtimi i asaj shkëputjeje, paqeje përmes distancës, u shemb nën peshën e ideologjisë dhe dhunës. Ajo që po tentohet tani është, në thelb, një përmbysje e këtij dështimi. Të rihyhet në Gaza jo për ta ripushtuar atë përgjithmonë, por për të shtypur arkitekturën e terrorit dhe për ta zëvendësuar atë me diçka që ende nuk është përcaktuar, por domosdoshmërisht e ndryshme.

Kjo mund të mos jetë e pastër. Mund të mos jetë e shpejtë. Mund të mos ketë as sukses. Por për një qeveri që nuk sheh ndonjë rrugë tjetër të zbatueshme dhe për një publik që, megjithëse i ndarë, refuzon kryesisht të jetojë nën kërcënimin e një 7 tetori tjetër, Netanyahu dhe kabineti i tij e shohin atë si të vetmen rrugë që ka mbetur për të ndjekur.

Marrë nga The Spectator/Përshtati Gazeta Si

The post A do ta lejojë pushtimi i Gazës Izraelin të shtypë Hamasin? appeared first on Gazeta Si.

Yesterday — 7 August 2025Main stream

Samiti i shumĂ«pritur i Trumpit me Putinin mund tĂ« jetĂ« njĂ« ‘kurth’


✇Gazeta Si
By: Megi Iskurti
7 August 2025 at 12:17

Nga Gazeta ‘Si’- Donald Trump shpalli “progres tĂ« madh” drejt pĂ«rfundimit tĂ« luftĂ«s nĂ« UkrainĂ«, pasi njoftoi planet pĂ«r t’u takuar sĂ« shpejti me presidentin rus Vladimir Putin.

Trump ka pohuar vazhdimisht se pĂ«rparimi i madh Ă«shtĂ« i afĂ«rt qĂ« nga marrja e detyrĂ«s nĂ« janar – pasi premtoi dhe mĂ« pas dĂ«shtoi të pĂ«rfundonte luftĂ«n brenda 24 orĂ«sh .

Por arsyet e Putinit pĂ«r tĂ« vazhduar luftĂ«n janĂ« shumĂ« mĂ« bindĂ«se sesa çdo nxitje qĂ« Trump mund t’i japĂ« atij pĂ«r ta pĂ«rfunduar atĂ«.

“Mendoj se ne nĂ« Uashington ndonjĂ«herĂ« e nĂ«nvlerĂ«sojmĂ« se sa i angazhuar Ă«shtĂ« Kremlini nĂ« zhvillimin e kĂ«saj lufte”, tha David Salvo, njĂ« ekspert i RusisĂ« dhe drejtor menaxhues i AleancĂ«s pĂ«r Sigurimin e DemokracisĂ« nĂ« Fondin Gjerman Marshall.

“Legjitimiteti dhe fati i tĂ« gjithĂ« regjimit tĂ« Putinit bazohet jo vetĂ«m nĂ« pĂ«rfundimin e kĂ«saj lufte sipas kushteve ruse, por nĂ« vazhdimin e luftĂ«s pĂ«r tĂ« ardhmen e parashikueshme, e gjithĂ« ekonomia mbĂ«shtetet rreth luftĂ«s.”

Salvo, njĂ« ish-zyrtar i Departamentit tĂ« Shtetit, shtoi: “Thjesht nuk shoh asgjĂ« qĂ« do tĂ« ndryshojĂ« llogaritjet e Kremlinit.”

A ka ndonjë shpresë që këtë herë të jetë ndryshe?

Megjithatë, paqebërja e suksesshme shpesh kërkon që presidentët të marrin rreziqe. Dhe nëse Trump do të arrinte disi të niste një proces të vërtetë paqeje, ai do të shpëtonte potencialisht mijëra jetë në një luftë që ka shkatërruar civilët ukrainas. Ai gjithashtu do të arrinte një moment të rëndësishëm për SHBA-në dhe veten e tij.

Pra, a ka ndonjë arsye për optimizëm?

NjĂ« samit me Putinin do tĂ« ishte njĂ« moment i madh i burrĂ«risĂ« sĂ« shtetit dhe do t’i ofronte Trumpit njĂ« takim kokĂ« mĂ« kokĂ« me udhĂ«heqĂ«sin rus, tĂ« pritur prej kohĂ«sh, dhe mundĂ«sinĂ« pĂ«r tĂ« vĂ«nĂ« nĂ« provĂ« besimin e tij se, personalisht, ai mund tĂ« pĂ«rdorĂ« aftĂ«sitĂ« e tij nĂ« arritjen e marrĂ«veshjeve pĂ«r t’i dhĂ«nĂ« fund luftĂ«s.

Trump po propozon gjithashtu një takim trepalësh që do të bashkonte Putinin dhe Presidentin ukrainas Volodymyr Zelensky në takimin më të rëndësishëm diplomatik që nga pushtimi i paligjshëm rus tre vjet më parë.

Moska zakonisht përgatitet për takime të tilla me bisedime të përpikta të nivelit të ulët, të cilat shpesh i përdor si taktika vonuese, kështu që mund të zemërohet nga nxitimi.

Por rritja e interesave tĂ« njĂ« takimi presidencial mund tĂ« ushtrojĂ« presion mbi Putinin qĂ« tĂ« arrijĂ« tĂ« paktĂ«n diçka qĂ« Trump mund ta quajĂ« fitore. Kjo mund tĂ« pĂ«rfshijĂ« njĂ« marrĂ«veshje pĂ«r tĂ« ndaluar sulmet ajrore ndaj civilĂ«ve, edhe nĂ«se njĂ« armĂ«pushim i plotĂ« dhe njĂ« marrĂ«veshje paqeje mund tĂ« duhen shumĂ« muaj pĂ«r t’u arritur.

NjĂ« pĂ«rparim i rĂ«ndĂ«sishĂ«m do tĂ« vĂ«rtetonte gjithashtu strategjinĂ« e re tĂ« Trump pĂ«r tĂ« provuar ta detyrojĂ« Putinin tĂ« ulet nĂ« tryezĂ« me ndĂ«shkime nĂ« vend tĂ« lajkatimeve. Mund tĂ« mos jetĂ« rastĂ«si qĂ« lĂ«vizja e dukshme nĂ« luftĂ« erdhi nĂ« njĂ« ditĂ« kur Trump tha se do tĂ« vendoste tarifa tĂ« rĂ«nda ndaj Indisë – njĂ« nga blerĂ«sit kryesorë tĂ« naftĂ«s ruse qĂ« financon pĂ«rpjekjet e luftĂ«s. Brenda dy ditĂ«sh, Trump pĂ«rballet me afatin e tij pĂ«r tĂ« vendosur sanksione tĂ« reja ndaj RusisĂ« pĂ«r shkak tĂ« mosrespektimit tĂ« kĂ«rkesave tĂ« tij pĂ«r armĂ«pushim.

Të mërkurën në Ukrainë pati një notë të rrallë optimizmi.

“Rusia tani duket se Ă«shtĂ« mĂ« e prirur drejt njĂ« armĂ«pushimi – presioni po funksionon”, tha Zelensky nĂ« fjalimin e tij tĂ« pĂ«rditshĂ«m gjatĂ« kohĂ«s sĂ« luftĂ«s.

Arsyet për të mos i besuar Putinit

Putini mund të jetë ende duke luajtur të njëjtën lojë të vjetër.

Në shtatë muajt e parë të mandatit të dytë të Trump, ai është poshtëruar nga Putini që i ka injoruar përpjekjet e tij për paqe dhe i ka tallur pretendimet e Trump se udhëheqësi rus dëshiron sinqerisht paqe. Edhe Trump, i cili ka një histori të gjatë të përkuljes në gjunjë para udhëheqësit rus, duket se e ka kuptuar se është marrë për budalla.

Presidenti pranoi se nuk e di se cila Ă«shtĂ« loja e Putinit. “Nuk mund t’i pĂ«rgjigjem ende kĂ«saj pyetjeje”, u tha ai gazetarĂ«ve tĂ« mĂ«rkurĂ«n. “Do t’jua them brenda pak javĂ«sh, ndoshta mĂ« shpejt.”

Trump mund të përpiqet ta paraqesë çdo samit të Putinit si një fitore më vete.

Putini ka thënë prej kohësh se është i gatshëm të takohet me Trumpin kur të jetë momenti i duhur, dhe një takim i tillë do të përfaqësonte një rikthim të një udhëheqësi të përjashtuar në skenën diplomatike më të lartë të botës.

Dhe çdo takim do të ringjallte kujtimet e samitit të Helsinkit në mandatin e parë të Trumpit, kur Putini pati një sukses të jashtëzakonshëm në manipulimin e homologut të tij amerikan.

“Mendoj se Putini do ta shohĂ« kĂ«tĂ« si njĂ« mundĂ«si”, tha tĂ« mĂ«rkurĂ«n ish-kĂ«shilltari i sigurisĂ« kombĂ«tare i Trumpit, John Bolton, pĂ«r Kaitlan Collins tĂ« CNN nĂ« “The Source”.

“Mendoj se ai e di qĂ«, me qĂ«llim ose pa dashje, e ka shtyrĂ« Trumpin paksa shumĂ« larg dhe do tĂ« ketĂ« disa ide se si t’i kthejĂ« gjĂ«rat nĂ« drejtimin e tij”, tha Bolton.

Pyetja vendimtare është se çfarë do të ofrojnë rusët si një rezultat të arritur në samit.

SHBA-tĂ« u pĂ«rpoqĂ«n nĂ« tĂ« kaluarĂ«n tĂ« arrinin njĂ« marrĂ«veshje pĂ«r tĂ« ndaluar sulmet ajrore nga tĂ« dyja palĂ«t. Kjo mund t’u lejojĂ« ukrainasve tĂ« largohen nga strehimoret e tyre ajrore. Por shanset pĂ«r njĂ« armĂ«pushim mĂ« tĂ« gjerĂ« duken tĂ« largĂ«ta. PĂ«rparime tĂ« mĂ«dha duken tĂ« mundshme nĂ« ofensivĂ«n e verĂ«s tĂ« MoskĂ«s. AtĂ«herĂ«, pse tĂ« ndalojmĂ« luftimet tani? Putini mund ta shohĂ« kĂ«tĂ« angazhim tĂ« ri me Trumpin si blerje mĂ« shumĂ« kohe pĂ«r tĂ« zaptuar tokĂ« strategjike kyçe nĂ« UkrainĂ«n lindore.

NjĂ« tjetĂ«r qasje e mundshme do tĂ« ishte qĂ« Rusia ta bindte Trumpin me nxitje qĂ« ta largonte vĂ«mendjen nga Ukraina – ndoshta njĂ« premtim pĂ«r bisedime mbi njĂ« marrĂ«veshje pĂ«r kontrollin e armĂ«ve bĂ«rthamore qĂ« do tĂ« forconte trashĂ«giminĂ« e tij, ose njĂ« bashkĂ«punim tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m ekonomik qĂ« do tĂ« ngjallte instinktet transaksionale tĂ« Trumpit.

Moska është përpjekur prej kohësh të luajë me skepticizmin e Trumpit në lidhje me luftën duke inkurajuar përçarje midis SHBA-së dhe aleatëve evropianë të Kievit.

Zelensky tĂ« mĂ«rkurĂ«n pati njĂ« paralajmĂ«rim: “ÇelĂ«si Ă«shtĂ« tĂ« sigurohemi qĂ« ata tĂ« mos mashtrojnĂ« askĂ«nd nĂ« detaje – as ne dhe as Shtetet e Bashkuara”.

Burimi: CNN/PĂ«rshtati Gazeta Si

The post Samiti i shumĂ«pritur i Trumpit me Putinin mund tĂ« jetĂ« njĂ« ‘kurth’
 appeared first on Gazeta Si.

Before yesterdayMain stream

80 vjet nga bombardimi në Hiroshima dhe Nagasaki/ Pse Japonia po rishqyrton premtimin e saj për paqe?

✇Gazeta Si
By: Liridon Mulaj
6 August 2025 at 10:37

Nga Hannah Beech- Nëntë kombe zotërojnë armë bërthamore, të cilat mund të shkatërrojnë dhe të rrezatojnë qytete në një çast. Por vetëm dy herë janë përdorur: 80 vjet më parë, kur kjo teknologji shkatërruese ishte ende në fillimet e saj dhe në duart e një vendi të vetëm, Amerikës.

MĂ« 6 gusht 1945, nĂ« njĂ« veprim drastik qĂ« besohet se pĂ«rshpejtoi dorĂ«zimin e JaponisĂ« nĂ« LuftĂ«n e DytĂ« BotĂ«rore, Shtetet e Bashkuara hodhĂ«n njĂ« bombĂ« atomike mbi qytetin perĂ«ndimor japonez tĂ« HiroshimĂ«s. NjĂ« bombardues amerikan i quajtur “Enola Gay” lĂ«shoi armĂ«n qĂ« peshonte 9,700 paund e cila shpĂ«rtheu rreth 600 metra mbi tokĂ«, duke krijuar njĂ« re tĂ« madhe nĂ« formĂ« kĂ«rpudhe dhe duke djegur qytetin me temperatura deri nĂ« 4,000 gradĂ« Celsius. ShpĂ«rthimi dhe pasojat e tij morĂ«n rreth 140,000 jetĂ« deri nĂ« fund tĂ« atij viti.

Tre ditë më vonë, një tjetër bombardues amerikan hodhi një bombë të dytë atomike në Nagasaki, në jugperëndim, duke vrarë edhe 70,000 njerëz të tjerë. Shkatërrimi i dy qyteteve u pasua nga dorëzimi i Japonisë disa ditë më vonë, duke i dhënë fund dekadave të pushtimeve të saj brutale. Por bombardimet gjithashtu shpallën fillimin e një epoke më të tmerrshme, në të cilën inovacioni njerëzor mund të shkaktonte vdekje dhe shkatërrim në një shkallë të paimagjinueshme më parë.

Ndërsa qyteti i rrafshuar i Hiroshimës u rindërtua, ai iu përkushtua promovimit të paqes. Të mbijetuarit e bombardimeve atomike kanë bërë fushatë për një botë pa armë bërthamore. Por, 80 vjet më vonë, kjo ëndërr po venitet.

Emisarët japonezë duke nënshkruar aktin e dorëzimit të Japonisë në bordin e anijes luftarake amerikane U.S.S. Missouri, në Gjirin e Tokios, më 2 shtator 1945.

Tre fqinjë të Japonisë , Rusia, Kina dhe Koreja e Veriut  janë fuqi bërthamore, dhe Tokio varet nga ombrella bërthamore amerikane e mbrojtjes. Me rritjen e tensioneve në Paqësor dhe me zbehjen e kujtimeve të drejtpërdrejta për shkatërrimin bërthamor, gjithnjë e më shumë japonezë po e vënë në pikëpyetje angazhimin kombëtar ndaj paqes .

Pse Japonia u përkushtua ndaj pacifizmit pas Luftës së Dytë Botërore?

Sepse amerikanët e detyruan. Pushtimi i ashpër nga forcat e armatosura perandorake japoneze në pjesën më të madhe të Azisë, sulmi i papritur ndaj Pearl Harbor-it dhe gatishmëria për të sakrifikuar një brez të tërë ushtarësh të rinj për hir të perandorisë, i bëri amerikanët fitimtarë të vendosur që Japonia të mos kishte më kurrë mundësinë të zhvillonte luftë.

Kushtetuta e ashtuquajtur “paqĂ«sore” e JaponisĂ«, u hartua nga amerikanĂ«t qĂ« pushtuan vendin pĂ«r gati shtatĂ« vjet duke mohuar pĂ«rgjithmonĂ« tĂ« drejtĂ«n pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« luftĂ«. Neni 9 i saj e ndalon qĂ« Japonia tĂ« ketĂ« ndonjĂ« ushtri me kapacitete ofensive.

Në këmbim, Shtetet e Bashkuara premtuan të mbronin Japoninë nëse do të sulmohej. Traktati i sigurisë e bëri Japoninë përfituese të teorisë së ndalimit bërthamor.

Atëherë pse Japonia ka ushtri?

Duke marrĂ« parasysh kufizimet kushtetuese, ushtria japoneze quhet Forcat e VetĂ«mbrojtjes. Ajo nuk mund tĂ« marrĂ« pjesĂ« nĂ« role luftarake nĂ« konflikte ndĂ«rkombĂ«tare. Por kjo nuk e ka ndaluar JaponinĂ« tĂ« zgjerojĂ« arsenalin e saj pĂ«r t’u pĂ«rballur me kĂ«rcĂ«nime tĂ« mundshme nga fqinjĂ«t aziatikĂ« si Kina, tĂ« cilĂ«t nga ana e tyre shqetĂ«sohen pĂ«r riarmatimin japonez, pĂ«r shkak tĂ« historisĂ« sĂ« saj gjatĂ« luftĂ«s. NĂ«se rritjet e buxhetit vazhdojnĂ«, Japonia do tĂ« bĂ«het sĂ« shpejti njĂ« nga shpenzuesit mĂ« tĂ« mĂ«dhenj ushtarakĂ« nĂ« botĂ«. E gjithĂ« kjo pajisje me armĂ«  moderne thuhet se Ă«shtĂ« vetĂ«m pĂ«r qĂ«llime mbrojtĂ«se, megjithĂ«se debati brenda JaponisĂ« pĂ«r profilin e saj ushtarak global po bĂ«het gjithnjĂ« e mĂ« i fortĂ«.

Një simulim vizual i hedhjes së bombës atomike, i shfaqur në Muzeun e Paqes në Hiroshima

ÇfarĂ« mendojnĂ« japonezĂ«t pĂ«r riarmatimin e vendit tĂ« tyre?

Ndërsa shumë nga brezat më të vjetër shqetësohen për zbehjen e përkushtimit të Japonisë ndaj pacifizmit, japonezët më të rinj priren të jenë më të qetë. Mbështetësit e zgjerimit ushtarak thonë se Japonia nuk duhet të detyrohet të qëndrojë gjithmonë në një qëndrim mbrojtës, veçanërisht me rritjen e kërcënimeve të sigurisë në Paqësor. (Përveç përplasjes së superfuqive, Japonia ka mosmarrëveshje territoriale me Kinën, Rusinë dhe dy Koretë.) Ata shqetësohen se Shtetet e Bashkuara mund të mos jenë gjithmonë një garantues i qëndrueshëm i sigurisë për Japoninë, veçanërisht nën Presidentin Trump, i cili e ka kritikuar Japoninë për mbështetjen e tepërt ndaj pranisë së bazave ushtarake amerikane.

Dhe me zbehjen e kujtimeve të drejtpërdrejta për bombardimet e Hiroshimës dhe Nagasakit, shumica e japonezëve tani janë të shkëputur nga dëshmitë tronditëse që përforcuan dikur qëndrimin pacifist kundër armëve bërthamore të vendit. Nippon Kaigi, një bllok politik ultranacionalist që synon të rishikojë Nenin 9 të Kushtetutës, ka mbështetje të konsiderueshme mes ligjvënësve të Partisë Liberal Demokratike në pushtet. Ndryshimi i Kushtetutës që dikur ishte i paimagjinueshëm; sot është një temë e debatit politik.

