❌

Reading view

There are new articles available, click to refresh the page.
↗

Zyrihu, qyteti ku arti fshihet në çdo cep

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi

Nga hotelet luksoze te rrugicat e mbushura me instalacione, Zyrihu është një qytet me një prezencë të fortë por të qetë artistike.

Nëse Bazeli shkëlqen gjatë javës së artit, Zyrihu ofron një skenë kulturore të pasur gjatë gjithë vitit, ku krijimtaria shndërrohet në përvojë.

NĂ« hyrje tĂ« hotelit luksoz Dolder Grand, nĂ« vend tĂ« njĂ« klienti tĂ« lodhur, njĂ« vizitor mund tĂ« ndeshet me një  instalacion arti. Ky resort pĂ«rrallor nĂ« kodrat e qytetit nuk Ă«shtĂ« vetĂ«m njĂ« vend pĂ«r pushim me peizazhe alpine, por edhe njĂ« galeri me mbi 100 vepra tĂ« artistĂ«ve si Salvador DalĂ­, Joan MirĂł, Takashi Murakami e madje edhe Sylvester Stallone.

Dodler Grand Hotel

Zyrihu është qyteti që i dha botës Dadaizmin, lëvizjen që shpërtheu në Cabaret Voltaire në vitin 1916, duke hapur rrugën për surrealizmin dhe pop-art. Më vonë, aty lindi stili grafik zviceran që ndikoi dizajnin botëror, nga tipografia Helvetica te format vizuale që shohim sot në çdo faqe interneti.

Por kjo trashĂ«gimi nuk Ă«shtĂ« thjesht muzeale. Sipas Jacqueline Uhlmann, drejtuese e qendrĂ«s sĂ« artit LöwenbrĂ€ukunst, “Zyrihu Ă«shtĂ« plot gjallĂ«ri. Krijimtaria kĂ«tu Ă«shtĂ« mĂ« shumĂ« substancĂ« sesa trend.”

Cabaret Voltaire

NĂ« zonĂ«n e re industriale Zurich-West, njĂ« fabrikĂ« birre Ă«shtĂ« kthyer nĂ« kompleks kulturor me galeritĂ« mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme bashkĂ«kohore tĂ« EuropĂ«s, si Kunsthalle ZĂŒrich dhe Hauser & Wirth. Artet, arkitektura dhe teknologjia ndĂ«rthuren nĂ« mĂ«nyrĂ« organike.

NĂ« qendĂ«r, Kunsthaus ZĂŒrich Ă«shtĂ« muzeu mĂ« i madh i arteve nĂ« ZvicĂ«r, me vepra nga Giacometti, Chagall dhe Sophie Taeuber-Arp. Por ekspozitat pĂ«rfshijnĂ« edhe tema bashkĂ«kohore. GjatĂ« Zurich Art Weekend, mbi 70 ekspozita hapen falas nĂ« qytet, njĂ« mundĂ«si pĂ«r tĂ« eksploruar artin nĂ« tĂ« gjitha format.

Edhe hotelet bëhen pjesë e rrëfimit. 25hours Hotel Zurich West, dizajnuar nga Alfredo HÀberli, është një përvojë vizuale më vete, ndërsa Boutique & Art Hotel Helvetia ofron ambiente të mbushura me skulptura dhe piktura.

Kunsthaus ZĂŒrich

Në Dolder Grand, çdo hap është një zbulim, nga koktejet që frymëzohen nga vepra arti te skulptura gjigande e Keith Haring në kopsht.

Por mĂ« i paharrueshmi mbetet “UdhĂ«tari” i Duane Hanson, figura mashtruese nĂ« lobin e hotelit. Ai nuk flet, por tregon gjithçka qĂ« duhet tĂ« dish pĂ«r Zyrihun: kĂ«tu, arti nuk Ă«shtĂ« mbyllur nĂ« xham. Ai vĂ«zhgon, provokon dhe bĂ«het pjesĂ« e pĂ«rvojĂ«s suaj.

Sepse Zyrihu nuk është vetëm një qytet ku arti ekspozohet, është një vend ku ai lind. / Euronews, Shqip.al

The post Zyrihu, qyteti ku arti fshihet në çdo cep appeared first on Revista Monitor.

↗

Nga bukuritë natyrore te kaosi, plehrat e shtrenjtimi içmimeve; Shqipëria turistike në syrin e botës

✇Revista Monitor
By: Mira Leka

Shqipëria turistike në syrin e botës

 

ShqipĂ«ria vijon tĂ« mbetet njĂ« destinacion me interes pĂ«r tĂ« huajt nĂ« aspektin turistik, edhe pse ritmi i rritjes Ă«shtĂ« ngadalĂ«suar nĂ« raport me njĂ« vit mĂ« parĂ«. NĂ« platforma tĂ« udhĂ«timit bĂ«hen çdo ditĂ« mijĂ«ra komente pĂ«r atĂ« se çfarĂ« pĂ«lqejnĂ« apo jo vizitorĂ«t, ku nuk mungojnĂ« komentet pozitive dhe negative. Plazhet dhe bekimi qĂ« na ka dhĂ«nĂ« natyra janĂ« nĂ« krye tĂ« vlerĂ«simeve pozitive, ashtu sikurse mbeturinat qĂ« gjenden kudo, ndĂ«rtimet pa kriter, çmimet e shtrenjta ku nuk pĂ«rputhet shĂ«rbimi me atĂ« qĂ« paguan janĂ« shpesh arsye pĂ«r komente tĂ« gjata negative. Jugu i vendit mbetet mes dy ekstremesh ku disa e duan e tĂ« tjerĂ« thonĂ« “kurrĂ« mĂ«â€, DurrĂ«si ku vijnĂ« me pak pritshmĂ«ri shihet si njĂ« surprizĂ« e kĂ«ndshme, kurse Velipoja mbetet ende jashtĂ« radarit me pak vizitorĂ«, por ama me vlerĂ«simin mĂ« pozitiv nga ajo pakicĂ« qĂ« e zgjedh.

 

 

Nertila Maho

Shqipëria u vizitua në 6 muajt e parë të vitit nga 4.76 milionë të huaj të cilët janë një miks, mes interesit kulturor, kulinar por edhe atij të detit dhe rërës. Rritja në muajt e parë të vitit, edhe pse më modeste se një vit më parë, sërish foli për një destinacion që ngjall kuriozitet, teksa vera pritet të jetë një tjetër kapitull që po shfaqet me luhatje.

Pritshmëritë e operatorëve turistikë janë që sezoni veror të shënojë më pak turistë se sezoni veror i vitit të kaluar dhe shkak për këtë pesimizëm janë bërë rezervimet paraprake individuale, që ishin më të ulëta se e njëjta periudhë e një viti më parë.

BĂ«het fjalĂ« pĂ«r rezervimet qĂ« vijnĂ« nga Europa PerĂ«ndimore nga ku po vjen pjesa mĂ« e madhe e tĂ« huajve qĂ« kulturĂ«n e planifikimit tĂ« pushimeve e kanĂ« pjesĂ« tĂ« tyre duke mos lĂ«nĂ« gjĂ«ra pĂ«r “last minute” (rezervim tĂ« minutĂ«s sĂ« fundit.

Vetëm italianët në një përqindje të vogël mund të jenë një rast i rezervimeve të momentit të fundit, nisur nga afërsia dhe alternativat e transportit që janë më të larmishme dhe ofertat që mund të gjejnë.

Gjithsesi, të huajt po vijojnë të vijnë dhe të shumtë janë ata që Shqipërinë e konsiderojnë një zbulim të bukur, një vend që nuk duhet humbur, një alternativë për pushime ekonomike dhe ushqim të mirë.

Komentet pozitive nuk mungojnĂ« nĂ« rrjete sociale dhe platformat e posaçme pĂ«r udhĂ«timet si Tripadvisor apo Google Review ashtu sikurse nuk mungojnĂ« ato negative madje deri nĂ« ekstrem pĂ«r njĂ« vend qĂ« “fama” turistike e gjeti disi tĂ« papĂ«rgatitur.

Këto platforma, të cilat bashkojnë zërat e miliona turistëve, duhet të jenë në fakt pasqyra ku qeveria, biznesi dhe gjithë industria turistike sheh veten dhe korrigjon atë që nuk shkon.

“Monitor” pĂ«rzgjodhi pĂ«r rajone tĂ« ndryshme nĂ« vend, disa nga kritikat qĂ« kanĂ« tĂ« huajt sa i takon turizmit, pĂ«r t’i dhĂ«nĂ« zĂ« dhe si njĂ« formĂ« pĂ«r tĂ« reflektuar nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« ShqipĂ«ria tĂ« vijojĂ« tĂ« ketĂ« shkĂ«lqimin turistik qĂ« po pĂ«rjeton viteve tĂ« fundit.

Por cilat janë në fakt disa nga aspektet që të huajt vlerësojnë dhe kritikojnë këtë vit? Hapësirat më të shumta të plazheve publike këtë vit, janë një nga pikat që vlerësohet. Të huajt përgjithësisht parapëlqejnë të shkojnë drejt këtyre hapësirave nisur edhe nga fakti që e vizitojnë vendin tonë si turistë në buxhet.

Duan të shpenzojnë pak dhe çadrat e shezlonet nuk janë diçka që e shohin si të arsyeshme për ta paguar, aq më shumë me çmime të kripura ku në disa plazhe 15-20 euro është standard.

Dashurojnë ushqimin dhe mikpritjen e vendasve ashtu sikurse kritikojnë çmimet e ekzagjeruara që aplikohen për disa shërbime në industrinë turistike vetëm sepse janë turistë.

Mbetjet janë një kryefjalë e përbashkët e të gjithëve, nga Jugu në Veri dhe i shqetëson normaliteti me të cilin vendasit lënë mbeturinat në plazhet që frekuentojnë apo mënyra sesi sillen me natyrën.

NdĂ«rtimet qĂ« kanĂ« pushtuar bregdetin, sidomos nĂ« Jug, janĂ« pjesĂ« e albumeve fotografike qĂ« ngarkohen nĂ« platforma ku sigurisht fjalĂ«t nuk janĂ« pĂ«r t’i pĂ«rgĂ«zuar, por pĂ«r ndryshimin dramatik qĂ« po i bĂ«het peizazhit mahnitĂ«s qĂ« po zĂ«vendĂ«sohet me beton.

Por si e sheh sot bota me syrin e saj një vend të vogël si Shqipëria? Nga Saranda në Velipojë çfarë po thonë turistët për ne.

 

 

Saranda ndan turistët, e bukur por kaotike dhe çmimet janë të shtrenjta

Saranda mbetet njĂ« nga destinacionet e parapĂ«lqyera tĂ« tĂ« huajve tĂ« cilĂ«t joshĂ«n pĂ«r tĂ« vizituar Jugun e ShqipĂ«risĂ« nga “thirrja” e plazheve tĂ« kristalta, perĂ«ndimeve idilike apo jetĂ«s vibrante tĂ« qytetit.

Për rrjedhojë, pritshmëria dhe realiteti që gjejnë, shpesh i bën vizitorët të ndahen në dy ekstreme. Pra, Sarandën ose do ta duash ose do ta urresh. Panorama që të shfaqet në komentet e shumta që mund të hasësh varet se cilës platformë i drejtohesh.

Në Google Review, për vende specifike në Sarandë do të gjesh një miks mes komenteve pozitive dhe negative por në Tripadvisor, thuajse të gjithë vlerësimet e reja janë negative.

Kjo ka ulur vlerësimin e përgjithshëm të destinacionit në 2.7 nga 5 që duhet të jenë. Por çfarë kanë kritikuar në fakt pushuesit?

Tepër e mbipopulluar, rrugët dhe shoferët të tronditin. Plazhi publik është 1/10. Turp që kaq shumë plazhe janë privatizuar.

E vetmja gjĂ« e mirĂ« pĂ«r kĂ«tĂ« vend ishte mundĂ«sia pĂ«r tĂ« dalĂ« pĂ«r nĂ« Korfuz. Kisha shumĂ« dĂ«shirĂ« tĂ« vija kĂ«tu, por jam e zhgĂ«njyer. Ka kaq shumĂ« vende mĂ« tĂ« mira pĂ«r tĂ« vizituar. Mos u lodh fare tĂ« vish deri kĂ«tu pĂ«r kĂ«tĂ« zhgĂ«njim”, – komenton Michele T.

NjĂ« tjetĂ«r turist duket se kritikon tendencĂ«n pĂ«r tĂ« mos qenĂ« i drejtĂ« me turistĂ«t sa i takon konvertimit tĂ« eurove qĂ« lĂ«nĂ« si dhe çmimet e shtrenjta. “Kudo hajdutĂ« tĂ« tmerrshĂ«m. MashtrojnĂ« turistĂ«t nĂ« çdo vend.

Kini kujdes mashtrojnĂ« me Euro dhe Lek, ushqimi Ă«shtĂ« i shtrenjtĂ« dhe i tmerrshĂ«m” komenton Lendrit K.

Mbipopullimi i qytetit kur ndërkohë i mungon infrastruktura për të përballuar këtë fluks është një shqetësim që përsëritet vit pas viti. Një pushues britanik Robert J (Ipswich, UK) i cili vizitoi Sarandën me familjen e cilësoi gabim qëndrimin në Sarandë pikërisht për këtë arsye.

Ishte një gabim të qëndronim në Sarandë, është një destinacion shumë i ngarkuar turistik, por nuk ka infrastrukturë për të mbështetur fluksin e turistëve. Ka disa restorante të mira, por nuk mjaftojnë për të kompensuar mungesat.

Plazhet nĂ« qytet janĂ« tĂ« ndotura dhe tĂ« mbushura, kĂ«shtu qĂ« tĂ« duhet makinĂ«, qĂ« do tĂ« thotĂ« tĂ« pĂ«rjetosh ndjesinĂ« tĂ« dhĂ«nit tĂ« makinĂ«s me stilin e tmerrshĂ«m tĂ« vendasve qĂ« Ă«shtĂ« e frikshme dhe e rrezikshme” nĂ«nvizon ai.

Kaotizmi dhe mënyra sesi vendasit sillen në timon duket se është bërë shkak për një seri komentesh negative.

“Mendoj se kam qenĂ« mjaft bujar qĂ« i kam dhĂ«nĂ« dy yje, dhe kjo vetĂ«m sepse kemi ngrĂ«nĂ« disa vakte shumĂ« tĂ« mira me çmime tĂ« arsyeshme megjithatĂ« drejtimi i makinĂ«s Ă«shtĂ« kaotik, parkim nuk ka dhe jemi vetĂ«m nĂ« qershor (jo sezoni i pikut).

Mund ta kuptoj që të rinjtë mund të shijojnë jetën e natës këtu, por nëse kërkoni pushime çlodhëse si unë, me pak eksplorim largohuni nga Saranda!

Do tĂ« rekomandoja ta vizitoni ShqipĂ«rinĂ«, por shkoni nĂ« veri ku ka plazhe shumĂ« tĂ« mira dhe vende interesante historike” shprehet njĂ« tjetĂ«r turist.

Një tjetër arsye për zhgënjim duket se është petku shkëlqyes që Sarandës i është veshur në artikujt promovues dhe ndoshta pritshmëritë janë bërë aq të larta sa realiteti duket si mashtrim.

Antonia komenton se kishte shumĂ« pritshmĂ«ri por nĂ« realitet drejtimi i makinĂ«s kĂ«tu Ă«shtĂ« shumĂ« i komplikuar, nuk ka vende parkimi, nuk ekziston as njĂ« sistem i mirĂ« autobusĂ«sh. “Jemi shumĂ« tĂ« zhgĂ«njyer nga kjo pĂ«rvojĂ« dhe nuk do tĂ« kthehemi mĂ«â€Â  thotĂ« ajo komentin e saj.

 

Ksamili, vlerësohen plazhet por jo shërbimi, problem mbetjet, muzika, dendësia e çadrave

Ksamili këtë sezon duket se ka rikuperuar disa pikë në imazh nëse u referohemi komenteve që turistët që e kanë vizituar kanë bërë në Google Review. Sigurisht meritat për këtë i merr natyra e cila e ka bekuar këtë rajon me plazhe mahnitëse dhe peizazhe që rrëmbejnë zemrat e atyre që i shohin.

Por edhe në këtë rast, Tripadvisor ndryshe nga Google ka marrë më shumë vlerësime negative për Ksamilin dhe kjo lidhet më shumë me mënyrën sesi menaxhohet sezoni në një nga perlat turistike të vendit që është kthyer në imazhin promovues ndërkombëtar.

Turistët kritikojnë dendësinë e çadrave që vendosen në plazhe, mbeturinat që gjenden kudo apo garën që lokalet bëjnë me njëri-tjetrin se cili e ka muzikën më të lartë.

Komentuesi 0586irenet në Tripadvisor që vizitoi Ksamilin çift shkuan se nuk do ta vizitojë kurrë më.

“Aspekte pozitive: Deti i bukur dhe mikpritja e shqiptarĂ«ve. PĂ«r pjesĂ«n tjetĂ«r, vend tepĂ«r turistik, pa mundĂ«si shpĂ«timi, edhe nĂ«se pĂ«rpiqesh tĂ« gjesh njĂ« plazh mĂ« tĂ« izoluar nuk Ă«shtĂ« e mundur; çadrat janĂ« tĂ« gjitha ngjitur me njĂ«ra-tjetrĂ«n (nga 15 € e sipĂ«r) me shezlonĂ« tĂ« vjetĂ«r e tĂ« rrĂ«nuar.

Qendra e Ksamilit Ă«shtĂ« njĂ« karnavale, njĂ« grumbull restorantesh tĂ« shtrenjtĂ« dhe me cilĂ«si tĂ« dobĂ«t. PĂ«rreth ka plot mbeturina. Nuk kam qenĂ« nĂ« vende tĂ« tjera nĂ« ShqipĂ«ri, por kĂ«tu me siguri nuk kthehem mĂ«â€ vlerĂ«son ai.

Sarah nga Italia, e cilëson se plazhet janë si në Karaibe, por atmosfera irrituese.

“Plazhet e Ksamilit janĂ« padyshim tĂ« bukura, por
 JanĂ« shumĂ« tĂ« vogla dhe shezlonĂ«t praktikisht janĂ« ngjitur me njĂ«ri-tjetrin.

Që nga mesi i qershorit plazhet janë të tejmbushura me fëmijë, të cilëve prindërit ua lejojnë çdo gjë, duke krijuar një ambient shumë të zhurmshëm që e bën të pamundur çdo formë relaksi. Kudo ndihet se qyteti është përshtatur shumë shpejt për turizëm masiv, ka lokale ngado.

Supermarketet e vegjël nuk kanë thuajse asgjë nga ato që duhen për një pazar normal, duke i detyruar njerëzit të hanë jashtë në vende aspak të lira. Supermarketet kanë çmime tepër të larta, më të larta se në Itali.

Në plazhe nuk ka rregulla, njerëz që pinë duhan, bërtasin. Trafiku në rrugë është i tmerrshëm, turistët në këmbë dhe makinat ndajnë rrugët pa asnjë logjikë. Për dy shezlonë dhe një çadër duhet të paguash të paktën 20 euro (rrallë 15), por çmimet rriten edhe më shumë për çdo shërbim shtesë.

Tualetet e plazheve janĂ« nĂ«n pragun e sĂ« pranueshmes. ËshtĂ« njĂ« vend qĂ« po rritet me shpejtĂ«si pĂ«r tĂ« tĂ«rhequr turistĂ«t, por ndĂ«rkohĂ«, pĂ«rveç lokaleve, nuk ka ofruar shĂ«rbime tĂ« tjera tĂ« domosdoshme.

Preferojnë (në mënyrë këmbëngulëse) pagesën cash, pa dhënë fatura dhe fakti që do të paguash me kartë, me përjashtime të rralla, nuk mirëpritet dhe shpesh nuk e fshehin irritimin.

NĂ«se zgjidhni Ksamilin, pĂ«rgatituni tĂ« shpenzoni shumĂ«, madje edhe pĂ«r shĂ«rbime qĂ« nuk janĂ« aspak nĂ« lartĂ«sinĂ« e pagesĂ«s. Do tĂ« kthehesha vetĂ«m pĂ«r plazhet, por pĂ«r asnjĂ« arsye tjetĂ«r” shprehet ajo.

 

Nga mbeturinat te ndërtimet e parkimet, çfarë zhvlerëson bukurinë e Jugut

Plazhet në Jug të vendosur duket sikur janë në një bursë të luhatshme ku vit pas viti, herë fitojnë e herë humbin pikë. Problematikat e tyre mbeten të vjetra apo edhe të reja që vijnë me zhvillimin që pëson zona ku ndodhen.

Borshi që një vit më parë ishte plazhi ku dominuan kryesisht vendasit dhe plazhi me çmimet më ekonomike duket se këtë vit është bërë një pikë e preferuar edhe për të huajt, të cilët janë të ndarë në opinionet që kanë.

Frederique Bertrand, i cili vizitoi së fundmi këtë plazh, komenton se ka cigare kudo dhe uji nuk është shumë i pastër. Në fund ai shton se nuk e rekomandon.

Komentuesi tjetër Der Ehrliche që i ka dhënë vetëm tre yje rendit si problem sjelljen jo shumë të përgjegjshme të vendasve, sa u takon organizimeve që bëjnë në plazhe dhe pastrimit të mbetjeve.

“Plazhi Ă«shtĂ« i gjatĂ« dhe ka shumĂ« vende parkimi, falas. TĂ« gjithĂ« njerĂ«zit nĂ« plazh janĂ« tĂ« kĂ«ndshĂ«m – kryesisht shqiptarĂ«. UjĂ« i bukur. Plazh me guralecĂ«. Mund tĂ« ecni gjatĂ« dhe larg nĂ«se doni. DallgĂ« tĂ« kĂ«ndshme.

Gjenden edhe hapësira shumë të mira për hije, nëse gjeni ndonjë të lirë.

NdonjĂ«herĂ« ka shumĂ« ndĂ«rtime spontane, vende tĂ« improvizuara pĂ«r zjarr dhe “barbecue”. NjerĂ«zit bĂ«jnĂ« “barbecue” dhe ndezin zjarre nĂ« hapĂ«sira tĂ« hapura dhe asgjĂ« nuk pastrohet. Duhet kujdes me zonat e hapura tĂ« plazhit, larg klubeve, sepse ndonjĂ«herĂ« mund tĂ« ecni mes bajgave tĂ« lopĂ«ve.

NjĂ« hotel i ri po ndĂ«rtohet kĂ«tu, do tĂ« jetĂ« njĂ« kompleks gjigant, dhe pakĂ«naqĂ«sia tashmĂ« Ă«shtĂ« shprehur me grafiti. ËshtĂ« mjaft interesante tĂ« shihet si po zhvillohet ky vend”, – vlerĂ«son ai.

Adrian Martinez, një tjetër vizitor, nënvizon se plazhet nuk janë shumë të mbushur por rrugët janë kaotike dhe si kudo këtu ka mbeturina. Të njëjtën përshtypje ka lënë edhe Carlo Regazzo.

“Plazh i zakonshĂ«m, me guralecĂ«, ujĂ« relativisht i pastĂ«r, shumĂ« vende pĂ«r tĂ« ngrĂ«nĂ«, por i zhytur nĂ« atĂ« neglizhencĂ«n e zakonshme shqiptare: mbeturina kudo, rrugĂ« tĂ« pakalueshme, kaos me makinat, duhet tĂ« pĂ«rshtatesh, nĂ«se mundesh” shprehet ai.

Për Dhërmiun duket se investimet e bëra në lokale plazhi janë mbresëlënëse por muzika e lartë dhe mungesa e parkimit janë arsye për stres.

“Nuk ka vende parkimi tĂ« mirĂ«fillta. KĂ«shtu qĂ« bĂ«het shumĂ« e vĂ«shtirĂ« tĂ« gjesh ku tĂ« parkosh makinĂ«n, ose duhet tĂ« paguash 5 euro dikujt qĂ« ka liruar njĂ« copĂ« tokĂ« tĂ« braktisur. PĂ«r kĂ«tĂ« arsye, ne nĂ« pĂ«rgjithĂ«si nuk do tĂ« shkojmĂ« mĂ« nĂ« DhĂ«rmi”, – komenton njĂ« turiste britanike.

Lianne M nga Holanda shprehet se plazhi Ă«shtĂ« shumĂ« i bukur, por “pothuajse tĂ« gjithĂ« beach club-et konkurrojnĂ« se cili vendos muzikĂ«n mĂ« tĂ« lartĂ«. Prandaj, çlodhja nĂ« plazhin e DhĂ«rmiut Ă«shtĂ« e pamundur”.

Çmimet janĂ« njĂ« tjetĂ«r arsye pĂ«r kritikĂ«. “Kush vjen nĂ« ShqipĂ«ri me idenĂ« e çmimeve tĂ« ulĂ«ta duhet ta harrojĂ«. 15 euro pĂ«r njĂ« çadĂ«r plazhi. Mund tĂ« mos duket shumĂ« e lartĂ«, por duhet tĂ« ishte 5 euro.

Të mos flasim për çmimet në minimarkete: 4 euro/kg për bananet dhe 4 euro për një akullore të paketuar.

Kjo Ă«shtĂ« dyfishi i çmimeve nĂ« TiranĂ«, tĂ« cilat tashmĂ« janĂ« tĂ« larta”, komentoi njĂ« pushues italian, Mario Bianchi pas njĂ« vizite nĂ« plazhin e Drimadhes. Petr PetrK shprehet se teksa plazhet janĂ« pjesa e bukur e vendit ka njĂ« tjetĂ«r anĂ« qĂ« nuk Ă«shtĂ« edhe aq e bukur.

“Realitet i trishtuar janĂ« kantieret e ndĂ«rtimit pas plazhit, nuk dua ta pĂ«rfytyroj tĂ« ardhmen e kĂ«tij vendi” shprehet ai.

Livadhi dhe Himara duket se janë plazhet që kanë marrë më pak kritika në këtë rajon nisur këtu edhe nga prania e plazhit publik në njërën anë, alternativave më të shumta të pazareve në qytet, si dhe çmimeve jo shumë të ekzagjeruara të shezloneve përfshi këtu edhe mundësinë e parkimit.

 

 

Durrësi, pritshmëri të ulëta, por vlerësimi pozitiv më i qëndrueshëm në platforma

Durrësi që mbetet aktualisht modeli më i qëndrueshëm i turizmit në vend duket se e reflekton këtë edhe në komentet që merr nga turistët individualë që e vizitojnë.

Qyteti dhe plazhet rrethues të tij ndoshta nuk janë më idealet nëse krahasohen me Jugun por avantazhi i madh që kanë është se janë ranorë dhe më të përshtatshëm për familjet me fëmijë, çmimet më ekonomike, oferta e larmishme për aktivitetet që mund të zhvillosh.

Pikërisht këto i kanë siguruar qytetit një vlerësim me 4.1 nga 5 në Google Review. Ndryshe nga sa ndodh me Jugun, ata që vijnë në qytet nuk kanë prtishmëri shumë të larta për plazhin dhe ujin dhe gjithsesi një pjesë e mirë e tyre befasohen pozitivisht.

Michele Braone komentoi pozitivisht përvojën e tij në qytet.

“ShĂ«titorja buzĂ« detit Ă«shtĂ« e bukur, me shumĂ« bare, restorante dhe veçanĂ«risht tezga qĂ« shesin suvenire tĂ« çdo lloji. Por mĂ« sĂ« shumti mĂ« pĂ«lqyen spektaklet e shitĂ«sit tĂ« akullores, me konĂ«t qĂ« fluturonin dhe zhdukeshin” shprehet ai.

Lenka KováčovĂĄ, njĂ« tjetĂ«r turiste, vlerĂ«son faktin qĂ« ka njĂ« plazh publik dhe qĂ« Ă«shtĂ« relativisht i pastĂ«r. “Duhet tĂ« paguash pĂ«r shezlonĂ«t, por ne nuk i pĂ«rdorĂ«m. Ka shumĂ« bare dhe biznese tĂ« ndryshme.

Gjenden edhe karusela” nĂ«nvizoi ai. Berkin Tasgun vlerĂ«son se deti Ă«shtĂ« me rĂ«rĂ«, ndaj mund tĂ« duket pak i pistĂ«, por nĂ« fakt Ă«shtĂ« krejt nĂ« rregull.

