❌

Reading view

There are new articles available, click to refresh the page.
↗

Daniel Shima, zhdukja e njeriut që di shumë apo edhe që ka bërë shumë

✇Gazeta Si
By: Gazeta Si

Nga Gazeta ‘Si’- Daniel Shima, ish-zĂ«vendĂ«sdrejtor i AgjencisĂ« KombĂ«tare tĂ« ShoqĂ«risĂ« sĂ« Informacionit (AKSHI), u raportua si i zhdukur mĂ« 20 gusht 2025, pasi familjarĂ«t humbĂ«n kontaktin me tĂ«.

Rreth orĂ«s 17:00, ai i dĂ«rgoi tĂ« dashurĂ«s njĂ« mesazh ku shkruante “po mĂ« arrestojnĂ«â€, pas sĂ« cilĂ«s nuk u komunikua mĂ« pĂ«r disa orĂ«.

Rreth 10 orĂ« mĂ« vonĂ«, Shima u rikthye nĂ« banesĂ« dhe deklaroi se ishte larguar me dĂ«shirĂ«, pas njĂ« konflikti me partneren. SidoqoftĂ«, mĂ«nyra e zhdukjes dhe itinerari i lĂ«vizjeve tĂ« tij kanĂ« ngritur dyshime tĂ« forta. Pamje sigurie e kanĂ« filmuar atĂ« nĂ« zona si Qyteti Studenti dhe rruga pranĂ« tunelit Tirana–Elbasan, por asnjĂ« shpjegim i plotĂ« nuk u dha pĂ«r itinerarin, takimet apo mesazhin alarmues qĂ« dĂ«rgoi.

Kjo ngjarje vjen nĂ« njĂ« kohĂ« kur Daniel Shima ka qenĂ« nĂ«n vĂ«mendjen e SPAK pĂ«r shkak tĂ« rolit tĂ« tij nĂ« dhĂ«nien e disa tenderave tĂ« dyshimtĂ« gjatĂ« kohĂ«s qĂ« mbante postin e zv.drejtorit nĂ« AKSHI. NdĂ«r mĂ« tĂ« pĂ«rfolurit Ă«shtĂ« tenderi prej 43 milionĂ« eurosh i fituar nga kompania “Advanced Business Solutions (ABS)”, e lidhur me dyshime pĂ«r favorizime dhe korrupsion institucional.

Sipas ish-zv.kryeministrit Arben Ahmetaj, Shima është kërcënuar drejtpërdrejt nga Kryeministri për të heshtur, pasi ai është në dijeni të strukturës së brendshme dhe përfitimeve që lidhen me tenderat e teknologjisë së informacionit në Shqipëri. Ahmetaj e cilëson AKSHI-n si një qendër e abuzimeve me fonde publike dhe thotë se ish-drejtuesit si Shima kanë qenë nën presion për të mos dëshmuar.

PĂ«rplasjet e brendshme brenda AKSHI-t pĂ«rmenden gjithashtu nĂ« disa raportime. Shima pĂ«rshkruhet si pjesĂ« e njĂ« grupi interesi qĂ« ka pasur pĂ«rballje tĂ« vazhdueshme me njĂ« tjetĂ«r grup tĂ« lidhur me figura tĂ« afĂ«rta me pushtetin. Sali Berisha, nĂ« njĂ« deklaratĂ« tĂ« tij publike, e ka cilĂ«suar AKSHI-n si “sipĂ«rmarrje private tĂ« RamĂ«s”, ndĂ«rsa ShimĂ«n e ka vendosur nĂ« qendĂ«r tĂ« njĂ« “cikloni mafioz” qĂ« kontrollon tenderat dhe kontratat shtetĂ«rore nĂ« fushĂ«n e teknologjisĂ«.

Rikthimi i tij nĂ« banesĂ« pas zhdukjes nuk e ka shuar dyshimin publik se Daniel Shima “di shumĂ«â€ dhe se “ka bĂ«rĂ« shumĂ«â€ ndĂ«rsa vetĂ« ngjarja mbetet e paqartĂ« dhe e hapur pĂ«r hetim mĂ« tĂ« thelluar. Deri tani, nuk ka pasur deklaratĂ« nga SPAK apo institucionet pĂ«r zhvillimet e fundit qĂ« lidhen me kĂ«tĂ« rast.

Burimet:

The post Daniel Shima, zhdukja e njeriut që di shumë apo edhe që ka bërë shumë appeared first on Gazeta Si.

↗

Ngecin hetimet për fondet IPARD

✇Gazeta Si
By: Gazeta Si

Prej dy vitesh, bujqësia shqiptare është pa miliona euro nga programi IPARD III, pasi fondet e Bashkimit Europian për zhvillimin rural janë bllokuar për shkak të dyshimeve për korrupsion. Brukseli ka dy vite që u kërkon autoriteteve shqiptare ta trajtojnë me seriozitet këtë çështje, por deri më tani reagimi i tyre i ngjan ritmit të breshkës.

Që prej vitit 2020, dosja për hetimin e abuzimeve me fondet e IPARD ka kaluar nëpër tryezat e institucioneve të drejtësisë shqiptare, pa asnjë rezultat konkret. Fillimisht, çështja u regjistrua në Prokurorinë e Posaçme kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar (SPAK). Pas dy vitesh, SPAK shpalli moskompetencën dhe ia kaloi dosjen Prokurorisë së Tiranës. Në shtator 2023, dosja u rikthye sërish në SPAK.

Asokohe, SPAK i tha Faktoje.al se hetimi penal mbi shpërndarjen e fondeve ishte ende në fazë paraprake dhe, për shkak të sekretit hetimor, nuk mund të jepte më shumë informacion.

Të njëjtën përgjigje e dha edhe këtë fillim gushti.

â€œĂ‡Ă«shtja Ă«shtĂ« nĂ« fazĂ«n e hetimeve paraprake. PĂ«r shkak tĂ« ruajtjes sĂ« sekretit hetimor, nuk mund tĂ« bĂ«jmĂ« publike informacione tĂ« mĂ«tejshme,” – SPAK.

Pra, edhe pas dy vitesh, hetimi për dosjen IPARD vijon të endet në fazë paraprake. Asnjë emër. Asnjë arrestim. Asnjë akt akuze.

“TĂ« detyrojnĂ« tĂ« besosh se nuk ka drejtĂ«si!” – thotĂ« Romeo Nazarko, njĂ« nga denoncuesit e parĂ« tĂ« skemĂ«s sĂ« abuzimeve me fondet IPARD nĂ« ShqipĂ«ri. “Kam bĂ«rĂ« tre kallĂ«zime nĂ« SPAK, pĂ«rfshi edhe IPARD-in, tĂ« treja nĂ« gjumĂ«,” shton ai.

Në vitin 2023, Zyra Evropiane Kundër Mashtrimit (OLAF) përfundoi hetimin administrativ mbi abuzimet me fondet e IPARD II dhe ia përcolli raportin përfundimtar, së bashku me rekomandimet, autoriteteve shqiptare dhe Komisionit Evropian. Në një reagim për Faktoje.al zyra e shtypit pranë OLAF nënvizon se tanimë vendimmarrja për çdo hap të mëtejshëm u takon autoriteteve kompetente vendase, sipas vlerësimit të tyre. Me fjalë të tjera, OLAF e kalon topin në fushën tonë.

“OLAF zhvillon hetime administrative. MĂ« pas, u takon autoriteteve kompetente tĂ« vendosin mbi çdo veprim tĂ« mĂ«tejshĂ«m lidhur me rekomandimet e OLAF, sipas vlerĂ«simit tĂ« tyre. PĂ«r kĂ«tĂ« arsye, ne nuk jemi nĂ« gjendje tĂ« komentojmĂ« mĂ« tej, pĂ«rfshirĂ« detajet e hetimit dhe provat e mbledhura nga OLAF”, nĂ«nvizon zyra e shtypit tĂ« OLAF pĂ«r Faktoje.al.

Paratë europiane të mbrohen siç duhet

Që kur u pezulluan fondet IPARD, Komisioni Evropian ka përsëritur vazhdimisht kërkesën që çështja të trajtohet me seriozitet nga autoritetet shqiptare. 

Për dy vite me radhë, kanë theksuar nevojën për masa korrigjuese dhe për transparencë të plotë në hetimin e abuzimeve, duke e bërë këtë kusht të domosdoshëm për rifillimin e financimeve.

Komisioni është në dijeni të një auditimi të jashtëm që qeveria shqiptare ka kontraktuar për të verifikuar grantet dhe pagesat e IPARD II, si dhe sistemin e ri të menaxhimit dhe kontrollit të brendshëm. Por ndërkohë që procedurat bilaterale vazhdojnë, nuk jepen detaje të tjera, ndërsa pritshmëria është që çështja të zgjidhet shpejt e me përgjegjësi.

“Bashkimi Evropian Ă«shtĂ« i gatshĂ«m tĂ« vazhdojĂ« tĂ« mbĂ«shtesĂ« fermerĂ«t shqiptarĂ«, sektorin agroushqimor dhe zonat rurale nĂ« tĂ« ardhmen, me kusht qĂ« interesat financiare tĂ« Bashkimit Evropian tĂ« mbrohen siç duhet.”- bĂ«n tĂ« qartĂ« një zĂ«dhĂ«nĂ«s i Komisionit Evropian pĂ«r Faktoje.al.

Nuk ka datë për rikthimin e IPARD

Ministria e BujqĂ«sisĂ« dhe Zhvillimit Rural deklaron pĂ«r Faktoje.al se â€œĂ«shtĂ« e angazhuar maksimalisht dhe po zbaton njĂ« plan veprimi me masa konkrete, dakordĂ«suar me strukturat e Komisionit Evropian.” 

Auditimi i jashtĂ«m, qĂ« sipas ministrisĂ«Â â€œĂ«shtĂ« nĂ« fazĂ« zbatim dhe rezultatet e tij priten brenda kĂ«tij viti”, Ă«shtĂ« njĂ« nga hapat kryesorĂ« pĂ«r rifillimin e fondeve.

Pas pĂ«rfundimit tĂ« tij, ministria thekson se do tĂ« kryhen “procedurat nĂ« zbatim tĂ« MarrĂ«veshjes Financiare KuadĂ«r tĂ« Partneritetit dhe MarrĂ«veshjes Sektoriale”, tĂ« cilat janĂ« vendimtare pĂ«r finalizimin e MarrĂ«veshjes sĂ« Financimit pĂ«r Programin IPARD III dhe hapjen e thirrjeve pĂ«r aplikime.

Por pavarĂ«sisht pĂ«rpjekjeve, ende nuk ekziston një datë konkrete pĂ«r rikthimin e fondeve IPARD. Ministria shton se “nĂ« pĂ«rfundim tĂ« auditimit dhe pĂ«rmbushjes sĂ« rekomandimeve tĂ« dhĂ«na, do tĂ« finalizohet MarrĂ«veshja e Financimit dhe mĂ« pas do tĂ« hapen thirrjet pĂ«r aplikime.” 

MegjithatĂ«, pĂ«r fermerĂ«t dhe gjithĂ« sektorin e bujqĂ«sisĂ«, kĂ«to janĂ« vetĂ«m hapa nĂ« njĂ« proces qĂ« po zvarritet prej kohĂ«sh. Ata kĂ«rkojnĂ« njĂ« datĂ« tĂ« saktĂ« pĂ«r rifillimin e financimeve qĂ« do t’i japin frymĂ«marrje bujqĂ«sisĂ« shqiptare.

Programi i mbështetjes në bujqësi IPARD ofron grante në ndihmë të sektorit bujqësor për të gjitha vendet që janë në proces anëtarësimi me Bashkimin Evropian. Shqipëria është një prej pesë vendeve përfituese të mbështetjes me grante. Përmes programit IPARD II, i cili u zbatua gjatë viteve 2014 dhe 2020, Shqipëria përfitoi mbi 71 milionë euro fonde. Dhe teksa vendi priste të niste mbështetjen në bujqësi përmes IPARD III me 146 milionë euro grante, Komisioni Evropian vendosi pezullimin bazuar në dyshimet për korrupsion. /Faktoje.al

The post Ngecin hetimet për fondet IPARD appeared first on Gazeta Si.

↗

Maliq/ Një thikë vrau një fëmijë, mllefi ynë mund të vrasë një tjetër

✇Gazeta Si
By: Gazeta Si

Vrasja e 14-vjeçarit në Pirg të trondit. Por ajo që ka lënë edhe më shumë plagë është ajo që ndodhi pas krimit: heshtja, fshehja, mbrojtja. Familjarë të autorit ndihmuan për të zhdukur armën e krimit, të mitur të tjerë nuk folën, një i rritur që ndodhej aty zgjodhi të mos kallëzojë. Dhe kështu, një jetë u humb, dhe e vërteta, për pak, mund të ishte varrosur bashkë me të.

Çdo qytetar, si njeri, si prind, Ă«shtĂ« nĂ« tĂ« tĂ« drejtĂ«n e tij tĂ« ketĂ« mllef, ndoshta dhe  urrejtje deri diku. Duhet tĂ« jĂ«n  me mijĂ«ra shqiptarĂ« qĂ« po e ndiejnĂ« kĂ«tĂ« zemĂ«rim, kĂ«tĂ« neveri ndaj njĂ« familjeje qĂ«, nĂ« vend qĂ« tĂ« kĂ«rkonte falje e tĂ« ndihmonte drejtĂ«sinĂ«, zgjodhi tĂ« fshehĂ«, tĂ« mbrojĂ«, tĂ« heshtĂ«.

Por ky mllef, nëse nuk e kontrollojmë, mund të na çojë në të njëjtin vend ku çoi edhe krimin: tek logjika e hakmarrjes kolektive, tek turmat që kërkojnë gjak, tek urrejtja që shurdhon arsyen. Dhe atëherë, çfarë ndryshimi do të kishim ne nga ai që vrau?

NĂ«se sot i drejtohemi njĂ« fisi tĂ« tĂ«rĂ« me urrejtje, vetĂ«m pse njĂ« pjesĂ«tar i tij ka kryer njĂ« krim, atĂ«herĂ« nuk jemi mĂ« qytetarĂ« — jemi pjesĂ« e sĂ« njĂ«jtĂ«s spirale qĂ« ka mbajtur peng kĂ«tĂ« shoqĂ«ri pĂ«r dekada. Spiralja ku fajin nuk e ka njeriu, por mbiemri. Ku nuk ka drejtĂ«si, por vetĂ«m hakmarrje.

Ne nuk mund ta lejojmë veten të kthehemi në kafshëri, sepse jemi të tronditur.

