Tre persona kanë humbur jetën dhe një tjetër është plagosur si pasojë e një përplasje, ku janë përdorur armë zjarri sot në Gjilan.
ZĂ«dhĂ«nĂ«si i policisĂ« rajonale Ismet Hashani ka konfirmuar se ngjarja e rĂ«ndĂ« ka ndodhur sot rreth orĂ«s 12:32 nĂ« rrugĂ«n âIbrahim Rugovaâ. Viktimat dyshohet se janĂ« babai me djalin dhe dhĂ«ndrin.
I dyshuari për rastin është Mefail Shkodra, nga Gjilani, i cili për momentin është në arrati, teksa policia kërkon edhe ndihmën e qytetarëve dhe mediave për kapjen e tij.
Nga Gazeta Si â Dardani qĂ« u transferua pĂ«r 33.5 milionĂ« euro nga Club Brugge te Milan, mund tĂ« kishte pĂ«rfunduar te Inter.
Jo në këtë moment, por kur luante te Fc Luzern. Këtë e zbuloi Piero Ausilio (Drejtori Sportiv zikaltër).
NĂ« intervistĂ«n e fundit pĂ«r âLa Gazzetta dello Sportâ ai foli pĂ«r kritikĂ«n e tĂ« birit kur Milan zyrtarizoi Ardon Jasharin.
âTĂ« shpĂ«toi. Ta kĂ«shillova kur ishte te FC Luzern â mĂ« tha Niccoloâ â u shpreh Ausilio qĂ« pranoi se Inter nuk mund ti blejĂ« tĂ« gjithĂ« mĂ« tĂ« mirĂ«t.
Nga Gazeta Si â Inter e konsideron mesfushorin Kristjan Asllani, definitivisht jashtĂ« projektit. QĂ« prej vitit 2022 kur erdhi nga Empoli, Kristjan Asllani ka tre vite mes oshilacionesh.
Ai nuk dha asnjëherë sinjale të fitimit të duelit me Hakan Calhanoglu në mesfushë, kjo as në periujdhat e dëmtimeve të kolegut turk.
Traineri Cristian Chivu pritet ta rrjeshtojë skuadrën në skemën 3-4-2-1 me dy mesfushorë qëndrorë. Më herët zikaltërit përdornin rrjeshtimin 3-5-2 me një trio në qendër.
Në vend të krijimit të mundësive të reja për Asllanin, ky ndryshim e margjinalizon 23 vjecarin kuqezi. Chivu ja ka bërë të qartë Asllanit se nuk e shikon në asnjë prej roleve në mesfushë për formacionin e ri.
Ndaj ai nuk një pozicion ku mund të luajë. E thënë ndryshe, Inter nuk ka opsion tjetër përvec ndarjes së rrugëve me 23 vjecarin kuqezi.
Kreu i një organizate kriminale të trafikut të armëve mes Shqipërisë dhe Italisë është arrestuar nga Policia në Lezhë ditën e sotme, në bashkëpunim edhe me Guardia di Financën dhe zyrën e ekspertit në Ambasadën Italiane në Tiranë.
30-vjeçari Françesk Mecaj, nga Malësia e Madhe, me precedentë penalë të theksuar në Milano të Italisë është i dënuar dy herë si kreu i grupit në Lecco për armë dhe trafik droge.
Në pranga ranë edhe dy persona të tjerë, drejtues të mikrobusit për transport udhëtarësh Shqipëri-Itali, në bagazhet e të cilit u gjet armatimi. Ai akuzohet se kishte dërguar 5 armë zjarri dhe municion drejt vendit fqinj.
Italianët duket se po i injorojnë plazhet këtë verë, mes pretendimeve se po rebelohen kundër çmimeve të larta të vendosura nga pronarët e koncesioneve private të plazhit.
Shkuarja në plazh dhe marrja me qira e kabinave, shezlongjeve dhe çadrave, zakonisht në të njëjtin vend, ka qenë prej kohësh një zakon i rrënjosur i kulturës italiane të pushimeve verore.
Por sezoni i këtij viti filloi me një rënie të ndjeshme të numrit të vizitorëve në plazh, pasi resortet private përgjatë dy pjesëve të gjata të bregdetit të Italisë regjistruan një rënie prej 15% dhe 25% në qershor dhe korrik krahasuar me të njëjtën periudhë në vitin 2024.
Problemi nuk është aq shumë fundjava, kur resortet në plazh shpesh janë të mbipopulluara, veçanërisht ato afër qyteteve si Roma, por gjatë javës. Ata që shkojnë po shpenzojnë gjithashtu më pak për ushqim dhe pije.
Fabrizio Licordari, presidenti i Assobalneari Italia, një shoqatë që përfaqëson klubet e plazhit, fajësoi rënien për koston e lartë të jetesës dhe pasojat e saj në fuqinë blerëse.
âEdhe me dy paga, shumĂ« familje kanĂ« vĂ«shtirĂ«si tĂ« arrijnĂ« fundin e muajitâ, tha ai pĂ«r agjencinĂ« e lajmeve Ansa. âNĂ« rrethana tĂ« tilla, Ă«shtĂ« e natyrshme qĂ« shpenzimet e para qĂ« do tĂ« shkurtohen janĂ« ato pĂ«r kohĂ«n e lirĂ«, argĂ«timin dhe pushimet.â
Megjithatë, rënia e pushimeve përkon edhe me rritjen e kostos së resorteve private në plazh dhe rebelimin në rritje kundër dominimit të tyre në bregdetin italian, i cili ka lënë shumë pak hapësirë për plazhe falas.
Kostoja e marrjes me qira të një shezlongu është një temë diskutimi e përsëritur, dhe me të drejtë pasi mesatarisht, kushton 17% më shumë sesa katër vjet më parë, sipas shifrave të kësaj jave nga grupi i konsumatorëve Altroconsumo. Në plazhet në rajonin e Lacios, për shembull, është e vështirë të marrësh me qira dy shezlongje dhe një çadër për më pak se 30 euro në ditë. Kjo rritet në rreth 90 euro në resortin popullor të Galipolit në Puglia.
Aktori Alessandro Gassmann e nxiti debatin pasi ndau njĂ« foto tĂ« njĂ« plazhi me shezlongje tĂ« braktisura nĂ« faqen e tij tĂ« Instagram-it dhe shkroi pĂ«rkrah saj: âLexova se sezoni nuk po shkon mirĂ«. Ndoshta sepse çmimet janĂ« tĂ« ekzagjeruara dhe situata ekonomike e vendit po i detyron italianĂ«t tĂ« zgjedhin plazhe falas? Ulni çmimet dhe ndoshta gjĂ«rat do tĂ« pĂ«rmirĂ«sohen.â
Maurizio Rustignoli, presidenti i FIBA-s, federatĂ«s italiane tĂ« resorteve bregdetare, argumentoi se raportet pĂ«r rritje tĂ« larta tĂ« çmimeve ishin âmashtrueseâ dhe se, aty ku ato ndodhĂ«n, ishin vetĂ«m me njĂ« pĂ«rqindje tĂ« vogĂ«l. Ai shtoi se njerĂ«zit nĂ« kĂ«mbim pĂ«rfitonin nga shĂ«rbimet duke pĂ«rfshirĂ« sigurinĂ« dhe mbikĂ«qyrjen e rojeve bregdetare.
Por shoqata e konsumatorĂ«ve Codacons tha se shkuarja nĂ« resortet bregdetare ishte bĂ«rĂ« ânjĂ« shterimâ pĂ«r financat e njerĂ«zve dhe akuzoi pronarĂ«t e koncesioneve se âderdhin lot krokodiliâ.
Plazhet mund tĂ« jenĂ« duke humbur klientĂ«, por zonat nĂ« male, veçanĂ«risht Dolomitet, kanĂ« pasur njĂ« rritje tĂ« ndjeshme tĂ« numrit tĂ« vizitorĂ«ve, me disa zona qĂ« kanĂ« frikĂ« nga mbiturizmi. Sipas njĂ« raporti kĂ«tĂ« javĂ« nĂ« gazetĂ«n Il Messaggero, mĂ« shumĂ« italianĂ« po shkojnĂ« nĂ« male pĂ«r pushimet e tyre, pjesĂ«risht si njĂ« mĂ«nyrĂ« pĂ«r tâi shpĂ«tuar verave gjithnjĂ« e mĂ« tĂ« nxehta tĂ« shkaktuara pjesĂ«risht nga kriza klimatike.
Nga Gazeta Si- Ne lajmë duart, dezinfektojmë karrocat e pazarit dhe pastrojmë tavolinat e kafeneve. Po telefonat tanë? I prekim këto pajisje dhjetëra herë në ditë dhe i marrim kudo, nga kuzhina në tryezën e ngrënies dhe madje edhe në banjo.
Telefonat mund të kontaminohen me shumë lloje mikrobesh të mundshme. Kur ishte hera e fundit që i fshitë dhe me çfarë?
Nëse përdorni solucione ose mjete pastrimi të gabuara, mund të hiqni veshjet mbrojtëse të telefonit tuaj, të degradoni pjesët e papërshkueshme nga uji ose madje të ndikoni në ndjeshmërinë e tij ndaj prekjes.
A kanë nevojë vërtet telefonat për pastrim?
