❌

Reading view

There are new articles available, click to refresh the page.
↗

Marin Beçikemi, një shkodran në olimpin e humanizmit evropian

✇KultPlus
By: Kult Plus

Marin Beçikemi (Marinus Becichemus Scodrensis) lindi në Shkodër më 1468, në një kohë kur qyteti ishte qendër e gjallë e humanizmit dhe e marrëdhënieve me botën latine. Ai studioi në Venedik dhe më pas në Padovë, duke u dalluar si një ndër nxënësit më të talentuar të retorikës klasike. Në vitet pas rënies së Shkodrës (1479), familja e tij u largua drejt territoreve të Republikës së Shën Markut, duke marrë me vete jo vetëm kujtesën e vendlindjes, por edhe etjen për dije.


Një dokument i datës 26 tetor 1517, i publikuar nga Jahja Drancolli, dëshmon se ai u emërua profesor ordinar i oratorisë latine në Universitetin e Padovës, me një rrogë vjetore prej 800 fjorinash, një shumë e jashtëzakonshme për kohën. Ky dokument gjendet sot në arkivat e Padovës, dhe bashkë me të ruhen qindra faqe dorëshkrimesh e botimesh të Beçikemit, që përfshijnë oracione, traktate dhe letra drejtuar humanistëve të kohës.


Veprat e tij mĂ« tĂ« njohura janĂ«: “Orationes” – njĂ« pĂ«rmbledhje fjalimesh tĂ« mbajtura nĂ« raste tĂ« ndryshme akademike dhe publike;
“KomentarĂ«t mbi Ciceronin”, njĂ« tjetĂ«r vepĂ«r e Biçikemit, ku shfaqet aftĂ«sia e tij pĂ«r tĂ« interpretuar klasikĂ«t me njĂ« frymĂ« tĂ« re humaniste;
E pasurojnë galerinë testamentit të tij, një sërë epistolarësh drejtuar kolegëve e nxënësve, ku spikasin mendime mbi etikën, arsimin dhe rolin e dijes në qytetërim.


Shumë nga këto dorëshkrime ruhen ende sot në Biblioteca Universitaria di Padova, në Archivio Antico del Bo dhe në disa koleksione të rralla në Venecie dhe Verona. Studiues të ndryshëm kanë evidentuar se Beçikemi ka mbajtur oracione solemne për personalitete të kohës, përfshirë fisnikë venedikas dhe autoritete kishtare.

Në kohën kur Beçikemi mori detyrën, Universiteti i Padovës ishte ndër më të vjetrit dhe më të famshmit në Europë (themeluar më 1222). Në këtë universitet ligjëronin figurat më të shquara të filozofisë, juridikut dhe mjekësisë. Aty më vonë do të jepte mësim Galileo Galilei, dhe aty u formuan breza të tërë intelektualësh që do të ndikojnë historinë e kontinentit.


Fakulteti i Arteve dhe Letërsisë, ku Beçikemi ishte profesor, ishte zemra e humanizmit. Oratoria latine nuk ishte vetëm ushtrim stilistik, por një instrument formimi qytetar dhe moral, një mjet për të kultivuar mendimin kritik dhe frymën publike të kohës. Që një shqiptar të ngjitej në atë katedër, do të thotë se Shkodra kishte prodhuar një mendje të shkëlqyer, të barabartë me më të mirët e Evropës.

Marin Beçikemi nuk ishte rast i vetëm. Nga Shkodra dhe rrethinat e saj dolën figura të tjera që ndriçuan universitete dhe katedra:

  • Marin Barleti (1450–1512), gjithashtu nga Shkodra, autor i “Rrethimit tĂ« ShkodrĂ«s” dhe “JetĂ«s sĂ« SkĂ«nderbeut”, ligjĂ«roi dhe veproi nĂ« RomĂ«, duke u bĂ«rĂ« njĂ« nga humanistĂ«t mĂ« tĂ« çmuar tĂ« kohĂ«s.
  • Gjon Gazulli (1400–1465), njĂ« tjetĂ«r figurĂ« e shquar, matematicien dhe diplomat, qĂ« sipas dokumenteve ligjĂ«roi astronomi nĂ« Itali dhe ishte kĂ«shilltar nĂ« oborret europiane.
  • Pal EngjĂ«lli (1416–1470), ArqipeshkĂ«v i DurrĂ«sit, humanist dhe diplomat, qĂ« gjithashtu pati kontakte me rrethet intelektuale tĂ« kohĂ«s.
    Këto figura dëshmojnë se Shkodra nuk ishte vetëm një kështjellë e armëve dhe qëndrese epike, por edhe një tempull i mendjes, që nxori dijetarë, humanistë, mësues e profesorë që dhanë mësim në gjuhën e Ciceronit dhe Horacit, duke ndikuar kulturën e kohës.

Sot, kur shohim njĂ« dokument tĂ« vitit 1517 qĂ« pĂ«rmend emrin e njĂ« shkodrani nĂ« njĂ« nga universitetet mĂ« tĂ« mĂ«dha tĂ« botĂ«s, duhet tĂ« ndiejmĂ« krenari dhe pĂ«rgjegjĂ«si. Krenari pĂ«r rrĂ«njĂ«t tona kulturore dhe pĂ«rgjegjĂ«si pĂ«r t’i sjellĂ« nĂ« dritĂ« kĂ«to figura tĂ« harruara. Marin Beçikemi Ă«shtĂ« simbol i njĂ« tradite tĂ« hershme qĂ« lidhte brigjet e Adriatikut me qendrat mĂ« tĂ« ndritura tĂ« EuropĂ«s, njĂ« urĂ« e dijes qĂ« ne kemi detyrĂ« ta njohim e ta nderojmĂ«.
PĂ«rgatiti: Albert Vataj/ KultPlus.com

↗

Këngë dashurie

✇KultPlus
By: Kult Plus

Poezi nga Rainer Maria Rilke.

Dhe si do ta trajtoj unë shpirtin tim,
pse yti nuk u prek ?
si do ta ngre drejt sferave të tjera,
kur të mos jesh më, ti, atje?

Oh, do doja ta fshihja pranĂ« diÒ«kaje
që të humbiste në një vetmi të errët,
në një kënd të panjohur e të heshtur
që të mos vibronte më kur rivibrojnë
humnerat e tua ! 

Por gjithÒ«ka qĂ« sapo na prek,
na merr së bashku njëlloj si harkun
që me dy kordet nxjerr vetëm një zë.

Për cilin instrument vallë, po debatojmë ne?
Dhe kush e mban e luan me tĂ«? 
 Oh melodi !/ KultPlus.com

↗

Platoni: Pasuria më e madhe është të jetosh i kënaqur me pak

✇KultPlus
By: Kult Plus

50 thënie nga Platoni mbi jetën:

1- Kurajoja është të dish se çfarë mos të kesh frikë.

2 – NjĂ« prej dĂ«nimeve pĂ«r refuzimin e pjesĂ«marrjes nĂ« politikĂ« Ă«shtĂ« se pĂ«rfundon e qeverisesh nga inferiorĂ«t.

3- -Ky qytet është ai që është sepse qytetarët tanë janë ata që janë.

4 – Vlera e njĂ« burri Ă«shtĂ« ajo qĂ« bĂ«n me pushtetin.

5 – VĂ«mendja ndaj shĂ«ndetit Ă«shtĂ« pengesa mĂ« e madhe nĂ« jetĂ«.

6 – Mund tĂ« zbulosh mĂ« shumĂ« pĂ«r atĂ« person nĂ« njĂ« orĂ« lojĂ« se nĂ« njĂ« vit bisedash.

7- Mund ta falim një fëmijë që është i frikësuar nga errësira, tragjedi e vërtetë është kur të rriturit kanë frikë nga drita

8- Studimi më fisnik ndër të gjitha është studimi i njeriut dhe jetës që duhet të jetojë.

9- Tregohu i mirë, sepse kushdo që takon, po përballet me një betejë të vështirë.

10- Injoranca është rrënja e të gjitha të këqijave.

11- Nevoja është nëna e të gjitha shpikjeve.

12- Kurrë mos e dekurajo dikë që bën përparime të vazhdueshme,sado të ngadalshme qofshin.

13- Fillimi është pjesa më e rëndësishme e çdo pune.

14- I mençuri flet se ka diçka për të thënë, budallai sa për të thënë diçka çfarëdo.

15- Ekzistojnë 3 kategori njerëzish: Ata që janë të dashuruar me Dijen; të dashuruarit me nderin dhe të dashuruarit me përfitimin.

16- Sjellja njerëzore rrjedh si pasojë e 3 shkaqeve: Dëshira, Emocionet ose Dija.

17- Që një njeri të arrijë të zotërojë vetveten është nga fitoret më fisnike dhe më parësore.

18- Pasuria më e madhe është të jetosh i kënaqur me pak.

19- Opinioni është shkalla mes injorancës dhe dijes.

20 Guxim është të dish se çfarë mos të kesh frikë.

21- Filozofia nis me kureshtje.

22- Një hero lind mes qindrave; një i mençur mund të gjendet mes mijrave, por një njeri i vetërealizuar mund të mos gjendet as mes qindra mijëra njerëzve.

23- Ata që janë të aftë të shohin përtej hijeve dhe gënjeshtrave të kulturave të tyre, nuk do kuptohen kurrë nga masat e jo më të besohen nga to.

24- Ajo që quajmë mësim është thjesht një proçes rikujtimi.

25- Njerëzit e mirë nuk kanë nevojë për ligje që të jenë të përgjegjshëm, ndërsa njerëzit e këqinj do gjejnë gjithnjë një rrugëdalje nga ligjet.

26- Një vendim i mirë është bazuar në njohuritë dhe jo në numrat.

27- Të gjithë njerëzit janë nga natyra të barabartë, janë bërë nga e njëjta baltë, nga i njëjti Punëtor; dhe megjithatë ne mashtrojmë veten, ndaj Perëndisë janë të shtrenjtë si fshatari i varfër, si princi.

29- Gjithë ari i cili është nën apo mbi tokë nuk është i mjaftueshëm për ta dhënë në këmbim të Virtytit.

30- Dhe çfarë, Sokrat, është ushqimi i shpirtit? Vërtet, thashë unë, dituria është ushqim i shpirtit.

31- Çdo njeri mund t’i bĂ«jĂ« dĂ«m fare lehtĂ«, por jo çdo njeri mund t’i bĂ«jĂ« mirĂ« tjetrit.

32- Sikurse ndërtuesit thonë, gurët më të mëdhenj nuk qëndrojnë mirë pa më të vegjlit.

33- Në prekjen e dashurisë gjithkush bëhet poet.

34- Kujdesi për shëndetin është pengesë e madhe e jetës.

35- Më mirë diçka e vogël e bërë mirë, se një e madhe e pa përkryer.

36- Dinaku nuk është tjetër veçse imitatori më i ulët i zgjuarsisë.

37- Vdekja nuk Ă«shtĂ« mĂ« e keqja qĂ« mund t’iu ndodhĂ« burrave.

38- Injoranca në vetvete nuk është aq e tmerrshme apo ekstremisht e keqe, dhe nuk është aspak më e keqja e të këqijave; zgjuarsia e tepërt dhe të mësuarit e tepërt, shoqëruar me ligësinë, janë fatale për manaferra.

39- Teprimi në përgjithësi shkakton reaksion, dhe prodhon një ndryshim në drejtim të kundërt, qoftë ai në stinët, në individët apo në qeveritë.

40- Ishte një njeri i mençur ai që shpiku birrën.

41- Ai që kryen padrejtësi është gjithmonë më fatkeq se ai që vuan atë.

42- Ai i cili nuk është një shërbëtor i mirë nuk do të jetë një mjeshtër të mirë.

43- Ai që vjedh pak, vjedh me të njëjtën dëshirë si që vjedh shumë, por me më pak fuqi.

44- Ndershmëria është për pjesën më të madhe më pak fitimprurëse se sa pandershmëria.

45- Vështirë të kem njohur ndonjëherë një matematikan i cili të ishte në gjendje të arsyetonte.

46- Do marr heshtjen tuaj si dhënie pëlqimi.