Burimi: The New York Times

The post 80 vjet nga bombardimi në Hiroshima dhe Nagasaki/ Pse Japonia po rishqyrton premtimin e saj për paqe? appeared first on Gazeta Si.

Tarifat e Trump/ Nga barnat te çeliku, për çfarë mund të negociohet ende

✇Gazeta Si
By: Megi Iskurti
2 August 2025 at 13:08

Nga Gazeta ‘Si’- Donald Trump firmosi urdhrin ekzekutiv qĂ« vendos tarifa tĂ« reja reciproke prej 15% mbi importet nga 90 vende, duke pĂ«rfshirĂ« edhe Bashkimin Europian.

Megjithatë, marrëveshja e arritur në Skoci me presidenten e Komisionit Europian, Ursula von der Leyen, nuk ka zgjidhur disa çështje thelbësore, ndaj negociatat vazhdojnë.

Tarifat e reja do të hyjnë në fuqi në mesnatën e 7 gushtit, një javë pas afatit fillestar të caktuar nga Trump, i cili kishte kërcënuar me rritjen e tarifës mbi mallrat europiane deri në 30% nëse nuk arrihej një marrëveshje tregtare.

Kjo shtyrje i jep kohë doganave amerikane të organizohen. Tarifa 15% do të zbatohet për qindra kategori mallrash, por për momentin përjashtohen sektorë të rëndësishëm si çeliku, alumini, automobilat dhe barnat, sipas Shtëpisë së Bardhë. Ende ka pasiguri për produktet strategjike që mund të përfitojnë nga përjashtime.

Formula e re e tarifave dhe përjashtimi për mallrat në transport

Sipas urdhrit ekzekutiv, çdo produkt europian qĂ« aktualisht paguan njĂ« tarifĂ« mĂ« tĂ« ulĂ«t se 15% nĂ« SHBA do t’i shtohet njĂ« tarifĂ« shtesĂ« pĂ«r ta çuar nĂ« kĂ«tĂ« nivel. NĂ«se njĂ« mall tashmĂ« paguan 15% ose mĂ« shumĂ«, tarifa nuk ndryshon. Kjo formulĂ«, qĂ« synon tĂ« “balancojĂ«â€ kushtet e aksesit nĂ« tregun amerikan, Ă«shtĂ« pĂ«rfshirĂ« nĂ« sistemin tarifor amerikan (HTSUS) pĂ«rmes dy kodeve tĂ« rinj doganorĂ«:

9903.02.20 për mallrat nën pragun 15% (ku aplikohet tarifa shtesë)

9903.02.19 për mallrat mbi prag (ku tarifa mbetet e pandryshuar).

Mallrat europiane që janë ngarkuar në anije para 7 gushtit dhe do të zhdoganohen deri më 5 tetor do të trajtohen sipas tarifës së vjetër.

Automjetet mbeten me tarifën 27,5%

Tarifa e re 15% nuk aplikohet për makinat dhe pjesët e tyre, sektorë kyç për ekonominë europiane, të cilët mbeten nën rregulloren ekzistuese të Seksionit 232. Automjetet e importuara nga Europa vazhdojnë të paguajnë 27,5% (kombinim i 2,5% tarifë bazë dhe 25% shtesë sipas Seksionit 232).

Tarifat pĂ«r çelikun dhe aluminin europian mbeten 50%, me tĂ« njĂ«jtĂ«n shkallĂ« qĂ« do tĂ« zbatohet pĂ«r bakrin nga 7 gushti, pĂ«r tĂ« nxitur prodhimin vendas. BE dhe SHBA kanĂ« rĂ«nĂ« dakord qĂ« kĂ«to tarifa tĂ« zĂ«vendĂ«sohen me njĂ« sistem kuotash, detajet e tĂ« cilit mbeten pĂ«r t’u negociuar.

Hetimi për barnat dhe çështja e avionëve

ShtĂ«pia e BardhĂ« deklaron se barnat dhe mikroçipet europiane do t’i nĂ«nshtrohen tarifĂ«s 15%. Komisioni Europian, megjithatĂ«, thotĂ« se kjo do tĂ« ndodhĂ« vetĂ«m pas pĂ«rfundimit tĂ« hetimeve amerikane sipas Seksionit 232 dhe pĂ«rcaktimit tĂ« shkallĂ«ve tĂ« reja tarifore globale. Sipas BE-sĂ«, tarifa maksimale do tĂ« jetĂ« 15%, ndĂ«rsa aktualisht ato paguajnĂ« tarifa tĂ« ulĂ«ta ose zero.

AvionĂ«t dhe pjesĂ«t e tyre, sipas zyrtarĂ«ve europianĂ«, duhet tĂ« pĂ«rfitojnĂ« nga formula “zero pĂ«r zero”, njĂ«soj si disa produkte kimike, barnat gjenerike, pajisjet pĂ«r prodhimin e gjysmĂ«pĂ«rçuesve dhe disa produkte bujqĂ«sore, me pĂ«rjashtim tĂ« atyre tĂ« ndjeshme si mishi i viçit, orizi, etanoli, sheqeri, mishi i pulĂ«s dhe lĂ«ndĂ«t e para kritike. Lista e produkteve tĂ« pĂ«rjashtuara mund tĂ« zgjerohet.

Produkte bujqësore: fitues dhe humbës

Ndër produktet bujqësore dhe ushqimore europiane të eksportuara në SHBA, që nga 7 gushti do të taksohen njëtrajtësisht me 15%, ka fitues dhe humbës.

Parmigiano Reggiano deri tani paguante 25% (15% tarifë e vjetër dhe 10% shtesë nga prilli i kaluar). Me tarifën e re 15%, kjo kategori përfiton një ulje, duke përmirësuar pozicionin në tregun amerikan, ku zë 22,5% të eksporteve me mbi 16 mijë ton të shitur në vitin 2024 (+13,4%).

Pecorino Romano, shumë i preferuar nga amerikanët dhe që deri më sot ka gëzuar përjashtim total, tani do të taksohet me 15%./ Corriere della Sera

The post Tarifat e Trump/ Nga barnat te çeliku, për çfarë mund të negociohet ende appeared first on Gazeta Si.

Pesë gjëra që nuk i dimë ende për marrëveshjen tregtare BE-SHBA

✇Gazeta Si
By: Megi Iskurti
2 August 2025 at 12:43

Nga Gazeta ‘Si’- BE-ja dhe SHBA-ja arritĂ«n njĂ« marrĂ«veshje tĂ« shumĂ«pritur, duke vendosur njĂ« tarifĂ« prej 15% mbi eksportet e BE-sĂ«, me pĂ«rjashtim tĂ« disa sektorĂ«ve. MegjithatĂ«, detajet kryesore mbeten tĂ« paqarta.

Makinat, të cilat i janë nënshtruar një tarife prej 27.5% për disa muaj, tani do të përballen me një tarifë prej 15%. Një fitore modeste për prodhuesit gjermanë.

Von der Leyen njoftoi gjithashtu se tarifat zero-për-zero do të zbatohen për disa kimikate, disa ilaçe gjenerike, pajisje për prodhimin e gjysmëpërçuesve, disa produkte bujqësore (por me përjashtim të të gjitha produkteve të ndjeshme si mishi i viçit, orizi, etanoli, sheqeri ose shpendët), disa burime natyrore dhe lëndë të para kritike.

Megjithatë, mbeten pasiguri në lidhje me detajet dhe sektorët e mbuluar nga norma 15%, sigurinë ligjore të marrëveshjes së arritur të dielën dhe angazhimin e BE-së për blerje dhe investime.

1. Ende nuk ka marrëveshje ligjërisht të detyrueshme

MarrĂ«veshja e arritur nuk do tĂ« jetĂ« ligjĂ«risht e detyrueshme pĂ«r tĂ« dyja palĂ«t pĂ«r njĂ«farĂ« kohe. Se kur saktĂ«sisht mbetet e pasigurt. NjĂ« deklaratĂ« e pĂ«rbashkĂ«t pritet tĂ« publikohet deri mĂ« 1 gusht – afati i fundit i vendosur nga Presidenti i SHBA-sĂ« Donald Trump kur kĂ«rcĂ«noi tĂ« vendoste njĂ« tarifĂ« prej 30% ndaj BE-sĂ«.

“Do tĂ« jetĂ« njĂ« deklaratĂ« e pĂ«rbashkĂ«t relativisht e lehtĂ«â€, tha njĂ« zyrtar i BE-sĂ«, duke shtuar se BE-ja po pret gjithashtu miratimin e njĂ« urdhri ekzekutiv nga SHBA-ja qĂ« do tĂ« sillte njĂ«farĂ« sigurie pĂ«r atĂ« qĂ« Ă«shtĂ« rĂ«nĂ« dakord. Deri atĂ«herĂ«, negociatat pĂ«r pĂ«rjashtimet nga tarifat prej 15% do tĂ« vazhdojnĂ«.

“Duke pasur parasysh qĂ« duam tĂ« sigurohemi qĂ« SHBA-tĂ« i pĂ«rmbushin pjesĂ«t e tyre shpejt, ne gjithashtu do tĂ« duam tĂ« pĂ«rmbushim shpejt edhe nga ana jonĂ«â€, tha zyrtari, duke shtuar: “Aktualisht po shqyrtojmĂ« bazĂ«n e saktĂ« ligjore sĂ« bashku me KĂ«shillin dhe Parlamentin Europian.” NjĂ« marrĂ«veshje ndĂ«rkombĂ«tare dypalĂ«she midis BE-sĂ« dhe SHBA-sĂ« do tĂ« kĂ«rkonte kohĂ«, kĂ«shtu qĂ« instrumente tĂ« tjera mund tĂ« merren nĂ« konsideratĂ« nga Komisioni.

2. Cilat produkte të BE-së janë të përjashtuara?

AvionĂ«t do tĂ« pĂ«rjashtohen nga tarifat prej 15%, qĂ« do tĂ« thotĂ« se ata do tĂ« dĂ«rgohen nĂ« SHBA pa tarifa. Linjat e prodhimit nĂ« kĂ«ta sektorĂ« janĂ« shumĂ« tĂ« ndĂ«rthurura qĂ« SHBA-tĂ« tĂ« rrezikojnĂ« t’i bĂ«jnĂ« avionĂ«t e tyre mĂ« tĂ« shtrenjtĂ«.

MegjithatĂ«, BE-ja do tĂ« vazhdojĂ« tĂ« negociojĂ« pĂ«rjashtime tĂ« tjera, duke i vendosur verĂ«rat dhe pijet alkoolike nĂ« krye tĂ« axhendĂ«s sĂ« saj. QĂ« nga fillimi i negociatave, industritĂ« e BE-sĂ« kanĂ« paralajmĂ«ruar vazhdimisht pĂ«r pasojat e njĂ« marrĂ«veshjeje qĂ« do t’i penalizonte ato.

“Ne besojmĂ« vĂ«rtet se tregtia e verĂ«s Ă«shtĂ« me pĂ«rfitim tĂ« madh si pĂ«r kompanitĂ« e BE-sĂ« ashtu edhe pĂ«r ato amerikane, dhe duhet tĂ« pĂ«rfshihet nĂ« marrĂ«veshjen e tarifĂ«s 0-pĂ«r-0”, tha Marzia Varvaglione, presidente e Komitetit evropian tĂ« ndĂ«rmarrjeve tĂ« verĂ«s nĂ« njĂ« deklaratĂ« tĂ« dielĂ«n, duke shtuar: “Nuk Ă«shtĂ« vetĂ«m pala e BE-sĂ« qĂ« e thotĂ« kĂ«tĂ« – homologĂ«t tanĂ« amerikanĂ« kanĂ« qenĂ« gjithashtu avokatĂ« tĂ« fortĂ« pĂ«r mbrojtjen e kĂ«tij shkĂ«mbimi jetĂ«sor”.

3. Çeliku dhe alumini: njĂ« sistem kuotash qĂ« ende duhet tĂ« negociohet

SHBA-të aktualisht vendosin tarifa prej 50% për çelikun dhe aluminin. Kjo do të mbetet derisa të dyja palët të bien dakord për një sistem kuotash. Megjithatë, Komisioni mbetet i sigurt për ndikimin e tij në bisedimet e ardhshme. 

“Mendoj se kĂ«tu hyn nĂ« lojĂ« ekonomia dhe interesat e biznesit”, tha i njĂ«jti zyrtar i BE-sĂ«, duke shtuar se furnizimi i bllokut me çelik special Ă«shtĂ« diçka qĂ« “prodhimi amerikan ka shumĂ« nevojĂ«â€.

 Por industria europiane e çelikut u duk e tronditur të hënën. 

“NĂ«se konfirmohet njĂ« tarifĂ« zero pĂ«r eksportet tona tradicionale nĂ« SHBA, ne do tĂ« shkonim nĂ« drejtimin e duhur”, tha Axel Eggert, drejtor i pĂ«rgjithshĂ«m i ShoqatĂ«s Europiane tĂ« Çelikut (EUROFER), por shtoi: “Ende nuk ka qartĂ«si. Si gjithmonĂ«, djalli fshihet nĂ« detaje.”

Pasiguria kompensohet nga një angazhim i BE-së dhe SHBA-së për të luftuar së bashku mbikapacitetet globale, që vijnë kryesisht nga Kina.

4. Energjia: Angazhimi i BE-së për blerje do të varet nga industria e saj

BE-ja u zotua të blejë energji amerikane me vlerë 750 miliardë dollarë gjatë tre viteve të ardhshme. Kjo do të thotë se 250 miliardë dollarë çdo vit do të drejtohen drejt gazit natyror të lëngshëm, naftës dhe industrive bërthamore të SHBA-së. 

“Ne i kemi shqyrtuar nevojat tona edhe nĂ« lidhje me heqjen graduale tĂ« importeve tĂ« energjisĂ« nga Rusia”, tha zyrtari i BE-sĂ«.

Megjithatë, zyrtari pranoi se nuk ka asnjë angazhim publik për ta përmbushur këtë, pasi BE-ja dhe institucionet e saj nuk do të bëjnë blerjen aktuale. 

“Ne mund tĂ« ndihmojmĂ« nĂ« grumbullimin e kĂ«rkesĂ«s dhe lehtĂ«simin e disa gjĂ«rave, dhe mund tĂ« shohim se ku mund tĂ« ketĂ« pengesa nĂ« infrastrukturĂ«â€, tha zyrtari.

BE-ja u zotua gjithashtu të blinte mikroçipa të inteligjencës artificiale nga SHBA-ja, përveç 750 miliardë dollarëve.

5. Investimet e BE-së në SHBA do të varen nga biznesi

Sipas marrëveshjes, kompanitë e BE-së do të investojnë 600 miliardë dollarë në SHBA. Por edhe këtu, nuk ka autoritet publik që do ta monitorojë këtë, siç është rasti në marrëveshjen Japoni-SHBA të arritur më 22 korrik, ku investimet janë aksione, kredi dhe garanci nga agjencitë shtetërore.

Megjithatë, Komisioni siguron që ka pasur kontakte dhe diskutime të hollësishme me shoqata dhe kompani të ndryshme biznesi për të parë se cilat ishin qëllimet e tyre të investimit.

“NĂ« thelb kemi mbledhur atĂ« qĂ« dimĂ« rreth qĂ«llimeve tĂ« investimeve tĂ« kompanive private. Dhe mĂ«nyra se si kjo do tĂ« shprehet nĂ« deklaratĂ«n e pĂ«rbashkĂ«t Ă«shtĂ« se Ă«shtĂ« njĂ« qĂ«llim”, tha njĂ« zyrtar tjetĂ«r i BE-sĂ«, duke shtuar: “Pra, nuk Ă«shtĂ« diçka qĂ« BE-ja si autoritet publik mund ta garantojĂ«.”

Burimi: Euronews eu/PĂ«rshtati Gazeta Si

The post Pesë gjëra që nuk i dimë ende për marrëveshjen tregtare BE-SHBA appeared first on Gazeta Si.

Netanyahu po vë në provë durimin e Trumpit!

✇Gazeta Si
By: Megi Iskurti
31 July 2025 at 12:33

Nga Gazeta ‘Si’– Presidenti Donald Trump nuk i ka gjetur inkurajuese telefonatat e tij tĂ« fundit me udhĂ«heqĂ«s tĂ« pĂ«rfshirĂ« nĂ« luftĂ«.

“ShumĂ« i zhgĂ«njyer”, tha Trump pĂ«r bisedĂ«n e tij tĂ« fundit me presidentin rus Vladimir Putin, lufta e tĂ« cilit nĂ« UkrainĂ« vetĂ«m sa po pĂ«rshkallĂ«zohet, pavarĂ«sisht pĂ«rpjekjeve tĂ« Trump pĂ«r ta pĂ«rfunduar atĂ«.

“Ishte disi zhgĂ«njyese”, tha Trump tĂ« premten pĂ«r njĂ« telefonatĂ« me kryeministrin izraelit Benjamin Netanyahu, lufta e tĂ« cilit nĂ« Gaza vazhdon mes njĂ« krize tĂ« tmerrshme humanitare.

Me kĂ«to dy konflikte deri mĂ« tani tĂ« pazgjidhura – duke penguar shanset e tij pĂ«r Çmimin Nobel pĂ«r Paqen – Trump po zbulon kufizimet e lidhjeve tĂ« tij tĂ« ndĂ«rlikuara personale me Putinin dhe Netanyahun, luftĂ«rat pĂ«rkatĂ«se tĂ« tĂ« cilĂ«ve Trump dikur kĂ«mbĂ«nguli se mund t’i zgjidhte shpejt. Dhe ai Ă«shtĂ« qartĂ«sisht i frustruar qĂ« nuk duket se mund t’i zgjidhĂ« krizat mĂ« mirĂ« se ish-Presidenti Joe Biden, tĂ« cilin e konsideron si njĂ« dĂ«shtim nĂ« politikĂ«n e jashtme nĂ« veçanti.

Sipas rrëfimit të Trump, Putin i thotë një gjë, pastaj bën një tjetër.

NdĂ«rkohĂ«, Netanyahu e ka vĂ«nĂ« nĂ« provĂ« durimin e Trump me sulmet ajrore nĂ« Siri dhe Gaza, ku imazhet e fĂ«mijĂ«ve tĂ« uritur kanĂ« çuar nĂ« protesta ndĂ«rkombĂ«tare dhe pĂ«rçarje tĂ« reja brenda partisĂ« sĂ« Trumpit rreth mbĂ«shtetjes sĂ« Izraelit. TĂ« dy burrat ndajnĂ« njĂ« histori tĂ« trazuar, me marrĂ«dhĂ«nien e tyre qĂ« po bĂ«het gjithnjĂ« e mĂ« e nxehtĂ«, ndĂ«rsa Trump kĂ«rkon t’i japĂ« fund luftĂ«s.

Trump gjithmonë ka aplikuar një qasje unike personale ndaj çështjeve të jashtme, duke dhënë numrin e tij të celularit dhe duke i inkurajuar homologët e tij të telefonojnë ose të dërgojnë mesazhe jashtë kanaleve të zakonshme diplomatike.

