❌

Reading view

There are new articles available, click to refresh the page.
↗

“Populli i pandaluar” i Agim VincĂ«s njĂ« manifest i parealizuar politik! 

✇KultPlus
By: KultPlus

Ribotimi i një libri si rikujtim  

Mixhait Pollozhani

Të gjitha vlerësimet për këtë libër dhe autorin e tij, duke i cilësuar ato model të gjykimit politik dhe të polemikës, gjahtar të frikës dhe marrëzive, testament të ndërgjegjes kolektive, manual të vetëdijes kombëtare, janë epitete të pamohueshme, por mbi të gjitha ky libër mbetet një manifest politik për shqiptarët në Maqedoninë e Veriut, mjerisht i pashfrytëzuar dhe  i parealizuar!            

Duhet pranuar se kisha dilema tĂ« shumta sesi duhej qasur kĂ«tij artikulli kushtuar librit “Populli i pandalur” tĂ« Prof. Dr. Agim VincĂ«s, por megjithatĂ« vendosa tĂ« bĂ«j diçka ndryshe, tĂ« shkruaj njĂ« version tĂ« kombinuar tĂ« dialogut, evokimit, informacionit dhe recensionit! NĂ« fakt kĂ«tĂ« e mendova mĂ« shumĂ« si njĂ« shkrim rikujtues informativ sesa poetik! Ndaj dhe para se tĂ« futem nĂ« temĂ« duhet rikujtuar se libri “Populli i pandalur” pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« Ă«shtĂ« botuar nĂ« ShtypshkronjĂ«n “Dukagjini” nĂ« PejĂ« nĂ« vitin 1992, i cili pas shumĂ« peripecish arriti nĂ« duart e lexuesit. Ribotimi i kĂ«tij libri u bĂ« sivjet, pra nĂ« vitin 2025, nga ShtĂ«pia botuese “Agoraprint” nĂ« Shkup, e publicistit Emin Azemi, promovimi i tĂ« cilit u organizua mĂ« 26 korrik nĂ« StrugĂ«. 

Intelektuali që mundi (auto)censurën! 

Mbi idenĂ« pĂ«r tĂ« shkruar nĂ« lidhje me ribotimin dhe promovimin e librit “Populli i pandalur” duhej folur me autorin, profesor Agim VincĂ«n, por duke i njohur mirĂ« kriteret e vlerĂ«simit dhe shijen artistike tĂ« tij, nuk m’u duk edhe aq e thjeshtĂ« kjo punĂ«! Por megjithatĂ«, tĂ« shkruhet pĂ«r poetin, studiuesin, profesorin, mendimtarin dhe intelektualin qĂ« foli fuqishĂ«m atĂ«herĂ« kur ne tĂ« tjerĂ«t heshtnim, Ă«shtĂ« nder! NdonĂ«se me njĂ« dozĂ« droje, megjithatĂ«, ia shpĂ«rfaqa idenĂ« profesorit Agim, me tĂ« cilin njihemi shumĂ« mĂ« herĂ«t. Si dy bashkĂ«vendĂ«s, ai nga Veleshta dhe profesor nĂ« Universitet, kurse unĂ« i ri i papunĂ«suar nga Livadhia e StrugĂ«s, u njohĂ«m nĂ« PrishtinĂ«, aty kah fundi viteve ’80 tĂ« shekullit tĂ« kaluar dhe qĂ« atĂ«herĂ« ruajmĂ« miqĂ«si herĂ«-herĂ« “me lĂ«kundje”, por tĂ« qĂ«ndrueshme dhe shumĂ« tĂ« dobishme, sidomos pĂ«r mua! Pra, profesor Agim Vinca, ka njĂ« rol tĂ« posaçëm nĂ« ndĂ«rtimin tim profesional dhe intelektual, pĂ«r çka pafundĂ«sisht jam falĂ«nderues. 

Dhe teksa po diskutonim rreth librit nĂ« fjalĂ« nĂ« njĂ« kafene anĂ«sh Drinit, dikush na pĂ«rshĂ«ndeti edhe ne ia kthyem pĂ«rshĂ«ndetjen, por unĂ« gabimisht pĂ«r dallim nga profesori, i cili si gjithmonĂ« “roje” e pastĂ«rtisĂ« sĂ« gjuhĂ«s, mĂ« tha –  “Mixhait nuk thuhet – kaloni mirĂ«, por – kalofshi mirĂ«, pra pĂ«rdoret dĂ«shirorja, tĂ« cilĂ«n vetĂ«m gjuha shqipe e ka”. Me qortime dhe vĂ«rejtje tĂ« shumta, tĂ« praktikuesit tĂ« gjuhĂ«s sĂ« kulluar, si rrallĂ« intelektual tjetĂ«r, bashkĂ« me porosinĂ« qĂ« tĂ« mos e bastardojmĂ« gjuhĂ«n tonĂ« kaq tĂ« pasur, u dakordua me mua, duke mĂ« thĂ«nĂ« – shkruaj ashtu siç mendon ti vetĂ«!. – “Ti pate shkruar pĂ«r librin kushtuar Riza Drinit, pa marrĂ« pjesĂ« nĂ« promovim, tĂ« paktĂ«n, tek unĂ« ishe i pranishĂ«m”, mĂ« inkurajoi si me tĂ« qeshur, profesori!   

