Ka jetë që digjen ngadalë si qirinj të vegjël, dhe ka jetë që rrezatojnë si një dritare e hapur mbi kohën. Jeta e Violeta Sekujt është nga ato që mbeten, nga ato që zgjaten përtej kufirit të vetvetes, duke dhënë prej shpirtit atë që arti kërkon më shumë se çdo gjë tjetër: një të vërtetë njerëzore. I bashkohet yjeve të përjetësisë, Violeta Sekuj, një korçare që u rrit me mëkim shpirtëror në tempullin e korifenjve, Teatrin “Migjeni”, në atë institucion që e ktheu artin në besim dhe çdo rrahje zemre në ovacione dhe duartrokitje, aty ku për dekada, veprimtaria krijuese, puna dhe përkushtimi, pasioni dhe vlerat, arritën të shkruanin një nga faqet më të vezullimta të traditës shqiptare të artit skenik, aty ku u ngjitën në skenë për t’u bashkuar me yjet, yje që vijojnë dritin, yje që presin t’u bashkohet edhe sot një tjetër yll, që qielli i natës së adhurimit të vijojë të shkrepëtijë nga dritat e shpirtrave që e shenjtëruan aktin krijues, e shndërruan skenën në ëndrrën e tyre dhe mision.
Teatri “Migjeni” i Shkodrës, ai tempull ku Violeta Sekuj e lidhi jetën dhe emrin e saj, e përcolli me pikëllim dhe dhimbje lajmin e ndarjes nga jeta, më 23 korrik 2025, në Massachusetts të SHBA. Në moshën 94‑vjeçare u shua një ndër figurat më të shquara të skenës sonë kombëtare, duke lënë pas një boshllëk që vetëm kujtimi i saj i madh mund ta mbushë. I gjithë komuniteti i artistëve shkodranë dhe jo vetëm, iu bashkua këtij zëri të dhimbjes, duke i shprehur familjes Sekuj ngushëllimet më të sinqerta për një humbje që tejkalon kufijtë e privates.
Ajo ishte një dritë në skenë Lindur më 1 mars 1931 në Korçë, ajo solli me vete në Shkodër një dashuri të madhe për artin dhe një ndjenjë të palodhur përgjegjësie. Në mesin e viteve ’50, kur nisi rrugëtimin e saj në teatrin “Migjeni”, askush nuk mund të parashikonte se një vajzë e re do të bëhej pionere dhe themeltare e një fryme të re artistike. Ajo ishte aktorja e parë me formim profesional në atë skenë dhe regjisorja e parë grua që i dha Teatrit “Migjeni” një horizont të panjohur më parë.
Një jetë në shërbim të personazheve Violeta Sekuj nuk u mjaftua kurrë me rolë të zakonshme. Në secilën figurë që interpretoi – qoftë tek “Shërbëtori i dy zotnive” që shënoi fillimin e saj, apo tek “Nora”, “Zekthi”, “Çifti i lumtur” e “Gjaku i Arbrit” – ajo e qiti shpirtin, duke i dhënë publikut personazhe që të rrënqethnin me gjallërinë dhe ndjenjën e tyre. Në kinematografi la po ashtu gjurmë me role në filma që sot janë pjesë e kujtesës sonë të përbashkët: “Fundi i një gjakmarrje”, “Militanti”, “Flutura në kabinën time”.
Një dorë krijuese mbi skenë Si regjisore, ajo drejtoi 15 shfaqje që mbeten monumente të Teatrit “Migjeni”: “Prefekti”, “Djem të mbarë”, “Nora”, “Kaçakët” dhe të tjera, ku kujdesi, ndjeshmëria dhe intuita e saj u bënë shkollë për breza të tërë. Ishte bashkëudhëtare e emrave të mëdhenj si Zef Jubani, Adem Kastrati, Tinka Kurti, Vitore Nino, Antonjeta Fishta, Ndrek Prela, Andrea Skanjeti, Lec Shllaku, Esat Oktrova, Serafin Fanko, Roza Anagnosti, Rikard Ljarja… një plejadë që ajo e pasuroi dhe e udhëhoqi me përulësi e dinjitet.
Një bashkëudhëtare e jetës dhe artit Në zemër të jetës së saj ishte gjithnjë një tjetër figurë e rëndësishme e artit shqiptar, bashkëshorti i saj, regjisori dhe themeluesi i Estradës Profesioniste të Teatrit “Migjeni”, Paulin Sekuj. Ata ndanë jo vetëm dashurinë dhe familjen, por edhe betejat dhe gëzimet e skenës. Sot, kur kujtojmë Violeta Sekujn, nuk jemi vetëm në një akt kujtese, por në një akt mirënjohjeje. Ajo i dha skenës një jetë të gjatë, të bukur, të përkushtuar; i dha publikut emocione të papërsëritshme; i dha brezave një shembull se arti nuk është thjesht një profesion, por një mision që të digjet nga brenda e të ndriçojë të tjerët. E përjetshme qoftë drita jote, Violeta. Teatri “Migjeni” dhe kujtesa jonë të mbajnë gjithnjë në skenën e zemrës.
Achille Claude Debussy (1862 – 1918), kompozitor francez. Njëri ndër më të rëndësishmit e fundit të shekullit XIX dhe fillimit të shekullit XX; po ashtu nganjëherë është parë edhe si kompozitori i parë impresionist, megjithëse ai vetë e ka përjashtuar këtë fuqishëm.
Për Raoul Bardac
E shtunë, 24 shkurt 1906
dhe të dielën, më 25
I dashur Rara,
Do të falësh për datën e kësaj letre dhe… dembelinë time!
Tash, “Le të shkapërdahemi në kujtimet e dimrit edhe njëherë,” siç Fauna e Mallarmes kishte thënë sikur Willy ta kishte botuar.
Dhe çfarë dimri! Po bie shi, pemët janë si vejusha të pangushëllueshme, lulet janë brenda dhe “shpendët shtëpiake janë jashtë” – sa për ndryshim – dhe disa nga mendjemëdhenjtë po mundohen ta kompensojnë këtë mungesë me përshkrime simfonike. Kështu edhe provat tona me Sheherzadenë1… që nuk është përmirësuar me kalimin e viteve, duke u bërë më shumë pazar se sa orientale. Për më tepër, jemi të detyruar të pranojmë se Chevillardi në asnjë mënyrë nuk i ngjan princeshës Boudour… Ai i lëviz duart si një demonstrues politik, shpina e tij vepron si ajo e një polici në biçikletë, e gjithë kjo pra krijon një efekt krejt të kundërt me të bukurën.
Dëgjuam po ashtu Un jour d’été à la montagne të Vincent d’Indy. Është d’Indy përtej Cevennes. Derisa nuk kam të dhëna të sakta rreth klimës së asaj zone, nuk mund të të them ndonjë gjë. Më duket se përdorin fagotin në një shkallë të pamoderuar dhe është bukur befasuese të dëgjosh një piano në atë regjion. Mendoja se pianot gjenden vetëm në bjeshkët zvicerane.
Ti nuk ke pasur shumë fat me Société Nationale2. Nuk duhet ta lejosh këtë ndodhi të të mërzisë më shumë se sa duhet. Së pari, ti nuk e kishe mbështetjen e duhur, pastaj ti nuk i përket asnjërës prej klikave të kanë leje zyrtare t’i përkushtohen muzikës.
Lejomë të mos më vij shumë keq që Colonne nuk po luan asgjë tënden këtë vit… Ti ke kohë të planifikosh strategjinë tënde, të përfitosh prej saj, ashtu që të mos rrezikosh të luash një dorë që, sado që mund të mos jetë e keqe, shumë lehtë mund të mos ia vlejë.
Ti ke talent dhe dhunti, por ti nuk i beson kurrë mjaftueshëm shtegut nëpër të cilin të çojnë idetë e tua. Nganjëherë, kjo të drejton kah diçka që është disi e palidhur dhe madje e ngutshme, duke krijuar përshtypjen hutuese se po mundoheshe ta përfundoje me çdo kusht. Ti e se sa pak i shijoj llojet parazitë të zhvillimeve rraskapitëse ku Mjeshtërit janë lavdëruar tepër shpesh dhe ne duhet të përpiqemi të zëvendësojmë atë një zgjedhje më rigoroze të ideve, një varg normalisht më të kujdesshëm ndaj vlerave që nocione të tilla mund të përfshijnë në horizontin ornamental orkestral dhe të shoh te kjo mbi të gjitha se idetë mund të marrin frymë, në vend se ngulfaten siç ndodh zakonisht me të gjitha, deri në banalizimin e rrethanave të tyre. Mirë pra, ki durim! Është një virtyt më i lartë, madje shtëpiak, që na e bën të mundur të nxjerrim më të mirën tonë në punën tonë.
Gjithsesi nuk dua të ta prish ditën tënde të shkëlqyeshme me një dush shqyrtimesh estetike a morale. Është fare pak e dobishme… Shkurt, estetika nuk është veçse një vlerë që ndryshon çelës sipas periudhave dhe kam frikë se edhe moraliteti është një rast i ngjashëm.
Përshkrimi yt se si e kalon kohën tënde është i këndshëm, gjithë ato orë të kaluara duke mos bërë asgjë më duket një orar i vërtetë provash.
Ke të drejtë… më mirë të marinosh trurin tënd në një banjë dielli. Shikoji lulet dhe fotografitë e çastit – derisa indi yt nervor është ende në gjendje të reagojë ndaj tyre.
Kthehu me përshtypjet që ke marrë. Mos u ngut t’i flakësh tutje. Ngase muzika është superiore ndaj pikturës në atë se bën bashkë në një njësi të vetme ngjyrën dhe variacionet e dritës së një shikimi të vetëm.
Kjo është e vërtetë që përgjithësisht harrohet, pavarësisht thjeshtësisë së saj… madje ti edhe mund të braktisësh muzikën, herë pas here… Opinioni sipas të cilit një person mund të shkruajë shumë duke mësuar se si të shkruajë është budallallëk me brirë… Dhe nuk ka shije e mirë të ngacmojë njerëzit dikush që supozohet të jetë i dhënë më së shumti pas tyre duke u parashtruar kërkesa të vazhdueshme.
Nëna jote ka një rast të jashtëzakonshëm të rrufës… ti e di se si ajo është kundër çdo lloj ilaçi, çka nuk i lehtëson gjërat fare.
Claude i vogël edhe njëherë do të një ndryshim dadoje. E fundmja, thotë ajo, ishte mashtruar nga i shoqi! Kështu që ka marrë pushim që të verifikojë fatkeqësinë e saj – psikologji e dyshimtë dhe shkencë e përçmueshme shtëpiake.
S’do të flas për atë që kam qenë duke bërë… se sado që jam duke shkruar muzikë paksa, ajo pakëz gjë më trazon bukur fort. Në mungesë të ndonjë shpjegimi tjetër, ia atribuoj këtë gjendjes së qiellit.