Ekranet me prekje mbulohen me gjurmë gishtash dhe njolla, kështu që ka arsye estetike dhe funksionale për të fshirë ekranin tuaj.
Një arsye tjetër ka të bëjë me shqetësimet e mundshme shëndetësore. Sa herë që telefonat celularë testohen për mikroorganizma, shkencëtarët në mënyrë të pashmangshme gjejnë qindra lloje bakteresh dhe virusesh.
Ndërsa jo të gjitha këto shkaktojnë sëmundje, potenciali për transmetim është aty. Ne përdorim telefona ndërsa jemi në banjo dhe pastaj i vendosim pranë gojës, i prekim ndërsa hamë dhe i kalojmë midis njerëzve në takime, kafene dhe festa.
Ndryshe nga duart, të cilat mund të lahen shumë herë në ditë, telefonat rrallë pastrohen siç duhet, nëse pastrohen.
Nëse doni ta dezinfektoni telefonin tuaj, është gjithashtu e rëndësishme të mos e dëmtoni atë gjatë këtij procesi.
Disa produkte pastrimi e dëmtojnë telefonin tuaj.
Mund të mendoni se një fshirje e shpejtë me një pastrues shtëpiak ose dezinfektues duarsh është një rrugë e shkurtër e zgjuar për ta mbajtur telefonin tuaj të pastër. Megjithatë, shumë nga këto produkte mund të degradojnë sipërfaqen dhe përbërësit e brendshëm të pajisjes suaj me kalimin e kohës.
Për shembull, si Apple ashtu edhe Samsung këshillojnë kundër përdorimit të zbardhuesit, peroksidit të hidrogjenit, uthullës, sprejve me aerosol, pastruesve të dritareve ose pecetave me alkool me përqendrim të lartë (mbi 70%) në pajisjet e tyre.
Shumica e telefonave inteligjentë janë të veshur me një shtresë oleofobike, një film i hollë që ndihmon në rezistencën ndaj gjurmëve të gishtërinjve dhe njollave. Kimikatet e ashpra si alkoolet, pastruesit me bazë acetoni ose amoniaku mund ta heqin këtë shtresë, duke e bërë ekranin tuaj më të ndjeshëm ndaj njollave dhe duke zvogëluar reagimin ndaj prekjes.
Uthulla, një dezinfektues i zakonshëm, mund të gërryejë skajet e aluminit ose plastikës për shkak të aciditetit të saj të lartë. Zbardhuesi dhe peroksidi i hidrogjenit, megjithëse shumë efektivë si dezinfektantë, janë gjithashtu shumë agresivë për materialet delikate të përdorura në elektronikën e konsumit.
Pecetat me pĂ«rmbajtje tĂ« lartĂ« alkooli mund tĂ« thajnĂ« plastikĂ«n dhe tâi bĂ«jnĂ« ato tĂ« brishta me pĂ«rdorim tĂ« pĂ«rsĂ«ritur.
Shkurt: nëse pastruesi është mjaft i fortë për të dezinfektuar tavolinën e kuzhinës, ndoshta është shumë i ashpër për telefonin tuaj.
Si duhet ta pastroni telefonin?
Lajmi i mirë është se pastrimi i duhur i telefonit tuaj është i thjeshtë dhe i lirë. Thjesht duhet të ndiqni udhëzimet e mbështetura nga prodhuesit kryesorë. Gjithashtu duhet të shkëputni dhe të hiqni çdo mbulesë ose aksesor mbrojtës kur pastroni telefonin tuaj.
Shumica e kompanive të teknologjisë rekomandojnë përdorimin e pecetave me alkool izopropilik 70% (jo më të lartë), leckave të buta mikrofibre dhe furçave antistatike me fije të buta të bëra prej najloni, qimesh kali ose qimesh dhie për të pastruar zona delikate si altoparlantët dhe vendet e karikimit.
Gjatë pandemisë, Apple rishikoi udhëzimet e saj të pastrimit për të lejuar përdorimin e pecetave dezinfektuese dhe alkoolit izopropilik 70% në iPhone, me kusht që ato të përdoren butësisht për të shmangur dëmtimin e veshjeve të ekranit ose lejimin e depërtimit të lagështirës në pajisje.
Samsung ofron këshilla të ngjashme, duke rekomanduar përdoruesit të fshijnë telefonat e tyre me një leckë mikrofibre të lagur lehtë me një tretësirë alkooli 70%, duke shmangur aplikimin direkt.
Parandaloni dëmtimet aksidentale kur përdorni këto këshilla
Mos spërkatni kurrë lëng direkt mbi telefon, pasi lagështia mund të depërtojë, duke çuar në qarqe të shkurtra ose probleme të tjera.
Shmangni përdorimin e peshqirëve, shamive ose leckave të ashpra të cilat mund të lënë gërvishtje në ekran ose të lëshojnë fije që bllokojnë vendin e karikimit apo altoparlantit.
Së fundmi, kini kujdes me pastrimin e tepërt. Fshirja ose fërkimi i tepërt mund të konsumojë veshjet mbrojtëse, duke e bërë telefonin tuaj më të ndjeshëm ndaj gjurmëve të gishtërinjve, njollave dhe dëmtimeve të sipërfaqes afatgjatë.
Sa shpesh duhet ta pastroni telefonin?
Ndërsa nuk ka një rregull të rreptë se sa shpesh duhet ta pastroni telefonin tuaj, fshirja e duhur të paktën një herë në javë nën përdorim normal do të kishte kuptim.
Nëse e merrni rregullisht telefonin tuaj në mjedise me rrezik të lartë, siç janë transporti publik, spitalet, palestrat ose banjot, është e mira ta pastroni më shpesh.
Nëse e merrni seriozisht higjienën, pastrimi jo vetëm i duarve, por edhe i një prej gjërave që prekni më shumë çdo ditë, ka kuptim.
Ta pastrosh gabim mund ta dëmtojë ngadalë pajisjen tuaj. Por ta bësh siç duhet është e thjeshtë, e përballueshme dhe nuk kërkon shumë kohë.
Gazeta Si â Ushqimet ultra tĂ« pĂ«rpunuara mund tĂ« shkaktojnĂ« sjellje varĂ«sie qĂ« plotĂ«sojnĂ« tĂ« njĂ«jtat kritere klinike tĂ« pĂ«rdorura pĂ«r tĂ« diagnostikuar çrregullimet e pĂ«rdorimit tĂ« substancave.
Konfirmim i mĂ«tejshĂ«m vjen nga njĂ« studim i kohĂ«ve tĂ« fundit i botuar nĂ« revistĂ«n mjekĂ«sore âNature Medicineâ nga shkencĂ«tarĂ«t nĂ« Universitetin e Miçiganit, tĂ« cilĂ«t pĂ«rmblodhĂ«n prova nga gati 300 studime tĂ« kryera nĂ« 36 vende nĂ« mbarĂ« botĂ«n: ushqimet ultra tĂ« pĂ«rpunuara mund tĂ« ndryshojnĂ« sistemin e shpĂ«rblimit tĂ« trurit (duke shkaktuar çlirimin e dopaminĂ«s), duke shkaktuar dĂ«shira, humbje tĂ« kontrollit dhe konsum tĂ« vazhdueshĂ«m â karakteristika kryesore tĂ« varĂ«sive.
Analiza
Ushqimet ultra të përpunuara përfshijnë produkte industriale të paketuara si ëmbëlsirat, patatet e skuqura, drithërat e mëngjesit dhe ushqimet e gatshme.
Studimet neuroimazherike (të cilat tregojnë zonat e trurit që janë aktive), kanë zbuluar se individët me konsum kompulsiv të këtyre ushqimeve, shfaqin ndryshime në qarkun e trurit çuditërisht të ngjashme me ato të vërejtura në varësinë nga alkooli dhe kokaina, shkruajnë shkencëtarët.
âNjerĂ«zit nuk po bĂ«hen tĂ« varur nga mollĂ«t ose orizi kafâ, tha autorja kryesore e studimit, Ashley Gearhardt, njĂ« profesoreshĂ« e PsikologjisĂ« nĂ« Universitetin e Miçiganit.
âAta po luftojnĂ« me produktet industriale tĂ« dizajnuara posaçërisht pĂ«r tĂ« goditur trurin si njĂ« drogĂ«: shpejt, intensivisht dhe nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« pĂ«rsĂ«ritur:.
Autorët u bëjnë thirrje zyrtarëve të shëndetit publik, mjekëve dhe politikëbërësve që të ndërmarrin veprime të menjëhershme, pasi varësia nga ushqimet ultra të përpunuara ende nuk është njohur paraprakisht, madje as si një gjendje që meriton studime të mëtejshme.
âNĂ« raste tĂ« tjera, standardi pĂ«r njohjen e varĂ«sisĂ« ka qenĂ« shumĂ« mĂ« i ulĂ«tâ, tha bashĂ«kautorja, Erica LaFata, ProfesoreshĂ« e Asociuar e KĂ«rkimeve nĂ« QendrĂ«n pĂ«r PeshĂ«n, tĂ« Ushqyerit dhe ShkencĂ«n e Stilit tĂ« JetĂ«s nĂ« Universitetin Drexel.
Varësia nga ushqimi dhe kujt i përket?