Miratimi i profesorit sikur mĂ« lehtĂ«soi ca, por edhe mĂ« vuri para njĂ« pĂ«rgjegjĂ«sie akoma mĂ« tĂ« madhe dhe aq mĂ« tepĂ«r, duke e pasur parasysh tĂ«rĂ« atĂ« qĂ« Ă«shtĂ« thĂ«nĂ« mĂ« herĂ«t dhe u tha asaj dite, si dhe gjatĂ« ditĂ«ve nĂ« vijim nĂ« mediat e ndryshme pĂ«r librin “Populli i pandalur”. I vetĂ«dijshĂ«m se mund tĂ« dukem subjektiv, megjithatĂ«, si dĂ«shmitar kur edhe u ngjiz libri “Populli i pandalur” nĂ«pĂ«rmjet njĂ« retrospektive vendosa qĂ« ta rikujtoj nga kĂ«ndvĂ«shtrimi im atĂ« kohĂ«. MeqenĂ«se edhe unĂ« e kam pĂ«rjetuar katrahurĂ«n e komunizmit jugosllav, mund ta imagjinoni sesi Ă«shtĂ« ndjerĂ« asokohe profesor Agim Vinca. MeqenĂ«se, disa nga ato shkrime i kam lexuar nĂ« shtypin e kohĂ«s, nĂ«pĂ«rmjet evokimit dua t’i vĂ« nĂ« pah pĂ«rshtypjet dhe ndjesitĂ« e mia, tĂ« struganĂ«ve qĂ« jetonin dhe punonin nĂ« PrishtinĂ«, por edhe tĂ« lexuesve tĂ« tjerĂ« tĂ« asaj kohe, qĂ« na krijonin shkrimet e profesor Agim VincĂ«s. BĂ«het fjalĂ« pĂ«r gjysmĂ«n e dytĂ« tĂ« viteve ‘80 dhe dy vitet e para tĂ« viteve ‘90 tĂ« shekullit XX, vitet e fushatĂ«s mĂ« tĂ« egĂ«r tĂ« regjimit serb e maqedonas kundĂ«r shqiptarĂ«ve, kur profesor Agim Vinca, krahas punĂ«s sĂ« palodhur si mĂ«simdhĂ«nĂ«s universitar, krijues letrar dhe studiues shkencor, si njĂ« intelektual i mirĂ«filltĂ«, iu rrek fuqishĂ«m publicistikĂ«s sĂ« angazhuar, duke botuar shkrimet e tij nĂ« gazetat e pĂ«rditshme, revistat javore, revistat shkencore, nĂ« gjuhĂ«n shqipe dhe sidomos nĂ« gjuhĂ«n serbokroate, maqedonase, sllovene etj. Ai shkruante dhe polemizonte, reagonte dhe protestonte nĂ« kohĂ«n kur politika jugosllave dhe propaganda e saj kryefjalĂ« kishte pĂ«rndjekjen e shqiptarĂ«ve, nĂ« emĂ«r tĂ« nacionalizmit, irredentizmit dhe separatizmit. Pra, profesor Agim Vinca, shkruante nĂ« kohĂ«n kur shpifjet, pĂ«rndjekja dhe diskriminimi i shqiptarĂ«ve ishin mĂ« tĂ« egra se kurrĂ«.    

Si sot mĂ« kujtohen ditĂ«t kur botoheshin shkrimet e profesor Agim VincĂ«s, sidomos nĂ« revistĂ«n javore “Danas” tĂ« Zagrebit, por edhe nĂ« “NIN” dhe nĂ« tĂ« pĂ«rditshmen “Politika” tĂ« Beogradit, nuk mbetej pa u shitur asnjĂ« ekzemplar gazete nĂ«pĂ«r kioska. U bĂ«nĂ« parulla tĂ« kohĂ«s pyetjet, –  a lexove Agimin, 
 te Danasi, -
 te Politika! Vazhdimisht shkruante edhe pĂ«r revistat javore nĂ« gjuhĂ«n shqipe “ZĂ«ri i RinisĂ«â€, “Fjala” dhe gazeta tĂ« tjera qĂ« botoheshin nĂ« KosovĂ«.  MĂ« pak ishte prezent, thuajse fare, nĂ« gazetat e MaqedonisĂ«. KĂ«shtu, me dijen, angazhimin dhe guximin e tij, profesor Agim Vinca, arriti ta mund censurĂ«n e shtypit jugosllav, e bashkĂ« me tĂ« edhe (auto)censurĂ«n, jo vetĂ«m te qarqet intelektuale (jugo)sllave, por nĂ« veçanti tek ato shqiptare. NdonĂ«se kishte edhe tĂ« atillĂ« shqiptarĂ« qĂ« kishin bĂ«rĂ« “pakt me djallin”, por, Profesori nuk ndalonte. Me artin e reagimit tĂ« tij, siç e pat titulluar mĂ« vonĂ« edhe njĂ«rin nga librat e ardhshĂ«m, demaskonte politikat antishqiptare tĂ« “komiteteve” tĂ« Lidhjes Komuniste dhe shĂ«rbimeve sekrete policore ish-Jugosllave, na bĂ«nte krenar, por edhe na mĂ«soi si luftohet me penĂ« kundĂ«r tĂ« keqes sonĂ« kombĂ«tare. 

KĂ«shtu, akademiku Rexhep Qosja, Dr. Ibrahim Rugova dhe Prof. Dr. Agim Vinca, secili nĂ« mĂ«nyrĂ«n e vet, fuqishĂ«m iu kundĂ«rvunĂ« politikave shoviniste antishqiptare tĂ« regjimit (jugo)sllav, por edhe u bĂ«nĂ« tre zĂ«rat mĂ« tĂ« fuqishĂ«m mbrojtĂ«s qĂ« jehuan thellĂ« nĂ« opinionin e brendshĂ«m dhe larg nĂ« atĂ« tĂ« jashtĂ«m. Por, pĂ«r dallim nga dy tĂ« parĂ«t, profesor Agim VincĂ«s i ra nĂ« hise asokohe edhe njĂ« barrĂ« tjetĂ«r, akoma mĂ« e rĂ«ndĂ«, qĂ« i vetmuar ta mbrojĂ« intelektualisht dhe shkencĂ«risht tĂ« vĂ«rtetĂ«n dhe qenien shqiptare nĂ« RepublikĂ«n Socialiste tĂ« MaqedonisĂ« sĂ« atĂ«hershme nĂ« kuadĂ«r tĂ« RSFJ-sĂ« (tani Republika e MaqedonisĂ« sĂ« Veriut). Dhe pĂ«r kĂ«tĂ«, e shumĂ« rezistenca tjera, jo njĂ«herĂ« ai u linçua, u ndĂ«shkua, iu ndĂ«rsyen edhe bashkĂ«fshatarĂ«t, nga pushteti i atĂ«hershĂ«m maqedonas e ish-Jugosllav. PĂ«rderisa, profesor Agim Vinca, nuk ndalej, shkruante kundĂ«r regjimit qĂ« ua pinte shqiptarĂ«ve gjakun si me shpuzĂ«, ose bĂ«hej bishĂ« qĂ« tĂ« pĂ«rbinte, ne, tĂ« solidarizuar me tĂ«, na vinte tĂ« thĂ«rrasim  – “Edhe unĂ« jam Agimi”, por kĂ«tĂ« nuk e bĂ«nim dot publikisht
!                               