 Kjo ka rezultuar, shpesh, në marrëdhënie të përmirësuara që shumë diplomatë thonë se mund të japin rezultate reale, përfshirë suksesin e Trump në rritjen e shpenzimeve të mbrojtjes të anëtarëve të NATO-s.

Nga çmimi Nobel te kriza e urisë

Në fillim të këtij muaji, Netanyahu i dhuroi në mënyrë dramatike Trumpit një letër gjatë darkës në Dhomën Blu të Shtëpisë së Bardhë, me të cilën e nominonte atë për çmimin Nobel. Trumpi dukej për një moment pa fjalë.

MegjithatĂ«, deri nĂ« fund tĂ« korrikut, veprimet e Netanyahut nĂ« Gaza dhe Siri – pĂ«rfshirĂ« bombardimin e njĂ« kishe katolike dhe shĂ«njestrimin e ndĂ«rtesave qeveritare – po e vinin nĂ« provĂ« durimin e Trump. Dhe kĂ«tĂ« javĂ«, Trump i prishi marrĂ«dhĂ«niet hapur me Netanyahun, i cili ka pretenduar se nuk kishte uri nĂ« Gaza, pasi pa imazhe tĂ« krizĂ«s nĂ« televizion.

Mbrojtja civile palestineze përpiqet të shuajë një zjarr në një ndërtesë të goditur nga një sulm izraelit në Qytetin e Gazës në Rripin qendror të Gazës, më 2 korrik, mes konfliktit të vazhdueshëm midis Izraelit dhe grupit militant palestinez Hamas. 

Natën para se të nisej për në Skoci, Trump po shikonte pamjet e fëmijëve të uritur në Gaza, duke u thënë ndihmësve se donte të diskutonte imazhet e tmerrshme me Netanyahun dhe duke pyetur se çfarë mund të bënte SHBA-ja për të ndihmuar, thanë dy zyrtarë të Shtëpisë së Bardhë për CNN.

«E kishte pasur në mendje që para se të largohej», tha një nga zyrtarët, duke shtuar se Trump ishte thellësisht i shqetësuar nga imazhet që pa.

Trump më parë është nxitur të veprojë nga imazhet e shkatërrimit njerëzor, dhe të parit të vuajtjeve të fëmijëve të kapur në foto e ndihmoi atë të rriste përpjekjet e ndihmës së SHBA-së, thanë zyrtarët.

Zonja e Parë Melania Trump u prek veçanërisht nga imazhet, thanë ato për CNN, dhe luajtën një rol kyç në retorikën e ndryshueshme të Trump. Trump e pranoi këtë kur foli me gazetarët në Air Force One gjatë udhëtimit të tij për në Uashington nga Skocia të martën.

Nuk Ă«shtĂ« hera e parĂ« qĂ« zonja e parĂ« ka pĂ«rfshirĂ« pikĂ«pamjet e Trump pĂ«r dy konfliktet e vĂ«shtira qĂ« ai deri mĂ« tani nuk ka mundur t’i japĂ« fund. Trump gjithashtu ka cituar gruan e tij kur Ă«shtĂ« ankuar pĂ«r atĂ« qĂ« ai e quan dyfytyrĂ«si tĂ« Putinit nĂ« lidhje me luftĂ«n nĂ« UkrainĂ«.

Duke ushtruar presion mbi Netanyahun

Po kështu, edhe paraardhësit e Trump kanë zbuluar se lidhjet personale me Netanyahun ndikojnë vetëm deri diku në formësimin e qasjes së kryeministrit të hershëm izraelit ndaj rajonit. Biden e kishte njohur Netanyahun për katër dekada kur u bë president në vitin 2021. Në fillim të vitit të tij të fundit në detyrë, Biden po ankohej te këshilltarët dhe të tjerët se kryeministri po i injoronte këshillat e tij dhe po pengonte përpjekjet për të lehtësuar krizën humanitare në Gaza.

Vjeshtën e kaluar, disa zyrtarë të administratës Biden madje besuan se Netanyahu po e zgjaste konfliktin në Gaza me shpresën se Trump do të fitonte zgjedhjet.

Trump hoqi disa kufizime mbi transferimet e armĂ«ve nĂ« Izrael kur mori detyrĂ«n. Por pĂ«rpjekjet e tij pĂ«r tĂ« ushtruar presion mbi Netanyahun dhe Hamasin pĂ«r njĂ« armĂ«pushim tĂ« pĂ«rhershĂ«m deri mĂ« tani kanĂ« dĂ«shtuar. Dhe njĂ« marrĂ«dhĂ«nie qĂ« ka parĂ« ulje-ngritje – pĂ«rfshirĂ« njĂ« pĂ«rçarje pĂ«r pranimin e fitores sĂ« Bidenit nĂ« vitin 2020 nga Netanyahu, tĂ« cilĂ«n Trump nuk e ka harruar kurrĂ« plotĂ«sisht – Ă«shtĂ« vĂ«nĂ« nĂ« provĂ«.

Vetëm këtë verë, Trump e lavdëroi shumë Netanyahun, duke u bërë thirrje autoriteteve izraelite të heqin akuzat për korrupsion kundër kryeministrit, pasi SHBA-të dhe Izraeli u bashkuan për të goditur objektiva në Iran.

Por ishte vetëm çështje javësh derisa Trump të bisedonte në telefon me Netanyahun për të kërkuar një shpjegim për bombardimin e kishave në Gaza dhe shënjestrimin e vendeve në Damask, gjë që e zuri Trumpin në befasi, sipas Shtëpisë së Bardhë.

KĂ«tĂ« fundjavĂ«, ambasadori i Trump nĂ« Izrael, Mike Huckabee, mohoi çdo pĂ«rçarje midis burrave, duke thĂ«nĂ« nĂ« Fox NeĂ«s se marrĂ«dhĂ«nia ishte “mĂ« e fortĂ« se kurrĂ« mĂ« parĂ«â€.

Disa nga homologët e tjerë të Trump shpresojnë se ai mund të përdorë ndikimin e tij mbi Netanyahun për të bërë më shumë për të lehtësuar vuajtjet humanitare në Gaza.

GjatĂ« fundjavĂ«s, ushtria izraelite tha se filloi “pauza humanitare” nĂ« pjesĂ«t me popullsi tĂ« dendur tĂ« enklavĂ«s dhe hapi korridore pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« shpĂ«rndarjen e ndihmave. MegjithatĂ«, tha se luftimet do tĂ« vazhdonin edhe nĂ« vende tĂ« tjera.

Burimi: CNN/PĂ«rshtati Gazeta Si

The post Netanyahu po vë në provë durimin e Trumpit! appeared first on Gazeta Si.

Bien aksidentet nĂ« qershor, kujdes nga tĂ« rinjtĂ«, “pĂ«rplasen” mĂ« shumĂ«

✇Tirana Today
By: mirseda
30 July 2025 at 08:35
Në muajin qershor 2025 numërohen 107 aksidente rrugore, nga të cilët 140 persona janë të aksidentuar (të vrarë dhe të plagosur), sipas shifrave të INSTAT, i cili thekson se këto janë të dhënat e publikuara paraprake dhe subjekt përditësimi. Gjatë periudhës janar-qershor 2025, numri i aksidenteve rrugore është ulur me 17,1%, krahasuar me të njëjtën [
]

Analiza: Pse turbulencat në aeroplan po bëhen më të shpeshta dhe më të rënda

✇Tirana Today
By: mirseda
30 July 2025 at 08:29
Andrew Davies, menaxher projekti pĂ«r ekspozitĂ«n e “Doctor Who”, po udhĂ«ton drejt ZelandĂ«s sĂ« Re kur shohin diçka qĂ« do tĂ« kujtojĂ« jetĂ«n. Fluturimi i tij nga Londra drejt Singaporit ishte fillimisht i qetĂ«. Por mĂ« pas, avioni u pĂ«rfshi nga turbulenca ekstreme. “U ndjeva sikur isha nĂ« njĂ« rollercoaster – dhe pastaj, papritmas, ramĂ«. [
]

Pse po pĂ«rshkallĂ«zohen luftĂ«rat qĂ« Trump premtoi se do t’i pĂ«rfundonte?

✇Gazeta Si
By: Megi Iskurti
29 July 2025 at 12:56

Nga Gazeta ‘Si’- GjatĂ« fushatĂ«s elektorale, Donald Trump premtoi se do t’i jepte fund luftĂ«s nĂ« UkrainĂ« ditĂ«n e parĂ« tĂ« presidencĂ«s sĂ« tij dhe do tĂ« pĂ«rfundonte me shpejtĂ«si edhe luftĂ«n nĂ« Gaza.

Por gjashtë muaj pas marrjes së detyrës, paqja në të dy frontet duket më larg se kurrë.

Në Gaza, negociatat për armëpushim dhe shkëmbim pengjesh që vetëm pak javë më parë kishin shpresa të mëdha, kanë dështuar dhe situata humanitare është katastrofike. Në Ukrainë, përpjekjet diplomatike janë përballur me sulmet ajrore më të mëdha të Rusisë deri më sot.

Shembuj nga historia

Përfundimi i një lufte është një nga detyrat më të vështira diplomatike, dhe Trump nuk është presidenti i parë që e mëson këtë në mënyrën më të vështirë:

Dwight D. Eisenhower në vitin 1952 premtoi se do përfundonte luftën në Kore dhe pas zgjedhjes, iu deshën 7 muaj dhe kërcënime për përshkallëzim që të arrihej armëpushimi, një marrëveshje që vetëm e ngriu gjendjen, por nuk e përfundoi luftën.

Richard Nixon nĂ« vitin 1968 premtoi fund “me nder” tĂ« luftĂ«s nĂ« Vietnam, por gjatĂ« mandatit tĂ« tij lufta u pĂ«rshkallĂ«zua dhe vetĂ«m pas rizgjedhjes, nĂ« vitin 1973, nĂ«nshkroi marrĂ«veshjen e Parisit.

Barack Obama, gjithashtu premtoi përfundimin e luftës në Irak, por ndoqi planin e përgatitur nga administrata e Bushit për tërheqje graduale.

Donald Trump, si president nĂ« mandatin e parĂ«, premtoi njĂ« “plan sekret” pĂ«r tĂ« mposhtur ISIS, por nĂ« realitet ndoqi planin e trashĂ«guar nga Obama dhe e pĂ«rfundoi atĂ« nĂ« vitin e tretĂ« tĂ« mandatit tĂ« tij, pĂ«rcjell A2 CNN.

Gaza: Nuk ka hapësirë për marrëveshje

Pse po përshkallëzohen luftërat që Trump premtoi se do

Në Gaza, grupi Hamas ka një kërkesë kryesore që nga dita kur kreu sulmin e 7 tetorit 2023: të mbetet në pushtet nën një armëpushim të njohur ndërkombëtarisht dhe një plan rindërtimi. Hamas nuk ka pranuar as të diskutojë për dorëzimin e kontrollit të sigurisë një force tjetër, qoftë ajo arabe apo palestineze.

Kjo kĂ«rkesĂ« refuzohet kategorikisht nga Izraeli, i cili kĂ«rkon qĂ« Hamas tĂ« mos mbetet nĂ« pushtet nĂ« fund tĂ« luftĂ«s. Edhe SHBA, Britania dhe vende tĂ« tjera e mbĂ«shtesin kĂ«tĂ« qĂ«llim. Prandaj, meqenĂ«se nuk ka asnjĂ« “ZonĂ« MarrĂ«veshjeje tĂ« Mundshme” (ZOPA), fokusi Ă«shtĂ« zhvendosur te marrĂ«veshje tĂ« pjesshme dhe tĂ« pĂ«rkohshme.

Plani i propozuar nga administrata Biden përfshinte një armëpushim fazor në këmbim të lirimit të pengjeve, tërheqjen e ushtrisë izraelite nga zonat e populluara dhe një rritje të ndihmës humanitare. Ky plan u miratua edhe nga Këshilli i Sigurimit i OKB-së. Por Hamas e ka refuzuar për shkak se nuk pranon të heqë dorë nga pushteti.

Ukraina: Gjithashtu pa mundësi marrëveshjeje

Pse po përshkallëzohen luftërat që Trump premtoi se do

Në Ukrainë, qëllimi i Rusisë është të aneksojë territore dhe të dobësojë totalisht shtetin ukrainas. Ndërkohë, Ukraina kërkon të çlirojë territoret e pushtuara dhe të sigurojë mbështetje ushtarake nga Perëndimi.

Edhe këtu, nuk ekziston një hapësirë për marrëveshje mes palëve. Prandaj, strategjia e SHBA-së ka qenë forcimi i pozitës së Ukrainës përmes ndihmës ushtarake dhe sanksioneve ndaj Rusisë, ndërsa përpiqej të negocionte marrëveshje të vogla, si shkëmbime të të burgosurve.

Trump, gjatë këtyre gjashtë muajve, ka pasur një qëndrim të paqëndrueshëm: në shkurt fajësoi Zelenskyn si pengesë për paqen, pastaj në mars fajësoi Rusinë. Ai ndërpreu ndihmën ushtarake për Ukrainën dhe më pas e riktheu. Këto lëvizje pa një strategji të qartë i dhanë mundësi Putinit të përshkallëzojë sulmet dhe të besojë se mund ta fitojë luftën.

Situata humanitare në Gaza, një kolaps i plotë

Gjatë administratës Biden, pati përpjekje të përditshme për të koordinuar ndihmën humanitare në Gaza dhe për të mbajtur presion mbi të gjitha palët, përfshi edhe Izraelin.

Ndryshe nga Biden, Trump:

Ka shfuqizuar pozicionin e koordinatorit për ndihmën humanitare

Ka shuar USAID-in

Ka heshtur për bllokadën 77-ditore izraelite të ndihmave

Ka kërkuar zhvendosje masive të palestinezëve nga Gaza

Ka mirëpritur politikanë ekstremistë izraelitë në resortin e tij Mar-a-Lago

Vetëm në 48 orët e fundit, si pasojë e presionit ndërkombëtar, SHBA dhe Izraeli kanë lejuar sërish hyrjen e ndihmave përmes OKB-së.

Rruga përpara

Për Gazën: Prioriteti kryesor duhet të jetë ndihma humanitare. Presioni ndaj Izraelit për të lejuar ndihmat duhet të jetë i qëndrueshëm. SHBA duhet të rikthejë funksionin e koordinatorit të ndihmës. Negociatat për armëpushim nuk duhet të braktisen. Nëse është e nevojshme, presioni për kompromis duhet të ushtrohet edhe ndaj Izraelit.

Për Ukrainën: Trump ka ndryshuar qëndrim dy javë më parë, duke premtuar ndihmë ushtarake përmes NATO-s dhe sanksione për vendet që blejnë energji nga Rusia (si India dhe Kina). Kjo qasje duhet të vazhdojë me vendosmëri. Qëllimi është të përforcohet mbrojtja ukrainase dhe të dërgohet një sinjal serioz ndaj Putinit se Perëndimi është i bashkuar dhe i vendosur.

Burimi: CNN

The post Pse po pĂ«rshkallĂ«zohen luftĂ«rat qĂ« Trump premtoi se do t’i pĂ«rfundonte? appeared first on Gazeta Si.

Rritja e shpenzimeve të mbrojtjes në 5% nuk e bën NATO-n më të fortë

✇Gazeta Si
By: Megi Iskurti
29 July 2025 at 12:39

Nga Gazeta ‘Si’- Standardet pĂ«r samitin e NATO-s muajin e kaluar nĂ« HagĂ« ishin jashtĂ«zakonisht tĂ« ulĂ«ta: mund tĂ« konsiderohet njĂ« sukses qĂ« aleanca i mbijetoi samitit e paprekur.

Siç pritej, rezultati kryesor ishte premtimi evropian pĂ«r tĂ« shpenzuar 3.5% pĂ«r mbrojtje dhe 1.5% pĂ«r infrastrukturĂ«n pĂ«rkatĂ«se tĂ« mbrojtjes deri nĂ« vitin 2035, duke e çuar totalin e shpenzimeve nga vendet evropiane nĂ« 5% tĂ« PBB-sĂ« – numri qĂ« Donald Trump kishte kĂ«rkuar disa muaj mĂ« parĂ«. Premtimi pĂ«r shpenzimet duket se e ka qetĂ«suar presidentin amerikan pĂ«r momentin.

Por, ndĂ«rsa askush nuk e kundĂ«rshton faktin qĂ« Evropa duhet tĂ« bĂ«jĂ« mĂ« shumĂ«, fokusi te sa shpenzohet nĂ« vend tĂ« asaj pĂ«r tĂ« cilĂ«n shpenzohet Ă«shtĂ« i dĂ«mshĂ«m. Ai shpĂ«rqendron vĂ«mendjen nga ajo nĂ« tĂ« cilĂ«n Evropa duhet tĂ« pĂ«rqendrohet vĂ«rtet: zhvillimi i kapaciteteve dhe ndĂ«rveprimi. NĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ«, detyrimi i evropianĂ«ve pĂ«r t’u angazhuar pĂ«r njĂ« objektiv arbitrar shpenzimesh pĂ«r mbrojtjen Ă«shtĂ« mĂ«nyra mĂ« e mirĂ« pĂ«r ta penguar EvropĂ«n tĂ« arrijĂ« autonomi strategjike.

Së pari, duke pasur parasysh madhësitë shumë të ndryshme të ekonomive evropiane, shpenzimi i 5 përqind të PBB-së për mbrojtje do të thotë rezultate shumë të ndryshme për sa i përket efektivitetit luftarak që prodhon. Për krahasim, PBB-ja e Gjermanisë është 4.3 trilionë euro, që do të thotë një buxhet mbrojtjeje prej më shumë se 200 miliardë eurosh me 5 përqind shpenzime. PBB-ja e Estonisë është pak më pak se 40 miliardë euro, që do të thotë se 5 përqind arrin në pak më pak se 2 miliardë euro. Situata duket e ngjashme për dy shtetet e tjera baltike, Letoninë dhe Lituaninë, të cilat janë më të rrezikuara nëse Rusia zgjeron luftën e saj në territorin e NATO-s.

Pra, shpenzimet e mbrojtjes jo vetĂ«m do tĂ« shpĂ«rndahen nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« pabarabartĂ«. AleatĂ«t evropianĂ« tĂ« NATO-s duhet tĂ« fillojnĂ« tĂ« mendojnĂ« pĂ«r rishpĂ«rndarjen financiare pĂ«r t’u siguruar qĂ« kapacitetet tĂ« ndĂ«rtohen aty ku nevojiten mĂ« urgjentisht. NjĂ« kontribut nĂ« mbrojtjen ajrore tĂ« Baltikut mund tĂ« konsiderohet si pjesĂ« e pranisĂ« gjermane nĂ« Lituani.