Një studim i mëparshëm i kryer nga Universiteti i Miçiganit mbi plakjen e shëndetshme, tregoi se 13% e të rriturve amerikanë (të moshës 50 deri në 80 vjeç) nuk ishin në gjendje të hiqnin dorë nga ushqimet e përpunuara.
Simptomat e âvarĂ«sisĂ«â tĂ« pĂ«rshkruara pĂ«rfshinin dĂ«shira tĂ« forta, sĂ« bashku me pĂ«rpjekje tĂ« pasuksesshme pĂ«r tĂ« zvogĂ«luar konsumin dhe simptoma tĂ« tĂ«rheqjes si nervozizĂ«m, vĂ«shtirĂ«si nĂ« pĂ«rqendrim dhe dhimbje koke.
âPĂ«rafĂ«rsisht 16% e popullsisĂ«, jeton nĂ« njĂ« gjendje varĂ«sie nga ushqimet ultra tĂ« pĂ«rpunuara, tĂ« cilat mund tĂ« pĂ«rkufizohen si varĂ«si nga ushqimiâ, konfirmon Stefano Erzegovesi, PsikiatĂ«r dhe Nutricionist italian.
âNga pikĂ«pamja ushqyese, njĂ« ushqim âqĂ« nxit drogĂ«nâ karakterizohet nga prania, nĂ« pĂ«rmasa tĂ« bollshme dhe shpesh tĂ« kombinuara, e kripĂ«s, sheqerit dhe yndyrĂ«sâ, shpjegon specialisti, âdhe kjo vlen si pĂ«r ushqimet e Ă«mbla ashtu edhe pĂ«r ato tĂ« kripuraâ.
Si tâi menaxhoni kĂ«to ushqime: jo ndalimeve
NdĂ«rsa presim kufizime nga organet rregullatore, veçanĂ«risht duke pasur parasysh se âobjektivatâ kryesorĂ« pĂ«r konsumin e kĂ«tyre ushqimeve janĂ« fĂ«mijĂ«t (tĂ« cilĂ«t nĂ« vendet e zhvilluara preken nga obeziteti dhe mbipesha), cilat sjellje mund tĂ« miratohen pĂ«r tĂ« kufizuar ndikimin e tyre?
âNĂ« pĂ«rgjithĂ«si, pĂ«r tĂ« menaxhuar dĂ«shirat pĂ«r ushqime qĂ« krijojnĂ« varĂ«si, nuk Ă«shtĂ« e nevojshme tâi shmangim plotĂ«sisht, por tâi hamĂ« shumĂ« rrallĂ« dhe ngadalĂ«, nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« tĂ« pranojmĂ« me vetĂ«dije se mund tâi shmangim, sepse janĂ« âtĂ« bezdisshmeâ: bindja rigoroze ndaj njĂ« ndalimi, shpesh çon nĂ« problemin e kundĂ«rt, domethĂ«nĂ« nĂ« tĂ« ngrĂ«nit me tepriâ, thekson Erzegovesi.
Rregulli i artë, përtej konsumit shumë të rastësishëm (siç tregohet nga piramida e dietës mesdhetare), është ta bësh vetë.
ĂmbĂ«lsirat dhe patatet e skuqura tĂ« pĂ«rgatitura nĂ« shtĂ«pi me pĂ«rbĂ«rĂ«s tĂ« zgjedhur me kujdes, tĂ« matur dhe tĂ« kontrolluar, janĂ« mĂ« tĂ« mira se opsionet e pĂ«rpunuara. Dhe fitohet edhe shija gjithashtu.
âLidhur me segmentin e popullsisĂ« qĂ« lufton me tĂ« ngrĂ«nit emocional dhe varĂ«sinĂ« nga ushqimi, Ă«shtĂ« e rĂ«ndĂ«sishme tĂ« mos e gjykoni veten dhe tĂ« mos e ngatĂ«rroni varĂ«sinĂ« nga ushqimi me njĂ« ves, sepse mund tĂ« jetĂ« njĂ« patologji. NĂ« disa raste, Ă«shtĂ« e nevojshme tĂ« kĂ«rkoni kujdesin e tĂ« njĂ«jtĂ«ve profesionistĂ« qĂ« trajtojnĂ« çrregullimet e tĂ« ngrĂ«nit, pra njĂ« ekip multidisiplinar (mjek, nutricionist, psikolog)â, pĂ«rfundon eksperti.
Nga Katarina Zimmer- Trokitje, trokitje, trokitje. Trokitje, trokitje, trokitje. Ja ku ishte përsëri: zhurma e pandërprerë nga fqinjët e mi të rinj në katin e sipërm, me sa duket ende duke varur fotografi ose duke montuar mobilje të reja. Në ndërtesën time të izoluar mirë në Berlinin qendror, zhurma ishte shumë më poshtë decibelëve që do të irritonin këdo tjetër. Por më çoi në tërbim.
NjĂ« ndjesi e fortĂ« stresi mĂ« pĂ«rshkoi trupin. Edhe mĂ« keq ishte ankthi: âKur do tĂ« mbarojnĂ«?â
Kjo nuk Ă«shtĂ« e vetmja zhurmĂ« qĂ« mĂ« shqetĂ«son. VĂ«rej zhurmĂ«n nĂ« tavanet e mi ndĂ«rsa njerĂ«zit pĂ«rgatiten pĂ«r tĂ« fjetur. Diku nĂ« ndĂ«rtesĂ«, dĂ«gjoj gumĂ«zhimĂ«n e lartĂ« tĂ« njĂ« fshese me korrent dhe zhurmĂ«n e mbytur tĂ« njĂ« lavatriçeje. Qenin e fqinjit duke lehuar pĂ«r njĂ« Ă«mbĂ«lsirĂ«. Zhurma â sado e lehtĂ« â mĂ« prish pĂ«rqendrimin dhe qetĂ«sinĂ« mendore.
Mund të thuhet me të drejtë se unë, së bashku me 10% deri në 40% të popullsisë së përgjithshme, jam e ndjeshme ndaj zhurmës, që do të thotë se ndihem më e mërzitur dhe e shqetësuar nga zhurma sesa një person mesatar.
Do tĂ« ishte e lehtĂ« ta shpĂ«rfillnim ndjeshmĂ«rinĂ« ndaj zhurmĂ«s si njĂ« tĂ« metĂ« personaliteti, njĂ« simptomĂ« e tĂ« qenit nĂ« pĂ«rgjithĂ«si agresiv, ankues dhe nervoz. Por, vitet e fundit, shkencĂ«tarĂ«t kanĂ« mĂ«suar se ajo ka rrĂ«njĂ« tĂ« vĂ«rteta biologjike. Truri i njerĂ«zve tĂ« ndjeshĂ«m ndaj zhurmĂ«s reagon ndryshe ndaj tingujve dhe disa mund tĂ« lindin nĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ« tĂ« tillĂ«. PĂ«r mĂ« tepĂ«r, kjo ndikon jo vetĂ«m nĂ« humorin e menjĂ«hershĂ«m tĂ« njerĂ«zve, por edhe nĂ« shĂ«ndetin e tyre mendor dhe fizik afatgjatĂ«. NdĂ«rsa ka pak zgjidhje tĂ« lehta, tĂ« qenit i vetĂ«dijshĂ«m pĂ«r kĂ«to efekte mund tâi ndihmojĂ« njerĂ«zit e ndjeshĂ«m ndaj zhurmĂ«s tĂ« ndĂ«rmarrin veprime pĂ«r ta bĂ«rĂ« jetĂ«n e tyre mĂ« tĂ« tolerueshme.
âKa qenĂ« njĂ« nga ato çështje qĂ« mund ta quajmĂ« njĂ« lloj shporte⊠qĂ« thjesht shtyhet tej nga profesionistĂ«t e shĂ«ndetitâ, thotĂ« neuroshkencĂ«tari Daniel Shepherd i Universitetit tĂ« TeknologjisĂ« nĂ« Auckland nĂ« ZelandĂ«n e Re. VetĂ«m vitet e fundit ânjerĂ«zit kanĂ« filluar tĂ« thonĂ«, nĂ« rregull, kjo Ă«shtĂ« nĂ« njĂ« nivel pĂ«rjetimi qĂ« ndikon vĂ«rtet te pacientĂ«tâ, shton ai. âNe duhet tĂ« fillojmĂ« ta trajtojmĂ« kĂ«tĂ«.â
Ndjeshmëria ndaj zhurmës nuk është një diagnozë formale mjekësore. Njerëzit mund të zbulojnë nëse janë të ndjeshëm ndaj zhurmës duke plotësuar pyetësorë si shkalla e ndjeshmërisë ndaj zhurmës me 21 pyetje (për shembull, nëse ju shqetësojnë njerëzit që pëshpërisin ose rrudhosin mbështjellësit e ëmbëlsirave në një kinema, nëse zemëroheni nga njerëzit që bëjnë zhurmë kur përpiqeni të flini ose të punoni, edhe nëse tingulli i muzikës ju shqetëson nëse përpiqeni të përqendroheni.)
Ndjeshmëria ndaj zhurmës është e ndryshme nga gjendjet e tjera që lidhen me tingujt, si mizofonia. Kjo është një tolerancë specifike e zvogëluar ndaj tingujve të caktuar, si përtypja, trokitja ose tik-tak-u, të cilat shkaktojnë ndjenja intensive neverie ose zemërimi, shpjegon Jennifer Brout, kliniciste. Ndjeshmëria ndaj zhurmës është gjithashtu e ndryshme nga hiperakuzia, ku njerëzit ndiejnë dhimbje ose shqetësim ekstrem sepse i perceptojnë tingujt më me zë të lartë sesa janë në të vërtetë.