Gjahtar i frikës dhe marrëzive

Dhe tĂ«rĂ« ajo veprimtari publicistike u kurorĂ«zua me librin “Populli i pandalur”, qĂ« Ă«shtĂ« botuar para plot 33 vitesh, njĂ« numĂ«r ky simbolik me shtrirje historike, siç e shpjegon profesor Agim Vinca! Sipas pohimit tĂ« autorit, njĂ« pjesĂ« e librave Ă«shtĂ« konfiskuar nga policia serbe, kurse pjesa tjetĂ«r Ă«shtĂ« futur nĂ« Maqedoni. Ky libĂ«r u botua nĂ« kohĂ« shumĂ« tĂ« vĂ«shtira, nĂ« kohĂ«ra tĂ« represionit dhe tĂ« censurĂ«s, tha autori nĂ« fjalĂ«n e tij pĂ«rmbyllĂ«se me rastin e promovimit. NdonĂ«se, autori pohon se, efekti nuk ka qenĂ« qĂ« ai e ka pritur, sepse nuk ishte pĂ«rkrahur nga kreu i PPD-sĂ«, partisĂ« shqiptare asokohe nĂ« pushtet, promovimi i tij kaloi nĂ« heshtje, disa intelektualĂ« tĂ« afĂ«rt me strukturat e vjetra politike e bojkotuan atĂ«, kurse mediat nuk thanĂ« asnjĂ« fjalĂ«, por pati edhe intelektualĂ« qĂ« nuk heshtĂ«n dhe e vlerĂ«suan lart kĂ«tĂ« libĂ«r.

NdĂ«r tĂ« rrallĂ«t Ă«shtĂ« akademiku Rexhep Qosja, i cili duke e cilĂ«suar librin “Populli i pandalur” tĂ« Agim VincĂ«s si vepĂ«r me vlerĂ« tĂ« lartĂ«, pĂ«r karakterin publicistik, polemizues dhe letrar, ai njĂ« vĂ«mendje tĂ« posaçme i ka kushtuar kontributit tĂ« profesor Agim VincĂ«s nĂ« zhvillimin e mendimit politik. “PĂ«rpos vlerĂ«s historike – si dĂ«shmi e njĂ« kohe me shumĂ« tĂ« dhĂ«na pĂ«r tĂ« dhe tĂ« vlerĂ«s politike – si gjykime pĂ«r modelin politik tĂ« asaj kohe...”, ka nĂ«nvizuar akademik Rexhep Qosja. NdĂ«rkaq, mendimtari dhe politikani ArbĂ«n Xhaferi (tani i ndjerĂ«), nĂ«pĂ«rmjet njĂ« vlerĂ«simi pĂ«r botimin e parĂ« tĂ« librit nĂ« fjalĂ« ka thĂ«nĂ« – “Agim Vinca i takon grupit tĂ« vogĂ«l tĂ« intelektualĂ«ve shqiptarĂ«, tĂ« cilĂ«t patĂ«n guximin tĂ« flasin edhe nĂ« kohĂ«n e heshtjes sĂ« madhe
. Duke qenĂ« gjahtar i frikĂ«s dje, autori i kĂ«tij libri ka gjasa tĂ« bĂ«het sot (dhe nesĂ«r) gjahtar i marrĂ«zisĂ«â€Šâ€. 

Duke i marrĂ« parasysh vlerĂ«simet e kĂ«tyre dy intelektualĂ«ve nga kĂ«ndvĂ«shtrimi i tanishĂ«m ato tingĂ«llojnĂ« vĂ«rtet profetike, sepse profesor Agim Vinca, jo vetĂ«m qĂ« nuk heshti atĂ«herĂ« nĂ« kohĂ«n “e gjuajtjes sĂ« shtrigave”, ashtu edhe sot, pa u stepur fare, vazhdon t’i shprehĂ« gjykimet e tij politike, tĂ« flasĂ« pĂ«r artin, kulturĂ«n, gjuhĂ«n shqipe, por edhe pĂ«r marrĂ«zitĂ«, qĂ« mjerisht kanĂ« marrĂ« hov nĂ« shoqĂ«rinĂ« shqiptare. 

Testament i ndërgjegjes kolektive

NĂ«se botimi dhe promovimi i parĂ« pat kaluar diç mĂ« heshturazi, ribotimi dhe promovimi i i librit “Populli i pandalur” tani mori vĂ«mendjen e duhur tĂ« opinionit. KĂ«tĂ« e konfirmon ardhja e shumĂ« miqve dhe intelektualĂ«ve nga tĂ« gjitha viset shqiptare: ShqipĂ«ria, Kosova dhe qytetet e MaqedonisĂ« sĂ« Veriut. Ribotimi i librit vjen pa ndryshime dhe i paretushuar, por, vetĂ«m me ndonjĂ« korrigjim gjuhĂ«sor e korrekturĂ«, si dhe me tri tekste plotĂ«suese. Libri, ndĂ«rkaq, numĂ«ron 330 faqe, dhe pĂ«rfshin 57 shkrime, i shoqĂ«ruar me shĂ«nimet pĂ«r autorin, treguesin e emrave, si dhe me tĂ« dhĂ«nat formale tĂ« katalogizimit tĂ« tij. Libri mbyllet me tekstin “ShqiptarĂ«t popull i ndaluar – por i pandalur” i paraqitur si diskutim nĂ« Kuvendin e intelektualĂ«ve shqiptarĂ« me temĂ« â€œĂ‡Ă«shtja shqiptare dhe shpĂ«rbĂ«rja e JugosllavisĂ«â€ mbajtur nĂ« PrishtinĂ« mĂ« 8. 5. 1992, ku autori flet gjerĂ« e gjatĂ« pĂ«r çështjen shqiptare, e nĂ« veçanti pĂ«r çështjen e KosovĂ«s. 