Po, kemi tĂ« drejtĂ« tĂ« jemi tĂ« revoltuar me babain qĂ« fshehu thikĂ«n, me xhaxhain qĂ« ndihmoi, me tĂ« rriturit qĂ« nuk folĂ«n. Por le tĂ« jemi tĂ« saktĂ« dhe tĂ« drejtĂ« nĂ« zemĂ«rimin tonĂ«: mllefi ynĂ« duhet tĂ« godasĂ« veprimin. Duhet tĂ« kĂ«rkojĂ« drejtĂ«si, jo hakmarrje. Sepse nĂ« tĂ« kundĂ«rt, bĂ«hemi pjesĂ« e sĂ« njĂ«jtĂ«s marrĂ«zi qĂ« vret nĂ« emĂ«r tĂ« nderit, nĂ« emĂ«r tĂ« familjes, nĂ« emĂ«r tĂ« “forcĂ«s”.

E vërteta është e thjeshtë: nëse nuk dimë ta përballojmë dhimbjen tonë me drejtësi, atëherë nuk jemi më shoqëri. Jemi një grumbull njerëzish që vrasin njëri-tjetrin me thika, e më pas heshtin. Ashtu si ndodhi në Pirg.

The post Maliq/ Një thikë vrau një fëmijë, mllefi ynë mund të vrasë një tjetër appeared first on Gazeta Si.

↗

Mos t’ju duket çudi qĂ« edhe shteti ka faj tek vrasja nĂ« Maliq  

✇Gazeta Si
By: Gazeta Si

NjĂ« tjetĂ«r i ri humbet jetĂ«n pĂ«r njĂ« “shikim tĂ« gabuar”, njĂ« tjetĂ«r thikĂ« pĂ«rdoret si “argument”. Kjo nuk Ă«shtĂ« vetĂ«m njĂ« tragjedi personale, por simptomĂ« e njĂ« sĂ«mundjeje mĂ« tĂ« thellĂ«. Por do tĂ« ishte njĂ« tjetĂ«r vrasje nĂ«se kulturĂ«n shoqĂ«rore/qytetare do ta ndanim nga kultura shtetĂ«rore dhe demokracia qĂ« kemi ndĂ«rtuar. Vrasja se” pse mĂ« shikon” Ă«shtĂ« edhe dĂ«shtim i modelit tĂ« shtetit dhe boshllĂ«ku i njĂ« demokracie qĂ« ekziston vetĂ«m nĂ« letĂ«r. NĂ« njĂ« shoqĂ«ri ku ligji Ă«shtĂ« i fortĂ« vetĂ«m me tĂ« dobĂ«tit, ku padrejtĂ«sitĂ« ndĂ«shkohen vetĂ«m kur bĂ«hen virale, dhe ku tĂ« fuqishmit bĂ«jnĂ« ligjin pa u shqetĂ«suar pĂ«r pasojat, nuk Ă«shtĂ« çudi qĂ« forca fizike kthehet nĂ« mĂ«nyrĂ« jetese. Kur shteti nuk Ă«shtĂ« model autoriteti, rruga krijon modelin e vet: njĂ« “shtet paralel” ku mbijetesa varet nga sa i frikshĂ«m dukesh, jo sa i drejtĂ« je.

Demokracia që duhet të formonte qytetarë të vetëdijshëm, të barabartë përpara ligjit dhe të aftë për të bashkëjetuar në dallim, është kthyer në një fasadë, një lojë pushteti që nuk ndikon realisht në jetët e njerëzve. Kur institucionet duken të largëta, të korruptuara, ose të padobishme, të rinjtë humbasin besimin. Pa besim tek shteti, krenaria individuale deformohet në mburojë mbijetese, ndërsa respekti humbet çdo kuptim të natyrshëm dhe kthehet në diçka që merret me frikë, jo me dinjitet.

Ky boshllĂ«k nuk e mbush as shkolla, as familja, as media – sepse edhe ato shpesh janĂ« pjesĂ« e tĂ« njĂ«jtit sistem tĂ« kalbur, qĂ« nuk mĂ«son durimin, dialogun dhe vetĂ«kontrollin, por hesht pĂ«rballĂ« dhunĂ«s dhe glorifikon “tĂ« fortin”. Ky nuk Ă«shtĂ« vetĂ«m problem i tĂ« rinjve, por njĂ« dĂ«shtim kolektiv: i politikĂ«s qĂ« ka menduar vetĂ«m pĂ«r karrigen e vet, i institucioneve qĂ« kanĂ« mbijetuar duke u shtirur, dhe i njĂ« shoqĂ«rie qĂ« Ă«shtĂ« mĂ«suar ta respektojĂ« atĂ« qĂ« trembet, jo atĂ« qĂ« meriton.

Nëse duam të ndalim këtë rënie, nuk mjafton të dënojmë rastin. Duhet të rindërtojmë me themel  vetëdijen qytetare, të rikthejmë funksionimin real të shtetit, dhe të kultivojmë një demokraci që jetohet në përditshmëri, jo vetëm në fjalime. Kështu mund të mësojmë sërish se krenaria nuk është thikë në brez, por forcë për të mos e përdorur atë.

The post Mos t’ju duket çudi qĂ« edhe shteti ka faj tek vrasja nĂ« Maliq   appeared first on Gazeta Si.

↗

Ky brezi ri po harrohet

✇Gazeta Si
By: Gazeta Si

NĂ« ShqipĂ«ri, rreth 1 nĂ« 4 tĂ« rinj tĂ« moshĂ«s 15-29 vjeç nuk janĂ« as nĂ« shkollĂ«, as nĂ« punĂ«. NĂ« TiranĂ«, shifra rritet nĂ« 27%, duke e bĂ«rĂ« kryeqytetin epiqendrĂ«n e kĂ«tij fenomeni alarmues. Ky grup, i njohur si NEET (Not in Employment, Education or Training), pĂ«rfaqĂ«son njĂ« brez qĂ« po mbetet pas – i harruar nga tregu i punĂ«s, sistemi arsimor dhe politikat publike.

Shumica janĂ« nĂ« kĂ«rkim pune, por pa sukses. TĂ« tjerĂ« kanĂ« vetĂ«m arsim bazĂ«, ose janĂ« detyruar tĂ« heqin dorĂ« pĂ«r arsye familjare – veçanĂ«risht gratĂ« e reja. Ka edhe nga ata qĂ« janĂ« tĂ« papunĂ« prej mĂ« shumĂ« se njĂ« viti, tĂ« izoluar nga rrjetet sociale dhe pa mbĂ«shtetje pĂ«r tĂ« rifilluar.

Një problem me rrënjë të thella

PĂ«rmasat e kĂ«tij fenomeni nuk mund tĂ« shpjegohen vetĂ«m me mungesĂ«n e vendeve tĂ« punĂ«s. Analizat tregojnĂ« se rreth 13% e tĂ« rinjve NEET janĂ« nĂ« kĂ«rkim aktiv tĂ« punĂ«s, por pa sukses. NjĂ« 14% tjetĂ«r janĂ« inaktivĂ« – tĂ« shkĂ«putur plotĂ«sisht nga tregu i punĂ«s dhe nga arsimi, shpesh tĂ« zhgĂ«njyer ose tĂ« dorĂ«zuar pĂ«rballĂ« mungesĂ«s sĂ« shpresĂ«s.

Situata bëhet më e rëndë kur shohim se 35% e të rinjve NEET në Tiranë kanë vetëm arsim bazë, duke i vënë ata në një pozitë edhe më të pafavorshme përballë një tregu pune gjithnjë e më kërkues. Si mund të pretendojmë zhvillim, kur arsimi dhe formimi profesional mbeten kaq të shkëputur nga realiteti ekonomik?

ÇfarĂ« mund tĂ« ndodh ?

Pasojat nuk janĂ« vetĂ«m individuale – janĂ« kombĂ«tare. Humbja e kapitalit njerĂ«zor, rritja e varfĂ«risĂ«, emigrimi masiv, zhgĂ«njimi shoqĂ«ror dhe rritja e pabarazisĂ« janĂ« vetĂ«m disa nga efektet qĂ« po ndjehen dhe do thellohen nĂ«se nuk merren masa urgjente.

Ky nuk është vetëm një problem social, por një krizë zhvillimi.

Ky është brezi që nuk duhet të harrohet.

NĂ« vend qĂ« tĂ« jetĂ« barrĂ«, rinia mund tĂ« jetĂ« forcĂ«. Por kjo kĂ«rkon investim tĂ« qĂ«ndrueshĂ«m nĂ« arsim, trajnime praktike, mundĂ«si punĂ«simi dhe mbĂ«shtetje sociale – jo nesĂ«r, por sot.

The post Ky brezi ri po harrohet appeared first on Gazeta Si.

↗

Demokracia nuk është vetëshërbim që të ndërtohet mbi kulturën e një populli spiun

✇Gazeta Si
By: Gazeta Si

NĂ« çdo shtet modern, ndĂ«rtimet pa leje, zaptimi i trotuareve dhe abuzimi me hapĂ«sirat publike janĂ« çështje qĂ« kontrollohen nga institucionet – inspektorati i ndĂ«rtimit, bashkitĂ«, policia bashkiake. Por nĂ« ShqipĂ«ri, duket se kjo pĂ«rgjegjĂ«si Ă«shtĂ« tashmĂ« nĂ« duart e qytetarĂ«ve, pĂ«rmes portalit tĂ« ri “HapĂ«sira ime Publike”. NĂ« sipĂ«rfaqe, kjo duket si njĂ« mĂ«nyrĂ« pĂ«r tĂ« pĂ«rfshirĂ« qytetarĂ«t nĂ« mbrojtjen e ligjit. Por nĂ« thelb, Ă«shtĂ« njĂ« pranimi heshtur i dĂ«shtimit shtetĂ«ror pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« punĂ«n e vet.

Duke i dhĂ«nĂ« qytetarit rolin e denoncuesit, shteti largohet nga detyra e kontrollit, mbikĂ«qyrjes dhe rendit urban. E fshehur pas njĂ« ndĂ«rfaqeje digjitale, qeveria duket se i thotĂ« popullit: “Na thuaj ti kush po shkel ligjin, se ne nuk kemi kapacitet, vullnet apo guxim ta bĂ«jmĂ« vetĂ«â€. Kjo Ă«shtĂ« mĂ« shumĂ« se shpĂ«rndarje pĂ«rgjegjĂ«sie – Ă«shtĂ« transferim i detyrĂ«s publike, pa garantuar as siguri pĂ«r qytetarin, as drejtĂ«si pĂ«r tĂ« denoncuarin.

Kjo qasje krijon njĂ« shoqĂ«ri ku secili vĂ«zhgon tjetrin, jo nĂ« kuptimin pozitiv tĂ« qytetarisĂ« aktive, por nĂ« kuptimin e kulturĂ«s sĂ« spiunimit. NjĂ« fqinj denoncon tjetrin, jo sepse Ă«shtĂ« ndĂ«rtuar pa leje, por sepse nuk i ktheu pĂ«rshĂ«ndetjen. NjĂ« biznes raportohet nga njĂ« tjetĂ«r pĂ«r konkurrencĂ«, jo pĂ«r shkelje. Dhe kĂ«shtu, portali nuk prodhon mĂ« rend, por frikĂ« dhe mosbesim, ndĂ«rsa zaptuesit e vĂ«rtetĂ« – shpesh tĂ« lidhur me pushtetin – nuk preken as nga denoncimet, sepse askush nuk guxon t’i raportojĂ«.

Ironia është e hidhur: ndërkohë që portali i paraqitet publikut si mënyrë moderne për të mbrojtur hapësirën e përbashkët, në realitet ai ekspozon se sa i brishtë është shteti, dhe sa pak funksionojnë mekanizmat që duhet të veprojnë vetvetiu, pa pritur sinjalin e qytetarit.
NĂ« vend qĂ« tĂ« shtohen inspektorĂ«t, forcohen institucionet dhe rritet ndĂ«shkimi pĂ«r shkelĂ«sit, krijohet njĂ« faqe interneti dhe qytetari bĂ«het “roje lagjeje” – pa autorizim, pa kompetenca dhe, mĂ« problematikja, pa mbrojtje ligjore nga pasojat.

Portalet e tilla janĂ« tĂ« nevojshme kur janĂ« shtesĂ« e sistemit, jo zĂ«vendĂ«sim i tij. Por kur shteti fillon tĂ« funksionojĂ« vetĂ«m pĂ«rmes “thirrjeve nga populli”, atĂ«herĂ« kemi hyrĂ« nĂ« njĂ« epokĂ« ku qytetari nuk Ă«shtĂ« mĂ« i mbrojtur nga shteti, por pĂ«rdoret prej tij pĂ«r tĂ« mbuluar mungesĂ«n e pĂ«rgjegjĂ«sisĂ«.

Në fund, pyetja që duhet të shtrojmë është:
A Ă«shtĂ« portali njĂ« formĂ« e re e kontrollit qytetar apo njĂ« formĂ« e re e dĂ«shtimit shtetĂ«ror? Sepse nĂ«se shteti real ndodhet vetĂ«m nĂ« ekran, atĂ«herĂ« jashtĂ« tij mbizotĂ«ron rrĂ«muja – dhe askush nuk merr pĂ«rgjegjĂ«si pĂ«r tĂ«.

The post Demokracia nuk është vetëshërbim që të ndërtohet mbi kulturën e një populli spiun appeared first on Gazeta Si.

↗

Portali i Denoncimeve: Zëri i Qytetarit apo Armë për Hakmarrje?

✇Gazeta Si
By: Gazeta Si

NĂ« njĂ« kohĂ« kur ndĂ«rgjegjĂ«simi qytetar pĂ«r mbrojtjen e hapĂ«sirĂ«s publike Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« gjithnjĂ« e mĂ« i nevojshĂ«m, qeveria shqiptare ka ndĂ«rmarrĂ« njĂ« nismĂ« tĂ« re: krijimin e portalit “HapĂ«sira ime Publike”. QĂ«llimi Ă«shtĂ« i qartĂ« dhe, nĂ« pamje tĂ« parĂ«, i lavdĂ«rueshĂ«m – t’i japĂ« qytetarit fuqinĂ« pĂ«r tĂ« raportuar ndĂ«rtime pa leje, zaptime tĂ« trotuareve dhe abuzime tĂ« tjera urbane. MegjithatĂ«, pyetja thelbĂ«sore qĂ« lind Ă«shtĂ«: a mund tĂ« mbĂ«shtetet njĂ« nismĂ« e tillĂ« vetĂ«m te ndĂ«rgjegjja qytetare, pa rrezikuar keqpĂ«rdorimin pĂ«r inate personale, hakmarrje apo interesa tĂ« fshehura?