Ndjeshmëria ndaj zhurmës, në të kundërt, është një reaktivitet i përgjithshëm ndaj të gjithë tingujve, pavarësisht se sa të lartë perceptohen ose sa të lartë janë në të vërtetë. Të paktën, njerëzit e ndjeshëm ndaj zhurmës e gjejnë tingullin shqetësues dhe bëhen të bezdisshëm, të zemëruar, ose edhe të frikësuar ose në ankth.
âMbaj mend njĂ« person qĂ« e pĂ«rshkroi atĂ« si tĂ« kesh njĂ« mushkonjĂ« qĂ« fluturon rreth tejeâ, thotĂ« Shepherd. âThjesht nuk mund tĂ« mos i kushtosh vĂ«mendje.â
PĂ«r ata qĂ« kanĂ« frikĂ« nga zhurma, kjo gjendje mund tâi stresojĂ« aq shumĂ« sa trupat e tyre tĂ« kalojnĂ« nĂ« njĂ« reagim âlufto ose ikâ. âRrahjet e zemrĂ«s rriten, tensioni i gjakut rritetâ, thotĂ« Stephen Stansfeld, psikiatĂ«r dhe profesor emeritus nĂ« Universitetin Queen Mary tĂ« LondrĂ«s.
Ekspozimi ndaj zhurmës është lidhur gjithashtu me një sërë efektesh afatgjata shëndetësore, duke përfshirë sëmundjet e zemrës dhe diabetin dhe njerëzit e ndjeshëm ndaj zhurmës mund të vuajnë më shumë nga ndikimet në shëndetin mendor, thotë Stansfeld. Në një studim të vitit 2021, Stansfeld dhe kolegët anketuan 2,398 burra në qytetin uellsian të Caerphilly, të cilët ishin të ekspozuar ndaj niveleve të ndryshme të zhurmës së trafikut rrugor. Ata që ishin të ndjeshëm ndaj zhurmës kishin më shumë gjasa të kishin ankth dhe depresion afatgjatë.
Ndërsa kjo mund të jetë pjesërisht për shkak se njerëzit e shqetësuar janë më vigjilentë në lidhje me mjedisin e tyre dhe për këtë arsye më shumë gjasa të vënë re zhurmën, është gjithashtu e mundur që të qenit i ndjeshëm ndaj zhurmës mund ta përkeqësojë ankthin. Dhe, një anketë e vitit 2023 me 1,244 të rritur që jetojnë pranë aeroporteve në Francë zbuloi se njerëzit e bezdisur rëndë nga nivelet e zhurmës së avionëve, veçanërisht disa individë të ndjeshëm ndaj zhurmës, kishin më shumë gjasa ta vlerësonin shëndetin e tyre të përgjithshëm si të dobët.
Por pse disa njerĂ«z reagojnĂ« mĂ« negativisht ndaj zhurmĂ«s sesa tĂ« tjerĂ«t? Studimet mbi trurin e njerĂ«zve tĂ« ndjeshĂ«m ndaj zhurmĂ«s zbulojnĂ« disa tĂ« dhĂ«na. Kur Shepherd dhe kolegĂ«t i lidhĂ«n njerĂ«zit me pajisje qĂ« matnin aktivitetin elektrik nĂ« trurin e tyre, ata pa ndjeshmĂ«ri ndaj zhurmĂ«s treguan aktivitet tĂ« shtuar vetĂ«m kur studiuesit u luanin tinguj kĂ«rcĂ«nues. Por te njerĂ«zit e ndjeshĂ«m ndaj zhurmĂ«s, âtruri i tyre tenton tĂ« rrisĂ« shpejtĂ«sinĂ« pavarĂ«sisht nga tingulli, qoftĂ« njĂ« tingull kĂ«rcĂ«nues apo njĂ« tingull jo kĂ«rcĂ«nuesâ, kujton Shepherd.
Si Shepherd ashtu edhe neuroshkencëtarja Elvira Brattico e Universitetit Aarhus të Danimarkës kanë gjetur në mënyrë të pavarur prova se kjo ka të bëjë me mënyrën se si truri filtron informacionin rreth tingujve të parëndësishëm. Ekipi i Shepherd gjeti prova se tek njerëzit e ndjeshëm ndaj zhurmës, një grumbull specifik qelizash brenda bërthamës mediale genikulare, një stacion transmetimi për informacionin e zërit që hyn në tru, janë më pak efikase në këtë detyrë filtrimi krahasuar me trurin e atyre pa këtë gjendje.
NdĂ«rsa shumica e njerĂ«zve mund ta âfiltrojnĂ« kĂ«tĂ« informacion dhe tĂ« vazhdojnĂ« me jetĂ«n, ata qĂ« kanĂ« ndjeshmĂ«ri ndaj zhurmĂ«s nuk e bĂ«jnĂ« aq lehtĂ«â, thotĂ« ai.
Njerëzit me ankth, skizofreni dhe autizëm kanë veçanërisht gjasa të zhvillojnë ndjeshmëri ndaj zhurmës. Ndërsa disa njerëz mund ta zhvillojnë atë pas pësimit të lëndimeve traumatike të trurit, për shumicën zakonisht është diçka që vazhdon gjatë gjithë jetës, thotë Stansfeld.
Zgjidhja ideale, sigurisht, do tĂ« ishte tĂ« trajtoheshin vetĂ« burimet e zhurmĂ«s. Planifikuesit urbanĂ« mund tĂ« ndĂ«rtonin oborre tĂ« qeta tĂ« brendshme pĂ«r ndĂ«rtesat e banimit, tĂ« pĂ«rdornin pĂ«rbĂ«rĂ«s tĂ« gomuar tĂ« asfaltit qĂ« zvogĂ«lojnĂ« zhurmĂ«n e trafikut ose tĂ« ngrinin mure qĂ« shpĂ«rqendrojnĂ« zhurmĂ«n rreth autostradave dhe zonave tĂ« zhurmshme si autostradat. Disa qytete nĂ« BelgjikĂ« dhe FrancĂ« kanĂ« filluar tashmĂ« zbatimin e masave tĂ« tilla, si dhe uljen e kufijve tĂ« shpejtĂ«sisĂ« sĂ« automjeteve, inkurajimin e infrastrukturĂ«s sĂ« biçikletave dhe krijimin e zonave tĂ« qeta nĂ« parqe dhe pĂ«rgjatĂ« lumenjve. NdĂ«rsa zhurma Ă«shtĂ« njĂ« shkak i vĂ«rtetĂ« i problemeve shĂ«ndetĂ«sore, âĂ«shtĂ« gjithashtu njĂ« shkak qĂ« Ă«shtĂ« potencialisht i shmangshĂ«mâ, thotĂ« Stansfeld.
Por progresi Ă«shtĂ« i ngadaltĂ«, duke i lĂ«nĂ« shumĂ« njerĂ«z tĂ« ndjeshĂ«m ndaj zhurmĂ«s tĂ« kujdesen vetĂ« pĂ«r veten e tyre, pĂ«r shembull duke shmangur zonat e zhurmshme, duke i izoluar hapĂ«sirat e tyre tĂ« jetesĂ«s nga zhurma ose duke pĂ«rdorur tapa veshĂ«sh, mbrojtĂ«se veshĂ«sh ose kufje qĂ« anulojnĂ« zhurmĂ«n. Por kĂ«to metoda shpesh thjesht i zbutin zhurmat nĂ« vend qĂ« tâi heqin ato krejtĂ«sisht.
âEdhe zhurmat e qeta mund tĂ« jenĂ« bezdisĂ«se pĂ«r njĂ« person tĂ« ndjeshĂ«m ndaj zhurmĂ«sâ, thotĂ« Brattico.
Ndonjëherë, trajtimi i sëmundjeve themelore si ankthi me ilaçe mund të ndihmojë, thotë Stansfeld. Terapia njohëse e sjelljes, një lloj terapie me të folur që përqendrohet në menaxhimin e reagimeve dhe sjelljeve psikologjike të dikujt, mund të ketë kuptim në mjediset ku njerëzit kanë frikë nga zhurma.
âUnĂ« vetĂ« trajtova dikĂ« me terapi njohĂ«se tĂ« sjelljes dhe mendoj se mund tĂ« jetĂ« mjaft e dobishmeâ, thotĂ« Stansfeld.
Gazeta Si â PemĂ«t e dendura tĂ« lisave qĂ« i dhanĂ« emrin ende qĂ«ndrojnĂ«, duke shpĂ«rndarĂ« kodrat e Medio Crati, nĂ« fushĂ«n veriore tĂ« KalabrisĂ« tĂ« kufizuar nga lumi Crati.
Ato rrethojnë San Giacomo di Cerzeto, një fshat me shtëpi dhe pallate guri me porta të ashpra që hapen nga Serra dei Muli (Sera e Mushkave).
Por ajo që e karakterizon më shumë këtë fshat, me pamjen e tij të ashpër dhe atmosferën e vetmuar, janë rrënjët e tij kulturore shqiptare.