Libri hapet me parathĂ«nien me titull “Populli i pandalur – njĂ« dokument i ndĂ«rgjegjes sĂ« gjallĂ« kombĂ«tare” shkruar nga botuesi dhe redaktori i librit Emin Azemi, i cili Ă«shtĂ« konceptuar si njĂ« sintezĂ« e thukĂ«t kushtuar librit “Populli i pandalur”, thekse nga e cila ai lexoi gjatĂ« promovimit. BashkĂ« me pjesĂ«n hyrĂ«se nĂ« kĂ«tĂ« parathĂ«nie tĂ« shtjelluar nĂ«pĂ«rmjet nĂ«ntĂ« mestitujve Azemi merret me zbĂ«rthimin semantik tĂ« titullit, strukturĂ«n, pĂ«rmbajtjen, mesazhin, karakterin dokumentar tĂ« librit etj. “Vepra Populli i pandalur Ă«shtĂ« njĂ« libĂ«r qĂ« tejkalon dimensionin e njĂ« kohe tĂ« caktuar. Ai Ă«shtĂ« njĂ« testament moral, intelektual dhe kombĂ«tar. ËshtĂ« njĂ« pasqyrĂ« ku shqiptarĂ«t duhet tĂ« shohin jo vetĂ«m plagĂ«t e sĂ« kaluarĂ«s, por edhe pĂ«rgjegjĂ«sinĂ« e tyre pĂ«r tĂ« mos lejuar qĂ« ato plagĂ« tĂ« hapen sĂ«rish. NĂ« kĂ«tĂ« kuptim, Populli i pandalur Ă«shtĂ« mĂ« shumĂ« sesa njĂ« libĂ«r, Ă«shtĂ« njĂ« akt i ndĂ«rgjegjes kolektive, njĂ« flamur rezistence dhe njĂ« thirrje pĂ«r t’u zgjuar, pĂ«r tĂ« mos harruar dhe pĂ«r tĂ« mos lejuar qĂ« historia tĂ« pĂ«rsĂ«ritet”,  thekson Emin Azemi.  

Prof. Dr. Salajdin Saliu (“poeti im”, siç preferon ta quajĂ« autori A. V.) nĂ« fjalĂ«n e tij tĂ« titulluar “ZĂ«ri qĂ« nuk heshti para sĂ« keqes”, e cila Ă«shtĂ« vĂ«nĂ« si pasthĂ«nie e librit, duke e vlerĂ«suar profesor Agim VincĂ«n si figurĂ« madhore, jo vetĂ«m me veprĂ«n e tij letrare dhe shkencore, por edhe pĂ«r guximin e tij qytetar dhe intelektual, ndĂ«r tĂ« tjera shton: “Agim Vinca si poet Ă«shtĂ« lirik, kurse si mendimtar Ă«shtĂ« kritik dhe racional. Ai shkroi pĂ«r shumĂ« dukuri negative, polemizoi me guxim dhe kulturĂ« me shumĂ« autorĂ« serbĂ« e maqedonas, duke mbrojtur  personalitetet mĂ« tĂ« shquara tĂ« historisĂ« dhe kulturĂ«s shqiptare nga sulmet shoviniste”. KĂ«tĂ« ngjarje tĂ« rĂ«ndĂ«sishme e pĂ«rshĂ«ndetĂ«n intelektualĂ« tĂ« shquar, si Prof. Dr. Sherif Bundo, sekretar shkencor i AkademisĂ« Shqiptare tĂ« Arteve dhe Shkencave me seli nĂ« TiranĂ«, anĂ«tar i sĂ« cilĂ«s Ă«shtĂ« edhe prof. Vinca; profesori i Universitetit tĂ« PrishtinĂ«s, studiuesi Dr. Begzat Baliu dhe aktori e regjisori i njohur nga Tirana Mevlan Shanaj.

Profesor Agim Vinca, ndĂ«rkaq, nĂ« fjalĂ«n e tij pĂ«rmbyllĂ«se, tha se “Ajo qĂ« pati ndodhur nĂ« Maqedoni pas vitit 1981 Ă«shtĂ« diçka qĂ« s’duhet harruar. NĂ« emĂ«r tĂ« luftĂ«s kundĂ«r “nacionalizmit dhe irredentizmit shqiptar” luftohej çdo gjĂ« shqiptare: gjuha, kultura, tradita, historia, shkolla dhe arsimi nĂ« gjuhĂ«n shqipe, flamuri kombĂ«tar shqiptar, etnogjeneza e shqiptarĂ«ve (mohimi i tezĂ«s ilire), nĂ« shĂ«njestĂ«r u vunĂ« sidomos gratĂ« shqiptare, nataliteti, emrat dhe toponimet
”. Duke i potencuar gabimet strategjike: hyrjen e PartisĂ« pĂ«r Prosperitet Demokratik (PPD) nĂ« koalicion me LSDM-nĂ« nĂ« vitin 1991, heqjen dorĂ« nga referendumi pĂ«r autonomi politiko- territoriale tĂ« mbajtur nĂ« janar tĂ« vitit 1992, si dhe njohjen e ish-RepublikĂ«s Jugosllave tĂ« MaqedonisĂ« nga Republika e ShqipĂ«risĂ« pa asnjĂ« kusht, ai shtoi se anĂ«tarĂ«simi i ShqipĂ«risĂ« nĂ« BE para MaqedonisĂ« sĂ« Veriut Ă«shtĂ« i vetmi shans pĂ«r ta ridefinuar kĂ«tĂ« si shtet dykombĂ«sh i maqedonasve sllavĂ« dhe shqiptarĂ«ve etnikĂ« (dhe tĂ« tjerĂ«ve) me gjuhĂ«n shqipe si gjuhĂ« zyrtare dhe me demokraci konsensuale tĂ« garantuar me KushtetutĂ«.  NdonĂ«se autori theksoi se nĂ« kĂ«tĂ« libĂ«r ka dhĂ«nĂ« vizionin e tij pĂ«r zgjidhjen e çështjes shqiptare nĂ« Maqedoni, si intelektual dhe jo si politikan, libri nĂ« fjalĂ« pĂ«rmban karakteristikat e njĂ« testamenti kulturor e social, por, para sĂ« gjithash ai Ă«shtĂ« njĂ« manifest politik pĂ«r shqiptarĂ«t nĂ« MaqedoninĂ« e Veriut, por mjerisht i pashfrytĂ«zuar dhe i parealizuar nga partitĂ« politike shqiptare!            