47- Nëse një njeri e neglizhon edukimin, ai ecën çalë në fund të jetës së tij.

49- Askush nuk e di nëse vdekja, për të cilën njerëzit kanë frikë se është e keqja më e madhe, nuk mund të jetë e mira më e madhe.

50- PrindĂ«rit duhet t’u lĂ«nĂ« trashĂ«gim fĂ«mijĂ«ve tĂ« tyre jo pasurinĂ«, por frymĂ«n e nderimit./KultPlus.com

↗

Presidentja Osmani: Policia e Kosovës është fortifikata e sigurisë në çdo pëllëmbë të vendit

✇KultPlus
By: Kult Plus

Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani, ka shprehur nderimin dhe mirënjohjen më të thellë për 24 pjesëtarët e Policisë së Kosovës që kanë rënë në krye të detyrës, duke i cilësuar ata si heronj të vërtetë që me guximin dhe përkushtimin e tyre mbrojtën jetën, lirinë dhe sovranitetin e vendit.

NĂ« mesazhin e saj, Presidentja Osmani ka veçuar emrat e Afrim Bunjakut dhe Enver Zymerit, duke thĂ«nĂ« se ata janĂ« “heronj tĂ« ditĂ«ve tĂ« sotme” qĂ« i treguan botĂ«s se Kosova nuk pĂ«rkulet pĂ«rballĂ« askujt. Ajo theksoi se bashkĂ« me ta kujtohen edhe 22 policĂ« tĂ« tjerĂ«, emrat e tĂ« cilĂ«ve do tĂ« mbeten pĂ«rjetĂ«sisht nĂ« kujtesĂ«n e kombit.

“Ata nuk zgjodhĂ«n rrugĂ«n mĂ« tĂ« lehtĂ«, por rrugĂ«n e nderit, betimit dhe zotimit pĂ«r atdhe!”, u shpreh Osmani, duke theksuar se sakrifica e tyre Ă«shtĂ« burim krenarie dhe frymĂ«zimi pĂ«r çdo pjesĂ«tar tĂ« PolicisĂ« sĂ« KosovĂ«s sot.

Presidentja gjithashtu vlerĂ«soi pĂ«rkushtimin e mijĂ«ra grave dhe burrave qĂ« shĂ«rbejnĂ« çdo ditĂ« nĂ« radhĂ«t e PolicisĂ« sĂ« KosovĂ«s, duke mbrojtur vendin me kurajĂ«, pĂ«rgjegjĂ«si dhe dashuri pĂ«r RepublikĂ«n. Sipas saj, nĂ« kohĂ« paqeje apo tensioni, nĂ« veri apo nĂ« jug, Policia e KosovĂ«s mbetet “fortifikata e sigurisĂ«â€ nĂ« çdo cep tĂ« territorit.

“Lavdi pĂ«rjetĂ« tĂ« rĂ«nĂ«ve nĂ« krye tĂ« detyrĂ«s! Faleminderit PolicisĂ« sonĂ«, e cila vazhdon ta mbrojĂ« atdheun me besnikĂ«ri!”, u shpreh Osmani nĂ« fund.

↗

Studio MA nĂ« Qeverisje dhe Siguri KombĂ«tare! UNI-Universum – me program amerikan nga Arizona State University!

✇KultPlus
By: Kult Plus

Për të gjithë ata që duan të udhëheqin, të ndikojnë dhe të bëjnë ndryshim real në vendimmarrje, Universum International College hap dyert për programin Master në Qeverisje dhe Siguri Kombëtare.

Ky master Ă«shtĂ« ndĂ«rtuar pĂ«r ata qĂ« synojnĂ« mĂ« shumĂ« – mĂ« shumĂ« ndikim, mĂ« shumĂ« dije, mĂ« shumĂ« mundĂ«si.

đŸ’ŒÂ QĂ«llon pĂ«r profesionistĂ« nĂ«:

  • AdministratĂ« publike
  • AgjencitĂ« e sigurisĂ« dhe policisĂ«
  • Institucione ndĂ«rkombĂ«tare dhe OJQ
  • Media, diplomaci dhe politikĂ«

🎯 Po ashtu Ă«shtĂ« ideal pĂ«r studentĂ«t qĂ« kanĂ« pĂ«rfunduar studimet nĂ« drejtĂ«si, shkenca politike, marrĂ«dhĂ«nie ndĂ«rkombĂ«tare, apo fusha tĂ« afĂ«rta – dhe duan tĂ« specializohen në menaxhimin modern tĂ« qeverisjes dhe sigurisĂ«.  

✅ Pse tĂ« zgjedhĂ«sh kĂ«tĂ« Master nĂ« UNI?

  • DiplomĂ« qĂ« njihet dhe vlerĂ«sohet nĂ« institucione publike dhe private
  • MundĂ«si studimi online, pĂ«r tĂ« vazhduar punĂ«n pa ndĂ«rprerje
  • 40% e lĂ«ndĂ«ve ligjĂ«rohen nga profesorĂ« tĂ« Arizona State University, partneri ynĂ« strategjik nga SHBA
  • Lidhu me rrjete ndĂ«rkombĂ«tare dhe pĂ«rfito nga bursat Erasmus+ pĂ«r mobilitet nĂ« EvropĂ«

Krijo suksesin tënd, me edukim amerikan. Fuqizohu nga Arizona State University, Universiteti më i madh publik në SHBA. Studio në UNI duke aplikuar këtu! 

PĂ«r mĂ« shumĂ« informata rreth programit kontakto +383 44 144 062, info@universum-ks.org ose ndiqni UNI – n në facebook & instagram.

↗

Dita e pestë e Prizren Fest me teatër, fëmijë dhe mesazhe të fuqishme

✇KultPlus
By: Kult Plus

Dita e pestë e festivalit Prizren Fest nisi me workshopin kreativ për fëmijë, i cili ka filluar që nga data 21 korrik. Ky aktivitet ka krijuar një hapësirë ku zëri dhe imagjinata e të vegjëlve janë bërë pjesë e udhës artistike që po ndërtohet ndërkombëtarisht në qytetin historik të Prizrenit.

Në mbrëmje, skena teatrore u ndez me dy shfaqje të fuqishme dhe përmbajtësore, të cilat trajtuan tema si identiteti, liria dhe e kaluara e vështirë.

NĂ« Teatrin e Qytetit “Bekim Fehmiu” u dha shfaqja “UnĂ« jam vetĂ« grua”, me regji nga Kushtrim Koliqi dhe interpretim tĂ« fuqishĂ«m nga Adrian Morina. Shfaqja solli nĂ« skenĂ« historinĂ« e Charlotte von Mahlsdorf, njĂ« grua transgjinore gjermane qĂ« i mbijetoi nazizmit dhe regjimit komunist.

Bazuar nĂ« dramĂ«n fituese tĂ« çmimeve Pulitzer dhe Tony tĂ« Doug Wright, kjo vepĂ«r sjell kĂ«tĂ« figurĂ« tĂ« jashtĂ«zakonshme pĂ«rmes mĂ« shumĂ« se 30 personazheve tĂ« interpretuar nga njĂ« aktor i vetĂ«m – njĂ« dĂ«shmi artistike e transformimit, qĂ«ndresĂ«s dhe tĂ« vĂ«rtetĂ«s personale.

Shfaqja “P’tit Jean Le GĂ©ant” nga Franca u prezantua nĂ« oborrin e Katedrales Katolike. NĂ« njĂ« skenografi simbolike dhe hapĂ«sirĂ« shpirtĂ«rore, trupa franceze Compagnie Liria solli shfaqjen “I vogli Zhan gjigandi” – njĂ« rrĂ«fim i thellĂ« pĂ«r njĂ« ish-gjeneral qĂ« pĂ«rpiqet tĂ« fshijĂ« tĂ« kaluarĂ«n pĂ«rmes njĂ« ekzistence tĂ« re nĂ« periferi.

Ngarkuar me fantazmat e fajit dhe kujtimeve, shfaqja përshkoi kufirin e hollë mes realitetit dhe imagjinatës, me gratë si figura të forta që mbajnë peshën e historisë dhe sfidën për bashkëjetesë në kohë krize.

Gjithashtu, skena e fëmijëve mirëpriti performanca nga Bullgaria dhe Kosova, duke mbajtur të gjallë dimensionin e lojës, edukimit dhe bashkëpunimit kulturor mes kombeve.

E gjithë mbrëmja u mbyll me zërin e këngëtares së njohur Vesa Smolica.

Sonte, festivali vazhdon me një program të pasur artistik, duke përforcuar mesazhin se teatri është zë që sfidon harresën, heshtjen dhe frikën./KultPlus.com

↗

Presidentja Osmani nderon Adem Demaçin: “Simbol i qĂ«ndresĂ«s dhe zĂ«ri i tĂ« pambrojturve”

✇KultPlus
By: Kult Plus

Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani, ka kujtuar sot figurën e Adem Demaçit në një mesazh përplot vlerësim e mirënjohje për kontributin e tij në kauzën kombëtare dhe për lirinë e popullit shqiptar.

NĂ« deklaratĂ«n e saj, Presidentja Osmani e quajti Demaçin “simbol tĂ« qĂ«ndresĂ«s, disident tĂ« pathyeshĂ«m dhe zĂ« tĂ« tĂ« pambrojturve”. Ajo tha se ai ishte njĂ« njeri i lirĂ« edhe kur ndodhej prapa grilave dhe se pĂ«rkundĂ«r vuajtjeve, ai predikoi paqen, pajtimin dhe guximin pĂ«r tĂ« thĂ«nĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ«n.

“Adem Demaçi sakrifikoi lirinĂ« e tij individuale pĂ«r lirinĂ« kolektive tĂ« popullit tĂ« tij. Emri i tij do tĂ« jetojĂ« sa vetĂ« liria”, theksoi Osmani.

NĂ« fund tĂ« mesazhit tĂ« saj, Presidentja nderoi kujtimin e tij me fjalĂ«t: “QoftĂ« i pĂ«rjetshĂ«m kujtimi pĂ«r BacĂ«n Adem!”

Adem Demaçi, i njohur si “Mandela i Ballkanit”, mbetet njĂ« nga figurat mĂ« tĂ« respektuara tĂ« historisĂ« sĂ« re tĂ« KosovĂ«s, pĂ«r kontributin e tij si disident politik dhe luftĂ«tar pĂ«r tĂ« drejtat e njeriut./KultPlus.com