“Paguam 700 lekĂ« (7 €) pĂ«r dy shezlonĂ«. ZgjodhĂ«m tĂ« blinim birra dhe snacks nga marketi dhe jo nga pronari i shezlonĂ«ve, gjĂ« qĂ« ishte njĂ« ide e mirĂ«â€ nĂ«nvizoi ai. Por jo tĂ« gjithĂ« e kanĂ« parĂ« kaq pozitivisht. Valiantsin Pcholkin e komenton si vendin mĂ« tĂ« pistĂ« nĂ« botĂ« ku i Ă«shtĂ« dashur tĂ« notojĂ«.

“Gjithçka Ă«shtĂ« nĂ« mbeturina” shprehet ai. Ade P.O. qĂ« vizitoi DurrĂ«sin nĂ« javĂ«n e dytĂ« tĂ« korrikut vlerĂ«son se 90% e plazhit Ă«shtĂ« i mbushur me shezlonĂ« dhe çadra me pagesĂ«, por ka tabela qĂ« e tregojnĂ« qartĂ« se plazhi Ă«shtĂ« publik, dhe ka disa hapĂ«sira tĂ« vogla ku njerĂ«zit ulen me peshqirĂ«t e tyre nĂ« tokĂ« ose çadrat e sjella nga shtĂ«pia.

“Plazhi me rĂ«rĂ« Ă«shtĂ« relativisht i pastĂ«r. Po bĂ«hen pĂ«rpjekje pĂ«r mbledhjen e mbeturinave dhe pĂ«rmirĂ«simin e pastĂ«rtisĂ«. Uji Ă«shtĂ« relativisht i pastĂ«r, por Ă«shtĂ« i ngjashĂ«m me Mar Menorin dhe Ă«shtĂ« i cekĂ«t pavarĂ«sisht sa larg shkon.

Nuk ka dallgĂ«. Frekuentohet nga vendas dhe familje. Nuk ka dushe. ShĂ«titorja Ă«shtĂ« plot me bare, restorante, dyqane. Pas orĂ«s 18:00, atmosfera (dhe temperatura) Ă«shtĂ« mĂ« e kĂ«ndshme” shprehet ajo.

Plazhi i Currilave është një tjetër pikë që ka hyrë pozitivisht në vlerësimet e turistëve, të cilët komentojnë se është i përshtatshëm për familjarët por duhet të vini herët në mëngjes të gjeni parkim dhe shezlonë bosh.

Krejt e kundërta në fakt duket se ndodh me Qerretin që i takon Kavajës. Pavarësisht sesa popullor është ai, turistët kritikojnë se uji është i pisët, dhe nuk ka dhoma zhveshjeje. Pavarësisht standardit të ulët, të paktën çmimet gjykohen se janë të arsyeshme.

“Kalova njĂ« javĂ« me njĂ« grup miqsh. Standard shumĂ« i ulĂ«t.

Nga njëra anë palma, nga ana tjetër grumbuj mbeturinash, erë kanalizimesh, plazhi nuk pastrohet, nuk i kushtohet shumë vëmendje pastërtisë. Restorantet me çmime të pranueshme.

Dyqanet janĂ« shumĂ« mĂ« tĂ« lira. QĂ«ndruam nĂ« njĂ« apartament, akomodimi ishte shumĂ« i mirĂ«, 50 euro nata pĂ«r apartament pĂ«r 2 persona” vlerĂ«son Ònika MĂ thĂš nĂ« Google Review.

Pylli me pisha shihet si një avantazh. Miguel komenton se plazhet private janë mirë, por publikët të pistë, dhe pylli me pisha pas tyre nuk mund të ishte në gjendje më të keqe. Mbeturinat janë të shpërndara kudo.

Kurse Oleh Us e krahason me Detin Azov, shumë i cekët, uji është i turbullt nga rëra.

“Por pozitiv Ă«shtĂ« fakti se ka njĂ« pyll halor aty pranĂ«, qĂ« krijon hije” shprehet ai. .

 

Shëngjini mes dy kontrasteve, Rana e Hedhun merr zemrat e të huajve

Promovimi i turizmit në mediat ndërkombëtare që zakonisht ka si fjalë kyçe të qenët destinacion i lirë dhe si foto plazhet e Jugut ka bërë që eksplorimi i të huajve në plazhet e Veriut të jetë më i ulët. Sigurisht prania e tyre nuk mungon por nuk është aq e dukshme sa në Sarandë, Vlorë apo Durrës.

KureshtarĂ«t  qĂ« kanĂ« zgjedhur Veriun kanĂ« arritur tĂ« shkĂ«pusin tĂ« paktĂ«n nga ShĂ«ngjini “dunĂ«n” e magjishme tĂ« rĂ«rĂ«s e njohur si Rana e Hedhun.

PĂ«r pjesĂ«n e ShĂ«ngjinit kjo duket tĂ« jetĂ« pika mĂ« e rekomanduar pĂ«r t’u vizituar sipas Google Review. Plazhi i qytetit kritikohet pĂ«r shezlonet e shumtĂ«, jo se tek Rana nuk ndodh diçka e tillĂ« ama.

“Plazh ranor. FatkeqĂ«sisht uji Ă«shtĂ« shumĂ« i errĂ«t dhe duket i ndotur. KĂ«ndshĂ«m pĂ«r t’u zhytur pĂ«r njĂ« orĂ« si ndalesĂ« gjatĂ« rrugĂ«s dhe kjo Ă«shtĂ« e gjitha”, – komenton Nadia pĂ«r ShĂ«ngjinin.

Një turist francez Val0u38 rekomandon që kush do të vizitojë këtë zonë për plazh të mos humbasë kohë në qytet.

“Ka shumĂ« plazhe tĂ« tjera mĂ« tĂ« mira dhe jo shumĂ« larg.

Ky plazh Ă«shtĂ« plot me shezlonĂ« shumĂ« pranĂ« njĂ«ri-tjetrit, e pamundur tĂ« qĂ«ndrosh nĂ« qetĂ«si, ndaj nuk u vendosĂ«m fare aty, shumĂ« i ngarkuar pĂ«r ne. Gjithashtu shumĂ« e vĂ«shtirĂ« tĂ« parkosh” komenton ai.

Por krejt ndryshe nga plazhi i qytetit i njëjti vizitor komenton se Rana e Hedhun është mjaft interesante dhe mund të kalosh gjithë ditën aty.

“Ka njĂ« plazh shumĂ« tĂ« bukur me rĂ«rĂ«, shumĂ« i madh, ideal pĂ«r fĂ«mijĂ«t sepse deti Ă«shtĂ« i cekĂ«t dhe ka parkim falas kudo.

Ka disa bare, dhe morëm me qira shezlonë e çadër. Na pëlqeu shumë ky plazh, pasi është i qetë dhe larg turmave të plazhit të Shëngjinit, ku shezlonët janë ngjitur me njëri-tjetrin.

Ndodhet vetĂ«m 5 km larg qytetit” shprehet ai. NjĂ« tjetĂ«r vizitor Christian Chelu vlerĂ«son pozitivisht kĂ«tĂ« pjesĂ« e bregdetit shqiptar.

“NjĂ« dunĂ« mahnitĂ«se qĂ« bashkohet papritur me detin. FatkeqĂ«sisht, vendasit hedhin mbeturina kudo dhe duket se nuk kanĂ« asnjĂ« problem tĂ« rrinĂ« tĂ« rrethuar nga plehrat nĂ« plazh”, – shprehet ai.

Duke parë kantieret e ndërtimit që kanë zënë vend kudo nëpër bregdet duket se edhe në pjesën e Ranës së Hedhur ekziston frika se mund të nisë të ndërtohet.

“Plazh publik, i gjithi pĂ«r vete shpresoj tĂ« mos fillojnĂ« sĂ« shpejti tĂ« ndĂ«rtojnĂ« resorte. MegjithatĂ«, rĂ«ra ishte pak e pistĂ«, me shumĂ« mbeturina tĂ« hedhura”, nĂ«nvizon njĂ« tjetĂ«r pushues.

 

Velipoja më pak e promovuar, por vlerësime pozitive

Plazhi i Velipojës mbetet ndoshta ndër më pak të promovuarit por vlerësimet në Google Review edhe pse të pakta e cilësojnë atë të një niveli 4.5 nga 5.

Ky është një rezultat mjaft i mirë në raport me gjithë plazhet e vendit por kjo më së shumti lidhet me faktin që vizitorët që hyjnë online për të bërë një vlerësim janë ende në numër të kufizuar.

Gjithsesi komentet pozitive të Velipojës nuk mungojnë dhe lidhen më së shumti me ngarkesën më të paktë që ka rajoni me turistë, çmimet ekonomike ku mund të gjesh shezlone mes 500-1000 lekë apo ushqimit me çmim të lirë që mund të hash në restorante.

Emil Haas komenton se plazhi është me rërë, i pastër dhe i qetë ndërsa Shams Haque që shoqëron komentin e tij me foto të plazhit dhe ushqimit shprehet se ky është një plazh i mrekullueshëm për të kaluar pushimet.

Rritja e çmimeve në struktura akomoduese në Durrës dhe në Jugun e vendit kanë bërë që Velipoja dhe Shëngjini të jenë kryesisht destinacone edhe më të përqendruara se më parë për shqiptarët e Kosovës.

 

 

The post Nga bukuritë natyrore te kaosi, plehrat e shtrenjtimi içmimeve; Shqipëria turistike në syrin e botës appeared first on Revista Monitor.

↗

Zinxhiri jo konkurrues i qumështit, me kosto të larta prodhimi

✇Revista Monitor
By: Mira Leka

Kostoja e lartë e prodhimit të qumështit si lëndë e parë prej mungesës së ekonomisë së shkallës e subvencioneve dhe konkurrenca nga importet po rrisin vështirësitë te industria përpunuese. Fabrikat po përballen me kosto të lartë të prodhimit, ndërsa produktet vendase po humbasin konkurrueshmërinë përballë importeve më të lira. Prej katër vitesh, konsumatori blen mallrat e bulmetit me çmime që kalojnë mesataren e BE-së. Për uljen e kostove, qeveria synon të rikthejë skemën e kompensimit të TVSH-së te fermeri në masën 10%.

 

Dorina Azo

Në Shqipëri, për të prodhuar 1 kg djathë lope me feta, më shumë se gjysma e kostos shkon vetëm për qumështin. Në Gjermani, qumështi si lëndë e parë zë gati 37% të kostos, sepse lënda e parë qumësht ndaj përpunuesit shitet nga fermat, mesatarisht 35 deri në 40% më lirë sesa në Shqipëri.

Aktualisht nga fermat, qumështi i lopës po tregtohet sipas përpunuesve me çmim shitjeje 80 lekë/litër me TVSH. Teksa në derën e fermave në Gjermani, çmimi i shitjes ka arritur 46 cent euro apo 46 lekë për litër me TVSH.

Çmimi i shitjes nĂ« vend rezulton rreth 44% mĂ« shtrenjtĂ« sesa nĂ« Gjermani.

Për prodhimin e 1 kg djathë lope, përpunuesit sqarojnë se nevojiten mesatarisht 7,5 litra qumësht.

Në Shqipëri, me çmimin aktual të qumështit prej 80 lekësh për litër, vetëm lënda e parë kushton 600 lekë (6 euro), që përbën rreth 65% të kostos totale të prodhimit.

Në disa raste, përpunuesit pohojnë se lënda e parë përbën edhe deri në 75% të kostos së prodhimit për këtë produkt bulmeti.

Në Gjermani, me çmim mesatar prej 46 cent (46 lekë) për litër, kostoja e qumështit për të njëjtën sasi është 3.45 euro (345 lekë), që përfaqëson vetëm 37% të kostos totale.

Kjo tregon qartë pabarazinë strukturore në koston e prodhimit të lëndës së parë që po ndikon te çmimet dhe humbja e konkurrueshmërisë së produkteve të bulmetit në tregun shqiptar dhe të huaj.

Për drejtuesin e fabrikës së përpunimit të qumështit ADG, z. Luis Ndreka problematika me koston e mallrave të bulmetit nuk është te procesi i prodhimit të tyre, por te kostoja e lartë e prodhimit të qumështit, ku më shumë se gjysma e qumështit të prodhuar si lëndë të parë vjen nga një sistem bujqësor me sfida strukturore.

“Çmimi i qumĂ«shtit nga ferma pĂ«rbĂ«n rreth 65% tĂ« kostos totale tĂ« prodhimit tĂ« 1 kg djathĂ«.

Ky është faktori kryesor që ndikon në çmimin përfundimtar të produktit. Në Shqipëri, ne e blejmë qumështin mesatarisht 35-40% më shtrenjtë sesa në Europë, dhe kjo ndodh për disa arsye kryesore.

Së pari, klima e thatë për shkak të pozicionit gjeografik të Shqipërisë në jug të Europës.

Klima mesdhetare dhe e thatë rrit koston e ushqimit për kafshët, sepse bari i njomë është më pak në dispozicion. Ushqimi për lopët duhet të blihet më shpesh dhe shpesh edhe të importohet. Kjo rrit shpenzimet për fermerët dhe në fund, çmimin e qumështit.

SĂ« dyti, shumica e qumĂ«shtit vjen nga ferma tĂ« vogla. Mbi gjysma e qumĂ«shtit prodhohet nĂ« ferma me pak lopĂ«, qĂ« nuk kanĂ« efikasitet dhe teknologji moderne. Nuk pĂ«rfitojnĂ« nga ekonomia e shkallĂ«s, pra prodhojnĂ« me kosto mĂ« tĂ« lartĂ« pĂ«r njĂ«si”, pohon z. Ndreka.

Edhe përpunues të tjerë thonë se prodhimi me kosto të lartë i lëndës së parë të qumështit mbetet faktori kryesor që po ndikon në humbjen e konkurrueshmërisë së bulmetit shqiptar.

Problematikat kryesore që po rrisin kostot e prodhimit, sipas tyre, janë: Fragmentimi i lartë i tokave bujqësore dhe mungesa e bashkëpunimit për përdorim të përbashkët të burimeve.

Ferma të vogla dhe të shumta në numër, që operojnë me mjete të kufizuara dhe pa qasje në teknologji moderne. Mungesë e sistemeve vaditëse, çka rrit ndjeshëm kostot për prodhimin e ushqimit për kafshët.

 

 

Kostoja e lartë për prodhimin e ushqimit të kafshëve

Sipas anëtarëve të Shoqatës së Blegtorëve Prodhues të Qumështit, faktorët që po e bëjnë prodhimin vendas më të shtrenjtë janë të shumtë dhe kompleksë, duke filluar që nga struktura e fermave e deri te mungesa e investimeve në infrastrukturë bujqësore.

Fermerë me mbi 1,000 krerë bagëti, anëtarë të Shoqatës së Blegtorëve Prodhues të Qumështit raportojnë se kostoja e ushqimit të kafshëve është sfida më e madhe që po përballojnë.

Edhe pse kanë marrë me qira dhe bashkuar toka për kultivimin e misrit dhe ushqimeve të tjera për bagëtinë, mungesa e vaditjes po sjell pasoja të drejtpërdrejta në xhepat e tyre.

“PĂ«r njĂ« vaditje tĂ« njĂ« sipĂ«rfaqeje prej 10 hektarĂ«sh, ne duhet tĂ« paguajmĂ« rreth 30,000 lekĂ« vetĂ«m pĂ«r ujin, qĂ« e marrim nga lumi.

Ndërkohë, nëse do të kishim një sistem të brendshëm vaditjeje, kostoja do të përgjysmohej.

Misri, pĂ«r shembull, kĂ«rkon mesatarisht tre vaditje deri nĂ« fazĂ«n e prodhimit. NĂ«se nuk prodhojmĂ« misĂ«r dhe jonxhĂ« me kosto tĂ« ulĂ«t, nuk kemi as qumĂ«sht tĂ« lirĂ«â€, pohojnĂ« drejtues sĂ« ShoqatĂ«s sĂ« BlegtorĂ«ve Prodhues tĂ« QumĂ«shtit.

Për blegtorët e Shoqatës së Prodhimit të Qumështit, edhe kur ushqimi blihet i importuar në Shqipëri për shkak të kostos dhe marzheve të fitimit të shitësve të shumicës tregtohet 20 deri në 30% më shtrenjtë.

 

Shpenzimet e tjera

Përveç kostos së lëndës së parë në vlera të konsiderueshme për përpunuesit shqiptarë mbeten edhe kostot e tjera për prodhimin e bulmetit. Ata thonë se kostoja nga shpenzimet e tjera, ku përfshijnë transportin, energjinë, koston e fuqisë punëtore, taksat etj., llogaritet se arrin 20 deri në 25%.

Përpunuesit thonë se Shqipëria ka kosto më të ulëta të fuqisë punëtore krahasuar me vendet e BE-në, por mungesa e trajnimit profesional të punonjësve të stallave po ndikon në produktivitet.

Energjia dhe transporti janë më të lira në vlerë absolute, por infrastruktura e dobët, po ndikon negativisht te zinxhiri i shpërndarjes dhe magazinimit të produkteve, që shkakton humbje kohe dhe rritje të kostove operative.

 

Marzhi i fitimit

Drejtuesit e fabrikave të përpunimit të qumështit llogarisin se marzhi i fitimit në Shqipëri llogaritet 5 deri në 10%.

Sipas tyre, marzhi i fitimit është më i ulët krahasuar me rajonin për të mbetur konkurrues në treg. Për shkak të fuqisë blerëse më të ulët të konsumatorit shqiptar, fabrikat nuk mund të vendosin çmime të larta pa humbur klientelën.

 

 

Si ndryshoi skema e TVSH-së dhe pasojat që paralajmëruan përpunuesit e qumështit

Përveç problematikës me kostot e larta të prodhimit të lëndës ushqyese për kafshët, edhe taksa e TVSH-së vlerësohet si një nga faktorët kryesorë që ka ndikuar te kostoja.

Përfaqësues të industrisë së përpunimit të bulmetit kanë ngritur në mënyrë të vazhdueshme shqetësimin për ndikimin negativ të heqjes së skemës së TVSH-së së kreditueshme, që sipas tyre ka ndikuar drejtpërdrejt në rritjen e kostove të prodhimit dhe uljen e konkurrueshmërisë së produkteve vendase.

Deri në vitin 2017, rimbursimi i TVSH-së për përpunuesit ishte 20%, çka do të thotë se për çdo blerje të qumështit me faturë tatimore nga fermeri, përpunuesi mund të kreditonte këtë vlerë në TVSH-në e zbritshme.

Kjo skemë e bënte ekonomikisht të leverdishme blerjen edhe me çmim të lartë dhe siguronte marzh të qëndrueshëm fitimi për industrinë.

Nga viti 2019 deri në 2022, skema ndryshoi. TVSH në blerje (nga fermerët) u ul në 6%. Ndërsa TVSH-ja në shitje e produkteve të bulmetit mbeti 20%. Kjo krijoi pabarazi fiskale, pasi industria paguante më shumë në dalje sesa kreditonte në hyrje.

Prej vitit 2022, skema e TVSH-së së kreditueshme u hoq plotësisht, duke vendosur 0% TVSH të zbritshme për blerjet e qumështit nga fermerët.

“MenjĂ«herĂ« pas heqjes sĂ« skemĂ«s, pasojat u reflektuan te pĂ«rpunuesit. Nga 2019, me uljen e TVSH-sĂ« sĂ« kreditueshme deri nĂ« 2022, me heqjen e skemĂ«s, u rrit kostoja e prodhimit, sepse TVSH e paguar nuk kreditohet mĂ« dhe bĂ«het pjesĂ« e kostos sĂ« lĂ«ndĂ«s sĂ« parĂ«.

Po ashtu ndikon nĂ« rritjen e çmimit pĂ«r konsumatorit final dhe ul marzhet e fitimit pĂ«r pĂ«rpunuesin, pasi gjendet nĂ« presionin e likuiditetit deri te krijimi i pozitĂ«s tĂ« dobĂ«t konkurruese ndaj produkteve tĂ« importit”, pohon drejtuesi i fabrikĂ«s sĂ« pĂ«rpunimit tĂ« qumĂ«shtit ADG, Luis Ndreka.

Shoqata e Industrisë së Përpunuesve të Qumështit propozoi që skema të harmonizohej me praktikat e rajonit, ku TVSH-ja e blerjes dhe e shitjes të unifikohej në 6% ose 9%, për të shmangur pabarazitë tatimore.

Skema e vjetër të zëvendësohej me një mekanizëm neutral fiskal, jo penalizues për përpunuesin. Ky propozim nuk u pranua nga Ministria e Financave në buxhetin e vitit 2022.

Në vend të rimbursimit të TVSH-së, qeveria aplikoi subvencione direkte deri në 10,000 lekë për krerë bagëtie/lopë për fermerët.

Në atë kohë,  përpunuesit theksuan se skema e subvencioneve nuk do të ketë efekt të drejtpërdrejtë në uljen e kostos së lëndës së parë për industrinë.

Nuk garanton formalizimin, sepse nuk është e lidhur me volumin real të qumështit të shitur. Ndryshe nga rajoni, ku subvencionet jepen për litër qumësht të prodhuar e dorëzuar, në Shqipëri mungon kjo logjikë e orientuar drejt prodhimit të formalizuar.

 

ÇfarĂ« rekomandohet pĂ«r njĂ« sektor mĂ« konkurrues tĂ« qumĂ«shtit dhe bulmetit nĂ« ShqipĂ«ri?

Sipas përfaqësuesit të industrisë Luis Ndreka, zgjidhja për rritjen e konkurrueshmërisë së produkteve shqiptare nuk qëndron vetëm te subvencionet, por te një qasje e integruar e ekonomisë së shkallës që nis nga prodhimi në arë e përfundon me politikën fiskale.

  1. Prodhim mĂ« i lirĂ« qĂ« nĂ« fushĂ« – ulja e kostos qĂ« nĂ« burim
  2. Riorganizimi i strukturës bujqësore. Më pak fragmentim, më shumë eficiencë. Sot, shumë fermerë operojnë në sipërfaqe të vogla, të shpërndara dhe pa mundësi të ekonomisë së shkallës. Kjo ul produktivitetin dhe rrit kostot.

 

The post Zinxhiri jo konkurrues i qumështit, me kosto të larta prodhimi appeared first on Revista Monitor.

↗

Çmimet e bulmetit nĂ« ShqipĂ«ri janĂ« tĂ« katĂ«rtat mĂ« tĂ« shtrenjtat nĂ« EuropĂ«

✇Revista Monitor
By: Mira Leka

Pikërisht pas 2019-s, me uljen e TVSH-së së kreditueshme (nga 20% u bë 6%) prej vitit 2020, konsumatori shqiptar e ka blerë qumështin dhe produktet e bulmetit më shtrenjtë sesa shtetasit europianë dhe ballkanas.

Në vitin 2005, çmimet e produkteve të bulmetit në Shqipëri ishin sa 88.6% e mesatares së Bashkimit Europian (mesatarja e vendeve të BE=100) sipas të dhënave të Eurostat.

Kjo tregon se në atë periudhë, produktet e bulmetit në Shqipëri ishin më të lira se në shumicën e vendeve të BE-së. Një produkt që kushtonte 100 lekë në Europë, në Shqipëri blihej me 88.6 lekë. Eurostat e llogarit indeksin, sipas barazisë së fuqisë blerëse.

Në vitin 2000, pas ndryshimeve në skemën e TVSH-së, çmimet në Shqipëri filluan të tejkalojnë mesataren europiane, duke arritur në 104.9%, ose 4.9% më shtrenjtë se mesatarja e Europës.

Bulmeti u shtrenjtua vazhdimisht duke arritur në 131.5% të mesatares së BE-së në vitin 2024. Kjo do të thotë se për 2024, çmimet për qumësht, djathë dhe vezë në Shqipëri janë 31,5% më të larta se mesatarja europiane.

 

Burimi: Eurostat

 

Sipas renditjes sĂ« Eurostat, ShqipĂ«ria Ă«shtĂ« e katĂ«rta nĂ« EuropĂ« pĂ«r çmimet mĂ« tĂ« shtrenjta tĂ« treguesit “qumĂ«sht, djathĂ« dhe vezĂ«â€, pas IrlandĂ«s (171.7%), ZvicrĂ«s (147.2%), NorvegjisĂ« (132%)

Në vitin 2024, Shqipëria renditet në krye të vendeve me çmimet më të larta të bulmetit në rajon, duke tejkaluar shtete si Greqinë (130.5%) Bullgarinë (125.7%), Malin e Zi (96.7%), Kosovën me 98.6 (Për Kosovën të dhënat janë për vitin 2022).

Për më tepër, çmimet në Shqipëri janë më të larta edhe se në disa vende me ekonomi më të zhvilluar si Italia (105%) dhe Austria (102.8%).

Në Europë, çmimet më të lira të bulmetit janë në Sllovaki (86% e mesatares së BE-së), Poloni (89.8%) dhe Maqedonia e Veriut (91.2%)

 

Burimi: Eurostat

 

Pse në Maqedoninë e Veriut, bulmeti është ndër më të lirët në Europë

Ndryshe nga Shqipëria, në Maqedoninë e Veriut, skema e subvencionimit të prodhuesve të qumështit mbështet financiarisht fermerët në dy drejtime, si për krerët e lopëve edhe për qumështin e prodhuar.

Për  vitin 2025, skema përfshin pagesa për çdo litër qumështi të dorëzuar, për çdo lopë të mbajtur në fermë, si dhe një subvencion për viçat femra. Konkretisht, fermerët për çdo litër qumësht të prodhuar marrin 9.7 cent euro.

Nëse fermeri prodhon, për shembull, 6,000 litra në vit, kjo përkthehet në dhënie subvencionesh në masën 583 euro.

Për krerë lopësh, skema parashikon dhe dhënien e 130 eurove për krerë. Në zonat malore apo me kushte më të vështira prodhimi, këtyre pagesave u shtohet një bonus prej 15%.

Gjithashtu, për të nxitur rigjenerimin e tufës dhe rritjen e kapaciteteve të prodhimit, aplikohet edhe dhënie subvencionimi për viçat fermerë.

Masa e subvencionit  shkon 48.7 euro për krerë.

Në Shqipëri fermerët e fermave të lopëve përfitojnë vetëm një subvencion prej 10,000 lekë apo 95 euro për krerë lopë, si dhe dhënien e naftës falas për tokat e mbjella, por që nuk arrijnë të adresojnë problematikën me rritjen e kostos prodhuese të qumështit.

Për ekspertët e bujqësisë vlerësohet se politikat mbështetëse të subvencioneve që aplikon Maqedonia e Veriut janë më gjithëpërfshirëse dhe të lidhur direkt me prodhimin e qumështit, ndërsa Shqipëria ka ende një model të kufizuar subvencionesh.

 

Skemë për kompensimi 10% të TVSh-së te fermeri, gati projektligji

Pas përfundimit të aksionit të nisur për kontrollin e tregtimit me faturë të produkteve blegtorale prej fermerit drejt përpunuesve dhe grumbulluesve qeveria po synon të rikthejë skemën e kompensimit të TVSH-së për fermerët.

“Monitor” mĂ«son se qeveria ka gati projektligjin pĂ«r rimbursimin e TVSh-sĂ« te fermeri. Masa e propozuar e kompensimit do tĂ« jetĂ« 10%.

Projektligji pritet të miratohet dhe të zbatohet vitin e ardhshëm, si pjesë e një reforme më të gjerë për formalizimin e zinxhirit agroushqimor dhe uljen e kostove për prodhuesit vendas.

Deri tani, në rang vendi, rezultojnë të regjistruar 100 mijë fermerë të pajisur me NIPT që kanë të drejtë të shesin te përpunuesi, grumbulluesi apo supermaketet produktet e veta, pa faturë TVSH-je, por nëpërmjet autofaturës që plotësohet prej blerësit.

Pas heqjes së skemës së TVSH-së së rimbursueshme që përfitohej nga përpunuesit, kurse fermeri përfitonte tregtimin e produkteve me çmim të leverdishëm, u rrit kostoja e prodhimit, sepse TVSH-ja e paguar nuk kreditohet më dhe bëhet pjesë e kostos së lëndës së parë.

Deri në vitin 2017, rimbursimi i TVSH-së për përpunuesit ishte 20%, çka do të thotë se p.sh,. për çdo blerje të qumështit me faturë tatimore nga fermeri, përpunuesi mund të kreditonte këtë vlerë në TVSH-në e zbritshme.

Kjo skemë e bënte ekonomikisht të leverdishme blerjen edhe me çmim të lartë për fermerin dhe siguronte marzh të qëndrueshëm fitimi për industrinë.

Nga viti 2019 deri në vitin 2022, skema ndryshoi. TVSH-ja në blerje (nga fermerët) u ul në 6%. Ndërsa TVSH-ja në shitje e produkteve të bulmetit mbeti 20%. Kjo krijoi  pabarazi fiskale, pasi industria paguante më shumë në dalje sesa kreditonte në hyrje.