Lamtumirë, i dashur Rara
me miqësinë time të sinqertë
Claude Debussy
Shënime:
Loja e fjalëve me të cilën e hap letrën është referencë në vargun 66 të ekologes së Mallarmes L’Aprés-midi d’un Faune:“O nymphes, regonflons des souvenirs divers.” (O nimfa, le të mbufatemi nga kujtimet e shumta.) Debussy kishte qenë në vitet e hershme cak i komenteve të përzgjedhura të Willyt, njëri prej tyre i referohet pjesës Cinq Poémes de Charles Baudelaire. (Poezia ishte marrë nga Les Fleurs du mal) ‘Debussy qui jette l’engrais de sa musique sur les Fleurs de Baudelaire.” (Debussy që shtron komposto të muzikës së tij përreth Luleve të baudelairet.)
Ndërsa kur përdor frazën “la volaille à l’extérieur,” (“shpendët shtëpiake janë jashtë”). Debussy mund të ketë qenë duke kujtuar një pasazh nga kapitulli XI i Mon Amie Nane, roman i shokut të tij P.-J. Toulet, i botuar më 1905 dhe i cili i kishte pëlqyer shumë.
1) Nga Rimsky-Korsakov.
2) I referohet këngëve të kompozuara nga Raoul Bardac që ishin kënduar keq në një koncert të Société Nationale de Musique.
3) Bija e Debussyt.
/Marrë nga ‘De Poetic Debussy A Collection of His Song Texts and Selected Letters’, Northeastern University Press, 1982
Nëse dhomat e shpirtit tim do vizitoje Çfarë pretendon se do shikoje? Cilin përbindësh mendon se fsheh? Po të zhgënjej, por nuk më njeh. Nuk ka nevojë për të trokitur Hyr, shih, kërko, mbet’ e habitur. Mure të zbrazët lyer pa ngjyra Fotografi, por pa fytyra. Diku e hedhur afër shtratit Është nje kuti e tersit, e fatit. E mbushur plot është me kujtime.
Brenda gjithë historia ime. Janë fjalët që kam thënë aty, gjithkush që njoha, përfshi ty. Gjithçka që bëra, e që vetëm i ëndërrova Vendet ku shkela, ku jetova. Janë zënkat tona dhe mëritë Janë puthjet netëve pa dritë. Veset e mia që aq urreve Mërgimi i ngadaltë i reve.
Dënimet që vuajta për ty Herët kur s’të pash në sy. Jetët që pa ty jetova Të tjera femra që dashurova. Janë dhe sekretet që s’të kam thënë E amanetet që të kam lënë.
Fëmijet që kurrë nuk më lindën Epshet që vrava se nuk mu bindën. Ka letra, që për ty i shkrova Në zarfet që kurrë s’ti dërgova. E nëse gjithcka përmbys do kthesh Sekretin më të madh do gjesh. E kam fshehur në fund fare Po s’e zbulove, s’ke pare gjë fare.
Nxirre mes duarsh në shtrëngim Atë më të shtrenjtin sendin tim. Balsamin që plagët shëronte kur kjo djall jete më kafshonte. Para fytyrës ngadalë afroje Dhe mbylli sytë, pastaj zbuloje. E kur ngadalë ta kesh zbuluar. Veç një pasqyrë do gjesh në duar. Do shohësh veten, reflektim Se ti , ishe thesari im! / KultPlus.com
Krijimtaria artistike e dizajnatores së re Riona Sylejmani, e prezantuar para publikut artdashës gjilanas dhe më gjerë, nën titullin “Fuqizimi i Grave dhe Moda gjatë viteve ’90 në Kosovë”, përfaqëson një dëshmi vizuale dhe konceptuale të një periudhe të trazuar, të përplasur ndërmjet represionit dhe një vetëdijeje të re shoqërore.
Ekspozita sjell një dialog të thellë midis të kaluarës dhe të tashmes përmes veshjeve të ruajtura nga fundi i shekullit XX dhe krijimeve bashkëkohore që komunikojnë me to në një gjuhë estetike të guximshme. Këto veshje nuk janë thjesht pjesë të një arkive mode – ato janë narrativa tekstile të identitetit femëror në Kosovë, një histori që rrëfehet përmes fijeve, formave dhe ngjyrave.
Veshjet e paraqitura mishërojnë kodin estetik të grave gjatë kohës së luftës, një kohë kur moda ishte një akt rezistence, vetëpërkufizimi dhe ruajtjeje të dinjitetit. Ato karakterizohen nga materiale të pasura dhe me ngarkesë simbolike – kadife, saten, dantella – që në atë kohë përfaqësonin përkatësinë, kulturën dhe shpresën.
Riona sjell në pah silueta të veçanta: fustane për darka, martesa dhe ngjarje familjare, që ishin shpesh të vetmet hapësira për vetëshprehje dhe bukuri në kohë represioni. Dizajnet e saj eksperimentale përdorin nota ironike, poetike dhe kritike për të risjellë imazhet e asaj periudhe të dhimbshme.
Ndër tiparet dalluese të koleksionit janë:
Fustani i bardhë me vrima, që ngjan me një fustan nusesh të rrënuar – një metaforë e fuqishme për martesat e detyruara, dhunën dhe çnjerëzimin e gruas gjatë luftës. Një veshje që flet më shumë se çdo fjalë.
Krijimi me copa të qepura, butona dhe tekstile të mbledhura, që përçon narrativën e fragmentimit, mbijetesës dhe rindërtimit – një koment i thellë mbi gruan si arkitekte të qëndrueshmërisë dhe transformimit.
Fustani konceptual me prerje të hapura dhe strukturë grafike, që ndërthur sensualitetin me forcën, si një reflektim mbi rikonceptimin bashkëkohor të feminitetit përtej normave dhe tabuve.
Fustanet me ngjyra të ndara dhe lule shumëngjyrëshe mbi rrjetë, të frymëzuara nga flamuri shqiptar dhe dhimbjet e luftës, ofrojnë një kombinim të ndjeshëm dhe të fuqishëm mes trishtimit dhe shpresës.
Moda, në këtë ekspozitë, shndërrohet në një gjuhë të heshtur politike – që nga rrobat e thjeshta të ruajtura me kujdes në kohë izolimi, deri te instalacionet artistike të frymëzuara nga trauma, dhimbja dhe rezistenca. Gratë nuk ishin vetëm bartëse të modës, por krijuese të saj – një akt emancipimi dhe vetëdijesimi kolektiv.
Kjo krijimtari stilistike e Rionës është një akt dokumentimi, proteste dhe rilindjeje. Ajo ndërthur kujtesën historike me kreativitetin bashkëkohor, duke e kthyer ekspozitën në një hapësirë reflektimi mbi rolin dhe zërin e gruas në shoqërinë kosovare – dikur dhe sot.
Suksese Riona Sylejmani në rrugëtimin tënd krijues dhe stilistik – zëri yt tashmë ka filluar të rezonojë fuqishëm në skenën e artit dhe modës!
Shënim: Ekspozita është kuruar nga Riona Sylejmani dhe përfshinte punime të studentëve të saj, të frymëzuara nga rrëfime personale të grave gjatë viteve ’90 në Kosovë. Kjo përbën një dialog ndërbreznor mbi modën, kujtesën dhe rezistencën.
Hafsa Zyberi është këngëtare shqiptare e cila i takon brezit të Fitnete Rexhës, Nexhmije Pagarushës, Vaçe Zelës, Fatime Sokolit, Merita Halilit etj.
Gjatë karrierës së saj këndoi dhe kultivoi me një pasion të madh këngët e Shqipërisë së Mesme.
Disa prej këngëve të cilat ajo i këndoi ndër vite janë: Hajde Moj Malenake, S’paske Pas Një Pikë Mëshirë, Si Më Ke Sytë Më Ke Vetullat, Të Du Moj Goce E Vogel, Ti Pelqeva Ato Sy, Unë Ty Moj Të Kam Dashte, Kënga E Shoqënisë, Balluket E Tuja, Çohuni Djema Shaloni Atin, Këngë Për Kajo Karafilin, Kumuri Qafëbardhë, Kur Ke Qenë Një Herë E Re, Lum E Lum Se Ja Mërrina, Më Shikon Më Buz Në Gaz, Moj Thëllënxa Mitare, Mun Te Ara Kë Tagjia, Në Bash Të Qejfit E T’muhabetit, Rrallë Kam Pa Ksoj Bukurie etj.
KultPlus ju sjell një interpretim të saj “Rrallë Kam Pa Ksoj Bukurie”:
Gënjeshtra ka shkuar deri në gjysmë të botës, përpara se e vërteta të ketë mbathur pantallonat.
Një pesimist shikon vështirësi në çdo mundësi; një optimist shikon mundësi në çdo vështirësi.
Kurrë mos heq dorë nga jeta. Gjithçka ka një rrugëzgjidhje, përveç vdekjes.
Të gjithë njerëzit gabojnë, por vetëm njerëzit e mëdhenj mësojnë nga gabimet.
Politikani bëhet burrështetas kur nisë të mendojë për brezat e ardhshëm dhe jo për zgjedhjet e ardhshme.
Socialistët janë si Kristofor Kolombi: nisen pa e ditur ku duan të shkojnë, kur mbërrijnë nuk e dinë se ku ndodhen; dhe e gjitha kjo bëhet me paratë e të tjerëve.
Suksesi është aftësia për të kaluar nga një dështim në tjetrin pa e humbur entuziazmin.
Përgjegjësia është çmimi i madhështisë.
Mësimi më i madh i jetës është të kuptosh se edhe të çmendurit, nganjëherë, kanë të drejtë.
Nëse një person pi duhan pranë tabelës “ndalohet duhani”, i duhet vënë gjobë, por nëse aty pinë duhan 200 persona, atëherë duhet hequr tabela.
Është mëkat të mos bësh asgjë me justifikimin se nuk mund të bësh gjithçka.
Lufta është një pjellë e mendjes njerëzore, dhe mendja njerëzore mund të pjellë edhe paqen.
Qeniet njerëzore mund të ndahen në tri kategori: të lodhurit për vdekje, të mërziturit për vdekje dhe të shqetësuarit për vdekje.
Njeriu nuk vlen për paratë që ka, por për respektin që gëzon.
Demokracia funksionon kur ata që vendosin janë dy dhe njëri është i sëmurë.
Ka një numër të hatashëm gënjeshtrash që sillen nëpër botë dhe më e keqja është se gjysma e tyre janë të vërteta.
Ndërtimi bëhet pak nga pak për vite të tëra. Kurse shkatërrimi mund të bëhet për një çast.
Ndryshimi nuk ka asgjë të gabuar, po qe në kahun e duhur.