↗

Burrnija

✇KultPlus
By: Kult Plus

Poezi nga Gjergj Fishta

QitĂ« dhambĂ«t pĂ«rjashta, por si lata t’prehta
Zgavërr kërrçikët e plasarit shtanguem,
KosĂ«n pĂ«shtetun pĂ«rmbi kocka t’ngrehta
T’cepit t’shpulpuem,
Atje n’moje t’mjerueme t’rruzullit,
ZymtĂ« e me i hije t’trishtueme, t’pĂ«rmnershme
Lshue krahĂ«ve’ i havĂ«r t’zezĂ«, si re thellimit,
Rrin Deka e tmerrshme.
Prej avisit t’humnerĂ«ve t’zgavrueme
Kthellët në rrashtë të thatë, plot mizori,
TĂ« hapĂ«t tĂ«rthoren e natyrĂ«s s’krijueme
Kundron në mni,
E idhtĂ« asa’ i kĂ«rcĂ«nohet. Nji t’pĂ«rqethĂ«t
Acar, at botĂ«, natyrĂ«s i shkon, n’pĂ«r tejza,
Amull të cilët mbrendë ia ngurron të njethët
E jetës ndër fejza.
Me u zbe nisĂ« rrezja shi n’krue t’vet shkĂ«lqyeshĂ«m
Bres dryshku njeshet, n’atĂ« shauret mbi rrota
SĂ« moknes s’rrokullis e boshtit rryeshĂ«m
I vjen rreth bota.
Felgruemun njerzit nën tjara struken;
Për nën kunora pshtimin ato lypin!
Depërtojnë retë e nalt kah qiella zhduken;
N’andrra t’dheut zdrypin.
Por kot. Mizore ajo kosĂ« t’vet ka sjellĂ«,
Shungllon thellimi pĂ«r nĂ«n kupĂ« t’Empirit;
Gjarpër rrufeja lvitet nëpër qiell
E nën kambë të nierit.
Kthellë shpërthe gjini i tokës. Tue bulurue
Gugson vullkani zhari, flakë e shkndija;
Tallaz m’tallaz nis deti me gjimue,
Ulëron stuhia.
E para dekës, atë herë, bijnë rob e mbreta;
Shkrehen mbretni, qytet kulm rroposen;
Shuhen krenija, po, dhe shkimet jeta
Ka’ ajo sjell kosĂ«n.
T’poshtrat me t’eprat vise pshtiellen n’vaj,
E mnert kah kosa cepit t’dekĂ«s tĂ« shkulet;
Kah m’kĂ«rdhokla londit kĂ«rçiku i saj
Shekulli përlulet.
VetĂ«m s’pĂ«rkulet para DekĂ«s njai trimi,
N’zemĂ«r t’cilit nuk randojnĂ« punĂ« t’liga,
E qĂ« s’e ndalĂ« ku atĂ« ta lypĂ« perlimi (detyra)
As paja as friga.
PĂ«r nĂ«n mburojĂ« t’ndĂ«rgjegjes s’vet t’kullueme;
Atje n’kufi t’Atdheut ase n’truell
T’elterit shenjtĂ«, pa u tutĂ«, ai dekĂ«s s’shĂ«mtueme
I rrin kundruell.
PĂ«rpara tijĂ« shkon moti t’uj u endun:
Vjen fati i nierit tu u terrnue pa da;
Tash mreten n’burg, tash shkartha n’fron t’pĂ«rmendun
KanĂ« pĂ«r t’u pa.
Por, ngulĂ« ai synin n’ideal t’naltueshĂ«m,
Si’ i kep, qi vala smundet n’det m’e e lkundun,
Sido qit t’dajĂ« ndeshtrasha e dheut t’mjerueshĂ«m,
NgelĂ« n’vend pa u tundun.
Jo po: as n’flakĂ« t’armĂ«ve nuk veton ai sye,
As buzës humnerës nuk i dridhet themra:
Sheklli, po, mbarĂ« me pasĂ« pĂ«r t’u shpĂ«rthye
S’i ban lak zemra.
Rekton mbarĂ« jeta pĂ«r nĂ«n fyell t’kĂ«rçik’e
TĂ« dekĂ«s s’shĂ«mtueme, s’pĂ«rmnerĂ«shme mizore:
VetĂ«m BURRNIJA – njĂ« BURRNI çelike
Asaj i rrshet dore./KultPlus.com

↗

Charlie Chaplin: Sapo fillova ta dua veten, unë ndalova së tentuari për të pasur gjithmonë të drejtë

✇KultPlus
By: Kult Plus

“Sapo fillova ta dua veten, e zbulova se ankthi dhe vuajtja emocionale janĂ« vetĂ«m shenja paralajmĂ«ruese qĂ« mĂ« tregonin se unĂ« isha duke jetuar nĂ« kundĂ«rshtim me tĂ« vĂ«rtetĂ«n time. Sot e di, ky Ă«shtĂ« “AUTENTICITETI”.

Sapo fillova ta dua veten e kuptova se sa ofenduese mund tĂ« jetĂ« pĂ«r njĂ« person nĂ«se unĂ« tentoj ta i’a imponoj dĂ«shirat e mia, edhe pse e dija se nuk ishte koha e duhur dhe personi nuk ishte i gatshĂ«m pĂ«r atĂ«. Sot unĂ« kĂ«tĂ« e quaj “RESPEKT”.

Sapo fillova ta dua vetĂ«n unĂ« nuk pata mĂ« dĂ«shirĂ« pĂ«r njĂ« jetĂ« mĂ« ndryshe, dhe mund ta shihja se çdo gjĂ« qĂ« mĂ« rrethonte, me ftonte tĂ« rritesha. Sot kĂ«tĂ« e quaj “PJEKURI”.
Sapo fillova ta dua veten, unĂ« e kuptova se nĂ« çfarĂ«do rrethana, unĂ« jam nĂ« vendin e duhur dhe nĂ« kohĂ«n e duhur, dhe se çdo gjĂ« ndodh saktĂ«sisht nĂ« momentin e duhur. KĂ«shtu qĂ« unĂ« mund tĂ« jem i qetĂ«. Sot kĂ«tĂ« e quaj “VETË – BESIM”.

Sapo fillova ta dua veten, unĂ« ndalova sĂ« vjedhuri kohĂ«n time, dhe ndalova sĂ« krijuari projekte tĂ« mĂ«dha pĂ«r tĂ« ardhmen. Sot, unĂ« e bĂ«jĂ« vetĂ«m atĂ« qĂ« mĂ« sjell kĂ«naqĂ«si dhe lumturi, i bĂ«jĂ« gjĂ«rat qĂ« i dua dhe qĂ« ma ngazĂ«llejnĂ« zemrĂ«n, dhe ato i bĂ«jĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ«n dhe nĂ« ritmin tim. Sot kĂ«tĂ« e quaj “THJESHTËSI”.


Sapo fillova ta dua veten, unĂ« ndalova sĂ« tentuari pĂ«r tĂ« pasur gjithmonĂ« tĂ« drejtĂ«, dhe kurrĂ« s’kam qenĂ« mĂ« pak herĂ« gabim prej atij momenti. Sot unĂ« e zbulova se kjo Ă«shtĂ« “MODESTI”.
Ne s’kemi mĂ« nevojĂ« ti frikĂ«sohemi argumenteve, konfrontimeve ose cilitdo problem me veten tonĂ« ose me tĂ« tjerĂ«t. Madje edhe yjet pĂ«rplasen dhe nga pĂ«rplasja e tyre lind njĂ« botĂ« e re. Sot e di e “KJO ËSHTË JETA”./ Charlie Chaplin/ KultPlus.com

↗

Rama: Turistë nga gjithë bota shijojnë mikpritjen dhe plazhet publike të Sarandës dhe Ksamilit

✇KultPlus
By: Kult Plus

Turistë nga gjithë bota po shijojnë këto ditë detin e mrekullueshëm, mikpritjen dhe plazhet publike të Sarandës dhe Ksamilit.

Kryeministri Edi Rama ndau sot në rrjetet sociale opinionet e disa prej tyre, të cilët vlerësojnë mikpritjen, ushqimin dhe plazhet e pastra.

“ShumĂ« prej tyre vizitorĂ« besnikĂ«, tĂ« tjerĂ«t tĂ« sigurt qĂ« do tĂ« rikthehen, sepse brigjet e Jonit janĂ« joshje me shikim tĂ« parĂ« dhe e pĂ«rjetshme”, u shpreh Rama.

Një prej operatorëve turistikë që operon në zonën e Sarandës u shpreh se për vitin 2025 Ksamili dhe Saranda janë nga vendet më të preferuara për turistët nga Izraeli.

“Kemi njĂ« fluks tĂ« jashtĂ«zakonshĂ«m turistĂ«sh dhe njĂ« rritje tĂ« kĂ«rkesave. Prenotimet e turoperatorit tonĂ« arrijnĂ« deri nĂ« muajin tetor. Jemi plot me prenotime dhe Ksamili mban vendin e parĂ«â€, bĂ«ri tĂ« ditur ajo.

Turistët e huaj që zgjedhin Sarandën e Ksamilin vlerësojnë veçanërisht plazhet, njerëzit traditat dhe ushqimin.

“ËshtĂ« bukur. Peizazh i mrekullueshĂ«m. Po kalojmĂ« momente shumĂ« tĂ« kĂ«ndshme nĂ« SarandĂ«â€, tha njĂ« prej tyre.

NjĂ« tjetĂ«r vlerĂ«soi bukuritĂ« qĂ« ofron Saranda me “natyrĂ«n origjinale dhe detin super tĂ« pastĂ«r”.

“Do tĂ« doja t’ju ftoja tĂ« vizitoni njĂ« vend tĂ« bukur siç Ă«shtĂ« Ksamili, nĂ« ShqipĂ«ri. Siç mund ta shihni moti Ă«shtĂ« i ngrohtĂ« dhe uji gjithashtu. Dua tĂ« them gjithashtu se njerĂ«zit kĂ«tu janĂ« shumĂ« tĂ« dashur. Ata do t’ju ndihmojnĂ« me çdo gjĂ« qĂ« ju duhet gjatĂ« qĂ«ndrimit kĂ«tu”, apeloi njĂ« tjetĂ«r turist i huaj.

Turistët e huaj shprehen veçanërisht të mahnitur nga Ksamili.

“Ejani dhe zbulojeni Ksamilin, Ă«shtĂ« i veçantĂ«, shumĂ« i bukur, njerĂ«z tĂ« dashur, uji i mirĂ«!”, tha njĂ« prej tyre.

“Po shijojmĂ« diellin, peizazhin e mrekullueshĂ«m, motin e bukur, njerĂ«zit e mirĂ«, pijet e kĂ«ndshme”, tha njĂ« tjetĂ«r.

“Sapo erdhĂ«m kĂ«tu nĂ« plazhin publik. Plazhi Ă«shtĂ« i pastĂ«r, falas. Deti Ă«shtĂ« i bukur, njerĂ«zit janĂ« shumĂ« mikpritĂ«s dhe ushqimi e pijet shumĂ« tĂ« mira”, shtoi njĂ« tjetĂ«r.

Një turiste holandeze vlerësoi po ashtu motin e mirë dhe plazhet e bukura.

“Ushqimet dhe pijet janĂ« tĂ« mira. MĂ« pĂ«lqen uji qĂ« Ă«shtĂ« vĂ«rtetĂ« blu dhe tashmĂ« Ă«shtĂ« plazh publik, tĂ« gjithĂ« mund tĂ« vijnĂ«â€, shtoi ajo.

“Ndihem shumĂ« mirĂ« kĂ«tu. Dielli, njerĂ«zit, janĂ« tĂ« mrekullueshĂ«m. Ushqimi Ă«shtĂ« “wow”. MĂ« i miri! Dhe njerĂ«zit tĂ« presin me krahĂ« hapur. MĂ« pĂ«lqen shumĂ«â€, tha njĂ« tjetĂ«r./atsh/KultPlus.com

↗

‘TashmĂ« qĂ« larg, aq larg ke ikur’

✇KultPlus
By: Kult Plus

Poezi e shkruar nga Mikhail Lermontov

Tashmë që larg, aq larg ke ikur,
Dhe u bĂ«nĂ« vite qĂ« s’tĂ« shoh mĂ«.
Dhe shpresa ime ashtu është fikur,
Qëndroj i heshtur dhe nuk bëj zë.

Prita shumë vite duke u venitur,
Pres ende sot qĂ« s’jam mĂ« djalĂ«.
Prita të zgjohem nga një ëndërr e fikur,
Por pĂ«r mua dielli jo mĂ« s’do dalĂ«.

Ti kurrĂ« s’u ktheve o Ă«ndrra ime,
Unë thjesht imazhe kam parë, e parë.
E nëse vjen ashtu papritur,
As s’kam pĂ«r tĂ« qeshur,
As kam për të qarë./ KultPlus.com

↗

Kristal

✇KultPlus
By: Kult Plus

Poezi e shkruar nga Ismail Kadare. 

Ka kohĂ« qĂ« s’shihemi dhe ndjej
si të harroj une dalëngadal
si vdes tek une kujtimi yt
si vdesin flokët dhe gjithçka.

Tani kërkoj poshtë e lartë
një vend ku ty të të lëshoj
nje strofë a notë, a një brilant
ku të të lë, të puth, të shkoj.

NĂ« s’tĂ« pranoftĂ« asnjĂ« varr
asnjë mermer, a morg kristal
mos duhet vallë prapë të të mbart
gjysëm të vdekur, gjysëm të gjallë.

NĂ« s’gjetsha hon ku tĂ« tĂ« hedh
do gjej një fushë a një lulnajë
ku butësisht porsi polen
gjithkund, gjithkund të të shpërndajë.