Nga njĂ«ra anĂ«, portali pĂ«rfaqĂ«son njĂ« hap tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m drejt demokratizimit tĂ« kontrollit publik. PĂ«r shumĂ« kohĂ«, ndĂ«rtimet pa leje dhe zaptimet kanĂ« lulĂ«zuar nĂ«n sytĂ« e verbĂ«r tĂ« institucioneve, shpesh pĂ«r shkak tĂ« korrupsionit ose neglizhencĂ«s. Duke i dhĂ«nĂ« qytetarit njĂ« platformĂ« pĂ«r tĂ« denoncuar nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ«, sistemi kĂ«rkon tĂ« pĂ«rfshijĂ« komunitetin nĂ« mbrojtjen e tĂ« pĂ«rbashkĂ«tĂ«s. Kjo mund tĂ« funksionojĂ« si njĂ« formĂ« presioni publik ndaj abuzuesve, por edhe si njĂ« mĂ«nyrĂ« pĂ«r tĂ« mbushur boshllĂ«qet qĂ« institucionet nuk arrijnĂ« t’i mbulojnĂ«.

MegjithatĂ«, kjo e drejtĂ« nuk vjen pa kosto. Çdo mekanizĂ«m qĂ« i jep individit fuqinĂ« pĂ«r tĂ« ndikuar nĂ« jetĂ«n dhe pronĂ«n e dikujt tjetĂ«r, duhet tĂ« shoqĂ«rohet me garanci tĂ« forta ligjore dhe etike. Ndryshe, portali mund tĂ« shndĂ«rrohet lehtĂ«sisht nĂ« njĂ« mjet abuziv, ku raportimet nuk bĂ«hen pĂ«r tĂ« mbrojtur hapĂ«sirĂ«n publike, por pĂ«r tĂ« goditur njĂ« fqinj me tĂ« cilin ke pasur konflikt, njĂ« biznes konkurrues, apo edhe pĂ«r tĂ« ushtruar presion politik. Kur njĂ« qytetar mund tĂ« denoncojĂ« me disa klikime, pa mbajtur pĂ«rgjegjĂ«si pĂ«r pasojat, ekziston rreziku real qĂ« sistemi tĂ« bjerĂ« pre e keqdashjes, jo drejtĂ«sisĂ«.

Për më tepër, përmbytja e institucioneve me denoncime të rreme ose të pabazuara nuk vetëm që ul efektivitetin e sistemit, por kompromenton besueshmërinë e gjithë platformës. Nëse autoritetet duhet të hetojnë qindra raste që rezultojnë të jenë hakmarrje personale, atëherë energjia e tyre do të shpërdorohet, ndërsa shkeljet e vërteta do të shpëtojnë pa u ndëshkuar. Në këtë mënyrë, portali, në vend që të jetë një aleat i ligjit, rrezikon të bëhet një armë për padrejtësi.

Zgjidhja qëndron në balancimin mes aksesit qytetar dhe kontrollit institucional. Duhet të ketë kritere të qarta për denoncimin, kërkesë për prova konkrete si foto apo video, verifikim të rasteve nga inspektorë të pavarur, dhe ndëshkime të përcaktuara për raportime të rreme. Mbi të gjitha, duhet të garantohet mbrojtja e të dyja palëve: e qytetarit që sinjalizon një shkelje reale, por edhe e individit të denoncuar padrejtësisht.

NĂ« pĂ«rfundim, portali “HapĂ«sira ime Publike” Ă«shtĂ« njĂ« mjet i fuqishĂ«m, por si çdo armĂ«, vlen tĂ« pĂ«rdoret me pĂ«rgjegjĂ«si. Pa rregulla tĂ« qarta dhe pa njĂ« etikĂ« qytetare tĂ« zhvilluar, ai mund tĂ« humbasĂ« qĂ«llimin fillestar dhe tĂ« kthehet nĂ« njĂ« instrument pĂ«r manipulim dhe frikĂ«sim. Shteti duhet tĂ« qĂ«ndrojĂ« vigjilent, pĂ«r tĂ« mos ia deleguar drejtĂ«sinĂ« vetĂ«m perceptimeve tĂ« qytetarit, por pĂ«r ta ndĂ«rtuar atĂ« mbi fakte, ligj dhe barazi. Po rri ai dot vigjilent kur nuk shikon dot njĂ« objekt jo mĂ« njĂ« subjekt ?!

The post Portali i Denoncimeve: Zëri i Qytetarit apo Armë për Hakmarrje? appeared first on Gazeta Si.

↗

Adoptimi i euros dhe një shpjegim përse ekonomia nuk funksionon si sipërmarrja!

✇Gazeta Si
By: Gazeta Si

Ideja “brilante” pĂ«r tĂ« adoptuar euron nĂ« vend monedhĂ«s vendase me synimin qĂ« “t’u kursejmĂ« qytetarĂ«ve 100 milionĂ« euro” tĂ« harxhuara nĂ« shkĂ«mbimet euro lek, mĂ« la tĂ« kuptoj qĂ« Z. Shehaj ka lexuar sĂ« fundmi ndonjĂ« libĂ«r makroekonomie tĂ« shkruar nĂ« vitet 80.

Kujtoj kĂ«tu qĂ« nĂ« fjalimin e saj tĂ« famshĂ«m nĂ« vitin 1983 Margaret Thatcher deklaroi se:  “shteti nuk ka burime tĂ« tjera parash pĂ«rveçse ato qĂ« njerĂ«zit fitojnĂ«. NĂ«se qeveria kĂ«rkon tĂ« shpenzojĂ« mĂ« shumĂ« ajo ose do tĂ« marr borxh kursimet tuaja ose do t’u taksojĂ« mĂ« shumĂ«â€!

Thatcher-i nĂ« kĂ«tĂ« fjalim pohonte se financat e qeverisĂ« funksionojnĂ« njĂ«soj siç funksionojnĂ« financat personale. Kjo qasje mbi tĂ« cilĂ«n u ngrit edhe miti i qeverive tĂ« vogla, tĂ« cilat  pĂ«r fat tĂ« keq kanĂ« ekzistuar vetĂ«m nĂ« premtimet politike, anashkaloi ose “fshehu” fuqinĂ« unike të  qeverive, atĂ« tĂ« emetimit tĂ« monedhĂ«s vendase.

Kur një qeveri shpenzon dhe merr hua në monedhën që ajo emeton, ky borxh nuk duhet të kuptohet njësoj si borxhi i individit, pasi nuk shoqërohet nga rreziku i mospagimit. Ky është edhe koncepti kyç i Teorisë Moderne Monetare e cila u zhvillua pas viteve 1990.

 Për ta kuptuar këtë po marr një shembull.  Në periudhën 2007-2009 Anglia edhe Spanja përjetuan një rritje të deficitit buxhetor nga 3% në 10%, e PBB-së po ashtu niveli i borxhit për të dy vendet ishte thuajse i njëjtë por norma e interesit e bonove të thesarit britanike 10 vjeçare në këtë periudhë u ul nga 5% në 3.6% ndërsa për bonot e thesarit spanjolle norma e interesit u dyfishua.  

Ndryshimi thelbësor midis Spanjës edhe Anglisë ishte se Anglia nuk ishte pjesë e unionit monetar edhe monedha e saj nuk ishte euro. Anglia shpenzonte edhe merrte hua vetëm në monedhën vendase paundin britanik e cila emetohet nga Banka Qëndrore e Anglisë. Ndërsa Spanja përdorte monedhën e unionit, euron.

Në periudhën 2007-2009 Banka Qendrore angleze veproi si huadhënës i fundit duke financuar deficitin në rritje të qeverisë angleze. Spanja nuk e ksihte një huadhënës të tillë pasi ajo ishte vetëm përdoruese dhe jo emetuese e euros. Spanja si kushdo nga ne mund të përdorë monedhën por jo ta emetojë atë, ndaj ishte e prekshme ndaj krizave të likuiditetit edhe rrezikut të mospagimit.

Ndaj investitorët nga frika e mospagimit, rritën kostot e humarrjes ( normat e interesit) për Spanjën. Po ashtu Greqia njësoj si Spanja ishte vetëm përdoruese e euros dhe jo emetuese e saj. Për të të financuar nevojat e saj ajo kishte dy mundësi ose do të rriste taksat ose do të merrte më shumë borxh. Në 2009 deficiti buxhetor i Greqisë ishte vetëm 15 %  i PBB-së por normat e të interesit për bonot e saj të thesarit u rritën nga 6 % në 35%.

E pra vendet, i) që kanë monedhat e tyre, ii) që marrin hua në ato monedha dhe iii) që operojnë në kurse këmbimi të luhatshme gëzojnë sovranitet monetar i cili u lejon një shkallë më të lartë të fleksibilitetit fiskal, edhe  për rrjedhojë më shumë autonomi  për të menaxhuar fatin e tyre ekonomik.

Sikurse një njëri e ka më të lehtë të ecë në dy këmbë, edhe ekonomia ka nevojë edhe për dy shtyllat e politik-bërjes edhe atë monetare dhe atë fiskale.

ËshtĂ« i rrezikshĂ«m propozimi i Shehaj pĂ«r “tĂ« prerĂ«â€ njĂ« nga dy kĂ«mbĂ«t e politikave makroekonomike politikĂ«n monetare, pasi e lĂ« ekonominĂ« tonĂ« vetĂ«m me kĂ«mbĂ«n e keqpĂ«rdorur fiskale. Pas  kompromentimin qĂ« ju bĂ« pjesĂ«risht sovranitetit tĂ« saj monetar, duke marrĂ« borxh nĂ« monedhĂ« tĂ« huaj, ka mbetur pak fleksibilitet edhe tek politikat fiskale.

Si vend importues me një balancë tregëtare përsistente negative Shqipëria ka qënë gjithmonë e etur për flukse në monedhë të huaj për të balacuar deficitin e saj tregtar. Por disavantazhi i ekonomisë shqitare nuk ishte vetëm deficiti tregtar. Me rënien e produktivitetit që filloi të vihej re që prej 2015- ës rritja ekonomike u ushqye kryesisht nga  përdorimi i borxhit.

Me qĂ«llim uljen e kostove tĂ« borxhit nĂ« rritje, socialistĂ«t vendosĂ«n tĂ« ndiqnin rrugĂ«n mĂ« tĂ« lehtĂ« – tĂ« pĂ«rfitonin nga normat shumĂ« tĂ« ulta tĂ« interesit tĂ« tregjet ndĂ«rkombĂ«tare, edhe intensifikuan marrjen e borxhit nĂ« euro . NĂ« vitin 2021 kur filluan tĂ« shfaqesin presionet e para inflacioniste tĂ« parashikuara qĂ« gjatĂ« pandemisë  borxhi nĂ« monedhĂ« tĂ« huaj zinte mĂ« shumĂ« se 45% tĂ« portofolit tĂ« borxhit tĂ« ShqipĂ«risĂ« i cilĂ«suar ky nga ekonomistĂ«t si kufiri i rrezikut .

Inflacioni që po trokiste (edhe nuk vonoi të vinte) do të rezultonte me një zhvlerësim të monedhës vendase, të Lekut. Kjo do të rriste kostot e shërbimin të borxhit. Ndërkohë duke qenë se borxhi ishte në monedhë të huaj kryesisht euro, mundësitë e Bankës së Shqipërisë për të ndërhyrë në shlyerjen e detyrimeve ishin të kufizuara.

Që leku të mos zhvlerësohej por përkundrazi të vlerësohej duheshin rritur flukset e euros, dhe në këtë rast manovra ekonomike e ndjekur nga socialistët ishte nxitja e rrjedhjes së kapitalit të huaj në pasuri të paluajtshme. Blerjet e banesave nga jo rezidentët janë shpesh një temë shumë e ndjeshme e diskutimit publik.  Ndërkohë që këto transaksione  shpesh shihen si një shejnë që investitorët e vlerësojnë vendin si një destinacion premtues dhe solid investimi, ato fatkeqësisht nuk zvogëlojnë rreziqet e destabilitetit financiar përkundrazi përveçse i shyjnë në kohë i përkeqësojë ato.

NĂ« fjalimin e tij “Teprica e kursimeve”, Bernanke theksoi pikĂ«risht ketĂ« : “flukset e kapitalit nĂ« sektorĂ« apo aktivitete ekonomike si banesat pa njĂ« kontribut nĂ« rritjen e qĂ«ndrueshme tĂ« produktivitetit sjellin njĂ« rritje tĂ« rrezikut. Shlyerja e borxhit tĂ« jashtĂ«m bĂ«het mĂ« e vĂ«shtirĂ« nĂ«se flukset e kapitalit çojnĂ« nĂ« investime tĂ« larta rezidenciale dhe konsum tĂ« brendshĂ«m (dmth. aktivitete pa pĂ«rfitime tĂ« qĂ«ndrueshme tĂ« produktivitetit)”.

Kursimi i 100 milionë eurove mund te ishte prioritet nëse ekonomia do të funksiononte si sipërmarrja por nuk është kështu.

Jam e sigurt që këto rreshta nuk mund të ndikojnë në rezultatin që do të ketë Z. Shehaj në zgjedhjet e 11 Majit por,  uroj që të jënë një mundësi për të kuptuar se ekonomia nuk funksionon si sipërmarrja  edhe nuk mund të drejtohet dhe të trajtohet si e tillë. Mënyra më e mirë për të bërë një tranzicion i suksesshëm në sektorin publik është ta bësh këtë me përulësi .

The post Adoptimi i euros dhe një shpjegim përse ekonomia nuk funksionon si sipërmarrja! appeared first on Gazeta Si.

↗

A mund të shkaktojnë këto zgjedhje një krizë përfaqësimi?

✇Gazeta Si
By: Gazeta Si

Mundësitë janë që kjo të ndodhë. Pikë së pari, nga formula e zgjedhjeve.

Kandidatët e listës së mbyllur nuk do të jenë në listën e votimit. Për ta, votuesit nuk do të zgjedhin nominalisht ndaj ata mbeten figura të patestuara dhe të konfirmuara me votë të drejtëpërdrejtë.

Një deputet i kësaj liste nuk do të dijë kurrë të thotë se sa zgjedhës e kanë votuar. Sa i pëlqyer e sa i mbështetur wshtw nga publiku . 

Pavarësisht se partitë ju kanë vënë atyre mbi supe logon, ata nuk kanë mundësi të vërtetojnë forcën personale e politike kunddrejt kandidatwve  në listë të hapur. Ky i dyti ka numra nga pas.

Marrëdhënia mes këtyre dy kategorive brenda partisë është më e lehtë kur dhe kandidati i listës së hapur zgjidhet deputet. Fitorja i shuan konfliktet e mundshme por jo individualitetet politike.

Mes unit të njërit dhe unit të tjetrit, do të ketë gjithnjë përplasje sa herë koha do të kërkojë të vërtetojë peshën dhe fuqinë e gjithësecilit.