Skema e TVSH-së së kreditueshme u hoq plotësisht në vitin 2022, duke vendosur 0% TVSH të zbritshme për blerjet e qumështit nga fermerët.

Shoqata e Industrisë së Përpunuesve të Qumështit propozoi që skema të harmonizohej me praktikat e rajonit, ku TVSH-ja e blerjes dhe e shitjes të unifikohej në 6% ose 9%, për të shmangur pabarazitë tatimore.

Skema e vjetër të zëvendësohej me një mekanizëm neutral fiskal, jo penalizues për përpunuesin. Ky propozim nuk u pranua nga Ministria e Financave në buxhetin e vitit 2022.

Në vend të rimbursimit të TVSH-së, qeveria aplikoi subvencione direkte deri në 10,000 lekë për krerë bagëtie/lopë për fermerët.

Në atë kohë, përpunuesit theksuan se skema e subvencioneve nuk do të ketë efekt të drejtpërdrejtë në uljen e kostos së lëndës së parë për industrinë.

Nuk garanton formalizimin, sepse nuk është e lidhur me volumin real të qumështit të shitur.

Ndryshe nga rajoni, ku subvencionet jepen për litër qumësht të prodhuar e dorëzuar, në Shqipëri mungon kjo logjikë e orientuar drejt prodhimit të formalizuar.

 

 

The post Çmimet e bulmetit nĂ« ShqipĂ«ri janĂ« tĂ« katĂ«rtat mĂ« tĂ« shtrenjtat nĂ« EuropĂ« appeared first on Revista Monitor.

↗

Problemet e blegtorisë nga rënia e kafshëve te sasia e qumështit të prodhuar

✇Revista Monitor
By: Mira Leka

Shtimi i kostove ushqyese për kafshët, emigracioni i të rinjve dhe mungesa e fuqisë punëtore janë faktorë që vijojnë të reflektojnë negativisht te blegtoria në vend.

Edhe për 2024, numri i kafshëve prodhuese për qumësht që përdoret si lëndë e parë nga industria përpunuese vijon të jetë në rënie në pjesën më dërrmuese të qarqeve në vend, me tradita në zhvillimin e bregtorisë.

 

Burimi: INSTAT

 

Sipas të dhënave të INSTAT, në vitin 2024, numri i lopëve në vend arriti në 224 mijë krerë nga 232 mijë  në vitin 2023, me rënie 3,5%.

Rënia e numrit të lopëve është shënuar për qarqet, si: Berat, Korçë, Gjirokastër, Shkodër dhe Elbasan.

Berati është qarku që ka pësuar uljen më të madhe të numrit të lopëve në nivel kombëtar. Numri i lopëve ka rënë nga 11,2 mijë në 9,1 mijë, një tkurrje prej rreth 18,2%. Kjo tregon një tendencë të fortë në tkurrjen e blegtorisë në këtë zonë.

Korça, një nga qarqet më të njohura për blegtorinë, ka pësuar  ulje të ndjeshme prej 15,8%. Nga 27,3 mijë lopë në vitin 2023, numri i tyre ka rënë në 23 mijë në 2024.

Edhe pse një nga qarqet me numër të lartë lopësh, Shkodra ka shënuar një ulje prej 13,7% nga 23,8 mijë krerë në 2023, në rreth 21 mijë krerë lopë për 2024.

Gjirokastra gjithashtu ka pësuar rënie të numrit të lopëve prej 6,3%, nga 9,2 mijë në 8,7 mijë lopë. Edhe për Qarkun e Elbasani, numri i lopëve ka pësuar një rënie prej 5,8%, ku nga 18,4 mijë krerë që ishin në 2023, numri i  tyre për 2024 arriti në 17,3 mijë lopë.

 

Burimi: INSTAT

 

Rënie nëpër qarqe është shënuar edhe te numri i deleve. Qarku me rënien më të madhe është Berati, ku numri i deleve ka rënë nga 62 mijë në 51,3 mijë, që përkthehet në një ulje prej rreth 17,2%. Korça gjithashtu ka pasur  ulje të ndjeshme, nga rreth 140 mijë krerë në 126 mijë, apo 10% më pak.

Vlora ka pësuar rënie prej rreth 4,7% nga rreth 283 mijë krerë në 270 mijë. Qarqet e Dibrës dhe Durrësit kanë pësuar ulje të vogla, përkatësisht rreth 2,3% dhe 5,2%. Elbasani ka pasur rënie prej 4,6%. Kukësi ka rënë me rreth 2%.

Në anën tjetër, disa qarqe kanë pasur rritje të lehtë të numrit të deleve, si: Fieri me një rritje prej 1,1%. Gjirokastra pothuajse e pandryshuar. Lezha, Shkodra dhe Tirana kanë shënuar rritje të vogla nga 2-5%.

 

Burimi: INSTAT

 

Po ashtu, në vitin 2024, numri i dhive ka pësuar ndryshime në qarqe të ndryshme. Qarqet Berat, Dibër, Durrës, Elbasan, Fier, Korçë, Kukës, Lezhë dhe Tiranë kanë shënuar rënie në numrin e dhive, me rënien më të madhe në Berat prej rreth 19,7%.

Gjirokastra është e qëndrueshme me një ndryshim minimal, ndërsa Shkodra dhe Vlora kanë regjistruar rritje të dukshme përkatësisht 19% dhe 11,3%.

 

Grumbullimi i qumështit ndjek tendencën rënëse të bagëtive

Sasia e qumështit të grumbulluar në vend ka vijuar rënien edhe gjatë 2024-s, duke ndjekur tendencën e pakësimit të numrit të krerëve të bagëtive, veçanërisht për fermat e vogla.

Sipas të dhënave të INSTAT për vitin 2024 në vend është grumbulluar gjithsej një sasi qumështi prej 95 mijë tonësh nga 101 mijë tonë që u grumbullua në 2023.

Krahasuar me 2023, sasia e qumështit të grumbulluar ka shënuar një rënie prej 6,6%.

Rënia është shënuar për të gjitha llojet e sasisë së qumështit të grumbulluar.

Qumështi i lopës përbën pjesën më të madhe të sasisë të grumbulluar në 2024 me 75 mijë tonë, me  rënie prej 6,5% krahasuar me 2023. Sasia e grumbulluar e qumështit të deles arriti në 12 mijë tonë, me një rënie prej 9,7% në raport me 2023.

Ndërsa sasia e qumështit të dhisë ishte rreth 8 mijë tonë, me një rënie prej 3,1%.

 

Burimi: INSTAT

 

Nga sasia totale e qumështit të grumbulluar, rreth 12 mijë tonë u përdorën për prodhimin e qumështit për konsum njerëzor, pjesa tjetër shkoi për përpunim.

Struktura e qumështit të prodhuar për konsum dominohet nga qumështi i plotë i përpunuar 88,2%, 7,3% qumësht gjysmë i skremuar, 4,0% qumësht i papërpunuar dhe 0,5% qumësht i skremuar.

Përpunuesit e qumështit në vend raportojnë  rënie të ndjeshme të sasisë së qumështit të grumbulluar, e ndikuar drejtpërdrejt nga mbyllja progresive e fermave të vogla me 4, 5 apo 10 krerë bagëti.

Sipas tyre, ky trend ka ardhur si pasojë e dy faktorëve kryesorë.

Së pari, emigracionit masiv në zonat rurale, që ka boshatisur familjet dhe ka lënë fermat pa trashëgimtarë aktivë.

Së dyti, kostove të papërballueshme të fuqisë punëtore, sidomos për punët në stallë, ku mungesa e të rinjve e ka bërë të domosdoshme punësimin e stafit të paguar.

“ShumĂ« prej drejtuesve tĂ« fermave tĂ« vogla janĂ« tĂ« moshuar dhe nuk mund t’i pĂ«rballojnĂ« mĂ« punĂ«t e pĂ«rditshme tĂ« fermĂ«s. Ata janĂ« tĂ« detyruar tĂ« punĂ«sojnĂ« tĂ« rinj, por aktualisht njĂ« punĂ«tor stalle kushton nga 800 deri nĂ« 1,000 euro nĂ« muaj.

Kjo kosto Ă«shtĂ« e papĂ«rballueshme pĂ«r fermat me pak krerĂ«â€, – pohon njĂ« nga drejtuesit e fabrikave tĂ« pĂ«rpunimit tĂ« qumĂ«shtit nĂ« vend.

Kjo situatë po krijon një zinxhir pasojash në sektor, duke ulur ndjeshëm volumin e përpunimit dhe duke vënë në rrezik vazhdimësinë e kapaciteteve prodhuese, ndërkohë që tregu po përballet me konkurrencë gjithnjë e më të fortë të mallrave të gatshme që vijnë nga importi.

Po ashtu, për shkak të çmimit më të lirë të shitjes së qumështit jashtë, importet vijojnë të jenë në nivele të larta, pasi qumështi i prodhuar jashtë po përdoret, kryesisht në sezonin e verës, si lëndë e parë për përpunuesit vendas.

Sipas të dhënave të Doganave, në periudhën janar-prill 2024 u importuan 6 milionë litra qumësht. Kjo ishte sasia më e lartë e qumështit të importuar prej 2016-s. Në janar-prill 2025 u importuan 5,1 milionë litra qumësht.

Krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar, importet janë ulur 15,4%.

 

The post Problemet e blegtorisë nga rënia e kafshëve te sasia e qumështit të prodhuar appeared first on Revista Monitor.

↗

ÇfarĂ« do tĂ« thotĂ« “Si vis pacem, para bellum”; A justifikohen shpenzimet ushtarake nĂ« rritje?

✇Revista Monitor
By: Mira Leka

Shprehja latine “Si vis pacem, para bellum”, qĂ« do tĂ« thotĂ« “NĂ«se do paqe, pĂ«rgatitu pĂ«r luftĂ«â€, shpreh idenĂ« e mbajtjes dhe pĂ«rgatitjes sĂ« forcave ushtarake si mjet parandalues.

Sot përdoret si një thirrje për riarmatim që nuk mbaron vetëm këtu, pasi për të pasur një ushtri të fortë, kërkohen para, madje shumë para dhe përqindje të ndjeshme nga Prodhimi i Brendshëm Bruto i një vendi.

 

MSc Roland Tashi, Ekspert i çështjeve të sigurisë

Fraza “Si vis pacem, para bellum” i atribuohet Publius Flavius Vegetius Renatus, njĂ« autor romak i shekullit IV pas Krishtit.

Ai e shkroi kĂ«tĂ« ide nĂ« veprĂ«n e tij “Epitoma Rei Militaris”, traktat pĂ«r artin ushtarak dhe organizimin e ushtrisĂ« romake.

Si duhet kuptuar sot, pse kushton kaq shumë ky koncept ushtarak ndërkohë që gjeopolitika dhe krizat e sigurisë në Lindjen e Mesdhe dhe lufta në Ukrainë po e vërtetojnë çdo ditë se çfarë kostoje ekonomike ka përgatitja për luftë dhe vetë lufta.

Në thelb është një filozofi e parandalimit nëpërmjet tregimit të forcës, një ide që ka ndikuar në shumë doktrina ushtarake, në programet politike në historinë botërore deri në ditët e sotme, duke u ndalur në dy momente kryesore:

  • NĂ«se njĂ« vend dĂ«shiron tĂ« shmangĂ« luftĂ«n, ai duhet tĂ« jetĂ« ushtarakisht i pĂ«rgatitur nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« tĂ« dekurajojĂ« armiqtĂ« e mundshĂ«m.
  • Paqja dhe siguria mund tĂ« ruhen vetĂ«m nĂ«se je i gatshĂ«m tĂ« mbrosh veten.

Le të ndalemi pak në histori për të kuptuar sa kushton sot kjo shprehje latine, e rregulluar, rrotulluar, ndonjëherë fshehur dhe përdorur në kontekste të ndryshme, sipas kohës dhe qëllimit.

NjĂ« nga tĂ« parĂ«t qĂ« mbĂ«shteti idenĂ« se nĂ«se do paqe duhet tĂ« pĂ«rgatitesh pĂ«r luftĂ« ishte Platoni, filozofi grek i shekullit IV para Krishtit, nĂ« veprĂ«n e tij “Ligjet”.

Edhe autorë të tjerë latinë kanë përdorur shprehje me kuptim të ngjashëm të cilat e konsideronin përgatitjen për luftë si element mbrojtës, si mënyrë për të garantuar paqen.

NjĂ« shekull para Krishtit, Ciceroni nĂ« “Filipikat e shtata” shkruante, “Si pace frui volumus, bellum gerendum est” qĂ« do tĂ« thotĂ« “NĂ«se duam tĂ« gĂ«zojmĂ« paqen, duhet tĂ« bĂ«jmĂ« luftĂ«â€.

NĂ« tĂ« njĂ«jtin shekull, historiani Korneli Nepoti pĂ«rdori shprehjen “Paritur pax bello”, “Paqja arrihet me luftĂ«â€.

Nuk dihet se kush e ka përdorur për herë të parë frazën në formën që njohim, por një fakt mbetet i saktë, duhet të jetë përdorur atëherë kur njerëzimi filloi ta përdorë luftën si mjet dhune.

Koncepti i mbajtjes së forcës për të parandaluar luftën është shprehur edhe nga autorë të periudhës mesjetare dhe moderne, përfshirë Machiavellin.

ËshtĂ« gjithashtu i njohur fakti qĂ« shprehje tĂ« ngjashme qĂ« lidhin paqen me luftĂ«n janĂ« shkruar qĂ« nĂ« fillim tĂ« shekullit XIX nĂ« njĂ« libĂ«r memorie nga sekretari i Napoleon Bonapartit, Louis Antoine Fauvelet de Bourrienne.

Gjithashtu, nĂ« fund tĂ« shekullit XIX, njĂ« fabrikĂ« armĂ«sh gjermane, Deutsche Waffen und Munitionsfabriken, pĂ«rdori pjesĂ«n e dytĂ« tĂ« frazĂ«s, “Para bellum” pĂ«r tĂ« identifikuar njĂ« produkt tĂ« tyre, pistoletĂ«n “Luger parabellum”, shumĂ« tĂ« pĂ«rhapur deri nĂ« LuftĂ«n e DytĂ« BotĂ«rore.

Frazën latine e kanë përdorur në variantin origjinal apo variante të ngjashme edhe shumë vende gjatë shekullit XX për të argumentuar rritjen e buxhetit ushtarak dhe militarizimin e shoqërisë.

 

 

Por a është gjithmonë e vërtetë që, nëse do paqe, duhet të përgatitesh për luftë?

Le të kthehemi në realitetin e sotëm ku lufta ka pësuar ndryshime shumë të mëdha pasi nuk është vetëm një konflikt i armatosur ndërmjet dy ushtrive, ajo që njihet si lufta simetrike, por zhvillohet mbi të tjera parime dhe operacione, ku karakteristika të saj janë edhe lufta hibride, lufta asimetrike, lufta kibernetike, terrorizmi, etj.

Teza, nëse do paqe duhet të përgatitesh për luftë, pra të armatosesh deri në dhëmbë, nuk është gjithmonë e bazuar mirë.

Në disa raste, parimi i mbajtjes dhe prezantimit të forcës mund ta parandalojë, siç ndodhi gjatë Luftës së Ftohtë, kur disponimi i arsenaleve atomike shumë të mëdha ishte një nga arsyet që nuk ndodhi përplasja direkte mes dy superfuqive SHBA-së dhe Bashkimit Sovjetik.

Në raste të tjera, disponimi i armëve nxiti luftën dhe e favorizoi shpërthimin e saj, sepse ndikoi që shtetet të ndiheshin të forta dhe gati për betejë.

Shumë historianë kanë vënë re se prania e madhe e armëve dhe fabrikave ushtarake, për shkak të zhvillimeve teknologjike dhe revolucionit të dytë industrial, ishte një nga shkaqet e shpërthimit të Luftës së Parë Botërore, pasi shtetet europiane u nxituan të luftonin në vend që të zgjidhnin konfliktet me diplomaci.

Në samitin historik të NATO-s, mbajtur në Hagë më 25 Qershor, anëtarët e aleancës ranë dakord me kërkesën e presidentit amerikan Donald Trump për rritjen graduale të shpenzimeve për mbrojtjen nga niveli aktual 2% në 5%, duke arritur nivelin më të lartë që nga Lufta e Ftohtë. Objektivi gjithsesi parashikohet të realizohet jo më herët se viti 2035 si dhe do të ketë rishikim në vitin 2029.

Shpenzimet e larta për mbrojtjen, shoqërohen me disa pyetje;

  • Mund tĂ« pĂ«rfshihen ato nĂ« “kornizĂ«n” e shprehjes latine, pra tĂ« shĂ«rbejnĂ« pĂ«r tĂ« parandaluar luftĂ«n?
  • Kostoja e lartĂ« ekonomike qĂ« do t’i kushtojĂ« tĂ« gjithĂ« anĂ«tarĂ«ve, do tĂ« shĂ«rbejĂ« si deterrencĂ«, si kĂ«rcĂ«nim pĂ«r pĂ«rdorimin e forcĂ«s pĂ«r tĂ« siguruar paqen, apo si pĂ«rgatitje pĂ«r luftĂ«?

Të gjitha vendet në aleancë kanë doktrinat dhe strategjitë e tyre kombëtare, megjithatë pjesëmarrja në aleancë shton nivelin e sigurisë dhe mbrojtjes.

Kancelari gjerman zoti Friedrich Merz e quajti samitin “Historik” por theksoi se Gjermania nuk do tĂ« rrisĂ« shpenzimet e mbrojtjes pĂ«r shkak tĂ« presidentit Trump, por pĂ«r shkak tĂ« situatĂ«s aktuale tĂ« rrezikshme. “Rusia nuk kĂ«rcĂ«non vetĂ«m UkrainĂ«n, Rusia kĂ«rcĂ«non tĂ« gjithĂ« paqen, tĂ« gjithĂ« rendin politik tĂ« kontinentit tonĂ«â€.

Kryeministrja e ItalisĂ«, zonja Giorgia Meloni, e pĂ«rdori kĂ«tĂ« shprehje nĂ« datĂ«n 24 qershor 2025, gjatĂ« seancĂ«s nĂ« DhomĂ«n e Senatit tĂ« Parlamentit italian nĂ« Palazzo Madama, nĂ« kuadĂ«r tĂ« diskutimeve mbi komunikimet e saj para KĂ«shillit Europian, pĂ«r tĂ« argumentuar se forca mbrojtĂ«se krijon deterrencĂ«, duke shmangur luftĂ«n nĂ«pĂ«rmjet gatishmĂ«risĂ« ushtarake, jo si mjet agresioni. “Si vis pacem, para bellum”, e artikuluar nga kryeministrja, Ă«shtĂ« vazhdimi i linjĂ«s, programit tĂ« saj politik i cili mbĂ«shtet konceptin se “Paqja nuk kultivohet vetĂ«m me fjalĂ«, por edhe me kapacitete reale mbrojtĂ«se”.

GjatĂ« Samitit tĂ« NATO-s, kryeministrja e vendit fqinjĂ« nĂ« vazhdim tĂ« vizionit tĂ« saj politik mbi mbrojtjen, shpjegoi se “shpenzimet e miratuara janĂ« tĂ« domosdoshme pĂ«r tĂ« forcuar mbrojtjen dhe sigurinĂ« tonĂ«.

Nuk do tĂ« heqim asnjĂ« euro nga pĂ«rparĂ«sitĂ« e qeverisĂ« dhe qytetarĂ«ve italianĂ«â€.

NĂ« referencĂ« pĂ«r marrĂ«veshjen 5%, zonja Meloni theksoi gjithashtu se, “ato janĂ« burime qĂ« na shĂ«rbejnĂ« pĂ«r ta mbajtur kĂ«tĂ« komb tĂ« fortĂ«, ashtu siç ka qenĂ« gjithmonĂ«â€.

Shqipëria jonë, si një vend anëtar i aleancës, do të përballet në vijim me një rikalkulim të shpenzimeve për përballimin e këtij vendimi.

Rritja ekonomike, sipas INSTAT, deri në vitin 2024 llogaritet në 25.7 miliardë euro.

Për të përmbushur objektivin e NATO-s prej 2%, vendi ynë duhet të shpenzonte afërsisht deri në 514 milionë euro në vit, por me vendimin më të fundit prej 5%, Shqipëria pritet të shpenzojë për të njëjtën periudhë rreth 1.3 miliardë euro, që përbën 2,6 herë më shumë se shpenzimet aktuale.

Duhet kuptuar se vendimet e aleancës por edhe të vendeve europiane në nivel kombëtar, janë thirrje për armatim dhe investime të mëdha në fushën ushtarake, duke u mbështetur në konceptin e mbajtjes dhe tregimit të forcës si element parandalues, pasi nëse ke një ushtri të fortë është më pak e mundur që dikush të vendosë të sulmojë.

MegjithatĂ« gjykoj se bota do tĂ« ishte mĂ« e qetĂ«, me mĂ« pak shpenzime pĂ«r ushtritĂ« e saj, nĂ« rast se shprehja legjendĂ« latine, “NĂ«se do paqe, pĂ«rgatitu pĂ«r luftĂ«â€, tĂ« fillonte tĂ« zĂ«vendĂ«sohej me shprehjen “NĂ«se do paqe, pĂ«rgatitu pĂ«r paqe”.

 

 

 

 

The post ÇfarĂ« do tĂ« thotĂ« “Si vis pacem, para bellum”; A justifikohen shpenzimet ushtarake nĂ« rritje? appeared first on Revista Monitor.

↗

Koha pĂ«r t’u shkĂ«putur nga iluzioni i prodhimit industrial

✇Revista Monitor
By: Mira Leka

Përqendrimi i qeverive tek industria prodhuese bazohet në mite dhe mund të sjellë pasoja të kundërta për zhvillimin ekonomik, shkruan The Economist

 

Në mbarë botën, politikanët janë të kapur pas idesë së rikthimit të prodhimit brenda vendit. Presidenti Donald Trump kërkon të rikthejë gjithçka në SHBA, nga prodhimi i çelikut tek ai i medikamenteve dhe po vendos barriera doganore për ta arritur këtë.

Britania po shqyrton subvencionimin e faturave të energjisë për prodhuesit; kryeministri indian Narendra Modi po ofron stimuj për prodhuesit e automjeteve elektrike, duke e zgjeruar më tej skemën e subvencioneve industriale.

Qeveritë nga Gjermania në Indonezi kanë treguar interes për prodhuesit e çipave dhe baterive. Megjithatë, përpjekja globale për të ringjallur prodhimin nuk do të ketë sukses. Në fakt, ka gjasa të sjellë më shumë dëme sesa përfitime.

Entuziazmi aktual për prodhimin vendas ka shumë qëllime. Në Perëndim, politikanët duan të rikthejnë punën me paga të mira në fabrika dhe lavdinë e humbur të rajoneve industriale; vendet më të varfra synojnë të nxisin zhvillimin dhe të hapin vende pune.

Ndërkohë, lufta në Ukrainë ka treguar rëndësinë e zinxhirëve të qëndrueshëm të furnizimit, sidomos për armatime dhe municione.

Politikanët shpresojnë që fuqia industriale të përkthehet në forcë kombëtare. Mbi të gjitha qëndron mbizotërimi i jashtëzakonshëm industrial i Kinës, që ngjall njëherësh frikë dhe smirë.

 

Ide e gabuar

PunĂ«simi, rritja dhe qĂ«ndrueshmĂ«ria janĂ« objektiva tĂ« arsyeshme. FatkeqĂ«sisht, ideja se rruga pĂ«r t’i arritur kĂ«to synime kalon nĂ«pĂ«rmjet promovimit tĂ« prodhimit industrial Ă«shtĂ« e gabuar. Arsyeja Ă«shtĂ« se kjo ide mbĂ«shtetet nĂ« njĂ« sĂ«rĂ« keqkuptimesh mbi natyrĂ«n e ekonomisĂ« moderne.

Një prej këtyre keqkuptimeve lidhet me punën në fabrika. Politikanët shpresojnë se mbështetja për prodhimin do të krijojë vende të mira pune për punëtorët pa diplomë universitare ose, në vendet në zhvillim, për ata që kanë emigruar nga zonat rurale.

Por puna në fabrikë është bërë gjithnjë e më shumë e automatizuar. Globalisht, ajo ofron 20 milionë vende pune më pak, ose 6% më pak sesa në vitin 2013, edhe pse vlera e prodhimit është rritur me 5%.

ËshtĂ« e pamundur qĂ« tĂ« gjitha shtetet tĂ« zgjerojnĂ« pjesĂ«n e tyre nĂ« njĂ« sektor qĂ« Ă«shtĂ« nĂ« tkurrje.

Shumë nga vendet e mira të punës që krijohen nga linjat moderne të prodhimit janë për teknikë dhe inxhinierë, jo për punëtorë të thjeshtë. Më pak se një e treta e vendeve të punës në prodhimin amerikan sot janë role të mirëfillta prodhimi të kryera nga punonjës pa diplomë.

Sipas një vlerësimi, rikthimi në vend i një sasie të tillë prodhimi që do të mund të mbyllte deficitin tregtar të Amerikës, do të krijonte vende të reja pune me vetëm 1% të fuqisë punëtore.

Prodhimi nuk i paguan më punëtorët pa diplomë më mirë sesa sektorët e krahasueshëm, si ndërtimi. Meqenëse rritja e produktivitetit është më e ulët në industri sesa në shërbime, edhe rritja e pagave pritet të jetë e dobët.

Një tjetër keqkuptim është ideja se prodhimi është thelbësor për rritjen ekonomike. Pesha e prodhimit industrial në PBB-në e Indisë qëndron rreth dhjetë pikë përqindjeje më poshtë nga objektivi 25% i Modit. Por kjo nuk e ka penguar ekonominë indiane të rritet me ritme mbresëlënëse. Në vitet e fundit, Kina ka pasur vështirësi për të përmbushur objektivat e saj të rritjes, edhe pse ka dominuar në shumë sektorë të prodhimit, si energjia e rinovueshme dhe automjetet elektrike.

Sa për argumentin se, për shkak të luftës në Ukrainë dhe tensioneve me Kinën, bota e pasur duhet të rikthejë industrializimin për hir të sigurisë kombëtare, ky duket bindës në pamje të parë. Sigurisht që mbështetja te fabrikat e huaja mund të jetë e rrezikshme.

Pandemia e COVID-19 shkaktoi panik të madh në zinxhirët e furnizimit. Disa varësi përbëjnë realisht pengesa kritike në zinxhirët e furnizimit.

Pothuajse monopoli i Kinës në përpunimin e mineraleve të rralla i ka dhënë asaj kohët e fundit mundësinë të frenojë prodhimin global të makinave, duke fituar avantazh ndaj SHBA-së.

ËshtĂ« gjithashtu e arsyeshme, qĂ« PerĂ«ndimi tĂ« ndĂ«rtojĂ« rezerva armatimesh dhe municionesh, tĂ« sigurojĂ« qĂ« infrastruktura kritike tĂ« vijĂ« nga aleatĂ«t, si dhe tĂ« fillojĂ« ndĂ«rtimin e pajisjeve qĂ« kĂ«rkojnĂ« kohĂ«, si anijet, pĂ«rpara se tĂ« shpĂ«rthejĂ« njĂ« konflikt.

Por në botën e sotme tepër të specializuar, subvencionet e përgjithshme për rikthimin e industrisë nuk do të bëjnë shumë për të rritur gatishmërinë ushtarake. Të prodhosh raketa Tomahawk nuk ka asnjë lidhje me prodhimin e një makine Tesla.

Në vend që të tregojë se vendet në paqe duhet të ndërtojnë kapacitete të shumta për prodhimin e dronëve, lufta në Ukrainë ka treguar se një ekonomi lufte mund të inovojë dhe të shumëfishojë vëllimin e prodhimit në mënyrë të jashtëzakonshme dhe të shpejtë.

 

Iluzioni

Iluzioni i prodhimit po i shtyn vendet të mbrojnë industrinë vendase dhe të garojnë për vende pune që nuk ekzistojnë më. Kjo do të çojë vetëm në ulje pagash, rënie të produktivitetit dhe dobësim të nxitjes për inovacion, duke e lënë Kinën të pakonkurrueshme në fuqinë e saj industriale. Mania për prodhimin industrial nuk është thjesht e gabuar. Ajo është vetëshkatërruese.

 

 

Dominimi kinez

Një nga keqkuptimet kryesore është mendimi se dominimi industrial i Kinës vjen nga ndërhyrja shtetërore dhe se vendet e tjera duhet të përgjigjen me politika të ngjashme.