Aftësia politike është aftësia e të parashikuarit çfarë do të ndodhë nesër, javën e ardhshme, muajin e ardhshëm, vitin e ardhshëm. Duke qenë i aftë pastaj të tregosh shkakun pse nuk ndodhi.
Fillimisht ne u kemi dhënë formë ndërtesave, pastaj ato na dhanë formë ne.
Pacifist është ai njeri që ushqen krokodilin me shpresën se do të hahet i fundit.
Vështirësitë e kaluara janë mundësi të fituara.
Kursimet janë një gjë shumë e mirë, sidomos nëse i kanë bërë prindërit e tu për ty.
Nuk ka investim më të mirë, për asnjë komunitet, sesa të fusë qumësht brenda fëmijëve.
Kam dhënë dorëheqjen, por e kam refuzuar.
Problemet e fitores janë më të pëlqyeshme se të humbjes, por nuk janë më pak të vështira.
Fanatik është ai që s’mund të ndryshojë ide dhe nuk do të ndryshojë as argument.
Shtetet e Bashkuara bëjnë gjithmonë gjënë e duhur, vetëm pasi i kanë shteruar të gjitha alternativat.
Kam frikë vetëm nga njerëzit që nuk dinë të arsyetojnë.
Problemi i kohës sonë është se njerëzit nuk duan të jenë të dobishëm, por të rëndësishëm.
Pemët e vetmuara, nëse arrijnë të rriten, bëhen të forta.
Nëse e tashmja ndalon të gjykojë të shkuarën, humbet të ardhmen.
Ka shumë gjëra në jetë që tërheqin shikimin, pak ato që tërheqin zemrën: ndiq këto të fundit.
Ndryshimi nuk është patjetër përmirësim, por për të përmirësuar duhet ndryshuar.
Përpiqu të mbash paraqitjen, që bota të t’japë besim për gjithçka tjetër.
S’është nevoja të ashpërsohen dënimet kundrejt bigamisë. Një bigam ka dy vjehrra: mendoj se kaq mjafton si dënim.
E vërteta është kaq e çmuar saqë duhet mbrojtur gjithmonë me një gardh gënjeshtrash.
Diktatorët kalërojnë mbi tigra nga të cilët nuk guxojnë të zbresin, ndërkohë që tigrat bëhen gjithnjë e më të uritur.
Demokracia është sistemi më i keq i mundshëm, përveç të gjitha sistemeve të tjera qeverisëse që kemi njohur deri tani.
Mes syve të qeshur të vocërrakëve, në kuadër të edicionit të pestë të Festivalit Ndërkombëtar të Operës Rame Lahaj, u mbajt një nga koncertet më të veçanta, ai i dedikuar fëmijëve.
Në këtë edicion të pestë që mban temën “Ëndrra pa kufi, Opera pa mure!”, në bashkëpunim me Korin e Fëmijëve dhe Orkestrën “Amadeus” nën udhëheqjen e dirigjentit Vehbi Shosholli, ky koncert solli emocione të veçanta, buzëqeshje pafund dhe një atmosferë thuajse magjike.
Të vegjëlit e Prishtinës, të rrethuar nga tingujt magjikë të muzikës klasike dhe operistike, në hapësirat e “HyperActive” u bënë dëshmitarë të një përvoje unike kulturore që synon t’i afrojë ata me botën e artit që nga fëmijëria e hershme. Përmes kësaj, RLIOF-i dëshmoi edhe një herë përkushtimin e tij për të investuar në aspektin edukativo-kulturor të brezit të ri e njëherit për të qenë ura lidhëse, mes artit dhe fëmijërisë.
Ky koncert shënon vetëm fillimin e një platforme edukative në kuadër të misionit të Fondacionit Rame Lahaj, që do të vazhdojë të sjellë kryevepra të muzikës klasike për publikun më të ri, në një formë kreative, të afërt dhe gjithëpërfshirëse.
Pas këtij koncerti, Festivali Ndërkombëtar i Operës Rame Lahaj, pason me këto mbrëmje:
28 korrik | 20:30 Opera Night (Hapësira e jashtme e Bibliotekës Kombëtare, Prishtinë)
29 korrik | 19:30 New Generation (Universiteti i Arteve, Prishtinë)
30 korrik | 20:30 Ensemble Evening (Hapësira e jashtme e Bibliotekës Kombëtare, Prishtinë), për të përfunduar me mbrëmjen më kulmore të këtij festivali Gala Mbrëmjen “Rame Lahaj & Friends”, në sheshin Skënderbeu, me 2 gusht nga ora 20:30, ku do të ngjiten në skenë yje ndërkombëtarë të operës si sopranoja gjeorgjiane Nino Machaidze, bassi Italian Dario Russo dhe i yni, tenori Rame Lahaj, shoqëruar nga Orkestra Simfonike e Radio Televizionit Shqiptar, nën udhëheqjen e maestro Roberto Rizzi Brignoli./ KultPlus.com
Në zemër të qytetit, `Prizren Fest` po sjell shfaqje tërësisht të ndryshme në formë, por të lidhura për nga fuqia artistike dhe mesazhi i thellë.
Në një vend simbolik si Burgu i Qytetit, u dha shfaqja “Bëje ose vdis”, prodhim i Teatrit të Qytetit “Hadi Shehu” nga Gjakova.
Me tekst të autorit të njohur Jeton Neziraj dhe regji nga Blerta Rrustemi-Neziraj, kjo vepër thellësisht politike dhe njerëzore ishte një homazh për Ukshin Hotin – intelektualin e shquar dhe simbolin e qëndresës shqiptare.
Një shfaqje që e rikujtoi publikun për sakrificat që ndërtuan themelet e lirisë sonë.Vetëm pak minuta më pas, buzë lumit, u mbajt shfaqja për fëmijë “Tomi e Xheri II”. Një histori dinamike dhe interaktive, ku fëmijët ishin pjesë aktive e skenës, duke mësuar për miqësinë, tolerancën dhe dashurinë – përmes ndjekjes klasike dhe argëtuese të dy personazheve shumë të dashur për publikun.
Ndërkohë, gjatë gjithë javës, ‘Prizren Fest Kids Workshop’ u zhvillua në Shkollën e Muzikës “Lorenc Antoni”. Fëmijët 10–13 vjeç, përmes workshop-it, mësuan të shprehen përmes gjuhës trupore, pantomimës dhe lojës kreative – nën udhëheqjen e artistëve ndërkombëtarë Ayla Kazaz dhe Vojo Cvetanovski, me mbështetjen e OSBE-së.Shfaqja “Oranges and Stones” nga Palestina, e planifikuar të mbahej mbrëmë, është shtyrë për datën 28.07.2025, në mbyllje të ‘Prizren Fest’.
Sot, artdashësit kanë mundësi të shohin shfaqjen “Drunks” nga Bullgaria, duke filluar nga ora 19:30 në Teatrin e Qytetit “Bekim Fehmiu”. Më pas, nga Maqedonia e Veriut vjen shfaqja teatrore dokumentare-verbatim “8%” te Autostrada Biennale Hangar II, duke filluar nga ora 21:30.
Ndërkaq, në Prizren Fest Kids vjen shfaqja e parë profesionale për fëmijë në gjuhën e shenjave, “TRE”, nga Maqedonia e Veriut, nga ora 20:30 te Teatri mbi Lum.
Nga kujtesa historike te humori i pastër fëmijëror, skena e festivalit mbetet e gjallë dhe shumëdimensionale.
Asht pak me than, se Arshi Pipa mbetet nji prej figurave ma t’njimendta të vetëdijes dhe veprimit demokratik. Ai ishte shumë e shumë më shumë se kaq. Ai ishte dhe mbeti nji za i kurajshëm i vlerave. Ndoshta do ta kishit t’pamujtun për me e gjet nji personifikim të të përsosunes së disidentit në jetë dhe në vepër. Tue e kërkua e tue dasht me nxjerr prej kohet e sprovave, shtjellave përpirëse dhe zemëratave të diktaturës komuniste e mbas, e tash ja ku mundet pa droje me e gjithëpranu, ai asht Arshi Pipa. Punoi me mish e me shpirt, lufto me thonj e me dhëmbë për me mujt me dishmi njat univers t’përsosun t’ngadhnjimtarit, dishepullit të dijes e nxanjes, kreshtës së kushtrimeve e kumtimit, kungimit dhe krijimit. Tançka në të e me të kishte mujt me u ngjiz e me marr hov me u jetësu si një Ante antik, në çdo puls, në çdo mendim, në çdo dashtuni e veçanti shprehëse.
Arshi Pipa (Shkodër, 28 korrik 1920- Washington, 20 korrik 1997), ç’nuk ishte, çmos bani e gjithqysh diti dhe mujti, ai u rrek e i’a doli për me ken nji poet kushtrues e nji lirik i tamëlt; nji gjuhëtar i zoti dhe gladiator i paepun i arenave t’gegnishtes; kritik, ndoshta me pak shokë mbas vedi, për nga thellësia dhe larmi e trajtesës; përkthyes dhe pedagog gjithëpoaq gjurmlans në trashigiminë tonë kombëtare. E tan jeta e tij ishte e mbushun me përpjekje, me vuajtje e me sfida, me gjithëçmos qi mujti me marr prej tij ma t’mirën vepër, ma t’vyemën vlerës, t’përgjithmonshmen dëshmi të shpirtit triumfues.
Nga jeta
Leu në Shkodër, i biri Mustafa Nuriut dhe Hatixhe Lloshit. Arshiu qe me prejardhje libohovite nga i ati dhe nga e ëma shkodrane me origjinë dibrane. I ati qe jurist i shkolluar në Stamboll, në kohën e Luftës së Parë Botnore qe jurist i Drejtorisë së Drejtësisë në Shkodër, administratë shqiptare, për herë të parë në gjuhën shqipe, e krijuar nga austro-hungarezët. Më vonë, në vitet ‘23-‘26, do t’u emëronte anëtar i Gjyqit të Diktimit. E ëma, Hatixhja, qe një shembull virtyti e pune për fëmijët e saj, stoike në fatkeqësitë e panumërta që i ranë mbi krye.
Kishte vëlla nga i ati Muzaferin, dhe katër motra të një barku: Nedreti, Fehimja, Bedrija dhe Bedi.
Vitet e para të arsimimit i mori tek Kolegji Ksaverian e më tej në liceun shtetëror të Shkodrës në ndarjen me profil klasik më 1938. Me përkujdesjen e të atit për formimin në traditën fetare të familjes tyre, ndiqte mësime edhe në medrese gjatë mbasditeve. Më 1936 me poezinë “Në lamën e luftës” fitoi çmimin e tretë në një konkurs poezie të shpallur nga e përkohshmja “Cirka”. Më pas studioi Letërsi e Filozofi në Universitetin e Firences, ku u laureua më 1942 me dizertacionin “Morali dhe feja tek Bergson”.
