Tiranë -Prishtinë, segmenti ajror i munguar në zemër të kombit dhe tregut
Nga Feliks Baci
âNjĂ« distancĂ« e shkurtĂ«r, njĂ« ndĂ«rprerje fluturimesh dhe njĂ« mungesĂ« e gjatĂ«âŠâ
Sot pas hapjes sĂ« korridorit ajror midis ShqipĂ«risĂ« dhe KosovĂ«s â falĂ« pĂ«rpjekjeve tĂ« qeverive respektive dhe mbĂ«shtetjes sĂ« NATO-s â fluturimi nga Tirana nĂ« PrishtinĂ« zgjat vetĂ«m 17 minuta. Kjo Ă«shtĂ« njĂ« kohĂ« simbolike, qĂ« dĂ«shmon pĂ«r afĂ«rsinĂ« fizike dhe shpirtĂ«rore tĂ« dy vendeve tona, por edhe pĂ«r njĂ« mundĂ«si tĂ« madhe ende tĂ« pashfrytĂ«zuar.
Një histori që lindi nga përkushtimi dhe kushtrimi
Lidhja ajrore TiranĂ«âPrishtinĂ« lindi menjĂ«herĂ« pas luftĂ«s. NĂ« njĂ« kohĂ« kur ende ndihej aroma e barutit, aeroporti i PrishtinĂ«s (Sllatina) kontrollohej nga forcat ruse, qĂ« kishin mbĂ«rritur tĂ« parat nĂ« njĂ« nga lĂ«vizjet mĂ« simbolike tĂ« tensionit ushtarak nĂ« rajon. BashkĂ« me z. Remzi Ejupi, simbol i kĂ«saj pĂ«rpjekjeje, dhe me ndihmĂ«n e z. Xhavit Haliti (nĂ« bashkĂ«punim me njĂ« gjeneral britanik), u punua pĂ«r tĂ« marrĂ« njĂ« leje tĂ« posaçme pĂ«r fluturime civile.  Fillimisht leja u dha per fluturime humanitare nga Gjeneva nĂ« PrishtinĂ«, pĂ«rmes Albanian Airlines.
Leja per operime ajrore nga Tirana per ne Prishtine  u sigurua me argumentin se do tĂ« pĂ«rdornim njĂ« avion rus Tupolev 134, gjĂ« qe per fat ndikoi nĂ« tejkalimin e skepticizmit rus. KĂ«shtu nisi njĂ« âurĂ« ajroreâ qĂ« pĂ«r njĂ« kohĂ« tĂ« shkurtĂ«r u bĂ« lidhja mĂ« e shpejtĂ«, mĂ« e sigurt dhe mĂ« e domosdoshme mes ShqipĂ«risĂ« dhe KosovĂ«s.
Fluturimet zhvilloheshin me ritme tĂ« qĂ«ndrueshme â nga 7â9 nĂ« javĂ« â edhe pse Serbia nuk jepte  shĂ«rbim navigacional mbi KosovĂ«, çka e detyronte rrugĂ«n ajrore tĂ« kalonte pĂ«rmes MaqedonisĂ« sĂ« Veriut. MegjithatĂ«, klima ekonomike ishte e favorshme dhe optimiste. ShumĂ« biznese nga  shqiperia zhvendosĂ«n aktivitetin nĂ« PrishtinĂ«, ndĂ«rsa lidhjet ndĂ«rkombĂ«tare u konsoliduan pĂ«rmes kĂ«saj linje.
Rruga automobilistike, por jo zëvendësuese
MĂ« pas, me ndĂ«rtimin e RrugĂ«s sĂ« Kombit, nevoja pĂ«r fluturime u zvogĂ«lua. Transporti tokĂ«sor u bĂ« mĂ« i lehtĂ« dhe mĂ« ekonomik. Por ndĂ«rprerja e fluturimeve nuk mund tĂ« konsiderohet si njĂ« âzgjidhje pĂ«rfundimtareâ. Kjo Ă«shtĂ« njĂ« anomali qĂ« nuk qĂ«ndron nĂ« njĂ« kontekst evropian modern, ku edhe distancat mĂ« tĂ« shkurtra trajtohen si lidhje strategjike pĂ«r zhvillim.
Nevoja për rikthim të linjës ajrore
Lidhja ajrore TiranĂ«âPrishtinĂ« duhet tĂ« rikthehet. Jo thjesht pĂ«r arsye simbolike, por pĂ«r shkak tĂ« nevojave reale tĂ« tregut, tĂ« diplomacisĂ« dhe levizjes  se qytetarĂ«ve tĂ« tĂ« dy vendeve.
ĂshtĂ« e kuptueshme qĂ« kompanitĂ« ajrore nuk do tĂ« operojnĂ« nĂ« destinacione ku nuk ka leverdi ekonomike. Por kjo Ă«shtĂ« pikĂ«risht arsyeja pse nevojitet mbĂ«shtetje institucionale.
ĂfarĂ« kĂ«rkohet konkretisht?
NjĂ« thirrje publike e pĂ«rbashkĂ«t nga administratat respektive te aviacionit civil te ShqipĂ«risĂ« dhe te KosovĂ«s pĂ«r tĂ« promovuar linjĂ«n TiranĂ«âPrishtinĂ«  dhe vv si interes strategjik dhe kombĂ«tar.
Krijimi i një skeme mbështetëse (subvencioni) për 2 vitet e para të operimit, me ndihmën e fondeve të Komisionit Evropian.
Lehtesira aeroportuale nga te dy anet, ne çeshtje te perpunimit te udhetareve ne nje linje te detikuar te checkin- t dhe kalilit kufitar vetem me karta identiteti, ulje taksash ku hapesira rregullatore e lejon.
PĂ«rdorimi i mekanizmit PSO â Public Service Obligationm (Detyrim pĂ«r ShĂ«rbim Publik), njĂ« instrument qĂ« BE e pĂ«rdor pĂ«r tĂ« subvencionuar linjat ajrore kur ato kanĂ« vlerĂ« publike, por mungesĂ« fitimprurjeje tregtare.
PSO nuk Ă«shtĂ« ândihmĂ« shtetĂ«roreâ nĂ« kuptiminm klasik â Ă«shtĂ« njĂ« mpĂ«rjashtim qĂ« lejon financimin e linjave tĂ« domosdoshme. Ăizz Air, pĂ«r shembull, ka pĂ«rfituar kĂ«tĂ« status pĂ«r linjĂ«n BudapestâTiranĂ«.
Kush mund te garoje ne rastin e aplikimit PSOÂ ?
Të gjitha kompanitë ajrore shqiptare apo të rajonit te kenë mundësi të konkurrojnë për këtë linjë, përmes një procesi të hapur, transparent dhe me kritere të qarta.
Paralelisht, duhet të zhvillohet një fushatë informimi dhe ndërgjegjësimi në të dy anët e kufirit, për të rritur kërkesën dhe për të afirmuar këtë linjë si pjesë e një vizioni të përbashkët zhvillimi kombëtar dhe evropian.
Tirana dhe Prishtina janë më pranë se kurrë. Por fluturimi midis tyre duhet të jetë po aq i shpejtë dhe i natyrshëm sa vetë lidhja që na bashkon.
The post Tiranë -Prishtinë, segmenti ajror i munguar në zemër të kombit dhe tregut first appeared on JavaNews.al.