Kina e shtrembëron tregun në shumë mënyra, dhe në fillim të këtij shekulli prodhonte një sasi të pazakontë për nivelin e saj të zhvillimit. Por ato kohë kanë kaluar.

Që nga viti 2013, Kina nuk ka qenë imune ndaj tkurrjes globale të vendeve të punës në fabrika. Pjesa e fuqisë punëtore që punon në industri është tashmë e krahasueshme me atë të SHBA-së; dhe më e ulët sesa ishte në shumicën e ekonomive të pasura dikur.

Pjesa e Kinës në vlerën globale të shtuar në industri, 29%, është kryesisht rezultat i madhësisë së saj, jo i strategjisë.

Pas shumë vitesh rritjeje të shpejtë, Kina ka ndërtuar një treg të brendshëm të madh që mbështet prodhuesit vendas.

Inovacioni po gjeneron më shumë inovacion; një sektor i ri teknologjik me dronë dhe taksi fluturuese është në prag zhvillimi.

Megjithatë, edhe pse eksportet kineze të mallrave janë rritur me 70% në raport me PBB-në globale që nga viti 2006, pesha e tyre në ekonominë kineze është përgjysmuar.

 

Konteksti real i prodhimit industrial

Mënyra për të rivalizuar fuqinë prodhuese të Kinës nuk është shkëputja nga ekonomia e saj, por sigurimi që një bllok mjaftueshëm i madh ta rivalizojë atë në përmasa.

Kjo arrihet më së miri nëse aleatët bashkëpunojnë dhe tregtojnë në një ekonomi të hapur dhe të rregulluar lehtë; fabrikat në Amerikë, Gjermani, Japoni dhe Korenë e Jugut së bashku krijojnë më shumë vlerë sesa ato në Kinë.

Siç tregoi pandemia, zinxhirët e furnizimit të larmishëm janë shumë më të qëndrueshëm sesa ata kombëtarë.

Fatkeqësisht, sot qeveritë po lëvizin pikërisht në drejtim të kundërt. Iluzioni i prodhimit po i shtyn vendet të mbrojnë industrinë vendase dhe të garojnë për vende pune që nuk ekzistojnë më.

Kjo do të çojë vetëm në ulje pagash, rënie të produktivitetit dhe dobësim të nxitjes për inovacion, duke e lënë Kinën të pakonkurrueshme në fuqinë e saj industriale.

Mania për prodhimin industrial nuk është thjesht e gabuar. Ajo është vetëshkatërruese.

 

 

 

The post Koha pĂ«r t’u shkĂ«putur nga iluzioni i prodhimit industrial appeared first on Revista Monitor.

↗

Ferrari po ngjan më pak me një prodhues makinash dhe më shumë me HermÚs

✇Revista Monitor
By: Mira Leka

Por a do të lulëzojë në epokën elektrike?

 

Qyteti i zakonshëm i Maranellos, pranë thesareve arkitekturore si Bolonja dhe Modena, ndan pak nga hijeshia e tyre. Megjithatë, atraksioni i tij kryesor është një simbol i kulturës italiane.

Një statujë e kalit në një rreth-rrotullim u kujton vizitorëve se kjo është shtëpia e Ferrarit.

Dizajni italian, ekskluziviteti dhe trashëgimia në garat me makina e kanë bërë kompaninë kampione të industrisë automobilistike dhe, njëkohësisht, diçka krejt tjetër, shkruan The Economist.

Ekzistojnë dallime të mëdha midis Ferrarit dhe pjesës më të zakonshme të industrisë automobilistike.

Mund të merret për krahasim Stellantis, prodhuesi masiv i automjeteve krijuar nga bashkimi në vitin 2021 i Fiat Chrysler, që e shiti Ferrarin në 2016, me Grupin PSA, shtëpinë e markave Peugeot dhe Citroën.

Ferrari dhe Stellantis kanë një të përbashkët: Exor, kompaninë investuese të familjes Agnelli, themeluesit e Fiat, e cila zotëron aksione në të dyja firmat (si dhe në kompaninë mëmë të The Economist).

Ngjashmëritë përfundojnë këtu. Vitin e kaluar, Stellantis shiti 5.7 milionë automjete; Ferrari më pak se 14,000.

E megjithatë, kapitalizimi i tregut i Ferrarit, në nivelin 76 miliardë euro, tejkalon së tepërmi atë të Stellantis, që vlen 25 miliardë euro. Mes prodhuesve të makinave, vetëm Tesla, Toyota dhe BYD kanë vlerë më të madhe tregu.

Ferrari, me një libër porosish të mbushur për dy vitet e ardhshme, kishte një marzh fitimi operativ 28% vitin e kaluar, ndërsa shumica e prodhuesve masivë operojnë me marzhe minimale.

 

 

Kompania ka pasur rritje mbresëlënëse që kur u shkëput nga Fiat Chrysler. Vitin e kaluar ajo shiti gati dyfishin e automjeteve që shiste në vitin 2015 dhe gjeneroi më shumë se dyfishin e të ardhurave.

Vlera e saj në treg është rreth nëntë herë më e lartë se kur u listua në bursë (shih grafikun).

Një pjesë e madhe e suksesit të fundit i atribuohet drejtimit të Benedetto Vigna, drejtuesit energjik të Ferrarit, i emëruar në vitin 2021.

Në një shmangie nga tradita në një industri ku zakonisht drejtuesit dalin nga brenda sektorit, ai më parë ishte drejtues në STMicroelectronics, firmë prodhuese çipash.

Prejardhja e tij si fizikan teorik duket qartë kur ai ilustron idetë me skica në letër, si profesor në dërrasën e zezë.

Ai pohon jo vetëm se Ferrari është një kompani e mallrave luksoze, e krahasueshme në disa aspekte me HermÚs, firma franceze me vlerë tregu më të lartë në këtë industri, por edhe se është një markë krejtësisht unike.

Prodhuesi i makinave sportive tĂ« klasit sĂ« lartĂ« ka arritur tĂ« rrisĂ« shitjet, duke i qĂ«ndruar besnik motos sĂ« themeluesit Enzo Ferrari, i cili nĂ« vitin 1947 deklaroi se firma duhet tĂ« shesĂ« “njĂ« makinĂ« mĂ« pak se sa kĂ«rkon tregu”.

Pavarësisht zgjerimit, Ferrari këmbëngul se mbetet po aq ekskluziv sa më parë, me rritjen më të shpejtë në rajone si Lindja e Mesme, ku shitjet dikur ishin të pakta.

Në vitet e fundit, kompania ka rritur çmimet me ritme shumë më të larta se më parë.

Siç vëren Stephen Reitman nga Bernstein, një kompani ndërmjetëse, çmimi i modeleve të reja dikur ishte 3-5% më i lartë se i modelit paraardhës; ndërkohë, modeli i ri 12Cilindri kushton 30% më shumë sesa modeli paraardhës 812 Superfast.

E njëjta logjikë vlen edhe për makinat ikonike të Ferrarit, tepër fitimprurëse, të cilat dalin në treg në intervale kohore të parregullta, me justifikimin e përmirësimit të teknologjisë të mësuar nga garat.

Dorëzimet për modelin më të fundit, F80, që kushton 3.6 milionë euro, pritet të fillojnë së shpejti, 12 vjet pas daljes në treg të LaFerrari-t, që kushtonte rreth 1 milion euro.

Të ardhurat totale nga F80 do të tejkalojnë 2.3 miliardë euro, sipas Bankës Jefferies.

Për të mbushur boshllëkun kohor mes hedhjeve në treg të modeleve fitimprurëse, Ferrari ka nisur të prodhojë edhe modele të limituara, si Daytona SP3 e prezantuar në vitin 2021 (çmimi: 2 milionë euro).

Sot, Ferrari ofron shumë më tepër mundësi personalizimi, nga ngjyrat me porosi, te fibrat e karbonit e deri te tapiceritë luksoze.

Këto shtesa mund të rrisin çmimin e makinave me 20%, dhe sipas llogaritjeve të bankës Barclays, blerësit vitin tjetër do të shpenzojnë mesatarisht mbi 500,000 euro për një Ferrari.

Kompania mund të kërkojë çmime kaq të larta falë përkushtimit të fansave besnikë.

Rreth 80% e klientĂ«ve janĂ« pronarĂ« tĂ« makinave Ferrari. ShumĂ« prej tyre bĂ«jnĂ« njĂ« “pelegrinazh” nĂ« fabrikĂ«; disa, tĂ« mbushur me emocione, thuhet se shpĂ«rthejnĂ« nĂ« lot.

Duke mbajtur kontakt të afërt me rreth 180 koncesionarë në mbarë botën, Ferrari arrin të kuptojë klientelën dhe të afrojë koleksionistët më të zjarrtë në rrethin e brendshëm.

Rritja e çmimeve për shkak të tarifave doganore nuk ka ndikuar aspak te porositë nga Shtetet e Bashkuara.

 

Shitjet

Shitjet e F80 (nga të cilat Ferrari do të prodhojë vetëm 799 copë) u shumëfishuan përtej kapacitetit.

PĂ«r t’u pĂ«rzgjedhur si blerĂ«s, tĂ« interesuarit duhej tĂ« kishin blerĂ« mĂ« parĂ« disa Ferrari tĂ« tjerĂ« dhe tĂ« vepronin si ambasadorĂ« tĂ« markĂ«s, pĂ«rfshirĂ« pjesĂ«marrjen nĂ« evente tĂ« organizuara nga kompania (me shpenzimet personale).

Edhe kjo nuk garantonte pĂ«rzgjedhjen. KlientĂ«t e kuptojnĂ« se Ferrari nuk mund tĂ« kĂ«naqĂ« tĂ« gjithĂ«, shpjegon Enrico Galliera, drejtori i marketingut i kompanisĂ«, i quajtur “z. Jo” pĂ«r shkak tĂ« refuzimeve tĂ« tij tĂ« shpeshta ndaj kĂ«rkesave.

Ata ndihen se çdo shenjĂ« pakĂ«naqĂ«sie mund t’i rrĂ«zojĂ« nga listat e pritjes nĂ« tĂ« ardhmen.

E gjithë kjo ngjan shumë me mënyrën se si funksionojnë markat më elitare të modës, si HermÚs. Por z. Vigna mendon se Ferrari ka më shumë për të ofruar sesa një prodhues çantash luksoze.

Kompania e tij bashkon trashëgiminë me teknologjinë më të avancuar. Ajo mori pjesë në gara si Grand Prix në Britani më 6 korrik, evente që janë në zemër të strategjisë së marketingut të markës. (HermÚs organizon turne me kuaj, klas, por pa adrenalinë.)

Konsumatorët kinezë, që kohët e fundit janë më të përmbajtur në shpenzime, përbëjnë vetëm 8% të shitjeve të Ferrarit, krahasuar me deri në dy të pestat për HermÚs.

Dhe Ferrari mbështetet pothuajse ekskluzivisht te të pasurit e vërtetë, më rezistentë ndaj krizave ekonomike.

Një pjesë e mirë e të ardhurave të HermÚs vjen nga produkte më të lira si shajet, kravatat dhe parfumet, që u shiten konsumatorëve të pasur, por jo tejet të pasur.

 

ÇfarĂ« mund tĂ« shkojĂ« keq pĂ«r yllin e industrisĂ« sĂ« makinave?

Disa thonë se rritja e çmimeve po bëhet shumë agresive. Një zgjerim i mëtejshëm i prodhimit mund të rrezikojë perceptimin e ekskluzivitetit të markës.

Edhe të ardhurat nga personalizimi kanë kufijtë e tyre.

Ferrari gjithashtu ndan një sfidë me prodhuesit e zakonshëm të makinave: kalimin në përdorimin e baterive për energji. Elettrica, modeli i parë elektrik i kompanisë, do të dalë në treg vitin e ardhshëm.

Kompania ka dyfishuar së fundmi kapacitetin e fabrikës në Maranello, duke krijuar fleksibilitet për të prodhuar automjetin elektrik pa reduktuar numrin e modeleve ekzistuese.

Megjithatë, supermakinat elektrike të tjera janë pritur me indiferencë. Nëse Ferrari nuk arrin të bëjë përshtypje, imazhi i saj mund të dëmtohet.

Dhe fakti më shqetësues: më 17 qershor, dolën raportime se kompania do të vonojë me dy vjet hedhjen në treg të modelit të dytë elektrik, deri në vitin 2028.

Z. Vigna ka ende një sfidë të vështirë për të zgjidhur.

 

 

The post Ferrari po ngjan më pak me një prodhues makinash dhe më shumë me HermÚs appeared first on Revista Monitor.

↗

Java e punës 4-ditore: Përfitimet që askush nuk i priste

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi

Kur Juliet Schor publikoi librin e saj “The Overworked American” nĂ« vitin 1992, debati pĂ«r reduktimin e orarit tĂ« punĂ«s mori vĂ«mendje kombĂ«tare nĂ« SHBA. Por entuziazmi u zbeh shpejt, derisa pandemia e vitit 2020 riktheu nĂ« qendĂ«r pyetjen thelbĂ«sore: A po punojmĂ« shumĂ« pĂ«r njĂ« jetĂ« qĂ« nuk na kĂ«naq?

Schor, profesore e ekonomisĂ« dhe sociologjisĂ« nĂ« Boston College, Ă«shtĂ« tashmĂ« ndĂ«r zĂ«rat kryesorĂ« nĂ« iniciativĂ«n globale “4 Day Week”, qĂ« ka pilotuar modele pune me 4 ditĂ« (32 orĂ«) pa ulje page nĂ« mbi 245 organizata me 8,700 punonjĂ«s nĂ« SHBA, Kanada, EuropĂ« e Australi.

Rezultatet? Punonjësit raportuan më pak stres, lodhje dhe ankth, përmirësim të shëndetit mendor dhe fizik, dhe një ndjesi më të fortë kontrolli mbi jetën. Produktiviteti u rrit, fitimet e bizneseve u përmirësuan dhe shkalla e dorëheqjeve u zhduk thuajse plotësisht.

“Nuk e prisnim kĂ«tĂ« ndjesi mirĂ«qenieje tĂ« pĂ«rgjithshme qĂ« punonjĂ«sit kishin,” tregon Schor. “Ata ndihen mĂ« tĂ« freskĂ«t tĂ« hĂ«nave, mĂ« tĂ« motivuar dhe mĂ« tĂ« pĂ«rkushtuar.”

NjĂ« tjetĂ«r surprizĂ«? AsnjĂ« rritje nĂ« numrin e punonjĂ«sve qĂ« gjejnĂ« njĂ« punĂ« tĂ« dytĂ«. NĂ« fakt, ai numĂ«r ra. Dhe ndryshe nga ç’pritej, ritmi i punĂ«s nuk u pĂ«rshpejtua nĂ« 4 ditĂ«t e mbetura, ishte njĂ« riorganizim i pĂ«rgjithshĂ«m i proceseve, jo thjesht njĂ« ngjeshje orari.

Po pse atëherë nuk po e përqafojnë më shumë kompani këtë model?

Sipas Schor, pengesat kryesore janĂ« kultura e kontrollit dhe frika nga ndryshimi. ShumĂ« menaxherĂ« ndihen tĂ« kĂ«rcĂ«nuar kur duhet tĂ« “lirojnĂ« kohĂ«â€ pĂ«r stafin e tyre. Edhe kthimi me detyrim nĂ« zyrĂ«, sipas saj, ka mĂ« shumĂ« tĂ« bĂ«jĂ« me kontrollin sesa me produktivitetin real.

Nga ana tjetĂ«r, e premtja po bĂ«het gjithnjĂ« e mĂ« shumĂ« njĂ« ditĂ« “gjysmĂ« pushimi” nĂ« shumĂ« kompani, çka tregon njĂ« tranzicion natyror drejt javĂ«s 4-ditore.

A ekziston rreziku qĂ« ky model tĂ« sjellĂ« ulje page? Sipas rregullave tĂ« pilotimeve, jo. “Paga nuk mund tĂ« ulet,” thekson Schor. Uljet e pavullnetshme tĂ« pagĂ«s janĂ« tĂ« papranueshme pĂ«r shumicĂ«n e njerĂ«zve. Por ka shqetĂ«sime se disa kompani mund tĂ« ngadalĂ«sojnĂ« rritjen e pagave me kalimin e kohĂ«s, sidomos nĂ«se rriten produktiviteti dhe pĂ«rdorimi i teknologjisĂ«.

Po roli i inteligjencës artificiale? Schor paralajmëron se nëse IA zëvendëson punonjësit pa një plan për reduktim të orarit të punës, rreziku i papunësisë masive është real. Alternativa më e qëndrueshme është ndarja e përfitimeve të produktivitetit duke ulur orët e punës, jo vendet e punës.

Ndërsa debati për legjislacionin mbetet i hapur, Schor beson se rruga drejt një jave 4-ditore kërkon më shumë përhapje praktike fillimisht. Vetëm atëherë do të jetë e mundur të bëhet një standard kombëtar.

Për momentin, është një ide që po ecën ngadalë, por me hapa të sigurt drejt normalitetit. / CNBC, Shqip.al

The post Java e punës 4-ditore: Përfitimet që askush nuk i priste appeared first on Revista Monitor.

↗

Tatimet bllokojnë 76 ton produkte bujqësore

✇Revista Monitor
By: Ornela

Drejtoria e Tatimeve njoftoi se në 12 ditë, aksioni për formalizimin e tregut të produkteve bujqësore/blegtorale dhe rritjen e sigurisë ushqimore ka dhënë rezultate konkrete:

Sipas tatimeve janë 76.1 ton mallra të bllokuara dhe 209 subjekte të inspektuara.

Tatimet pohuan se aksioni vazhdon për të garantuar: Treg të formalizuar; Produkte të sigurta dhe të gjurmueshme; Mbrojtje për fermerin dhe prodhuesin e ndershëm.
Aksioni është pjesë e një përpjekjeje të përbashkët mes Tatimeve, Ministrisë së Financave dhe Ministrisë së Bujqësisë për të formalizuar sektorin bujqësor dhe për të siguruar gjurmueshmërinë e produkteve, përmes pajisjes së fermerëve me NIPT dhe lëshimit të faturave në çdo hallkë të zinxhirit tregtar.

Marketet e vogla mbeten pa furnizime qumështi; Tatimet sqarojnë si do të bëhen faturat

The post Tatimet bllokojnë 76 ton produkte bujqësore appeared first on Revista Monitor.

↗

Tirana, ndër qytetet me numrin më të lartë të taksive në Europë në raport me popullsisë

✇Revista Monitor
By: Mira Leka

Lufta për pasagjerët, taksitë fitojnë terren në rrugët e Tiranës. Shqipëria, ndër të parat në Europë për numrin e lartë të taksive në raport me popullsinë. Rritja e turistëve, transporti i dobët publik dhe hyrja e flotave të taksive elektrike i kanë dhënë hov zhvillimit të këtij tregu

 

Armela Toska

NĂ« RrugĂ«n e Elbasanit, brenda vetĂ«m 5 minutave kaluan 87 taksi, sipas njĂ« vĂ«zhgimi qĂ« bĂ«ri “Monitor” nĂ« orĂ«n 9:30 tĂ« mĂ«ngjesit. Dhe nĂ«se lĂ«viz pak mĂ« pranĂ« qendrĂ«s, pĂ«rballĂ« Toptanit tĂ« presin 17 taksi tĂ« parkuara, gati pĂ«r tĂ« marrĂ« pasagjerĂ« nĂ« zemĂ«r tĂ« kryeqytetit.

Sipas Drejtorisë së Transportit dhe Trafikut Rrugor, në Tiranë kishte 2850 mjete të licencuara dhe 130 subjekte juridike që operojnë në kryeqytet deri në fund të majit 2025.

Bazuar në të dhënat e Cens 2023 për popullsinë banuese, kryeqyteti shqiptar ka aktualisht 4.8 taksi për çdo 1,000 banorë.

Kjo shifër e rendit Tiranën ndër vendet me numrin më të lartë në Europë dhe në Ballkan, teksa ia kalon vetëm Podgorica (4.9). Pas kryeqytetit shqiptar vjen Sarajeva (4.6).

Në Europë, kryeqyteti më i ngarkuar është Parisi, me 8.5 taksi për 1 mijë banorë.

Sipas burimeve pĂ«rkatĂ«se nga institucionet zyrtare tĂ« çdo vendi, tĂ« pĂ«rpunuara nga “Monitor”, Tirana lĂ« pas shumĂ« nga metropolet mĂ« tĂ« mĂ«dha dhe mĂ« tĂ« zhvilluara tĂ« kontinentit.

Në krahasim me qytete si Berlini (1.49), Londra (1.62) apo Roma (2.74), Tirana ka dukshëm më shumë taksi në raport me popullsinë.

 

Përpunime të Monitor, sipas të dhënave zyrtare nga shtetet përkatëse

 

Vendet e njohura për turizmin si Athina (4.33 taksi për 1,000 banorë), Stambolli (1.17) dhe Madridi (2.3) kanë një numër dukshëm më të ulët taksish për banor në krahasim me Tiranën.

Ky krahasim thekson jo vetëm një veçori të tregut shqiptar të transportit urban, por edhe faktin se, ndonëse Shqipëria është një destinacion më i vogël, ajo ofron një akses më të lartë ndaj shërbimeve të taksive, një element që ndikon pozitivisht në përvojën e vizitorëve dhe lehtësinë e lëvizjes brenda qytetit.

Kthimi i vendit në një destinacion turistik ka nxitur dukshëm këtë treg në vend. Ndërkohë, problemet e vazhdueshme të transportit publik i kanë detyruar qytetarët të mbështeten gjithnjë e më shumë tek alternativa si taksitë.

Këta dy faktorë u kombinuan me hyrjen e flotave të taksive elektrike, që përveçse shtuan ofertën, ulën dhe çmimet e shërbimit për shkak të kostos më të lirë në raport me taksitë e zakonshme që përdornin karburant.

Brenda vetëm pesë muajve të parë të këtij viti janë regjistruar 274 taksi të reja në Tiranë. Sipas të dhënave nga Drejtoria e Përgjithshme e Shërbimeve të Transportit Rrugor, në 2024, numri i taksive të regjistruara ishte 2,576 dhe në maj të këtij viti ky numër arriti në 2,850, duke shënuar një rritje prej rreth 10.6%.

Përballë kërkesës së madhe, shumë operatorë të rinj kanë hyrë në treg, duke sjellë më shumë konkurrencë dhe si rrjedhojë, një ulje të ndjeshme të çmimeve për udhëtime brenda dhe jashtë qytetit.

Platformat online dhe aplikacionet për porositjen e taksive kanë shtuar fleksibilitetin për klientët, ndërkohë që operatorët garojnë për të ofruar çmime sa më të lira dhe shërbim sa më cilësor.

 

Numri i taksive rritet, çmimet ulen

Rritja e numrit të operatorëve të taksive në treg ka sjellë me vete jo vetëm më shumë alternativa për pasagjerët, por edhe një ulje të dukshme të çmimeve për destinacionet më të kërkuara.

Hyrja e operatorëve që shërbejnë me flota elektrike ka ulur dukshëm kostot e transportit. Një taksi elektrike mund të udhëtojë për 300 km për një kosto karikimi prej 200-500 lekë.

NjĂ« taksi me karburant pĂ«r tĂ« njĂ«jtĂ«n rrugĂ« shpenzon rreth 4 – 5 mijĂ« lekĂ« naftĂ« ose benzinĂ«.

Sipas një vëzhgimi në treg, me shtimin e konkurrencës janë rritur edhe ofertat, sidomos nga operatorët e mëdhenj, që synojnë të tërheqin klientë me çmime promocionale apo zbritje të herëpashershme.

Në të kaluarën, udhëtimi drejt Aeroportit të Rinasit kushtonte mes 2,000 dhe 2,500 lekë, ndërsa tani, përmes aplikacioneve dhe operatorëve të ndryshëm, ky çmim mesatarisht shkon 1,200 lekë por ka operatorë që ofrojnë çmime edhe më të lira deri në 1,000 lekë.

Sipas të dhënave të publikuara nga disa prej operatorëve më të mëdhenj në vend tarifat aktuale për shërbimin taksi në Tiranë janë si më poshtë

Tarifa e nisjes: 300 lekë për 1.5 km të para
Zona A (5 km pas 1.5 km): 120 lekë/km dhe 25 lekë/minutë
Zona B (10 km pas 6.5 km): 95 lekë/km dhe 21.25 lekë/minutë
Zona C (mbi 16.5 km): 80 lekë/km dhe 20 lekë/minutë

Z. Kurtaj shprehet se te Green Taxi ata përpiqen të ruajnë stabilitet gjatë gjithë vitit, por në raste të veçanta, si gjatë festave ose sezonit turistik, mund të ketë rregullime të moderuara për të përballuar fluksin e shtuar dhe rritjen e kostove për destinacionet jashtë juridiksionit të Bashkisë së Tiranës.

Zhvillimi teknologjik ka nisur tĂ« ndryshojĂ« rrĂ«njĂ«sisht mĂ«nyrĂ«n si operohet nĂ« kĂ«tĂ« treg. Platforma “Uber” ka futur standarde tĂ« reja nĂ« shĂ«rbim, duke mundĂ«suar pagesa tĂ« thjeshta, udhĂ«time tĂ« monitoruara dhe rritje tĂ« besimit te klientĂ«t.

Teknologjia ka sjellë më shumë transparencë dhe mundësi zgjedhjeje për qytetarët, ndërsa për vetë taksistët ka krijuar një kanal më të drejtë për të ofruar shërbimin, pa qenë të detyruar të operojnë në mënyrë të ndërmjetme apo joformale.

P.sh. Patoko, një platformë vendase, aktualisht numëron mbi 800 shoferë të regjistruar, prej të cilëve 760 operojnë në Tiranë. Arbër Kadia, CEO dhe bashkëthemelues i Patoko-s, thotë se përdoruesit më aktivë janë të rinjtë nga 18 deri në 42 vjeç, një grup që kërkon komoditet, pagesë të sigurt dhe shërbim të mirë.

“Shohim çdo muaj rritje tĂ« pagesave me kartĂ« edhe nga konsumatorĂ«t shqiptarĂ«â€, – thotĂ« z. Kadia, duke theksuar se besimi nĂ« teknologji Ă«shtĂ« rritur ndjeshĂ«m.

Pavarësisht risive në teknologji, problemi mbetet pasi pjesa më e madhe janë taksistë individualë.

Sipas Dashnor Memaj, kreut tĂ« ShoqatĂ«s sĂ« Transportit Publik, “pjesa mĂ« e madhe e taksive janĂ« individ taksi, pa qenĂ« tĂ« strukturuar nĂ« kompani tĂ« mĂ«dha dhe kjo e vĂ«shtirĂ«son kryerjen e shĂ«rbimit nĂ« kohĂ« dhe me standard tĂ« mirĂ«â€.

Ndryshe nga kompanitĂ«, qĂ« ndjekin orare tĂ« paracaktuara dhe plane pune mĂ« tĂ« sakta, taksistĂ«t individualĂ« shpesh “dalin nĂ« punĂ« dhe ikin sipas kohĂ«s sĂ« tyre”, duke krijuar boshllĂ«qe nĂ« mbulimin e kĂ«rkesĂ«s, veçanĂ«risht nĂ« orare tĂ« ngarkuara apo zona periferike.

Kjo diferencë në mënyrën e organizimit përkthehet në cilësi të ndryshme të përvojës për qytetarët dhe tregon se, ndonëse teknologjia ka nisur të sjellë rregull, tregu ka ende nevojë për standardizim më të plotë.

 

Numri i taksive rritet, po çmimet?!

Rritja e numrit të operatorëve të taksive në treg ka sjellë me vete jo vetëm më shumë alternativa për pasagjerët, por edhe një ulje të çmimeve për destinacionet më të kërkuara. Hyrja e operatorëve që shërbejnë me flota elektrike ka ulur dukshëm kostot e transportit.

NjĂ« taksi elektrike mund tĂ« udhĂ«tojĂ« pĂ«r 300 km pĂ«r njĂ« kosto karikimi prej 200-500 lekĂ«. NjĂ« taksi me karburant pĂ«r tĂ« njĂ«jtĂ«n rrugĂ« shpenzon rreth 4 – 5 mijĂ« lekĂ« naftĂ« ose benzinĂ«.

Sipas një vëzhgimi në treg, me shtimin e konkurrencës janë rritur edhe ofertat, sidomos nga operatorët e mëdhenj, që synojnë të tërheqin klientë me çmime promocionale apo zbritje të herëpashershme.