Së dyti, nuk është e zgjuar të shpenzosh shumë nëse mund të shpenzosh më pak. Përpjekja për të arritur një shumë objektivi në vend të objektivave të aftësive krijon stimuj për të paguar shumë në vend që të përqendrohesh te rezultatet. Ukraina, për shembull, ka mësuar të prodhojë pajisje me çmim të lirë dhe në shkallë të gjerë. Objektivat kombëtare të shpenzimeve për mbrojtjen nuk inkurajojnë një koordinim dhe bashkëpunim më të mirë në BE, gjë që është thelbësore nëse Evropa dëshiron të zgjidhë problemet e një baze industriale mbrojtëse shumë të fragmentuar dhe joefikase. Përpjekjet për të koordinuar kërkesën dhe ofertën për prokurim dhe prodhim më koherent janë, pra, më të rëndësishme se çdo objektiv shpenzimesh.

Një objektiv i lartë shpenzimesh nuk inkurajon automatikisht rregullime me kosto efektive, siç janë ushtritë e rekrutimit me bazë rezerviste, të zakonshme në rajonin Nordik-Baltik. Ndryshe nga forcat profesionale, rezervistët nuk mungojnë në fuqinë punëtore të rregullt dhe pensionet nuk zënë një pjesë të madhe të buxhetit të mbrojtjes. Në Belgjikë, Bullgari dhe Itali, gati 20 përqind e buxheteve të mbrojtjes shkojnë për pagesat e pensioneve.

Së treti, një objektiv i tillë shpenzimesh do të çojë në mënyrë të pashmangshme në një kontabilitet krijues. Italia ka thënë tashmë se do të fillojë të llogarisë pensionet si pjesë të buxhetit të saj të mbrojtjes. Kryeministri spanjoll, Pedro Sånchez, ka sugjeruar që veprimet për klimën të llogariten si shpenzime mbrojtëse. Aleatët e NATO-s, për fat të mirë, lejohen të llogarisin mbështetjen e tyre ushtarake për Ukrainën në 5 përqindëshin, gjë që krijon një nxitje për ta ruajtur atë. Por objektivi i shpenzimeve vlen vetëm për aleatët evropianë; SHBA-të nuk janë të nxitura të rifillojnë ndihmën e tyre ushtarake për Kievin.

SĂ« fundmi, nĂ« vend qĂ« tĂ« investohet mĂ« shumĂ« fonde shtetĂ«rore nĂ« industrinĂ« evropiane tĂ« mbrojtjes pĂ«rmes procedurave tĂ« ngurta dhe tĂ« ngadalta tĂ« prokurimit publik, do tĂ« ishte mĂ« mirĂ« tĂ« pĂ«rmirĂ«sohej rregullimi i tregjeve industriale tĂ« mbrojtjes dhe tĂ« inkurajoheshin mĂ« shumĂ« investime private – siç ndodhi me ndryshimin e fundit tĂ« rregullave tĂ« BankĂ«s Evropiane tĂ« Investimeve pĂ«r t’i lejuar asaj tĂ« japĂ« hua ose tĂ« investojĂ« indirekt nĂ« kompani.

Kjo do t’i jepte industrisĂ« hapĂ«sirĂ« pĂ«r tĂ« pasur sukses.

Burimi: Financial Times

The post Rritja e shpenzimeve të mbrojtjes në 5% nuk e bën NATO-n më të fortë appeared first on Gazeta Si.

NĂ« ‘strehĂ«n skoceze’ tĂ« Trumpit- Si Von der Leyen mori marrĂ«veshjen qĂ« donte pĂ«r tarifat

✇Gazeta Si
By: Megi Iskurti
28 July 2025 at 12:15

Nga Gazeta ‘Si’- Kishte diçka thellĂ«sisht ironike nĂ« faktin qĂ« drejtuesit e lartĂ« tĂ« BE-sĂ« duhej tĂ« fluturonin pĂ«r nĂ« Britani pĂ«r tĂ« nĂ«nshkruar marrĂ«veshjen mĂ« tĂ« madhe tĂ« bllokut qĂ« nga Brexit — por kjo Ă«shtĂ« ajo qĂ« donte Donald Trump dhe kjo Ă«shtĂ« ajo qĂ« mori Donald Trump.

Për Presidenten e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, ky ishte një triumf personal shumë i nevojshëm, pasi kishte përjetuar një fillim të vështirë të mandatit të saj të dytë në krye të ekzekutivit të bllokut, duke tërhequr kritika nga i gjithë spektri politik dhe duke humbur një vendim të profilit të lartë të gjykatës së BE-së.

Pasi konturet e një marrëveshjeje tregtare BE-SHBA u shfaqën më në fund midis zyrtarëve gjatë ditëve të fundit, ishte ajo që i vuri pikat dhe kryqëzoi pikat me Trump gjatë një diskutimi njëorësh të dielën në mbrëmje.

PĂ«r ta bĂ«rĂ« kĂ«tĂ«, asaj i Ă«shtĂ« dashur tĂ« vrapojĂ« drejt resortit tĂ« tij tĂ« golfit nĂ« Turnberry nĂ« Skoci, ku ai po shijon paqen dhe qetĂ«sinĂ«, si dhe një pushim veror larg punĂ«ve botĂ«rore . MegjithatĂ«, von der Leyen prapĂ«seprapĂ« Ă«shtĂ« dashur tĂ« presĂ« derisa presidenti amerikan tĂ« ketĂ« kaluar pjesĂ«n mĂ« tĂ« madhe tĂ« ditĂ«s duke shĂ«titur nĂ« fushĂ«n e gjelbĂ«r dhe pastaj, pĂ«rpara grupit tĂ« gazetarĂ«ve tĂ« mbledhur me nxitim, tĂ« flasĂ« kundĂ«r tmerreve tĂ« ‘mullinjve me erĂ«.’

Megjithatë, në fund ia arritën qëllimit. Ndërsa hynë në takim në orën 5:40 pasdite sipas kohës së Mbretërisë së Bashkuar, dyshja ende i vlerësonte shanset e suksesit jo më shumë se 50-50 . Kur më në fund biseduan për çështje biznesi, frika e një problemi të minutës së fundit, për të cilin zyrtarët e lartë dukeshin vërtet të shqetësuar gjatë gjithë së dielës, u shua shpejt.

Trump, i cili nuk i shmanget kurrĂ« hiperbolave dhe i cili nĂ« muajt e fundit ka nĂ«nshkruar marrĂ«veshje tĂ« ngjashme me MbretĂ«rinĂ« e Bashkuar dhe JaponinĂ«, e pĂ«rshkroi menjĂ«herĂ« marrĂ«veshjen e BE-sĂ« si “mĂ« tĂ« madhen nga tĂ« gjitha”. 

MarrĂ«veshja fikson tarifat amerikane prej 15 pĂ«rqind pĂ«r shumicĂ«n e importeve nga BE-ja. Von der Leyen dhe kompania kishin arritur t’i kundĂ«rviheshin kĂ«rcĂ«nimit tĂ« Trump pĂ«r tĂ« rritur tarifat pĂ«r shumicĂ«n e mallrave tĂ« BE-sĂ« nĂ« 30 pĂ«rqind mĂ« 1 gusht. MarrĂ«veshja ka tĂ« ngjarĂ« tĂ« nxisĂ« ekonominĂ« evropiane, e cila ende mbetet prapa pjesĂ«s tjetĂ«r tĂ« botĂ«s dhe po pĂ«rpiqet tĂ« rimĂ«kĂ«mbet pas pandemisĂ« Covid. 

“Ishte njĂ« punĂ« e rĂ«ndĂ« qĂ« duhej tĂ« bĂ«nim”, tha von der Leyen pĂ«rpara se tĂ« nxitonte pĂ«r tĂ« kapur fluturimin e saj pĂ«r nĂ« Bruksel. “Por tani ia dolĂ«m.”

Bllokim dy-javor

“Golfi ishte i mrekullueshĂ«m”, u tha Trump gazetarĂ«ve. “Edhe pse e kam unĂ«, Ă«shtĂ« ndoshta fusha mĂ« e mirĂ« nĂ« botĂ«. Dhe kur shikoj pĂ«rtej horizontit shoh nĂ«ntĂ« mullinj me erĂ« nĂ« fund tĂ« shekullit tĂ« 18-tĂ«, them, a nuk Ă«shtĂ« turp?”

Trump tha se BE do të bjerë dakord të blejë energji në vlerë prej 750 miliardë dollarësh. Gjithashtu, do të bjerë dakord të investojë 600 miliardë dollarë më shumë se sa ishte planifikuar në SHBA.

Evropa do të zëvendësonte gazin rus me blerje energjie nga SHBA-të me blerje prej 250 miliardë dollarësh në vit për pjesën e mbetur të mandatit të Trump, shtoi ajo.

Trump tha gjithashtu se çeliku dhe alumini do tĂ« vazhdojnĂ« t’i nĂ«nshtrohen tarifave prej 50 pĂ«rqind. Von der Leyen tha se Uashingtoni dhe Brukseli do tĂ« punojnĂ« sĂ« bashku pĂ«r tĂ« krijuar njĂ« gardh rrethor pĂ«r tĂ« adresuar mbikapacitetin global.

Bisedimet pasuan një bllokim dyjavor të shkaktuar nga Trump, i cili në një letër drejtuar von der Leyen kërcënoi të rriste tarifat nëse nuk arrihej një marrëveshje këtë muaj.

Përshkallëzo për të çtensionuar

Përshkallëzimi i situatës nga ana e Trumpit i kishte habitur negociatorët tregtarë të BE-së , të cilët ishin bindur nga bashkëbiseduesit e tyre amerikanë se një marrëveshje paraprake ishte e arritshme .

NjĂ« betejĂ« nervozizmi pasoi, ndĂ«rsa Trump njoftoi njĂ« sĂ«rĂ« marrĂ«veshjesh tĂ« tjera – pĂ«rfshirĂ« njĂ« me Japoninë qĂ« vendosi njĂ« tarifĂ« bazĂ« prej 15 pĂ«rqind, ndĂ«rsa ofroi lehtĂ«sim pĂ«r industrinĂ« e saj tĂ« automobilave. Disa vĂ«zhgues e panĂ« kĂ«tĂ« si njĂ« pikĂ« referimi.

NĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n kohĂ«, blloku 27-vendesh aktivizoi kundĂ«rmasat e tij tregtare, duke hartuar njĂ« listĂ« qĂ« synonte 93 miliardĂ« euro nĂ« mallra amerikane – duke filluar nga avionĂ«t te automobilat dhe nga soja te burboni i Kentucky-t – qĂ« do tĂ« pĂ«rballeshin me tarifa hakmarrĂ«se deri nĂ« 30 pĂ«rqind. KĂ«to tarifa duhej tĂ« hynin nĂ« fuqi nga 7 gushti e tutje, nĂ« mungesĂ« tĂ« njĂ« marrĂ«veshjeje.

Von der Leyen mĂ« parĂ« kishte theksuar rĂ«ndĂ«sinĂ« e marrĂ«dhĂ«nies tregtare transatlantike prej 1.7 trilion dollarĂ«sh – mĂ« e madhja nĂ« botĂ« – dhe i bĂ«ri thirrje Trump tĂ« bĂ«nte marrĂ«veshjen mĂ« tĂ« madhe qĂ« tĂ« dy kanĂ« bĂ«rĂ« ndonjĂ«herĂ«.

Duke folur mĂ« pas, ajo tha: “Dy ekonomitĂ« mĂ« tĂ« mĂ«dha duhet tĂ« kenĂ« njĂ« fluks tĂ« mirĂ« tregtar midis nesh. Mendoj se arritĂ«m pikĂ«risht pikĂ«n qĂ« donim tĂ« gjenim. Ribalancim, por mundĂ«sim tĂ« tregtisĂ« nĂ« tĂ« dyja anĂ«t. QĂ« do tĂ« thotĂ« vende tĂ« mira pune nĂ« tĂ« dyja anĂ«t e Atlantikut, do tĂ« thotĂ« prosperitet nĂ« tĂ« dyja anĂ«t e Atlantikut dhe kjo ishte e rĂ«ndĂ«sishme pĂ«r ne.”

Uniteti dhe miqësia

Trump, i cili më parë tha se ishte me humor të keq, u shpreh i kënaqur me rezultatin.

“Do tĂ« sjellĂ« shumĂ« unitet dhe miqĂ«si. Do tĂ« funksionojĂ« shumĂ« mirĂ«â€, tha Trump.

Von der Leyen u shoqĂ«rua nĂ« Turnberry tĂ« dielĂ«n nga Komisioneri i TregtisĂ« MaroĆĄ Ć efčovič, shefi i kabinetit tĂ« saj Bjoern Seibert dhe zyrtarĂ«t e lartĂ« Sabine Weyand dhe Tomas Baert. Nga ana e SHBA-sĂ«, Sekretari i TregtisĂ« HoĂ«ard Lutnick fluturoi pĂ«r bisedimet e para dypalĂ«she tregtare tĂ« nivelit tĂ« lartĂ« qĂ« kur Trump vendosi tarifa gjithĂ«pĂ«rfshirĂ«se ndaj pjesĂ«s tjetĂ«r tĂ« botĂ«s nĂ« prill. 

Lutnick u tha gazetarëve se rezultati i një hetimi mbi industrinë e gjysmëpërçuesve, i cili mund të çojë në vendosjen e tarifave të reja sektoriale, pritej brenda rreth dy javësh.

MarrĂ«veshja me BE-nĂ« rezultoi mĂ« e vĂ«shtirĂ« pĂ«r t’u arritur nga ekipi i Trump sesa me JaponinĂ« dhe njĂ« grusht vendesh tĂ« tjera — duke reflektuar fuqinĂ« ekonomike tĂ« bllokut si njĂ« treg prej 450 milionĂ« konsumatorĂ«sh.

MĂ«nyra se si BE-ja e trajton politikĂ«n tregtare — me Komisionin e saj ekzekutiv qĂ« negocion nĂ« emĂ«r tĂ« 27 anĂ«tarĂ«ve tĂ« bllokut dhe qĂ« duhet tĂ« konsultohet me ta — pengoi gjithashtu stilin arrogant tĂ« Trump nĂ« arritjen e marrĂ«veshjeve , i cili i ka dhĂ«nĂ« njĂ« goditje shkatĂ«rruese sistemit tregtar shumĂ«palĂ«sh tĂ« epokĂ«s sĂ« pas LuftĂ«s sĂ« DytĂ« BotĂ«rore.

Asnjë deklaratë e përbashkët apo tekst marrëveshjeje nuk u publikua menjëherë. Një person pranë ekipit negociator evropian tha se do të ishte jetike të stabilizohej një marrëveshje me shkrim sa më shpejt të ishte e mundur. 

Megjithatë, Trump dukej po aq i shqetësuar për mullinjtë e erës sesa për marrëveshjen midis dy blloqeve më të mëdha tregtare në botë.

«Po na vrasin», u tha ai gazetarĂ«ve nĂ« Turnberry. «Po na vrasin bukurinĂ« e peizazhit tonĂ«, tĂ« luginave tona
 Ato prodhohen nĂ« KinĂ«, pothuajse tĂ« gjitha. Kur fillojnĂ« tĂ« ndryshken dhe tĂ« kalben pas tetĂ« vitesh, nuk mund t’i fikĂ«sh. Nuk mund t’i varrosĂ«sh.»

Marrë nga Politico/ Përshtati Gazeta Si

The post NĂ« ‘strehĂ«n skoceze’ tĂ« Trumpit- Si Von der Leyen mori marrĂ«veshjen qĂ« donte pĂ«r tarifat appeared first on Gazeta Si.

Lufta për para që do të vendosë të ardhmen e Europës!

✇Gazeta Si
By: Gisela Troplini
26 July 2025 at 13:04

“Paraja rrotullon botĂ«n”, thotĂ« njĂ« kĂ«ngĂ« dhe paraja do tĂ« vendosĂ« tĂ« ardhmen e EuropĂ«s. LiderĂ«t politikĂ« po pĂ«rballen me vendime tĂ« dhimbshme se si tĂ« shpĂ«rndajnĂ« paratĂ« publike nĂ« njĂ« botĂ« tĂ« pasigurt.

Europa ka 3 prioritete urgjente. E para dhe mĂ« e dukshmja – mbrojtja. Kjo nevojĂ« Ă«shtĂ« mĂ« shumĂ« njĂ« kundĂ«rpĂ«rgjigje pĂ«r agresionin e Vladimir Putin dhe kritikat e Donald Trump pĂ«r aleatĂ«t e NATO-s. KĂ«to presione e kanĂ« bĂ«rĂ« njĂ« nevojĂ« strategjikĂ« armatimin e EuropĂ«s.

E dyta Ă«shtĂ« mbĂ«shtetja pĂ«r UkrainĂ«n nĂ« luftĂ«n kundĂ«r RusisĂ«. NĂ«se mbrojtja e UkrainĂ«s bie, njĂ« Rusi revanshiste do tĂ« pĂ«rfitonte. MbĂ«shtetja pĂ«r UkrainĂ«n do t’i kushtojĂ« EuropĂ«s mĂ« shumĂ« nga sa janĂ« tĂ« gatshĂ«m tĂ« shpenzojnĂ«.

Dhe e fundit, është procesi i gjatë i prodhimit të buxhetit të ardhshëm shumëvjeçar të Bashkimit Europian, i cili do të mbulojë periudhën nga 2028 deri në 2034. Komisioni Europian ka paraqitur tashmë propozimin e tij, por sfida e vërtetë qëndron përpara, pasi vendet anëtare dhe Parlamenti Europian duhet të kalojnë përmes negociatave të brendshme përpara se të bien dakord për numrat përfundimtarë.

Propozimi i Komisionit pĂ«rfshin rritjen e fondeve pĂ«r sigurinĂ«, angazhimet globale dhe konkurrencĂ«n, si dhe mbĂ«shtetje shtesĂ« pĂ«r UkrainĂ«n. Edhe pse kĂ«to prioritete janĂ« mbĂ«shtetur gjerĂ«sisht, rialokimi i burimeve tĂ« nevojshme pĂ«r financimin e tyre ka qenĂ« subjekt i njĂ« debati tĂ« ashpĂ«r. ËshtĂ« e sigurt tĂ« thuhet se Komisioni po shkon drejt njĂ« pĂ«rballjeje tĂ« ashpĂ«r politike pĂ«rpara se tĂ« arrihet njĂ« konsensus. Buxheti qĂ« ka propozuar Komisioni Ă«shtĂ« i ulĂ«t, sa 1.26% e tĂ« ardhurave vjetore tĂ« 27 shteteve tĂ« BE-sĂ«, por shtetet ende nuk kanĂ« shlyer borxhet e Covid.

Për mbrojtjen, numrat janë më të lartë. Në të gjithë Europën, buxhetet e mbrojtjes janë rritur afërsisht me 1/3 vitet e fundit, me shumicën e anëtarëve europianë të NATO-s që shpenzojnë rreth 2% të PBB-së së tyre ose i afrohen këtij standardi.