Të të mashtroj ndoshta kështu
dhe të të puth të ik pa kthim
dhe nuk do dine as ne askush
harrim ish ky a s’ish harrim./KultPlus.com

↗

‘E Ă«mbĂ«l Ă«shtĂ« vdekja nĂ« qĂ«llim’

✇KultPlus
By: Kult Plus

Në vitin 1972, Xhemajl Mustafa kishte shkruar një poezi për figurën e rezistencës shqiptare, Adem Demaçin.

Sot, KultPlus e sjell këtë poezi 6 vjetorin e vdekjes së Adem Demaçit.

MES GRILASH – FENIKS

Akrostik
Agimin e zi po e ngjyros me lotë kujtimi
Derisa këngën po e thyej nëpër fytyrën tënde
E në heshtje po tretem e fikem si jetimi
Me ndezë dëshirat e fjetura si krande
Dhe prore po zbres në sytë e rrugëve kah ti
E Ă«mbĂ«l Ă«shtĂ« vdekja nĂ« qĂ«llim –
Me e puthë atë dritë në horizonte që rri
Akoma i etur jam në këtë varg, i humbur në trishtim
Qetësi e natës kridhet në grila e mbërthyer
I lodhur një zog diku me krahë të thyer
Tash kĂ«ngĂ«s ia thotĂ« me afsh nĂ« gji –
I amshuar balsam në varg qëndron
Këngë ngadhënjimi lyrë e poetit shënon
Rrugët ndrit qëllimi në këtë natë plot vetmi.

(Jeta e re, nr.2/1972, f.332)./ KultPlus.com

↗

Adem Demaçi: Profesor Zekeria Rexha guxoi tĂ« na i hapte sytë 

✇KultPlus
By: Kult Plus

Nga Adem Demaçi

NĂ« klasĂ«n e shtatĂ« na u shtuan edhe disa lĂ«ndĂ« tĂ« reja: latinishtja e psikologjia. KĂ«to lĂ«ndĂ« bashkĂ« me frĂ«ngjishten na i jepte Zekeria Rexha. Ky ishte njĂ« burrĂ« shtatmesĂ«m, zeshkan, me syze prapa tĂ« cilave qĂ«ndronin sytĂ« e mĂ«dhenj e tĂ« zi. Ky ishte fort i pĂ«rkushtuar qĂ« tĂ« na pajiste me dije. Para lufte kishte pas qenĂ« nxĂ«nĂ«s i Liceut francez tĂ« Korçës dhe kishte pas studiuar nĂ« FrancĂ«. Kishte marrĂ« pjesĂ« nĂ« luftĂ«n antifashiste dhe pas luftĂ«s, pĂ«r disa kohĂ«, kishte qenĂ« nĂ« post tĂ« lartĂ«, mirĂ«po serbĂ«t e kishin pas shkarkuar nga detyra dhe i kishte ardhur radha qĂ« tĂ« na bĂ«hej profesor. Djali i tij, Dukagjini, ishte nĂ« klasĂ« me ne, por ai kurrĂ« nuk pranonte qĂ« tĂ« fliste çfarĂ«doqoftĂ« pĂ«r babain e vet. Ne kishim dĂ«gjuar nga fjalĂ«t nĂ« qytet se ai ishte shkarkuar pĂ«r shkak se kishte kundĂ«rshtuar turqizimin me zor tĂ« shqiptarĂ«ve. Ishte tejmase tolerant me ne. MĂ« nĂ« fund, ne, pĂ«rsĂ«ri e gjetĂ«m KolĂ«n tonĂ« tĂ« humbur, thoshim ne nxĂ«nĂ«sit e pakĂ«t qĂ« kishim kaluar nĂ«pĂ«r duart e KolĂ« Nikajt. Ne e lusnim qĂ« tĂ« na i pĂ«rsĂ«riste leksionet e kaluara nga psikologjia dhe ai e bĂ«nte kĂ«tĂ« pa pĂ«rtesĂ«. Ne filluam ta pyesnim edhe pĂ«r shumĂ« çështje jashtĂ« programit mĂ«simor dhe ai e bĂ«nte kĂ«tĂ« me kĂ«naqĂ«si tĂ« madhe. Ne, me pyetjet tona, filluam tĂ« hynim edhe “lakrave”. Dhe ai, nuk hezitonte tĂ« hynte “lakrave” bashkĂ« me ne. Ne e patĂ«m pyetur pĂ«r “RezolutĂ«n e Bujanit” dhe ai na pati folur pĂ«r atĂ« ngjarje tĂ« rĂ«ndĂ«sishme tĂ« historisĂ« sonĂ«, njĂ« muaj rresht, duke marrĂ« nga pesĂ«mbĂ«dhjetĂ« minutat e para tĂ« orĂ«ve qĂ« mbante çdo ditĂ« me ne. Ai kishte pas qenĂ« edhe njĂ«ri nga hartuesit e kĂ«saj rezolute. Ai na e citonte pothuaj nĂ« tĂ«rĂ«si “RezolutĂ«n e Bujanit” tĂ« nxjerrĂ« nga KĂ«shilli Nacional-Çlirimtar i LuftĂ«s Antifashiste tĂ« KosovĂ«s e tĂ« Rrafshit tĂ« Dukagjinit. Pasi pati pĂ«rfunduar kĂ«to leksione, profesori ynĂ«, pati nxjerrĂ« shaminĂ« dhe pati fshirĂ« djersĂ«t. VetĂ«m shpirti i tij e dinte se si ndihej. Tani, ne nuk ishim krejt tĂ« vegjĂ«l qĂ« tĂ« mos dinim se nga sa po shkonte fasulja nĂ« Serbi. TĂ« gjithĂ« ishim mbi shtatĂ«mbĂ«dhjetĂ« vjeç. MirĂ«po, kureshtja jonĂ« pĂ«r tĂ« mĂ«suar tĂ« vĂ«rtetĂ«n tonĂ« ishte aq e madhe saqĂ« nuk pĂ«rmbaheshim dot. Edhe njĂ« çështje na kishte mbetur e pasqaruar. TĂ« gjithĂ« e dinim se pyetja ishte fort, fort e rrezikshme, mirĂ«po ne nuk kishim kĂ« tĂ« pyesnim tjetĂ«r. Ajo pyetje na shqetĂ«sonte pamasĂ« dhe nuk u duruam dot.

Një ditë, gjatë shëtitjes së gjatë mes orëve, më futën në mes Shefqet Popova, Ali Buçinca, Feti Badivuku, të gjithë nga Vushtrria dhe Avdi Sinani e Enver Tali. Shefqeti e hapi i pari muhabetin:

-Shiko Filan! Ty profesori tĂ« do mĂ« sĂ« shumti nĂ« klasĂ«n tonë 

-Edhe? – thashĂ« unĂ«.

-Edhe,-vazhdoi Shefqeti,- ne, shokët e klasës, e kemi një lutje për ty


–Po, ta pyes profesorin, çka?

–DĂ«gjo,-ndĂ«rhyri Enveri-kjo Ă«shtĂ« pyetje fort e vĂ«shtirĂ« dhe mund ta ngushtojmĂ« fort profesorin

– DĂ«gjo Filan, – ndĂ«rhyri Avdiu. – Ta pyesĂ«sh profesorin se ku qĂ«ndron shkaku qĂ« ne kosovarĂ«t mbetĂ«m nĂ« robĂ«ri? VetĂ«m kaq


Unë u ndala dhe po i shikoja të gjithë me radhë. Më në fund thashë: -More, po ju a po doni që profesorin ta fusim në burg e ndoshta të bëhemi shkaktar që ai ta humbë edhe kokën?!


Heshtje. Pas pak, foli Aliu: -DĂ«gjo! Profesori edhe me kaq sa na ka folur e ka fituar burgun e ndoshta edhe ta humbĂ« kokĂ«n. Kur i pata treguar unĂ« nĂ« shtĂ«pi vllaut tim, Isakut, se çfarĂ« po na thoshte ne profesori, ai lĂ«kundej prej vendit dhe kapte kokĂ«n me duar. MĂ« pati thĂ«nĂ«: “Hej, more, juve djalli ju marrtĂ«! Do ta merrni nĂ« qafĂ« profesorin”!


–MirĂ« po thotĂ« Aliu! Ne, nĂ« qafĂ« e morĂ«m se e morĂ«m dhe le tĂ« shkojĂ« me njĂ« harxh!
 TĂ« paktĂ«n do ta marrim vesh tĂ« vĂ«rtetĂ«n e plotĂ«. A s’ështĂ« kĂ«shtu?- na i hapi sytĂ« prapa syzeve, Feti Badivuku.

-Ashtu është!- thanë të gjithë njëzëri dhe ndër ta vazhdoi Shefqeti:

-Paj, Filan, ty tĂ« intereson edhe mĂ« shumĂ« se neve e vĂ«rteta e plotë 

Rrudha krahĂ«t. Ia qĂ«lluan. Po i shikoja tĂ« gjithĂ« me radhĂ« dhe ula kokĂ«n. Ata buzĂ«qeshnin dhe ia bĂ«nin njĂ«ri tjetrit me sy. N’ata ra zilja e shkollĂ«s pĂ«r tĂ« hyrĂ« brenda nĂ« klasa


Ishte ora e frëngjishtes. Hyri profesori Zekeria dhe pyeti:

-Ku kemi mbetur?

Ata tĂ« pestĂ«t e oborrit m’i hapĂ«n sytĂ« si nĂ« mĂ«nyrĂ« kĂ«rcĂ«nuese. UnĂ«

hezitoja. Enveri foli:

-Filani e ka një pyetje për juve, profesor


– Mos e keni Filanin mĂ«sit, ju? – tha profesori duke mos i dhĂ«nĂ« rĂ«ndĂ«si kĂ«saj pune dhe m’u drejtua mua: -Fol, Filan!

Unë u ngrita në këmbë dhe me zë që dridhej thashë:

– I dashur profesor, kush ka faj qĂ« Kosova, pĂ«rkundĂ«r “RezolutĂ«s sĂ« Bujanit”, mbeti nĂ«n Serbi?


Profesori, për një çast u pre, pastaj i shkoi një qehre e zbehtë, por menjëherë pas kësaj, mori veten dhe fytyra iu skuq. Ai, me duar që ende i dridheshin, nxori pakon e cigareve, nxori shkrepsën, ndezi cigaren, iu afrua dritares, hapi njërin krah të saj dhe qëndroi ashtu me fytyrë kah rruga. Ai thithte tymin në qetësi të plotë. Ne u bëmë vetëm sy e veshë. Kur e kreu cigaren, profesori fiku duçin duke e shtypur mbi teneqen e jashtme të dritares dhe hodhi duçin në oborrin e shkollës kah rruga. Pastaj, iu afrua ngadalë djalit të vet në bankën e parë, pranë meje dhe i tha:

-Dukagjin, ti merr çantën dhe shko në shtëpi!- Pastaj ai, ua bëri me gisht dy anëtarëve të komitetit të rinisë të gjimnazit, Nazmi Kajtazit e Nazmi Junikut, duke u thënë butësisht:-Ju të dy, përcilleni Dukagjinin deri në shtëpi!