Më e fortë, e më konfliktuale mund të jetë marrëdhënia nëse kandidati i listës së hapur merr shumë vota por nuk arrin të thyejë herësin.

Ai mbetet jashtë Kuvendit ndërsa deputeti i listës së mbyllur futet brenda.

PĂ«rfaqĂ«suesit e listĂ«s sĂ« hapur kanĂ« gjithĂ« tĂ« drejtĂ«n tĂ« atakojnĂ« deputetĂ«t e listĂ«s sĂ« mbyllur se “ju jeni aty se keni ardhur dhe me votat tona”.

Se për shak të modelit nuk përjashtohet aspak mundësia që dikush ka meritën por dikush tjetër korr të mirat. Sjelljet individuale, ambiciet për karrierë politike dhe poste, apo kryqëzimi i interesave të tjera janë shumë përcaktuese në këtë rast.

Në Partinë Socialiste kjo përplasje teorikisht mund të jetë edhe më e fortë e të sjellë krizë brenda partisë. Sepse të mendosh që në listën e mbyllur kanë hyrë të rinj pa përvojë, pa asnjë kontribut dhe të pambështetur më parë nga publiku (votuesi) dhe jashtë kanë mbetur figura të forta politike ndër vite si Xhafaj, Majko, Braçe etj, duhet të presësh që edhe përplasja të jetë më e mundshme.

ËshtĂ« pĂ«rplasje qĂ« vjen mĂ« sĂ« pari nga kriza e pĂ«rfaqĂ«simit. Dikush mund tĂ« thotĂ« se kur votohet pĂ«r subjektin kanĂ« meritĂ« dhe deputetĂ«t e listĂ«s sĂ« mbyllur se shumĂ«sia e individualiteteve tĂ« tyre ka pĂ«rcaktuar edhe fytyrĂ«n e partisĂ«.

Por si ta kuptosh krizën e përfaqësimit për shkak të kësaj formule tek partitë e vogla?

Ato kanĂ« zgjedhur nĂ« listat e mbyllura kandidatĂ« nga familjet e tyre biologjike me idenĂ« se ata do tĂ« largohen pas zgjedhjeve pĂ«r t’ua lĂ«nĂ« vendin atyre nĂ« lista tĂ« hapura qĂ« kanĂ« mbledhur vota.

Pra, në këtë rast, vota për subjektin nuk pwrcakton fatin e individit por wshtw e kundwrata: idividi jashtwliste pwrcakton fatin e subjektit

Por çfarë është ky sistem që për të njëjtat shkaqe prodhon standarde dhe veprime të ndryshme?

ËshtĂ« njĂ« sistem qĂ« pĂ«r sa kohĂ« tĂ« mat me kute tĂ« ndryshme, Ă«shtĂ« i predispozuar tĂ« prodhojĂ« krizĂ«, krizĂ« qĂ« vjen nga mĂ«nyra e pĂ«rfaqĂ«simit.

Zgjedhjet nuk bëhen vetëm për të gjetur se kush do të qeverisë, por dhe sa përfaqësuese e interesave të publikut është kjo qeverisje.

Ndaj 11 maji nĂ« vend qĂ« t’i vejĂ« kapak, e rihap konfliktin qĂ« mund tĂ« nisĂ« nga brenda partive dhe tĂ« shkojĂ« deri nĂ« Qeveri e Kuvend.

The post A mund të shkaktojnë këto zgjedhje një krizë përfaqësimi? appeared first on Gazeta Si.

↗

Drejtimi i bashkisë Tiranë-A po thërret Veliaj në duel edhe Ramën?

✇Gazeta Si
By: Gazeta Si

Erion Veliaj ka firmosur nga qelia urdhrin që mban datën 19 Mars, ku i delegon kompetencat e kryetarit, Sara Goxhajt, një nga njerëzve të më të afërt të tij.

Ky urdhër shfuqizon urdhrin e Ramës, i cili komunikoi se kryetarja e re e bashkisë ishte Anuela Ristani.

Por çfarë ka ndodhur më pas?

Menjëherë pas marrjes së njoftimit, kryeministri Edi Rama ka shkuar mbrëmë në Bashki dhe ka urdhëruar protokollin të zhbëjë vendimin e Veliajt dhe ka vendosur të shkarkojë menjëherë Alban Dokushin dhe Sara Goxhajn.

    Sipas burimeve, policia bashkiake Ă«shtĂ« urdhĂ«ruar qĂ« tĂ« mos lejojĂ« hyrjen nĂ« institucion tĂ« dyshes Dokushi – Goxhaj.

    Nuk dihet sesi është bërë ligjërisht anulimi i emërimit të Sara Goxhaj, dhe me pas shkarkimi i saj bashkë me Alban Dokushin, pasi kjo është kompetencë e Këshillit Bashkiak, ose e Kryetarit në detyrë Erion Veliaj.

    A ka nisur njĂ« “luftĂ« e ftohtĂ«â€ mes RamĂ«s dhe Veliajt, qĂ« tani Ă«shtĂ« reflektuar me ndryshimet nĂ« BashkinĂ« e TiranĂ«s nĂ« 24 orĂ«t e fundit|?

    The post Drejtimi i bashkisë Tiranë-A po thërret Veliaj në duel edhe Ramën? appeared first on Gazeta Si.

    ↗

    Lëvizja Bashkë pyet publikisht Lapajn: A je ndërmjetës në marrëveshjen për ndërtimin e një kompleksi turistik?

    ✇Gazeta Si
    By: Gazeta Si

    AnĂ«tari i LĂ«vizjes “BashkĂ«â€, Kristjan Zoto ka ngritur sot njĂ« pyetje pĂ«r drejtuesin e “ShqipĂ«ria BĂ«het”, Adriatik Lapaj. Zoto pyet Lapajn nĂ«se ka pasur rolin e ndĂ«rmjetĂ«sit pĂ«r marrĂ«veshjen e ndĂ«rtimit tĂ« njĂ« kompleksi turistik nĂ« Gjirin e KrorĂ«zĂ«s.

    Zoto ka publikuar nĂ« “Facebook” edhe njĂ« foto tĂ« marrĂ«veshjes, ku shihet se njĂ« nga personat qĂ« ka firmosur Ă«shtĂ« edhe Lapaj. 

    Reagimi i plotë

    Adriatik Lapaj, a është i vërtetë ky dokument ku figuron firma juaj si ndërmjetësues për marrëveshjen e ndërtimit të një kompleksi turistik në Gjirin e Krorëzës?

    TDT & PARTNERS është një kompani e përfshirë në projekte të mëdha ndërtimi në disa nga zonat më të bukura dhe të paprekura të bregdetit shqiptar, përfshirë Gjirin e Krorezës dhe Kalanë e Lëkursit.

    Kjo kompani lidhet drejtpĂ«rdrejt me Dajlan Avdian (ish-pronarin e “APEX”), njĂ« nga ndĂ«rtuesit mĂ« tĂ« fuqishĂ«m nĂ« vend, i cili ka pĂ«rfituar qindra milionĂ« euro nga statusi i “investitorit strategjik” pĂ«r projekte luksoze nĂ« bregdetin e jugut.

    Përveç kësaj, ai është pas ndërtimit të tre kullave në Tiranë, përfshirë kullën pranë Sahatit, si dhe dy të tjera në zonën e Bllokut dhe pas Presidencës.

    A mund të sqaroni publikisht rolin tuaj në këtë marrëveshje .

    The post Lëvizja Bashkë pyet publikisht Lapajn: A je ndërmjetës në marrëveshjen për ndërtimin e një kompleksi turistik? appeared first on Gazeta Si.

    ↗

    Një thirrje për të gjithë programshkruesit: Ktheni sytë nga prodhimi !

    ✇Gazeta Si
    By: Gazeta Si

    UdhĂ«toja pĂ«r nĂ« Portugali me njĂ« tjetĂ«r vlonjate tĂ« majtĂ« e cila po pĂ«rpiqej tĂ« mĂ« tregonte pĂ«r pĂ«rparimin e VlorĂ«s nĂ« fushĂ«n e turizmit. ÇuditĂ«risht, pasi e dĂ«gjova me durim (cilĂ«si pĂ«r tĂ« cilĂ«n nuk shquhem) e pyes: PĂ«r çfarĂ« studion vajza?

    “Inxhinieri biokimike nĂ« Itali”,  mĂ« pĂ«rgjigjet me tĂ« drejtĂ« gjithĂ« krenari.

    Oh sa keq-  ja ktheva- Kur ajo të mbarojë shkollën për të nuk ka punë në Lungomare, edhe jo vetëm aty, por në gjithë Shqipërinë turistike.

    E ndërsa të gjithë partitë politike pretendojnë se do të kthejnë shqiptarët në Shqipëri duke folur  për rrogat e larta edhe të krahasueshme me Greqinë të kamarierëve dhe pastruesve, e deri tek ulja e taksave për ata që kthehen në atdhe,  askush nuk flet për prodhimin.

    Sektori prodhues luan njĂ« rol thelbĂ«sor nĂ« rritjen ekonomike dhe zhvillimin e qĂ«ndrueshĂ«m, ku  “qĂ«ndrueshĂ«ria” nĂ«nkupton aftĂ«sinĂ« pĂ«r tĂ« pĂ«rmbushur nevojat e tanishme pa kompromentuar aftĂ«sinĂ« e brezave tĂ« ardhshĂ«m pĂ«r tĂ« pĂ«rmbushur nevojat e tyre.

    Sektori prodhues Ă«shtĂ« konsideruar thelbĂ«sor nĂ« sigurimin e “qĂ«ndrueshmĂ«risĂ«â€ pikĂ«risht pĂ«r aftĂ«sinĂ« e tij pĂ«r tĂ« nxitur punĂ«simin. Prodhimi industrial jo vetĂ«m Ă«shtĂ« njĂ« motor rritjeje pĂ«r vendet nĂ« zhvillim, por pĂ«r mĂ« tepĂ«r, Ă«shtĂ« vĂ«rtetuar se ai Ă«shtĂ« shtylla e nevojshme pĂ«r tĂ« siguruar rritje ekonomike nĂ« kohĂ«t e vĂ«shtira.

    Ndërkohë, më shumë se pesë dekadat e liberalizimit të tregtisë kanë treguar se vetëm disa ekonomi patën përvoja të suksesshme të industrializimit ndërsa disa të tjerat u deindustrializuan.

    Vendet që mbetën mbrapa në industrializim, dështuan sepse ato u mbështetën vetëm tek produktet prodhimi të cilave zakonisht kërkonte punë intensive dhe një nivel të ulët të aftësive dhe njohurive.

    Në këtë rast avantazhi konkurrues u ngrit mbi eksportin e mallrave edhe shërbimeve primare, në vend të mallrave të përftuara përpunimi i mëtejshëm në prodhim. Kjo rrugë jo vetëm që nuk lehtësoi përparimin teknologjik dhe industrializimin në këto vende, por përkundrazi largoi burimet nga sektori prodhues, duke i alokuar ato në sektorë më pak produktivë, duke shkaktuar kështu deindustrializim të metëjshëm.

    Fatkeqësisht, Shqipëria është rasti ekselent i këtij deindustrializimi. Madje megjithë avantazhin krahasues që kemi me rajonin dhe investimet e huaja në rritje, sektori prodhues industrial në Shqipëri që prej tremujorit të dytë të vitit 2022 po njeh një rënie të vazhdueshme e cila shoqërohet nga rënie e produktivitetit rënie e volumit të shitjeve edhe rënie e punësimit.

    Një situatë e tillë, sugjeron se vendi është duke përjetuar një valë të dytë deindustrializimi pas atij të vitit 1990 , i cili po përshpejtohet edhe për shkak edhe të mbivlërësimin e monedhës vendase.

    Por pĂ«r fatin tonĂ« tĂ« keq ky deindustrializim po ndodh nĂ« kohĂ«n kur nĂ« ekonominĂ« botĂ«rore po formĂ«zohen tre prirje tĂ« dukshme: i) njĂ« ribalancim tĂ« marrĂ«dhĂ«nieve treg – shtet, nĂ« favor tĂ« kĂ«tij tĂ« fundit; ii) njĂ« ribalancim midis hiper-globalizimit dhe autonomisĂ« kombĂ«tare, gjithashtu nĂ« favor tĂ« kĂ«saj tĂ« fundit, iii) edhe ashpĂ«risimit tĂ« konkurencĂ«s gjeopolike midis SHBA-sĂ« dhe KinĂ«s si edhe zhvillimet eksponeciale teknologjie tĂ« Revolucionit digital 4.0. TĂ« gjithĂ« kĂ«to faktorĂ« do  t’i shtyjĂ« ekonominĂ« botĂ«rore tĂ« jĂ«nĂ« mĂ« pak mikpritĂ«se ndaj tregĂ«tisĂ« sĂ« lirĂ« globale nĂ« tĂ« ardhmen sic po duket dhe nga rikthimi i tarifave.

    Në këtë kontekst, fokusi tek fuqizimi i ndërmarrjeve prodhuese është thebësor. Prodhimi përveçse, rrit nivelet e konkurrencës, rrit produktivitetin, siguron punësim cilësor me paga të larta, ai siguron lidhje të ngushta me segmentet e tjerë të ekonomisë. Por prodhimi është e rëndësishme edhe në një aspekt tjetër.

    Proceset e prodhimit shpeshherë mbështeten në inputet e sektorëve të tjerë, të cilët përparojnë me përparimin e industrisë prodhuese. Në këtë mënyrë industria përpunuese ofron funksionin e bartësit të  shërbimeve të cilat nuk mund të shiten ose të eksportohen pa u inkorporuar në një produkt përfundimtar. Ndërkohë prodhimi është burimi kryesor i aktiviteteve të kërkimit, zhvillimit dhe inovacioneve kaq të rëndësishme në kohën e trasformiesh teknologjike. Për më tepër pa një industri të shëndetshme prodhuese, do të jetë e vështirë të balancohet bilanci tregtare në të ardhmen e afërt; është e pamundur të krijohen vende pune me pagë të lartë për për nivele të ndryshme të aftësive; ndërkohë që me zhvillimet teknologjike industria prodhuese dhe shërbimet do të bëhenë gjithënjë e më shumë të pandashme dhe komplementare.

    Deri tani qeveritë shqiptare kanë përdorur marshin më të ulët në mbështetjen së industrisë prodhuese dhe eksportuese. Kjo qasje asnjëherë nuk ka synuar ndryshime rrënjësore por thjesht një rregullimin e çekuilibrave të përkoheshëm. Instumentet që janë përdorur kanë konsistuar në stimuj fiskalë për nënsektorë të caktuar apo në ngritjen e agjencive promovuese të eksportit, të investimeve të huaja apo investimeve strategjike etj. Ato kanë ndikur ne  afat  të mesëm ne nivelin e eksportit, por jo në ndryshimin cilësor të portofolit të tij. Këto politika nuk janë më relevante.