Por edhe kjo nuk mjafton më. Në samitin e qershorit të NATO-s në Hagë, anëtarët u zotuan të shpenzojnë 3.5% të PBB-së për mbrojtjen deri në vitin 2035, me një shtesë prej 1.5% të caktuar për investime të përcaktuara lirshëm për mbrojtjen dhe sigurinë. 1.5% shtesë duket se është krijuar për të qetësuar Trump, i cili ka bërë thirrje në mënyrë të përsëritur që aleatët europianë të rrisin shpenzimet ushtarake në 5% të PBB-së. Pjesa më e madhe e këtyre shpenzimeve shtesë pritet të mbështetet në kontabilitetin krijues dhe jo në financimin e ri aktual.

MbĂ«shtetja e UkrainĂ«s gjatĂ« luftĂ«s dhe rindĂ«rtimit eventual tĂ« vendit do tĂ« kĂ«rkojĂ« gjithashtu njĂ« angazhim tĂ« konsiderueshĂ«m financiar. NdĂ«rsa vlerĂ«simet ndryshojnĂ«, 100 miliardĂ« dollarĂ« nĂ« vit, pĂ«r shembull, do tĂ« arrinin nĂ« pak mĂ« shumĂ« se 0.4% tĂ« PBB-sĂ« sĂ« kombinuar tĂ« BE-sĂ« dhe MbretĂ«risĂ« sĂ« Bashkuar – domethĂ«nĂ«se, por larg tĂ« qenit tĂ« pamenaxhueshme.

Në një moment brenda dritares së buxhetit 2028-35, kostoja e rindërtimit të Ukrainës do të duhet të adresohet. Disa studime kanë vlerësuar koston e rindërtimit në rreth 500 miliardë dollarë, megjithëse kjo shifër përfshin zona që mund të mbeten nën kontrollin rus për të ardhmen e parashikueshme. Shumë do të varet gjithashtu nga fakti nëse garancitë e sigurisë dhe perspektiva e anëtarësimit të Ukrainës në BE mund të nxisin një mjedis të favorshëm për investime private në shkallë të gjerë.

Natyrisht, mund të shfaqen kërkesa të reja, duke vendosur tendosje shtesë mbi financat e Europës. Disa qeveri europiane, për shembull, kanë ulur tashmë ndihmën për zhvillim ose kanë devijuar një pjesë të saj për të mbështetur Ukrainën. Ndërsa kjo mund të ketë qenë një përgjigje e nevojshme afatshkurtër ndaj pushtimit të Rusisë, pasojat e tij afatgjata mbeten të paqarta.

Aktualisht, vetëm Norvegjia, Suedia dhe Danimarka përmbushin objektivin e Kombeve të Bashkuara për të ndarë 0.7% të të ardhurave vjetore për ndihmën për zhvillim. Pas shkurtimeve dramatike të ndihmës së huaj të administratës Trump dhe mbylljes së Agjencisë Amerikane për Zhvillim Ndërkombëtar (USAID), ekziston një mundësi e fortë që Europa të mbushë boshllëkun. Një botë më e dëshpëruar do të jetë më e paqëndrueshme dhe më pak e sigurt, duke e bërë zhvillimin një imperativ strategjik dhe moral.

PĂ«rmbushja e tĂ« gjitha kĂ«tyre angazhimeve nuk do tĂ« jetĂ« e lehtĂ«, veçanĂ«risht pĂ«r qeveritĂ« qĂ« tashmĂ« po pĂ«rballen me deficite tĂ« larta dhe borxhin publik nĂ« rritje. Pritjet janĂ« qĂ« vendet e EuropĂ«s Veriore do tĂ« arrijnĂ« objektivin e NATO-s pĂ«r shpenzimet e mbrojtjes prej 3.5% tĂ« PBB-sĂ« shumĂ« pĂ«rpara vitit 2035, ndĂ«rsa vendet e EuropĂ«s Jugore – me pĂ«rjashtim tĂ« GreqisĂ« – ka tĂ« ngjarĂ« tĂ« dĂ«shtojnĂ« ta pĂ«rmbushin atĂ«. Me FrancĂ«n, ItalinĂ« dhe SpanjĂ«n qĂ« tĂ« gjitha shkojnĂ« drejt zgjedhjeve deri nĂ« vitin 2027, oreksi politik pĂ«r shkurtimet e shpenzimeve tĂ« nevojshme pĂ«r tĂ« rritur buxhetet e mbrojtjes ka tĂ« ngjarĂ« tĂ« mbetet i kufizuar.

Ky trend tashmë është i dukshëm në shpërndarjen e ndihmës për Ukrainën. Në katër muajt e parë të vitit 2025, vendet nordike kontribuan 6.8 miliardë dollarë, Britania e Madhe dha 5.3 miliardë dollarë dhe Gjermania siguroi 760 milionë dollarë, ndërsa Spanja dhe Italia dhanë vetëm një pjesë të këtyre shumave.

Ironia Ă«shtĂ« se shtetet anĂ«tare tĂ« BE-sĂ« tĂ« etiketuara shpesh si “koprace ” janĂ« ato qĂ« nĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ« janĂ« tĂ« gatshĂ«m tĂ« ofrojnĂ« fonde pĂ«r tĂ« çuar pĂ«rpara prioritetet e dakorduara tĂ« bllokut. NdĂ«rkohĂ«, vendet mĂ« pak tĂ« kursyera preferojnĂ« tĂ« kĂ«rkojnĂ« mĂ« shumĂ« huamarrje, edhe pse kanĂ« hapĂ«sirĂ« tĂ« kufizuar pĂ«r ta bĂ«rĂ« kĂ«tĂ« vetĂ«.

KĂ«to tensione tani po nxisin intensifikimin e betejĂ«s mbi financat e EuropĂ«s. Ekziston njĂ« kontrast i fortĂ« midis miratimit tĂ« shpejtĂ« tĂ« NATO-s tĂ« premtimeve pĂ«r shpenzime tĂ« mĂ«dha dhe grindjeve tĂ« BE-sĂ« pĂ«r shuma shumĂ« mĂ« tĂ« vogla. Sido qĂ« tĂ« jetĂ« rezultati, lufta fiskale e ardhshme do tĂ« testojĂ« se sa tĂ« aftĂ« dhe tĂ« gatshĂ«m janĂ« liderĂ«t e EuropĂ«s pĂ«r t’u pĂ«rballur me sfidat serioze tĂ« sigurisĂ« pĂ«rpara./ProjectSyndicate

The post Lufta për para që do të vendosë të ardhmen e Europës! appeared first on Gazeta Si.

CNN: Njohja e Palestinës, një veprim i guximshëm nga Macron, me një dozë dëshpërimi


✇Gazeta Si
By: Sorgena Leka
25 July 2025 at 12:28

Me një postim të vetëm, Presidenti Francez Emmanuel Macron ndryshoi gjithçka, dhe asgjë. Njoftimi i tij vonë në mbrëmje në X se Franca do të njohë një shtet palestinez në shtator, anëtarja e parë e Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara dhe kombeve të G7 që e bën këtë, i zuri shumë njerëz në befasi.

Edhe pse njohja e Francës është pritur prej disa muajsh tani, (lufta Izrael-Iran detyroi një shtyrje të samitit mbi Izrael-Palestinë me Arabinë Saudite dhe aleatët europianë që Parisi kishte nxitur) nuk pritej të ndodhte kështu.

Njoftimi i papritur na tregon dy gjëra.

Së pari, se Emmanuel Macron mendon se kjo është koha për të vepruar. Udhëheqësit nga Franca, Mbretëria e Bashkuar dhe Gjermania do të flasin për të kërkuar veprime urgjente mbi nivelet e reja të krizës humanitare në Gaza.

Më shumë se një mijë banorë të Gazës janë vrarë duke kërkuar me dëshpërim ushqim që nga maji, dhjetëra të tjerë nga vetë uria.

Imazhet e banorëve të Gazës të uritur dhe të pafuqishëm, përfshirë fëmijë, kanë sjellë ndërmend cepat më të errët të shekullit të 20, duke nxitur neverinë perëndimore ndaj krizës humanitare.

Vendimi i Macron është i guximshëm, pas një numri të vogël aleatësh europianë: Irlandës, Norvegjisë dhe Spanjës, por duke hapur rrugën që fuqitë e mëdha ndërkombëtare të ndjekin shembullin.

“Kam folur me kolegĂ« tĂ« tjerĂ« nĂ« telefon dhe jam i sigurt se nuk do tĂ« jemi tĂ« vetmit qĂ« do ta njohin PalestinĂ«n nĂ« shtator”, tha njĂ« zyrtar i lartĂ« nĂ« presidencĂ«n franceze pĂ«r CNN tĂ« enjten pas njoftimit tĂ« Macron.

Sytë tani ka të ngjarë të kthehen nga Mbretëria e Bashkuar, ndoshta edhe nga Gjermania. Perspektiva e Shteteve të Bashkuara, aleati më i ngushtë i Izraelit edhe pa një presidencë Trump, duket e pamundur.

Por për ata në terren, vendimi francez ka të ngjarë të ndryshojë pak.

LĂ«vizja u mirĂ«prit nga Hamasi si njĂ« “hap pozitiv”. PĂ«r udhĂ«heqĂ«sit izraelitĂ«, nuk u prit aspak mirĂ«.

Njohja “shpĂ«rblen terrorin”, tha kryeministri izraelit (dhe kundĂ«rshtar i hershĂ«m i njĂ« shteti palestinez) Benjamin Netanyahu tĂ« enjten nĂ« mbrĂ«mje, me ministra tĂ« tjerĂ« qĂ« argumentojnĂ« se ky veprim tani justifikon aneksimin zyrtar tĂ« Bregut PerĂ«ndimor.

Kjo ndjesi u pranua shpejt nga Shtetet e Bashkuara, të cilat e kanë gjetur veten gjithnjë e më shumë në kundërshtim me aleatët e tyre perëndimorë në Europë për shkak të luftës së Izraelit në Gaza.

Sekretari i Shtetit Marco Rubio tha se SHBA-tĂ« “e hedhin poshtĂ« me forcĂ«â€ planin e Macron.

“Ky vendim i pamatur i shĂ«rben vetĂ«m propagandĂ«s sĂ« Hamasit dhe pengon paqen”, shkroi ai tĂ« enjten nĂ« X. “ËshtĂ« njĂ« shuplakĂ« nĂ« fytyrĂ« pĂ«r viktimat e 7 tetorit.”

Edhe nëse njohja ndërkombëtare mund të sjellë magjikisht ndryshime konkrete për Gazën, afati i shtatorit do të vijë shumë vonë për palestinezët që vdesin nga uria nën bllokadën e ushqimit të kontrolluar nga Izraeli.

Philippe Lazzarini, kreu i UNRËA-sĂ«, agjencisĂ« kryesore tĂ« Kombeve tĂ« Bashkuara pĂ«r refugjatĂ«t palestinezĂ«, tha tĂ« enjten se njerĂ«zit nĂ« Gaza u ngjanin “kufomave nĂ« kĂ«mbĂ«â€ ndĂ«rsa uria po pĂ«rhapej.

Të gjithë 2.1 milionë njerëzit në Gaza tani janë të pasigurt për ushqim dhe të martën, ministria e shëndetësisë e Gazës tha se 900,000 fëmijë po vuajnë nga uria.

Rreth 70,000 fëmijë tashmë tregojnë shenja të kequshqyerjes, thanë ata.

Një shans i vogël diplomatik?

Njoftimi solo i Francës sugjeron gjithashtu një shenjë dëshpërimi nga ana e Macronit.

Ai është një njeri që i pëlqen një koalicion në skenën botërore dhe kjo është zakonisht një strategji fituese.

Një muaj më parë, dukej se ishte gati skena që Franca të njihte Palestinën, një samit i bashkëorganizuar me Arabinë Saudite ishte planifikuar në Riad nga 17 deri në 20 qershor. Por kur shpërtheu konflikti i hapur midis Izraelit dhe Iranit më 13 qershor, ky plan u prish.

Pritja midis ekspertëve ishte që Franca dhe Arabia Saudite do të mobilizonin aleatët e tjerë në një njohje të përbashkët, një sinjal i fortë për Jerusalemin dhe Uashingtonin mbi rëndësinë e zgjidhjes me dy shtete dhe paqen.

Makron mund të ketë ende fitoren e tij në shtator nëse aleatët i bashkohen njohjes së Francës, por kjo nuk do të kishte ndodhur pa rrezikuar kapitalin diplomatik të Francës dhe duke bindur partnerë më të pavullnetshëm.

“Ideja Ă«shtĂ« tĂ« ushtrohet pak presion mbi vendet e tjera”, tha zyrtari i lartĂ« francez pĂ«r CNN.

Dhe vendimi i Macronit ka peshë.

Vendet europiane kanë treguar kokëfortësi për të vepruar zyrtarisht mbi një zgjidhje me dy shtete dhe për të njohur shtetësinë palestineze. Respekti për aleatin e Perëndimit, Izraelin, mospëlqimi për qeverinë islamiste në Gaza dhe mangësitë e Autoritetit Palestinez të Bregut Perëndimor, si dhe një status quo me sa duket e pranueshme për dekada të tëra, kanë sjellë zemërim të heshtur ndaj vendbanimeve dhe sulmeve izraelite ndaj palestinezëve, me pak ndryshim në veprimin ndërkombëtar.

Franca tani po e thyen atë tavan prej qelqi.

Brenda Francës, një vend që prej kohësh ka mbajtur një qëndrim ndaj kauzës palestineze, njohja e shtetësisë palestineze nuk do të jetë një veprim i diskutueshëm.

UdhĂ«heqĂ«si pas LuftĂ«s sĂ« DytĂ« BotĂ«rore, Charles de Gaulle, e mblodhi FrancĂ«n pranĂ« popullit palestinez pas luftĂ«s sĂ« vitit 1967, me Parisin qĂ« u angazhua me OrganizatĂ«n Çlirimtare Palestineze pĂ«r dekada tĂ« tĂ«ra, edhe pse sulmet terroriste u kryen nĂ« emĂ«r tĂ« grupit nĂ« tokĂ«n franceze.

Në vitin 2014, parlamenti francez i bëri thirrje qeverisë të njihte Palestinën, një apel që qeveria e mbështeti në Këshillin e Sigurimit të Kombeve të Bashkuara në një votim të pasuksesshëm për të sjellë shtetësinë palestineze deri në vitin 2017.

Franca prej kohësh ka mbështetur një zgjidhje me dy shtete për Izraelin dhe Palestinën bazuar në kufijtë e vitit 1967, megjithëse burimi i Elysee tha se njohja franceze nuk do të specifikonte kufijtë.

Macron mbështeti me vendosmëri hakmarrjen e Izraelit për masakrat e 7 tetorit, por me kalimin e kohës i ka ashpërsuar kritikat e tij ndaj Netanyahut dhe Izraelit për drejtimin e luftës.

Publikisht, ai shqetĂ«sohej pĂ«r “importimin” e konfliktit nĂ« FrancĂ«, shtĂ«pi e komunitetit mĂ« tĂ« madh tĂ« hebrenjve dhe myslimanĂ«ve nĂ« EuropĂ«.

Por, ndërsa viktimat në Gaza u shtuan, Franca ndaloi eksportet e armëve në Izrael, orkestroi dërgesat e ndihmave në territor dhe bëri thirrje vazhdimisht për një armëpushim dhe akses në ndihmë humanitare dhe gazetarë.

Duke ndërmarrë këtë hap besimi, duke njohur një shtet palestinez përpara kolegëve të Francës, Pallati Elysee me siguri shpreson për një efekt domino të njohjes në të gjithë Perëndimin.

Me ndihmën ende mizorisht përtej mundësive të banorëve të Gazës, ndoshta është një përpjekje e fundit për të sjellë njëfarë lehtësimi.

Burimi: CNN. PĂ«rshtati: Gazeta Si

The post CNN: Njohja e Palestinës, një veprim i guximshëm nga Macron, me një dozë dëshpërimi
 appeared first on Gazeta Si.

Rama: TĂ« gjithĂ« universitetet e ShqipĂ«risĂ« duhet tĂ« ndjekin shembullin e UBT, ndryshe s’ka mbĂ«shtetje financiare

✇Abc News
By: Nijazi Mema
22 July 2025 at 11:25

TIRANË- Kryeministri i ShqipĂ«risĂ«, Edi Rama, theksoi se nuk do ketĂ« asnjĂ« mbĂ«shtetje financiare pĂ«r universitet e vendit, nĂ«se ato nuk ndjekin shembullin qĂ« po bĂ«n Universiteti BujqĂ«sor i TiranĂ«s.

Ai theksoi se qeveria do vijojë ta mbështesë me fonde e buxhet këtë universitet, i cili sipas tij, do të kthehet në një prej institucioneve rrezatuese në rajon dhe burim dijesh të rëndësishme për nevojat e Shqipërisë.

“Natyrisht qĂ« ky territor ka nevojĂ« pĂ«r forcat e reja. NĂ« kapitujt e negociatave pĂ«r anĂ«tarĂ«sim, bujqĂ«sia dhe zhvillimi rural Ă«shtĂ« njĂ« kapitull mĂ« vetĂ«e qĂ« Ă«shtĂ« e “nĂ«ne o nĂ«ne”, realisht. Ata pedagogĂ« qĂ« merren shumĂ« ose pak me direktivat evropiane e dinĂ« shumĂ« mirĂ«, mjedisi dhe ndryshimet klimatike Ă«shtĂ« kapitull mĂ« vete.

UjĂ«rat dhe menaxhimi i mbetjeve janĂ« kapituj nĂ« vete dhe tĂ« gjitha kĂ«to bashkĂ«, Ă«shtĂ« dhimbja mĂ« e madhe e kokĂ«s pĂ«r njĂ« vend si ne, por dhimbja e madhe e kokĂ«s jo se ne kemi problem qĂ« tĂ« tjerĂ«t s’i kanĂ« pasur, por se ne na duhen dije, na duhen njerĂ«z tĂ« ditur dhe patjetĂ«r qĂ« bazĂ« Ă«shtĂ« ky universitet.

Nuk bëhet kjo me miell të huaj, sado të marrim ekspertë dhe ndihmë, por na duhet ky brum, që kjo furrë po bëhet gati për ta pjekur, por ama prurjet janë të rëndësishme, por është interes kombëtar dhe prioritet mbështetje pa rezervë e kësaj reforme edhe këtij universiteti. Të gjithë universitetet e Shqipërisë duhet ta kenë të qartë që tani që e kemi shembullin, nëse duan mbështetje ekstra, duhet të bëjnë atë që po bën UBT.

Duhet tĂ« gjejnĂ« shokun apo shoqen nĂ« EuropĂ«, tĂ« ngjiten me tĂ«, tĂ« dorĂ«zojnĂ« letrat e fejesĂ«s qĂ« ne t’i mbĂ«shtesim pĂ«r martesĂ«. Historia qĂ« kemi njĂ« program, jo do bĂ«jmĂ« atĂ«, jo kĂ«tĂ«, mund t’i bĂ«jnĂ«, janĂ« autonon, por nuk kanĂ« mbĂ«shtetje nga qeveria.