Ata tĂ« tre u larguan dhe profesori na u drejtua me zĂ« shumĂ« tĂ« sigurt:- Jeni shumĂ« tĂ« ri, por edhe ne, nĂ« kohĂ«n tonĂ« kemi qenĂ« shumĂ« tĂ« ri kur jemi marrĂ« me punĂ« shumĂ« serioze, si ju sot. JanĂ« kohĂ«ra fort tĂ« rrezikshme e fort tĂ« vĂ«shtira, por mĂ« duhet t’ua them tĂ« vĂ«rtetĂ«n e kulluar, pa le tĂ« dalĂ«, ku tĂ« dalĂ«!
 Fajin e kemi ne komunistĂ«t shqiptarĂ« qĂ« komunistĂ«ve jugosllavĂ« u besuam qorrazi. Fajin e kemi ne qĂ« kĂ«rkuam ndihmĂ«n e tyre. Fajin e kemi ne qĂ« fare i besuam idesĂ« komuniste, e cila s’kishte pas qenĂ« gjĂ« tjetĂ«r pĂ«rveçse njĂ« gĂ«njeshtĂ«r e madhe me bisht tĂ« pĂ«rgjakur. Krejt ato qĂ« ndodhĂ«n dhe qĂ« po ndodhin pas mbarimit tĂ« luftĂ«s e provuan dhe po e provojnĂ« njĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ« tĂ« kĂ«tillĂ«. Krimet qĂ« u bĂ«nĂ« deri mĂ« sot dhe qĂ« po bĂ«hen sot ndaj shqiptarĂ«ve nĂ« Goli Otok e nĂ« burgjet tjera, vrasja nĂ«n tortura çnjerĂ«zore e Omer Çerkezit me shokĂ« flet mjaft qartĂ« se komunizmi kishte pas qenĂ« njĂ« pĂ«rrallĂ« pĂ«r fĂ«mijĂ«t e vegjĂ«l


Profesori u ndal për një çast, Na shikoi të gjithëve, një nga një e pyeti me zë të lartë:

-A dĂ«gjuat? –

Ne tĂ« gjithĂ« u pĂ«rgjigjĂ«m me njĂ« “po” tĂ« gjatĂ«.

-AtĂ«herĂ«, – foli profesori duke na e luajtur gishtin,- prej kĂ«tij momenti e tutje, nĂ«se ju pyet dikush, ju do tĂ« thoni se nuk keni dĂ«gjuar asgjĂ«!


TĂ« gjithĂ« ne, prapĂ«, u pĂ«rgjigjĂ«m me njĂ« “asgjĂ«â€.

Ora vazhdoi me frëngjishte, por në kokat tona u thadrua thellë e vërteta e hidhur për komunizmin dhe na u ndriçua fort dashuria për kombin tonë. / KultPlus.com

↗

Violeta Manushi, ikonë e artit teatror dhe kinematografik shqiptar

✇KultPlus
By: Kult Plus

MĂ« 26 korrik 2007 ndĂ«rroi jetĂ« “Artistja e Popullit” Violeta Manushi.

Ikona e artit teatral dhe kinematografik me një galeri të pasur rolesh të ekzekutuara, gëzonte simpati dhe popullaritet të gjerë në publiku. Korri sukses njësoj, si në komedi, ashtu edhe në dramë.

GjatĂ« karrierĂ«s sĂ« saj realizoi 100 role nĂ« teatĂ«r dhe 16 role nĂ« kinematografi. Interpretimi i saj i fundit ishte nĂ« tragjikomedinĂ« e Ruzhdi PulahĂ«s, “Streha e tĂ« harruarve”.

Violeta Manushi lindi më 6 mars 1926 në Korçë. Në moshën 20-vjeçare, u regjistrua në shkollën e parë dramatike, të hapur pranë Teatrit të Shtetit në vitin 1946. U shqua për vërtetësi, natyrshmëri të rrallë, por edhe disiplinë e vullnet të hekurt.

Manushi u shndĂ«rrua nĂ« njĂ« ikonĂ« tĂ« artit skenik shqiptar. Ajo shkĂ«lqeu nĂ« rolet protagoniste nĂ« komeditĂ« “GratĂ« gazmore tĂ« Uindsorit” (1959) dhe “Morali i zonjĂ«s Dulska” (1958). Nga dramaturgjia kombĂ«tare interpretoi me sukses OlimbinĂ« te “Karnavalet e Korçës” (1964), ZyhranĂ« te “Fytyra e dytĂ«â€ (1968), NicĂ«n te “Gjenerali i ushtrisĂ« sĂ« vdekur” (1971), teto OllgĂ«n te “Zonja nga qyteti” (1975) dhe “NjĂ« shoqe nga fshati”, teton te komedia ikonĂ« “Pallati 176” (1985).

Ajo ka trupĂ«zuar role nĂ« 16 filma: “Tana”, “Rrethimi i vogĂ«l”, “Gjenerali i ushtrisĂ« sĂ« vdekur”, “Zonja nga qyteti”. KĂ«to janĂ« disa prej realizimeve ku spikati mĂ« shumĂ« pĂ«r forcĂ«n e saj aktoriale.

Violeta Manushi u vlerësua me medaljen e festivalit të filmit në vitin 1977./KultPlus.com

↗

Në kohën kur të desha

✇KultPlus
By: Kult Plus

Poezi nga Ismail Kadare

Në kohën kur të desha,
Mendimet për ty më mbulonin natë e ditë.
Ashtu si Vezuvi që me hirin e tij,
Mbulonte Pompeun me periferitë.

Por koha shkoi.
Tani lava e ftohur,
Plehëron të gjatat rreshta të të mbjellave.
Ndërsa mendimet për ty,
Plehërojnë rreshta poezish të kthjellëta. / KultPlus.com

↗

Tetë dekadat e Adem Demaçit

✇KultPlus
By: Kult Plus

Nga Agim Vinca

NĂ« vitin 1990, kur Adem Demaçi kishte hyrĂ« nĂ« vitin e vet tĂ« 28-tĂ« tĂ« burgut, e pĂ«rjavshmja “Danas” e Zagrebit, i vetmi organ i shtypit jugosllav qĂ« u bĂ«nte vend shkrimeve tona tĂ« pakta qĂ« merrnin nĂ« mbrojtje, pak a shumĂ«, shqiptarĂ«t nga fushata e tmerrshme qĂ« zhvillohej kundĂ«r tyre nĂ« vitet ’80 (pas vitit 1981), nĂ« rubrikĂ«n e saj tĂ« rregullt “Ličnost tjedna” (Personaliteti i javĂ«s), botonte njĂ« shkrim pĂ«r tĂ« burgosurin politik numĂ«r njĂ« nĂ« ish-Jugosllavi dhe ndĂ«r mĂ« tĂ« njohurit nĂ« botĂ«, Adem Demaçin.

Jugosllavia e atĂ«hershme, nĂ«n ndikimin e zhvillimeve nĂ« EvropĂ«n lindore e qendrore (nĂ« ish-Bashkimin Sovjetik, Poloni, Çeki etj.), po shkonte drejt pluralizmit politik dhe si rezultat i rrethanave tĂ« reja tĂ« krijuara, pritej lirimi i tĂ« burgosurve politikĂ«, nĂ« mesin e tĂ« cilĂ«ve doemos edhe i tĂ« burgosurve politikĂ« shqiptarĂ«, tĂ« cilĂ«t ishin, nĂ« raport me numrin e popullsisĂ«, pra proporcionalisht, mĂ« tĂ« shumtit nĂ« numĂ«r dhe tĂ« dĂ«nuar me dĂ«nime nga mĂ« tĂ« rĂ«ndat, disa prej tĂ« cilĂ«ve, madje, si Adem Demaçi me shokĂ«, nga dy-tri herĂ« radhazi.

“Čovjek sa transparenta” (Njeriu i tranparenteve) titullohej shkrimi i “Danas”-it, qĂ« Óiste nĂ« dy faqe pĂ«r Adem Demaqin (kĂ«shtu ia shkruanin emrin) dhe qĂ« sillte edhe fotograÒnĂ« e tij, pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« pas shumĂ« vitesh e dekadash dhe qĂ«, siç mund tĂ« shihej qysh prej titullit, e paraqiste atĂ« si lider politik tĂ« lĂ«vizjes ilegale shqiptare pĂ«r çlirim, si njeri qĂ« mobilizonte masat, me portretin e tĂ« cilit dilej nĂ« demonstrata, kryesisht nĂ« PerĂ«ndim, e tĂ« tjera tĂ« ngjashme.

Shkrimi ishte kryesisht pozitiv, por e paraqiste Adem Demaçin, autorin e romanit të famshëm Gjarpinjtë e gjakut, të shndërruar në legjendë, ashtu sikurse edhe autori i tij, vetëm si njeri politik, por jo edhe si krijues letrar, pra si shkrimtar.

I vetĂ«dijshĂ«m se nĂ« kĂ«tĂ« mĂ«nyrĂ«, Adem Demaçi paraqitej nĂ« mĂ«nyrĂ« jo tĂ« plotĂ«, madje tĂ« njĂ«anshme, pata bĂ«rĂ« njĂ« shkrim, nĂ« tĂ« cilin, duke pĂ«rshĂ«ndetur veprimin e gazetĂ«s zagrebase, ia bĂ«ja me dije redaksisĂ« dhe, nĂ«pĂ«rmjet saj, edhe lexuesve, se Adem Demaçi, pĂ«rveç se veprimtar politik, shumĂ« i njohur dhe shumĂ« i çmuar, ishte edhe shkrimtar, autor i njĂ« numri tĂ« konsiderueshĂ«m tregimesh dhe i njĂ« romani, qĂ« kishin bĂ«rĂ« bujĂ« nĂ« kohĂ«n kur ishin botuar nĂ« PrishtinĂ«, nĂ« gjysmĂ«n e dytĂ« tĂ« viteve ’50 tĂ« shekullit XX, por qĂ« mĂ« vonĂ«, pas rĂ«nies nĂ« burg tĂ« autorit, ishin ndaluar, ashtu siç ishte ndaluar edhe emrin i autorit tĂ« tyre, i cili, nĂ« KosovĂ« e gjetkĂ« rreth tri dekada nuk mund tĂ« pĂ«rmendej publikisht, pos nĂ« kontekst negativ: si armik i JugosllavisĂ«, çfarĂ« edhe ishte nĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ«. (Armik i JugosllavisĂ«? Po.

I shtetit dhe i ideologjisë së tij, por jo edhe i popujve të saj, sepse Adem Demaçi, njeri me sens të rrallë politik dhe humanist i vërtetë, ka ditur ta bëjë gjithmonë dallimin mes popujve e regjimeve dhe nuk i ka bërë kurrë vend urrejtjes në zemrën e tij të madhe).

NĂ« fund tĂ« shkrimit tim, tĂ« cilin Danas-i, pĂ«r çudi, nuk e botoi, edhe pse mĂ« kishte botuar jo pak shkrime tĂ« tjera mĂ« parĂ«, nĂ«nvizoja edhe njĂ« detaj, nĂ« dukje mbase tĂ« parĂ«ndĂ«sishĂ«m, por qĂ« do ta ndjekĂ« si fatalitet shkrimtarin ndĂ«r vite, faktin se emri i Adem Demaçit, nĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ« mbiemri i tij, shkruhej me ç” (tĂ« fortĂ«) e jo me “q” (tĂ« butĂ«), si thuhet nĂ« KosovĂ«, siç e kishte shkruar gazetari i “Danas”-it dhe siç do ta shkruajnĂ« jo rrallĂ« edhe vetĂ« shqiptarĂ«t jo vetĂ«m nĂ« atĂ« kohĂ«, por edhe mĂ« vonĂ«, deri nĂ« ditĂ«t e sotme. Kjo ishte, siç kam marrĂ« vesh, njĂ« nga arsyet (edhe pse jo e vetmja), qĂ« e shtyri autorin, shkrimtarin Adem Demaçi, tĂ« hiqte dorĂ« pĂ«r njĂ« çast nga emri i tij historik dhe ta nĂ«nshkruante kompletin e veprave tĂ« tij prej dhjetĂ« librash, tĂ« botuar nĂ« vitin 2012, me Adem Dema e jo Adem Demaçi, veprim ky, i cili, megjithatĂ«, mua personalisht, si lexues i veprĂ«s sĂ« Adem Demaçit dhe si studiues i saj, nuk mĂ« Ă«shtĂ« dukur me vend!

TĂ« ritheksojmĂ« edhe njĂ« herĂ«, edhe nĂ« kĂ«tĂ« pĂ«rvjetor jubilar, se Adem Demaçi, Ă«shtĂ« jo vetĂ«m veprimtar i shquar politik, njeri qĂ« bĂ«ri epokĂ«, por edhe njĂ« krijues me talent tĂ« rrallĂ« artistik. E them me pĂ«rgjegjĂ«si tĂ« plotĂ« se po tĂ« mos e kishte Óijuar talentin e tij letrar pĂ«r hir tĂ« çështjes kombĂ«tare, Adem Demaçi do tĂ« ishte bĂ«rĂ« njĂ« shkrimtar i pĂ«rmasave tĂ« mĂ«dha ose, siç kam thĂ«nĂ« nĂ« njĂ« rast tjetĂ«r, sado hipotetike qĂ« mund tĂ« duket kjo gjĂ«, Kadareja i KosovĂ«s.