    Sot nevojiten politika funksionale te mbështetura nga fonde të qënësishme buxhetore që adresojnë rritjen e ofertës në ekonomi nëpërmjet përmbushjes së 4 objektivave :

    1) Fuqizimit të sektorit ekzistues të prodhimit duke : neutralizuar efektet të mbivlersimit të lekut; duke zhvilluar drejtime të reja, siç është zhvillimi i zinxhirit të vlerave, apo nxitja e investimeve tër reja. Ndërkohë është e nevojshëm krijimi i Fondit të Investimeve të Ndërmjetme i cili duhet të shërbejë si bashkëfinancues për përgatitjen edhe realizimin e projekteve për zhvillim teknologjik.

     2) Nxitjes së eksporteve, duke të përfshijë jo vetëm mudnësinë për zgjerimin e bazës aktutale eksportuese por në të njëjtën kohë zgjerimin e investimeve për tregje te reja dhe produkte të reja. Përvetësimi i tregjeve të reja, rritja e shitjes, rritja e konkurrencës në tregjet e reja, rritja e numrit të ndërmarrjeve me orientim eksporti, mbështetja edhe ndërkombëtarizimi përmes arritjes së standardeve, si dhe integrimi i burimeve të informacioneve eksportuese edhe shpërndarja e tyre  janë kyce për sitimulimin e eksportuesve.

    3) Rritjes së produkivitetit,  trasferimit të tekonolgjive dhe inovacionit. Kjo kërkon krijimin e  Zyrës Kombëtare për trasferimitn e eknologjive e cila duhet të shërbejë si nyje e ndërlidhjes midis  firmave, universiteteve, laboratorëve të kërkimin publikë, agjencive qeveritare dhe institucione financiare . Mungesa e këtij ndërveprimi largon ose rrit distancën e bashkëpunimit midis këtyre aktorëve, duke i lënë ata të izoluar dhe jo bashkëpunues duke penguar trasformimin teknologjik dhe inovacionin  .

    4) Krijimi i një sektori prodhues që krijon dhe shpërndan njohuri. Dështimi në krijimin dhe shpërndarjen e njohurive ndodh për shkak se ne nuk e kemi kuptuar që njohuria prodhohet në ekonomi ( shpërndahet edhe përmirësohet në universitete) dhe për më tëper nuk e kemi  konsideruar asnjëhërë  njohurinë si e e mirë publike . Ndaj është e rëndësishme mbështetja e qeverisë në ngritjen dhe fuqizimin e sektorëve  të teknologjikë dhe të kërkimit, aftësimi profesional dhe praktikë i të personave të rinj të sapo punësuar, si dhe sigurimi i  ekspertizës teknike ndërkombëtare për kompanitë vendase.

    E pra, që vajza e mikeshës time, por edhe shumë të rinj e të reja të kthehen në Shqipëri jo vetëm për te pirë kafe në Lungomare, por për të punuar si inxhinierë biokimikë, IT, mekanikë, tekstile etj kam një thirrje për të gjithë programshkruesit :

    Ktheni sytĂ« nga prodhimi!  ËshtĂ« ushtrim i vĂ«shtirĂ« por jo i pamundur!

    The post Një thirrje për të gjithë programshkruesit: Ktheni sytë nga prodhimi ! appeared first on Gazeta Si.

    ↗

    Gratë ndaj grave!

    ✇Gazeta Si
    By: Gazeta Si

    NĂ« njĂ« nga bisedat tona tĂ« zakonshme, Neritan Seamini mĂ« tregoi dy statuset e njĂ« burri qĂ« denigronte figurat e dy grave. Por ajo qĂ« i kishte bĂ«rĂ« pĂ«rshtypje Neritanit ishte se tek komentuesit e statusit tĂ« burrit, mĂ« aktive nĂ« garĂ«n “e hedhjes sĂ« baltĂ«s” mbi jetĂ«n e grave nĂ« fjalĂ« kishin qenĂ« gra.

    ÇfarĂ« dreqin ndodh me gratĂ«?  -mĂ« pyet Seamini me njĂ« ton shumĂ« serioz.

    NjĂ« pyetje e vĂ«shtirĂ« pĂ«r t’ju bĂ«rĂ« njĂ« gruaje,  pasi pĂ«r t’u pĂ«rgjigjur vĂ«rtetĂ«sisht kĂ«rkon vetĂ«reflektim.

    Po e filloj këtu. 

    Le ta pranojmë se, ashtu si burrat, ne gratë jemi qenie njerëzore, të afërta me majmunët po aq sa edhe me engjëjt, të afta për mizori dhe dhembshuri, zili dhe bujari, konkurrencë dhe bashkëpunim.

    Disavantazhi ynë eshtë se ne operojmë në një botë në të cilën Zoti përfytyrohet si një burrë i bardhë i gjatë me mjekër, jo si një grua e vogël dhe e rrumbullakët.

    E ndĂ«rsa luftojmĂ« çdo ditë  “tĂ« çmohemi” nga burrat, burimi ynĂ« pĂ«rfundimtar i forcĂ«s, vlerĂ«s, arritjeve dhe identitetit, Ă«shtĂ« çmimi i tyre.

    Elena Ferante e shpjegon shumĂ« mĂ« bukur se çdo gjĂ« qĂ« kam lexuar ketĂ« –

    “E varfĂ«r apo e pasur, e paditur apo e arsimuar, e bukur apo e shĂ«mtuar, e famshme apo e panjohur, e martuar apo beqare, e punĂ«suar apo e papunĂ«, me fĂ«mijĂ« apo pa fĂ«mijĂ«, rebele apo e bindur, jemi tĂ« gjitha thellĂ«sisht tĂ« shĂ«njuara nga ekzistenca nĂ« njĂ« botĂ« e cila, ndonĂ«se na duket sikur na pĂ«rket, Ă«shtĂ« helmuar qysh nĂ« rrĂ«njĂ« nga mijĂ«vjeçarĂ« sundimi mashkullor.Ne gratĂ« jetojmĂ« mes kontradiktave tĂ« pĂ«rhershme dhe stĂ«rmundimeve tĂ« papĂ«rballueshme. Çdo gjĂ«, vĂ«rtet çdo gjĂ«, Ă«shtĂ« formĂ«suar nĂ« bazĂ« tĂ« nevojave tĂ« burrave, madje edhe tĂ« brendshmet tona, zakonet seksuale, mĂ«mĂ«sia


.

    Cenet, mizoritĂ«, krimet, virtytet, kĂ«naqĂ«sia, vetĂ« gjuha jonĂ« skaliten pĂ«rulĂ«sisht nĂ« hierarkitĂ« e mashkullores, dĂ«nohen ose lĂ«vdohen sipas kodesh qĂ« realisht nuk na pĂ«rkasin e qĂ« na rraskapitin. E kĂ«shtu bĂ«hemi lehtĂ«sisht pre e urrejtjes ndaj tĂ« tjerĂ«ve dhe ndaj njĂ«ra tjetrĂ«s” .

    Por nuk mjafton kjo, gratë duke përfshirë këtu edhe veten, kanë pritshmëri më të larta dhe të ndryshme ndaj grave te tjera krahasuar me pritshmëritë qe kanë ndaj burrave. Ne gratë priremi të mos i falim gratë.

    Paradoksale, por e kuptueshme!  Mbijetesa ekonomike dhe sociale, i bën gratë më të gatshme të falin dështimin e burrit, papërsosmërinë, dhunën dhe tradhtinë e tij, por kurrë një sjellje të tillë tek një grua tjetër.

    Ndërkohë që, që në fëmijëri ne raskapitemi në luftën për të qenë mike ose viktima të njëra tjetrës. Nëse pranojmë këtë, disa gjëra bëhen më të qarta. Gratë konkurrojnë kundër grave të tjera  por gratë kanë nevojë të mbështeten te gratë e tjera; gratë kanë zili dhe sabotojnë njëra-tjetrën përmes shpifjeve, thashethemeve dhe shmangies, por gratë gjithashtu duan miratimin dhe mbështetjen e grave të tjera. 

     Sot ka me qindra gra,  qĂ« edhe pse tĂ« rritura, ende mbajnĂ« mend se si jane  tallur, turpĂ«ruar, shmangur dhe heshtur nĂ« fĂ«mijĂ«ri – jo nga djemtĂ« por nga vajza tjera, me gjithĂ« nevojĂ«n ulĂ«ritĂ«se qĂ« kanĂ« pasur pĂ«r lidhje pozitive dhe shpenguese me njĂ«ra-tjetrĂ«n.

    NĂ«se ne gratĂ« do tĂ« vazhdojnĂ« tĂ« mohojmĂ« qĂ« ky problem ekziston duke u luhatur nĂ« skajet e superioritetit edhe viktimĂ«s, vajzat tona tĂ« vogla e mandej gratĂ« e rritura do tĂ« vazhdojnĂ« tĂ« “heshtin “, jo nga frika ndaj djemve tĂ« vegjĂ«l e mandej burrave tĂ« rritur  por nga  frika ndaj vajzave  e grave tĂ« tjera, fuqia e tĂ« cilave pĂ«r t’i shmangur dhe pĂ«r t’i izoluar i tmerron !

    Nuk di nëse ky reflektim është një përgjigje e vlefshme për pyetjen e Seaminit. 

    Ajo që ka rëndësi është që ne gratë përveçse të drekojmë sot me njëra tjetrën, të kuptojmë nevojën për nje ndërgjegje të re në ndërveprimet, qëndrimet tona të përditshme ndaj një tjetër gruaje.

    GĂ«zuar 8 Marsin !

    The post Gratë ndaj grave! appeared first on Gazeta Si.

    ↗

    “Do tĂ« hapim grupkapituj tĂ« tjerĂ« tĂ« negociatave”, Rama: Na duhet ShqipĂ«ria nĂ« BE, nĂ« 11 maj duhet t’i japim fuqinĂ« e kĂ«tij procesi

    ✇Gazeta Si
    By: Gazeta Si

    Kryeministri Edi Rama ka deklaruar së në mars do të hapen grupkapituj të tjerë të negociatave. I ndalur tek zgjedhjet e 11 maj, Rama u shpreh se të gjithë duhet të kuptojnë se është shumë e rëndësishme që Shqipëria të ecë përpara drejt BE dhe jo të kthehet pas në kënetë.

    “ËshtĂ« pĂ«rputhur rritja e besueshmĂ«risĂ« tonĂ«, respektit ndaj nesh falĂ« nesh me nevojĂ«n e tyre pĂ«r tĂ« zgjeruar BE. NĂ« mars do tĂ« hapim grupkapituj tĂ« tjerĂ« tĂ« negociatave. Kemi njĂ« mijĂ« vetĂ« qĂ« merren me negociatat dhe nuk ka asnjĂ« minutĂ« pĂ«r tĂ« humbur. NĂ« 11 maj duhet t’i japim fuqinĂ« e kĂ«tij procesi. Imagjino tĂ« hymĂ« ne nĂ« histori me Kujtim Gjuzin. Kujtim Gjuzi Ă«shtĂ« fryma, pamja dhe gjithĂ« simbolika e ShqipĂ«risĂ« MadhĂ«shtore. Ne na duhet ShqipĂ«ria nĂ« Bashkimin Europian. Alternative ndaj nesh Ă«shtĂ« kĂ«neta, po tĂ« kthehemi mbrapsht ne ShqipĂ«rinĂ« e kemi gjetur nĂ« kĂ«netĂ«, gjithĂ« ato borxhe. Ishte njĂ« kĂ«netĂ« me gjithĂ« ndĂ«rtime pa leje nĂ« tĂ« gjithĂ« bregdetin
Kjo Ă«shtĂ« e vĂ«rteta
4.8miliardĂ« kanĂ« hyrĂ« vjet nga turizmi dhe kanĂ« shkuar nĂ« tĂ« gjithĂ« zinxhirin se turizmi konsiderohet eksport pĂ«r arsye se vijnĂ« nga jashtĂ« pĂ«r tĂ« konsumuar kĂ«tu dhe shfrytĂ«zon tĂ« jashtmit pĂ«r tĂ« fuqizuar tĂ« brendshmit. 57 % e atyre qĂ« sot kanĂ« njĂ« pagĂ« nĂ« kĂ«tĂ« vend, nuk paguajnĂ« taksĂ«â€Šâ€, tha Rama.

    The post “Do tĂ« hapim grupkapituj tĂ« tjerĂ« tĂ« negociatave”, Rama: Na duhet ShqipĂ«ria nĂ« BE, nĂ« 11 maj duhet t’i japim fuqinĂ« e kĂ«tij procesi appeared first on Gazeta Si.

    ↗

    Ushtria serbe bashkohet me atë ruse në Moskë Vulin: Krenar të jemi krah Putinit për ditën e fitores

    ✇Gazeta Si
    By: Gazeta Si

    Presidenti serb do të marrë pjesë me krenari në festimet me rastin e ditës së fitores në Moskë. Këtë e tha zv.kryeministri Aleksandër Vulin. I pyetur nëse Serbia po përballet me trysni pasi presidenti serb do të jetë në Moskë më 9 maj kur përkujtohet fitorja ndaj Gjermanisë naziste, Vulin tha se Perëndimi i ka bërë presion Serbisë të vendosë sanksione ndaj Moskës prej 3 vitesh, por ata nuk e kanë bërë.

    “Sigurisht, ata thonĂ« se presidenti putin Ă«shtĂ« dikush qĂ« nuk duhet ta takosh, por personalisht e kam takuar Putinin dy herĂ« nĂ« jetĂ«n time dhe jam shumĂ« krenar pĂ«r kĂ«tĂ«. E konsideroj kĂ«tĂ« kulmin e karrierĂ«s time. ËshtĂ« njĂ« nder i madh tĂ« jesh me presidentin Putin e veçanĂ«risht nĂ« ditĂ«n e fitores”, ishin fjalĂ«t e Vulin, raporton A2 CNN.

    Vulin foli gjithashtu për pjesëmarrjen e pjesëtarëve të forcave të armatosura serbe në paradën e Moskës.

    “UshtarĂ«t tanĂ« do tĂ« marrin pjesĂ« nĂ« paradĂ« me urdhĂ«r tĂ« presidentit AleksandĂ«r Vuçiç. PjesĂ«marrja e tyre nĂ« paradĂ«n ushtarake Ă«shtĂ« plotĂ«sisht normale, duke konsideruar se luftuam bashkĂ« nĂ« luftĂ«n e dytĂ« botĂ«rore dhe dolĂ«m prej saj fitues”, pĂ«rfundon Vulin.