  Simbolikat historike të librit  

NdonĂ«se ky libĂ«r ka edhe shumëçka tjetĂ«r mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme qĂ« duhej trajtuar, por, pĂ«r ta kĂ«naqur kureshtjen time profesionale tĂ« historianit tĂ« artit dhe arkeologut, megjithatĂ« vendosa tĂ« vĂ« nĂ« pah disa nga simbolikat historike dhe artistike tĂ« kĂ«tij libri. Dizajnimin e ballinĂ«s sĂ« librit tĂ« ribotuar “Populli i pandalur” nĂ« bashkĂ«punim me autorin e ka punuar artisti Zeni Ballazhi, ai e ka shfrytĂ«zuar logon e tij tĂ« shĂ«nimit tĂ« 100-vjetorit tĂ« Shpalljes sĂ« PavarĂ«sisĂ« sĂ« ShqipĂ«risĂ«. Pra, me shqiponjĂ«n kuq e zi tĂ« stilizuar me gjuhĂ«n minimaliste, simbolizon shekullin e kaluar, kohĂ«n pra kur edhe doli nĂ« dritĂ« ky libĂ«r. NdĂ«rkaq, detaji nĂ« formĂ« katrori tĂ« vogĂ«l nĂ« qendĂ«r tĂ« ballinĂ«s Ă«shtĂ« ruajtur si shenjĂ« e botimit tĂ« parĂ«, Ă«shtĂ« njĂ« pikturĂ« abstrakte e artistit tĂ« njohur Shyqri Nimani (tani i ndjerĂ«), i cili e ka dizajnuar botimin e vitit 1992. Shqiponja dhe piktura abstrakte tĂ« vĂ«na nĂ« koherencĂ« dhe nĂ« harmoni me pĂ«rmbajtjen, idenĂ«, misionin dhe porosinĂ« e librit “Populli i pandalur”, janĂ« metaforĂ« e kohĂ«rave tĂ« dhunĂ«s, pĂ«rgjakjes, turbullirave, por dhe ndodhive tĂ« mĂ«dha tĂ« (fund)shekullit tĂ« kaluar pĂ«r kombin shqiptar. NjĂ« simbolikĂ« tjetĂ«r lidhet me botimin e parĂ« dhe ajo pĂ«rkon me 80-vjetorin e Shpalljes sĂ« PavarĂ«sisĂ« sĂ« ShqipĂ«risĂ«. TĂ« dy botimet kanĂ« dalĂ« nĂ« dritĂ« nĂ« muajin qershor. 

Edhe diçka, krahas gjithĂ« atyre shkrimeve me rĂ«ndĂ«si tĂ« madhe tĂ« librit, unĂ«, megjithatĂ«, e veçova artikullin “Mania bustvrasĂ«se si atentat kulturor”, i cili po ashtu ka simbolikĂ«n e tij. Autori duke kundĂ«rshtuar heqjen e busteve, flet pĂ«r risyrgjynosjen e Luigj Gurakuqit dhe merr nĂ« mbrojtje Hasan PrishtinĂ«n, shkrimtarin Hivzi Sulejmani etj. Ky akt i dhunshĂ«m ndaj personaliteteve tĂ« vdekura fizikisht nga regjimi serb, ngjan me njĂ« fenomen barbar tĂ« huazuar nga historia hershme, akte kĂ«to pĂ«r tĂ« cilat flasin zbulimet e ndryshme arkeologjike tĂ« varrezave masive nĂ« tĂ« cilat janĂ« groposur grumbuj skulpturash (shtatoresh) njerĂ«zish tĂ« punuara nĂ« gurĂ« apo me ndonjĂ« material tjetĂ«r. 

NĂ« kĂ«tĂ« ribotim tĂ« paretushuar, autori ka bĂ«rĂ« vetĂ«m njĂ« shĂ«nim, nĂ« tĂ« cilin thekson se ribotimi i kĂ«tij libri mund tĂ« shĂ«rbejĂ« edhe si dĂ«shmi pĂ«r brezin e re dhe si rifreskim i kujtesĂ«s, pĂ«r çka kemi shumĂ« nevojĂ« si shoqĂ«ri. Dhe si pĂ«rfundim, duhet theksuar se, historia njeh edhe shumĂ« krime tjera, ndaj ajo duhet tĂ« (ri)shkruhet pĂ«r tĂ« mos u harruar. Por, librat duhen lexuar. Prandaj, duke i marrĂ« parasysh vlerat e librit “Populli i pandalur” tĂ« profesor Agim VincĂ«s, (ri)leximi i tij Ă«shtĂ« i domosdoshĂ«m, sepse ky libĂ«r sa atĂ«herĂ« aq Ă«shtĂ« aktual edhe sot. PĂ«rndryshe, do tĂ« mbetemi mĂ«katarĂ« tĂ« krimit, sepse siç ka thĂ«nĂ« poeti dhe nobelisti, Josif Brodski: “Ka krime edhe mĂ« tĂ« kĂ«qija se djegia e librave, dhe njĂ«ri prej tyre Ă«shtĂ« tĂ« mos i lexosh ato.”/ KultPlus.com

↗

Shkolla e MuzikĂ«s “Amadeus” hap regjistrimin pĂ«r nxĂ«nĂ«s, mundĂ«si edhe pĂ«r drejtime tĂ« reja 

✇KultPlus
By: KultPlus

Shkolla e MuzikĂ«s “Amadeus” ka hap thirrjen pĂ«r regjistrimin e nxĂ«nĂ«sve pĂ«r vitin e ri shkollor, dhe sipas njoftimit, ky Ă«shtĂ« afati i dytĂ« pĂ«r regjistrimin e nxĂ«nĂ«sve. 

Drejtuesit e shkollës kanë bërë të ditur se për regjistrimin e nxënësve të rinj, përpos drejtimeve më të hershme, janë hap edhe drejtime të reja, e që konsiderohen drejtime atraktive për nxënësit. 

KultPlus ju sjell të plotë njoftimin e Shkollës së Muzikës Amadeus. 