Në të kaluarën, udhëtimi drejt Aeroportit të Rinasit kushtonte mes 2,000 dhe 2,500 lekë, ndërsa tani, përmes aplikacioneve dhe operatorëve të ndryshëm, ky çmim mesatarisht shkon 1,200 lekë por ka operatorë që ofrojnë çmime edhe më të lira deri në 1,000 lekë.

Sipas të dhënave të publikuara nga disa prej operatorëve më të mëdhenj në vend tarifat aktuale për shërbimin taksi në Tiranë janë si më poshtë

Tarifa e nisjes: 300 lekë për 1.5 km të para
Zona A (5 km pas 1.5 km): 120 lekë/km dhe 25 lekë/minutë
Zona B (10 km pas 6.5 km): 95 lekë/km dhe 21.25 lekë/minutë
Zona C (mbi 16.5 km): 80 lekë/km dhe 20 lekë/minutë

Z. Kurtaj shprehet se te Green Taxi ata përpiqen të ruajnë stabilitet gjatë gjithë vitit, por në raste të veçanta, si gjatë festave ose sezonit turistik, mund të ketë rregullime të moderuara për të përballuar fluksin e shtuar dhe rritjen e kostove për destinacionet jashtë juridiksionit të Bashkisë së Tiranës.

Zhvillimi teknologjik ka nisur të ndryshojë rrënjësisht mënyrën si operohet në këtë treg.

Platforma “Uber” ka futur standarde tĂ« reja nĂ« shĂ«rbim, duke mundĂ«suar pagesa tĂ« thjeshta, udhĂ«time tĂ« monitoruara dhe rritje tĂ« besimit te klientĂ«t. Teknologjia ka sjellĂ« mĂ« shumĂ« transparencĂ« dhe mundĂ«si zgjedhjeje pĂ«r qytetarĂ«t, ndĂ«rsa pĂ«r vetĂ« taksistĂ«t ka krijuar njĂ« kanal mĂ« tĂ« drejtĂ« pĂ«r tĂ« ofruar shĂ«rbimin, pa qenĂ« tĂ« detyruar tĂ« operojnĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« ndĂ«rmjetme apo joformale.

P.sh. Patoko, njĂ« platformĂ« vendase, aktualisht numĂ«ron mbi 800 shoferĂ« tĂ« regjistruar, prej tĂ« cilĂ«ve 760 operojnĂ« nĂ« TiranĂ«. ArbĂ«r Kadia, CEO dhe bashkĂ«themelues i Patoko-s, thotĂ« se pĂ«rdoruesit mĂ« aktivĂ« janĂ« tĂ« rinjtĂ« nga 18 deri nĂ« 42 vjeç, njĂ« grup qĂ« kĂ«rkon komoditet, pagesĂ« tĂ« sigurt dhe shĂ«rbim tĂ« mirĂ«. “Shohim çdo muaj rritje tĂ« pagesave me kartĂ« edhe nga konsumatorĂ«t shqiptarĂ«â€, – thotĂ« z. Kadia, duke theksuar se besimi nĂ« teknologji Ă«shtĂ« rritur ndjeshĂ«m.

Pavarësisht risive në teknologji, problemi mbetet pasi pjesa më e madhe janë taksistë individualë.

Sipas Dashnor Memaj, kreut tĂ« ShoqatĂ«s sĂ« Transportit Publik, “pjesa mĂ« e madhe e taksive janĂ« individ taksi, pa qenĂ« tĂ« strukturuar nĂ« kompani tĂ« mĂ«dha dhe kjo e vĂ«shtirĂ«son kryerjen e shĂ«rbimit nĂ« kohĂ« dhe me standard tĂ« mirĂ«â€.

Ndryshe nga kompanitĂ«, qĂ« ndjekin orare tĂ« paracaktuara dhe plane pune mĂ« tĂ« sakta, taksistĂ«t individualĂ« shpesh “dalin nĂ« punĂ« dhe ikin sipas kohĂ«s sĂ« tyre”, duke krijuar boshllĂ«qe nĂ« mbulimin e kĂ«rkesĂ«s, veçanĂ«risht nĂ« orare tĂ« ngarkuara apo zona periferike.

Kjo diferencë në mënyrën e organizimit përkthehet në cilësi të ndryshme të përvojës për qytetarët dhe tregon se, ndonëse teknologjia ka nisur të sjellë rregull, tregu ka ende nevojë për standardizim më të plotë.

 

Taksitë rrisin importin e makinave elektrike

GjatĂ« periudhĂ«s 2019–2024 Ă«shtĂ« vĂ«rejtur rritje graduale dhe e qĂ«ndrueshme nĂ« numrin e automjeteve elektrike tĂ« regjistruara pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« nĂ« ShqipĂ«ri, e ndikuar kryesisht nga shtimi i kompanive tĂ« taksive qĂ« kanĂ« flota elektrike.

Sipas të dhënave nga Drejtoria e Përgjithshme e Shërbimeve të Transportit Rrugor (DPSHTRR) në vitin 2024 u regjistruan 3,127 automjete elektrike, me rritje 72% në krahasim me vitin e mëparshëm dhe gati 5 herë më shumë se në 2022, kur u regjistruan vetëm 675 mjete.

 

Burimi: DPShTRr

 

NĂ« pjesĂ«n mĂ« tĂ« madhe, automjetet elektrike janĂ« kryesisht pĂ«r t’u pĂ«rdorur si taksi.

Sipas të dhënave të DPShTRr nga 2,576 taksi që operonin në 2024, 1,467 janë elektrike, 63 hibride dhe 1,046 me lëndë djegëse. Mjetet elektrike përbënin 57% të flotës totale të taksive (nga 31.2% që ishin në 2023).

 

Burimi: DPShTRr

 

Kjo shihet edhe në infrastrukturën për këto mjete. Ndërsa qytetarët hasin vështirësi për të gjetur poste karikimi, kompanitë e taksive kanë investuar në stacione të posacme për flotën e tyre, duke i dhënë vetes një avantazh të qartë në përdorimin e kësaj teknologjie.

Administratori i Green Taxi pohon pĂ«r “Monitor” se “pĂ«rdorimi i makinave elektrike ka sjellĂ« ulje tĂ« konsiderueshme tĂ« kostove tĂ« karburantit dhe mirĂ«mbajtjes rutinĂ«.
Ne si kompani kemi pika tĂ« posaçme karikimi, duke na dhĂ«nĂ« avantazh operativ”.

Ai thekson se strategjia e kompanisë për një flotë më të qëndrueshme lidhet ngushtë me kërkesat e reja të tregut dhe pritshmëritë gjithnjë e më të larta të klientëve.

Sipas Entit Rregullator të Energjisë, në total, në Republikën e Shqipërisë janë regjistruar gjithsej rreth 178 kontrata për stacione karikimi, me fuqi të instaluar totale prej 26,627 kWh.

Pavarësisht rritjes, numri i mjeteve elektrike mbetet minimal në raport me totalin e makinave të reja të regjistruara në një vit.

Në vitin 2019, numri i automjeteve elektrike ishte vetëm 35, nga një total prej 51,994 mjeteve të regjistruara atë vit.

Kulmi i kësaj tendence arriti në vitin 2024, me 3,127 automjete elektrike të regjistruara, që përbëjnë rreth 3.1% të totalit prej 99,441 regjistrimesh të reja.

 

Burimi: DPShTRr

 

Sfidat teknike dhe infrastrukturore

Megjithatë, ky tranzicion nuk është i lehtë. Shqipëria ende përballet me mungesë të specialistëve të trajnuar për mirëmbajtjen e makinave hibride dhe pjesët e këmbimit shpesh mungojnë ose janë të shtrenjta.

Për më tepër, infrastruktura rrugore lë për të dëshiruar: gropat, trotuaret e dëmtuara dhe ndalesat e pakta të karikimit elektrike mund të shkaktojnë dëme dhe vonesa për drejtuesit
që përdorin automjete elektrike.

Z. Kurtaj nga Green Taxi shprehet se “sfida kryesore Ă«shtĂ« mungesa e pjesĂ«ve rezervĂ« specifike pĂ«r modelet elektrike nĂ« tregun vendas”.

 

Kompanitë më të mëdha në treg

Në Tiranë operojnë disa kompani të mëdha taksish, të cilat zënë një pjesë të konsiderueshme të tregut të transportit të udhëtarëve brenda dhe jashtë qytetit.

Sipas të dhënave nga QKB mbi xhiron vjetore të realizuar në vitin 2023, katër nga emrat më të njohur në këtë sektor janë:

Merr Taxi, aktualisht një nga operatorët më të mëdhenj në vend, ka realizuar një xhiro prej 562.6 milionë lekësh.

Lux Taxi, i njohur për shërbimin me mjete të kategorisë së lartë, ka raportuar të ardhura në vlerën 138.1 milionë lekë.

City Taxi, një tjetër emër i konsoliduar në treg, ka gjeneruar 79.7 milionë lekë të ardhura.

Smart Taxi, një operator më i vogël në krahasim me të tjerët, ka raportuar një xhiro prej 9.2 milionë lekësh.

Norma e fitimit të operatorëve luhatet në 8-10%, sipas bilanceve të operatorëve, duke mos rezultuar një biznes shumë fitimprurës.

 

Burimi: QKB

 

Lexoni edhe:

“Tregu i taksive drejt dixhitalizimit dhe automjeteve elektrike dhe hibride”

Transporti publik me Google Maps, çorientues

 

The post Tirana, ndër qytetet me numrin më të lartë të taksive në Europë në raport me popullsisë appeared first on Revista Monitor.

↗

“Tregu i taksive drejt dixhitalizimit dhe automjeteve elektrike dhe hibride”

✇Revista Monitor
By: Mira Leka

Intervistë me Dashnor Memaj, Kryetari i Shoqatës së Transportit

 

Në një qytet si Tirana, ku infrastruktura e transportit publik mbetet ende sfiduese për shumë banorë dhe vizitorë, tregu i taksive zë një vend thelbësor në jetën urbane.

Dashnor Memaj, kryetari i Shoqatës së Transportit, thotë se rritja e përdorimit të aplikacioneve për thirrjen e taksive dhe hyrja e operatorëve më të organizuar në treg ka sjellë një standard më të lartë shërbimi për qytetarët.

Ai thotĂ« pĂ«r “Monitor” se ShqipĂ«ria ka ende njĂ« potencial tĂ« madh pĂ«r zhvillim nĂ« kĂ«tĂ« sektor.

 

Si e vlerësoni zhvillimin e tregut të taksive në Shqipëri në vitet e fundit?

Gjatë viteve të fundit, tregu i taksive në Shqipëri ka pësuar  transformim të ndjeshëm.

Nga një shërbim tradicional i kufizuar në zona urbane, ai po orientohet gjithnjë e më shumë drejt dixhitalizimit dhe profesionalizimit.

Rritja e përdorimit të aplikacioneve për thirrjen e taksive dhe hyrja e operatorëve më të organizuar në treg ka sjellë një standard më të lartë shërbimi për qytetarët.

Megjithatë, ka ende  mungesë uniformiteti në cilësinë dhe strukturën e shërbimit midis operatorëve dhe kujtojmë se pjesa më e madhe e taksive janë individë taksi pa qenë të strukturuar në kompani të mëdha dhe kjo e vështirëson kryerjen e shërbimit në kohë dhe me standard të mirë.

NjĂ« taksist individ “del nĂ« punĂ« dhe ikĂ«n nga puna sipas kohĂ«s sĂ« tij, jo sipas nevojĂ«s sĂ« punĂ«s sĂ« paracaktuar”, ndĂ«rsa pjesa e kompanive Ă«shtĂ« mĂ« e organizuar.

 

Cilat janë tendencat më të fundit që po ndikojnë në sektor?

Tendencat kryesore përfshijnë dixhitalizimin e shërbimeve përmes aplikacioneve mobile, rritjen e kërkesës për automjete elektrike apo hibride, si dhe presionin për një shërbim më të sigurt dhe të rregulluar.

Gjithashtu, ka një orientim drejt integrimit të shërbimit të taksive me platformat e transportit publik dhe rritje të bashkëpunimit me sektorin turistik, veçanërisht në sezonin veror.

Pandemia dhe pasojat e saj ndikuan negativisht përkohësisht, por rikuperimi ka qenë i qëndrueshëm në dy vitet e fundit.

 

A ka Shqipëria hapësirë për rritje në këtë sektor dhe cilat janë pengesat kryesore?

Shqipëria ka ende potencial të madh për zhvillim në këtë sektor.

Rritja e urbanizimit, zgjerimi i turizmit dhe kërkesa për shërbime më cilësore krijojnë një terren të favorshëm për rritje.

Pengesat kryesore janë mungesa e një rregullimi të qartë dhe të unifikuar në nivel kombëtar, informaliteti, infrastruktura e dobët në disa qytete dhe mungesa e stimujve për investime në automjete të gjelbra.

Një tjetër sfidë është edhe mungesa e politikave të mirëkordinuara mes bashkive si pushtet vendor dhe institucioneve qendrore si qeveria.

 

A ekziston një konkurrencë e pandershme në treg dhe si ndikon ajo?

Konkurrenca e pandershme, si në shumë sektorë, edhe këtu mbetet një problem i madh.

Operimi i mjeteve pa licencë e me shoferë të pakualifikuar, mungesa e kontrollit të rregullt nga autoritetet dhe evazioni fiskal krijojnë një mjedis të pabarabartë për operatorët e rregullt.

Kjo jo vetëm që dëmton konkurrencën e ndershme, por ndikon negativisht edhe në cilësinë e shërbimit dhe besimin e konsumatorëve.

Për këtë arsye, nevojitet një mbikëqyrje më rigoroze dhe reforma ligjore që të garantojnë barazi në treg, koordinim dhe angazhim të përbashkët me operatorët, institucionet dhe specialistët e fushës.

 

Si e parashikoni tĂ« ardhmen e kĂ«tij sektori nĂ« 5–10 vitet e ardhshme?

NĂ«se ndĂ«rmerren politikat e duhura, sektori i taksive nĂ« ShqipĂ«ri ka potencial tĂ« kthehet nĂ« njĂ« element tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m tĂ« transportit urban dhe turistik me çmime tĂ« favorshme dhe me kompani tĂ« integruara nĂ« njĂ« platformĂ« tĂ« vetme, siç Ă«shtĂ« nĂ« vendet e tjera tĂ« zhvilluara – po marrim rastin e Uber-it.

Presim qĂ« teknologjia tĂ« luajë  rol edhe mĂ« tĂ« madh – me integrim tĂ« shĂ«rbimeve nĂ«pĂ«rmjet aplikacioneve tĂ« pĂ«rbashkĂ«ta, pĂ«rdorim tĂ« tĂ« dhĂ«nave pĂ«r optimizimin e flotĂ«s dhe rritjen e transparencĂ«s.

Gjithashtu, pritet që automjetet elektrike të zënë një përqindje më të madhe të flotës, sidomos në qytete si Tirana.

Me standardizim, mbështetje institucionale dhe luftë efektive kundër informalitetit, ky sektor mund të rrisë kontributin e tij në ekonomi dhe në përmirësimin e jetës urbane.

Duke pasur parasysh se aktualisht transporti Ă«shtĂ« i organizuar me autobusĂ«, taksi dhe makina me qira, pĂ«r turistĂ«t nuk ka aktualisht alternativa tĂ« tjera pĂ«r tĂ« lĂ«vizur nga njĂ« vend nĂ« tjetrin, nga njĂ« destinacion nĂ« tjetrin – edhe nĂ« pikat turistike.

 

Lexoni edhe:

Tirana, ndër qytetet me numrin më të lartë të taksive në Europë në raport me popullsisë

Transporti publik me Google Maps, çorientues

 

The post “Tregu i taksive drejt dixhitalizimit dhe automjeteve elektrike dhe hibride” appeared first on Revista Monitor.

↗

Transporti publik me Google Maps, çorientues

✇Revista Monitor
By: Mira Leka

Edhe pse të dhënat për transportin publik dhe ndërqytetas janë tashmë të disponueshme në Google Maps, përsëri nuk ndihmojnë shumë në orientim drejt destinacioneve të kërkuara, pasi rrugët dhe linjat urbane që aplikacioni sugjeron nuk janë të qarta as për vendasit.

Linjat e autobusëve në Tiranë shënohen me një shkronjë dhe një numër, jo me emrin e plotë të linjës dhe oraret nuk janë të sakta. Gjithashtu, mungon infrastruktura bazë në stacionet e autobusëve, duke e bërë të vështirë orientimin dhe identifikimin e ndalesave.

Destinacionet nuk janĂ« tĂ« pĂ«rcaktuara qartĂ« nĂ« aplikacion, pĂ«r shembull, Mali i Dajtit figuron gabimisht si i vendosur nĂ« sheshin “SkĂ«nderbej”.

Një shembull tjetër është rruga nga Qendra e Tiranës drejt Dajti Ekspres. Ky udhëtim zgjat rreth 50 minuta, 36 minuta me urban dhe më pas 14 minuta në këmbë, por aplikacioni sugjeron tri linja të ndryshme autobusi: 11, 15A dhe 15B.

Këto linja përkatësisht janë Linza, Kinostudio dhe Porcelani, por në aplikacion nuk ka asnjë shenjë dalluese që të ndihmojë përdoruesin të kuptojë cilës linjë i përket secili numër, pasi autobusët në terren shënohen vetëm me emrat e linjave, jo me numrat përkatës.

 

Turistët eksplorojnë taksitë

Turistët që vizitojnë Tiranën shpesh përballen me vështirësi serioze në përdorimin e transportit publik, për shkak të mungesës së informacionit të saktë dhe të aksesueshëm në gjuhë të huaja.

Deri në janar 2025, harta e transportit publik nuk ishte e hedhur në Google Map, duke bërë që shumë turistë të orientoheshin drejt makinave me qira, ose taksive, çka nxiti zhvillimin e shpejtë të tyre.

Edhe sot, shumë prej linjave kryesore të autobusëve nuk kanë orare të qarta në platforma si Google Maps, apo në stacionet e transportit, dhe shumica e informacionit nuk është i disponueshëm në anglisht.

Kjo krijon konfuzion dhe stres, sidomos për ata që duan të udhëtojnë nga qendra e qytetit drejt aeroporteve ose terminaleve të autobusëve ndërqytetës.

“Zakonisht kur udhĂ«toj mendoj se taksia Ă«shtĂ« zgjidhja mĂ« e mirĂ«. Ndryshe nga autobusĂ«t, taksitĂ« janĂ« tĂ« shpejta, tĂ« sigurta dhe tĂ« lehta pĂ«r t’u pĂ«rdorur, sidomos kur nuk ke kohĂ« pĂ«r tĂ« humbur duke pritur ose duke kĂ«rkuar orare.

Deri mĂ« tani pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« udhĂ«time tĂ« gjata dhe jashtĂ« qendrĂ«s kam pĂ«rdorur taksi si pĂ«r tĂ« ardhur nga Aeroporti, si dhe pĂ«r tĂ« shkuar nĂ« terminalin e autobusĂ«ve, pĂ«r tĂ« dalĂ« jashtĂ« qytetit”, thotĂ« Mak, turist nga Holanda.

Ana vizitoi Tiranën për herë të parë këtë vit. Ajo planifikoi të zbulonte qytetin me transportin publik, por përballë mungesave dhe vonesave të autobusëve, përfundoi duke përdorur taksinë në shumicën e udhëtimeve.

“Fillimisht mendova se taksia do tĂ« mĂ« kushtonte shumĂ«, por nĂ« fakt nuk ishte dhe aq shtrenjtĂ« sa prisja. Paguaja direkt nĂ« aplikacion dhe ishte shumĂ« mĂ« e lehtĂ« sesa mendoja. Transporti publik? Nuk e marr mĂ« kurrĂ«! Doja tĂ« shkoja nĂ« Dajt, por autobusi mĂ« çoi nĂ« anĂ«n tjetĂ«r tĂ« qytetit dhe humba shumĂ« kohĂ« dhe nerva”.

Por përdoruesit më të mëdhenj të taksive janë vendasit, në rastin e aplikacionit Patoko, 90% e konsumatorëve janë vendas dhe 10% të huajt.

Në vitin 2025, përdorimi i aplikacionit Patoko nga turistët të huaj është rritur me 90%, duke shtuar nevojën që shërbimet të jenë të aksesueshme edhe në gjuhë të huaj dhe me sisteme ndërkombëtare pagese.

“SynojmĂ« tĂ« ofrojmĂ« njĂ« pĂ«rvojĂ« sa mĂ« tĂ« ngjashme me atĂ« qĂ« vizitorĂ«t janĂ« mĂ«suar nĂ« vendet e tyre”, – shprehet ArbĂ«r Kadia, drejtor administrativ i Patoko.

Rritje të kërkesës nga të huajt kanë parë edhe operatorët në treg. Sipas Arbër Kurtaj, drejtor dhe administrator i kompanisë së taksive Green Taxi, gjatë sezonit turistik, rritja është më e lartë.

“Sidomos gjatĂ« sezonit turistik, kemi  rritje tĂ« ndjeshme tĂ« klientĂ«ve tĂ« huaj. PĂ«r tĂ« menaxhuar mĂ« mirĂ« kĂ«tĂ« kĂ«rkesĂ«, kemi trajnuar shoferĂ«t pĂ«r tĂ« komunikuar nĂ« gjuhĂ« tĂ« huaja bazĂ« dhe dua tĂ« theksoj se operatorĂ«t tanĂ« shĂ«rbejnĂ« 24/7 duke pritur telefonata dhe rezervime”.

 

 

The post Transporti publik me Google Maps, çorientues appeared first on Revista Monitor.

↗

Një zhytje në biznesin e pishinave

✇Revista Monitor
By: Mira Leka

Tregu i pishinave nĂ« ShqipĂ«ri po shfaq shenja zgjerimi, i nxitur nga rritja e turizmit dhe interesit pĂ«r mirĂ«qenie. Nga njĂ« luks pĂ«r pak veta, pishinat po bĂ«hen pjesĂ« e kĂ«rkuar nĂ« bujtina, resorte dhe vila. MegjithatĂ«, mungesa e specializimit dhe kostot e larta mbeten sfida kryesore. Potenciali pĂ«r zhvillim Ă«shtĂ« i madh, veçanĂ«risht nĂ« njĂ« klimĂ« me turistĂ« nĂ« rritje dhe investime nĂ« infrastrukturë 

 

Nga Deada Hyka

Disa dekada më parë, pishinat ishin privilegj i pak njerëzve. Sot, ato po shndërrohen në një komponent të kërkuar jo vetëm për shtëpitë luksoze, por edhe për bujtinat, resortet turistike dhe bizneset që investojnë në mirëqenie dhe përvojë.

Tregu i pishinave është ende i vogël në Shqipëri, por sinjalet e kërkesës në rritje dhe risi teknologjike po e bëjnë këtë sektor gjithnjë e më interesant për sipërmarrje.

Sipas të dhënave ndërkombëtare, tregu i pishinave pritet të rritet nga 3.54 miliardë dollarë në vitin 2025 në 3.9 miliardë në vitin 2029, me rritje vjetore mesatare 2.5%.

Zhvillimi i sektorit të turizmit, rritja e interesit për hapësirat e jashtme të banimit dhe trendet e mirëqenies kanë qenë motorët kryesorë të këtij zhvillimi.

Në Shqipëri, përveç zonave tradicionale turistike përgjatë bregdetit, po vihet re një rritje graduale e interesit për pishina edhe në zonat periferike të qyteteve të mëdha si Tirana, Durrësi.

Trendi po ndikohet nga ndërtimi i vilave individuale, komplekseve rezidenciale dhe rritja e kërkesës për përvoja rekreative dhe mirëqenieje nga shtresa të mesme të popullsisë.

Sektori i pishinave mbetet megjithatë ende i pazhvilluar dhe përballet me një sërë pengesash strukturore.

Sipas të dhënave të marra në treg, aktualisht nuk ka një strukturë të qartë institucionale që certifikon profesionistë në ndërtimin, mirëmbajtjen apo dizajnin e pishinave.

Shumica e shërbimeve ofrohen shpesh edhe nga kompani ndërtimi që nuk janë të specializuara në këtë fushë, duke ndikuar në cilësinë dhe sigurinë e punimeve. Trajnimet janë sporadike dhe zakonisht kryhen jashtë vendit, duke e vështirësuar hyrjen në treg të aktorëve të rinj.

NjĂ« nga problematikat aktualisht lidhet me koston e lartĂ« pĂ«r ndĂ«rtim dhe mirĂ«mbajtje. Krijimi i njĂ« “akademie noti” apo i njĂ« mjedisi tĂ« specializuar pĂ«r pĂ«rdorim publik kĂ«rkon investime tĂ« konsiderueshme.

Kjo pĂ«rfshin trotuaret mbrojtĂ«se, dhomat e zhveshjes, pajisje filtrimi, sistemet e ngrohjes dhe personelin e licencuar. VetĂ«m pĂ«r trajnimet e stafit teknik, kostoja shkon deri nĂ« 500 euro pĂ«r person pĂ«r certifikim pesĂ«vjeçar.

Ndërkohë, ndërtimi i një pishine me standarde europiane mund të shkojë nga 20,000 deri në 50,000 euro, në varësi të materialit dhe dizajnit.

Rritja e kostove tĂ« ndĂ«rtimit nĂ« ShqipĂ«ri, e ndikuar nga rritja e çmimeve tĂ« materialeve dhe mungesa e fuqisĂ« punĂ«tore tĂ« kualifikuar, ka bĂ«rĂ« qĂ« investimi nĂ« njĂ« pishinĂ« tĂ« mos jetĂ« mĂ« “luksi i lirĂ«â€ i Ballkanit.

Shpesh, çmimet për ndërtimin e një pishine janë të njëjta ose më të larta se ato në Greqi apo në Itali për të njëjtën sipërfaqe.

Potenciali i tregut është i padiskutueshëm. Shqipëria regjistroi 11.7 milionë turistë në vitin 2024, një rekord historik dhe pritet që ky numër të vazhdojë të rritet.

Mbi 360 km vijë bregdetare, së bashku me një rritje të dukshme të investimeve në turizmin malor dhe rural, e bëjnë vendin të përshtatshëm për zgjerimin e shërbimeve të relaksit dhe përmirësimit të përvojës së vizitorëve, ku pishinat janë një element kyç.

Ndërkohë, investimet publike në infrastrukturë, si zgjerimi i rrugëve, aeroportet rajonale dhe përmirësimi i aksesit në zonat turistike kanë rritur kërkesën për struktura akomoduese me standarde të reja.

Kjo e bën integrimin e pishinave në resorte, bujtina apo vila për përdorim të përbashkët një vlerë të shtuar jo vetëm për turistët, por edhe për vetë zhvilluesit e tregut.

 

Aktivitet në rritje

Bazuar nĂ« tĂ« dhĂ«nat nga aktiviteti i kompanive “Solaris” dhe “Hidrosolar”, tregu i ndĂ«rtimit tĂ« pishinave nĂ« ShqipĂ«ri po njeh rritje tĂ« qĂ«ndrueshme vitet e fundit, i ndikuar nga rritja e ndĂ«rtimit tĂ« vilave nĂ« periferi, zhvillimit tĂ« turizmit dhe pĂ«rmirĂ«simit tĂ« standardeve tĂ« jetesĂ«s.

Sipas “Solaris”, e cila operon nĂ« bashkĂ«punim me “Powatec” (njĂ« nga markat gjermane mĂ« tĂ« specializuara pĂ«r pishina), ka pasur rritje tĂ« ndjeshme tĂ« projekteve pĂ«r ndĂ«rtimin e pishinave si pĂ«r sektorin privat, ashtu edhe pĂ«r subjekte turistike.

“KĂ«rkesa vjen kryesisht nga individĂ« qĂ« ndĂ«rtojnĂ« vila nĂ« zonat e TiranĂ«s, DurrĂ«sit dhe bregdetit jugor, si dhe nga hotele, resorte dhe ‘guesthouse’ qĂ« duan tĂ« shtojnĂ« vlerĂ«n e akomodimit”, – pohojnĂ« nga kompania.

Sipas tyre, pishinat mĂ« tĂ« kĂ«rkuara pĂ«r banesa private janĂ« ato me sistem “skimmer”, tĂ« cilat janĂ« mĂ« ekonomike dhe mĂ« tĂ« lehta pĂ«r mirĂ«mbajtje.

NdĂ«rsa pĂ«r subjektet komerciale, si resortet apo qendrat SPA, kĂ«rkohet gjithnjĂ« e mĂ« shumĂ« sistemi “overflow”, qĂ« ofron pĂ«rvojĂ« estetike dhe funksionale mĂ« tĂ« lartĂ«, si dhe pĂ«rputhje me standardet e BE-sĂ« pĂ«r pĂ«rdorim publik.