Kthehet në Shqipëri dhe nga viti 1941 deri më 1946 jep mësim ndër shkollat e mesme të Tiranës dhe Durrësit. Kur Lidhja e Shkrimtarëve dhe Artistëve nisi botimin e organit të vet “Bota e Re”, Pipa me Kutelin ishin të vetmit jokomunistë në këshillin drejtues. Merr pjesë në Kongresin e Parë të Lidhjes në tetor të 1945, ku punimet i drejtoi S. Luarasi. Më vonë i kërkohet të shkruante diçka për përvjetorin e vdekjes së Migjenit, që nuk u pëlqye nga njerëzit e partisë. Në një takim letrar në Shtëpinë e Kulturës në Tiranë lexon “Këngën e Pleshtit” të Goethes duke thumbuar kështu Sh. Totozanin, i cili u bë shkak që Pipën ta zhvendosnin me punë në Durrës. Atje lexon një tjetër poezi të titulluar “Bushtra”, dhe pas një tjetër mbrëmjeje poetike në Tiranë ku në krah kishte N. Spirun që nuk e njihte arrestohet me 27 prill 1946 dhe dënohet me dy vjet heqje lirie. Ridënohet – dhe gjatë marrjes së dënimit merr vesh vdekjet e të vëllait – më 20 dhjetor 1947 me 20 vjet heqje lirie si bashkëthemelues i një grupi social-demokrat bashkë me P. Kaçinarin, H. Ballhysën dhe P. Gjeçin. Vuajti në burgjet dhe kampet e shfarosjes (Durrës, korrik 1948 Vloçisht, nëntor 1948 Gjirokastër, Korçë, Tiranë, Burrel etj.), ku përveç punës së detyrueshme u bë një nga dorëzanët e mësimdhënies së letërsisë, filozofisë dhe gjuhëve përgjatë dënimit, ku shkroi librin me poezi “Libri i Burgut”. Familjen e shpërngulën disa herë derisa në nëntor 1949 bashkë me 20 familje të tjera të persekutuara i shpërnguli në disa shtëpi boshe në plazh. Gjatë rrugëtimit, i ati që ishte i paralizuar, ndërroi jetë.
Lirohet më 26 prill 1956 dhe një natë të fundverës së 1957 arratiset bashkë me të motrën, Fehimen. Vendoset në Sarajevë gjer më 1959.
Gjatë asaj periudhe përktheu në shqip përzgjedhje nga poezia lirike latine (250 faqe, me përkthime, dhe kapituj mbi elemente metrikë dhe shënime.
Emigroi në Shtetet e Bashkuara në 1958-ën. Në fillim punoi si arkëtar (kashier) në nji hotel të Nju Jork-ut. Emërimi i tij i parë ishte në kolegjin Philander Smith, Little Rock, Arkansas, ku ligjëroi për filozofinë (1960). Gjatë vitit akademik pasues, meqenëse ra në sy për njohjen e thellë të italishtes, drejtoi departamentin e gjuhës italiane në City University, të Georgia-s, në “Shkollën e Gjuhëve dhe të Gjuhësisë” dhe në të njëjtën kohë jepte mësim filozofi, në “Kolegjin e Arteve të Lira” (verë, ’61, dhe ’62). Ka qene pedagog i gjuhës italiane në universitetin e Kolumbia-s në vitet 1961-62, dhe profesor i asociuar i gjuhës italiane, në universitetin e Delfit, Garden City, dhe, në të njajtën kohë, gjatë verës, dha filozofi në Kolegjin e Arteve të Lira..
Në vitet në vazhdim ligjëroi tema filozofike në kolegjin Adelphi Suffolk. Nga viti 1963-66 ishte profesor i asociuar (Profesor i asociuar i përkohshëm në vitet 1963-64) në departamentin e gjuhës italiane, në universitetin e Kalifornias, Berkley. Atje u jepte mësim kurseve të letërsisë moderne italiane dhe drejtonte seminaret e kritikës letrare, (De Sanctis, 1963, Kroçe, 1964, Viko, 1965), po ashtu si dhe në gjuhën shqipe, letërsi dhe folklor, (1965), si edhe filozofi Romane. Në vitin 1966, drejtoi disertacionet për gradën e doktorit në filozofi (Ph.D). Me nji sensibilitet të dukshëm ndaj padrejtësive, – çka i karakterizon njerëzit e ndershem dhe idealistë, – gjatë kohës që qe në Universitetin Little Rock, Arkansas, përjetoi me dhimbje realitetin e diskriminimit racial në shoqëninë amerikane dhe u revoltue. Atje përkrahu lëvizjen studenteske të Berkley University të Kalifornisë, e njohun si “Free speech movement”, dhe u ba kritik i paanshem i poltikës. Nga viti 1966, ka qenë në fakultetin e Universitetit të Minnesota-s dhe Minneapolis, fillimisht si profesor i asociuar (1966-69), dhe më pas si profesor i gjuhës italiane, në departamentin e gjuhëve frënge dhe italiane (Departamenti i Gjuhëve Romane gjatë vitit 1968). Arriti të jetë pjesëtar i Universitetit të Minesotes, si anëtar me të drejta të plota dhe gjithashtu kontribuonte në planifikimin, hartimin dhe ndarjen e diplomave të studimeve të gjuhës italiane. Programi për gradat e master-it u themelua në vitin 1968, ndërkohë ai ishte drejtues i programit master (“graduate school”) në gjuhën italiane. Temë-diplomat për master dhe disertacionet e PhD u shkruan dhe u miratuan nën drejtimin e tij. U ka dhënë mësim kurseve të ekstrakurrikulare të gjuhëve, të ndara në kurse të ulët dhe të larta, kurseve të qytetërimit dhe të kulturës (gjithashtu në Anglisht) dhe, në veçanti, kurseve të ekstra-kurrikulare për shkrimtarët e mëdhenj, (Dante, Bokaçio, Manzoni, Leopardi), në zhanret e “Poezisë kalorësiake”, “Letërsisë Utopike”, dhe temat krahasuese (Marksizmi dhe Ekzistencializmi në tregim dhe dramë), përfshi seminaret (Ungareti dhe Montale, Viko dhe Kroçe ). U ka dhënë gjithashtu mësim bashkërisht, kurseve të diplomuara të gjuhëve Frënge dhe Italiane, (Simbolizmi Francez dhe Hermetizmi Italian, Romantizmi në Francë dhe në Letërsinë Italiane), duke pasuar me themelimin e programeve të master-it, në gjuhët Frënge dhe Italiane (1970), të konceptuar dhe hartuar me iniciativën e tij. Me daljen në pension u vendos përfundimisht në Washington, D. C., pranë së motres, Fatimes.
Gjatë kësaj kohe u intensifikuen lidhjet e tij me “Vatrën” dhe “Diellin”. Gjithnji, ai ka qenë bashkëpunëtor i zellshëm i “Diellit”. Shqetësimet e tij për gjendjen e “Vatrës”, në këte kohë, dhe mendimet e tij për prosperitetin e saj, ai i shprehi, së pari, në “Dielli”, në artikullin e gjatë “Për riorganizimin e Vatrës”, (nr. i 16 gushtit 1983) dhe në Fjalimin e rastit të 28 Nandorit 1986, “Për shpëtimin e Vatrës”, që u botue në “Diellin” e 28 shkurtit, 1987. Më duket se Arshiu ka dhanë përcaktimin ma të saktë dhe ma të bukur për Vatrën: “Vatra asht nji monument historik i vetëdijes dhe kulturës kombëtare”. Ai ka shkrue me dhimbje krahnori për gjendjen e mjerueme të “Vatrës” dhe ka vlerësue lart prestigjin e saj ndaj organizatave të tjera të diasporës, gja qi i jep mundësi e avantazh asaj t’i bajë nji sherbim të madh kombit, “i cili do të ketë vlerë ma të madhe nëse Vatra mban nji qendrim sipërpartiak dhe sipërqeveritar”. “Ndërhymja e saj, shkruen Pipa, asht sidomos e randësishme ndër raste kur të drejtat e kombit shqiptar cenohen ose rrezikohen”.
Në pranverë të vitit 1991, Pipa u zgjodh kryetar i “Vatrës”, pa qenë anëtar i saj, detyrë në të cilën qindroi vetëm nji vit, sepse në qershor të 1992-shit, nuk u rizgjodh. E mori kryesinë e “Vatrës” me të vetmin qellim për ta vu ate në shërbim të problemeve me randësi të jashtëzakonshme historike, qi dolen para kombit tonë: zhvillimeve demokratike në Shqipëni dhe zgjidhjes së problemit të Kosovës. Gjatë kësaj kohe tepër të shkurtë, ai iu kushtue me të gjitha energjitë rimëkambjes së “Vatrës”, dhe kreu shumë punë me vlerë. Në “Albanica”, në nr. 3-4 të 1992-shit, në shkrimin On VATRA and Dielli, ai ka shkrue me hollësi për to. Puna e tij asht pasqyrue, gjithashtu, në numrat e “Diellit”, që editoi ai gjatë kësaj kohe.
Veprat
Veprimtaria e tij përfshin fusha të artit letrar, të filozofisë, estetikës, kritikës letrare, folklorit, folkloristikë s, gjuhësisë, politikës, publicistikës.
Vëllimin e parë poetik me titull “Lundërtarët”, nji përmbledhje lirikash qi dishmon një talent novator në shpërthim, e botoi në v. 1944. Të dytin, “Libri i burgut” të shkruem në letra cingaresh, në burgjet e kampet e punës së detyrueme, e botoi në Romë në vitin 1959. Asht nji përmbledhje liriko-epike, pasqyrë e gjallë artistike e motiveve qi i diktoi jeta e qelive dhe e kampeve të vdekjes, ku kaloi dhetë vjet. Një ditar i vërtetë që ka për të mbetë një nga dishmitë artistike ma të sakta të asaj qi ndodhi me ata që nuk iu nënshruen regjimit të përgjakshëm diktaturial. “Nuk njoh në të gjithë letërsinë shqipe vargje më tronditëse sa ato të botuara në librin e quajtur thjesht “Libri i burgut”. Tek lexon poezitë e Arshi Pipës, ndjen klithmat, britmat, plagët, poshtërimin njerëzor, në emër të ca idealeve absurde dhe hipokrite. Është një sketerrë më e tmerrshme sesa Ferri i Dantes, sepse ky është ferri i njerëzve të pafajshëm e jo i mëkatarëve. Është materia e Parajsës e transplantuar në Ferr”, ka shkruar shkrimtari Rudolf Marku.3).
Punë e burgut asht edhe “Rusha” (botue në Munich, 1968), poemë epike me një subjekt të theksuem dramatik të periudhës së gjysës së dytë të shek. XIV, qi trajton nji histori dashunije dhe hakmarrjeje mes shqiptarëve e serbëve në sfondin e zakoneve tona tradicionale. Me 1969, Pipa botoi në Munich antologjinë poetike “Meridiana”, nji përzgjedhje nga botimet e maparshme dhe disa poezish të pabotueme, qi tingëllon si jehonë e mirëfilltë e nji testamenti poetik.