Ish-mësuesi Carmine Stamile, kujdestari i kujtesës arbëreshe
Në shekullin e 15-të, qyteti kishte hyrë në një periudhë rënieje në dukje të pakthyeshme, të shkaktuar nga një sërë zish të pamëshirshme buke, epidemish dhe madje edhe tërmetesh.
Popullsia e kishte braktisur atë kur mbërritën këtu emigrantët e parë shqiptarë, duke ikur nga pushtimi turk që pasoi vdekjen e heroit kombëtar, Gjergj Kastrioti, i njohur nga të gjithë si, Skënderbeu.
Aventura e gjatë kulturore dhe gjuhësore që pasoi, tani dëshmohet edhe fizikisht në Muzeun Etnografik Arbëresh, ku mësuesi në pension i shkollës fillore, Carmine Stamile, është personalisht i përkushtuar për ta bërë atë një thesar të trashëgimisë kulturore arbëreshe.
Disa veshje tradicionale
Carmine, i lumtur qĂ« ka kaluar tĂ« nĂ«ntĂ«dhjetat, mirĂ«pret me kĂ«naqĂ«si vizitorĂ«t nĂ« shtĂ«pinĂ« e tij qĂ« ndodhet pak poshtĂ« muzeut, hap njĂ« shishe verĂ« pĂ«r ta dhe mĂ« pas udhĂ«zon kĂ«do qĂ« Ă«shtĂ« i interesuar tĂ« mĂ«sojĂ« rreth zakoneve tĂ« pĂ«rditshme, aftĂ«sive tekstile â tezgjahĂ«t janĂ« ende nĂ« gjendje pune â veglave bujqĂ«sore dhe bankave shkollore tĂ« njerĂ«zve.
Telajo të hershme arbëreshe
Muzika etnografike e Shpirtit Arbëresh
Ai mbështetet gjithashtu në këtë operacion të jashtëzakonshëm shpëtimi dhe ndarjeje njohurish nga grupi etnomuzikor Shpirti Arbëresh.
Përmes muzikës, veçanërisht zbulimit dhe ruajtjes së këngëve të lashta të transmetuara gojarisht, ata e mbajnë gjallë dhe mirë shpirtin e njerëzve që mbërritën nga Ballkani përtej Detit Adriatik, si dhe rikuperojnë dhe restaurojnë veshjet tradicionale.
Perëndimi në qytezën San Giacomo di Cerzeto
Për këto kostume, Carmine po rinovon një ndërtesë tjetër ku ka mbledhur disa ekzemplarë të dekoruar me forcë, dhe tani ai do të donte që kjo hapësirë të sigurohej në mënyrë që të zgjeronte këtë muze unik.
Cerzeto me ndërtesat e tij prej guri dhe ullishtat përreth
Ndërsa pret që dëshira e tij të përmbushet plotësisht, vetë Stamile ngjitet lart e poshtë nëpër rrugët me kalldrëm, duke admiruar portat prej guri të ndërtesave që nuk janë më të banuara, por që e ruajnë autoritetin dhe ashpërsinë e tyre të paprekur.
Rruga e hyrjes për në San Giacomo di Cerzeto
Ato duket se rrethojnë kishën kushtuar Zonjës së Këshillit të Mirë, shenjtores mbrojtëse të popullit shqiptar.
Struktura drejtkëndëshe përmban një portë prej druri me panele më të reja që përshkruajnë skena të Krishtit, të vendosura brenda një harku të rrumbullakët të gdhendur në gur. I njëjti motiv përsëritet në murin e djathtë të nefit qendror në anën perëndimore.
Shkolla e vjetër tani është një muze
Cerzeto Ă«shtĂ« gjithashtu interesant nga njĂ« pikĂ«pamje arkitekturore, duke filluar me Palazzo Andreotti, ashtu siç mund tĂ« futesh nĂ« hapĂ«sira tĂ« hapura dhe rrugica tĂ« ngushta vetĂ«m pĂ«r tâu humbur nĂ« kĂ«rkim tĂ« portave, stemave, detajeve elegante tĂ« rrugĂ«ve dhe ndĂ«rtesave me pamje nga ullishtat, ku prodhohet vaji i ullirit ekstra i virgjĂ«r, i cili ka njĂ« shije tĂ« kĂ«ndshme frutash.
Shtëpitë e qytezës arbëreshe në Kalabri
Poezitë dhe muralet e Francesco Antonio Santorit
KohĂ«t e fundit janĂ« shtuar murale shumĂ«ngjyrĂ«she pĂ«r tâi sjellĂ« kĂ«tyre vendeve njĂ« prekje tĂ« jetĂ«s bashkĂ«kohore, si nĂ« kujtim tĂ« poetit At Francesco Antonio Santori, i cili i kaloi vitet e fundit tĂ« jetĂ«s sĂ« tij nĂ« San Giacomo, ashtu edhe pĂ«r tĂ« shfaqur bukurinĂ« shumĂ«ngjyrĂ«she tĂ« jetĂ«s rurale.
Një shfaqje muzikore etnografike e Shpirti Arbëresh
NjĂ« mural veçanĂ«risht i rĂ«ndĂ«sishĂ«m, i titulluar âTradita ArbĂ«reshĂ«â, nga artisti Edoardo Ettorre, pĂ«rshkruan njĂ« grua qĂ« mban frutat e kuqe tĂ« tokĂ«s nĂ« prehĂ«r, tĂ« buta dhe sensuale.
ShĂ«nim:ĂshtĂ« pjesĂ« e komunĂ«s sĂ« Cerzeto, nĂ« provincĂ«n e KozencĂ«s, rreth 50 minuta larg me makinĂ«. Ndodhet nĂ« njĂ« lartĂ«si prej 485 metrash mbi nivelin e detit. Vitet e fundit, shumĂ« banorĂ« e kanĂ« lĂ«nĂ« kĂ«tĂ« vend pĂ«r tĂ« jetuar nĂ« Cerzeto, popullsia e tĂ« cilit Ă«shtĂ« afĂ«rsisht 1,200, kĂ«shtu qĂ« shumĂ« shtĂ«pi janĂ« bosh.
Susanna Tammaro- NĂ« vitin 1958, Hannah Arendt, nĂ« prologun e Vita activa, dĂ«shmon me njĂ«farĂ« habie reagimet qĂ« shkaktoi lansimi i Sputnikut, sateliti i parĂ« artificial qĂ« u dĂ«rgua me sukses nĂ« orbitĂ« njĂ« vit mĂ« parĂ« dhe qĂ« u pĂ«rshĂ«ndet nga bota si âhapi i parĂ« i çlirimit tĂ« njerĂ«zve nga burgu tokĂ«sorâ.
Arendt vĂ« nĂ« dukje se, megjithĂ«se tĂ« krishterĂ«t e kishin pĂ«rshkruar tokĂ«n si njĂ« luginĂ« lotĂ«sh, dhe disa filozofĂ« kishin arritur ta konsideronin trupin si njĂ« burg pĂ«r shpirtin, deri atĂ«herĂ« askush nuk e kishte konceptuar tokĂ«n si njĂ« burg. âNe kemi hequr dorĂ« nga Zoti, qĂ« ishte njĂ« At qiellor dhe, si baba, dialogonte me nĂ«nĂ«n TokĂ«â, shkruan Arendt me njĂ« vizion profetik, duke shtuar se âvetĂ« dĂ«shira pĂ«r tâu arratisur nga burgu tokĂ«sor shfaqet nĂ« pĂ«rpjekjen pĂ«r tĂ« krijuar jetĂ« nĂ« njĂ« provĂ« pĂ«r tĂ« prodhuar qenie njerĂ«zore mĂ« tĂ« pĂ«rparuaraâ.
Në këto shtatëdhjetë vjet, qielli është bërë tashmë një autostradë satelitësh ku mbi kokat tona rrotullohen më shumë se 7 mijë satelitë, përfshirë edhe ato që janë shndërruar në mbeturina hapësinore,  aq shumë sa që, në netët e Shën Lorencit, bëhet e vështirë të dallosh yjet që bien nga rrëmujat e shenjave artificiale.
Hannah Arendt
ĂfarĂ« do tĂ« thotĂ«, pĂ«r natyrĂ«n tonĂ« njerĂ«zore, njĂ« qiell plot me artefakte? Manjetika e lashtĂ« e qiellit ka qenĂ« gjithmonĂ« tĂ« shkaktojĂ« frikĂ«, habi dhe pyetje qĂ« lindin nga kĂ«to ndjenja. Dhe pyetjet e njerĂ«zve, qĂ« nga kohĂ«t e lashta, janĂ« gjithmonĂ« tĂ« njĂ«jta: âĂfarĂ« kuptimi ka e gjithĂ« kjo pafundĂ«si misterioze?â, âDhe ditĂ«t e mia, çfarĂ« kuptimi kanĂ«?â. KujtojmĂ« vargjet e mrekullueshme tĂ« Leopardi-t nĂ« KĂ«ndimin natĂ«n e njĂ« bariut endacak nĂ« Azi:
Kafshët, edhe pse kanë një inteligjencë që po zbulojmë çdo ditë e më komplekse, nuk do të ishin kurrë në gjendje të bënin pyetje sepse jetojnë në vetëdijen e çastit dhe të gjitha pyetjet e tyre lidhen vetëm me mbijetesën dhe me atë që do të ndodhë së shpejti.