    The post Ushtria serbe bashkohet me atë ruse në Moskë Vulin: Krenar të jemi krah Putinit për ditën e fitores appeared first on Gazeta Si.

    ↗

    Ekonomia europiane midis luftĂ«s nĂ« UkrainĂ« edhe ‘armikut’ amerikan!

    ✇Gazeta Si
    By: Gazeta Si

    SĂ« fundmi, presidenti francez Emmanuel Macron ka thĂ«nĂ« se: “Europa duhet tĂ« rizbulojĂ« shijen e rrezikut, tĂ« ambicies dhe tĂ« pushtetit”

    Për ta arritur këtë, Europa duhet të sigurojë pushtetin e humbur ekonomik.

    Lufta e gjeti EuropĂ«n nĂ« zgjimin e mundimshĂ«m nga pandemia, ku rritja ekonomike ishte ngadalĂ«suar edhe inflacioni po rritej. Kjo gjendje e quajtur stagflacion e cila i ngjan shtĂ«pisĂ« qĂ« ka çatinĂ« nĂ« flakĂ« edhe bodrumin nĂ« ujĂ«, edhe pse shumĂ« e vĂ«shtirĂ« pĂ«r t’u trajtuar nuk ishte e vetmja sfidĂ« qĂ« duhej tĂ« pĂ«rballej Europa.

    Borxhi i lartë, produktiviteti i ulët, hendeku i të cilit sa vinte e rritej krahasuar me Kinën edhe Amerikën, mungesa e sigurisë energjitike, përballja me tranzicionin e gjelbër edhe revolucionit të 4 digjital ishin disa nga çështjet e tjera qe Europa kishte në pjatën e saj. 

    Në 2023, BE realizoi 17% të PBB-së nominale botërore, po aq sa Kina,  ndërkohë që Shtetet e Bashkuara realizuan 26% të saj. Vonesa në inovacion është po ashtu dukshme: nga pesëdhjetë kompanitë kryesore të teknologjisë në botë, vetëm katër janë europiane.

    Çmimet e energjisĂ« elektrike nĂ« EuropĂ« janĂ« dy deri nĂ« tre herĂ« mĂ« tĂ« larta se çmimet e SHBA-sĂ« dhe ato tĂ« gazit janĂ« katĂ«r deri nĂ« pesĂ« herĂ« mĂ« tĂ« larta. AsgjĂ« nuk do tĂ« jetĂ« e mundur pĂ«r industrinĂ« dhe ekonominĂ« europiane nĂ«se kĂ«to boshllĂ«qe nuk reduktohen.

    Sipas njĂ« raporti tĂ« fundit tĂ« hartuar nga Draghi, Bashkimit Europian do t’i duhet tĂ« investojĂ« 800 miliardĂ« euro shtesĂ« nĂ« vit nĂ«se dĂ«shiron tĂ« mbajĂ« vendin e tij nĂ« rendin ekonomik global. Kjo do tĂ« kĂ«rkonte qĂ« investimet tĂ« rriteshin nga 22% nĂ« 27% tĂ« PBB-sĂ«.

    Thënë ketë, Europa do të duhet të mobilizojë më shumë burime, që do të thotë të rinovojë sistemin e saj bankar duke e bërë atë më efikas, më të përqendruar dhe më të ndërlidhur.

    Dy vendimet e fundit të Shtëpisë së Bardhë, vendosja e tarifave me Europën edhe zvogëlimi i prezencës amerikane në NATO e ekspozoi Europën me një fakt edhe më të hidhur.

    Aleati mĂ« i madh, ose miku fatal ka shumĂ« mĂ« tepĂ«r fuqi pĂ«r t’i bĂ«rĂ« dĂ«m se lufta ne UkrainĂ«. PĂ«r mĂ« tepĂ«r, sistemi imunitar i EuropĂ«s pĂ«r t’u mbrojtur kundĂ«r Shteteve tĂ« Bashkuara Ă«shtĂ« shumĂ« mĂ« i dobĂ«t. 

    SĂ« pari, sepse politikĂ«bĂ«rĂ«sit e EuropĂ«s janĂ« mĂ«suar t’i shohin Shtetet e Bashkuara si mikun dhe aleatin e tyre mĂ« tĂ« madh. PĂ«rveçse eshtĂ« njĂ« kĂ«rcim masiv psikologjik pĂ«r europianĂ«t qĂ« tĂ« pranojnĂ« synimet aktive armiqĂ«sore tĂ« Uashingtonit, atyre u duhet tĂ« rikalkulojnĂ« ndryshe veprimet e tyre nĂ« vazhdim.

    SĂ« dyti, sepse Europa ka kohĂ« qĂ« ka braktisur “pushtetin e fortĂ« ” duke  investuar pak nĂ« mbrojte. Europa shpenzonte 3% tĂ« PBB-sĂ« sĂ« saj pĂ«r mbrojtjen nĂ« vitin 1960 ndĂ«rsa sot pĂ«rqindja Ă«shtĂ« ende nĂ«n 2% tĂ« kĂ«rkuar nga NATO. NdĂ«rsa sot SHBA investon 880 miliardĂ« usd nĂ« mbrojtje, Kina 309 miliardĂ«, Europa vetĂ«m 288 miliardĂ«!

    E pakonkurrueshme ekonomikisht, ushtarakisht por edhe politikisht për shkak të mosmarrëveshjeve të brendshme, Rusia mund të kërkojë në Evropë të hapet një rrugë për të rifituar territoret e braktisura nga Bashkimi Sovjetik.

    Ndërsa Perandoria Sovjetike zgjohet, Turqia me nostalgji mund të jetonte nën emocionet e Perandorisë Osmane. Të gjithë ëndërrojnë të kthehen në kohë.

    Në këtë sfond, e braktisur nga aleati i saj madje në një luftë të re tarifash me të,  Europës i nevojitet një orë e më parë paqja në Ukrainë, i duhet një marrëdhënie koherente me Rusinë edhe Kinën,  por mbi të gjitha duhet të fillojë të mendojë të mbështetet në forcat e veta, duke i bashkuar ato në mënyrën më efektive të mundshme.

    The post Ekonomia europiane midis luftĂ«s nĂ« UkrainĂ« edhe ‘armikut’ amerikan! appeared first on Gazeta Si.

    ↗

    Zv. kryeministrja Balluku: Nga data 2 prill fluturime të ndërsjellta Shqipëri-Izrael

    ✇Gazeta Si
    By: Gazeta Si

    Zëvendëskryeministrja, njëherësh Ministre e Infrastrukturës dhe Energjisë, Belinda Balluku ka deklaruar se nga data 2 prill, Shqipëria dhe Izraeli do të lidhen direkt përmes fluturimeve të ndërsjella,

    Balluku theksoi se në këtë mënyrë do të zgjerohet edhe mundësia e bashkëpunimit mes dy vendeve që historia i ka lidhur ngushtë prej kohësh.

    “Duke nisur nga data 2 prill, ShqipĂ«ria dhe Izraeli do tĂ« lidhen direkt pĂ«rmes fluturimeve tĂ« ndĂ«rsjella, duke zgjeruar kĂ«shtu mundĂ«sitĂ« e bashkĂ«punimit mes dy vendeve qĂ« historia i ka lidhur ngushtĂ« prej kohĂ«sh. GjatĂ« vizitĂ«s time nĂ« Izrael takova Dina Ben-Tal Ganancia, Drejtoren e PĂ«rgjithshme tĂ« kompanisĂ« ajrore kombĂ«tare izraelite ELAL. Fluturimi inaugurues mĂ« 2 Prill, do tĂ« sjellĂ« nĂ« TiranĂ« personalitete tĂ« fushave tĂ« ndryshme nga sektori turizmit dhe showbiz, me fokus promovimin e vendit tonĂ« si njĂ« atraksion turistik, mĂ« interesant pĂ«r EvropĂ«n”, shprehet mĂ« tej Balluku.

    The post Zv. kryeministrja Balluku: Nga data 2 prill fluturime të ndërsjellta Shqipëri-Izrael appeared first on Gazeta Si.

    ↗

    Jorida Tabaku/ Leximi i një fitoreje!

    ✇Gazeta Si
    By: Gazeta Si

    Gruaja më e votuar në primaret e Tiranës ishte Jorida Tabaku, Leximi i kësaj fitoreje është i rëndësishëm për të kuptuar kërkesat e elektoratit ndaj përfaqësuesve të vet.

    1. Megjithëse unë nuk ndaj të njëjtat ide e analiza në shumëçka me Joridën, edhe mund te debatoja gjatë me të për ekonominë, duket që baza e partisë se saj e ka veçuar faktin që ajo sot është zëri me elokuent ekonomik në PD. Edhe jo fare çuditërisht. Studimet tregojnë se opinionet e ekonomistëve ndikojnë më shumë ne opinionet e shprehura nga publiku. Së dyti, opinionet e shprehura nga ekonomiste gra dukshëm janë më bindëse sesa të njëjtat opinione të shprehura nga ekonomistët burra.

    2.Gjekmarkaj i konsideronte gratĂ« pjesĂ« e “haremit” politik, duke luajtur tinĂ«z me konotacionin erotik qĂ« ka fjala harem nĂ« fjalorin tonĂ« tĂ« pĂ«rditshĂ«m.

    Por duke hequr çdo ngjyrim erotik, aty ka njĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ«. GratĂ« nĂ« politikĂ« shpesh vetĂ«ofrohen pĂ«r tu bĂ«rĂ« ndoshta pjesa mĂ« e shĂ«mtuar e klaneve politike. FatkeqĂ«sisht pjesa dĂ«rrmuese e tyre janĂ« pjesĂ« aktive e politikĂ«s qĂ« ofron kryesisht argĂ«tim emocional , edhe jo ​​rezultate publike. Kjo Ă«shtĂ« njĂ« sĂ«mundje intelektuale, e cila fillon nĂ« botĂ«n politike dhe mĂ« pas pĂ«rhapet, duke ndotur tĂ« gjitha format e tĂ« menduarit. Jorida i ka qĂ«ndruar larg argĂ«timit emocional.

    Po ashtu ajo ka treguar të jetë ndryshe nga gratë e burrëruara të politikës, të cilave as veshja, as bukuria, as modelet e flokëve, as gërshetat, as spilat në xhaketa, e as ndërhyrjet estetike, nuk u japin dot titullin grua.

    3. TĂ« gjesh vendin edhe kohĂ«n pĂ«r tĂ« komunikuar ç’ka tĂ« duket e drejtĂ« kĂ«rkon inteligjencĂ« e lartĂ« emocionale edhe sociale, madje Ă«shtĂ« vija ndarĂ«se qĂ« dallon komunikimin toksik nga ai shĂ«ndetshĂ«m. Edhe primaret treguan se demokratĂ«t e pĂ«rçmojnĂ« komunikimin toksik, edhe vlerĂ«sojnĂ« komunikim e shĂ«ndetshĂ«m publik.

    Sot ka shumë të rinj të reja, burra e gra që kanë zgjedhur të krijojnë shpejt një profil politik duke u çjerrë protestave, mitingjeve , duke u fyer rrugëve , zyrave, edhe televizioneve duke harruar qe shfryrja e të gjitha ankesave edhe akuzave në publik u ngjan shfryrjes së gazit të zorrëve i cili helmon ajrin për këdo rreth teje për një periudhë te papërcaktuar kohore.

    Ndaj nĂ« kĂ«to primare baza partiake tregoi “pak mirĂ«njohje” pĂ«r gladiatorĂ«t e akuzave . Baza e njeh mirĂ« konstruktin politik “tĂ« sakrificave” tĂ« tyre .

    Zgjedhja e JoridĂ«s si gruaja mĂ« e votuar tregoi se pĂ«rfaqĂ«simi kĂ«rkon balancĂ«, kĂ«rkon marrĂ«dhĂ«nie afatgjatĂ«, kĂ«rkon ta konsiderosh veten “si njĂ«rin prej tyre”, ndoshta jo mĂ« i miri, as mĂ« trimi, e as mĂ« agresivi, as mĂ« i zoti as ai qĂ« ka vĂ«mendjen apo mbĂ«shtetjen e shefit, por thjesht njeriu i tyre!

    Këto primare treguan se njerëzit mund të gjendet larg edhe afër shefave të Partisë, por kjo nuk u jep fuqi politike. Fuqia e vërtetë politike varet nga mbështetja e njerëzve të thjeshtë të bazës!

    Bravo (well done) Jorida!

    The post Jorida Tabaku/ Leximi i një fitoreje! appeared first on Gazeta Si.

    ↗

    SPAK nuk e rrit PPB-në

    ✇Gazeta Si
    By: Gazeta Si

    Nga Gazeta ‘Si’- HamendĂ«sojmĂ« se tĂ« gjithĂ« zyrtarĂ«t e lartĂ« tĂ« ndalur nĂ« paraburgim apo nĂ« gjykim, nĂ« asnjĂ« rast nuk dalin tĂ« korruptuar, askush nuk duhet tĂ« mendojĂ« se korrupsioni nĂ« ShqipĂ«ri nuk Ă«shtĂ« aq i madh sa do tĂ« dukej nĂ«se njĂ« ish zv.ministĂ«r nĂ« arrati, njĂ« kryeministĂ«r, njĂ« ish kryeministĂ«r apo ish president, njĂ« ministĂ«r shĂ«ndetĂ«sie, apo dhe njĂ« kryetar bashkie nĂ« TiranĂ« do tĂ« dilnin tĂ« fajĂ«suar nĂ« fund tĂ« procesit tĂ« gjykimit.

    Hulumtimet sistematike të kryera herë pas herë nga një numër autorësh zbulojnë se sa më i korruptuar një vend, aq më ngadalë rritet.

    Korrupsioni fillon e punon kundër rritjes ekonomike përmes disa kanaleve.

    DhĂ«nia e ryshfetit nga bizneset perceptohet si njĂ« taksĂ« dhe si e tillĂ« ajo do tĂ« paguhet nga i fundit nĂ« “zinxhirin ushqimor”, kosumatori, çka jep shpjegim edhe pse nuk ka çmime tĂ« ulta.

    Nga ana tjetër vdesin shanset për bizneset e reja që kanë njohur dhe produktivitet çka rezulton edhe me një punësim të ngadaltë dhe paga të ulta e shumë të rinj të talentuar.

    Korrupsioni shfaqet tek ndihmat dhe subvencionet. Tek evazioni fiskal, tek një mbledhje e ulët e taksave, tek mënyra sesi ndahen kontratat publike, pasi këto të fundit përmes një sistemi korruptiv japin një cilësi të ulët të infrastrukturës dhe shërbimeve publike.