Afati i dytĂ« i regjistrimeve nĂ« ShkollĂ«n e MuzikĂ«s “Amadeus” Ă«shtĂ« i hapur!Â đŸŽ¶

đŸŽșTashmĂ« regjistrimet e hapura pĂ«r drejtimet e reja dhe tejet atraktive: Kontrabas, ViolĂ«, Korno, Fagot, TrumbetĂ« dhe Trombon. 

đŸŽčPoashtu pĂ«r drejtimet qĂ« gjithmonĂ« kanĂ« qenĂ« zemra dhe baza e shkollĂ«s sonĂ«: Piano, KitarĂ«, ViolinĂ«, KlarinetĂ«, Flaut, Violonçel, SolokĂ«ndim, Bateri, Parashkollor muzikor dhe KorÂ đŸŽ¶đŸŽ»

🎓MundĂ«si bursash deri nĂ« 50% pĂ«r instrumentet e caktuara 

✹Ambient dhe mĂ«simdhĂ«nĂ«s profesionistë 

Për më shumë, shfletoni informacionet më poshtë dhe përparësitë për çdo instrument. 

Apliko dhe merr mĂ« shumĂ« info ⬇

https://forms.gle/LjYNAExd5TPLPPCU6

đŸ“Č+38349 180008 📍Lokacioni rruga kryesore pĂ«r Tauk Bahce

đŸ“Č+38344 180008 📍Lokacioni rruga kryesore pĂ«r Tauk Bahce

đŸ“Č+38348 180008 📍Lagjja Dardania (afĂ«r kroit tĂ« bardhĂ«

đŸŽ” E ardhmja muzikore e fĂ«mijĂ«s tuaj quhet “Amadeus”.

↗

Shkëlqimi i Kosovës në Sarajevë, disa filma në konkurrencë zyrtare dhe pjesëmarrje e kineastëve në juri

✇KultPlus
By: KultPlus

Po mbahet Festivali i Filmit Ndërkombëtar i Filmit në Sarajevë, dhe për dallim prej viteve të tjera, këtë vit Kosova është duke u prezantuar fuqishëm me disa filma nëpër kategori të ndryshme. Përpos filmave, në këtë edicion, kineastë të Kosovës janë përfshirë edhe në juri të kategorive të ndryshme. 

Për një pritje nga Ambasada e Kosovës në Kroaci, që është bërë me rastin e kësaj ceremonie filmike është bërë e ditur edhe nga Qendra Kinematografike e Kosovës. 

Më poshte sjellim të plotë njoftimin e QKK-së. 

Në kuadër të Sarajevo Film Festival, Qendra Kinematografike e Kosovës, në bashkëpunim me MPJD dhe Ambasadën e Kosovës në Kroaci, organizoi një recepsion për të nderuar kineastët pjesëmarrës në këtë festival.

Këtë vit, Kosova u paraqit me:

-SytĂ« e BernĂ«s – film i shkurtĂ«r i Ermal Gerdovcit, premierĂ« botĂ«rore, nĂ« garĂ«n zyrtare-Mua besoi mĂ« shpĂ«toi portreti – dokumentar i shkurtĂ«r nga Alban Muja, nĂ« garĂ«n zyrtare-Vidra – film i Srdjan Vuletić, koproduksion minor me producentin Fatmir Spahiu, nĂ« garĂ«n zyrtare-Burri i shtĂ«pisĂ« – film i Andamion Murataj, koproduksion minor me producentin Ismet Sijarina. 

Përfaqësimi i Kosovës në juritë e festivalit:

-Veton Nurkollari – juri e filmave dokumentarĂ«-Norika Sefa – juri pĂ«r Barazi Gjinore

Në programin Sarajevo Talents morën pjesë: Sami Mustafa, Era Balaj, Edona Kryeziu e të tjerë.

Prezenca e kineastëve tanë në festivale të tilla ndërkombëtare dëshmon fuqinë krijuese dhe rritjen e vazhdueshme të kinemasë kosovare./ KultPlus.com 

↗

PriFest dhe QKK me memorandum bashkëpunimi, mbështetja e kinematografisë vendore me prioritet 

✇KultPlus
By: KultPlus

Drejtori i Festivalit NdĂ«rkombĂ«tar tĂ« Filmit “PriFest”, Fatos Berisha dhe Blerta Zeqiri, drejtoreshĂ« e QendrĂ«s Kinematografike tĂ« KosovĂ«s kanĂ« nĂ«nshkruar njĂ« memorandum, qĂ« ka pĂ«r qĂ«llim promovimin e filmave vendorĂ«, shkruan KultPlus. 

Për këtë memorandum, që bëhet për të tretin vit me radhë, është bërë e ditur nga faqja zyrtare e PriFest. Njoftimin e plotë për këtë marrëveshje mund ta lexoni më poshtë. 

Sot, kemi nĂ«nshkruar Memorandumin e BashkĂ«punimit mes QendrĂ«s Kinematografike tĂ« KosovĂ«s dhe PriFest – Prishtina International Film Festival.

ËshtĂ« viti i tretĂ« i bashkĂ«punimit dhe mbĂ«shtetjĂ«s sĂ« QKK-sĂ« festivalit PriFest, nĂ« vazhdĂ«n e mbĂ«shtetjes qĂ« QKK i bĂ«n industrisĂ« filmike tĂ« KosovĂ«s.

Ky partneritet forcon misionin tonë të përbashkët për të mbështetur dhe promovuar kinematografinë vendore, si dhe për ta vendosur Kosovën edhe më fuqishëm në hartën ndërkombëtare të filmit. 

Edicioni i 17-të i PriFest mbahet nga 9-14 shtator./ KultPlus.com 

↗

Sopranoja Besa Llugiqi nĂ« rolin e VioletĂ«s nĂ« shfaqjen operistike “La Traviata”, premiera nĂ« Sicili 

✇KultPlus
By: KultPlus

Besa Llugiqi Ă«shtĂ« nĂ« prova intensive nĂ« realizimin e rolit tĂ« VioletĂ«s nĂ« shfaqjes operistike “La Traviata” qĂ« do tĂ« prezantohet premierĂ« mĂ« 17 gusht nĂ« Teatrin Antik tĂ« Taormina tĂ« SicilisĂ«, shkruan KultPlus. 