“Baca”, siç jemi mĂ«suar ta quajmĂ« me dashuri tĂ« gjithĂ« ne kur Óasim pĂ«r tĂ«, madje edhe ata qĂ« mund tĂ« jenĂ« moshatarĂ« tĂ« tij apo edhe mĂ« tĂ« moshuar se ai, i kishte tĂ« gjitha predispozitat pĂ«r t’u bĂ«rĂ« i tillĂ«: talentin, imagjinatĂ«n, aftĂ«sinĂ« e tĂ« vĂ«rejturit tĂ« fenomeneve jetĂ«sore, prirjen pĂ«r tĂ«krijuar karaktere njerĂ«zore, gjuhĂ«n e pasur, stilin lakonik, njohjen me themel tĂ« frazeologjisĂ« popullore, zotĂ«rimin e gjuhĂ«s si sistem mjetesh shprehĂ«se nĂ« tĂ« gjitha nivelet e saj, e tĂ« tjera.

NĂ« librin Dosja Demaçi tĂ« historianitdr. Hakif Bajrami, haset, ndĂ«r tĂ« tjera, edhe njĂ« fjali, nĂ« tĂ« cilĂ«n thuhet: “nĂ« mesin e shkrimtarĂ«ve tĂ« Kosmetit konsiderohet si shkrimtari ma i talentuem”. Jam mahnitur kur e kam lexuar kĂ«tĂ« fjali, tĂ«shqiptuar nga njĂ«ri nga denoncuesit e tij. PĂ«rse? PĂ«r shkak se aty mĂ«sova, ku mĂ« sĂ« paku e prisja, se talentin si shkrimtar Demaçit nuk ia mohonin as ata qĂ« e denonconin e as ata qĂ« e burgosnin.

PĂ«rkundrazi, e konÒrmonin atĂ«, duke pohuar me gojĂ« plot se ai ishte “i talentuem”, madje shumĂ« mĂ« i talentuar se ata vetĂ«, por, ajme, kishte njĂ« tĂ« keqe tĂ« madhe: ishte armik i shtetit dhe jo njĂ« armik dosido, por i vendosur, trim e konsekuent deri nĂ« fund. Adem Demaçi i ri, ky idealist i vĂ«rtetĂ«, sikurse edhe shokĂ«t e tij, qĂ« iu bashkuan dhe e mbĂ«shtetĂ«n, kishte njĂ« Ă«ndĂ«rr tĂ« madhe, heretike pĂ«r kohĂ«n: Ă«ndrrĂ«n e çlirimit tĂ« KosovĂ«s nga zgjedha serbe dhe bashkimin e saj me ShqipĂ«rinĂ«, prej sĂ« cilĂ«s ishte shkĂ«putur padrejtĂ«sisht e me dhunĂ« nĂ« vitet 1912-13.

PĂ«r hir tĂ« kĂ«saj Ă«ndrre, Adem Demaçi e sakriÒkoi talentin e tij si shkrimtar dhe karrierĂ«n e tij prej shkrimtari tĂ« dorĂ«s sĂ« parĂ«. Kur ra nĂ« burg pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ«, nĂ« vitin 1958, me akuzĂ«n pĂ«r “agjitacion e propagandĂ«â€, Ademi ishte emĂ«r i njohur nĂ« letrat shqipe nĂ« KosovĂ«.

Ish-studenti i shkĂ«lqyeshĂ«m letĂ«rsisĂ« botĂ«rore, qĂ« me dijen dhe talentin e tij kishte çuditur edhe profesorĂ«t mĂ« tĂ« rreptĂ« nĂ« Universitetin e Beogradit dhe gazetar i rubrikĂ«s sĂ« kulturĂ«s nĂ« tĂ« vetmen gazetĂ« tĂ« pĂ«rditshme shqipe nĂ« ish-Jugosllavi, “Rilindja”, ai kishte botuar, duke Òlluar nga viti 1953, nĂ« shtypin dhe periodikun letrar tĂ« KosovĂ«s, kryesisht te “Jeta e re”, njĂ« varg tregimesh, me tĂ« cilat kishte pĂ«rvetĂ«suar lexuesit dhe kritikĂ«n letrare tĂ« kohĂ«s si njĂ« talent i rrallĂ« nĂ« fushĂ«n e prozĂ«s, e cila atĂ«herĂ« ishte dhe, nĂ« njĂ«farĂ« mase, vazhdon tĂ« jetĂ« edhe sot deÒcitare nĂ« letĂ«rsinĂ« shqipe tĂ« KosovĂ«s.

Nuk harrohen tregimet e tij: Kur zoti harron, Mestani, Kthimi, Burija e Pizh Magjupit, Eu, Binak, eu
, Toka nuk sillet vetëm rreth boshtit të vet, Ezopi e të tjera, që shquhen për gjetjen e temës dhe të subjektit, për personazhet pikante, për nuancimet psikologjike, për gjuhën e gjallë e autentike, për ndjenjën e humorit dhe vlera të tjera, që i bëjnë ato modele të tregimit të shkurtër dhe si të tilla tërheqin edhe sot vëmendjen e lexuesit.

Pas njĂ« pĂ«rvoje nĂ« fushĂ«n e tregimit, ku herĂ«-herĂ« shkĂ«lqen si tĂ« ishte nxĂ«nĂ«s i Çehovit ose O’Henrit, i inkurajuar edhe nga suksesi qĂ« arriti tek lexuesit, Adem Demaçi do tĂ« kalojĂ« nĂ« fushĂ«n e romanit.

Kur nuk ishte mĂ« shumĂ« se 22 vjeç, ai botoi, nĂ« faqet e “JetĂ«s sĂ« re”, nĂ« dy vazhdime, romanin e tij tĂ« njohur, Gjarpijt e gjakut, i cili, po atĂ« vit (mĂ« 1958), falĂ« pĂ«rkujdesit dhe dashamirĂ«sisĂ« sĂ« Esad Mekulit, do tĂ« botohet si libĂ«r mĂ« vete nĂ« edicionin e “JetĂ«s sĂ« re”. NjohĂ«s i mirĂ« i jetĂ«s dhe i mendĂ«sisĂ« sĂ« popullit tĂ« vet, i plagĂ«ve dhe dhembjeve tĂ« tij, Adem Demaçi do tĂ« verĂ« gishtin aty ku duhej: te plaga e hapur e vĂ«llavrasjes dhe e gjakmarrjes, duke u angazhuar jo nĂ« mĂ«nyrĂ« banale, por nĂ«pĂ«rmjet situatash artistike, pĂ«r kapĂ«rcimin e saj.

Pamja e fundit e romanit, ku njĂ«ri nga personazhet (Mustafa), kundĂ«rshtar i rreptĂ« i zakoneve prapanike, pas pĂ«rleshjes sĂ« dy familjeve, i drejtohet njĂ« fĂ«mije, simbol i sĂ« ardhmes, me fjalĂ«t: “Shtypi, shtypi kĂ«ta gjarpij tĂ« gjakut!
”, Óet jo vetĂ«m pĂ«r mesazhin e qartĂ« tĂ« veprĂ«s, por edhe pĂ«r mundĂ«sitĂ« e mĂ«dha krijuese tĂ« autorit tĂ« saj.

Se sa Ă«shtĂ« treguar inventiv e largpamĂ«s Adem Demaçi nĂ« kĂ«tĂ« vepĂ«r tĂ« papĂ«rsĂ«ritshme tĂ« prozĂ«s shqipe, Óet edhe motoja e vĂ«nĂ« nĂ« krye tĂ« saj.

Vargjet emblematike: “Jo atyne qĂ« janĂ« trima/ me ngrehĂ« gishtin e krimit/ po atyne qĂ« janĂ« trima/ me shtri dorĂ«n e pajtimit” shprehin nĂ« mĂ«nyrĂ« lapidare preokupimin atdhetar e humanitar tĂ« shkrimtarit, tĂ« cilin ai pĂ«rpiqej ta bĂ«nte pjesĂ« tĂ« ndĂ«rgjegjes sĂ« popullit tĂ« vet. Jo rastĂ«sisht kĂ«to vargje, tridhjetĂ« vjet mĂ« vonĂ«, u bĂ«nĂ« moto e lĂ«vizjes pĂ«r pajtimin e gjaqeve nĂ« vigjilie tĂ« viteve ’90, kur Adem Demaçi ende mbahej nĂ« burg, por fara qĂ« kishte hedhur ai tashmĂ« kishte mbirĂ« dhe kishte dhĂ«nĂ« frytet e saj nĂ« tokĂ«n e plleshme tĂ« KosovĂ«s

Gjatë viteve të burgut, jo vetëm të parit e të dytit, por edhe të tretit, më të gjatit, Adem Demaçi nuk mundi ta ushtronte profesionin e shkrimtarit.

Ndryshe nga ç’veprohej me intelektualĂ«t e tjerĂ« disidentĂ« tĂ« EvropĂ«s, atij nuk iu mundĂ«sua nĂ« burg qĂ« ta ushtronte zanatin e shkrimtarit. NĂ« burgun e Stara GradishkĂ«s, ku qĂ«ndroi nĂ« vitet e fundit, ai bĂ«nte punĂ«n e montuesit tĂ« stilolapsave, por atij vetĂ« (çfarĂ« ironie!) nuk i lejohej tĂ« shkruante.

Ky fakt, sikurse edhe qindra tĂ« tjerĂ«, tregon qartĂ« se sa ishte i rremĂ« miti mbi liberalizmin e regjimit titist jugosllav, tĂ« cilin me tĂ« drejtĂ« disa analistĂ« perĂ«ndimorĂ« e cilĂ«sonin si “stalinizĂ«m antistalinist”.

Edhe pas daljes nga burgu Adem Demaçi arriti t’i befasonte lexuesit, duke dĂ«shmuar se vitet e gjata tĂ« burgut nuk e kishin tharĂ« shpirtin e tij krijues. NĂ« vitin 1994 botoi romanin LibĂ«r pĂ«r Vet Mohimin, nĂ« tĂ« cilin u pĂ«rpoq tĂ« shprehte, nĂ« mĂ«nyrĂ« alegorike, vizionin e tij pĂ«r zgjidhjen e çështjes sĂ« KosovĂ«s dhe, rrjedhimisht, edhe Ă«ndrrĂ«n pĂ«r njĂ« pajtim tĂ« mundshĂ«m historik mes dy popujve tĂ« armiqĂ«suar, serbĂ«ve dhe shqiptarĂ«ve.

Ndryshe nga romani i tij i hershĂ«m Gjarpijt e gjakut, ku gjejmĂ« tipin e prozĂ«s sociale tĂ« mjedisit rural, me elemente herĂ«-herĂ« etnograÒke, nĂ« LibĂ«r pĂ«r Vet Mohimin, Demaçi kultivon prozĂ«n urbane me elemente eseistike, qĂ« e hasim rĂ«ndom te shkrimtarĂ«t politikisht tĂ« angazhuar (Brehti, Sartri, KĂ«rlezha etj.).

Protagonist i rrëÒmit është një intelektual shqiptar, ish-i burgosur politik, i cili, pas një qëndrimi të gjatë në burg, kthehet në vendlindje, ku sheh shumë ndryshime, por edhe një gjendje në thelb të pandryshueshme: atë të mungesës së lirisë kombëtare.

Shikuar nga aspekti tipologjik ai i takon kategorisĂ« sĂ« personazheve-ide e jo tĂ« personazheve-karaktere, gjĂ« qĂ« e sugjeron edhe emri i tij: Vet Mohim (nga fjala shqipe vetĂ«mohim: Óijim i interesit vetjak pĂ«r hir tĂ« interesit tĂ« pĂ«rgjithshĂ«m).