Krijimet poetike të Arshiut shquhen për një talent të fuqishëm, për shumësi e përzgjedhje motivesh, për trajtim të tyne në nivele artistike të lakmueshme, dhe për një përkushtim të madh ndaj punës krijuese, pa lanë mangut gjuhën poetike jashtëzakonisht të pasun e të pastër, të zgjedhun me kujdes si rrallëkush.
Po veçoj, sa për ilustrim, nga “Meridiana”, “Preludet”, të shkrueme në Firence dhe Tiranë në vitin 1941. Tharme poetike, yshtëse imtimesh meditative me forcë të madhe purifikuese, të enduna në veshje tekstore moderne; fluiditete lirike të derdhuna në simfoni ritmesh e tingujsh të magjishëm. Këto janë “Preludet”. “Urgjencca të mbrendshme”, siç i pati quajtur ai shtysat e fuqishme shpirtnore për t’i dhanë jetë poezisë. Befasuese për letrat shqipe të asaj kohe, dhe po aq befasuese edhe sot e kësaj dite.
Pipa na ka lanë nji trashigim të pasun edhe në fushën e përkthimeve poetike nga latinishtja, italishtja, frëngjishtja, gjermanishtja, anglishtja. Vetëm gjatë kohës njivjeçare qi jetoi si refugjat në Jugosllavi, ai përktheu nji vëllim poetik me titull “Lyrika Latine”, (rreth 250 faqe të plotësueme edhe me shenime të ndryshme metrike), mbetun në dorëshkrim. Po ashtu, mbetun në dorëshkrim, asht edhe nji vëllim poetik i shkruem në tri gjuhë europiane me titull “Autobiografia”.
Nji veprimtari jashtëzakonisht të gjanë na ka lanë në hapësinën shkencore të kritikës letrare. Gjatë vjetëve në Shtetet e Bashkueme të Amerikës, botoi veprën “Trilogjia Albanica” (1978), në tri vëllime: “Albanian Folk Verse”, “Hieronymos De Rada ” dhe “Albanian Literature: Social Perspectives ” , vepër rreth 900 faqesh, që shquhet sidomos për thellësi dhe origjinalitet në trajtimin e personaliteteve dhe dukunive letrare që shqyrton, nën prizmet estetike moderne të strukturalizmit dhe komparativizmit. E tham me plotgojë që në asnjë botim të kësaj natyre nuk kam gjetë atë dendësi sqarimesh në fundfaqet (fusnotat), shënimesh bibliografike, indeksesh gjithfarësh, – një skrupolozitet shkencor për t’u admirue.
“Trilogjia Albanica’, shkruen Peter Prifti, si e para në llojin e saj në letërsinë shqipe, është një vepër ndriçuese, një minierë e pasur për poetët, folkloristët, etnologët, gjuhëtarët e etimologët, historianët dhe studiuesit e letërsisë shqipe në përgjithësi. Risia e formës së saj, diapazoni i gjerë i ideve dhe disiplinave që ajo qarkon, trajtimi original i subjektit dhe pasuria e të dhënave, i jep kësaj vepre një vend të merituar në letërsinë shqiptare. Nuk është e tepërt të them se Trilogjia Albanica e vendos autorin e saj si një studiues lider në SHBA për De Radën dhe popullin Arbërësh, për strukturën e poezisë shqiptare dhe karakterin e letërsisë shqipe në përgjithësi”.4).
Në vitin 1991, botoi “Contemporary Albanian Literature”, për të cilën studiuesi Italo Costante Fortino, ka thanë: “Studimi i fundit i Arshi Pipës mbi letërsinë e realizmit socialist përban nji kontribut të parë . . . për nji rend të ri qi duhet të vendoset në letërsinë dhe, në radhë të parë, në kritikën letrare” 5). Fjalët e Fortino-s vlejnë gjithashtu për “Trilogjinë shqiptare”. Nuk mund të bahen hulumtime shkencore në fushën e kritikës letrare pa marrë në konsideratë mendimet dhe tezat origjinale të Arshiut, dhe pa mbajtun qindrim miratues a kundërshtues ndaj tyne.
Shumë studime për letërsinë dhe kulturën shqiptare dhe arbëreshe, ka botue në shypin e huej si “Südost-Europa Forschungen”, “Zeitschrift für Balkanologie”, “Comparative Literature Studies”, “Books Abroad”, “Rivista di lettrature moderne e comparate”, “Mondo operaio”, “Revue des études sud-est européennes”.
Në këtë lamë, Pipa asht shtye edhe në letërsinë botnore, sidomos për letërsinë italiane. Ka botue artikuj studimorë me vlera të mëdha njohëse për Danten, De Sanctis, Manxonin, Ungaretin, Moravian, Montalen. Këto ese, Pipa i ka botue në revistat e hueja shkencore si “Italica”, “Italian Quarterly”, “The Romanic Revieë”, “Comparative Literature”, “Books Abroad”, “Belfagor”, “Le ragioni critiche”, “Revue de literature comparèe”, “Revue des études italiannes”.
Një nga frytet, ma i vlerti, i kësaj pune asht vepra “Montale and Dante” (1968), anglisht, e përkthyeme në italisht dhe, kohët e fundit, nëse nuk jam gabim, edhe shqip. Me këtë vepër, ai e rreshtoi veten ndër studiuesit ma të mirë botnorë të këtij subjekti, d. m. th. të vlerësimit objektiv të poezisë së Montales dhe të vumjes në dukje të ndikimit të Dantes në poezinë e Montales. “Fakti që edhe sot pas më shumë se 30 vjetësh, ka shruar Astrit Lulushi, libri ‘Montale and Dante, vazhdon të cilësohet nga kritika si një nga studimet më të thella e më të hollësishme rreth poetit të madh Italian, tregon se Arshi Pipa doli i suksesshëm në këtë sipërmarrje”. Dhe më poshtë: “. . . pa veprën e Pipës, “Montale and Dante’, kritika letrare botërore sot me siguri do të ndjehej e varfëruar”. 6).
Estetika dhe filozofia kanë qenë gjithashtu interesimet e tij shkencore. Trashigimia e tij në këto fusha, përveç disertacionit mbi filozofinë e Bergsonit, qi e kemi përmendun ma nalt, përfshin artikujt studimorë dhe referatet shkencore të mbajtuna në konferenca dhe kongrese ndërkombëtare si në Amsterdam, Londër, Uppsala, Palermo, Venecie, etj.Mbetun në dorëshkrim asht vepra filozofike “La mia concezione sulla vita” (Kuptimi im mbi jetën).
Më vjen si e nevojshme të përmend këtu mendimin e Pipës për nji nga parimet ma të qenësishme të estetikës, atë që lidhet me të bukurën në art përballë të moralshmes. Tue folun për Benedeto Croce-n, Pipa thotë: “ . . . E bukura dhe e ndershmja janë të ndame mes tyne. Pra nji vepër morale ose jo, janë në dorë të artistit. Kështu një libër skandaloz estetikisht mund të shkojë, por autori nuk duhet ta shruej kurr” (Nënvizimi im, A. Ç).
Nji kontribut të veçantë përban veprimtaria e tij shkencore në fushën e folklorit, të folkloristikë s dhe të gjuhësisë. Gjatë viteve të burgut pregaditi një vepër me materiale folklorike të mbledhuna nga të burgosunit, rreth 420 faqe të daktilografikueme, pa llogaritë këtu nji hymje teorike rreth folklorit tonë dhe folklorit në përgjithësi; vepër që iu dorëzue Institutit të Folklorit, në vitin 1957, dhe sot nuk gjindet.
Të botueme në këtë fushë janë veprat “Albanian Folk Verse: Structure and Genre” (1978) dhe “Politics of Language in Socialist Albania” (1989). Analizës së çështjeve të ndryshme të eposit tonë të kreshnikëve, Pipa i asht kthye përsëri në punimin “Serbocroatian and Albanian Frontier Epic Cycles”, botue në v. 1984, në vëllimin “Studies on Kosova” (edited by Arshi Pipa and Sami Repishti). Tue u bashkue me studiuesit Alois Schmaus, Stavri Skendi, e ndonji tjetër, Pipa e trajton ciklin e kangëve të kreshnikëve, të malësorëve tonë të Veriut, si një version të eposit boshnjak, të modifikuem nga psikologjia jonë etnike dhe traditat tona zakonore.
Në veprën “Politics of Language in Socialist Albania”, merret me problemin e standardit të gjuhës sonë letrare, të vendosun në nji forum ku liria e fjalës përbante sakrilegj, si në të gjitha forumet e diktaturës, dhe mërrin në përfundimin qi “gjuha e njësuar’ nuk asht as e njisueme, as e përbashkët, as kombëtare; ajo asht një variante toskënishte e arnueme me disa huazime fonetike nga gegënishtja letrare, të cilat i mungojshin strukturës së toskënishtes”; nji përfundim të cilit nuk mund t’i hiqish asnji presë, (siç thotë nji shprehje popullore), dhe qi ma në fund asht pranue prej të gjithëve.
Me interes asht të parashtrojmë ndonji mendim të tijin për gjuhën tonë, të cilën e njohti dhe e përdori në mënyrë të përkryeme, në të dy dialektet. Ai kishte qindrimin e Çabejt: “Unë kundroj me simpati nji gjendje, qysh asht kjo e sotmja, kur nji Shqipni e vogël, shembull fort i rrallë n’ Europë, asht e zonja me u shprehë në dy gjuhë letrare. Ky asht nji shenj pasunije, kulture, qi na shquen, cilido qoftë shkaku i tij” 7). Dhe në një rast tjetër: “Gegënishtja me toskënishten, plotësohen në fushën letrare në nji mënyrë fatlume. Ka gjana që njena i thotë fuqishëm, tjetra i shpreh kandshëm” 8). Ai e tregoi veten mjeshtër në të dy dialektet. Mjafton të përmendim këtu dy xhevahire poetike: “Shemo Hajduti” (toskënisht), “Kupe Danja” (gegënisht), ose përkthimin e Lukrecit në gegënisht, se aty gjen “hovet vigane të mendimit dhe trandjen e gjithanshme të shpirtit”, kurse Virgjilin në toskënisht, “jo se ai nuk mund të përkthehet mirë në gegënisht, por ajo diçka e vagullt dhe fluide që asht poezia e tij shkrihet ma mirë në toskënisht” 9). Gjithsesi, edhe pse u desht të vdesë Pashko Gjeçi, për t’i vu vulën kësaj dukunie, ndërgjegjja shqiptare, për këtë çashtje madhore, asht ajo që asht: preferon të pranojë paragjykimin në vend të faktit.