Qeveria do ndryshojĂ« komplet qasjen financiare dhe pĂ«r sa kohĂ« nuk do ketĂ« njĂ« tĂ« dytĂ«, çfarĂ« janĂ« ekstra, ne do t’i vendosim tĂ« UBT. Do ta bĂ«jmĂ« UBT njĂ« rrezatim nĂ« tĂ« gjithĂ« rajonin. Do ta fusim nĂ« listĂ«n dinjitoze tĂ« EvropĂ«s pĂ«r kĂ«to tema dhe do t’i japim ShqipĂ«risĂ« njĂ« burim tĂ« jashtĂ«zakonshĂ«m dijeje”, tha ai./abcnews.al

Dëbimet e azilkërkuesve, analiza: Ashpërsohet politika e migracionit në BE

✇Gazeta Si
By: Sorgena Leka
22 July 2025 at 10:49

Vendet e BE-së duan ta përshpejtojnë politikën më të ashpër të azilit, si Gjermania.

Disa propozime diskutohen në takimin e ministrave të Brendshëm të BE të martën.

Ministri i BrendshĂ«m gjerman, Alexander Dobrindt, CSU do tĂ« duhet tĂ« martĂ«n tĂ« shpjegojĂ« kontrollet kufitare tĂ« GjermanisĂ« nĂ« takimin pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« si ministĂ«r me homologĂ«t e tij nga vendet e BE-sĂ«. Por para sĂ« gjithash Dobrindt dĂ«shiron tĂ« demonstrojĂ« nĂ« Kopenhagen “se Gjermania nuk Ă«shtĂ« mĂ« nĂ« rolin e frenuesit kur bĂ«het fjalĂ« pĂ«r çështjet e migracionit nĂ« EvropĂ«, por nĂ« rolin e drejtuesit”. Ministri i BrendshĂ«m gjerman e kishte deklaruar kĂ«tĂ« tashmĂ« nĂ« fund tĂ« javĂ«s sĂ« kaluar nĂ« samitin e migracionit tĂ« thirrur nga vetĂ« ai nĂ« Zugspitze, nĂ« Gjermani. aty mori pjesĂ« edhe komisionieri i BE pĂ«r çështjet e Brendshme, Magnus Brunner. “Evropa mĂ« nĂ« fund po bĂ«het mĂ« e ashpĂ«r nĂ« politikĂ«n e azilit. Kjo Ă«shtĂ« ajo qĂ« Ă«shtĂ« vendimtare: Ne mund t’i zgjidhim kĂ«to sfida vetĂ«m sĂ« bashku – jo secili pĂ«r veten e tij, jo secili individualisht”, tha Brunner nĂ« samit.

Gjermania nis dëbimet në Afganistan, Austria në Siri

Sot nĂ« Kopenhagen diskutohet pĂ«r kĂ«tĂ« ashpĂ«rsim tĂ« ri. Sidomos pĂ«r “temĂ«n e dĂ«bimeve dhe kthimeve, ku sĂ« fundmi kemi krijuar mundĂ«si tĂ« reja”, tha Brunner, qĂ« vetĂ« vjen nga Austria. SĂ« fundmiAustria ka shtuar dĂ«bimet nĂ« Siri, kurse Gjermania nĂ« Afganistan.

“KĂ«to janĂ« tĂ« gjitha hapa jashtĂ«zakonisht tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m pĂ«r ne nĂ«se mund t’i kthejmĂ« gjithnjĂ« e mĂ« shumĂ« kriminelĂ«t nĂ« vendet e tyre tĂ« origjinĂ«s”, theksoi ai.

PĂ«r kĂ«tĂ« qĂ«llim nĂ« mars Komisioni i BE-sĂ« paraqiti njĂ« rregullore tĂ« re pĂ«r kthimin. Ajo pĂ«rfshin, ndĂ«r tĂ« tjera, procedura mĂ« tĂ« rrepta dĂ«bimi dhe tĂ« njĂ«suara nĂ« tĂ« gjithĂ« BE-nĂ«, si edhe tĂ« ashtuquajtura “qendra kthimi”, ku do tĂ« koordinohet dĂ«bimi i azilkĂ«rkuesve tĂ« refuzuar – duke pĂ«rfshirĂ« edhe qendra jashtĂ« BE-sĂ« nĂ«n mbikĂ«qyrjen e autoriteteve kombĂ«tare, sĂ« bashku me agjencitĂ« e BE-sĂ« si Frontex. PĂ«r kĂ«tĂ« qĂ«llim, Frontex, Agjencia e Mbrojtjes sĂ« Kufijve brenda BE do tĂ« marrĂ« trefish mĂ« shumĂ« fonde nĂ« tĂ« ardhmen, sipas Komisionerit tĂ« PunĂ«ve tĂ« Brendshme Brunner. Sipas propozimit tĂ« buxhetit tĂ« paraqitur nga Presidentja e Komisionit Ursula von der Leyen javĂ«n e kaluar, 34 miliardĂ« euro do tĂ« ndahen pĂ«r menaxhimin e migracionit, forcimin e kufijve tĂ« jashtĂ«m tĂ« BE-sĂ« dhe sigurinĂ« e brendshme.

Vetëm çdo i katërti azilkërkues i refuzuar largohet nga BE

Por edhe më tej shtrohet pyetja: Ku do të dëbohen këta njerëz? Sipas Agjencisë së Azilit të BE-së, kohët e fundit ka pasur rreth 2,700 kërkesa për azil në ditë. Pothuajse gjysma refuzohen menjëherë, por aktualisht vetëm rreth një në katër prej atyre që duhet të largohen, largohen në të vërtetë nga Bashkimi Evropian.

Danimarka, e cila aktualisht mban PresidencĂ«n e KĂ«shillit tĂ« BE-sĂ« prej kohĂ«sh Ă«shtĂ« konsideruar si njĂ« mbĂ«shtetĂ«se e vijĂ«s sĂ« ashpĂ«r nĂ« politikĂ«n e migracionit. Kaare Dybvad, Ministrja Daneze e Migracionit, dĂ«shiron t’i pĂ«rshpejtojĂ« gjĂ«rat: “Ne duhet tĂ« bĂ«jmĂ« mĂ« shumĂ« sesa thjesht t’i bindim vendet e treta tĂ« marrin mbrapsht shtetasit e tyre. Ne duhet tĂ« punojmĂ« urgjentisht pĂ«r zgjidhje tĂ« mĂ«tejshme dhe tĂ« reja.”

Marrëveshjet me shtetet e treta në fokus

NjĂ« sugjerim qĂ« Ă«shtĂ« veçanĂ«risht i rĂ«ndĂ«sishĂ«m edhe pĂ«r Ministrin e BrendshĂ«m gjerman Ă«shtĂ« eliminimi i tĂ« ashtuquajturit elementi familjar ose lidhjet me njĂ« vend. Deri mĂ« tani, azilkĂ«rkuesit mund tĂ« deportohen vetĂ«m nĂ« atĂ« vend jashtĂ« BE-sĂ« ku kanĂ« familjen ose kanĂ« qĂ«ndruar pĂ«r njĂ« periudhĂ« tĂ« gjatĂ«. “Ne nuk duam ta mbajmĂ« mĂ« mĂ« elementinn familjat lidhjet me njĂ« vend nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« ligji evropian tĂ« mos na pengojĂ« tĂ« arrijmĂ« marrĂ«veshje me vendet e treta”, tha Dobrindt. Mbrojtja nga BE-ja nuk do tĂ« thotĂ« domosdoshmĂ«risht mbrojtje brenda BE-sĂ«.

Kjo do tĂ« funksiononte kĂ«shtu: NjĂ« azilkĂ«rkues i refuzuar nuk mund tĂ« deportohet nĂ« Afganistan pĂ«r arsye tĂ« caktuara – pse jo, pĂ«r shembull, nĂ« Pakistan? QĂ« kjo tĂ« ndodhĂ«, vendi do tĂ« duhet tĂ« jetĂ« nĂ« listĂ«n e vendeve tĂ« treta tĂ« sigurta. Komisioni i BE-sĂ« tashmĂ« e ka paraqitur njĂ« listĂ« tĂ« tillĂ« dhe synon ta diskutojĂ« mĂ« tej atĂ« me Parlamentin dhe, pĂ«r shembull, me ministrat e BrendshĂ«m, sipas Brunner. “KĂ«to janĂ« tĂ« gjitha masa shumĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme dhe ne duhet tĂ« veprojmĂ« mĂ« shpejt”, shpjegon Komisioneri i BE-sĂ«. BĂ«het fjalĂ« pĂ«r t’i bĂ«rĂ« ato efektive dhe pĂ«r tĂ« demonstruar besueshmĂ«rinĂ« e politikĂ«s evropiane tĂ« azilit.

Bisedime të vështira për marrëveshje migracioni

Sa i vĂ«shtirĂ« Ă«shtĂ« ky proces nĂ« praktikĂ«, Komisioneri i BE-sĂ« Brunner sapo e ka pĂ«rjetuar. NjĂ« numĂ«r veçanĂ«risht i madh emigrantĂ«sh nisen nga Libia drejt EvropĂ«s e mbĂ«rrijnĂ« sidomos nĂ« ishujt grekĂ«. Bisedimet fillestare tĂ« Brunner nĂ« Libi rreth njĂ« marrĂ«veshjeje pĂ«r migracionin e ndĂ«rprenĂ« papritur: NĂ« vendin e shkatĂ«rruar nga trazirat dhe lufta pĂ«r pushtet, delegacioni i BE-sĂ« u shpall “i padĂ«shirueshĂ«m”.

Sfida e radhĂ«s pĂ«r EvropĂ«n qĂ« tregoi, se pavarĂ«sisht tĂ« gjitha pĂ«rpjekjeve pĂ«r ta zhvendosur jashtĂ« BE “problemin e migracionit”, BE varet gjithnjĂ« e mĂ« shumĂ« nga vullneti i palĂ«s tjetĂ«r. /DW/

The post Dëbimet e azilkërkuesve, analiza: Ashpërsohet politika e migracionit në BE appeared first on Gazeta Si.

Pse presidenti Zelensky po ndryshon qeverinë në Ukrainë?

✇Gazeta Si
By: Sorgena Leka
17 July 2025 at 09:55

Në Ukrainë pritet ndryshimi më i madh i kabinetit qeveritar që nga fillimi i luftës. Cili është qëllimi i Presidentit Zelensky me emërimet e reja?

ZĂ«rat pĂ«r ndryshime nĂ« qeveri kanĂ« kohĂ« q% kanĂ« qarkulluar nĂ« UkrainĂ« tani ato janĂ« bĂ«rĂ« realitet. TĂ« mĂ«rkurĂ«n, parlamenti ukrainas miratoi dorĂ«heqjen e kryeministrit Denys Shmyhal. Kabineti u shpĂ«rbĂ« automatikisht. Shmyhal kishte shĂ«rbyer mĂ« parĂ« pĂ«r mĂ« shumĂ« se pesĂ« vjet – mĂ« gjatĂ« se çdo kryetar tjetĂ«r qeverie ukrainas para tij. Dy ditĂ« mĂ« parĂ«, Presidenti Volodymyr Zelensky kishte propozuar ish-Ministren e EkonomisĂ«, Yulia Svyrydenko nĂ« krye tĂ« qeverisĂ« sĂ«. 39-vjeçarja kishte qenĂ« mĂ« parĂ« zĂ«vendĂ«se e Shmyhal dhe u bĂ« e njohur gjatĂ« negociatave disajavore pĂ«r njĂ« marrĂ«veshje pĂ«r lĂ«ndĂ«t e para me Shtetet e Bashkuara, e cila u nĂ«nshkruan nĂ« Uashington nĂ« fund tĂ« prillit. Svyrydenko dĂ«shmoi tĂ« ishte njĂ« negociatore e fortĂ«.

Zelensky tha se ishte e nevojshme të ristrukturohej ekzekutivi në vend, mënyrë që të zbatoheshin marrëveshjet e arritura me partnerët ndërkombëtarë. Presidenti ukrainas deklaroi se priste së shpejti një program të ri qeveritar.

A mund të bëhet ndryshim qeverie nën gjendjen e jashtëzakonshme?

Parlamenti ukrainas pritet tĂ« votojĂ« qeverinĂ« e re qĂ« tĂ« enjten (17 korrik). MegjithatĂ«, neni 10 i gjendjes sĂ« jashtĂ«zakonshme thotĂ« se kompetencat e presidentit, parlamentit, qeverisĂ«, BankĂ«s KombĂ«tare dhe disa organeve tĂ« tjera shtetĂ«rore nuk mund tĂ« ndĂ«rpriten gjatĂ« vendosjes sĂ« tij. PĂ«rfaqĂ«suesit e opozitĂ«s dyshojnĂ« nĂ« legjitimitetin e ndryshimit tĂ« qeverisĂ«. “Parlamenti kohĂ«t e fundit e zgjati afatin e gjendjes sĂ« jashtĂ«zakonshme dhe mund tĂ« shkelĂ« Nenin 10 me kĂ«tĂ«, megjithĂ«se tĂ« gjithĂ« bien dakord se legjislacioni duhet tĂ« mĂ« parĂ« precizohet ose ndryshohet “, tha Yaroslav Zheleznyak, njĂ« anĂ«tar i fraksionit opozitar “Holos”- “ZĂ«ri”.

Ishte presidenti i pakënaqur me qeverinë?

Studiuesi i shkencave politike dhe bashkĂ«themeluei i PlatformĂ«s KombĂ«tare pĂ«r QĂ«ndrueshmĂ«ri dhe Kohezion, Oleh Saakyan, Ă«shtĂ« i mendimit, se parlamenti do tĂ« votojĂ« pĂ«r kĂ«tĂ« rezolutĂ« pĂ«r shkak tĂ« oportunitetit politik, duke injoruar ligjet. Saakyan argumenton se ky ndryshim i qeverisĂ« â€œĂ«shtĂ« i vonuar”, nĂ« fakt ai ishte planifikuar pĂ«r vitin 2024.

Arsyet kryesore pĂ«r kĂ«tĂ« janĂ« tensionet e vazhdueshme brenda qeverisĂ« dhe “njĂ« numĂ«r problemesh tĂ« dukshme tĂ« menaxhimit” nĂ« fusha tĂ« ndryshme tĂ« politikave qeverisĂ«se – nga sektori i mbrojtjes te infrastruktura dhe politika sociale. “Qeveria dĂ«shiron tĂ« qetĂ«sojĂ« publikisht disa nga kĂ«to tensione. Ata duan tĂ« fitojnĂ« ‘kredibilitet tĂ« ri’, si tĂ« thuash, nĂ« kohĂ«n e duhur”, thekson eksperti.

NdĂ«rsa Volodymyr Fesenko, politolog dhe kreu i QendrĂ«s Ukrainase pĂ«r Studimet Politike tĂ« Aplikuara “Penta”, dyshon megjithatĂ« se ndryshimi i kreut tĂ« qeverisĂ« do tĂ« sjellĂ« ndryshime tĂ« mĂ«dha politike tĂ« brendshme. “Vendimet kryesore politike do tĂ« vazhdojnĂ« tĂ« merren nĂ« zyrĂ«n presidenciale dhe Svyrydenko, ashtu si qeveria, do t’i zbatojĂ« ato”, tha Fesenko. Svyrydenko, qĂ« mĂ« parĂ« ka qenĂ« zĂ«vendĂ«skryetare e administratĂ«s presidenciale nĂ«n Andriy Yermak, konsiderohet si e besuara e Zelensky-t dhe njĂ« politikane e re dhe dinamike qĂ« potencialisht mund tĂ« sjellĂ« qasje tĂ« reja. Fesenko thekson se Svyrydenko ka “pĂ«rvojĂ«n e nevojshme nĂ« punĂ«n nĂ« kushte lufte dhe nĂ« marrĂ«dhĂ«niet me institucionet ndĂ«rkombĂ«tare”.

Do të ndryshojë puna e qeverisë?

Petro Oleshchuk, ekspert i politikĂ«s nĂ« Universitetin Taras Shevchenko nĂ« Kiev, beson se pavarĂ«sisht disa skandaleve tĂ« korrupsionit nĂ« kabinetin qeveritar, Zelensky dĂ«shiron tĂ« tregojĂ« se ai ende ka njĂ« ekip qĂ« do tĂ« vazhdojĂ« tĂ« punojĂ« me tĂ« – aq mĂ« tepĂ«r qĂ« qeveria nuk do tĂ« ndryshohet plotĂ«sisht dhe njĂ« numĂ«r ministrash do tĂ« mbeten nĂ« detyrĂ«.

Edhe Denys Shmyhal nuk pritet tĂ« largohet plotĂ«sisht nga qeveria, pĂ«rkundrazi pritet tĂ« bĂ«het MinistĂ«r i Mbrojtjes. “Transferimi i Shmyhal nĂ« njĂ« pozicion tjetĂ«r brenda qeverisĂ« synon tĂ« tregojĂ« se nuk ka mosmarrĂ«veshje tĂ« brendshme. KĂ«to janĂ« thjesht ndryshime personeli brenda njĂ« ekipi”, tha Oleshchuk pĂ«r DW.

Nga ana tjetĂ«r, eksperti Oleh Saakyan beson se ndryshimi i pjesshĂ«m i qeverisĂ« tregon njĂ« mungesĂ« akute tĂ« personelit tĂ« kualifikuar dhe tĂ« besueshĂ«m. Ministrat e rinj dhe ata aktualĂ« janĂ« tĂ« detyruar tĂ« japin rezultate shpejt. Saakyan Ă«shtĂ« skeptik nĂ« lidhje me perspektivat afatgjata. “Kjo Ă«shtĂ« njĂ« dozĂ« adrenaline pĂ«r qeverinĂ« aktuale. Por nuk do ta ndryshojĂ« nĂ« thelb cilĂ«sinĂ«â€, thekson eksperti politik ukrainas.

Ndërkohë, Presidenti Zelensky ka përcaktuar tashmë prioritetet kryesore për qeverinë e re të ardhshme, duke përfshirë rritjen e prodhimit vendas të armëve, zhvillimin e projekteve të mbrojtjes dhe liberalizimin gjithëpërfshirës të ekonomisë./DW

The post Pse presidenti Zelensky po ndryshon qeverinë në Ukrainë? appeared first on Gazeta Si.

Dollarët e NATO-s (për Trumpin) mund të jenë më bindëse se propaganda e Putinit

✇Gazeta Si
By: Liridon Mulaj
16 July 2025 at 13:41

Nga Rafael Behr – Para se Donald Trump tĂ« bĂ«hej politikan, ai ishte njĂ« manjat i pasurive tĂ« paluajtshme. NatyrshĂ«m, ai mendoi se mund ta zgjidhte luftĂ«n nĂ« UkrainĂ« me njĂ« marrĂ«veshje tĂ« tipit pasuror. NĂ« kĂ«mbim tĂ« njĂ« armĂ«pushimi, Vladimir Putini do tĂ« mbante territoret qĂ« kishte pushtuar tashmĂ«.

Por, përpara se Putini të bëhej politikan, ai ishte agjent i KGB-së dhe e vajtonte shpërbërjen e Bashkimit Sovjetik. Ideja e tij për një zgjidhje të drejtë fillon me dorëzimin total të Ukrainës ndaj një mëmëdheu ruse imperialist.