Kjo shfaqje operistike është duke u punuar nga Enrico Castiglione dhe do të prezantohet në kuadër të Festivalit të Operës në Taorminë 2025.

KultPlus ju sjell pamje nga provat e kësaj shfaqje./ KultPlus.com 

↗

Revista franceze “Figaro Historie” lavdĂ«ruese mbi librin “UdhĂ«tim midis IlirisĂ« dhe ShqipĂ«risĂ«â€Â 

✇KultPlus
By: KultPlus

Revista prestigjioze franceze Figaro Histoire (nr. 80, botimi qershor–korrik 2025 me njĂ« tirazh prej rreth 385 000 kopjesh) i kushton njĂ« artikull lavdĂ«rues veprĂ«s UdhĂ«tim midis IlirisĂ« dhe ShqipĂ«risĂ« pĂ«rgjatĂ« Via Egnatia, botuar nga Éditions Bilingue, Paris, 2025.Klarabudapost

Shtypi francez mbi botime të librave mbi Shqipërinë dhe Ballkanin 

Revista prestigjioze franceze Figaro Histoire (nr. 80, botimi qershor–korrik 2025 me njĂ« tirazh prej rreth 385 000 kopjesh) i kushton njĂ« artikull lavdĂ«rues veprĂ«s UdhĂ«tim midis IlirisĂ« dhe ShqipĂ«risĂ« pĂ«rgjatĂ« Via Egnatia ( Voyage entre Illyrie et Albanie par Via Egnatia), botuar nga Éditions Bilingue, Paris, 2025.

Ky libĂ«r i mrekullueshĂ«m, bashkautorĂ« tĂ« tĂ« cilit janĂ« Odette Marquet dhe Michel RiviĂšre, ndjek njĂ« itinerar historik, kulturor dhe shpirtĂ«ror nĂ«pĂ«r Ballkanin PerĂ«ndimor, nĂ« gjurmĂ«t e Via Egnatia — rrugĂ« e lashtĂ« romake dhe itinerar apostolik. Libri pasurohet nga 150 fotografi origjinale tĂ« realizuara nga Ronald Fitte, tĂ« cilat i japin thellĂ«si tĂ« jashtĂ«zakonshme vizuale kĂ«tij udhĂ«timi mes kujtesĂ«s sĂ« krishterĂ« dhe peizazheve tĂ« harruara mbushur me ‘vestige’ tĂ« kishave tĂ« lashta shqiptare.

Figaro Histoire, në faqen 29, ofron një dritare të shkëlqyer mbi Shqipërinë, trashëgiminë e pluralitetin e saj fetar dhe qëndrueshmërinë e saj historike. Një homazh vizual dhe erudit për një identitet evropian pak të njohur në Francë.

Më poshtë mund të ndiqni përkthimin shqip të artikullit të prestigjiozes Figaro Histoire, kopertinën e të cilës e keni këtu majtas, ndërsa artikulli, faqe 29 majtas.

Udhëtim midis Ilirisë dhe Shqipërisë par Via Egnatia

(Voyage entre Illyrie et Albanie par Via Egnatia)
Odette Marquet, Michel RiviĂšre dhe Ronald Fitte.

PĂ«r shekuj tĂ« tĂ«rĂ« nĂ«n pushtimin osman, e izoluar nga diktatura komuniste pas LuftĂ«s sĂ« DytĂ« BotĂ«rore ndaj pjesĂ«s tjetĂ«r tĂ« PerĂ«ndimit, mĂ« pas e tronditur nga pĂ«rplasjet mes tribuve dhe mafieve, ShqipĂ«ria Ă«shtĂ« konsideruar shpesh si njĂ« enklavĂ« e huaj nĂ« zemĂ«r tĂ« Ballkanit. Por populli i saj Ă«shtĂ« ndĂ«r mĂ« tĂ« vjetrit e vendosur nĂ« EvropĂ«, me rrĂ«njĂ« qĂ« datojnĂ« nga pushtimet indo-evropiane, nĂ« mijĂ«vjeçarin e dytĂ« para erĂ«s sonĂ«. Me emrin IlirĂ«, dhe shumĂ« kohĂ« para ardhjes sĂ« sllavĂ«ve, ata luajtĂ«n njĂ« rol tĂ« madh nĂ« Antikitet, duke i dhĂ«nĂ« PerandorisĂ« Romake tĂ« shekullit III perandorĂ«t qĂ« e ringritĂ«n atĂ« — nga Klaudi II Gotiku deri te Kostandini.

Të përballur me pushtimin e sllavëve dhe avarëve në shekullin VI, të kërcënuar nga zgjerimi bullgar, të pushtuar nga osmanët, shqiptarët megjithatë kaluan nëpër histori me një aftësi të rrallë për të mbijetuar përballë vështirësive: heroi i tyre, Skënderbeu, për një çerek shekulli, në shekullin XV, i qëndroi me disa mijëra burra ushtrive të panumërta të Sulltanit.

Duke u mbĂ«shtetur nĂ« njohjen intime tĂ« vendit, autorĂ«t e kĂ«tij libri tĂ« bukur propozojnĂ« njĂ« udhĂ«tim nĂ« histori duke ndjekur gjurmĂ«t e Via Egnatia, qĂ« lidhte, nĂ« kohĂ«n e PerandorisĂ« Romake, detin Adriatik me Bizantin. Nga Apolonia te kalaja e KrujĂ«s, rrethimi i sĂ« cilĂ«s frymĂ«zoi Ismail KadarenĂ« pĂ«r Daullet e shiut, e nga manastiri i GraçanicĂ«s deri nĂ« grykĂ«derdhjen e Kotorrit, ky udhĂ«tim nĂ« hapĂ«sirĂ« Ă«shtĂ« njĂ«kohĂ«sisht njĂ« udhĂ«tim i jashtĂ«zakonshĂ«m nĂ« kohĂ«. Bukuria e afreskeve tĂ« manastireve u pĂ«rgjigjet atyre tĂ« peizazheve. Aty gjendet jehona e misioneve tĂ« ShĂ«n Palit po aq sa kujtimet e fushatave tĂ« Kostandinit. Aty zbulohet si pasuria e sĂ« kaluarĂ«s romake, ashtu edhe lashtĂ«sia dhe thellĂ«sia e njĂ« kristianizimi qĂ« pushtimi osman e detyroi pĂ«r shekuj tĂ« tĂ«rĂ« tĂ« mbijetojĂ« vetĂ«m nĂ«n hi.”