Fjala Ă«shtĂ« ajo qĂ« na bĂ«n njerĂ«z, dhe fjala ekziston pikĂ«risht pĂ«r tâu pyetur. Tani qĂ« fjala Ă«shtĂ« zĂ«vendĂ«suar nga imazhet dhe kur ekziston, pĂ«rmban vetĂ«m pĂ«rgjigje pĂ«r pyetje tĂ« parĂ«ndĂ«sishme, ndoshta Ă«shtĂ« koha tĂ« reflektojmĂ« se sa kjo ka ndikuar nĂ« krizĂ«n shumĂ« tĂ« thellĂ«, kryesisht arsimore, tĂ« shoqĂ«risĂ« sonĂ« perĂ«ndimore tĂ« bollshme.
Civilizimet mund të mbarojnë për shkak të luftërave, pushtimeve, krizave ekonomike dhe degradimit të zakoneve, por mund të mbarojnë edhe në mënyrë banale, siç po ndodh sot, nga një tepricë komoditeti.
NĂ« vitet â90 nuk ishte e nevojshme tĂ« ishe profet pĂ«r tĂ« parashikuar katastrofĂ«n qĂ« po afrohej; mjaftonte tĂ« ishe njĂ« person me sy kritik qĂ« dinte tĂ« vĂ«zhgonte realitetin. QĂ« nĂ« 1995, nĂ« librin tim âUnĂ« rrethi magjikâ, kam parashikuar ardhjen e njĂ« âujkuâ qĂ«, pĂ«rmes dominimit tĂ« ekranĂ«ve televizivĂ«, i trulloste fĂ«mijĂ«t, duke i bĂ«rĂ« tĂ« nĂ«nshtruar ndaj motit tĂ« tij: NjĂ« botĂ« e pastĂ«r dhe e bindur, bark i plotĂ« dhe mendje bosh.
Interneti ende nuk ishte i përhapur dhe shfaqeshin telefonat e mëdhenj fillestarë. Përshpejtimi i çmendur i tridhjetë viteve të fundit arriti të përmbushë planin e këtij ujku: varësi, shpërqendrim, manipulim, pasivitet, shoqëruar me mungesën totale të mendimit kritik. Numri shqetësues i Neet-ve , të rinjve që nuk studiojnë dhe nuk punojnë në vendin tonë, pasohet nga Rumania, që  flet për përhapjen e apatisë depresive dhe shkatërruese që ka përthithur gjeneratat më të reja. Burgu i botës është shndërruar në burgun e dhomës, ku përmes hiper-lidhjes, të rinjtë krijojnë realitetin e tyre të një lirie artificiale.
E di mirë që nuk mund të përgjithësojmë. Ka shumë të rinj të shkëlqyer, plot energji dhe kurajo, por kur ndalon të bisedosh me ta, kupton shpejt se ata kanë pasur fatin të takojnë një të rritur,  prind, mësues, profesor, mik,  që i ka parë dhe i ka udhëhequr, duke u kujdesur me autoritet dhe vëmendje. Në këta të rinj, frustrimi kryesor është pikërisht të mos merren seriozisht, të ndjekin shkolla dhe fakultete që u lejojnë të ecin me motorët në ngadalësim dhe të përballen me një treg pune që nga fillimi është i poshtër, i shënuar nga punësimi i përkohshëm dhe stazhet falas, që i detyron të qëndrojnë në familje deri pas të tridhjetave apo të emigrojnë.
NĂ« librin tim tĂ« vitit 2019, flisja pĂ«r fĂ«mijĂ«t-barishte. Ata janĂ« ata qĂ« lehtĂ«sohen tĂ« rriten âsi tâu vijĂ«â, duke u besuar mençurisĂ« sĂ« tyre tĂ« lindur. Fati i tyre,  rritur me tĂ« prindĂ«r qĂ« i adhurojnĂ«, pa rregulla, pa sfida, pa disfata dhe pa asnjĂ« rezistencĂ« ndaj stresit, edhe me tabletĂ«n nĂ« dorĂ« qĂ« nĂ« lindje , Ă«shtĂ« tĂ« pĂ«rthithen nga virtualiteti.
Toka është vërtetë burgu për të cilin fliste Hannah Arendt, por ky është projekti i burgut tonë të brendshëm që na shikon të shtypur midis një qielli të zymtë dhe të heshtur dhe një toke armike që po rebelon ndaj arrogancës sonë. Të gjitha kulturat njerëzore, që nga lashtësia, kanë njohur Qiellin si At, Tokën si Nënë, dhe plotësinë e jetës si një dialog të vazhdueshëm mes nesh dhe këtyre dy realiteteve.
Ndjenjat e pafuqisĂ« qĂ« dominojnĂ« kohĂ«n tonĂ«, pĂ«rhapja e vizioneve katastrofike, nga tĂ« cilat ndihemi pĂ«rgjegjĂ«s vetĂ«m ne, na ndan nga kuptimi i jetĂ«s. Nihilizmi i errĂ«t dhe kokĂ«fortĂ« qĂ« mbizotĂ«ron sot na paraqet vetĂ«m frustrimin e dĂ«shtimit. Bota Ă«shtĂ« asgjĂ«, dhe ne jemi asgjĂ« qĂ« endemi nĂ« njĂ« botĂ« pa kuptim. Jemi bĂ«rĂ« tĂ« verbĂ«r dhe tĂ« shurdhĂ«r ndaj kĂ«ngĂ«s sĂ« madhe tĂ« jetĂ«s. Por kuptimi i jetĂ«s Ă«shtĂ« gjithmonĂ« aty, pĂ«rpara syve tanĂ«. Ădo mĂ«ngjes lind dielli dhe ajo forcĂ« drite jep tonin pĂ«r simfoninĂ« e madhe tĂ« gjallesave. Ne jemi zhytur nĂ« kĂ«tĂ« rrjedhĂ«, tĂ« pezulluar pĂ«rgjithmonĂ« midis dritĂ«s dhe hijeve, midis lindjes dhe vdekjes, midis qiellit dhe tokĂ«s, midis zgjedhjes sĂ« errĂ«sirĂ«s ose pĂ«rfshirjes nĂ« vitalitetin e ndritshĂ«m qĂ« krijon gjithçka rreth nesh.
Ky kuptim nuk është tjetër veçse ajo dritë mistike që shfaqet në shikimin e fëmijëve kur lindin. Drita e habisë, drita e pafajësisë. Jo vetëm tek fëmijët, por edhe tek të vegjlit e çdo specieje dhe zogjtë që sapo dalin nga folja, duke parë rreth me çudinë e tyre.
Na duhet tĂ« kthehemi tĂ« flasim pĂ«r tĂ« mirĂ«n, pra tĂ«  mirĂ«n e etikĂ«s dhe jo pĂ«r mirĂ«n e ngatĂ«rruar tĂ« moralistĂ«ve. Thelbi i etikĂ«s njerĂ«zore ka qenĂ« gjithmonĂ« ai i Dekalogut: âTĂ« kam vendosur para jetĂ«s dhe vdekjes. Zgjidh jetĂ«nâ. NĂ«se ndihemi tĂ« burgosur, kjo ndjenjĂ« shtypjeje lind nga zgjedhja e bĂ«rĂ« prej shumĂ« kohĂ«sh tĂ« vdekjes, nga etiketimi pĂ«r njĂ« kohĂ« shumĂ« tĂ« gjatĂ« si tĂ« mira, atyre gjĂ«rave qĂ« nĂ« fakt janĂ« tĂ« kĂ«qija. Planeti ynĂ« po kalon njĂ« krizĂ« shumĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«. LuftĂ«rat shpĂ«rthejnĂ« si zjarre tĂ« nxitura nga era, çdo ditĂ« dhjetĂ«ra mijĂ«ra tĂ« pafajshĂ«m sakrifikohen nĂ« altarin e delirĂ«ve demonikĂ« tĂ« pushtetit dhe parasĂ«, tashmĂ« tĂ« pakontrollueshĂ«m.
Megjithatë, është vetë historia e tragjedive të kaluara që na tregon mundësitë e jashtëzakonshme të njeriut. Mendoj për Takashi Paolo Nagai, mjekun që mbijetoi nga bomba atomike në Nagasaki dhe humbjen e gruas së tij , e djegur e  gjallë në atë flakë të tmerrshme, që jetoi për vite me sëmundjet si pasojë e bombës atomikës në një kasolle prej druri prej katër metra katrorësh, duke dëshmuar vazhdimisht zgjedhjen e dashurisë si rruga e vetme e shpëtimit.
Mendoj pĂ«r Viktor Frankl, psikiatrin qĂ« mbijetoi Auschwitz-in dhe qĂ« nĂ« librin e tij tĂ« domosdoshĂ«m âNĂ« kĂ«rkim tĂ« kuptimit â i ndan njerĂ«zit nĂ« dy kategori tĂ« vetme: tĂ« mirĂ«t dhe tĂ« tjerĂ«t. NjerĂ«zit e mirĂ«, thotĂ« ai, dallohen sepse kanĂ« mbetur anstĂ€ndig, domethĂ«nĂ« tĂ« drejtĂ« dhe tĂ« besueshĂ«m nĂ« dinjitetin e tyre njerĂ«zor.