    Korrupsioni mund tĂ« shtrembĂ«rojĂ« pĂ«rbĂ«rjen e shpenzimeve qeveritare. Korrupsioni mund t’i tundojĂ« zyrtarĂ«t e qeverisĂ« qĂ« tĂ« zgjedhin shpenzimet e qeverisĂ« mĂ« pak nĂ« bazĂ« tĂ« mirĂ«qenies publike sesa nĂ« mundĂ«sinĂ« qĂ« ata ofrojnĂ« pĂ«r zhvatje tĂ« ryshfetit. Projektet e mĂ«dha, vlera e saktĂ« e tĂ« cilave Ă«shtĂ« e vĂ«shtirĂ« tĂ« monitorohet, mund tĂ« paraqesin mundĂ«si fitimprurĂ«se pĂ«r korrupsion. Apriori, mund tĂ« pritet qĂ« Ă«shtĂ« mĂ« e lehtĂ« tĂ« mblidhen ryshfete tĂ« konsiderueshme nga projekte me vlera tĂ« mĂ«sha sesa nga financimet pĂ«r librat shkollorĂ« ose pagat e mĂ«suesve.

    NĂ«se do t’i hedhim njĂ« sy tĂ« shpejtĂ« ShqipĂ«risĂ«, e kupton se korrupsioni, ka depĂ«rtuar nĂ«pĂ«rmjet tĂ« gjitha kanaleve tĂ« mundshme.

    Më së pari, është dëshmia e rritjes ekonomike.

    ShqipĂ«ria prej dekadash nuk ka mundur tĂ« ketĂ« njĂ« rritje ekonomike tĂ« qenĂ«sishme sa t’u garantojĂ« qytetarĂ«ve njĂ« rritje tĂ« ardhurash tĂ« pĂ«rshpejtuara.

    Përfitimi prej rritjes ekonomike ka qenë i ngadalshëm dhe i pandjeshëm në vite. Vetëm pas daljes nga karantina pandemike e Coronavirus, Shqipëria pati një rritje të pritshme ekonomike prej 9 për qind.

    Kjo për shkak se vinte nga një rënie gropë prej -3 për qind një vit më parë dhe pezullim të shumë aktiviteteve.

    Ndër vite, rritja është qarkulluar më shumë tek 4 për qindëshi. Në një inflacion mesatar, diçka më pak kuptohet lehtë se sa është përfitimi.

    Publiku i sotĂ«m Ă«shtĂ« mbĂ«rthyer nĂ« kĂ«rshĂ«rinĂ« e telenovelave me dosje pĂ«rgjimesh dhe arrestimesh tĂ« bujshme nga SPAK. ËshtĂ« e natyrshme qĂ« kĂ«to ngjarje tĂ« kenĂ« shumĂ« kuriozitet por dhe mllef brenda, mirĂ«po ato i kanĂ« zĂ«n pothuajse gjithĂ« hapsirĂ«n e disktumeve se çfarĂ« presim nga lufta kundĂ«r korrupsionit, vetĂ«m drejtĂ«si?

    Rastet kanĂ« treguar se si korrupsioni Ă«shtĂ« zhvilluar pikĂ«risht sipas rrugĂ«ve qĂ« treguam mĂ« lartĂ«, pĂ«rmes favorizimeve nĂ« prokurime, subvencioneve, tarifave preferenciale etj. Çka tregon se gjykimi i mĂ«katarĂ«ve Ă«shtĂ« vetĂ«m njĂ« aspekt.

    Por, thelbi i luftës ndaj korrupsionit edhe pse ka një drejtësi të re të pretenduar dhe të reformuar nuk është prekur. Vënia e drejtësisë është një aspekt por jo gjithçka.

    Shqiptarët duhet të presin nga lufta kundër korrupsionit e cila nuk bëhet vetëm nga SPAK apo GJKKO, përfitime ekonomike që vijnë nga rritja ekonomike, cilësia e arsimit dhe shërbimeve publike të tjera.

    Deri tani, reforma në drejtësi ka shkundur politikën po nuk ka nxitur asnjë proces tjetër që do të krijonte barriera të forta dhe më të sigurta për korrupsion. Më i rëndësishëm është roli i qeverisë në ekonomi.

    Sipas BankĂ«s BotĂ«rore “Ligjet dhe zbatimi i tyre janĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m por vendet qĂ« seriozisht duan ta luftojnĂ« korrupsionin duhet gjithashtu t’i kushtojnĂ« vĂ«mendje reformĂ«s, roli i qeverisĂ« nĂ« ekonomi, veçanĂ«risht ato fusha qĂ« u japin zyrtarĂ«ve liri pushteti qĂ« janĂ« shtretĂ«r tĂ« nxehtĂ« pĂ«r korrupsionin.”

    Ka njĂ« mendim qĂ« drejtĂ«sia do tĂ« vihet nĂ« vend kur tĂ« korruptuarit e kapur t’i paguajnĂ« mbrapsht publikun pĂ«r çdo cent tĂ« vjedhur. Ky Ă«shtĂ« njĂ« shqetĂ«sim, por beteja e sĂ« ardhmes Ă«shtĂ« tĂ« mos lĂ«mĂ« tĂ« na vjedhin rritjen ekonomike dhe zhvillimin shoqĂ«ror, me pak fjalĂ« tĂ« mos na vjedhin edhe tĂ« ardhmen.  

    Dy shekuj mĂ« parĂ« Adam Smith vuri nĂ« dukje se “NjerĂ«zit e tĂ« njĂ«jtit zanat takohen rrallĂ« sĂ« bashku, madje edhe pĂ«r qejf dhe diversion, por biseda pĂ«rfundon nĂ« njĂ« komplot kundĂ«r publikut”.. Ndaj njerĂ«z kujdes!

    Mos shikoni si sillen politikanët me njëri-tjetrin por se çfarë dhe bëjnë ata për të siguruar se korrupsioni po luftohet.

    Nëse një ditë do të mbetemi pa lajme për arrestime të korruptuarish nga SPAK, do jetë një ditë e bukur për të nesërmen e Shqipërisë.

    The post SPAK nuk e rrit PPB-në appeared first on Gazeta Si.

    ↗

    A Ă«shtĂ« qeverisur ndĂ«r vite ShqipĂ«ria sipas modelit Trump – NjĂ« guidĂ« pĂ«r votuesit dhe partitĂ«

    ✇Gazeta Si
    By: Gazeta Si

    Jonathan Rauch*– QĂ« nga marrja e detyrĂ«s, ai ka reduktuar efektivitetin e administratĂ«s sĂ« tij duke emĂ«ruar nĂ« agjencitĂ« thelbĂ«sore njerĂ«z tĂ« cilĂ«ve u mungojnĂ« aftĂ«sitĂ« dhe temperamentet pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« punĂ«n e tyre. Pushimet masive e kanĂ« zbrazur shĂ«rbimin civil nga shumĂ« prej punonjĂ«sve mĂ« tĂ« aftĂ«. Ai ka kundĂ«rshtuar ligjet qĂ« mund t’i kishte ndjekur po aq lehtĂ« (pĂ«r shembull, duke refuzuar tĂ« njoftonte Kongresin 30 ditĂ« pĂ«rpara se tĂ« pushonte inspektorĂ«t e pĂ«rgjithshĂ«m). Ai ka shpĂ«rfillur gjuhĂ«n e thjeshtĂ« tĂ« statuteve, vendimeve tĂ« gjykatave dhe KushtetutĂ«s, duke krijuar konfrontime me gjykatat, beteja qĂ« ka gjasa t’i humbasĂ«. Pak nga urdhrat e tij kanĂ« kaluar nĂ«pĂ«r njĂ« proces normal tĂ« zhvillimit tĂ« politikave, çka do tĂ« siguronte qĂ« ato nuk do tĂ« dĂ«shtojnĂ« – por pĂ«rkundrazi tani kanĂ« mĂ« shumĂ« gjasĂ« tĂ« dĂ«shtojnĂ«.

    NĂ« çështjet e jashtme, ai Ă«shtĂ« konfliktuar me DanimarkĂ«n, KanadanĂ« dhe PanamanĂ«; e quajti Gjirin e MeksikĂ«s “Gjiri i AmerikĂ«s”; dhe zbuloi njĂ« plan Gaz-a-Lago.

    Edhe ata që prisnin më të keqen nga rizgjedhja e tij në fakt prisnin më shumë racionalitet. Sot është e qartë se ajo që ka ndodhur që nga 20 janari nuk është thjesht ndryshim administrate, por ndryshim regjimi, pra ndryshim i sistemit të qeverisjes. Por një ndryshim në çfarë?

    Ka njĂ« pĂ«rgjigje dhe nuk Ă«shtĂ« autoritarizĂ«m klasik – as autokraci, oligarki apo monarki. Trump po instalon atĂ« qĂ« studiuesit e quajnĂ« patrimonializĂ«m. Kuptimi i patrimonializmit Ă«shtĂ« thelbĂ«sor pĂ«r ta mposhtur atĂ«. NĂ« veçanti, ky model ka njĂ« dobĂ«si fatale qĂ« demokratĂ«t dhe kundĂ«rshtarĂ«t e tjerĂ« tĂ« Trump duhet tĂ« bĂ«jnĂ« linjĂ«n e tyre kryesore dhe tĂ« pamĂ«shirshme tĂ« sulmit.

    Vitin e kaluar, dy profesorĂ« botuan njĂ« libĂ«r qĂ« meriton vĂ«mendje tĂ« gjerĂ«. NĂ« librin ” Sulmi mbi shtetin: Si sulmi global mbi qeverinĂ« moderne rrezikon tĂ« ardhmen tonĂ«â€, Stephen E. Hanson, njĂ« profesor qeverie nĂ« Kolegjin e Ëilliam & Mary dhe Jeffrey S. Kopstein, njĂ« shkencĂ«tar politik nĂ« UC Irvine, rishfaqen njĂ« term kryesisht tĂ« harruar, prejardhja e tĂ« cilit daton qĂ« nga Max Weber, pĂ«r librin e tij mĂ« tĂ« njohur”Etika e protestane dhe Shpirti i Kapitalzimit ( The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism)

    Weber pyeti veten se si liderĂ«t e shteteve e formojnĂ« legjitimitetin dhe krijojnĂ« prtendimin se  po sundojnĂ« mĂ« drejtĂ«si.. Ai mendoi se pĂ«rbĂ«hej nĂ« dy zgjedhje. NjĂ«ra Ă«shtĂ« burokracia ligjore racionale (ose “procedurizmi burokratik”), njĂ« sistem nĂ« tĂ« cilin legjitimiteti jepet nga institucionet qĂ« ndjekin rregulla dhe norma tĂ« caktuara. Ky Ă«shtĂ« sistemi amerikan qĂ« tĂ« gjithĂ« e morĂ«m si tĂ« mirĂ«qenĂ« deri mĂ« 20 janar. PresidentĂ«t, zyrtarĂ«t federalĂ« dhe ushtarakĂ«t betohen pĂ«r KushtetutĂ«n, jo pĂ«r njĂ« person.

    Burimi tjetĂ«r i legjitimitetit Ă«shtĂ« mĂ« i lashtĂ«, mĂ« i zakonshĂ«m dhe mĂ« intuitiv – “forma e paracaktuar e sundimit nĂ« botĂ«n paramoderne”, shkruajnĂ« Hanson dhe Kopstein. “Shteti ishte pak mĂ« shumĂ« se “shtĂ«pia” e zgjeruar e sundimtarit; nuk ekzistonte si njĂ« entitet tjetĂ«r i veçantĂ«.” Weber e quajti kĂ«tĂ« sistem “patrimonializĂ«m” sepse sundimtarĂ«t pretendonin se ishin babai simbolik i njerĂ«zve – personifikimi dhe mbrojtĂ«si i shtetit. PikĂ«risht kjo ide u nĂ«nkuptua nĂ« deklaratĂ«n rrĂ«qethĂ«se tĂ« Trump: “Ai qĂ« shpĂ«ton vendin e tij nuk shkel asnjĂ« ligj”.

    Patrimonializmi mw shumw sesa  formë qeverisjeje wshtw një stil qeverisjeje. Nuk përcaktohet nga institucione apo rregulla; përkundrazi, mund të infektojë të gjitha format e qeverisjes duke zëvendësuar linjat jopersonale, formale të autoritetit me ato të personalizuara, joformale. Bazuar në besnikërinë dhe lidhjet individuale, si dhe në shpërblimin e miqve dhe ndëshkimin e armiqve (të vërtetë ose të perceptuar), ai mund të gjendet jo vetëm në shtete, por edhe midis fiseve, bandave të rrugëve dhe organizatave kriminale.

    NĂ« petkun e tij qeveritar, patrimonializmi dallohet nga drejtimi i shtetit sikur tĂ« ishte pronĂ« personale ose biznes familjar i liderit. Ajo mund tĂ« gjendet nĂ« shumĂ« vende, por eksponenti i saj kryesor bashkĂ«kohor – tĂ« paktĂ«n deri mĂ« 20 janar 2025 – ka qenĂ« Vladimir Putin. NĂ« pjesĂ«n e parĂ« tĂ« sundimit tĂ« tij, ai drejtoi shtetin rus si njĂ« raketĂ« personale. BurokracitĂ« shtetĂ«rore dhe kompanitĂ« private vazhduan tĂ« funksionojnĂ«, por parimi i vĂ«rtetĂ« qeverisĂ«s ishte QĂ«ndroni nĂ« anĂ«n e mirĂ« tĂ« Vladimir Vladimirovich
 ose ndryshe.

    Duke kĂ«rkuar ta bĂ«nte botĂ«n tĂ« sigurt me gangsteritetin e tij, Putin pĂ«rdori propagandĂ«n, pĂ«rmbysjen dhe forma tĂ« tjera ndikimi pĂ«r tĂ« pĂ«rhapur modelin jashtĂ« vendit. Me kalimin e kohĂ«s, modeli patrimonial fitoi terren nĂ« shtete tĂ« ndryshme si Hungaria, Polonia, Turqia dhe India. Gradualisht, kĂ«to shtete u koordinuan si njĂ« sindikatĂ« familjesh kriminale – “duke zgjidhur problemet, duke ndarĂ« plaçkĂ«n, ndonjĂ«herĂ« duke u grindur, por duke ndihmuar njĂ«ri-tjetrin kur Ă«shtĂ« e nevojshme”. Putini nĂ« kĂ«tĂ« skemĂ« zuri pozicionin e capo di tutti capi, shefit tĂ« shefave.

    Për të kuptuar burimin e mbajtjes së pushtetit nga Trump dhe dobësinë e tij kryesore, duhet kuptuar se çfarë nuk është patrimonializmi. Nuk është njësoj si autoritarizmi klasik. Dhe nuk është domosdoshmërisht antidemokratike.