SĂ« bashku me njĂ« grup miqsh, bashkĂ«mendimtarĂ« tĂ« tij, ky personazh ideograÒk, niset nĂ« kĂ«rkim tĂ« disa tĂ« vĂ«rtetave thelbĂ«sore me rĂ«ndĂ«si jetike pĂ«r jetĂ«n e banorĂ«ve tĂ« hapĂ«sirĂ«s ballkanike, por edhe pĂ«r njeriun nĂ« pĂ«rgjithĂ«si.

Si të dilet nga kriza e krijuar pas shpërbërjes së ish-Jugosllavisë? Si të zgjidhet çështja shqiptare dhe veçanërisht çështja e Kosovës? Si të pastrohet Ballkani nga shpirtrat e këqij, nga demonët që luajnë me fatin e popujve?

Cilat janĂ« rrugĂ«t mĂ« tĂ« drejta e mĂ« frytdhĂ«nĂ«se pĂ«r t’u mposhtur e keqja? Si tĂ« shpĂ«tohet njeriu i sotĂ«m nga rreziku qĂ« i kanoset prej teknikĂ«s? Si tĂ« shpĂ«tohet natyra prej ndotjes? Si tĂ« çlirohet njeriu nga ankthi i vdekjes dhe a Ă«shtĂ« i pavdekshĂ«m shpirti i tij?

Njeri qĂ« pjesĂ«n dĂ«rrmuese tĂ« jetĂ«s e ka kaluar nĂ« burg, por pa e humbur kurrĂ« lirinĂ« e vet tĂ« brendshme, heroi i Demaçit, pas daljes nga “burgu i vogĂ«l” nĂ« “burgun e madh”, niset nĂ« kĂ«rkim tĂ« rrugĂ«ve tĂ« lirisĂ« pĂ«r vete dhe tĂ« tjerĂ«t, pĂ«r “tĂ« vetĂ«t” dhe ata “tĂ« tjerĂ«t”, sepse askush nuk mund tĂ« jetĂ« i lirĂ«, sipas tij, duke e mbajtur nĂ« robĂ«ri dikĂ« tjetĂ«r, duke e shtypur dhe shfrytĂ«zuar atĂ«. MirĂ«po, si tĂ« arrihet kjo, nĂ« ç’mĂ«nyrĂ«? – shtrohet pyetja.

Dhe pĂ«rgjigjja Ă«shtĂ«: “jo me dhunĂ«, por me marrĂ«veshje; jo me agresivitet, por me durim; jo me urrejtje, por me dashuri”. PĂ«r Demaçin mĂ« trim Ă«shtĂ« ai qĂ« fal sesa ai qĂ« vret, ndĂ«rsa mĂ« fatkeq – ai qĂ« e shkakton sesa ai qĂ« e pĂ«son vuajtjen. Kjo do tĂ« thotĂ« se ÒlozoÒa e tij Ă«shtĂ« ÒlozoÒ e mosdhunĂ«s, por kurrsesi jo e qyqarllĂ«kut. PĂ«r tĂ« nuk Ă«shtĂ« i huaj koncepti i Gandit se “dishepull i vĂ«rtetĂ« Ă«shtĂ« ai qĂ« i njeh dhembjet e tjetrit si tĂ« ishin

tĂ« tijat”, sikundĂ«r edhe parimi i lartĂ« etik, i formuluar pĂ«r mrekulli nga malĂ«sori ballkanas Mark Milani, se trimĂ«ri Ă«shtĂ« ta mbrosh veten nga tĂ« tjerĂ«t, ndĂ«rsa burrĂ«ri t’i mbrosh tĂ« tjerĂ«t nga vetja.

Vepra e parĂ« e Adem Demaçit e shkruar dhe e botuar pas daljes nga burgu, romani LibĂ«r pĂ«r Vetmohimin, do tĂ« pasohet edhe nga njĂ« varg veprash tĂ« tjera tĂ« krijuara mĂ« vonĂ«, siç janĂ«: Heli e Mimoza, NĂ«na ShegĂ« e pesĂ« gocat, ShkrumbnajĂ« e dashuri, Dashuria kuantike e Filanitdhe Alb Prometeu, njĂ« cikĂ«l prej pesĂ« romanesh, tĂ« shkruara nĂ« vitet 2007-2012, pra nĂ« prag dhe pas shpalljes sĂ« pavarĂ«sisĂ«, qĂ« Óasin pĂ«r luftĂ«n dhe pasluftĂ«n nĂ« KosovĂ«, poema Tung vargu im, e vetmja vepĂ«r nĂ« vargje e kĂ«tij prozatori tĂ« spikatur dhe drama historiko-politike Politika dhe pushka, hedhur nĂ« letĂ«r nĂ« vitin 1970 nĂ« burgun e Pozharevcit dhe e pĂ«rpunuar nĂ« vitin 2011-2012 nĂ« PrishtinĂ« e SarandĂ«, e cila u botua pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« nĂ« kuadĂ«r tĂ« kompletit.

Edhe nĂ« kĂ«to vepra Adem Demaçi vazhdon aventurĂ«n e tij krijuese, duke u bĂ«rĂ« jehonĂ« ideve tĂ« vetapolitike, por edhe shoqĂ«rore e ÒlozoÒke, qĂ« e kanĂ« udhĂ«hequr nĂ« jetĂ« dhe tĂ« cilave ai ua ka kushtuar jetĂ«n dhe duke ndĂ«rfutur, kur mĂ« shumĂ« e kur mĂ« pak, edhe elemente autobiograÒke, pa bĂ«rĂ« nĂ« asnjĂ« rast apologjinĂ« e vetvetes, por duke mbrojtur gjithmonĂ«popullin tĂ« cilit i takon.

Kur nĂ« vitin 1957, ideologu i hegjemonizmit serb, shkrimtari Dobrica Qosiq, nĂ« njĂ« takim tĂ« mbajtur nĂ« PrishtinĂ«, nĂ« ndĂ«rtesĂ«n e Komitetit Krahinor, i porosit shkrimtarĂ«t e KosovĂ«s qĂ« “ta hapin hullinĂ« e parĂ«â€, duke Òlluar “nga Òllimi” dhe duke shkruar vepra “nĂ« frymĂ«n e patriotizmit socialist jugosllav”, i vetmi qĂ« guxon t’i kundĂ«rvihet pikĂ«pamjes sĂ« tij, duke ia dhĂ«nĂ« pĂ«rgjigjen e merituar, Ă«shtĂ« i riu Adem Demaçi, i personiÒkuar nĂ« roman si Filani: ”Si duket shkrimtari nga Beogradi nuk e ditka se ne kemi letĂ«rsinĂ« tonĂ«. Ne nuk kemi nevojĂ« ta ÒllojmĂ« letĂ«rsinĂ« tonĂ« nga e para; ne duhet tĂ« vazhdojmĂ« aty ku e lanĂ« shkrimtarĂ«t tanĂ« tĂ«

mĂ«dhenj: PjetĂ«r Budi, Frang Bardhi, De Rada, Naimi, Çajupi, Mjeda, Asdreni, Noli, Migjeni, Luigj Gurakuqi, Mihal Grameno, Lasgush Poradeci, Sterjo Spasse, Mitrush Kuteli
”. NĂ« atĂ« “ftohtĂ«si akulli”, qĂ« mbretĂ«ron nĂ« sallĂ«, nĂ« praninĂ« Duçit famĂ«keq (Dushan Mugosha) dhe komitetlinjve tĂ« tjerĂ«, dĂ«gjohet zĂ«ri inkurajues i profesor Zekeria RexhĂ«s: “Bravo Filan!”, alias Adem.

Ka pasur pĂ«rpjekje qĂ« Adem Demaçi dhe ÒlozoÒa e tij krijuese tĂ« karakterizohen me pak fjalĂ«si vijon: “realist nĂ« politikĂ«, liberal nĂ« ideologji, hegelist nĂ« ÒlozoÒ, stoik nĂ« etikĂ« dhe ithtar i postmodernizmit nĂ« letĂ«rsi”.

Edhe pse tingëllon bukur, cilësimi i mësipërm lë për të dëshiruar dhe është i diskutueshëm, veçanërisht togfjalëshi i fundit, i formuluar nën ndikimin e modës së postmodernizmit.

MĂ« parĂ« se postmodernist, ndonĂ«se nĂ« veprĂ«n e tij nuk mungojnĂ« as elementet postmoderne,sidomos te LibĂ«r pĂ«r Vet Mohimin dhe Dashuria kuantike e Filanit, Demaçi si shkrimtar do tĂ« mund tĂ« quhej mbase postrealist, ithtar i njĂ« realizmi tĂ«ri, tĂ«cilin ÒlozoÒ francez Rozhe Garodi (Roger Garaudy) e quante “rĂ©alisme sans rivages” (realizĂ«m pa brigje).

Vepra letrare e Adem Demaçit është e hapur ndaj jetës, botës, natyrës, shoqërisë dhe e grish lexuesin për komunikim të hapur, jashtë skemave dhe klisheve, që nuk i honeps. Duhet të lexohet krijimtaria e Adem Demaçit për të parë se në themel të saj qëndron ideja sublime e lirisë së popujve si kusht i paqes dhe i prosperitetit.

Duhet tĂ« lexohen dhe rilexohen tregimet dhe romanet e tij – dhe tĂ« gjitha shkrimet e tjera tĂ« tij, letrare e publicistike – pĂ«r tĂ« nxjerrĂ« “mĂ«sim” prej tyre dhe pĂ«r t’u kĂ«naqur me to. Sepse, ta lexosh Adem Demaçin do tĂ« thotĂ« tĂ« bĂ«hesh pjesĂ«marrĂ«s i njĂ« “udhĂ«timi dramatik ÒlozoÒko-politik dhe artistik”, siç thotĂ« njĂ« nga personazhet e tij./ KultPlus.com

↗

Shtatë vite pa Adem Demaçin, i njohur si Mandela i Kosovës

✇KultPlus
By: Kult Plus

Sot bëhen shtatë vite që kur vdiq veprimtari i çështjes kombëtare, Adem Demaçi, i njohur si Mandela i Kosovës.

Me prejardhje nga fshati Lupq i Podujevës, Demaçi u lind më 26 shkurt 1936 në Prishtinë, ndërsa më 26 korrik të vitit 2018 ndërroi jetë. Adem Demaçi ishte veprimtar për kauzën kombëtare në kohën e Jugosllavisë dhe luftonte për barazinë e Kosovës me republikat e tjera.

I njohur si simbol i rezistencës kombëtare, i ndjeri Adem Demaçi për angazhimin e tij politik, vuajti 28 vite me radhë në burgjet e Jugosllavisë. Pasi u lirua ai menjëherë vazhdoi aktivitetin e tij politik. Ai u quajt edhe Nelson Mandela i Evropës.

Adem Demaçi udhĂ«hoqi KĂ«shillin pĂ«r tĂ« Drejtat dhe LiritĂ« e Njeriut (KMDLNJ) nga viti 1990 deri nĂ« vitin 1995. NĂ« vitin 1991 u nderua nga Parlamenti Evropian me Çmimin Saharov. GjatĂ« periudhĂ«s 1998-1999, kur mbaheshin takimet nĂ« Rambouillet pĂ«r tĂ« ardhmen e KosovĂ«s, ai ishte zĂ«dhĂ«nĂ«s politik i UÇK-sĂ«. Ishte njĂ«kohĂ«sisht kryetar i Lidhjes sĂ« ShkrimtarĂ«ve tĂ« KosovĂ«s (2005-2007).

Sot, njerëzit e rezistencës kombëtare identifikohen me emrin e Adem Demaçit, sepse ai me punën dhe me veprën e tij, u bë simbol i unifikimit për ruajtjen e kombit shqiptar, mbi pesë dekada.

Adem Demaçi me jetĂ«n dhe veprĂ«n e tij, u shndĂ«rrua nĂ« njĂ« personalitet tĂ« pĂ«rmasave tĂ« historisĂ« sĂ« pĂ«rgjithshme njerĂ«zore, ku bĂ«n pjesĂ« edhe historia jonĂ« kombĂ«tare. Ai ka shkruar romanin “Gjarprijt e Gjakut” i cili u ndalua nga regjimi ish-komunist. Ai e pa dritĂ«n vetĂ«m pas viteve nĂ«ntĂ«dhjetĂ«.