Viktor Frankl
NĂ« librin e tij, ai tregon pĂ«r takimin me njĂ« grua tĂ« re nĂ« prag tĂ« vdekjes. âJam mirĂ«njohĂ«se ndaj fatit qĂ« mĂ« goditi kaq rĂ«ndĂ«â, i kishte pĂ«shpĂ«ritur gjatĂ« njĂ« vizite, âsepse nĂ« jetĂ«n time tĂ« mĂ«parshme isha shumĂ« e shfrenuar dhe nuk kisha asnjĂ« ambicie shpirtĂ«roreâ .
 NĂ« ditĂ«t e fundit, tregonte mjeku, ajo dukej si e transformuar. âKjo pemĂ«â  i kishte thĂ«nĂ« duke treguar njĂ« kalldrĂ«m tĂ« lulezuar pĂ«rtej dritares sĂ« infermierisĂ«, âĂ«shtĂ« shoqja  ime e vetme nĂ« momentet e vetmisĂ«, me tĂ« flas shpeshâ.
I tronditur nga kĂ«to fjalĂ« dhe i bindur se po fliste nĂ« delirim, Frankl e pyeti nĂ«se pema i ishte pĂ«rgjigjur. âPoâ, ishte pĂ«rgjigjur , ajo thotĂ« : âUnĂ« jam kĂ«tu. UnĂ« jam jeta. Jeta e pĂ«rtejmeâ .
Zbardhet plagosja e ndodhur mbrĂ«mjen e sĂ« premtes nĂ« Fier, ku dy personat A. M. dhe L. S. pĂ«rfunduan nĂ« spital pasi u plagosĂ«n me thikĂ«. NĂ« pranga ka rĂ«nĂ« 40-vjeçari E. H., i akuzuar pĂ«r veprĂ«n penale âVrasja me dashjeâ e mbetur nĂ« tentativĂ«.
Sipas policisë së Fierit, 28-vjeçari A. M. është konfliktuar me E. H., dhe vëllain e tij L. S., 38-vjeç.
Gjatë konfliktit, 40-vjeçari E. H., ka goditur me mjet prerës A. M., ndërsa në konflikt e sipër, ka mbetur i dëmtuar nw dorw edhe vëllai i tij.
Gazeta âSIâ- NĂ« Japoni, çadrat nuk shĂ«rbejnĂ« vetĂ«m pĂ«r tâu mbrojtur nga shiu apo dielli por ato janĂ« mjete shpirtĂ«rore tĂ« afta tĂ« thĂ«rrasin shpirtra.
NĂ« shumicĂ«n e vendeve tĂ« botĂ«s, çadrat pĂ«rdoren thjesht pĂ«r tĂ« mbrojtur njerĂ«zit nga shiu ose pĂ«r tâu siguruar hije nga dielli. Edhe pse vizitorĂ«t nĂ« Japoni mund tâi shohin vendasit duke i pĂ«rdorur pĂ«r kĂ«to arsye, çadrat (sidomos ato tradicionale) kanĂ« njĂ« rol shumĂ« mĂ« tĂ« fuqishĂ«m nĂ« kulturĂ«n japoneze: ato shihen si enĂ« shpirtĂ«rore.
Sipas Tatsuo Danjyo, Profesor Emeritus i shkencave humane nĂ« Universitetin Beppu nĂ« prefekturĂ«n Ćita tĂ« JaponisĂ«, tradita japoneze beson se disa objekte pĂ«rfshirĂ« çadrat  mund tĂ« shĂ«rbejnĂ« si yorishiro (objekt qĂ« tĂ«rheq hyjni ose shpirtra).
Ky besim Ă«shtĂ« thellĂ«sisht i rrĂ«njosur nĂ« histori. Ăadrat u shfaqĂ«n pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« nĂ« Japoni mes shekujve IX dhe XI, por nĂ« fillim nuk pĂ«rdoreshin pĂ«r tâu mbrojtur nga moti; ato ishin simbole tĂ« fuqisĂ« shpirtĂ«rore ose politike. Ăadrat e hershme, si sashikake-gasa me dorezĂ« tĂ« gjatĂ«, ishin tĂ« rezervuara pĂ«r figurat fetare dhe politike dhe mbaheshin nga shĂ«rbĂ«torĂ« mbi personat e rĂ«ndĂ«sishĂ«m.
Në festivalin Yasurai Matsuri në Kyoto, çadrat e zbukuruara me lule besohet se largojnë sëmundjet dhe të këqijat nga njerëzit.
âJaponezĂ«t priren tĂ« kenĂ« njĂ« mĂ«nyrĂ« animiste tĂ« tĂ« menduarit,â i tha Danjyo BBC-sĂ«. âForma rrethore e çadrĂ«s, qĂ« ngjan me formĂ«n e shpirtit, dhe doreza, qĂ« ngjan me njĂ« shtyllë⊠konsideroheshin si njĂ« vend ku shpirti mund tĂ« zbriste lehtĂ«sisht.â
Ăadrat Kanazawa bĂ«hen me dorĂ« pĂ«r dy muaj duke pĂ«rdorur letĂ«r tĂ« trashĂ« washi, bambu tĂ« fortĂ« dhe teknika tĂ« veçanta forcimi.
Që në shekullin XII, sipas Danjyo, çadrat nisën të përdoren nga populli i thjeshtë, dhe ndër shekuj kanë ruajtur rëndësinë e tyre shpirtërore.
E njëjta rëndësi shpirtërore shfaqet ende në festivale të ndryshme në Japoni sot. Në Yasurai Matsuri në Kyoto, çadrat e stolisura me lule besohet se largojnë sëmundjet. Në Hakata Dontaku në qytetin verior Fukuoka (3-4 maj), parakalojnë platforma gjigante kasaboko; kalimi poshtë tyre thuhet se sjell shëndet dhe fat të mirë.
NĂ« ishullin Okinoshima tĂ« prefekturĂ«s KĆchi, mĂ« 13-16 gusht, banorĂ«t krijojnĂ« struktura çadrash tĂ« zbukuruara pĂ«r tĂ« strehuar shpirtrat e tĂ« vdekurve gjatĂ« festivalit Obon. Ădo dy vjet, natĂ«n e 16 gushtit, kĂ«to çadra mbahen nĂ« njĂ« valle rituale rreth njĂ« platforme qendrore, duke udhĂ«hequr simbolikisht shpirtrat pĂ«rsĂ«ri nĂ« botĂ«n shpirtĂ«rore.
Ăadrat kanĂ« frymĂ«zuar edhe njĂ« nga figurat mbinatyrore mĂ« tĂ« njohura tĂ« JaponisĂ«: Kasa yokai (shpirti i çadrĂ«s). KĂ«ta shpirtra shfaqen nĂ« artin historik, si nĂ« veprĂ«n Parada e NatĂ«s sĂ« MijĂ«ra GoblinĂ«ve, ku paraqiten sende shtĂ«piake tĂ« braktisura qĂ« marrin jetĂ«.
Zakonisht të paraqitur me një sy të vetëm dhe tipare të çuditshme, kasa yokai pasqyrojnë besimin animist japonez se edhe objektet mund të kenë shpirt, veçanërisht ato që janë përdorur, dashur dhe në fund janë hedhur poshtë.
Udhëtarët që duan të eksplorojnë historinë dhe mjeshtërinë e çadrave tradicionale japoneze mund ta bëjnë këtë përmes punëtorive dhe muzeve në mbarë vendin.
Prandaj, herën tjetër që do të hapësh një çadër në Japoni, sidomos një wagasa tradicionale, kujto se mund të bëjë më shumë se thjesht të të mbrojë nga shiu.
Nga Gazeta Si- Organizata për mbrojtjen e fëmijëve, CRCA ka reaguar për Kodin e ri Penal, duke shprehur shqetësimin për draftin.
Nga analiza e plotĂ« qĂ« ekspertĂ«t e CRCA ShqipĂ«ri i kanĂ« bĂ«rĂ« Kodit Penal, organizata shkruar se ârezulton se dispozitat aktuale nuk pĂ«rputhen nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« mjaftueshme me standardet e Bashkimit Europian pĂ«r mbrojtjen e fĂ«mijĂ«ve nga krimi, sidomos tĂ« krimeve pĂ«r qĂ«llime seksuale. CRCA ShqipĂ«ri ka identifikuar disa mangĂ«si kritikeâ, thuhet nĂ« deklaratĂ«n pĂ«r median.
NjĂ« nga mangĂ«sitĂ« Ă«shtĂ« mungesa e kriminalizimit tĂ« joshjes seksuale dhe mesazheve me natyrĂ« apo pĂ«r qĂ«llime seksuale online.Â
Sipas CRCA, drafti i paraqitur i Kodit nuk adreson disa nga kërcënimet kryesore në hapësirën dixhitale ndaj fëmijëve siç janë joshja ose kërkesat për angazhim në marrëdhënie seksuale nëpërmjet internetit apo chat/mesazhet me natyrë seksuale, veprime që kriminalizohen sipas Direktivës së BE-së.
Gjithashtu, organizata vĂ«ren se ka mangĂ«si nĂ« rregullimin dhe kriminalizimin e tĂ« gjitha llojeve tĂ« materialeve me pĂ«rmbajtje tĂ« dhunĂ«s dhe abuzimit seksual me/tĂ« fĂ«mijĂ«s (CSAM): Drafti nuk pĂ«rfshin kriminalizimin e CSAM-it virtual, tĂ« krijuar nga inteligjenca artificiale, ose tĂ« vetĂ«-prodhuar nga vetĂ« fĂ«mija, âduke krijuar boshllĂ«qe tĂ« rrezikshme ligjoreâ.