Kostot për ndërtimin e një pishine ndryshojnë ndjeshëm në varësi të teknologjisë, materialeve dhe sistemit të filtrimit të përzgjedhur.

Sipas “Hidrosolar”, ndĂ«rtimi i njĂ« pishine tĂ« zakonshme me pĂ«rmasa mesatare (rreth 8×4 metra) mund tĂ« nisĂ« nga 10,000–15,000 euro, ndĂ«rsa projektet mĂ« tĂ« sofistikuara qĂ« pĂ«rfshijnĂ« sisteme ndriçimi LED, mbulesa automatike dhe sisteme dozimi inteligjent, mund tĂ« arrijnĂ« nĂ« 25,000–30,000 euro.

 

Kosto

Kostot pĂ«r ndĂ«rtimin e njĂ« pishine ndryshojnĂ« ndjeshĂ«m nĂ« varĂ«si tĂ« teknologjisĂ«, materialeve dhe sistemit tĂ« filtrimit tĂ« pĂ«rzgjedhur. Sipas “Hidrosolar”, ndĂ«rtimi i njĂ« pishine tĂ« zakonshme me pĂ«rmasa mesatare (rreth 8×4 metra) mund tĂ« nisĂ« nga 10,000–15,000 euro, ndĂ«rsa projektet mĂ« tĂ« sofistikuara qĂ« pĂ«rfshijnĂ« sisteme ndriçimi LED, mbulesa automatike dhe sisteme dozimi inteligjent, mund tĂ« arrijnĂ« nĂ« 25,000–30,000 euro.

 

Të dyja kompanitë theksojnë se ndërtimi i një pishine nuk është vetëm një luks, por një investim që rrit vlerën e pronës, sidomos në zonat turistike. Pishinat janë kthyer në një kërkesë gjithnjë e më të zakonshme nga blerësit e banesave të reja.

 

 

 

Ende nuk “notohet thellĂ«â€

Në Shqipëri, pishinat vazhdojnë të jenë kryesisht të lidhura me zonat turistike bregdetare, veçanërisht në Jug, ku hotelet dhe resortet përgjatë rivierës i kanë përfshirë në paketën e tyre të shërbimeve për të tërhequr klientë të huaj me standarde më të larta akomodimi.

Megjithatë, panorama po ndryshon. Së fundmi është rritur ndjeshëm kërkesa edhe në zonat periferike të qyteteve të mëdha si Tirana, Durrësi, Vlora dhe Shkodra, ku ndërtimi i vilave individuale ose komplekseve rezidenciale me pishina private po bëhet një trend në rritje.

Kjo ndodh si pasojĂ« e zhvendosjes urbane, shtimit tĂ« tĂ« ardhurave pĂ«r njĂ« pjesĂ« tĂ« popullsisĂ« dhe ndikimit tĂ« trendeve ndĂ«rkombĂ«tare pĂ«r “outdoor living”.

Në treg aktualisht operojnë disa kompani vendase, të cilat ofrojnë ndërtimin dhe mirëmbajtjen e pishinave. Shumica e tyre ofrojnë produkte standarde, të importuara, që përfshijnë pishina me strukturë betoni ose fibra xhami, me çmime që fillojnë nga 15,000 deri në 50,000 euro, në varësi të përmasave dhe teknologjisë së përdorur (si p.sh. sistemet automatike të filtrimit, ngrohja e ujit apo ndriçimi LED).

Pavarësisht këtij zhvillimi të fragmentuar, segmenti mbetet ende i pazhvilluar në raport me potencialin real të vendit, sidomos në raport me turizmin dhe ndërtimin e banesave të reja.

TĂ« dhĂ«nat mĂ« tĂ« fundit nga INSTAT tregojnĂ« se nĂ« vitin 2023 janĂ« dhĂ«nĂ« mbi 1,500 leje ndĂ«rtimi pĂ«r banesa individuale vetĂ«m nĂ« Qarkun e TiranĂ«s – njĂ« pjesĂ« e madhe e tĂ« cilave janĂ« nĂ« zonat periferike, si Farka, Lundra, Petrela apo Mulleti, ku pishinat shpesh pĂ«rfshihen si pjesĂ« e projektit ndĂ«rtues.

NĂ« zonat turistike, nga Jugu deri nĂ« bregun verior tĂ« LezhĂ«s, njĂ« pjesĂ« e hoteleve dhe bujtinave tĂ« reja qĂ« po ndĂ«rtohen pas pandemisĂ« po pĂ«rfshijnĂ« pishinat si “element vendimtar” pĂ«r tĂ« qenĂ« konkurrues nĂ« tregun ndĂ«rkombĂ«tar tĂ« platformave si Booking apo Airbnb.

Resortet në ndërtim ose në zhvillim, si ato në zonën e Palasës, Dhërmiut, Gjirit të Lalëzit apo Thethit, shpesh promovohen me pishina panoramike, të ngrohta apo me dizajn natyral (eco-pools), për të tërhequr turistë me interes në mirëqenie dhe përvoja unike.

Në mungesë të një sistemi të përqendruar tek të dhënat për pishinat nuk ka statistika zyrtare nga INSTAT apo ALUIZNI për numrin e saktë të pishinave të ndërtuara në Shqipëri, por trendi mund të vërehet nëpërmjet projekteve të lejeve të ndërtimit të bashkive, ku shumë vila individuale dhe struktura turistike aplikojnë për pishina si pjesë e projektit.

Në Bashkinë e Tiranës, për shembull, një pjesë e lejeve të dhëna në vitin 2023-2024 për komplekse vilash përfshijnë edhe ndërtimin e pishinave të përbashkëta apo individuale.

Sidoqoftë, mungesa e një strategjie të qartë për këtë sektor, mungesa e lehtësive specifike dhe kostot e larta të ndërtimit dhe mirëmbajtjes po bëjnë që tregu i pishinave në Shqipëri të ecë me hapa të ngadaltë, pa e shfrytëzuar ende potencialin që ofron kombinimi i turizmit gjithëvjetor, ndryshimeve të klimës dhe kërkesës për alternativa çlodhjeje dhe mirëqenieje në hapësira private apo gjysmëprivate.

 

Një biznes sezonal, por me rikthim

Edhe pse i lidhur ngushtësisht me muajt e verës, ndërtimi dhe menaxhimi i pishinave po rezulton një biznes gjithnjë e më i qëndrueshëm në Shqipëri. Pas pandemisë dhe kufizimeve të lëvizjes, kërkesa për pishina, si në përdorim privat ashtu edhe komercial, është rikthyer me ritme të larta.

Kjo është reflektuar jo vetëm në shtimin e ndërtimeve të reja, por edhe në rritjen e investimeve nga komplekset turistike dhe resortet e mëdha që operojnë gjatë sezonit veror.

NĂ« hartĂ«n e bizneseve qĂ« kanĂ« investuar ndjeshĂ«m nĂ« pishina dhe infrastrukturĂ« bien nĂ« sy emra si “Equos Resort” nĂ« Baldushk, i cili ka kombinuar pishinat me agroturizmin dhe aktivitetet natyrore, apo “Palma Nova Resort”, qĂ« ofron pĂ«rvojĂ«n e njĂ« pishine familjare me ambiente relaksi dhe gastronomi.

Edhe komplekse si “Flumen Park” nĂ« IbĂ« dhe “Delta Pool Complex” nĂ« Sauk janĂ« shndĂ«rruar nĂ« pika tĂ« frekuentuara tĂ« fundjavĂ«s pĂ«r familje dhe tĂ« rinj.

NdĂ«rkohĂ«, “Aquapark Tirana”, njĂ« ndĂ«r investimet mĂ« tĂ« mĂ«dha tĂ« kĂ«tij lloji pranĂ« TiranĂ«s, ka sjellĂ« njĂ« koncept mĂ« afĂ«r “water park”-ut modern europian, me rrĂ«shqitĂ«se tĂ« mĂ«dha dhe mjedise argĂ«timi pĂ«r tĂ« gjitha moshat.

NĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n linjĂ«, edhe “Select Hill Resort”, nĂ« periferi tĂ« TiranĂ«s, ka shtuar pishinat nĂ« paketĂ«n e vet tĂ« shĂ«rbimeve, duke e bĂ«rĂ« tĂ« frekuentuar nga tĂ« huaj dhe vendas.

KĂ«to biznese funksionojnĂ« me cikĂ«l sezonal, por ndikimi i tyre ekonomik Ă«shtĂ« i ndjeshĂ«m, gjenerojnĂ« punĂ«sim tĂ« pĂ«rkohshĂ«m, rrisin frekuentimin nĂ« zonat pĂ«rreth dhe ofrojnĂ« alternativa argĂ«timi pĂ«r njĂ« qytet qĂ« nĂ« verĂ« kĂ«rkon gjithnjĂ« e mĂ« shumĂ« “freski” dhe pushim afĂ«r.

 

Çmimet

Çmimet pĂ«r hyrje apo pĂ«rdorim tĂ« pishinave nĂ« kĂ«to komplekse ndryshojnĂ«, nĂ« varĂ«si tĂ« shĂ«rbimeve dhe nivelit tĂ« cilĂ«sisĂ«.

NĂ« “Equos Resort”, njĂ« ndĂ«r mĂ« tĂ« mĂ«dhenjtĂ« nĂ« vend, çmimi pĂ«r hyrje ditore nĂ« sezonin veror varion zakonisht nga 1,000 deri nĂ« 1,500 lekĂ« pĂ«r tĂ« rriturit, ndĂ«rsa pĂ«r fĂ«mijĂ«t ofrohen shpesh tarifa tĂ« reduktuara ose paketa familjare.

Përveç pishinës, vizitorët përfitojnë akses edhe në ambientet e tjera si programet artistike, zonat e lojërave dhe shërbimet e restorantit e barit pranë pishinës.

NdĂ«rkohĂ«, “Flumen Park”, me konceptin e tij mĂ« tĂ« qetĂ« dhe tĂ« lidhur me natyrĂ«n, mban çmime tĂ« ngjashme pĂ«r ditĂ«t e zakonshme, por me rritje tĂ« lehtĂ« gjatĂ« aktiviteteve tĂ« posaçme.

Hyrja përfshin qëndrimin në ambientet e parkut, por shërbime shtesë si qiratë e vilave apo ushqimi nuk përfshihen në biletën standarde.

NĂ« “Aquapark Tirana”, çmimet janĂ« zakonisht 1,200–1,800 lekĂ« pĂ«r person, nĂ« varĂ«si tĂ« moshĂ«s dhe ditĂ«s sĂ« javĂ«s, duke pĂ«rfshirĂ« pĂ«rdorimin e tĂ« gjitha pishinave dhe rrĂ«shqitĂ«seve.

Fëmijët nën një moshë të caktuar (zakonisht 3 vjeç) hyjnë falas, ndërsa ofrohen edhe paketa familjare apo zbritje për grupe të mëdha.

“Select Hill Resort”, qĂ« synon segmentin e mesĂ«m – tĂ« lartĂ« tĂ« tregut, ofron pishina me pagesĂ« tĂ« veçuar nga akomodimi dhe çmimet pĂ«r hyrje nĂ« pishinĂ«n e jashtme nĂ« sezonin e verĂ«s janĂ« rreth 1,500 deri nĂ« 2,000 lekĂ« pĂ«r person, duke pĂ«rfshirĂ« shezlong, peshqirĂ« dhe mjedise çlodhĂ«se.

Në të gjitha rastet, fundjavat dhe sezoni i lartë (korrik-gusht) shoqërohen me tarifa më të larta, ndërsa në ditët e javës aplikohen shpesh zbritje ose oferta për tërheqjen e vizitorëve.

Kjo strukturë tarifimi tregon se përdorimi i pishinave nuk është më luks i pakicës, por një alternativë edhe për pushuesit urbanë dhe familjet që nuk kanë mundësi të udhëtojnë gjatë çdo fundjave në bregdet apo duan të shmangin trafikun e autostradës.

 

 

Roli i influencuesve dhe përmbajtjes vizuale në rrjete

Rritja e popullaritetit të resorteve me pishina në Shqipëri nuk lidhet vetëm me rritjen e kërkesës për relaks në verë, por edhe me ndikimin në rritje të influencuesve dhe përmbajtjes vizuale në rrjetet sociale.

Platforma si Instagram dhe TikTok kanë shërbyer si katalizatorë të fuqishëm për promovimin e këtyre ambienteve, ku çdo cep i dizajnuar me kujdes dhe çdo moment argëtimi shndërrohet në përmbajtje virale.

Influencuesit publikojnë video dhe foto që jo vetëm prezantojnë vendndodhjen, por edhe i japin asaj një identitet vizual dhe emocional, një përvojë që të tjerët duan ta ripërjetojnë.

PĂ«r rrjedhojĂ«, shumĂ« biznese kanĂ« filluar tĂ« investojnĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ« nĂ« elemente qĂ« “fotografohen bukur”, si pishina me formĂ« tĂ« pazakontĂ«, shezlongĂ« tĂ« stilit boho, rrjetĂ« lundruese, dekor veror me lule apo detaje tĂ« tilla si “floating breakfast” dhe kokteje tropikale qĂ« duken mirĂ« nĂ« kamera.

Shumë prej komplekseve organizojnë shfaqje tematike, festa në pishinë dhe koncerte, të cilat më pas shndërrohen në materiale për promovim organik falë postimeve të vizitorëve.

Sipas komunikimit me bizneset, ky ndĂ«rveprim mes pĂ«rmbajtjes vizuale dhe aktivitetit turistik ka bĂ«rĂ« qĂ« strategjia e marketingut tĂ« zhvendoset gjithnjĂ« e mĂ« shumĂ« drejt krijimit tĂ« pĂ«rvojĂ«s “Instagrammable”, ku shĂ«rbimi Ă«shtĂ« i rĂ«ndĂ«sishĂ«m, por imazhi Ă«shtĂ« shpesh vendimtar pĂ«r zgjedhjen e destinacionit.

Ata pohojnë se në një treg gjithnjë e më konkurrues, prania në rrjete sociale dhe bashkëpunimi me influencues është bërë një nga mjetet më efektive të pozicionimit dhe diferencimit për resortet që operojnë në tregun e pishinave në Shqipëri.

 

Problematikat e bizneseve të pishinave

  • Kostoja fillestare e lartĂ«
  • Marzhet e fitimit (ndĂ«rtimi, mirĂ«mbajtja, shitja e pajisjeve)
  • Nevoja pĂ«r staf teknik dhe trajnime
  • Sezonaliteti dhe ruajtja e likuiditetit

 

Trendet që po e transformojnë tregun

Inovacionet në dizajn, mirëmbajtje dhe eficiencë energjetike po rrisin interesin për pishinat si produkte funksionale dhe estetike. Klientët kërkojnë më shumë: sisteme automatike për pastrimin e ujit, dizajne ekologjike, e madje edhe burime alternative uji (shi, riciklim).

Ka kërkesa në rritje nga klientët privatë për:

  • Pishinat ekologjike (natural pools)
  • Pishinat me panele modulare pĂ«r shtĂ«pi tĂ« vogla
  • BashkĂ«punim me arkitektĂ« dhe studio dizajni

 

Tregu i pishinave në vitin 2025 dhe norma e rritjes

Tregu i pishinave ka shënuar rritje të lehtë vitet e fundit. Ai pritet të rritet nga 3.52 miliardë dollarë në vitin 2024 në 3.54 miliardë dollarë në vitin 2025, me një normë mesatare vjetore të rritjes prej 0.7%.

Kjo rritje historike lidhet me zhvillimet në sektorin e pasurive të paluajtshme, trendet në fushën e argëtimit dhe relaksit, preferencat për luks dhe stil jete, vetëdijen për shëndetin dhe mirëqenien, si dhe zgjerimin e industrisë së mikpritjes.

 

Parashikimi për rritjen e tregut të pishinave

Tregu i pishinave pritet të shënojë rritje të qëndrueshme në vitet e ardhshme. Ai do të arrijë në 3.9 miliardë dollarë në vitin 2029, me një rritje prej 2.5%.

Rritja gjatë kësaj periudhe do të nxitet nga kërkesa e vazhdueshme për pasuri të paluajtshme, fokusi në mirëqenie dhe aktivitet fizik, urbanizimi dhe shtimi i popullsisë, hapësirat e jashtme për jetesë, si dhe zgjerimi i turizmit dhe sektorit të mikpritjes.

Ndër trendet kryesore në këtë periudhë parashikohen: rritja e përdorimit të produkteve natyrale dhe organike për mirëmbajtjen e pishinave, projektimi i pishinave kompakte dhe që kursejnë hapësirë, përfshirja e elementeve për shëndet dhe mirëqenie në dizajnin e pishinës, bashkëpunimet për ndërtimin e qëndrueshëm të pishinave dhe përdorimi gjithnjë e më i madh i burimeve alternative të ujit për to.

 

 

 

 

 

The post Një zhytje në biznesin e pishinave appeared first on Revista Monitor.

↗

BSH uli normat e interesit, por inflacioni bazë u rrit për të katërtin muaj radhazi në qershor

✇Revista Monitor
By: Mira Leka

Inflacioni bazë u rrit për të katërtin muaj radhazi në qershor, duke konfirmuar një rritje graduale të komponentit më të qëndrueshëm të inflacionit në ekonomi

Sipas të dhënave nga Banka e Shqipërisë, inflacioni bazë u rrit në 2.69%, nga 2.54% që kishte qenë për majin.

Inflacioni bazë tashmë po përvijon një tendencë të qëndrueshme të rritjes me bazë vjetore. Në qershorin e vitit të kaluar ai kishte qenë në nivelin 2.21%

NĂ«nshporta qĂ« mat inflacionin bazĂ« Ă«shtĂ« zgjeruar lehtĂ«sisht me rishikimin e peshave nĂ« vitin 2025, nĂ« 69.6% tĂ« totalit tĂ« shportĂ«s sĂ« IÇK-sĂ«, nga 69% nĂ« vitin 2024.

Inflacioni bazë përjashton kryesisht ato produkte që kanë luhatshmëri të lartë, produktet ushqimore dhe ato energjetike dhe ka si qëllim kryesor ta zhveshë rritjen e përgjithshme të çmimeve nga luhatjet me natyrë më afatshkurtër.

Në fillim të këtij muaji, Banka e Shqipërisë vendosi të ulë normën bazë të interesit nga 2.75% në 2.5%.

Ulja e normës bazë duket se u nxit nga vijimësia e inflacionit të ulët të importuar (ku një ndikim vijon të ketë edhe Leku i fortë në kursin e këmbimit), por edhe rritja ekonomike më e dobët se pritshmëritë e Bankës Qendrore në tremujorin e parë të vitit.

Megjithatë, fakti që inflacioni bazë është më i lartë se inflacioni total dhe po vazhdon të rritet prej disa muajsh duket një sinjal se presionet më të qëndrueshme inflacioniste në ekonomi mund të jenë në rritje.

Inflacioni bazë është i lidhur në një shkallë më të madhe me presionet e brendshme inflacioniste, që pas vitit 2022 janë ndikuar shumë prej rritjes së kostos së punës të bizneseve.

Duke pasqyruar rritjen më të fortë të inflacionit të shërbimeve dhe të mallrave me afat të gjatë përdorimi, Banka e Shqipërisë vlerëson se inflacioni bazë e zgjeroi kontributin në formimin e inflacionit total në pjesën e parë të këtij viti.

Vlerat e inflacionit bazë qëndrojnë mbi mesataret e tyre të dekadës së fundit.

Paralelisht me inflacionin bazĂ«, edhe inflacioni bazĂ« neto pĂ«r qershorin u rrit nĂ« 2.45%, nga 2.22% qĂ« kishte qenĂ« pĂ«r prillin. Inflacioni bazĂ« neto pĂ«rjashton mĂ« tej nga inflacioni edhe nĂ«ngrupet e ushqimeve tĂ« pĂ«rpunuara (pĂ«rfshirĂ« bukĂ«n dhe drithĂ«rat) dhe matet mbi 44.6% tĂ« shoqĂ«risĂ« sĂ« IÇK-sĂ«.

Ndërkohë, inflacioni që përjashton të gjitha produktet ushqimore dhe energjetike për muajin qershor u rrit në 2.38%, nga 2.2% që kishte qenë në muajin maj.

Sipas INSTAT, inflacioni total në ekonomi, i matur për të gjithë shportën e mallrave dhe shërbimeve të konsumit, ra lehtë në muajin maj, në 2.4%, nga 2.2% që kishte qenë për muajin prill dhe 2.1% që kishte qenë një vit më parë./ E.Shehu

 

Burimi: Banka e Shqipërisë

Burimi: Banka e Shqipërisë

 

 

The post BSH uli normat e interesit, por inflacioni bazë u rrit për të katërtin muaj radhazi në qershor appeared first on Revista Monitor.

↗

Lufta në Ukrainë tregon se Perëndimi mund të shtojë kapacitetin ushtarak pa u riindustrializuar

✇Revista Monitor
By: Mira Leka

Kapaciteti industrial në kohë paqeje nuk është më i domosdoshëm për sukses në kohë lufte, shkruan The Economist

 

Në brendësi të Joint Systems Manufacturing Centre (JSMC) në Ohio, fabrika kryesore e Shteteve të Bashkuara të Amerikës për automjetet e blinduara që nga viti 1942, vazhdon linja e prodhimit për versionin më të fundit të tankut Abrams.

Atje nuk prodhohen më tanke të reja nga e para.

Në vend të kësaj, fabrika rinovon pjesë të modeleve të vjetra, të cilat mbahen në magazina në Alabama. Procesi i rindërtimit të tankut më të avancuar në botë zgjat rreth dy vjet.

Polonia porositi një sasi të madhe tankesh Abrams nga JSMC në vitin 2022, më pak se gjashtë javë pas pushtimit të Ukrainës nga Rusia, dhe ende është duke pritur për shumicën prej tyre.

Ky proces tepër i ngadaltë prodhimi është larg, si në distancë ashtu edhe në qasje, nga zyrat moderne të një prodhuesi dronësh të avancuar në periferi të Kievit, kryeqytetit të Ukrainës.

Kjo kompani (që nuk dëshiron të identifikohet) projekton një model të ri brenda disa muajve, të cilin e sjell në jetë për katër javë në ambiente që ngjajnë më shumë me garazhe të pajisura mirë sesa fabrika të zakonshme.

Ato janë të shpërndara qindra kilometra larg njëra-tjetrës, për të shmangur të qenët objektiv i lehtë për sulme ajrore ruse. Volumi mujor i prodhimit të kësaj kompanie është dy herë më i madh se ai i JSMC.

Ideja se industritë e mbrojtjes në Perëndim janë shumë të ngadalta dhe shumë të vogla përbën një shqetësim për qeveritë perëndimore.

ËshtĂ« e pranuar gjerĂ«sisht qĂ«, qĂ« nga luftĂ«rat nĂ« kohĂ«n e Napoleonit, konfliktet e gjata dhe me intensitet tĂ« lartĂ« fitohen nga vendi me kapacitet mĂ« tĂ« madh prodhimi.

NĂ«se SHBA-ja do tĂ« pĂ«rfshihej nĂ« njĂ« luftĂ« tĂ« gjatĂ« me KinĂ«n pĂ«r Tajvanin, apo nĂ«se NATO-s do t’i duhej tĂ« pĂ«rballonte njĂ« tjetĂ«r pushtim rus nĂ« njĂ« vend europian, a do tĂ« mund tĂ« mbanin ritmin me makinerinĂ« ushtarake tĂ« kundĂ«rshtarit?

Po rritet bindja se shumë industri strategjike do të duhet të ruhen dhe mbështeten për të mbajtur fuqinë ushtarake të Perëndimit. Megjithatë, kontrasti midis ritmit të ngadaltë të JSMC dhe dinamizmit të firmës ukrainase tregojnë sa i gabuar është ky mendim.

Lufta transformon ekonomitë. Kërkesa e menjëhershme për më shumë armatim dhe me cilësi më të mirë, ndihmon në krijimin e industrive të reja pothuajse brenda natës.

Presioni e detyron një vend të zhvendosë kapitalin dhe fuqinë punëtore drejt sektorit të mbrojtjes, duke ndryshuar mënyrën se si operojnë prodhuesit.

Kjo nxit inovacion industrial që riformëson fushëbetejën.

Në vitin 2022, marina ukrainase përbëhej vetëm nga një anije luftarake e madhe, e pafuqishme përballë flotës së fuqishme ruse në Detin e Zi. Ukraina nuk kishte as kapacitetin industrial dhe aq më pak kohën për të nisur ndërtimin e anijeve të mëdha luftarake.

Megjithatë, dronët detarë të prodhuar brenda vendit arritën të fundosin mjaft anije ruse, duke e detyruar pjesën tjetër të flotës ruse të strehohet në porte të largëta.

 

 

Industria e mbrojtjes amerikane është shumë më e vogël se më parë.

Ajo vazhdon tĂ« pĂ«rfaqĂ«sojĂ« 43% tĂ« vlerĂ«s totale tĂ« eksporteve globale tĂ« armĂ«ve çdo vit (ndĂ«rsa ajo kineze pĂ«rbĂ«n vetĂ«m 6%), por nuk prodhon mĂ« sasinĂ« masive tĂ« pajisjeve qĂ« nevojitej pĂ«r tĂ« mbĂ«shtetur operacionet ushtarake nga vitet 1940 – 1960.

Sot ajo prodhon sasi të vogla të pajisjeve më të sofistikuara dhe më të kushtueshme në botë. Në vitin 1956, forcat ajrore amerikane kishin 26,000 avionë.

Në vitin 2025, ky numër do të bjerë nën 5,000. Avionët luftarakë të gjeneratës së gjashtë, që aktualisht janë në zhvillim e sipër, do të jenë në gjendje të koordinojnë një flotë dronësh, por secili prej tyre mund të kushtojë deri në 300 milionë dollarë.

Sasia e këtyre avionëve, që forcat ajrore planifikojnë të blejnë, përfaqëson vetëm 20% krahasuar me avionët e gjeneratës së pestë që synojnë të blejnë këtë dekadë.

Që nga viti 1980, ndërsa armët janë bërë më komplekse, pjesa e buxhetit ushtarak që shkon për mirëmbajtje dhe riparime është dyfishuar (shih grafikun 1).

Kompanitë amerikane të mbrojtjes janë përshtatur natyrshëm me këtë qasje të rafinuar të prokurimit, kryesisht përmes konsolidimit. Në vitin 2022 kishte vetëm 29,000 kompani të tilla, nga 42,000 në vitin 2000.

Shumë prej tyre janë furnizues të vetëm për komponentët që prodhojnë, si motorët për raketat antitank Javelin apo kushinetat e specializuara për nëndetëset.

Konsolidimi ka çuar gjithashtu në një fuqi punëtore më të vogël dhe më të vjetër në moshë: mosha mesatare e një punëtori në një fabrikë të madhe të mbrojtjes është 59 vjeç.

 

Pse ky ritëm

Një industri e tkurrur që prodhon armë kaq të sofistikuara nuk mund të shmangë ritmin e ngadaltë.

Shumica e “sistemeve” – term qĂ« pĂ«rdoret pĂ«r pajisjet mĂ« tĂ« sofistikuara, kĂ«rkojnĂ« njĂ« vit pĂ«r t’u prodhuar, 18 muaj pĂ«r njĂ« avion luftarak tĂ« gjeneratĂ«s sĂ« pestĂ« dhe dy vjet pĂ«r raketat me rreze tĂ« gjatĂ« veprimi.

“KĂ«to gjĂ«ra janĂ« nĂ« thelb produkte artizanale”, thotĂ« Chris Brose, president i kompanisĂ« sĂ« teknologjisĂ« sĂ« mbrojtjes Anduril. “Ato prodhohen gjatĂ« njĂ« periudhe tĂ« gjatĂ« kohore, me punĂ«torĂ« tĂ« specializuar dhe tĂ« kualifikuar, materiale tĂ« rralla dhe procese tĂ« ndĂ«rlikuara”.

 

Koha për të vepruar

Rezultati është jo vetëm një arsenal më i vogël, por edhe që nuk mund të zëvendësohet ose zgjerohet shpejt. Me ritmet aktuale të prokurimit, do të duhen shtatë vjet që SHBA të rikthejë rezervat e municioneve në nivelet para se të fillonte ndihma ushtarake për Ukrainën.

Një përballje për Tajvanin mund të shteronte shpejt këto rezerva, ndërsa municionet konsumohen dhe anijet e avionët shkatërrohen.