Shqetësimet dhe interesimet e tij për gjendjen në Shqipni, Kosovë dhe për të gjitha trojet shqiptare dhe për të ardhmen e tyne kanë gjetë shprehjen e vet në botimin, në vitin 1990, të librit “Albanian Stalinsm. Ideopolitical Aspects”, një përmbledhje e shkrimeve të karakterit politik, të botueme në shtypin periodik shqiptar të diasporës sonë dhe ate amerikan, të viteve 1958-1989. Shkrime të kësaj natyre, Pipa botoi në gazetën “Dielli”, gjatë viteve 1991-92, vite kur ai qe kryetar i “Vatrës” dhe editor i organit të saj.
Pipa shquhet edhe për veprimtari botuese në lamin e shtypit periodik. Ai ka qenë botues dhe kryeredaktor organesh letrare e shkencore. Në vjetin 1944, kur Shqipnija vuente nën pushtimin e huej, në nji moshë të re nxori revistën “Kritika Letrare”, në të cilën dallohet për trajtim original dhe objektiv të personaliteteve të letrave shqipe; veçori që do ta shoqnojë ate gjithnji ma vonë, kur do të shkruej veprat madhore në këtë fushë. Në faqet e revistës, ndër të tjera, ravijëzohen kulme të tilla të letërsisë e të kulturës sonë si Noli, Konica, Migjeni. Kulme në historinë e kritikës sonë letrare kanë mbetun edhe këto punime të Pipës. Eseja e shkrueme për Konicën e dishmon atë si nji kritik të kategorisë së parë. Ajo mbetet edhe sot e kësaj dite nji nga xhevahiret e kritikës sonë letrare, sa për thellësinë e trajtimit, aq për stilin e shtjellimit dhe koncizitetin. Në vitet 1945-46, qe anëtar i redaksisë së revistës “Bota e Re”. Dhe , në vitin 1987, anëtar i redaksisë së revistës tremujore për mendimin kritik “Telos”(Kaliforni).
Në vitin 1990, filloi të botojë në Washington D. C. revistën “Albanica – A quarterly Journal of Albanological Research and Crticism”, revistë me vlera të mëdha shkencore albanologjike. Mbas tre numrash, për arsye financiare, u ndërpre ky botim aq i nevojshëm e i randësishëm sidomos për paraqitjen para botës të gjendjes së vertetë ekonomike e politike të trojeve tona, dhe të shkencave tona albanologjike. Për kohën e vet, në diasporën shqiptare, jo vetëm në ate të Amerikës, nuk ka pasë nji të tillë të dytë që t’i afrohet sadopak. Aty u botuen artikuj studimorë në gjuhët shqip, anglisht, frëngjisht, gjermanisht nga studiues të njohun shqiptarë e të huej si A. Pipa, M. Camaj, P. Prifti, A. Logoreci, A. Klosi, A. Vehbiu, F. Pipa, Michele Roux, Odile Daniel, Francesco Altimari, Walter Brew, Hans-Jurgen Sasse, Matteo Mandala, Peter Bartl, Armin Hetzer, Alain Ducellier dhe Wilfried Fridler.
Mbrojtja e çashtjes shqipare në të gjitha trojet tona qe qellimi i revistës. “Kjo revistë po del në nji kohë, – shkruhej në kopertinën e fundit, – kur si Shqipnija ashtu edhe Kosova janë tue përballue nji gjendje krize të jashtëzakonshme. Ndërsa shqiptarët n’atdhe, të neveritun prej robnisë staliniste, po braktisin atdhenë tue marrë rrugën e mërgimit, kosovarët, n’anën e vet, vazhdojnë me braktisë Kosovën për me i shpëtue robnisë serbe. . . Por ka nji ndryshim mes gjendjes në Shqipni dhe asaj në Kosovë e në disa republika jugosllave ku banojnë nji shumicë shqiptarësh. Shqiptarët e Jugosllavisë, ndonëse të persekutuem, organizohen dhe protestojnë, kurse shqiptarët n’atdhe nuk guxojnë as me bëza. Por mergatën arbënore qi jeton ndër vende demokratike nuk e ndalon kush me folë. I përket asaj me u ba zadhanësja e të heshtunvet.” Dhe e tillë u ba Albanica. Numri i parë iu kushtue “Tragjedisë së Kosovës dhe aktorëve të saj”. Në ballin e revistës u vizue harta e Kosovës së bashku me pjesën veriore të Shqipnisë.
Vazhdimisht, Pipa ka ndjekë në mënyrë aktive zhvillimet politike në atdhe, në Kosovë dhe në trojet shqiptare në Ballkan U ka dërgue letra personaliteteve ma të nalta të administratës amerikane, ka folë në “Zërin e Amerikës”, ka dhanë intervista, etj.
Në këte numer janë botue, letrat qi Pipa u ka dërgue Presidentit Amerikan George Bush, dy letra Sekretarit të Shtetit James A. Baker, Sekretarit të Përgjithshem të Kombeve të Bashkueme, Javier Perez De Cuellar për çashtjen shqiptare në përgjithësi.
Në vitet 1991-92, editoi gazetën “Dielli”, tue qenë njëkohësisht edhe kryetar i “Vatrës”. Pipa, tue qëndrue si gjithnji jashtë sinoreve të partitizmit të diasporës, si nji atdhetar i vertetë, antikomunist dhe demokrat kritikoi ashper veprimet antidemokratike të forcave poltike që dolen në skenë fill mbas ramjes së diktaturës, sugjeroi platforma politike me vlerë për zhvillimet demokratike në Shqipni, dhe kërkoi me insistim që të nxiret para drejtësisë përgjegjësia për atë çka ndodhi gjatë 50 viteve të regjimit komunist.
Arshi Pipa vdiq me 20 korrik 1997 në Washington, D. C., me dishirën përvëluese për ta pa Shqipëninë demokratike e perëndimore, Kosovën dhe trojet e tjera shqiptare të çlirueme dhe të bashkueme me atdheun. La porosinë e fundit: të digjej kufoma e tij dhe të hidhej në ujnat e Adriatikut. Pak vite para se të vdiste, ai i dhuroi Muzeut historik të Shkodrës bibliotekën e tij të pasun.
Pipa qe një mbrojtës i flaktë i çashtjes kombëtare, atdhetar idealist, demokrat e antikomunist i bindun, disident në jetë dhe në veprimtari letrare e shkencore, model shembullor i jokonformizmit, punëtor i palodhun, që të gjitha energjitë jetësore dhe aftësitë intelektuale, ia kushtoi kulturës kombëtare. Ai qe erudit i rrallë dhe poliglot. Përveç shqipes, ai fliste, lexonte e shkruente në anglisht, italisht, frëngjisht dhe gjermanisht.
Atdheu e nderoi me titullin e lartë: “Naim Frashëri i klasit të Parë” dhe qyteti i tij i lindjes e shpalli “Qytetar Nderi”. Busti i tij i derdhun në Bronx qindron, që prej vitit 1999, në mjediset e Muzeut historik të Qytetit. Kultura shqiptare, ku ende e përcaktojnë tonin akademikët e Diktatorit ose nostalgjikët e tyne, e ka të zorshme me pranue nji personalitet të tillë si Pipa, qi i ka demaskue nji jetë të tanë. Aty-këtu, individë të veçantë dhe institucione kulturore demokratike kanë fillue me ba hapat e parë për të nxjerrë në dritë veprën shkencore e letrare të tij. Po diaspora jonë? Asnji veprimtari promovuese për punën e madhe atdhetare, shkencore, artistike, botuese. Përveç ndonji artikulli me shumë vlerë si ai i Astrit Lulushit, “Montale & Dante dhe Arshi Pipa”, dhe 2-3 shkrimeve kritike tendencioze, nuk më ka xanë syni tjeter. Borxh i papaguem i “Vatrës”, i Shoqatës së Shkrimtarëve dhe, në përgjithësi, i inteligjencës së këtushme. /KultPlus.com
Përflaken yjet dhe ju dua. Nata hap sytë dhe ju dua. Zemrat tona dy njerëz dhe ju dua dy njerëz prej nesh. Dhe sa ju ngjajnë dhe sa më ngjajnë. dhe pastaj sa nuk na ngjajnë. Nga ne më të mirë nga ne më të vegjël nga ne më të guximshëm. Ne jemi goxha më të shtruar se zemrat tona, më të matur ndaj rrëmujës më të prirur. Jemi ne që ushqejmë si dyshime si besëtytni, për në frikërat dhe ndodhitë për ne përmallimi. Dhe jemi sërish ne, në gaz e në dënesë. Ne pezmatojmë zemrat tona, tjetër s’dinë veç dashurisë, Dritë e syve të mi, jeta ime, sulltanesha ime Unë ju dua. zonja Pîrâye, afërmendsh ju dua. / KultPlus.com
Mijëra nëna prisnin bijtë e tyre. Ato kishin njëzet e ca vjet që presnin.
Është e vërtetë se kjo pritje ndryshonte pak nga ajo pritja tjetër, kur ato shpresonin t’u ktheheshin gjallë bijtë e tyre, por, sidoqoftë, edhe të vdekurit priten. / KultPlus.com
Tringë Smajli Martini Ivezaj lindi në 1880, e njohur ndryshe si Tringë Smajli, dhe Yanitza jashtë Shqipërisë, ishte një luftëtare shqiptare që luftoi kundër Perandorisë Osmane në Malajzi. Ajo ishte vajza e Smaj Martini, një udhëheqës i klanit katolik Gruda të Malajzisë.
Në kohën e vdekjes së vëllezërve të saj, Tringa u bë një burrneshë e betuar dhe veshi rroba burrash për të jetuar si burrë në shoqërinë patriarkale të shqiptarëve të Veriut.
Tringa u bashkua me kryengritësit dhe u shqua në betejën e Deçiqit. Ajo mori pjesë në Memorandumin Grek më 23 qershor 1911. Aktiviteti i saj rebelues vazhdoi edhe pas shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë.
Tringa vdiq më 2 nëntor 1917 dhe u varros në varrezat familjare në Malet Gruda brenda fshatit Kshevo, sot në Mal të Zi. Dy vjet më vonë, ushtria malazeze (pjesë e mbretërisë serbo-kroate-sllovene) shkatërroi varrin e saj gjatë një pushtimi në zonë.
Heroizmi i saj e bëri atë të famshme dhe për të u shkruan këngë epike shqiptare. Versioni folklorik i heroizmit të saj tregon një zinxhir pak më ndryshe të ngjarjeve: Smajl Martini, udhëheqësi i klanit u rrëmbye në 1911 në Vranje nga Osmanët dhe trupi i tij nuk u gjet kurrë, duke e detyruar Tringën të zinte vendin e babait saj.