Nuk ka asnjĂ« provĂ« se Trump Ă«shtĂ« ndjerĂ« ndonjĂ«herĂ« i tronditur nga kjo ambicie apo nga mizoritĂ« e kryera nĂ« emĂ«r tĂ« saj. Por sot ai shprehet se Ă«shtĂ« “shumĂ« i pakĂ«naqur” me presidentin rus pĂ«r shkak tĂ« intensifikimit tĂ« luftimeve, duke sfiduar pĂ«rpjekjet e ShtĂ«pisĂ« sĂ« BardhĂ« pĂ«r t’i dhĂ«nĂ« fund konfliktit.

Nuk është vrasja ajo që e shqetëson presidentin amerikan, por mosmirënjohja. Trump i ofroi Putinit një copë të madhe të Ukrainës (sikur toka të ishte e tij për ta dhuruar), dhe gjithçka që kërkonte në këmbim ishte mundësia për të mburrur veten si paqebërës. Refuzimi i Rusisë për të pranuar një marrëveshje të tillë e bën Shtëpinë e Bardhë të duket e pafuqishme, një mënyrë efikase për të acaruar një autokrat të ndjeshëm.

Shprehja e kĂ«saj pakĂ«naqĂ«sie erdhi pĂ«rmes njĂ« marrĂ«veshjeje pĂ«r tĂ« furnizuar UkrainĂ«n me sisteme tĂ« domosdoshme mbrojtjeje kundĂ«rraketore dhe njĂ« kĂ«rcĂ«nimi pĂ«r vendosjen e tarifave “tĂ« ashpra” ndaj MoskĂ«s, nĂ«se nuk arrihet njĂ« armĂ«pushim brenda 50 ditĂ«sh.

Ky afat Ă«shtĂ« i mjaftueshĂ«m qĂ« Trump tĂ« rikthehet nĂ« zakonin e tij tĂ« vjetĂ«r pĂ«r tĂ« pĂ«rkĂ«dhelur Kremlinin. PĂ«r mĂ« tepĂ«r, afatet e tij janĂ« elastike. Do tĂ« ishte e nxituar tĂ« festohej vetĂ«dijĂ«simi i presidentit amerikan se Putini e ka “mashtruar” si njĂ« moment ndriçimi strategjik, e aq mĂ« pak si shenjĂ« solidariteti me UkrainĂ«n.

Presidenti që këtë javë foli për të drejtën e Kievit për vetëmbrojtje është i njëjti që vetëm pesë muaj më parë përçmoi Volodymyr Zelensky-n si autor të fatkeqësisë së vendit të tij dhe si një mashtrues që e kishte bindur Joe Biden-in të jepte ndihma të çmuara për një kauzë të humbur ushtarake. Favori që mohohet dhe më pas jepet, mund të tërhiqet sërish. Kjo është mënyra e Trump-it.

Vladimir Putin, Donald Trump

Pozicioni aktual mund të jetë i përkohshëm, por kjo nuk do të thotë se është pa përmbajtje. Ndryshimi kyç është se Zelensky dhe aleatët e tij europianë e kanë bindur Trump-in se janë ata që po paguajnë për luftën; se pavarësia e Ukrainës nuk është një mashtrim.

Faza e parĂ« e kĂ«saj bindjeje ishte krijimi i njĂ« fondi tĂ« pĂ«rbashkĂ«t investimesh pĂ«r shfrytĂ«zimin e mineraleve, naftĂ«s dhe gazit nĂ« UkrainĂ«n e pasluftĂ«s. Pjesa e pĂ«rfytyruar prej 50% pĂ«r SHBA-nĂ« nĂ« kĂ«to burime u paraqit si njĂ« “shlyerje” pĂ«r ndihmĂ«n ushtarake.

MĂ« pas erdhi angazhimi i vendeve anĂ«tare tĂ« NATO-s pĂ«r tĂ« rritur buxhetet e tyre tĂ« mbrojtjes nĂ« 5% tĂ« tĂ« ardhurave kombĂ«tare brenda njĂ« dekade. Samiti vjetor i NATO-s muajin e kaluar u organizua pothuajse tĂ«rĂ«sisht pĂ«r ta paraqitur kĂ«tĂ« premtim si njĂ« nderim personal ndaj Trump-it. Nuk ishte njĂ« spektakĂ«l i denjĂ«. Mark Rutte, sekretari i pĂ«rgjithshĂ«m i NATO-s, nuk e nderoi postin e tij duke e quajtur presidentin amerikan “babi”. Por shfaqja duket se i bĂ«ri pĂ«rshtypje audiencĂ«s sĂ« synuar. NĂ« konferencĂ«n e tij pĂ«r shtyp pas samitit, Trump foli me njĂ« ngrohtĂ«si tĂ« pazakontĂ« pĂ«r vendosmĂ«rinĂ« europiane.

Kjo dashamirĂ«si u shfaq sĂ«rish kĂ«tĂ« javĂ« nĂ« njĂ« transmetim nga ShtĂ«pia e BardhĂ«, ku Trump, me Rutte-n nĂ« krah, deklaroi se “tĂ« kesh njĂ« EuropĂ« tĂ« fortĂ« Ă«shtĂ« njĂ« gjĂ« shumĂ« e mirĂ«â€. Ai iu referua sĂ«rish samitit “shumĂ« tĂ« suksesshĂ«m” tĂ« NATO-s, premtimit pĂ«r 5% dhe njĂ« marrĂ«veshjeje tĂ« re, sipas sĂ« cilĂ«s sistemet e nevojshme tĂ« mbrojtjes kundĂ«rraketore, konkretisht sistemi Patriot, do tĂ« blihen pĂ«r llogari tĂ« Kievit nga aleatĂ«t europianĂ«.

Qëllimi i Trump-it nuk është se kauza është e drejtë, por se faturën e paguajnë të tjerët. (Ky ndryshim qëndrimi reflekton bindjen se Europa është një klient më i mirë se Kremlini.) Dollarët e NATO-s mposhtin mashtrimet e Putinit. Të paktën për tani.

Ky është një lehtësim për Ukrainën, por jo më shumë se kaq. Patriot-ët ndihmojnë për të mbrojtur qytete që ndodhen nën bombardime të ashpra ruse, por nuk e ndryshojnë ndjeshëm ekuilibrin e forcave në fushëbetejë. Kremlini vazhdon të bëjë përparime territoriale me një kosto të lartë në jetë njerëzish. Forcat ukrainase vazhdojnë të bëjnë një mbrojtje heroike dhe herë pas here arrijnë fitore spektakolare me kundërsulme, por guximi nuk mund të përballojë pafundësisht peshën e numrave.

Plani i Putinit Ă«shtĂ« mĂ« shumĂ« njĂ« llogari aritmetike sesa njĂ« strategji. Ai synon tĂ« vazhdojĂ« tĂ« dĂ«rgojĂ« ushtarĂ« nĂ« “mullirin e mishit”, siç e quajnĂ« rusĂ«t frontin, derisa tĂ« mos ketĂ« mĂ« mjaftueshĂ«m ukrainas me forcĂ« apo armĂ« pĂ«r tĂ« luftuar. Prandaj fronti ekonomik veçanĂ«risht sanksionet qĂ« synojnĂ« tĂ« kufizojnĂ« tĂ« ardhurat e MoskĂ«s nga eksportet e naftĂ«s dhe gazit, Ă«shtĂ« kaq jetik. Dhe prandaj gatishmĂ«ria e Trump-it pĂ«r tĂ« forcuar kĂ«tĂ« pĂ«rpjekje, nĂ«se Ă«shtĂ« e sinqertĂ«, do tĂ« kishte njĂ« rĂ«ndĂ«si tĂ« madhe.

Putini mund tĂ« supozojĂ« me tĂ« drejtĂ« se bĂ«het fjalĂ« pĂ«r njĂ« blof ose pĂ«r njĂ« tekĂ« kalimtare. Por ai mund ta ketĂ« tepruar me lĂ«vizjen e tij. Ai ka mĂ« pak kontroll mbi ngjarjet sesa mendojnĂ« adhuruesit mĂ« tĂ« mĂ«dhenj dhe kritikĂ«t mĂ« tĂ« frikĂ«suar. Propaganda e Kremlinit kultivon mitin e udhĂ«heqĂ«sit tĂ« madh dhe vizionar qĂ« qĂ«ndron mbi historinĂ«. Kjo figurĂ« pĂ«rçohet jashtĂ« vendit si hija e njĂ« ‘kukulltari’ tĂ« gjithfuqishĂ«m qĂ« tĂ«rheq fijet pĂ«r tĂ« rrĂ«zuar demokracitĂ« perĂ«ndimore.

E vĂ«rteta Ă«shtĂ« ende e errĂ«t, por mĂ« banale. Putini Ă«shtĂ« bosi i bosĂ«ve nĂ« njĂ« kleptokraci gangstere, ku shĂ«rbimet e sigurisĂ« pĂ«rbĂ«jnĂ« klanin mĂ« tĂ« fuqishĂ«m. Ideologjia ultranacionaliste dhe kultit i personalitetit tĂ« presidentit janĂ« tĂ« ngulitura nĂ« gjithĂ« diskursin publik si prova lojaliteti. ËshtĂ« e vĂ«shtirĂ« tĂ« dihet kush beson me tĂ« vĂ«rtetĂ«, kur dĂ«nimi pĂ«r fjalĂ«n e gabuar Ă«shtĂ« i rĂ«ndĂ«. Ekonomia Ă«shtĂ« organizuar pĂ«r luftĂ« totale, nga industritĂ« qĂ« prodhojnĂ« municione deri te pagesat pĂ«r rekrutĂ«t dhe kompensimet pĂ«r familjet e viktimave, tĂ« cilat mbajnĂ« gjallĂ« rajonet e largĂ«ta ku ushtarakĂ«t janĂ« e vetmja mundĂ«si punĂ«simi.

Volodymyr Zelenskyy, Donald Trump

Putini u ka thënë rusëve në mënyrë të përsëritur se ata janë të përfshirë në një luftë ekzistenciale me Perëndimin, e barazvlefshme me rezistencën ndaj pushtimit nazist në vitin 1941. Nëse ai tani do ta ndalonte luftën në këmbim të një pjese të Ukrainës Lindore, kjo nuk do të ishte fitorja që ka premtuar. Ai ka mobilizuar një zjarr patriotik për të heshtur çdo dyshim mbi mençurinë e kësaj përpjekjeje dhe shpërblimi implicit është lavdia kombëtare.

NĂ«se luftimet pĂ«rfundojnĂ« me kushte tĂ« zbehta, ai do tĂ« pĂ«rballet me nĂ«na tĂ« zemĂ«ruara, bijtĂ« e tĂ« cilave kanĂ« vdekur kot. Do t’i duhet tĂ« gjejĂ« punĂ« civile pĂ«r veteranĂ« tĂ« zhgĂ«njyer. KĂ«to janĂ« probleme qĂ« ai preferon t’i shtyjĂ«. ËshtĂ« mĂ« e lehtĂ« tĂ« vazhdosh mbi rripin transportues tĂ« vdekjes sesa tĂ« zbresĂ«sh prej tij pĂ«r njĂ« marrĂ«veshje si ajo qĂ« ka nĂ« mend Trump-i , njĂ« marrĂ«veshje, duhet theksuar, qĂ« mbetet tmerrĂ«sisht bujare nĂ« shpĂ«rblimin e njĂ« agresioni tĂ« paprovokuar.

Hezitimi i Putinit për të ndjekur këtë rrugë nuk është zgjedhje e një strategu të madh , ashtu siç nuk ishte as pushtimi i plotë në shkurt 2022. Plani A ishte të pushtonte Ukrainën brenda pak ditësh. Presidenti rus e nënvlerësoi rëndë kundërshtarin e tij atëherë. Plani B është kasaphanë dhe durim  me shpresën se pala tjetër do të mbetet pa municion dhe pa vullnet. Ta mbash Trump-in pezull mund të rezultojë të ketë qenë një tjetër gabim i rëndë në gjykim. Ukraina dhe aleatët e saj më të besueshëm duhet të shpresojnë që po  dhe ta shfrytëzojnë fort këtë avantazh, për sa kohë që zgjat.

Burimi: The Guardian. PĂ«rshtati: Gazeta Si.

The post Dollarët e NATO-s (për Trumpin) mund të jenë më bindëse se propaganda e Putinit appeared first on Gazeta Si.

Nga model për Trumpin, në një udhëheqës në krizë / Si po shpërbëhet pushteti i Viktor Orbån

✇Gazeta Si
By: Liridon Mulaj
14 July 2025 at 13:17

Nga Nick Thorpe – HungarezĂ«t kanĂ« njĂ« shprehje popullore: “Visszanyal a fagyi”, qĂ« pĂ«rkthehet: “Akullorja lĂ«pin mbrapsht”. Me fjalĂ« tĂ« tjera, bĂ«j kujdes, sepse ajo qĂ« tĂ« pĂ«lqen ta shijosh, mund tĂ« kthehet tĂ« tĂ« pĂ«rpijĂ«.

Kryeministri hungarez Viktor OrbĂĄn ka sulmuar nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« vazhdueshme botĂ«kuptimin liberal pĂ«r mĂ« shumĂ« se dy dekada, duke e shndĂ«rruar vendin nĂ« atĂ« qĂ« ai vetĂ« e ka pĂ«rshkruar si njĂ« “demokraci joliberale” dhe njĂ« komb tĂ« “lirisĂ« sĂ« krishterĂ«â€.

NdĂ«rkohĂ«, ai ka fituar simpatizantĂ« nĂ« mbarĂ« botĂ«n  qĂ« nga zĂ«vendĂ«spresidenti amerikan JD Vance e deri te kryeministri gjeorgjian Irakli Kobakhidze. Presidenti Donald Trump e ka cilĂ«suar OrbĂĄnin si “tĂ« zgjuar” dhe “njeri tĂ« fortĂ«â€.

“Nga burrat mĂ« tĂ« respektuar . NjĂ« lider i hekurt”, deklaroi Trump nĂ« shtator tĂ« vitit 2024.

Para zgjedhjeve të ardhshme në Hungari, të parashikuara për prillin e vitit 2026, komuniteti LGBTQ duket se është bërë shënjestër e re e Orbånit. Partia e tij, Fidesz, miratoi një ligj të ri për ndalimin e Paradës së Krenarisë. Megjithatë, midis 100,000 dhe 200,000 vetë morën pjesë këtë vit, nga vetëm 35,000 që ishin vitin e kaluar.

Victor Orban dhe Donald Trump

Duke parë turma të mëdha që marshojnë nëpër rrugët e Budapestit për të mbrojtur të drejtën e fjalës, të drejtën për të protestuar dhe për të afirmuar identitetin e tyre, shumë vetë shtrojnë pyetjen: A po i kundërvihet më në fund liberalizmi qeverisjes së Orbånit?

Por në të vërtetë, kjo mund të mos jetë pyetja e duhur. Sepse sfida më serioze ndaj pushtetit të Orbånit nuk vjen nga e majta liberale  por nga qendra e djathtë.

Një sfidant i papritur nga brenda kampit të tij

Peter Magyar, 44 vjeç, një ish-bashkëpunëtor i ngushtë i Orbånit, u shfaq në skenën politike si sfidues në shkurt 2024. Kjo pasoi një skandal që shpërtheu pas faljes së një burri të dënuar për fshehjen e abuzimit seksual ndaj fëmijëve, një vendim që detyroi Presidenten Katalin Novak të japë dorëheqjen drejtpërdrejt në televizion. Edhe Ministrja e Drejtësisë, Judit Varga (ish-Zonja e Parë e Hungarisë), u tërhoq nga posti.

Në një intervistë për Partizån, kanali kryesor opozitar në YouTube, Magyar e akuzoi Fideszin për nepotizëm dhe korrupsion.

Robert Puzser, aktivist dhe drejtues i njĂ« nisme jopartiake tĂ« quajtur “Rezistenca Qytetare”, thotĂ« se elita politike hungareze po ecĂ«n me kujdes, ndĂ«rkohĂ« qĂ« disa pĂ«rpiqen ta etiketojnĂ« Magyarin si liberal apo tĂ« majtĂ«, pĂ«r ta diskredituar para bazĂ«s konservatore tĂ« vendit.

Sipas Puzserit, Magyar ka formësuar një narrativë të re: atë të një vendi që po shembet nga brenda. Dhe shumë duket se po e besojnë. Partia e re e Magyarit, Tisza, në shumicën e sondazheve del mes 9% dhe 18% përpara Fideszit. Vetëm një institut i afërt me qeverinë, Viewpoint Institute, vazhdon ta rendisë Fideszin si forcën më të votuar.

Peter Magyar, lideri i opozitës Hungareze

Gjendja alarmante e spitaleve publike, shkollave shtetërore dhe infrastrukturës hekurudhore është kthyer në armë kundër qeverisë. Strategjia e Orbånit, që për shumë kohë është admiruar nga jashtë, po has gjithnjë e më shumë rezistencë në vend.

Një strateg i vjetër

OrbĂĄn ka qenĂ« nĂ« pushtet pĂ«r 19 nga 35 vitet qĂ« nga rĂ«nia e komunizmit mĂ« 1990, duke e kthyer atĂ« nĂ« njĂ« prej liderĂ«ve mĂ« tĂ« qĂ«ndrueshĂ«m tĂ« Bashkimit Evropian. NĂ« vitet ’90, ai e shkĂ«puti Fideszin nga rrĂ«njĂ«t e saj liberale dhe e riktheu nĂ« njĂ« formacion nacionalist dhe konservator tĂ« djathtĂ«.

NĂ« krizĂ«n e emigrantĂ«ve tĂ« vitit 2015, ai e pĂ«rshkroi lĂ«vizjen drejt EvropĂ«s si njĂ« “migracion tĂ« pĂ«rzier me azilkĂ«rkues dhe luftĂ«tarĂ« tĂ« huaj”. Ai ka refuzuar mbĂ«shtetjen ushtarake pĂ«r UkrainĂ«n dhe kundĂ«rshton pranimin e saj nĂ« BE.

Fitorja në zgjedhje ka qenë gjithmonë e lidhur me një aftësi të mprehtë për të identifikuar frikërat e elektoratit. Që nga viti 2010, Orbån ka fituar zgjedhje me mesazhe të thjeshta dhe të fuqishme, shpesh të nxitura nga sondazhe të brendshme dhe të papublikuara.

Ligji zgjedhor i vitit 2011, që uli numrin e deputetëve dhe hoqi balotazhin, ka ndihmuar Fideszin të dominojë skenën. Në vitin 2014, me 45% të votave, Fidesz mori 67% të vendeve në Parlament.

Orbån ka ndikuar edhe në drejtësinë e vendit, duke emëruar gjyqtarë miqësorë me Fideszin në Gjykatën Kushtetuese dhe atë të Lartë.