Në një simulim të një lufte me Kinën, të zhvilluar në vitin 2023 nga Qendra për Studime Strategjike dhe Ndërkombëtare (CSIS) në Uashington, SHBA-ja e konsumoi inventarin e raketave me rreze të gjatë brenda tre javësh. Edhe armët mund të bëhen të papërdorshme nëpërmjet sulmeve kibernetike.

Në vitin 2015, Akademia Detare e SHBA e riktheu navigimin astronomik në programin e saj mësimor, nga frika se sistemet e navigimit satelitor mund të dëmtohen.

Përpjekjet për të përshpejtuar ritmin e rritjes së kapaciteteve ushtarake amerikane kanë rezultuar zhgënjyese. Vitin e kaluar, Pentagoni vendosi një objektiv për të prodhuar 75,000 predha artilerie 155 mm në muaj deri në prill të këtij viti.

Objektivi nuk u arrit. SHBA arriti të prodhonte vetëm 40,000 predha në muaj, më pak se një e treta e konsumit mujor të Ukrainës. Prodhuesit amerikanë të armëve mund të përshpejtojnë prodhimin në raste emergjente, por jo ndjeshëm.

Kapaciteti maksimal i JSMC Ă«shtĂ« tĂ« dyfishojĂ« prodhimin – nga 15 nĂ« 30 tanke nĂ« muaj. Sipas CSIS, do tĂ« duheshin tetĂ« vjet pĂ«r tĂ« zĂ«vendĂ«suar ato raketa qĂ« u harxhuan brenda tri javĂ«sh.

Ekspertët shqetësohen gjithashtu se Kina mund të ndalojë prodhimin amerikan të disa armëve duke kufizuar eksportet e komponentëve apo materialeve kritike.

Disa nga importet kineze mund të zëvendësohen me burime të tjera, por jo të gjitha. Politikanët në Perëndim kanë promovuar prodhimin e brendshëm të çipave për të shmangur këtë pikë të dobët.

Kina ka pothuajse monopol në metalet e rralla që duhen për motorët reaktivë dhe motorët që përdoren për dronët. Ajo është gjithashtu furnizuesi kryesor i nitrocelulozës, një përbërës i barutit, të cilin Ukraina e ka të vështirë ta sigurojë në sasi të mjaftueshme.

 

 

Vendet perëndimore tashmë shpenzojnë më shumë për mbrojtjen sesa Kina dhe Rusia dhe buxhetet po rriten vazhdimisht.

SHBA, që prej kohësh është vendi që shpenzon më shumë për mbrojtjen në botë, i caktoi rreth 1 trilion dollarë këtij sektori vitin e kaluar, katërfish më shumë sesa Kina (shih grafikun 2).

Bashkimi Europian raportoi 378 miliardë dollarë në shpenzime ushtarake, ose 1.9% të PBB-së, 30% më shumë se në vitin 2021.

Vendet anëtare të NATO-s premtuan ta rrisin këtë përqindje në 3.5% të PBB-së deri në vitin 2035. Japonia ka dyfishuar përqindjen e PBB-së që shpenzon për mbrojtjen gjatë dekadës së fundit.

Në vitin 2024, shpenzimet globale për mbrojtjen arritën në 2.7 trilionë dollarë, nga 2.5 trilionë në vitin 2023, rritja më e madhe vjetore që nga fundi i Luftës së Ftohtë.

Megjithatë, SHBA dhe aleatët e saj shqetësohen se të gjitha këto para nuk garantojnë domosdoshmërisht epërsi afatgjatë, për shkak të problemeve në prokurim.

Kina ende zotĂ«ron njĂ« kapacitet shumĂ« mĂ« tĂ« madh industrial. Ajo pĂ«rfaqĂ«son mbi njĂ« tĂ« tretĂ«n e prodhimit global industrial – dy herĂ« mĂ« shumĂ« sesa SHBA.

Për këtë arsye, përveçse po shpenzojnë për ushtritë, qeveritë e vendeve perëndimore po japin miliarda në subvencione për industri, në emër të sigurisë kombëtare.

Fondi Monetar Ndërkombëtar (FMN) vlerëson se 20% e të gjitha politikave industriale në botë në vitin 2023 kishin të paktën pjesërisht këtë justifikim.

Edhe Donald Trump i ka mbrojtur tarifat e tij mbi importet e aluminit, çelikut dhe makinave, si përpjekje për të forcuar aftësinë e Amerikës për të mbrojtur veten.

 

Bujaria

Ideja themelore e kësaj bujarie fiskale është se sa më e madhe dhe më e larmishme të jetë industria e një vendi, aq më e ulët është kostoja për ta përshtatur atë për prodhim në kohë lufte.

Kjo ishte e vërtetë në të kaluarën: gjatë Luftës së Dytë Botërore, për shembull, ishte relativisht e lehtë të shndërrohej një fabrikë makinash Ford në Detroit për të prodhuar bombarduesit B-24 Liberator, sepse shumë nga komponentët ishin të ngjashëm.

Forca industriale civile e Amerikës u lejoi fabrikave të saj të prodhonin armë më shpejt, më lirë dhe në sasi më të mëdha.

Megjithatë, korrelacioni midis fuqisë industriale në kohë paqeje dhe aftësisë për luftë, nuk është më aq i drejtpërdrejtë. Në dekadat e fundit, teknologjia e përfshirë në çdo formë të prodhimit është bërë më e specializuar.

Sipas një vlerësimi të bërë nga studiues të London School of Economics, raporti mes fuqisë punëtore dhe pajisjeve kapitale (makinerive dhe teknologjive të përdorura në prodhim) në industrinë prodhuese të vendeve të pasura, është përgjysmuar nga viti 1995 deri në 2017.

“Dekada mĂ« parĂ«, fabrikat ishin tĂ« mbushura me punĂ«torĂ« tĂ« aftĂ« qĂ« operonin makina standarde” thotĂ« njĂ« drejtues nĂ« industrinĂ« e prodhimit. “Sot, asgjĂ« nuk Ă«shtĂ« mĂ« njĂ«soj”.

Mallrat e prodhuara janë bërë më të ndërlikuara dhe më të larmishme. Përparimet në automatizim dhe në makineri me saktësi të lartë kanë ndihmuar në përshtatjen e linjave të montimit për prodhimin e artikujve specifikë.

(Disa pajisje moderne prodhimi janĂ« mĂ« tĂ« gjithanshme – printerĂ«t 3D luajnĂ« njĂ« rol tĂ« madh nĂ« fabrikat e improvizuara nĂ« UkrainĂ«.)

“E imagjinoni dot tĂ« shndĂ«rrosh njĂ« linjĂ« prodhimi tĂ« Ford-it pĂ«r tĂ« ndĂ«rtuar bombardues B-21 sot?” pyet Chris Brose.

“ËshtĂ« e pamundur”. Kompania amerikane Hadrian ndĂ«rton fabrika tĂ« mbrojtjes tĂ« dizajnuara pĂ«r tĂ« qenĂ« fleksibĂ«l ndaj mungesave tĂ« pajisjeve ushtarake.

“Nuk po flasim pĂ«r tĂ« ndĂ«rruar produktin qĂ« del nga linja, por pĂ«r tĂ« modifikuar majĂ«n e njĂ« rakete kruz”, – thotĂ« njĂ« punonjĂ«s. Edhe kjo, sipas tyre, kĂ«rkon njĂ« fabrikĂ« tĂ« mbushur me makineri dhe pajisje qĂ« janĂ« tĂ« rralla nĂ« AmerikĂ«.

 

 

Shembujt

Ukraina është shembulli më i qartë i vështirësisë për të përshtatur industrinë ekzistuese, madje edhe atë të armëve, me kërkesat e luftës moderne.

Edhe pse vendi ka qenë pjesë e zemrës industriale të Bashkimit Sovjetik dhe ende ka fabrika ushtarake të braktisura, zyrtarët ukrainas zbuluan se kjo trashëgimi kishte pak vlerë kur Rusia nisi pushtimin në vitin 2022.

Zyrtarët thonë se 82% e industrisë së armëve të Ukrainës ishte atëherë në pronësi shtetërore, një fakt që të paktën e zvogëloi pengesën administrative për rritjen e prodhimit.

Në fund të atij viti, shteti përfaqësonte 89% të prodhimit ushtarak, pasi fabrikat ekzistuese rritën kapacitetin.

MegjithatĂ«, rritja mĂ« e shpejtĂ« erdhi vitin pasues, falĂ« kompanive private mĂ« tĂ« shpejta. “Pas vitit tĂ« parĂ«, sektori privat filloi tĂ« rritej shumĂ« mĂ« shpejt se ndĂ«rmarrjet shtetĂ«rore tĂ« mbrojtjes”, – thotĂ« njĂ« ish-zyrtar.

Deri në vitin 2024, 58% e industrisë së armëve në rritje të shpejtë të Ukrainës ishte në duart e kompanive private.

As ndĂ«rmarrjet shtetĂ«rore dhe as ato private nuk pĂ«rdorĂ«n fabrikat sovjetike tĂ« braktisura, edhe pse ka plane pĂ«r t’i shfrytĂ«zuar. NdĂ«rtimi i fabrikave tĂ« reja tĂ« vogla sesa konvertimi i atyre ekzistuese rezultoi mĂ« i shpejtĂ« dhe mĂ« efikas.

Disa armĂ« janĂ« tĂ« lehta pĂ«r t’u prodhuar nĂ« shkallĂ« tĂ« gjerĂ«. Prodhimi ukrainas i predhave tĂ« artilerisĂ« u rrit nga 50,000 njĂ«si nĂ« vitin 2022 nĂ« 2.4 milionĂ« vitin e kaluar.

Prodhimi i automjeteve të blinduara u trefishua në vitin 2024.

DronĂ«t janĂ« njĂ« fushĂ« ku Ukraina spikat. Ata janĂ« shumĂ« mĂ« tĂ« lirĂ« dhe mĂ« tĂ« lehtĂ« pĂ«r t’u ndĂ«rtuar sesa armĂ«t e sofistikuara tĂ« parapĂ«lqyera nga vendet mĂ« tĂ« pasura, edhe pse versionet mĂ« tĂ« avancuara kĂ«rkojnĂ« ekspertizĂ« dhe komponentĂ« tĂ« specializuar nga SHBA dhe BE.

Në vitin 2024, firmat ukrainase prodhuan rreth 2.2 milionë dronë, afërsisht 95% e totalit të përdorur nga forcat ukrainase. Qëllimi është të prodhohen edhe miliona të tjerë gjatë këtij viti.

“ÇfarĂ«do pajisje qĂ« Ă«shtĂ« e vogĂ«l dhe pa ekuipazh, ne mund ta prodhojmĂ«â€, thotĂ« njĂ« ish-ministĂ«r. Sistemet pa ekuipazh mund tĂ« jenĂ« mĂ« tĂ« thjeshta sepse nuk kanĂ« nevojĂ« tĂ« mbrojnĂ« jetĂ« njerĂ«zish.

Ato gjithashtu reduktojnĂ« nevojĂ«n pĂ«r fuqi punĂ«tore. KomponentĂ«t pĂ«r armĂ«t e vogla zakonisht nuk kĂ«rkojnĂ« makina tĂ« specializuara, ndaj janĂ« mĂ« tĂ« lehta pĂ«r t’u prodhuar ose pĂ«r t’u blerĂ«.

Disa prodhohen përmes printerëve 3D në ambiente të mëdha nëntokësore të mbushura me qindra makineri dhe pajisje. Të tjerë mund të importohen lehtësisht.

Në vitin 2022, industria e armëve e Ukrainës prodhoi armë me vlerë 1 miliard dollarë. Vitin e kaluar, kapaciteti i saj arriti në 35 miliardë dollarë, sipas Herman Smetanin, ministrit 32-vjeçar të Industrive Strategjike të Ukrainës, i cili drejtonte një fabrikë tankesh para luftës.

Kjo vlerë ishte 20 miliardë më shumë sesa qeveria mund të përballonte të blinte, sipas një zyrtari, i cili shton se 40% e armëve të Ukrainës vazhdojnë të jenë të prodhuara në vend.

 

Epoka e dronëve

TĂ« dyja palĂ«t nĂ« luftĂ«n Rusi–UkrainĂ« janĂ« bĂ«rĂ« aq tĂ« suksesshme nĂ« prodhimin e dronĂ«ve, sa qĂ« kĂ«to pajisje po formĂ«sojnĂ« vetĂ« fushĂ«betejĂ«n.

“E nisĂ«m kĂ«tĂ« luftĂ« si LuftĂ«n e ParĂ« BotĂ«rore me dronĂ«â€, thotĂ« Oleksandr Kamyshin, kĂ«shilltar i qeverisĂ« ukrainase. “Tani jemi nĂ« luftĂ«n e parĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ« tĂ« dronĂ«ve”.

Llogoret, që dikur përcaktonin vijat e frontit, po zhduken pasi janë bërë shumë të pambrojtura nga sulmet ajrore të drejtuara nga dronët.

Gjithashtu, dronët me kapacitet të lartë mbajtës e kanë bërë të rrezikshëm përdorimin e tankeve në sulme frontale. Ato nuk mund të afrohen më në një rreze prej 10 kilometrash nga vijat e frontit.

Po kështu, dronët detarë kanë nxjerrë jashtë loje një pjesë të madhe të flotës detare ruse.

NjĂ« prodhues e krahason zhvillimin e kĂ«saj lufte me ngjarjet e filmit “Home Alone”, ku njĂ« fĂ«mijĂ« mbron shtĂ«pinĂ« e tij nga hajdutĂ«t me pajisje tĂ« improvizuara nga lodra dhe sende shtĂ«piake.

Qasja e forcave ukrainase ka qenë që të gjejnë zgjidhje të menjëhershme me pajisjet që kanë në dispozicion.

Shumë dronë janë dizajnuar në mënyrë aq kompakte, sa të mund të transportohen me makinë.

ËshtĂ« i vĂ«shtirĂ« tĂ« vlerĂ«sohet dĂ«mi qĂ« shkaktojnĂ« kĂ«to pajisje dhe operatorĂ«t e tyre mbĂ«shteten ende nĂ« artileri tradicionale dhe mjete ushtarake pĂ«r pĂ«rforcim.

Megjithatë, duket se ato po bëhen gjithnjë e më fatalë.

Në vitin 2022, sipas qeverisë ukrainase, dronët shkaktuan rreth 10% të viktimave në të dy anët.

Por Instituti Mbretëror i Shërbimeve të Bashkuara (RUSI), një think-tank britanik, vlerësoi në mars se dronët janë përgjegjës për deri në 70% të dëmeve të shkaktuara ndaj infrastrukturës ruse dhe për rreth gjysmën e të gjitha humbjeve njerëzore.

Megjithatë, industria e armëve e Ukrainës nuk mund të prodhojë gjithçka që i nevojitet. Anijet luftarake, raketat dhe armët e rënda nuk mund të prodhohen në masë brenda një kohe të shkurtër.

KĂ«to janĂ« pikĂ«risht llojet e armĂ«ve, qĂ« vendet e NATO-s druhen se mund t’ju mbarojnĂ« gjatĂ« njĂ« konflikti tĂ« zgjatur.

Industria kineze e ndërtimit të anijeve për qëllime civile prodhon tre nga çdo pesë anije të prodhuara në botë dhe ndërton anije luftarake me ritëm shumë më të shpejtë se Shtetet e Bashkuara.

Megjithatë, mbështetja në industritë joushtarake në Perëndim, si ato të prodhimit të anijeve, dronëve apo pajisjeve teknologjike, me shpresën se mund të shërbejnë në kohë lufte, do të ishte e kushtueshme dhe me përfitime të pasigurta.

Kostot e punës për ndërtimin e një anijeje në Korenë e Jugut, aleatin e Perëndimit me industrinë më të madhe pas Kinës, janë dukshëm më të larta sesa në Kinë.

Qeveritë perëndimore do të duhej të mbulonin diferencën. Subvencionet industriale zakonisht konceptohen si të përkohshme, për të ndihmuar prodhuesit të arrijnë një nivel efikasiteti dhe shkalle prodhimi, që më pas të mund të konkurrojnë pa ndihmë.

Por mbajtja e kapaciteteve të tepërta me përdorim të dyfishtë në rast lufte, nuk funksionon kështu. Ajo përbën një angazhim të hapur dhe afatgjatë.

Mund të jetë edhe pa vlerë. Vendet ku do të zhvillohen luftërat dhe kushtet në të cilat do të ndodhin janë të paparashikueshme.

Prodhuesit e armĂ«ve duhet tĂ« pĂ«rshtaten me natyrĂ«n dhe kĂ«rkesat specifike tĂ« çdo konflikti dhe teknologjitĂ« e reja tĂ« kundĂ«rshtarit. ËshtĂ« e vĂ«shtirĂ« tĂ« dihet paraprakisht çfarĂ« do tĂ« nevojitet.

Fakti qĂ« Ukraina Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« shumĂ« e aftĂ« nĂ« prodhimin e dronĂ«ve, ka bĂ«rĂ« tĂ« mundur kompensimin e mungesĂ«s relative tĂ« saj nĂ« anije, tanke dhe sisteme tĂ« mĂ«dha, fusha ku Rusia ka epĂ«rsi dhe qĂ« Ukraina do ta kishte tĂ« pamundur t’i prodhonte nĂ« shkallĂ« tĂ« gjerĂ«.

Kjo nuk do të thotë se fuqia industriale është pa vlerë. Zyrtarët ukrainas kanë zbuluar se burimi më i vlefshëm industrial është forca punëtore e kualifikuar.

Duhen rreth dy vjet për të trajnuar një inxhinier nafte apo gazi për të punuar në industrinë ajrore. SHBA mund të ketë më pak prodhues sesa Kina, por ka ende shumë inxhinierë dhe një sektor privat shumë inovativ.

Por inovacioni në kohë lufte përparon shumë më shpejt se industria në kohë paqeje. JSMC dërgoi 31 tanke Abrams në Ukrainë në vitin 2023.

Rusisë iu deshën vetëm tre muaj për të shkatërruar 20 prej tyre, pas së cilës pjesa tjetër u tërhoq kryesisht nga vijat e frontit.

Zyrtarë amerikanë pranuan më vonë se tanket ishin të pambrojtura ndaj artilerisë ruse dhe dronëve kamikazë. Linjat e prodhimit vazhdojnë të ecin me ritme të ngadalta por SHBA-ja ndoshta nuk ka nevojë për më shumë prej tyre.

 

 

The post Lufta në Ukrainë tregon se Perëndimi mund të shtojë kapacitetin ushtarak pa u riindustrializuar appeared first on Revista Monitor.

↗

“ËshtĂ« vajzĂ«â€!

✇Revista Monitor
By: Mira Leka

Gjithnjë e më shumë prindër në botë parapëlqejnë vajzat ndaj djemve. Dëshira për të lindur djem po zbehet në vendet në zhvillim, ndërsa në botën e pasur po lind një prirje e re për vajzat, shkruan The Economist

 

NjĂ« çift amerikan po organizon njĂ« festĂ« pĂ«r tĂ« zbuluar gjininĂ« e fĂ«mijĂ«s sĂ« tyre qĂ« nuk ka lindur ende. “ËshtĂ« djalĂ«!” Entuziazmi pĂ«rfshin tĂ« ftuarit, e mĂ« pas video bĂ«het virale nĂ« TikTok.

Por nëna e ardhshme nuk arrin ta fshehë zhgënjimin për shumë gjatë. Brenda pak sekondash, ajo përqafon partnerin e saj dhe shpërthen në lot.

Ai përpiqet ta ngushëllojë, duke i thënë se do të kenë një vajzë në të ardhmen, përpara se të largohen nga festa, tepër të mërzitur për të qëndruar me të ftuarit.

Festat e quajtura “gender reveal” mund tĂ« jenĂ« tejet madhĂ«shtore. NĂ« rrjete sociale dominojnĂ« hashtagĂ«t si #boyorgirl dhe #TractorsOrTiaras.

Por kur këto festa përfundojnë me zhgënjim për nënat, që shpresonin për vajzë dhe me keqardhje nga të ftuarit, ato i japin jetë një zhanri të ri në rrjetet sociale: videot zhgënjyese, disa prej të cilave arrijnë miliona shikime.

Me mijĂ«ra postime tregojnĂ« apo pĂ«rshkruajnĂ« ndjesinĂ« e trishtimit pĂ«r faktin qĂ« “nuk do tĂ« bĂ«hemi me vajzĂ«â€.

Në të kaluarën, prindërit në mbarë botën shfaqnin një preferencë të theksuar për djemtë. Në shumë kultura, djemtë trashëgonin emrin dhe pasurinë e familjes.

Madje, djemtë ishin aq shumë të dëshiruar saqë shumë prindër zgjidhnin të abortonin nëse prisnin vajzë, duke sjellë breza me më shumë djem sesa vajza në vende si Kina dhe India.

Por vitet e fundit, kjo përparësi për djemtë është zbehur ndjeshëm në vendet në zhvillim dhe ndërkohë po shfaqen sinjale të njëanshme në favor të vajzave në botën e pasur.

Ndoshta për herë të parë në historinë e njerëzimit, në shumë pjesë të botës djemtë po shihen gjithnjë e më shumë si barrë, ndërsa vajzat, si bekim.

NĂ« mĂ«nyrĂ« natyrore, lindin rreth 105 djem pĂ«r çdo 100 vajza — kjo duket se Ă«shtĂ« njĂ« pĂ«rgjigje ndaj vdekshmĂ«risĂ« mĂ« tĂ« lartĂ« te meshkujt.

Ky raport mund të luhatet për arsye, që shkenca ende nuk i kupton plotësisht. Për shembull, numri i lindjeve të djemve priret të rritet menjëherë pas luftërave.

Por deri nĂ« vitet 1980, kur ekografia u bĂ« e pĂ«rballueshme pĂ«r shumicĂ«n e prindĂ«rve tĂ« ardhshĂ«m, kishte pak mĂ«nyra pĂ«r tĂ« ndikuar mbi gjininĂ«, pĂ«rveçse duke pasur shumĂ« fĂ«mijĂ« dhe duke “pĂ«rkĂ«dhelur mĂ« tepĂ«r djemtĂ«â€.

Dhe meqenëse familjet zakonisht ishin të mëdha, shumica e prindërve kishin edhe vajza edhe djem.

 

Një plagë që po shërohet

Por në dekadat e fundit, ndërsa prindërit në shumë vende të botës filluan të kenë më pak fëmijë, ata nuk mund të dinin më me siguri nëse do të kishin të paktën një djalë.

Ekografia u dha mundĂ«sinĂ« tĂ« zgjedhin. Rezultati? NjĂ« “masakĂ«r” ndaj fetuseve femra. Sipas pĂ«rllogaritjeve tĂ« The Economist, qĂ« nga viti 1980 kanĂ« lindur rreth 50 milionĂ« vajza mĂ« pak sesa do tĂ« kishin lindur natyrshĂ«m.

NĂ« vitin mĂ« tĂ« keq, 2000, u regjistruan rreth 1.7 milionĂ« lindje djemsh mĂ« shumĂ« nga sa duhej. Edhe nĂ« vitin 2015, numri i lindjeve tĂ« tepĂ«rta tĂ« djemve ishte mbi 1 milion — çka tĂ« bĂ«n tĂ« hamendĂ«sosh qĂ« njĂ« numĂ«r i ngjashĂ«m vajzash tĂ« palindura janĂ« abortuar.

Por kĂ«tĂ« vit, The Economist parashikon se ky numĂ«r do tĂ« bjerĂ« nĂ« rreth 200 mijĂ«. Kjo rĂ«nie drastike nĂ« pabarazinĂ« gjinore pĂ«rfaqĂ«son “shpĂ«timin” e rreth 7 milionĂ« vajzave, qĂ« nga viti 2001 e nĂ« vijim.

ParapĂ«lqimi global pĂ«r djemtĂ« Ă«shtĂ« zhdukur pothuajse, dhe me tĂ« edhe vajzat “e humbura” 

 

 

Vendet me pabarazitë më të mëdha midis gjinive në lindje, po i afrohen normës natyrore. Në Korenë e Jugut, në vitin 1990 lindnin rreth 116 djem për çdo 100 vajza.

Pabarazia ishte edhe më e theksuar në familjet me më shumë fëmijë. Te fëmijët e tretë, lindnin mbi 200 djem për çdo 100 vajza; tek të katërtit, raporti i afrohej 250 me 100. Por sot, Koreja e Jugut ka pothuajse barazi midis gjinive.

Po aq i rëndësishëm është fakti, se dëshira për djem është zbehur shpejt edhe në Kinë dhe Indi, ndonëse raporti midis gjinive në lindje mbetet i pabarabartë. Në Kinë, ky raport ka rënë nga një kulm prej 117 në shumicën e viteve 2000, në 111 në vitin 2023. Në Indi, ai ishte 107 në vitin 2023, nga 109 në vitin 2010.

Të dhënat nga sondazhet e konfirmojnë këtë ndryshim. Në shumë vende në zhvillim, kur njerëzit shprehin ndonjë preferencë për gjininë e fëmijëve të tyre, tani duket se duan një përzierje vajzash dhe djemsh. Gratë nga Bangladeshi, që ende nuk kanë pasur fëmijë raportojnë një dëshirë pothuajse të njëjtë për djem dhe vajza.

Ndër ato me një ose dy fëmijë, të pasurit e një djali rrit dëshirën për një vajzë, dhe anasjelltas. Studiuesit kanë vërejtur një prirje të ngjashme për ekuilibër në pjesën më të madhe të Afrikës Sub-Sahariane.

Në një perspektivë afatgjatë, zbehja e preferencës për djem do të ndihmojë që vendet me pabarazitë më të mëdha të kthehen drejt një shpërndarjeje normale midis gjinive.

Kjo do të thotë zbehje të shumë problemeve sociale të lidhura me mungesën e vajzave, nga rritja e kriminalitetit, te trafikimi i nuseve të huaja, ndonëse do të duhen dekada për të zhdukur pasojat e paragjykimeve të së kaluarës.

 

Djemtë, një zhgënjim i vogël?

Në Amerikë, dikur, prindërit që kishin vetëm vajza, kishin më shumë gjasa të vazhdonin të lindnin fëmijë, që të bënin djalë.

Ky ishte pĂ«rfundimi i njĂ« studimi tĂ« publikuar nĂ« vitin 2008 nga Gordon Dahl i Universitetit tĂ« KalifornisĂ« nĂ« San Diego dhe Enrico Moretti i Universitetit tĂ« KalifornisĂ« nĂ« Berkeley. Studimi, i cili analizoi tĂ« dhĂ«na nga Censi amerikan nĂ« periudhĂ«n 1960–2000, arriti nĂ« pĂ«rfundimin se prindĂ«rit amerikanĂ« kishin njĂ« prirje tĂ« qartĂ« pĂ«r djemtĂ«.

Por kjo prirje Ă«shtĂ« pĂ«rmbysur me kalimin e kohĂ«s. NjĂ« studim i vitit 2017, i udhĂ«hequr nga ekonomistja Francine Blau nga Universiteti Cornell, zbuloi se tĂ« pasurit e fĂ«mijĂ«s sĂ« parĂ« vajzĂ« lidhet sot me norma mĂ« tĂ« ulĂ«ta tĂ« lindshmĂ«risĂ« nĂ« SHBA – njĂ« tregues se çiftet e martuara preferojnĂ« vajzat dhe nuk ndihen tĂ« “shtyrĂ«â€ tĂ« provojnĂ« pĂ«r njĂ« djalĂ«.

Tendenca të ngjashme vërehen edhe në vende të tjera të pasura. Në Skandinavi është identifikuar një paragjykim në favor të vajzave. Prindërit që kanë një djalë dhe një vajzë priren të ndalojnë aty, ndërsa ata me dy djem kanë më shumë gjasa të vazhdojnë të lindin fëmijë.

NĂ« FinlandĂ«, prindĂ«rit qĂ« e kanĂ« fĂ«mijĂ«n e parĂ« vajzĂ«, zakonisht zgjedhin tĂ« kenĂ« mĂ« pak fĂ«mijĂ« nĂ« total. Studime tĂ« ngjashme kanĂ« vĂ«nĂ« nĂ« dukje njĂ« prirje tĂ« ngjashme nĂ« RepublikĂ«n Çeke, Lituani, HolandĂ« dhe Portugali.

Edhe trajtimet e fertilitetit tregojnë shenja të preferencës për vajza. Në një klinikë IVF në Midtown Manhattan, New York City IVF, prindërit paguajnë deri në 20,000 dollarë për të zgjedhur gjininë e foshnjës, që do të ngjizet përmes fekondimit in vitro. Familje të pasura vijnë nga vende si Britania, ku kjo praktikë është e ndaluar.