Pasditen e 26 korrikut të vitit 2018, Demaçi ndërroi jetë. Në nderim të tij u organizuan shumë aktivitete shtetërore si dhe u mbajtën tri ditë zie në Kosovë./KultPlus.com

↗

“National Geographic”: Zbuloni thesaret bregdetare tĂ« RivierĂ«s Shqiptare

✇KultPlus
By: Kult Plus

Plazhet e ShqipĂ«risĂ« do tĂ« kthehen nĂ« “hit” kĂ«tĂ« verĂ«. Vendi ballkanik shkĂ«lqen me njĂ« thesar plazhesh kilometra tĂ« gjata tĂ« fshehura midis mbetjeve arkeologjike, shkruan Ana MarĂ­a GonzĂĄlez Franco nĂ« njĂ« artikull tĂ« botuar nĂ« botimin spanjoll tĂ« “National Geographic”.

Dalëngadalë, ky vend i bukur ballkanik po shfaqet si parajsa e pazbuluar e Mesdheut.

SidoqoftĂ«, ajo qĂ« Ă«shtĂ« e qartĂ« Ă«shtĂ« se ShqipĂ«ria ka gjithçka qĂ« i nevojitet pĂ«r t’u bĂ«rĂ« destinacioni mĂ« i lakmuar evropian, me plazhe spektakolare pĂ«r çdo turist.

Riviera Shqiptare shtrihet pĂ«rgjatĂ« njĂ« bregdeti tĂ« mrekullueshĂ«m, me vende arkeologjike, histori interesante, veçori kulturore dhe kuzhinĂ« tĂ« pasur – tĂ« cilat mund tĂ« gjenden nĂ« plazhet mĂ« tĂ« mira nĂ« ShqipĂ«ri.

Plazhi i Ksamilit: Një sintezë e plazhit të Rivierës Shqiptare

Nëse Shqipëria do të përmblidhej në një plazh të vetëm, fituesi do të ishte Ksamili.

Plazhi me të njëjtin emër dallohet për me rërën e bardhë si borë në një vijë bregdetare të thyer të përshkuar nga katër ishuj (Ishulli Binjak, Ishulli Smerald, Ishulli i Vogël dhe Ishulli i Gurit).

Gjenden disa plazhe të bukura me rërë të bardhë në Ksamil, megjithëse shumica janë private dhe drejtohen nga restorantet.

Fakti qĂ« ndodhet nĂ« jug tĂ« SarandĂ«s, pĂ«rballĂ« ishullit tĂ« Korfuzit, e bĂ«n atĂ« njĂ« destinacion shumĂ« tĂ«rheqĂ«s si pĂ«r shqiptarĂ«t ashtu edhe pĂ«r turistĂ«t e huaj – qĂ« kalojnĂ« kufirin jugor tĂ« vendit ose kalojnĂ« me traget nga Italia ose Greqia.

Sikur të mos kishte arsye të mjaftueshme për të qenë një nga plazhet më të mira në Shqipëri, Ksamili është  vendi ideal për të eksploruar atraksione të tjera shqiptare si Syri i Kaltër dhe Parku Natyror i Butrintit, i shpallur Vend i Trashëgimisë Botërore nga UNESCO.

Plazhi i Borshit: Disa kilometra i gjatë dhe me ujëra ngjyrë bruz

Rreth një orë larg me makinë nga Saranda përgjatë bregdetit Jon ndodhet plazhi më i gjatë në të gjithë Rivierën Shqiptare, Borshi.

Ky plazh është mbi 6 kilometra i gjatë dhe, përveç madhësisë së tij, shquhet për ujërat e tij të kristalta dhe malet gjigante me bimësi të harlisur që rrethojnë detin blu.

Kjo enklavĂ« njihet pĂ«r qetĂ«sinĂ« dhe karakterin e saj tĂ« egĂ«r, duke e bĂ«rĂ« atĂ« plazhin e preferuar pĂ«r turistĂ«t qĂ« kĂ«rkojnĂ« tĂ« shpĂ«tojnĂ« nga turizmi masiv dhe “i civilizuar” i plazheve fqinje.

Megjithatë, ekzistojnë disa bare dhe restorante aty pranë, si dhe një parking i madh.

Plazhi i Gjipesë: Thesari i egër i Shqipërisë

Një nga thesaret më të çmuara në Rivierën Shqiptare është Plazhi i Gjipesë, një vend panoramik që magjeps me mjedisin e tij të egër natyror dhe perëndimet e diellit dhe lindjet ëndërrimtare, si dhe ujërat e tij të kaltra.

Pavarësisht se është një nga plazhet më të lakmuara, për të arritur atje, vizitorët duhet të ecin për rreth gjysmë ore, duke kaluar midis bunkerëve, duke kapërcyer shpatin e pjerrët dhe duke shmangur shkëmbinjtë e mëdhenj.

I vendosur në fund të kanionit me të njëjtin emër, gjiri i vogël është i rrethuar nga shkëmbinj gjigantë, duke e bërë atë një nga plazhet më piktoreske të Shqipërisë.

Plazhi i Dhërmiut: Urban, natyral dhe lokal

Si një nga plazhet më të mëdha urbane të Shqipërisë, Dhërmiu mirëpret vendasit dhe turistët e huaj që kërkojnë të gjitha lehtësitë që u nevojiten për të kaluar një ditë në plazh.

Qendra e qytetit është e ngritur dhe pranë detit, plazhi dhe shëtitorja janë qendra e aktivitetit veror, me bare dhe restorante, të cilat ofrojnë gjithashtu shezlongje dhe çadra me qira, pasi ka zona publike dhe private.

Drejt veriut, plazhi bëhet më shkëmbor dhe në periferi, mund të vizitoni gjire dhe shpella, duke përfshirë Drimadhes, një gji i bukur me rërë të bardhë me shkëmbinj, i arritshëm duke ndjekur një shteg midis pemëve të ullirit.

Plazhi i Jalës: Dita dhe nata

Në një vendndodhje strategjike midis Himarës dhe Dhërmiut, përtej fshatit Vuno, shtrihet plazhi i Jalës, një nga parajsat e bregdetit Jon, i fshehur midis kodrave të mbushura me ullishte dhe shtëpi.

Shkëmbinjtë e lartë rrethojnë gjiret e vogla të këtij cepi të Mesdheut, ku uji merr ngjyra të papërshkrueshme.

Bukuria e Jalës perceptohet për herë të parë nga kodra e lartë.
PĂ«rtej tĂ« qenit njĂ« vend ideal pĂ«r t’u çlodhur apo pĂ«r tĂ« praktikuar zhytje dhe sporte ujore, Jala Ă«shtĂ« njĂ« destinacion i preferuar pĂ«r turistĂ«t qĂ« kĂ«rkojnĂ« jetĂ«n e natĂ«s.

Gjithashtu ka një numër të madh restorantesh dhe baresh aty pranë ku mund të provoni gatimet lokale.

Plazhi i Lukovës: Relaks në Rivierën Shqiptare

Lukovea është ideale për të shijuar qetësinë e Rivierës Shqiptare, pasi ndodhet në një mjedis natyror të pabesueshëm larg vendeve më të lakmuara bregdetare.

Kjo nuk do të thotë që plazhi i saj, Plazhi i Shpellës nuk ofron të gjitha lehtësitë, duke përfshirë qiranë e shezlongjeve dhe çadrave dhe një gamë restorantesh që ndërthurin kuzhinën mesdhetare me peizazhin marramendës.

Kushdo që kërkon një përvojë natyrore duhet vetëm të ngrejë sytë dhe të humbasë në ujërat kristalore dhe kontrastin e tyre me kodrat e gjelbra që ngrihen përreth.

Plazhi i Kakomesë: Gjysmëhëna shqiptare

Plazhi i Kakomesë është një mrekulli natyrore në formën e një gjysmëhëne të rrethuar nga bimësi e harlisur.

Peizazhi dominohet nga ujĂ«rat e tij mahnitĂ«se. PĂ«rveç kĂ«saj pamjeje idilike, Plazhi i KakomesĂ« – praktikisht i shkretĂ« – ofron qetĂ«si dhe mundĂ«si pĂ«r tĂ« shijuar panoramĂ«n madhĂ«shtore.

Turistët mund të vizitojnë edhe Manastirin e Shën Marisë së Kakomës, një kompleks bizantin i shekullit XVI.

Porto Palermo: Gjeografikisht unik

Porto Palermo është padyshim një nga vendet më unike në Shqipëri.
I vendosur midis fshatrave të Himarës dhe Qeparosë, ai rrethohet nga një ishull i lidhur me bregdetin.

Pranë tij ndodhet Kalaja e Ali Pashës, nga ku mund të shijoni pamjet më spektakolare të zonës përreth.

Edhe pse bregdeti i Porto Palermos është shumë shkëmbor, ka plazhe të vogla me guralecë ku mund të hyni në ujë pa pasur nevojë të kaloni shkëmbinjtë.

Pavarësisht se është një nga vendet më të njohura në Rivierën Shqiptare, Porto Palermo nuk është prekur ende nga turizmi masiv, duke ruajtur karakterin e egër që e bën të gjithë këtë bregdet një sekret të madh
 për momentin.

Plazhi i Qeparosë, shëtitja ideale

Plazhi i Qeparosë ofron disa nga perëndimet e diellit më të bukura në vend.

ËshtĂ« njĂ« vend ideal pĂ«r t’u çlodhur, pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« zhytje ose pĂ«r tĂ« notuar, si dhe pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« njĂ« udhĂ«tim me varkĂ« nĂ« shpellat dhe shkĂ«mbinjtĂ« pĂ«rreth, apo pĂ«r tĂ« ecur  deri nĂ« MajĂ«n e ÇikĂ«s – nga ku mund tĂ« shijoni pamjet spektakolare.

Plazhi është i rrethuar nga një shëtitore, ku do të gjeni restorante dhe të gjitha lehtësitë për një ditë në plazh./atsh/KultPlus.com

↗

Katalogu i  Ozzy Osbourne rikthehet në klasifikimet muzikore britanike

✇KultPlus
By: Kult Plus

Katalogu muzikor i Ozzy Osbourne dhe grupit tĂ« tij “Black Sabbath“ Ă«shtĂ« ngjitur ndjeshĂ«m nĂ« klasifikimet muzikore tĂ« BritanisĂ« pas vdekjes  tre ditĂ« mĂ« parĂ«  tĂ« yllit tĂ« rrymĂ«s muzikore  “Heavy Metal”.

KĂ«nga e famshme e Black Sabbath, “Paranoid”, e cila arriti vendin e katĂ«rt nĂ« vitin 1970, Ă«shtĂ« rikthyer nĂ« Top 40 (nĂ« vendin e 32-tĂ«) pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« pas gati 45 vitesh, njoftoi “Official Charts Company”.

“The Ultimate Collection” i “Black Sabbath” Ă«shtĂ« rikthyer nĂ« klasifikimin e albumeve, duke u ngjitur me 129 pozicione nĂ« vendin e 22-tĂ«.

ËshtĂ« njĂ«ra nga gjashtĂ« daljet muzikore tĂ« Black Sabbath dhe Osbourne qĂ« gjenden kĂ«tĂ« javĂ« nĂ« top 200, pĂ«rfshirĂ« albumin “Paranoid” (1970) nĂ« vendin e  52-tĂ«, pĂ«rmbledhjen e hiteve tĂ« Osbourne nga viti 2014 “Memoirs Of A Madman” nĂ« vendin 60-tĂ«, “Prince Of Darkness” nĂ« vendin 71 dhe albumin “Mob Rules” tĂ« Sabbath nĂ« vendin 107-tĂ«.

Oyyz Ozbourne, vdiq të martën, në moshën 76 vjeç.  Ai vuante nga sëmundja e Parkinsonit dhe nga disa probleme të tjera shëndetësore vitet e fundit,  përfshirë disa  ndërlikime nga një kolaps në vitin 2019. /atsh/ KultPlus.com

❌