âKodi i ri Penal nuk pĂ«rmban masa tĂ« mjaftueshme kundĂ«r Trafikimit tĂ« BrendshĂ«m dhe atij Dixhital tĂ« FĂ«mijĂ«veâ, thuhet nĂ« deklaratĂ«, ku shtohet se Kodi Penal vazhdon tĂ« ketĂ« probleme me terminologjinĂ« nĂ« lidhje me fĂ«mijĂ«t.
âNdonĂ«se Kushtetuta, Konventa pĂ«r tĂ« Drejtat e FĂ«mijĂ«s e OKB-sĂ« dhe Ligji pĂ«r tĂ« Drejtat e FĂ«mijĂ«s pĂ«rcaktojnĂ« se person kosniderohet çdo person nĂ«n moshĂ«n 18 vjeç, Kodi vijon tĂ« pĂ«rdor termin âi miturâ, i cili nuk ka njĂ« pĂ«rkufizim tĂ« qartĂ« ligjor nĂ« korpusin e ligjeve nĂ« ShqipĂ«riâ.
Nisur nga këto mangësi të evidentuara në Kodin e ri Penal, CRCA bën thirrje për veprime të menjëhershme nga ana e Qeverisë dhe Kuvendit të ri, për një dialog të hapur dhe efektiv me organizatat e shoqërisë civile, ekspertët e të drejtave të fëmijës, si dhe punonjësve të drejtësisë (avokatë, prokurorë dhe gjykatës).
Presidenti Volodymyr Zelensky deklaroi se Ukraina nuk mund tĂ« shkelĂ« KushtetutĂ«n e saj pĂ«r çështjet territoriale, duke theksuar se âukrainasit nuk do tâua dorĂ«zojnĂ« tokĂ«n pushtuesveâ.
Duke komentuar vendimin e presidentit amerikan, Donald Trump, pĂ«r tâu takuar me presidentin rus, Vladimir Putin, nĂ« AlaskĂ« mĂ« 15 gusht, Zelensky tha se Ukraina Ă«shtĂ« e gatshme pĂ«r zgjidhje konkrete qĂ« mund tĂ« sjellin paqe.
MegjithatĂ«, ai paralajmĂ«roi se çdo zgjidhje qĂ« nuk pĂ«rfshin Kievin âdo tĂ« ishte njĂ« zgjidhje kundĂ«r paqesâ.
Një 32-vjeçar është arrestuar pasi u kap në flagrancë duke kultivuar bimë narkotike në Krujë.
Policia thotĂ« se F. K. nga Thumana po kujdesej pĂ«r 110 bimĂ« kanabisi tĂ« mbjella nĂ« fshatin âMiliskajâ. Arrestimi i tij u krye nĂ« kuadĂ«r tĂ« operacionit âKoordinataâ.
Dicka që i befasoi të gjithë, pasi i njëjti drejtues në Korrik kishte deklaruar se Zhegrova donte të largohej dhe klubi nuk mund të rrezikonte humbjen në parametra zero.
GjatĂ« javĂ«s qĂ« po lĂ«mĂ« pas, ishin âFoot Mercatoâ dhe âLâĂquipeâ qĂ« botuan lajmin pĂ«r interesimin e Olympique de Marseille qĂ« sezonin e ri do tĂ« luajĂ« nĂ« Champions League.
Nga Gazeta Si â MĂ« nĂ« fund pushimet mbaruan dhe nĂ« ishull Ă«shtĂ« koha pĂ«r trofeun e parĂ« tĂ« sezonit 2025-26. Crystal Palace dhe Liverpool do tĂ« luajnĂ« nĂ« Finalen e âFA Community Shieldâ tĂ« dielĂ«n nĂ« orĂ«n 16:00.
Diskutimi nëse kjo është një ndeshje e vërtetë zyrtare apo një miqësore e glorifikuar nuk do të mbarojë. Por të shohim se si vijnë dy finalistet e këtij sezoni.
Liverpool e bën diçka të tillë pas barazimit të 20 titujve kampionë në Premier League (aq sa Manchester United).
Ndërsa Crystal Palace fitoi në mënyrë sensacionale, trofeun e parë madhor ndaj Manchester City-t (1-0 në Finalen e FA Cup në Maj).
âThe Redsâ do tĂ« luajnĂ« tĂ« katĂ«rtĂ«n âCommunity Shieldâ nĂ« 7 vitet e fundit. Po aq sa ata zhvilluan nĂ« 28 vitet paraardhĂ«se.
Ata u mundĂ«n me 11 metĂ«rsha nĂ« 2019 (vs Man City-t) dhe 2020 (vs Arsenal) por e fituan trofeun nĂ« 2022 kur mundĂ«n City-n, 3-1 nĂ« âKing Power Stadiumâ.
Crystal Palace do tĂ« debutojĂ« nĂ« âCommunity Shieldâ dhe statistikat i ka kundĂ«r. TĂ« paktĂ«n 4 skuadrat e fundit debutuese, nuk e kanĂ« fituar kompeticionin nĂ« paraqitjen e parĂ«.
Dy prej tyre u mundën pikërisht nga Liverpool (Southampton në 1976 dhe Wimbledon në 1988). Liverpool është favorite për triumfin në kohën e rregullt (54.9% sipas simulimeve të Opta).
Por fituesit nĂ« fuqi tĂ« âFA Cupâ triumfuan nĂ« 7 nga 9 edicionet e fundit. Kjo Ă«shtĂ« hera e parĂ« qĂ« kĂ«to dy skuadra ndeshen nĂ« âWembley Stadiumâ.
Palace ka fituar vetĂ«m 1 nga 16 ndeshjet e fundit ndaj Liverpool nĂ« tĂ« gjitha kompeticionet (3B â 12H), 1-0 nĂ« âAnfieldâ nĂ« Prill tĂ« 2024 nĂ« Premier League.
Sezonin e kaluar Liverpool fitoi 1-0 nĂ« âSelhurst Parkâ, pĂ«rpara barazimit 1-1 nĂ« javĂ«n e fundit nĂ« âAnfieldâ ku âRedsâ morĂ«n trofeun e Premier League.
Nga Gazeta Si â E pamundur. E papritur. E paparashikuar. KĂ«to 3 fjalĂ« pĂ«rshkruajnĂ« mĂ« sĂ« miri befasinĂ« qĂ« shkaktori 18 vjeçarja Victoria Mboko kur mundi 4 herĂ« fituesen e turneve âGrand Slamâ, Naomi Osaka nĂ« âCanadian Openâ pĂ«r femra.
Edhe pse e humbi setin e parë, ajo ja doli të përmbyste ndeshjen në shifrat 2-6 6-4 6-1. Mboko që e filloi vitin kalendarik si numri 333 në Botë, u ngjit në vendin e 24 pas suksesit në shtëpi.
Ajo triumfoi ndaj 4 fitueseve nĂ« turnetĂ« âGrand Slamâ pĂ«rfshi edhe Finalen pĂ«rpara 11.000 spektatorĂ«ve. MĂ« herĂ«t diçka tĂ« tillĂ« e kishte bĂ«rĂ« Serena Williams nĂ« vitin 1999.
Ben Shelton u ngjit nĂ« vendin e 6 nĂ« BotĂ« dhe u bĂ« amerikani mĂ« i ri qĂ« fiton njĂ« turne âATP Masters 1000â nĂ« dy dekada, pas triumfit ndaj Karen Khachanov nĂ« âNational Bank Openâ nĂ« Toronto.
22 vjeçari amerikan e fitoi tĂ« parĂ«n Finale nĂ« âMasters 1000â nĂ« shifrat 6-7(5), 6-4, 7-6(3) duke ecur nĂ« gjurmĂ«t e 21 vjeçarit Andy Roddick qĂ« fitoi turneun e Miami-t nĂ« vitin 2004.
Ky ishte titulli i 3 në karrierë për të pas sukseseve në Tokyo, Japoni (2023) dhe Houston, SHBA (2024).
Nga Gazeta Si- Gjatë 24 orëve të fundit janë evidentuar 18 vatra zjarri, nga të cilat janë shuar 11 vatra zjarri, ndërsa 7 janë aktive.
Aktualisht, janë aktive vatrat në fshatin Navaricë, bashkia Finiq. Vatra e zjarrit u mbajt nën monitorim gjatë natës së kaluar. Ditën e sotme raportohet se situata për shkak të erës është problematike.
Në Fshatin Lofkënd, bashkia Mallakastër po vijon puna për izolimin e vatrës së zjarrit.
Ndërsa në fshatin Malaj, bashkia Mirditë zjarri vijon të jetë aktiv në një sipërfaqe pyjore me pishë, lis, shkurre dhe bimësi të dendur, në një terren të vështirë dhe që nuk mundëson operimin me mjete ujë hedhëse.
NĂ« vendin e quajtur âMali i Allushitâ, fshati Plani BardhĂ«, bashkia Klos, Ă«shtĂ« riaktivizuar vatra e zjarrit tĂ« shuar ditĂ« mĂ« parĂ«.
Login