“MĂ« parĂ«, gjithçka rrotullohej rreth djemve”, thotĂ« Alyaa Elassar, drejtuesja e klinikĂ«s. “Por gjithnjĂ« e mĂ« shumĂ«, prindĂ«rit zgjedhin vajza”.

Prindërit adoptues gjithashtu priren të preferojnë vajzat. Sipas një studimi të vitit 2010, prindërit në SHBA ishin të gatshëm të paguanin deri në 16,000 dollarë për të birësuar një vajzë. Në vitin 2009, studiuesja Abbie Goldberg nga Universiteti Clark intervistoi mbi 200 çifte amerikane që prisnin të adoptonin.

Megjithëse shumë thoshin se nuk kishin ndonjë preferencë të fortë, burrat dhe gratë heteroseksuale si edhe çiftet lezbike pranonin, mesatarisht, një prirje për vajzat.

Vetëm burrat homoseksualë shprehën më shumë dëshirë për të pasur djem. Në Korenë e Jugut, vajzat përbëjnë shumicën e birësimeve. Edhe pse interesi për të birësuar vajza nuk ndikon në raportin midis gjinive në lindje, ai jep një tregues të qartë mbi prirjet e prindërve.

Arsyet pas kësaj prirjeje gjithnjë në rritje për vajzat dhe zhvlerësimit relativ të djemve mbeten të paqarta. Ka shumë faktorë që mund të kontribuojnë. Në studimin e Goldberg, ku prindërit ishin ndarë sipas orientimit seksual, grupet e ndryshme kishin arsye të ndryshme për prirjet e tyre.

Meshkujt heteroseksualĂ«, pĂ«r shembull, mendonin se vajzat janĂ« “mĂ« tĂ« lehta pĂ«r t’u rritur”, “mĂ« interesante” dhe “mĂ« komplekse”, si dhe “mĂ« pak sfiduese fizikisht” sesa djemtĂ«. NdĂ«rsa gratĂ« lezbike shprehnin pasiguri pĂ«r aftĂ«sinĂ« e tyre pĂ«r tĂ« edukuar djemtĂ« sipas pritshmĂ«rive sociale.

Në vendet që dikur vuanin nga një paragjykim i theksuar në favor të djemve, ky ndryshim mund të pasqyrojë thjesht dëshirën për të shmangur problemet, që kanë lindur nga raportet e shtrembëruara midis gjinive.

Në Kinë, ku burrat janë aq të shumtë në krahasim me gratë, sa që shumë prej tyre kanë mbetur të pamartuar dhe pa fëmijë, prindërit mund të përpiqen të shmangin një jetë të vetmuar për fëmijët e tyre.

ËshtĂ« gjithashtu e kushtueshme tĂ« rrisĂ«sh njĂ« djalĂ«, pasi nĂ« shumĂ« raste, pĂ«r burrat e klasĂ«s sĂ« mesme qĂ« jetojnĂ« nĂ« qytet ekziston pritshmĂ«ria qĂ« tĂ« zotĂ«rojnĂ« njĂ« apartament pĂ«rpara se tĂ« martohen. PrindĂ«rit e djemve shpesh ankohen pĂ«r kostot e frikshme qĂ« lidhen me blerjen e njĂ« banese pĂ«r ta.

Një tjetër mundësi është se kjo prirje në rritje për vajzat nuk është domosdoshmërisht tregues i një lehtësimi shoqëror, por më tepër pasqyrim i roleve tradicionale gjinore, që vazhdojnë të jenë të rrënjosura.

Supozimi se vajzat janë më të përkushtuara dhe të kujdesshme, ndërsa djemtë priren të largohen nga familja, mbetet i fortë edhe në shoqëritë me barazi më të madhe midis gjinive.

NĂ« DanimarkĂ«, Norvegji dhe Suedi – vende ku gratĂ« pĂ«rfaqĂ«sohen ndjeshĂ«m si nĂ« botĂ«n e biznesit ashtu edhe nĂ« politikĂ« – çiftet gjithsesi e konsiderojnĂ« mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme tĂ« kenĂ« tĂ« paktĂ«n njĂ« vajzĂ« sesa njĂ« djalĂ«.

Disa sociologë e shpjegojnë këtë me faktin se vajzat kanë më shumë gjasa se djemtë të kujdesen për prindërit e moshuar që jetojnë vetëm.

 

 

Vajza mes pyllit të problemeve sociale

Dëshira gjithnjë në rritje për vajza mund të pasqyrojë gjithashtu problemet sociale, që prekin burrat në një pjesë të madhe të botës së pasur.

Burrat vazhdojnĂ« tĂ« dominojnĂ« nĂ« biznes dhe politikĂ« dhe tĂ« fitojnĂ« mĂ« shumĂ« pĂ«r tĂ« njĂ«jtĂ«n punĂ« nĂ« pothuajse çdo vend – por nga ana tjetĂ«r, ata priren tĂ« devijojnĂ« nga normat.

Në shumë vende të pasura, djemtë adoleshentë kanë më shumë gjasa të jenë si autorë ashtu edhe viktima të krimeve të dhunshme. Ata gjithashtu kanë një rrezik më të lartë për vetëvrasje. Në çdo fazë të arsimit, djemtë mbeten pas vajzave dhe përjashtohen nga shkolla me ritme shumë më të larta.

Gjithashtu, kanĂ« mĂ« pak gjasa tĂ« ndjekin universitetin. NĂ« fakt, hendeku midis gjinive nĂ« universitetet amerikane Ă«shtĂ« sot mĂ« i madh se nĂ« vitin 1972, kur u miratuan ligjet qĂ« ndalonin diskriminimin gjinor nĂ« arsim – por tani nuk janĂ« mĂ« vajzat ato qĂ« janĂ« mĂ« tĂ« pakta nĂ« numĂ«r.

PrindĂ«rit ambiciozĂ« mund tĂ« shohin vajzat si mĂ« tĂ« afta pĂ«r tĂ« pasqyruar imazhin e tyre pozitiv, krahasuar me djemtĂ«. NĂ« fund tĂ« fundit, djemtĂ« zhvillojnĂ« mĂ« ngadalĂ« aftĂ«sitĂ« motorike tĂ« imĂ«ta dhe kanĂ« mĂ« shumĂ« vĂ«shtirĂ«si pĂ«r tĂ« qĂ«ndruar tĂ« qetĂ« – mangĂ«si qĂ« vihen nĂ« pah nĂ« njĂ« botĂ« ku edhe fĂ«mijĂ«t nĂ« sistemin parashkollor ndjekin kurse muzike apo pikture.

“Nuk kemi mĂ« gra trofe” (trofy wives), thotĂ« Richard Reeves, president i American Institute for Boys and Men, njĂ« organizatĂ« qĂ« synon tĂ« zgjidhĂ« problemet sociale tĂ« meshkujve. “Tani kemi fĂ«mijĂ« trofe.”

 

 

Ndarja

Kjo ndarje midis gjinive vazhdon edhe në moshë të rritur. Ndërsa vajzat e reja të suksesshme largohen nga shtëpia e prindërve, djemtë e rinj kanë më shumë gjasa të qëndrojnë në shtëpinë e prindërve.

NjĂ« shembull Ă«shtĂ« Japonia, ku njĂ« numĂ«r tepĂ«r i madh i tĂ« rinjve – tĂ« njohur si hikikomori – jetojnĂ« tĂ« izoluar dhe shumica dĂ«rrmuese e tyre janĂ« meshkuj.

Edhe nĂ« AmerikĂ«, djemtĂ« e rinj kanĂ« mĂ« shumĂ« gjasa sesa vajzat tĂ« jetojnĂ« ende me prindĂ«rit. Rreth njĂ« nĂ« pesĂ« meshkuj amerikanĂ« tĂ« moshĂ«s 25–34 vjeç jeton me prindĂ«rit, krahasuar me pak mĂ« shumĂ« se njĂ« nĂ« dhjetĂ« femra nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n grupmoshĂ«.

NjĂ« pĂ«rballje kulturore me mizogjininĂ« mund tĂ« jetĂ« gjithashtu njĂ« ndĂ«r faktorĂ«t e kĂ«saj pabarazie. NĂ« librin “BoyMom: Reimagining Boyhood in the Age of Impossible Masculinity”, autorja Ruth Whippman vĂ«ren se bota Ă«shtĂ« pĂ«rballur kohĂ«t e fundit me njĂ« valĂ« lajmesh mbi sjelljet e kĂ«qija tĂ« burrave.

Lëvizja #MeToo nxori në pah abuzimet e burrave fillimisht në Hollywood, e më pas në industri dhe vende të tjera. Emra si Harvey Weinstein, Jeffrey Epstein dhe Andrew Tate janë bërë të njohur botërisht, pasi janë akuzuar për forma të shumta të dhunës ndaj grave (dhe në rastin e Epstein, edhe ndaj vajzave të mitura).

SĂ« fundmi, rasti i GisĂšle Pelicot, gruaja franceze e cila ishte droguar dhe pĂ«rdhunuar nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« pĂ«rsĂ«ritur nga bashkĂ«shorti dhe 50 burra tĂ« tjerĂ« ka shkaktuar zemĂ«rim tĂ« gjerĂ« publik. Seriali “Adolescence” nĂ« Netflix, qĂ« trajton arrestimin e njĂ« djali britanik 13-vjeçar pĂ«r vrasje, ka nxitur njĂ« debat global mbi sjelljet mizogjene te djemtĂ«.

Sipas Whippman, sot Ă«shtĂ« njĂ« kohĂ« tejet e ndĂ«rlikuar pĂ«r tĂ« rritur djem. Lista e shqetĂ«simeve, shkruan ajo nĂ« “BoyMom”, Ă«shtĂ« e gjatĂ«: “PĂ«rdhunues, atentatorĂ« nĂ« shkolla, beqarĂ«, tĂ« papjekur, ndĂ«rpresin tĂ« tjerĂ«t, pĂ«rçmues, tĂ« droguar, nuk pĂ«rfshihen emocionalisht, nuk ndihmojnĂ« nĂ« shtĂ«pi”.

Një tregues domethënës i shqetësimit të përgjithshëm për djemtë në botën e zhvilluar është interesi në rritje i politikanëve për këtë temë.

Vitin e kaluar, Parlamenti britanik hapi njĂ« hetim mbi prapambetjen e meshkujve nĂ« arsim. Norvegjia shkoi edhe mĂ« tej, duke krijuar nĂ« vitin 2022 njĂ« Komision pĂ«r BarazinĂ« e Burrave. NĂ« raportin pĂ«rfundimtar tĂ« vitit 2024, komisioni pĂ«rfundoi se pĂ«rballja me sfidat e djemve dhe burrave do tĂ« jetĂ« “hapi i radhĂ«s” nĂ« barazinĂ« midis gjinive.

LigjvĂ«nĂ«s nĂ« tĂ« gjithĂ« spektrin politik nĂ« SHBA po ndjekin njĂ« qasje tĂ« ngjashme. Guvernatori i Utah, Spencer Cox (republikan), ka krijuar njĂ« grup pune pĂ«r mirĂ«qenien e meshkujve; guvernatori i Maryland-it, Wes Moore (demokrat), Ă«shtĂ« zotuar pĂ«r “zgjidhje tĂ« synuara pĂ«r tĂ« ngritur burrat dhe djemtĂ«â€; ndĂ«rsa guvernatorja e Michigan-it, Gretchen Whitmer (demokrate) synon tĂ« rrisĂ« pĂ«rfshirjen e djemve tĂ« rinj nĂ« universitetet dhe kurset profesionale nĂ« shtet.

MegjithatĂ«, Ă«shtĂ« e rĂ«ndĂ«sishme qĂ« kjo panoramĂ« e zymtĂ« pĂ«r djemtĂ« nĂ« vendet e pasura tĂ« shihet me realizĂ«m. “Ka pak dĂ«shmi qĂ« tregojnĂ« se dĂ«shira pĂ«r vajza pĂ«rkthehet nĂ« diskriminim ndaj djemve apo vajzave”, – thotĂ« Lisa Eklund nga Universiteti i Lundit nĂ« Suedi.

Me rreth 100,000 aborte selektive të fetuseve femra, që ndodhin ende çdo vit në Kinë, zhdukja e paragjykimeve ndaj vajzave duhet të mbetet përparësi.

Por teknologjia mund të ndryshojë këtë situatë, ashtu siç ndodhi me ekografitë para 50 vjetësh. Me një mënyrë të thjeshtë për të vepruar sipas preferencës për vajza, prindërit në vendet e zhvilluara mund të nisin ta bëjnë këtë në numra më të mëdhenj. Metoda të reja testimi po u mundësojnë prindërve të zbulojnë gjininë e foshnjës, që në fillim të shtatzënisë.

Disa kite që mund të blihen online apo në dyqane, kërkojnë vetëm disa pika gjaku nga nëna dhe japin rezultate që në javën e gjashtë të shtatzënisë. Në atë fazë, miqtë dhe familja mund të mos jenë ende në dijeni për shtatzëninë dhe për pasojë, as për vendimet që mund të merren.

Fertilizimi in-vitro (IVF) dhe trajtime të tjera të fertilitetit po bëhen gjithnjë e më të përballueshme ekonomikisht, më efektive dhe më të përhapura.

Në Amerikë, ku IVF me përzgjedhje gjinore është i ligjshëm, rreth një e katërta e përpjekjeve çojnë sot në lindje të suksesshme, krahasuar me vetëm 14% në vitet 1990. Rreth 90% e çifteve që përdorin teknikën e përzgjedhjes së spermës për të zgjedhur gjininë e fëmijës, thonë se duan barazi mes djemve dhe vajzave.

Megjithatë, në praktikë, 80% e tyre zgjedhin vajza. Nëse kjo pabarazi vijon edhe kur këto metoda të përhapen, raporti midis gjinive në SHBA mund të fillojë të shtrembërohet.

Edhe nëse raporti midis gjinive në lindje mbetet natyral, prirja për vajza mbetet e rëndësishme. Ashtu si abortet selektive në vendet në zhvillim janë pasqyrim i pabarazive dhe paragjykimeve të rrënjosura, edhe prirja e re për vajza në botën e pasur është tregues se si funksionojnë shoqëritë.

Lehtësimi i presioneve sociale, që çojnë prindërit të parapëlqejnë vajzat ndaj djemve, do të ishte një hap i dobishëm, pavarësisht se çfarë thonë statistikat më të fundit për raportin midis gjinive në lindje.

 

 

 

 

 

 

The post “ËshtĂ« vajzĂ«â€! appeared first on Revista Monitor.

↗

Udhëtarët europianë u drejtohen vendeve më pak të njohura mes shqetësimeve për mbiturizmin

✇Revista Monitor
By: Eralda Zito

Udhëtarët europianë po planifikojnë gjithnjë e më shumë të shkojnë në destinacione të pazakonta në vend të destinacioneve tradicionale turistike, ndërkohë që mbeten ende brenda kontinentit, sipas një studimi të ri nga Komisioni Europian i Udhëtimeve (ETC).

77 për qind e europianëve synojnë të bëjnë të paktën një udhëtim midis qershorit dhe nëntorit të këtij viti, sipas raportit të fundit të ETC.

Midis tyre, shumica dërrmuese, 91 për qind, planifikojnë të udhëtojnë brenda kontinentit. Bumi i linjave ajrore me kosto të ulët dhe me distanca të shkurtra, lidhjet dhe rrugët më të mira, si dhe pasiguria e vazhdueshme gjeopolitike jashtë Europës, veçanërisht në Lindjen e Mesme, kanë kontribuar të gjitha në këtë ndryshim.

Mesdheu vazhdon të jetë rajoni më popullor, me 13 për qind të udhëtarëve europianë që zgjedhin Spanjën.

10 për qind planifikojnë të vizitojnë Italinë, 8 për qind zgjedhin Francën dhe 6 për qind shkojnë në Greqi.

Vetëm 8 për qind e turistëve europianë zbuluan se po mendonin të udhëtonin jashtë kontinentit brenda këtyre gjashtë muajve.

Studimi anketoi udhëtarë në të gjithë Mbretërinë e Bashkuar, Gjermaninë, Italinë, Holandën, Poloninë, Zvicrën, Belgjikën, Austrinë, Francën dhe Spanjën.

Përveç shmangies së qendrave turistike të mbushura me njerëz, një numër në rritje i europianëve gjithashtu duan të udhëtojnë në muajt jashtë sezonit turistik, zakonisht në pranverë dhe vjeshtë, siç është shtatori.

Edhe pse muajt e pikut të verës si korriku dhe gushti ende po shohin një kërkesë të fortë, me secilin të zgjedhur nga 25 për qind e udhëtarëve, shtatori renditet pas me 22 për qind.

Kjo kryesisht sepse kjo kohë më pak e ngarkuar e vitit sjell më pak turistë, mot më të butë, më shumë fleksibilitet me oraret e punës dhe çmime më të lira për destinacionet kryesore. Në shumë vende, këta muaj ofrojnë qetësi dhe përvojë kulturore për udhëtarët më të vjetër, ndërsa gjithashtu kanë aktivitete aventureske për të tërhequr turistë më të rinj.

Europianët më të vjetër duan të udhëtojnë më shumë

Europianët e moshës 55 vjeç e lart përbënin kërkesën më të fortë për udhëtime në muajt e ardhshëm, me 82 për qind që planifikojnë udhëtime, të ndjekur nga afër nga 79 për qind e europianëve të moshës 45-54 vjeç. 78 për qind e atyre të moshës 35-44 vjeç kishin ndërmend të udhëtonin gjithashtu midis qershorit dhe nëntorit të këtij viti.

Nga ana tjetër, vetëm 66 për qind e udhëtarëve më të rinj të moshës 18-24 vjeç kishin planifikuar të udhëtonin, kryesisht për shkak të kufizimeve kohore dhe financiare.

Megjithatë, pavarësisht paqëndrueshmërisë ekonomike, 62 për qind e europianëve ende kishin ndërmend të vazhdonin të shpenzonin të njëjtën shumë për udhëtime gjatë këtyre gjashtë muajve, me 22 për qind që ka të ngjarë të shpenzonin edhe më shumë. Shumica e europianëve planifikonin të shpenzonin midis 1,500 dhe 2,000 euro për person për udhëtim në këtë periudhë.

Shpenzimet e akomodimit kanë tendencë të zënë pjesën më të madhe të buxheteve të udhëtimit, me 32 për qind, me ushqimin dhe pijet që përbëjnë 24 për qind, megjithëse kjo ndryshon në bazë të grupmoshës. Ndërsa udhëtarët mbi 45 vjeç kanë më shumë gjasa të shpenzojnë për ushqim cilësor dhe rehati, ata nën 35 vjeç kërkojnë blerje, aktivitete, përmirësime të stilit të jetesës dhe përvoja mirëqenieje gjatë udhëtimit.

Udhëtarët janë më të vetëdijshëm për mbiturizmin

Me disa destinacione të njohura europiane si Santorini, Roma, Venecia dhe Barcelona që tashmë po përballen me mbiturizëm, gjithnjë e më shumë udhëtarë europianë po bëjnë tani një përpjekje të vetëdijshme për të gjetur vende të fshehura.

55 për qind e udhëtarëve po kërkojnë në mënyrë aktive vende të veçanta për udhëtimet e tyre të ardhshme, një rritje nga 48 për qind në pranverën e këtij viti. 11 për qind e udhëtarëve zbuluan gjithashtu se zgjedhja e një vendi më pak të mbushur me njerëz ishte tani përparësia e tyre kryesore.

Udhëtimi me makinë pa gjithashtu një rritje të popullaritetit, me 32 përqind të udhëtarëve që e zgjodhën atë për të aksesuar më mirë destinacione të largëta. Megjithatë, udhëtimi ajror ishte ende mënyra më e popullarizuar e transportit, duke përbërë 53 për qind të udhëtarëve, kryesisht për shkak të vlerës ekonomike dhe shpejtësisë. / Euronews

 

The post Udhëtarët europianë u drejtohen vendeve më pak të njohura mes shqetësimeve për mbiturizmin appeared first on Revista Monitor.

↗

Kursi i Euros prek minimum të ri historik pranë 97.4 lekëve

✇Revista Monitor
By: Eralda Zito

Kursi i këmbimit të Euros po vijon rënien dhe e ka mbyllur javën me një minimum të ri historik. Sipas kursit zyrtar të këmbimit të Bankës së Shqipërisë, monedha europiane u këmbye sot me 97.42 lekë, niveli më i ulët i regjistruar ndonjëherë.

Euro vazhdon të jetë në rënie me bazë vjetore, me një rënie prej afërsisht 3%. Një vit më parë, në njëjtën ditë, Euro këmbehej me 100.39 lekë.

Euro po vijon rënien duke u orientuar drejt kufirit të 97 lekëve, pavarësisht se Banka e Shqipërisë edhe këtë vit po realizon blerje të drejtpërdrejta periodike për të ulur sasinë e valutës në treg. Sipas agjentëve të tregut valutor, tregu karakterizohet nga një ofertë e bollshme e monedhës europiane, në përputhje me tendencën e zakonshme sezonale. Pjesa e dytë e korrikut dhe ajo e parë e gushtit shënojnë edhe pikun e sezonit turistik dhe njëkohësisht të fluksit të prurjeve të valutës në ekonomi.

Të dhënat më të fundit për bilancin e pagesave të vendit i takojnë tremujorit të parë, periudhë kur statistikat e Bankës së Shqipërisë treguan se deficiti i llogarisë korrente ra në vlerën e 212 milionë eurove, 41% më pak krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar.

Tkurrja e deficitit të jashtëm në tremujorin e parë erdhi paralelisht nga rënia e deficitit në mallra dhe zgjerimi i mëtejshëm i suficitit në shërbime.

Kontributin kryesor në llogarinë e shërbimeve e dha përsëri turizmi, që solli të ardhura neto në vlerën e 295 milionë eurove, në rritje me 10.5% krahasuar me tremujorin e parë të vitit të kaluar.

Përveç efektit të zakonshëm sezonal, të lidhur me pushimet verore, flukset hyrëse të valutës në ekonominë shqiptare ngelen të larta edhe nga investimet e huaja, sidomos në pasuri të paluajtshme. Agjentët e tregut të pasurive të paluajtshme shprehen se blerjet nga subjektet nga jashtë vendit vazhdojnë të jenë të larta, veçanërisht në zonat bregdetare. Të dhënat e Bankës së Shqipërisë tregojnë se investimet e huaja në pasuri të paluajtshme po rriten edhe këtë vit. Për tremujorin e parë, ato arritën vlerën e 104 milionë eurove, 24% më shumë krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë.

Nga ana tjetër, edhe politika fiskale shtrënguese e qeverisë, e karakterizuar nga suficite të mëdha buxhetore, ka ndikuar në uljen e ofertës së Lekut dhe në forcimin e monedhës vendase. Të dhënat paraprake treguan se buxheti e mbylli 6-mujorin 2025 me suficit në shumën e 33.5 miliardë lekëve, në rënie sidoqoftë me 35% krahasuar me suficitin e regjistruar në të njëjtën periudhë të një viti më parë.

 

Burimi: Banka e Shqipërisë

Burimi: Banka e Shqipërisë

The post Kursi i Euros prek minimum të ri historik pranë 97.4 lekëve appeared first on Revista Monitor.

↗

Sa shumë po konsumon Europa kafe dhe kush paguan më shumë për filxhan?

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi

A po paguani më shumë sesa duhet për kafenë tuaj?

PĂ«r shumĂ« prej nesh, njĂ« filxhan kafeje, ose disa, Ă«shtĂ« njĂ« rit i pĂ«rditshĂ«m qĂ« na ndihmon tĂ« pĂ«rballojmĂ« ditĂ«n e punĂ«s. NĂ« 2023 – 2024, u konsumuan rreth 10.62 miliardĂ« kilogramĂ« kafe nĂ« botĂ«, sipas Statista.

Disa mjaftohen me njĂ« kafe tĂ« lirĂ« tĂ« pĂ«rgatitur nĂ« zyrĂ«, ndĂ«rsa tĂ« tjerĂ« parapĂ«lqejnĂ« njĂ« “kafe luksoze”, shpesh e pĂ«rgatitur nga baristĂ« me pĂ«rparĂ«se. Por sa na kushton kjo kĂ«naqĂ«si nĂ« EuropĂ«?

Sa kafe blejnë europianët?

Sipas njĂ« sondazhi tĂ« Pressat (janar-mars 2025), britanikĂ«t kryesojnĂ« pĂ«r konsumin e kafesĂ« me 1.96 filxhanĂ« nĂ« ditĂ«, ndjekur nga Belgjika (1.79), Polonia (1.77), Franca (1.76) dhe Rumania (1.68). NdĂ«r vendet mĂ« kursimtare janĂ« Luksemburgu (0.82), Hungaria (0.83), Çekia (0.84) dhe Suedia (0.9).

Megjithëse Franca është ndër konsumatorët më të mëdhenj, ajo ka edhe çmimin më të lartë për një filxhan kafeje takeaway (me vete): mesatarisht 3.42 euro. E preferuara e francezëve? Caffe latte (17%), jo espresso siç besohet zakonisht.

Në vend të dytë renditet Lituania (3.39 euro), ku kapucino dhe kortado janë më të përhapurat. Ndërkohë, çmimi më i ulët është në Danimarkë (1.89 euro), ku preferohet Americano dhe konsumohen mesatarisht 1.32 kafe në ditë.

Vetëm Danimarka ka një çmim nën 2 euro. Vendet më afër janë Sllovakia (2.08 euro) dhe Qipro (2.09 euro).

Indeksi i kapuccino-s

Sipas Numbeo, kappuccino më i shtrenjtë në kryeqytetet europiane blihet në Kopenhagën: mesatarisht 5.81 euro. Islanda (5.33 euro) dhe Zvicra (5.27 euro) ndjekin pas. Në Skandinavi, Mbretërinë e Bashkuar, Belgjikë, Holandë dhe Austri, çmimet kapërcejnë 4 euro.

Në anën tjetër janë vendet e Europës Lindore, Ballkanit dhe Italia. Në Romë, një kapucino kushton 1.53 euro. Më lirët janë Kosova (1.27 euro) dhe Ukraina (1.36 euro). Në Varshavë, cappuccino kushton 3.64 euro, më shtrenjtë se të gjitha vendet fqinje të Polonisë, përveç Gjermanisë.

Në rajonin e Ballkanit, Shqipëria ka një çmim mesatar 1.76 euro për një kapucino, duke e renditur ndër vendet me koston më të ulët në Europë.

A po na mashtrojnë me çmimet?

Një espresso kërkon 7-9 g kafe, që kushton rreth 0.00009 euro për dozë, bazuar në çmimet e kafesë arabika, dukshëm më lirë sesa çmimi final. Por kjo nuk përfshin koston e stafit, gotave prej kartoni, energjisë, qumështit apo shurupit.

Kostoja mesatare e energjisë për bizneset në BE është 155.80 euro/MWh (2024). Irlanda paguan më shumë (254.30 euro), e ndjekur nga Kroacia, Hungaria dhe Luksemburgu (të gjitha mbi 200 euro).

Vendet me energjinë më të lirë janë Norvegjia (79.10 euro), Spanja dhe Italia.

A përputhen çmimet me pagat?

Në Francë, paga mesatare neto është 32,354 euro dhe një kafe përbën 0.0106% të të ardhurave. Në Danimarkë, me pagë 43,913 euro, kjo shifër është vetëm 0.004%. Lituanezët kanë pagën më të ulët (15,909 euro), ndërsa kostoja për kafe është 0.021% e pagës, pra, vlera më e ulët.

Në Luksemburg, me një pagë mesatare 50,410 euro dhe çmim kafeje 3 euro, përqindja është 0.005%, ndër më të leverdishmet.

Sa kappuccino blen një paga?

Sipas Numbeo, në Romë mund të blihen 1,399 kapuccino në muaj me pagën mesatare. Berna në Zvicër ndjek me 1,378, pastaj Luksemburgu me 1,347.

Indeksi ndan Europën në dy pjesë: në Perëndim (përjashto Portugalinë) një pagë të lejon të blesh mbi 750 kapucino në muaj, ndërsa në Lindje ky numër është ndjeshëm më i ulët.

Në rajonin e Ballkanit, Shqipëria renditet në nivel mesatar me 451 filxhanë kapuccino, që mund të blihen me pagën mesatare mujore, më pak se Mali i Zi (585), Kosova (522) dhe Maqedonia e Veriut (401), por dukshëm më mirë se Greqia, ku një pagë mesatare mjafton vetëm për 310 filxhanë. / Euronews, Shqip.al

 

The post Sa shumë po konsumon Europa kafe dhe kush paguan më shumë për filxhan? appeared first on Revista Monitor.

❌