Meqenëse revolta e malësores në vitin 1911 u mbështet nga mbreti Nikola Petrovic, kënga epike përjashtoi historinë e vërtetë të vdekjes së babait të saj, duke fshehur të gjitha kujtimet e periudhës së Lidhjes së Prizrenit, të cilat do të rikthejnë mosmarrëveshjet territoriale midis shqiptarëve dhe Mbretërisë së Malit të Zi.
Ironikisht, konflikti midis shqiptarëve dhe Malit të Zi do të përsëritet pak më vonë. Në vitin 1911, The New York Times e përshkroi Tringë Smajlin si ′ Jean Zhan D ‘Arc Shqiptar, bazuar në historinë në versionin malazez, të cilin korrespondenti i Times kishte dëgjuar diku në Podgoricë.
Ajo e përshkruan Tringën si “një grua të re të bukur”, përveç heroizmit të saj. Legjenda e saj jeton në të gjithë Ballkanin, si një nga gratë luftëtare më heroike në historinë e rajonit. Disa rrugë në Kosovë dhe Shqipëri mbajnë emrin e heroinës së popullit shqiptar./ KultPlus.com
Mbramja ashtë larg e ti je atje mbi kodër të blerueme ku gurzit që bashin zhurmë i përpiu dheu.
Ti je atje me të bijën e heshtjes e me shoqe tjera e mendon për mue. Unë jam në detin e tingujve
e ndër gjujt e mij ndieva peshen e tramit tue u ndalue me turr. Mandej i lëshova vendin një të vjetri e mes tallazit të krahve thashë: mbramja ashtë larg e ti andej lumit.
Heshtja prek qiellin me dorë E ti atje mbi kodër të blerueme njeh gjurmët e diellit npër qiell./ KultPlus.com
Deshta, shum’ kam dasht-dishrue që me këng të trimnoj, me fjalen tënde të ndrydhun të ngrej fuqitë prej gjumit… Këndova (dhe kur m’ishte ndalue) se liria do të vinte edhe për ty, të përbuzun.
Këndova mbi ditët fatlume që do të lindshin, pa dhun, n’agimin e lirisë për ty me popujt këtu e ngjeti, mbi forc të bashkimit mbarë: mbi vrullin tand të mëshehun -unë, biri yt dhe-poeti.
Po! N’errsinën e shtypjes së randë sa shkambi, ndëgjova thirrjet që të bana me dal n’dritë- pse për liri-me tjerë ke dhanë dhe ti djers e gjak si etnit.
Kam dhanë, i dashtun…Dhe sot, në liri- kur thembra e gjaksorit s’na shkel dhe dora pa pranga mbeti, me ty këndoj mbi fuqinë e ngjadhun nën yllin që na pri’ -unë, biri yt besnik dhe-poeti. / KultPlus.com
100 thënie për paratë, dashurinë, perendinë, kohën e gjëra të tjera të vlefshme dhe jo të vlefshme për mirëqenien e një njeriu, shkruan KultPlus.
1. “Paratë nuk janë gjëja më e rëndësishme në botë. Dashuria është. Për fat të mirë, unë dua paratë”. Jackie Mason
2. “Tek Perëndia besojmë. Të gjithë të tjerët duhet të paguajnë para në dorë”. Thënie amerikane
3. “Paratë janë më mirë se varfëria, por vetëm për arsye financiare”. Woody Allen
4. “Koha është më e vlefshme se paratë. Paratë mund të shumohen, por për kohën themi të kundërtën”. John Updike
5. “Nëse i detyrohesh bankës 100 dollarë, ky është problemi yt. Nëse i detyrohesh bankës 100 milionë dollarë, atëherë është problemi i bankës”. JP Getty
6. “Nuk ka rëndësi a je i bardhë apo me ngjyrë … ngjyra e vetme që ka rëndësi është e gjelbra”. Family Guy
7. “E vetmja mënyrë për të mos menduar për paratë … është të kesh shumë prej tyre”. Edith Wharton
8. “Nëse doni të dini se çfarë mendon Zoti për paratë, mjafton të shihni njerëzit të cilëve ai ua jep”. Thënie e vjetër irlandeze
9. “Jini të pasur për veten tuaj … dhe të varfër për miqtë” Juvenal
10. “Nëse doni ta dini vlerën e parave, provoni të merrni hua disa”. Benjamin Franklin
11. “Me 10 mijë dollarë do të ishim milionerë! Kështu do të blinim gjithë gjërat e nevojshme si … dashuria! Homer Simpson
12. “Mënyra më e lehtë që fëmijët të mësojnë për paratë do të ishte kur ju të mos kishit”. Katharine Whitehorn
13. “Financa është arti i kalimit të parave nga dora në dorë derisa më në fund të zhduket”. Robert W. Sarnoff
14. “Gjithçka që kërkoj është një mundësi për të treguar se paratë nuk më bëjnë të lumtur”. Spike Milligan
15. “E ç’vlerë ka lumturia? Ajo nuk t’i blen dot paratë”. Henry Youngman
16. “Shumë njerëz shpenzojnë paratë që s’i kanë fituar, për të blerë gjëra që s’i duan, për t’i lënë mbresa njerëzve që s’i pëlqejnë”. Will Smith
17. “Sikur vetëm Perëndia të më jepte një shenjë të qartë … si për shembull të më hapte një llogari të madhe në një bankë zvicerane”. Woody Allen
18. “Ai që martohet për dashuri pa para kalon netë të mira dhe ditë të këqija”. Thënie amerikane
19. “Mes punës dhe familjes, vërtet që s’po kaloj shumë kohë me paratë e mia”. Thënie amerikane
20. “Ndryshimi mes një divorci dhe një ndarjeje ligjore është se ndarja ligjore i jep burrit kohë për të fshehur paratë e tij” Johnny Carson
21. “Një bankë është një vend që do të të japë para nëse i vërteton se s’ke nevojë për to”. Bob Hope
22. “Kushdo që thotë se paratë nuk e blejnë lumturinë, thjesht nuk dinë se ku të bëjnë pazar”. Bo Derek
23. “Kur isha i ri mendoja se paratë ishin gjëja më e rëndësishme në jetë; tani që jam i rritur e di se janë vërtet”. Oscar Wilde
24. “Monedha është e pavlefshme në ditët e sotme”. Yogi Berra
25. “Çdo ditë ngrihet dhe shikoj listën e “Forbes” për njerëzit më të pasur në Amerikë. Nëse nuk jam atje, shkoj në punë”. Robert Orben
26. “Gjithmonë merr para hua nga një pesimist … ai nuk pret që ti t’ia kthesh”. Thënie amerikane
27. “Nëse mendon se askujt nuk i intereson nëse je gjallë, provo të mos paguash dy muaj fatura”. Earl Wilson
28. “Mos më thoni se ku i keni prioritetet. Më tregoni për çfarë i shpenzoni paratë dhe unë do t’ju tregoj se çfarë janë”. James W. Frick
29. “Arsimi formal do t’ju nxjerrë bukën e gojës; mësimet nga jeta do t’ju bëjnë të pasur”. Jim Rohn
30. “Paratë janë realitetin, një tipar permanent i jetës së përditshme. Ato i japin jetës një ritëm të veçantë, një “tërheqje” të caktuar, një perceptim të pazakontë të botës dhe vendit tonë në të”.
31. “Paratë i krijojnë problemet atëherë kur nuk i kemi; na i shtojnë ato edhe kur i kemi. Por është vetëm një iluzion se ne jemi në kontroll të parave tona. E vërteta është se ne e dimë dhe e kuptojmë sa kontroll ushtrojnë mbi ne”. 32. “Paratë na bëjnë zotërinj dhe skllevër. Pushteti ynë mbi paratë është i vërtetë, por vetëm kur kuptojmë pushtetin e tyre mbi ne”. Thënie franceze
33. “Shumë prej nesh i konsiderojnë amerikanët si ndjekës të parave. Kjo është një shpifje mizore, edhe pse është përsëritur nga vetë amerikanët”. Albert Einstein
34. “Ai, opinioni i të cilit është se paratë mund të bëjnë gjithçka, mund të bëjë gjithçka për para”. Benjamin Franklin
35. “Nëse do të ishit të pasur, mendoni edhe të kurseni”. Benjamin Franklin
36. “Kush është i pasur? Ai që është i kënaqur. Kush është ai? Askushi. Benjamin Franklin
37. “Pasuria mund të na aftësojë të bëjmë favore; por hirin pasuria s’na e jep”. Charles Caleb Colton
38. “Të ardhurat vjetore njëzet paund; shpenzimet vjetore nëntëmbëdhjetë; rezultati, lumturi. Të ardhurat vjetore njëzet paund; shpenzimet vjetore njëzet e gjashtë paund; rezultati, mjerim”. Charles Dickens
39. “Nëse të gjithë njerëzit e pasur në botë do ta ndanin pasurinë mes tyre, nuk do të kishte mjaftueshëm për të tjerët”. Christina Stead
40. “Paratë e tepërta janë delli i luftës” Cicero
41. “Paratë nuk kanë qenë kurrë motivim i rëndësishëm për mua, përveçse për të shënuar pikë. Nxitja e vërtetë është loja”. Donald Trump
42. “Paratë janë delli i dashurisë, si dhe i luftës”. Doktor Thomas Fuller
43. “Po jetoj kaq larg të ardhurave të mia, sa mund të thuhet se po jetojmë të ndarë”. Anonim
44. “Kurseni nga pak çdo muaj dhe në fund të vitit do të habiteni se sa pak që keni”. Ernest Haskins
45. “Të pasurit janë shkuma e tokës në çdo shtet”. G.K. Chesterton
46. “Mungesa e parave janë rrënja e gjithë të këqijave”. George Bernard Show
47. “Njerëzit duhet të jenë të varfër për ta kuptuar luksin e të dhënit”. George Eliot
48. “Paratë ju çlirojnë nga të bërit e çdo gjëje që s’pëlqeni. Meqë s’më pëlqen asgjë, paratë më hyjnë në punë”. Groucho Marx
49. “Vlera kryesore e parave është në faktin se njerëzit jetojnë në një botë e cila mbivlerësohet”. H.L. Mencken
50. “Bëjeni paratë perëndinë tuaj, dhe do t’ju shkatërrojë si djalli”Henry Fielding
51. “Nëse mund t’i numëroni paratë, nuk keni një miliardë dollarë”. J. Paul Getty
52. “Kam aq para sa të më mbeten deri në fund të jetës, deri në momentin që do të blej diçka”. Jackie Mason
53. “Një rrogë e mirë është receta më e mirë për lumturinë që kam dëgjuar ndonjëherë”. Jane Austen
54. “Një njeri i zgjuar duhet ta ketë paranë në kokë, por jo në zemër”. Jonathan Swift
55. “Mos u gënjeni duke besuar se një njeri i pasur është domosdo i zgjuar. Ka mjaft prova që vërtetojnë të kundërtën”. Julius Rosenwald
56. “Kurrë s’e kam përfunduar gjimnazin, megjithatë jam i pasur dhe i suksesshëm”. Këngëtar anglez
57. “Nëse doni të ndiheni të pasur, mjafton të numëroni gjërat që keni dhe që paratë s’i blejnë”.