Goditje dhe gabime

Referendumi i vitit 2022 pĂ«r “mbrojtjen e fĂ«mijĂ«ve”, qĂ« pĂ«rkoi me zgjedhjet, u pĂ«rdor si njĂ« instrument pĂ«r tĂ« mobilizuar elektoratin konservator. Shumica dĂ«rrmuese votuan kundĂ«r “orientimit seksual pa pĂ«lqimin e prindĂ«rve” dhe “promovimit tĂ« ndĂ«rrimit tĂ« gjinisĂ« pĂ«r tĂ« mitur”.

Por sot, rrëshqitjet janë të dukshme. Orbån nuk arriti ta ndalojë Paradën e Krenarisë, ndonëse e premtoi. Ai gjithashtu gaboi rëndë kur mbështeti kandidatin ultranacionalist rumun George Simion, i cili ka bërë deklarata anti-hungareze dhe humbi befas raundin e dytë të zgjedhjeve presidenciale.

Nga ana tjetër, ekonomia hungareze është në stanjacion dhe e varur nga industria gjermane e automjeteve, ndërkohë që Orbån nuk mund të premtojë më rritje ekonomike.

Në udhëkryq

Peter Magyar është kthyer në një simbol të shpresës për shumë qytetarë. Ai udhëton nëpër vend, viziton spitale e shkolla dhe shpesh transmeton gjithçka drejtpërdrejt në Facebook.

“Do ta ndĂ«rtojmĂ« sĂ«rish kĂ«tĂ« vend, tullĂ« pas tulle,” pĂ«rsĂ«rit ai. Turmat i pĂ«rgjigjen: “TullĂ« pas tulle!”

NdĂ«rkohĂ«, analistĂ«t politikĂ« si ZoltĂĄn Kiszelly paralajmĂ«rojnĂ« se zgjedhjet e vitit 2026 do tĂ« vendosen nga afro njĂ« milion votues tĂ« pavendosur. OrbĂĄn mund tĂ« luajĂ« kartĂ«n e “paqes”  siç bĂ«ri nĂ« vitin 2022 duke akuzuar opozitĂ«n se do ta fuste HungarinĂ« nĂ« luftĂ« pĂ«rkrah UkrainĂ«s.

Nëse lufta përfundon deri atëherë, Orbån mund të pretendojë se kishte të drejtë. Nëse vazhdon, ai do të mund të përforcojë mesazhin kundër Perëndimit dhe të pozicionohet si garant i stabilitetit energjetik përmes lidhjeve me Rusinë.

Por kundĂ«rshtarĂ«t e tij nuk heqin dorĂ«. “Hungaria ndodhet nĂ« njĂ« udhĂ«kryq,” thotĂ« Puzser. “Ka njĂ« rrugĂ« drejt njĂ« tranzicioni demokratik dhe njĂ« tjetĂ«r qĂ« tĂ« çon drejt njĂ« diktature.”

OrbĂĄn vetĂ« thotĂ« se kjo Ă«shtĂ« njĂ« betejĂ« “pĂ«r shpirtin e botĂ«s perĂ«ndimore”. Por pĂ«r shumĂ«kĂ«nd, zgjedhjet e prillit 2026 janĂ« mbi tĂ« gjitha njĂ« betejĂ« pĂ«r shpirtin e HungarisĂ«.

Burimi: BBC; PĂ«rshtati: Gazeta “Si”

The post Nga model për Trumpin, në një udhëheqës në krizë / Si po shpërbëhet pushteti i Viktor Orbån appeared first on Gazeta Si.

A po bëhet Putin gjithnjë e më agresiv pas kritikave të Trump?

✇Gazeta Si
By: Megi Iskurti
10 July 2025 at 12:34

Nga Gazeta ‘Si’- A ka ndonjĂ« lidhje tĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ« midis asaj qĂ« thotĂ« Presidenti i SHBA-sĂ«, Donald Trump, dhe asaj qĂ« bĂ«n Presidenti rus, Vladimir Putin?

Sigurisht, fjalĂ«t e ashpra dhe dhuna e hidhur e ditĂ«ve tĂ« fundit nĂ« UkrainĂ« sugjerojnĂ« se pĂ«rgjigjja Ă«shtĂ« ‘ndoshta’.

SĂ« pari, Presidenti Trump shprehu zhgĂ«njimet e tij pĂ«r mungesĂ«n e angazhimit nga homologu i tij rus pĂ«r t’u angazhuar nĂ« njĂ« proces serioz paqeje.

«Putini na thotë shumë budallallëqe, nëse doni ta dini të vërtetën», tha Trump me inat në një mbledhje të kabinetit të martën. «Ai është shumë i sjellshëm gjatë gjithë kohës, por rezulton se bën gjëra pa kuptim», u ankua ai.

Të nesërmen, sikur e tërbuar nga këto komente, Rusia nisi sulmin e saj më të madh me dronë ndaj Ukrainës , duke dërguar 728 dronë dhe 13 raketa për të goditur qytete anembanë vendit në valë të shumta.

Ishte njĂ« “sulm domethĂ«nĂ«s”, vĂ«rejti Presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky , i cili i dĂ«noi sulmet si tĂ« planifikuara pĂ«r tĂ« kundĂ«rshtuar pĂ«rpjekjet pĂ«r paqe.

JavĂ«n e kaluar, pasi Trump u ankua publikisht se nuk kishte bĂ«rĂ« “asnjĂ« pĂ«rparim” drejt njĂ« armĂ«pushimi pas njĂ« telefonate tĂ« gjatĂ« me udhĂ«heqĂ«sin e Kremlinit, Rusia lĂ«shoi ​​njĂ« tjetĂ«r breshĂ«ri masive mbi UkrainĂ«n. Ajo hodhi 539 dronĂ« dhe 11 raketa nĂ« atĂ« qĂ« zyrtarĂ«t ukrainas e pĂ«rshkruan si njĂ« nga sulmet mĂ« tĂ« kĂ«qija tĂ« konfliktit.

Mund të faleni nëse mendoni se sa herë që Presidenti Trump shpreh zemërim, frustrim apo edhe negativitet ndaj homologut të tij në Kremlin, përgjigja e menjëhershme nga Rusia është të rrisë ndëshkimin e pamëshirshëm që i jep fqinjit të saj ukrainas.

Por nuk është aq e drejtpërdrejtë sa kaq.

Problemi është se Rusia kryen gjithashtu sulme shkatërruese ndaj Ukrainës gjatë periudhave kur presidenti amerikan është relativisht i heshtur në lidhje me konfliktin për të cilin ai u zotua ta përfundonte brenda një dite të vetme.

MĂ« 29 qershor, pĂ«r shembull, Moska nisi 477 dronĂ« dhe 60 raketa kundĂ«r UkrainĂ«s – nĂ« atĂ« kohĂ«, sulmi mĂ« i madh ajror rus i luftĂ«s. MegjithatĂ«, Presidenti Trump kishte bĂ«rĂ« pak komente tĂ« rĂ«ndĂ«sishme publike nĂ« lidhje me RusinĂ« nĂ« ditĂ«t e mĂ«parshme.

PĂ«r mĂ« tepĂ«r, kur Presidenti Trump u tha udhĂ«heqĂ«sve tĂ« tjerĂ« tĂ« G7 tĂ« demokracive tĂ« industrializuara se nĂ« thelb i vinte keq pĂ«r mungesĂ«n e Putinit nĂ« samitin e qershorit dhe kritikoi udhĂ«heqĂ«sit e mĂ«parshĂ«m pĂ«r pĂ«rjashtimin e Rusisë nga ajo qĂ« atĂ«herĂ« ishte G8, Moska vazhdoi tĂ« shtonte sulmet ndaj Kievit, duke vrarĂ« tĂ« paktĂ«n 28 ​​persona nĂ« njĂ« natĂ« tĂ« vetme sulmesh me dronĂ« dhe raketa nĂ« kryeqytetin ukrainas, disa ditĂ« mĂ« vonĂ«.

Edhe komentet pozitive nga presidenti i SHBA-së, të cilat mund të priten në mënyrë të arsyeshme për të zbutur çdo zemërim të ndezur rus për mënyrën se si flitet për të në Shtëpinë e Bardhë, nuk duket se veprojnë si frenues për teprimet e Kremlinit.

Nga ana e tij, Kremlini ka minimizuar çdo sugjerim se shpërthimi kritik i kohëve të fundit i Presidentit Trump ka pasur shumë ndikim.

“Po e marrim me qetĂ«si”, u tha zĂ«dhĂ«nĂ«si i Kremlinit, Dmitry Peskov, gazetarĂ«ve nĂ« njĂ« konferencĂ« telefonike tĂ« pĂ«rditshme, duke shtuar se “Trump, nĂ« pĂ«rgjithĂ«si, tenton tĂ« pĂ«rdorĂ« njĂ« stil dhe shprehje mjaft tĂ« ashpra”.

Në realitet, taktikat ushtarake ruse kanë shumë më tepër gjasa të drejtohen nga objektivi i saj i palëkundur ushtarak për të kapur sa më shumë territor të jetë e mundur, përpara se konflikti i ashpër në Ukrainë, tani në vitin e tij të katërt, të ndalet përfundimisht.

Po kështu, rritja e tmerrshme e përdorimit të dronëve rusë në javët e fundit ka më shumë të ngjarë të jetë një pasqyrim i mungesës së raketave dhe rritjes së prodhimit të dronëve në Rusi sesa ndonjë kundërpërgjigje e zemëruar e Putinit ndaj një prej komenteve të rastësishme të Presidentit Trump.

Burimi: CNN/PĂ«rshtati Gazeta Si

The post A po bëhet Putin gjithnjë e më agresiv pas kritikave të Trump? appeared first on Gazeta Si.

The Economist: Trump-onomiksi do të shkatërrojë themelet e Amerikës

✇Gazeta Si
By: Gisela Troplini
5 July 2025 at 13:31

Ishte vetëm një makth? Paniku që ndjeu ekonomia botërore pas tarifave të Donald Trump është zëvendësuar nga optimizmi. Efekti inflacionist i tarifave nuk është ndjerë. Në biseda informale, biznesmenët presin që lufta tregtare të prodhojë më shumë tregti dhe jo ta fundosë atë. Sondazhet tregojnë se besimi i bizneseve dhe konsumatorëve, megjithëse i ulët, po përmirësohet. Indeksi S&P 500, i bursës amerikane, ka arritur një rekord të ri.

Dhe nĂ« kĂ«tĂ« moment qĂ« raportojmĂ«, projektligji i quajtur “NjĂ« FaturĂ« e Madhe dhe e Bukur” (BBB -Big Beautiful Bill), qĂ« kaloi nĂ« Senat mĂ« 1 korrik dhe nĂ« DhomĂ«n e PĂ«rfaqĂ«suesve mĂ« 3 korrik, duket mĂ« shumĂ« si republikanizĂ«m klasik qĂ« ul taksat dhe shkurton shpenzimet, i denjĂ« pĂ«r Paul Ryan apo Mitt Romney, sesa si njĂ« fantazi MAGA. Papritur, drejtuesit e biznesit janĂ« sĂ«rish tĂ« gatshĂ«m ta shohin Trump-in si populistin e mandatit tĂ« tij tĂ« parĂ«: njĂ« njeri pĂ«r t’u marrĂ« seriozisht, por jo fjalĂ« pĂ«r fjalĂ«.

Fatkeqësisht, BBB, të cilin Trump synon ta nënshkruajë në ligj më 4 korrik, pritet të hedhë hije mbi këtë panoramë optimiste. Ai ilustron dëmin afatgjatë që Trump po i shkakton themeleve të ekonomisë amerikane.

Fatura “e bukur” tregon boshllĂ«kun e TrumponomisĂ«

Efekti kryesor i projektligjit është zgjatja e uljes së taksave nga mandati i parë i Trump-it, të cilat do të skadonin së shpejti. Republikanët e paraqesin këtë si vazhdimësi të status quo-së. Por as ata dhe as demokratët para tyre nuk e pranojnë faktin se kjo status quo është e paqëndrueshme. Deficiti buxhetor i Amerikës gjatë 12 muajve të fundit ka qenë 6.7% e PBB-së, një shifër tronditëse. Nëse fatura miratohet, deficiti do të mbetet në këtë nivel, dhe raporti borxh/PBB do të tejkalojë nivelin 106% të pas Luftës së Dytë Botërore, brenda rreth dy vjetësh. Të ardhurat nga tarifat ndihmojnë, por jo mjaftueshëm për të ndalur rritjen e borxhit, që do të thotë se rrëshqitja drejt një krize do të vazhdojë.

Sa për shtrëngimin e rripit, ai bëhet në mënyrë të gabuar. Me rritjen e jetëgjatësisë dhe plakjen e popullsisë, Amerika duhet të shkurtojë përfitimet për të moshuarit, për shembull, duke rritur moshën e pensionit. Por në vend të kësaj, pensionistët përfitojnë lehtësime tatimore, ndërsa republikanët shkurtojnë Medicaid-in, sigurimin shëndetësor për shtresat në nevojë. Disa masa janë të arsyeshme, si kufizimi i manipulimeve të shteteve për të përfituar më shumë fonde federale. Por sipas projeksioneve zyrtare, efekti i përgjithshëm i ligjit do të jetë që gati 12 milionë amerikanë do të mbeten pa sigurim shëndetësor, një numër skandaloz për vendin më të pasur në botë. Shumë prej tyre do të preken nga kërkesat e reja që përfituesit të jenë të punësuar. Këto rregulla, në të kaluarën, janë shndërruar në pengesa burokratike për përfituesit dhe kanë dështuar të rrisin punësimin.

Kursime tĂ« tjera vijnĂ« nga shfuqizimi i krediteve tatimore pĂ«r energjinĂ« e pastĂ«r, tĂ« miratuara nĂ«n Presidentin Joe Biden. KĂ«to kredi ishin tĂ« mbushura me kĂ«rkesa proteksioniste si “blej amerikan”, qĂ« edhe kjo gazetĂ« i ka kundĂ«rshtuar. Por, meqĂ« Kongresi nuk e do çmimin e karbonit, asgjĂ« nuk do t’i zĂ«vendĂ«sojĂ«. Amerika do tĂ« mbetet pa njĂ« politikĂ« federale pĂ«r dekarbonizimin, dhe emisionet e gazeve serrĂ« do tĂ« jenĂ« mĂ« tĂ« larta sesa do tĂ« ishin ndryshe. Nostalgjia e Trump pĂ«r karburantet fosile injoron potencialin e energjive tĂ« rinovueshme pĂ«r tĂ« rritur bollĂ«kun energjetik, njĂ« naivitet kur gara pĂ«r inteligjencĂ«n artificiale tĂ« avancuar kĂ«rkon sasi kolosale energjie.

Si u miratua ligji? Një pasqyrë e disfunksionit në rritje

MĂ«nyra se si u miratua kjo faturĂ« Ă«shtĂ« vetĂ« simptomĂ« e çrregullimit politik tĂ« AmerikĂ«s. BBB Ă«shtĂ« gjigande, sepse partitĂ« nĂ« pushtet rrallĂ« marrin mĂ« shumĂ« se njĂ« shans nĂ« vit pĂ«r tĂ« kaluar njĂ« ligj tĂ« taksave dhe shpenzimeve me vetĂ«m 51 vota nĂ« Senat, pĂ«r tĂ« shmangur bllokimin (filibuster). Brenda njĂ« fature kaq tĂ« madhe, reformat e rĂ«ndĂ«sishme nuk analizohen me kujdes, dhe shpenzimet pĂ«r interesa elektorale (“pork-barrel”) pĂ«rdoren pĂ«r tĂ« blerĂ« mbĂ«shtetjen e kongresmenĂ«ve.

OptimistĂ«t e pranojnĂ« kĂ«tĂ«, por argumentojnĂ« se rritja ekonomike do t’i zgjidhĂ« tĂ« gjitha. Rritja mĂ« e shpejtĂ« do ta lehtĂ«sonte barrĂ«n e borxhit, do tĂ« ndihmonte tĂ« varfrit pĂ«rmes punĂ«simit dhe rrogave mĂ« tĂ« larta, dhe do tĂ« bĂ«nte qĂ« problemet politike tĂ« dukeshin ekonomikisht tĂ« parĂ«ndĂ«sishme. Administrata parashikon 5% mĂ« shumĂ« prodhim nĂ« katĂ«r vitet e ardhshme.

Por është gabim të pritet që kjo faturë të sjellë një bum ekonomik. Uljet e taksave që janë tashmë në fuqi nuk ofrojnë ndonjë stimul të ri, ndërsa tarifat kanë efekt të kundërt. Për më tepër, normat e interesit janë tri herë më të larta se kur Trump uli taksat për herë të parë, dhe Rezerva Federale ka më shumë gjasë të balancojë politikat fiskale me rregullime monetare. Uljet e taksave që nxisin ofertën do të ndihmojnë investimet, por ato përbëjnë vetëm 8% të kostos totale. Shumë nga uljet e reja të taksave, si përjashtimet për bakshishet dhe orët shtesë, janë manovra populiste. Fushata për deregulim mund të ndihmojë, por vetëm në kufij të ngushtë.

Borxhi i madh, dëmi i madh

Në fakt, burimi i pafund i borxhit publik amerikan do të dëmtojë gjithnjë e më shumë rritjen. Në kushte normale, borxhi publik përjashton investimet private, duke rritur koston e kapitalit për projekte si qendrat e të dhënave. Dhe kostoja e një rregullimi të papritur fiskal të detyruar nga tregjet e bonove do të ishte katastrofike. Goldman Sachs vlerëson se, nëse Kongresi vonon konsolidimin fiskal edhe për një dekadë, më pas do të detyrohet të shkurtojë shpenzimet ose të rrisë taksat me 5.5% të PBB-së çdo vit, më shumë sesa masat shtrënguese të eurozonës pas krizës së borxhit sovran. Nëse kjo është shumë e vështirë për ligjvënësit, Amerika mund të detyrohet të përdorë taktikat e pas Luftës së Dytë Botërore: inflacionin dhe shtypjen financiare.

Mungesa e vizionit afatgjatë në BBB është pjesë e një sëmundjeje më të gjerë. Duke u mbështetur në fuqinë ekonomike të Amerikës dhe levat e saj negociuese, Trump injoron themelet e suksesit amerikan. Ai ka rinovuar sulmet ndaj Rezervës Federale, duke shtuar një tjetër rrezik për stabilitetin ekonomik. Shkurtimet në financimin e kërkimeve shkencore dëmtojnë inovacionin amerikan. Qasja e tij e sipërfaqshme ndaj sundimit të ligjit e bën Amerikën një vend më të pasigurt për investime. Dhe pavarësisht zbutjes së luftës tregtare, norma mesatare e tarifave mbetet më e larta në një shekull, ndërsa pasiguria për politikat tregtare është një barrë e rëndë.

Edhe pse asetet amerikane po rriten në vlerë në dollarë, ato kanë rënë në krahasim me monedhat e huaja. Rënia 11% e dollarit këtë vit pasqyron rreziqe reale dhe në rritje për ekonominë amerikane./TheEconomist

The post The Economist: Trump-onomiksi do të shkatërrojë themelet e Amerikës appeared first on Gazeta Si.

❌
❌