    Antiteza e patrimonializmit nuk Ă«shtĂ« demokracia; Ă«shtĂ« burokracia, ose, mĂ« saktĂ«, proceduralizĂ«m burokratik. Autoritarizmi klasik – lloji i sistemit qĂ« u pa nĂ« GjermaninĂ« naziste dhe Bashkimin Sovjetik – shpesh Ă«shtĂ« shumĂ« i burokratizuar. Kur autoritarĂ«t marrin pushtetin, ata konsolidojnĂ« sundimin e tyre duke krijuar struktura tĂ« tilla si policia sekrete, agjencitĂ« e propagandĂ«s, njĂ«sitĂ« speciale ushtarake dhe byrotĂ« politike. Ata legjitimojnĂ« pushtetin e tyre me kode dhe kushtetuta ligjore.

    Në të kundërt, patrimonializmi është dyshues ndaj burokracive; Njerëzit me ekspertizë, përvojë dhe rezyme të dalluara janë gjithashtu të dyshimtë dhë të padëshiruar, sepse ato sjellin qëndrime dhe autoritet të pavarur. Pra, patrimonializmi e furnizon qeverinë me institucione paralele ose, kur është e mundur, i anashkalon fare procedurat burokratike.

    Gjithashtu ndryshe nga autoritarizmi klasik, patrimonializmi mund tĂ« bashkĂ«jetojĂ« me demokracinĂ«, tĂ« paktĂ«n pĂ«r njĂ« kohĂ«. Siç shkruajnĂ« Hanson dhe Kopstein, “NjĂ« lider mund tĂ« zgjidhet nĂ« mĂ«nyrĂ« demokratike, por ende kĂ«rkon tĂ« legjitimojĂ« sundimin e tij/saj nĂ« mĂ«nyrĂ« patrimonale. GjithnjĂ« e mĂ« shumĂ«, liderĂ«t e zgjedhur kanĂ« kĂ«rkuar tĂ« shkatĂ«rrojnĂ« shtetet administrative burokratike (“shtete tĂ« thella”, ata i quajnĂ« ndonjĂ«herĂ«) tĂ« ndĂ«rtuara gjatĂ« dekadave nĂ« favor tĂ« sundimit nga familja dhe miqtĂ«.” Narendra Modi i IndisĂ«, Viktor OrbĂĄn i HungarisĂ« dhe vetĂ« Trump janĂ« shembuj tĂ« liderĂ«ve tĂ« zgjedhur patrimonialĂ« – dhe ata qĂ« kanĂ« arritur mbĂ«shtetje tĂ« konsiderueshme popullore dhe legjitimitet demokratik. Pasi nĂ« pushtet, patrimonialistĂ«t duan tĂ« vishen me retorikĂ«n e demokracisĂ«, si Elon Musk qĂ« justifikon veprimet jashtĂ«ligjore tĂ« ekipit tĂ« tij duke e bĂ«rĂ« “degĂ«n e katĂ«rt tĂ« pazgjedhur jokushtetuese tĂ« qeverisĂ«â€ tĂ« jetĂ« “pĂ«rgjegjĂ«se ndaj njerĂ«zve”.

    MegjithatĂ«, ndĂ«rsa patrimonializmi kĂ«put tendinat procedurale tĂ« qeverisĂ«, ai dobĂ«son dhe pĂ«rfundimisht e gjymton shtetin. Me kalimin e kohĂ«s, ndĂ«rsa kĂ«rkon tĂ« ngulitĂ« veten, shumĂ« liderĂ« pĂ«rpiqen tĂ« kalojnĂ« drejt autoritarizmit tĂ« plotĂ«. “Proceset zgjedhore dhe normat kushtetuese nuk mund tĂ« mbijetojnĂ« gjatĂ« kur legjitimiteti patrimonial fillon tĂ« dominojĂ« nĂ« arenĂ«n politike,” shkruajnĂ« Hanson dhe Kopstein.

    Edhe nëse autoritarizmi shmanget, dëmi që patrimonializmi i bën kapacitetit shtetëror është i rëndë. Njerëzit më të mirë të qeverisë largohen ose dëbohen. Misionet e agjencive janë të shtrembëruara dhe praktikat e tyre të korruptuara. Procedurat dhe normat braktisen dhe harrohen. Nëpunësit civilë, kontraktorët, përfituesit e granteve, korporatat dhe publiku janë të korruptuar nga zakoni i marrjes së favorit.

    TĂ« thuash, pra, se Trumpit i mungon temperamenti ose hapĂ«sira e vĂ«mendjes pĂ«r tĂ« qenĂ« diktator, Ă«shtĂ« tĂ« flesh mbi dafina. Ai Ă«shtĂ« organizmi i pĂ«rsosur i patrimonializmit. Ai nuk njeh asnjĂ« dallim midis asaj qĂ« Ă«shtĂ« publike dhe private, e ligjshme dhe e paligjshme, formale dhe informale, kombĂ«tare dhe personale. “Ai nuk mund tĂ« bĂ«jĂ« dallimin midis interesit tĂ« tij personal dhe interesit kombĂ«tar ( nĂ«se e kupton se cili Ă«shtĂ« interesi kombĂ«tar”, tha John Bolton, i cili shĂ«rbeu si kĂ«shilltar pĂ«r sigurinĂ« kombĂ«tare nĂ« mandatin e parĂ« tĂ« Trump, pĂ«r The Bulwark. Siç mĂ« tha kohĂ«t e fundit njĂ« politikan i shquar republikan, tĂ« kuptosh Trump Ă«shtĂ« e thjeshtĂ«: “NĂ«se je shoku i tij, ai Ă«shtĂ« miku yt. NĂ«se nuk je shoku i tij, ai nuk Ă«shtĂ« miku yt.” Ky zyrtar zgjodhi tĂ« ishte miku i Trump. PĂ«rndryshe, tha ai, puna e tij do tĂ« ishte pothuajse e pamundur pĂ«r katĂ«r vitet e ardhshme.

    Patrimonializmi shpjegon dhe ato qĂ« quhen vendime tĂ« çuditshme. Çdo politikĂ« pĂ«r tĂ« cilĂ«n interesohet presidenti Ă«shtĂ« pronĂ« e tij personale. Trump hoqi dorĂ« nga ndjekja penale federale ndaj kryebashkiakut tĂ« qytetit tĂ« Nju Jorkut, Eric Adams, sepse njĂ« kryebashkiak i qĂ«ndrueshĂ«m i qytetit tĂ« madh Ă«shtĂ« njĂ« gjĂ« e dobishme. Ai e ndĂ«rpreu praktikĂ«n 50-vjeçare duke e trajtuar Departamentin e DrejtĂ«sisĂ« si “firmĂ«n e tij personale ligjore”. Ai e trajton zbatimin e statuteve tĂ« miratuara siç duhet si opsionale – dhe, pĂ«r mĂ« tepĂ«r, pretendon autoritetin pĂ«r tĂ« zhdĂ«mtuar shkelĂ«sit e ligjit. Ai ndĂ«rpreu procedimet kundĂ«r banditĂ«ve dhe rebelĂ«ve tĂ« 6 janarit sepse ata janĂ« nĂ« anĂ«n e tij. AgjencitĂ« e tij shqyrtojnĂ« tĂ« punĂ«suarit pĂ«r besnikĂ«ri ndaj tij dhe jo ndaj KushtetutĂ«s.

    Në botën e Trump-it, agjencitë federale mbyllen ose brenda tyre futen njerëz pa autoritet ligjor. Një besnik që kishte menaxhuar ndonjëherë vetëm dy organizata të vogla jofitimprurëse zgjidhet për punën më të vështirë të menaxhimit në qeveri. Konfliktet e interesit tolerohen nëse nuk janë të bekuara. Prokurorët dhe inspektorët e përgjithshëm shkarkohen për kryerjen e detyrës. Mijëra nëpunës civilë janë konvertuar në punë me vullnetin e presidentit. Mbrojtja e sigurisë së ish-zyrtarëve është tërhequr sepse ata janë të pabesë. Vetë presidenca trajtohet si një mundësi biznesi.

    Patrimonializmi vuan nga dy mangësi të qenësishme dhe në shumë raste fatale.

    E para Ă«shtĂ« paaftĂ«sia. “Kapriçiot arbitrare tĂ« sundimtarit dhe rrethit tĂ« tij personal ndĂ«rhyjnĂ« vazhdimisht nĂ« funksionimin e rregullt tĂ« agjencive shtetĂ«rore”, shkruajnĂ« Hanson dhe Kopstein. Regjimet patrimoniale janĂ« “thjesht tĂ« tmerrshme nĂ« menaxhimin e çdo problemi kompleks tĂ« qeverisjes moderne”, shkruajnĂ« ata.

    PĂ«rfundimisht, paaftĂ«sia bĂ«het e dukshme pĂ«r publikun votues pa pasur nevojĂ« pĂ«r shumĂ« ndihmĂ« nga opozita. Por tĂ« ndihmosh publikun tĂ« kuptojĂ« mangĂ«sinĂ« tjetĂ«r tĂ« kĂ«tij modeli, qĂ« Ă«shtĂ« problem edhe mĂ« i madh  e cenueshmĂ«rinĂ« tjetĂ«r, edhe mĂ« tĂ« madhe tĂ« patrimonializmit – korrupsionin – kĂ«rkon mesazhe tĂ« pamĂ«shirshme.

    Patrimonializmi Ă«shtĂ« i korruptuar nga pĂ«rkufizimi, sepse arsyeja e ekzistencĂ«s sĂ« tij Ă«shtĂ« tĂ« shfrytĂ«zojĂ« shtetin pĂ«r pĂ«rfitime – politike, personale dhe financiare. NĂ« çdo hap, ajo Ă«shtĂ« nĂ« luftĂ« me rregullat dhe institucionet qĂ« pengojnĂ« manipulimin, grabitjen dhe rrĂ«nimin e shtetit. Ne e dimĂ« se çfarĂ« tĂ« presim nga mandati i dytĂ« i Trump. Siç tha Larry Diamond i Institutit Hoover tĂ« Universitetit tĂ« Stanfordit nĂ« njĂ« podcast tĂ« fundit, “UnĂ« mendoj se do tĂ« shohim njĂ« orgji absolutisht tronditĂ«se tĂ« korrupsionit dhe kapitalizmit mik nĂ« katĂ«r vitet e ardhshme, ndryshe nga çdo gjĂ« qĂ« kemi parĂ« qĂ« nga fundi i shekullit tĂ« 19-tĂ«, Epoka e ArtĂ«â€.

    Korrupsioni Ă«shtĂ« thembra e Akilit tĂ« patrimonializmit, sepse publiku e kupton dhe nuk e pĂ«lqen. Nuk Ă«shtĂ« njĂ« abstraksion si “demokracia” apo “Kushtetuta” apo “shteti i ligjit”. Kjo tregon se qeveria po drejtohet pĂ«r ta, jo pĂ«r ju. KĂ«rcĂ«nimi mĂ« i tmerrshĂ«m me tĂ« cilin u pĂ«rball Putin ishte “kryqĂ«zata e pandĂ«rprerĂ«â€ e Alexei Navalny kundĂ«r korrupsionit, e cila mund tĂ« kishte rrĂ«zuar regjimin nĂ«se Putini nuk do tĂ« kishte rregulluar vdekjen e Navalny nĂ« burg. NĂ« Poloni, opozita liberale hoqi nga pushteti PartinĂ« Patrimonialiste Ligji dhe DrejtĂ«sia nĂ« vitin 2023 me njĂ« narrativĂ« kundĂ«r korrupsionit.

    Në Shtetet e Bashkuara, kushdo që kërkon prova të fuqisë së anti-korrupsionit nuk duhet të shikojë më larg se sulmet e republikanëve kundër Jim Wright dhe Hillary Clinton. Në rastin e Klintonit, republikanët dhe Trump bënë një shkelje të vogël procedurale (përdorimin e një serveri privat për emailet e klasifikuara) në një skandal të klasit botëror. Trump dhe aleatët e tij vazhdimisht e kritikuan atë si kandidaten më të korruptuar ndonjëherë. Përsëritja e plotë bindi shumë votues se ku ka tym, duhet të ketë zjarr.

    Por dikush mund të thotë se retorika anti korrupsion ndaj Trump mund të mos funksionojë. Në fund të fundit, publiku ka dëgjuar për korrupsionin e tij prej vitesh dhe e ka vlerësuar atë ose thjesht nuk i intereson. Përveç kësaj, publiku beson se të gjithë politikanët janë gjithsesi të korruptuar.

    Por drejtimi i një mesazhi strategjik dhe të koordinuar kundër korrupsionit të Trump është pikërisht ajo që opozita nuk ka bërë. Në vend të kësaj, ajo ka reaguar ndaj çdo gjëje në lajmet e ditës.

    Gjithashtu, nuk është plotësisht e vërtetë që publiku tashmë e di se Trump është i korruptuar dhe nuk i intereson. Përkundrazi, për shkak se ai duket kaq i pafiltruar, ai përfiton nga një perceptim se ai është autentik në një mënyrë që nuk janë politikanët e tjerë, dhe për shkak se ai zemëron elitat, ai gëzon një reputacion se është në anën e personit të zakonshëm. Thyerja e këtyre perceptimeve mund të përcaktojë edhe shkallwn e mbwshtetjes nga eletorati.

    A kanĂ« nevojĂ« opozita tĂ« ketĂ« njĂ« mesazh tĂ« saj? Sigurisht, ata kanw mesazh. Por pikĂ«risht tani, kur ata janĂ« jashtĂ« pushtetit dhe Trump Ă«shtĂ« capo di tutti capi, historia e sundimit patrimonial sugjeron qĂ« ato mĂ« efektive ai Ă«shtĂ« i korruptuar. NjĂ« gjĂ« Ă«shtĂ« e sigurt: Ai do t’u japĂ« atyre shumĂ« material rreth kĂ«tij fakti. Burimi: The Atlantic

    *Jonathan Rauch
    Jonathan Rauch Ă«shtĂ« njĂ« shkrimtar kontribues nĂ« The Atlantic dhe njĂ« anĂ«tar i lartĂ« nĂ« programin e Studimeve tĂ« Qeverisjes nĂ« Institutin Brookings. Libri i tij i fundit, “QĂ«llime tĂ« kryqĂ«zuara: pazari i prishur i krishterimit me demokracinĂ«â€, do tĂ« botohet nĂ« janar 2025.

    The post A Ă«shtĂ« qeverisur ndĂ«r vite ShqipĂ«ria sipas modelit Trump – NjĂ« guidĂ« pĂ«r votuesit dhe partitĂ« appeared first on Gazeta Si.

    ❌