58. “Paratë janë si shqisa e gjashtë, s’mund t’i përdorësh pesë të parat pa to”. William Somerset Maugham
59. “Mund të bëheni të përkryer në diçka që doni. Mos i bëni paratë synimi juaj. Por, përkoni gjërat që doni të bëni, dhe atëherë bëjini ato aq mirë, sa të tjerët s’do t’jua ndajnë sytë”. Maya Angelou
60. “Paratë ende s’e kanë bërë një njeri të lumtur. Sa më shumë të ketë, aq më shumë do të dojë. Në vend që të mbushë një vakum, krijon një tjetër”. Benjamin Franklin
61. “Ju kujtoni se paratë janë rrënja e të këqijave. E keni pyetur veten se cila është rrënja e gjithë parave”? Ayn Rand
62. “Intelekti ndërtohet paralelisht me ekonominë e parave”. G. Simmel
63. “Paratë, nëse nuk të sjellin lumturi, të paktën të ndihmojë të jesh i mjerueshëm në luks”. Helen Gurley Brown
64. “Arti nuk është në bërjen e parave, por në ruajtjen e tyre”. Fjalë e urtë
65. “Paratë janë vetëm një mjet. Do të të çojnë ku të duash, por nuk do të të zëvendësojnë ty si shofer”. Ayn Rand
66. “Paratë shpesh kushtojnë shumë”. Ralph Waldo Emerson
67. “Nuk do të jetoni një ditë të lumtur, edhe sikur të keni fituar shumë para, nëse nuk bëni diçka për dikë që s’mund t’jua rikthejë”. Ruth Smeltzer 68. “Dilni në botë dhe punoni sikur paratë mos kenë rëndësi, këndoni sikur askush s’ju dëgjon, dashuroni sikur kurrë mos jeni lënduar dhe kërceni sikur askush s’po ju sheh”
69. “Është mirë të keni para dhe gjërat që i keni blerë me para, por është mirë që ndonjëherë të bëni një kontroll se mos keni humbur ndonjë nga gjërat që s’i keni blerë me para”. George Lorimer
70. “Me para mund të blini një qen të mirë, por vetëm dashuria do ta bëjë të tundë bishtin”. Richard Friedman
71. “Paratë kurrë s’e krijojnë një ide. Është ideja që krijon paratë”. Owen Laughlin
72. “Sa ndryshim bën sa shumë ke? Ajo që s’keni është edhe më e madhe”. Seneca
73. “Paratë janë barometri i virtytit të shoqërisë”. Ayn Rand
74. “Shumë njerëz nuk kujdesen për paratë e tyre, derisa ato përfundojnë, ndërsa të tjerë bëjnë të njëjtën gjë me kohën e tyre”.
Johann Wolfgang von Goethe 75. “Paratë dhe gratë janë më të kërkuarat”. Will Rogers
76. “Paratë do të vinë kur bëni gjënë e duhur”. Mike Phillips
77. “Shkëlqimi i një mendimi të ngrohtë vlen më shumë se paratë”. Thomas Jefferson
78. “Nuk jap rroga të mira, pasi kam shumë para; kam shumë para, pasi jap rroga të mira”. Robert Bosch
79. “Paratë zakonisht tërhiqen, nuk kërkohen”. Jim Rohn
80. “Paratë nuk kërkohen për të blerë një nevojë të shpirtit”. Henry David Thoreau
81. “Nëse paratë s’mund ta blejnë lumturinë, të paktën ju lejojnë të zgjidhni një formë mjerimi”.
82. “Një burrë ka njëqind dollarë dhe ju e lini me dy dollarë. Kjo është zbritja”. Mae West
83. “Paratë nuk rriten në pemë”. Fjalë e urtë
84. “Paratë janë si dashuria; vret me ngadalë atë që e mban dhe gjallëron atë që e jep”. Kahlil Gibran
85. “Nuk kemi borxh një miliardë miliardë dollarë, pasi nuk kemi taksuar mjaftueshëm; kemi borxh një miliardë miliardë dollarë, pasi kemi shpenzuar shumë”. Ronald Reagan
86. “Nuk më interesojnë shumë paratë, se paratë s’ma blejnë dashurinë”. Tekst nga “Beatles”.
87. “Mënyra më e mirë për ta dyfishuar paranë është ta palosësh dhe ta fusësh në xhep”. Frank Hubbard
88. “Ekziston një mënyrë e lehtë për t’u kthyer nga kazinoja me një shumë të vogël: të shkosh atje me një shumë të madhe”. Jack Yelton
89. “Të përzierat e makinës të vijnë kur kalon afati i pagimit të faturave”.
90. “Inflacioni ka shkatërruar gjithçka. Një monedhë përdoret vetëm si kaçavidë”. Jackson Brown
91. “I kundërshtoj milionerët, por do të ishte e rrezikshme sikur të ma jepnin mua atë post”. Mark Twain
92. “S’mund ta përballoj të humbas kohën duke bërë para”. Louis Agassiz
93. “Kur ka para në poezi, por nuk ka as poezi në para”. Robert Graves
94. “Kur has në para e heq qafe shpejt, para se të më futet në zemër”. John Wesley
95. “Një xhepmbushur shpesh rënkon më shumë se një stomakbosh”. Franklin Delano Roosevelt
96. “Pas një vizite në plazh, vështirë të mendosh se jetojmë në një botë materiale”. Pam Shaw
97. “Masa e vërtetë e pasurisë është sa shumë do të vlenit sikur t’i humbisnit paratë”.
98. “Kur pema e fundit të jetë fishkur dhe lumi i fundit të jetë helmuar dhe peshku i fundit të jetë zënë, atëherë do të kuptojmë se s’mund ta hamë paranë”. Fjalë e urtë indiane
99. “Do të më pëlqente të jetoja si një njeri i varfër me shumë para”. Pablo Picasso
100. “Filozofia e parave kontribuon në edukimin e njerëzimit dhe i ndihmon njerëzit të kujtojnë se “matësi i të gjitha gjërave” duhet të jetë gjithmonë njeriu”./KultPlus.com
Me 18 kilometra vijë bregdetare ende për t’u shfrytëzuar, qyteti i Fierit ofron një potencial të vërtetë për zhvillimin e turizmit veror.
Kryeministri Edi Rama ndau sot në rrjetet sociale pamje nga ajri të plazhit të Pishporos në Fier. Vija bregdetare ranore e Pishporos, mbetet një destinacion turistik ende i pazbuluar.
Plazhi i Pishporos shtrihet në një gjatësi prej 9.5 km mes derdhjes së lumit të Vjosës e deri në Zvërnec të Vlorë.
Në stinën e verës plazhet ranore me shtrirje të konsiderueshme në territorin e bashkisë së Fierit, të ofrojnë qetësi dhe argëtim në të njëjtën kohë.
18 kilometra në perëndim të qytetit të Fierit, shtrihet edhe plazhi i Semanit, me gjatësi 7 kilometra. Pjesë e vijës bregdetare të Fierit janë po ashtu edhe plazhi i Darzezës 13.7 kilometra dhe plazhi Ndërnënas 8 kilometra.
Ndërkohë gatimet tradicionale me prodhime vendase dhe çmime të përballueshme mbeten joshja e vizitorëve në Fier./atsh/KultPlus.com
Poezi nga Nazim Hikmet Ran Shqipëroi: Alban Tartari
Tek ti, unë, dashuroj siluetën e anijes nisur për në pol Tek ti, unë, zbulimet aventuriere prej kumarxhinjsh Tek ti, largësinë. Tek ti, unë, dashuroj të pamundurën. Të kridhem në sytë e tu, ashtu si në një pyll plot dritë. Mes djersës, urisë e irritimit, me uri gjahtari të ta kafshoj mishin Tek ti unë, dashuroj të pamundurën, Por kurrë pesimizmin./ KultPlus.com
106 vite me parë, më 27 korrik të vitit 1919, Fan Noli u emërua peshkop i Kishës Ortodokse Shqiptare.
Figura e Nolit pranë atdhetarëve të tij në Amerikë po fitonte rritje te menjëhershme duke i përfaqësuar ata si kryeredaktor i gazetës “Dielli” në Boston.
Fan Noli, themelues i revistës “The Adriatic Review” dhe kryetar i Federatës “Vatra” (1917-1918), do të merrte edhe administrimin e drejtimin e Kishës Ortodokse Shqiptare në Shtetet e Bashkuara. Nën mbështetjen e Sinodit rus dhe nën ovacionin e bashkatdhetarëve të tij, të cilët kumbonin me parrulla si: “E duam sot Peshkop! Mjaft duruam talljet e të tjerëve! Tani të vishet Peshkop!”, Noli u zgjodh i pari peshkop i Kishës Ortodokse Shqiptare.
Imzot Noli nuk reshti së punuari për komunitetin e tij, jo vetëm si klerik, por edhe duke milituar për çështje me rëndësi kombëtare, siç ishte rasti i pjesëmarrjes në punimet e Lidhjes së Kombeve në Gjenevë.
Drejtoria e përgjithshme e Arkivave, ofron foto ku Noli paraqitet me veshje klerikale, si edhe një foto të telegramit drejtuar Pandeli Evangjelit, ku flitet mbi punën e Nolit në Kishën Ortodokse./ KultPlus.com
Shoqni e rrallë asht dashunia Me ecë udhëve i vetëm nuk di ma, Se vetëm nuk mundem. Një mendim i dukshëm më nxit me shpejtue hapin Shoh gjithnji e ma pak dhe njikohesisht zjarmishëm lakmoj me pa çdo gja. Madje edhe mungesa e saj asht me mue, Dhe e puth aq sa nuk di si me e dishirue… Nuk e shoh mbase, e përfytryroj, dhe i fortë jam përballë lisave të gjatë N’tuebamësi, dridhem dhe nuk e di çka ndodh në njat heshtje në mungesën e saj. Me tanë qenien time ndjej diqysh fuqinë që po më lë E tanë vërtetësia vështon si luledielli me fytyrën e saj midisdisi…/ KultPlus.com
Login
Vetëm pak minuta më pas, buzë lumit, u mbajt shfaqja për fëmijë “Tomi e Xheri II”. Një histori dinamike dhe interaktive, ku fëmijët ishin pjesë aktive e skenës, duke mësuar për miqësinë, tolerancën dhe dashurinë – përmes ndjekjes klasike dhe argëtuese të dy personazheve shumë të dashur për publikun.
Shfaqja “Oranges and Stones” nga Palestina, e planifikuar të mbahej mbrëmë, është shtyrë për datën 28.07.2025, në mbyllje të ‘Prizren Fest’.