Nga Michel De Jaeghere, kryeredaktor i Figaro Histoire.

UdhĂ«tim midis IlirisĂ« dhe ShqipĂ«risĂ« pĂ«rgjatĂ« Via Egnatia, Éditions Bilingue, 344 faqe, 79 €,  gjendet nĂ« Librari nĂ« FrancĂ« dhe Online nĂ« :
🔗 Fnac : https://bit.ly/4fi6QKW
🔗 Amazon : https://bit.ly/3OWkrwJ

Preview : Voyage entre Illyrie et Albanie par Via Egnatia

Libri nuk ështe përkthyer ende në shqip.

↗

Blenard Azizaj, koreograf i veprës më të madhe të karrierës së Marina Abramovic

✇KultPlus
By: KultPlus

KĂ«tĂ« vjeshtĂ«, artistja e njohur Marina Abramović do tĂ« sjellĂ« nĂ« skenĂ« njĂ« shfaqje provokuese qĂ« bashkon seksin, ritualin dhe mbinatyroren, pĂ«rmes njĂ« rikrijimi skenik tĂ« riteve erotike ballkanike. 

Balkan Erotic Epic (2025) Ă«shtĂ« vepra mĂ« e re e saj, e porositur nga Factory International – organizata kulturore me bazĂ« nĂ« Manchester, Angli, qĂ« organizon edhe Manchester International Festival. 

Shfaqja do të ketë premierën më 9 tetor në Aviva Studios dhe do të qëndrojë në skenë deri më 25 tetor. 

Me mbi 70 performues, kjo do tĂ« jetĂ« vepra mĂ« e madhe e Abramović deri mĂ« sot, dhe pĂ«r koreograf ka koreografin shqiptar Blenard Azizaj, i cili do tĂ« jetĂ« edhe pjesĂ« e performancĂ«s.

Balkan Erotic Epic është e rrënjosur në folklorin dhe zakonet e lashta ballkanike, duke eksploruar tema si dëshira, spiritualiteti dhe trupi. 

PĂ«rmes 13 skenave tĂ« koreografuara dhe vignetave interaktive, performuesit – kĂ«rcimtarĂ«, kĂ«ngĂ«tarĂ« dhe muzikantĂ« – do tĂ« shpalosin njĂ« pĂ«rvojĂ« tĂ« thellĂ« emocionale dhe fizike. 

Pamja nga arkiva e Marina Abramovic

“NĂ« kulturĂ«n e sotme, gjithçka erotike e etiketojmĂ« si pornografi,” tha Abramović nĂ« njĂ« deklaratĂ« pĂ«r shtyp. “Balkan Erotic Epic Ă«shtĂ« vepra mĂ« ambicioze e karrierĂ«s sime. Kjo mĂ« jep mundĂ«sinĂ« tĂ« rikthehem tek rrĂ«njĂ«t dhe kultura ime sllave, tĂ« shoh pas tek ritualet e lashta dhe tĂ« pĂ«rballem me seksualitetin nĂ« lidhje me universin dhe pyetjet pa pĂ«rgjigje tĂ« ekzistencĂ«s sonĂ«. Me kĂ«tĂ« projekt, dua tĂ« shfaq poezinĂ«, dĂ«shpĂ«rimin, dhimbjen, shpresĂ«n, vuajtjen – dhe tĂ« reflektoj mbi vdekshmĂ«rinĂ« tonĂ«.” 

Ritualet qĂ« do tĂ« performohen pĂ«rfshijnĂ« skena si “Riti i PjellorisĂ«â€, ku performuesit do tĂ« pĂ«rdridhen mbi tokĂ« si njĂ« thirrje pĂ«r pjellori, apo “TĂ« FrikĂ«sosh PerĂ«nditĂ«â€, qĂ« rikrijon njĂ« rit ku njeriu zhvesh trupin ndaj qiellit pĂ«r tĂ« larguar stuhitĂ«. NĂ« njĂ« tjetĂ«r skenĂ« tĂ« titulluar “Masazhimi i Gjirit”, gratĂ« performuese do tĂ« realizojnĂ« gjeste simbolike pĂ«r tĂ« “zgjuar tokĂ«n” pranĂ« vendeve tĂ« varrimit, sipas njoftimit pĂ«r shtyp. 

Abramović do tĂ« mbajĂ« njĂ« ligjĂ«ratĂ« mĂ« 11 tetor nĂ« Aviva Studios, pĂ«r tĂ« shĂ«nuar premierĂ«n botĂ«rore tĂ« shfaqjes. Pas kĂ«saj, Balkan Erotic Epic do tĂ« udhĂ«tojĂ« nĂ« vende tĂ« tjera, duke nisur nga Barcelona nĂ« janar 2026. 

“Kjo vepĂ«r e re performative ofron njĂ« mundĂ«si qĂ« nuk duhet humbur pĂ«r publikun – pĂ«r tĂ« pĂ«rjetuar kapitullin e radhĂ«s tĂ« jetĂ«s krijuese tĂ« Abramović: e guximshme, pĂ«rfshirĂ«se dhe nĂ« njĂ« shkallĂ« krejt tĂ« paprecedentĂ«,” tha John McGrath, drejtor artistik dhe CEO i Factory International. NdĂ«rkohĂ«, Abramović ka nĂ« plan edhe projekte tĂ« tjera, pĂ«rfshirĂ« lançimin e njĂ« projekti tĂ« ri NFT, pĂ«r tĂ« cilin foli nĂ« The Artsy Podcast./ KultPlus.com 

↗

Ruki Kondaj, gruaja shqiptare që është nderuar me medaljen e Kurorëzimit të Mbretit Charles III

✇KultPlus
By: KultPlus

Ruki Kondaj është me profesion mjeke, por aktiviteti i saj është shtrirë për shumë vite në ruajtjen e vlerave të kulturës dhe trashëgimisë shqiptare në Kanada, e cila prej viteve të 90-ta jeton atje. 

Ruki Kondaj është një prej figurave shqiptare që është shndërruar në urën e komunikimit mes figurave të njohura shqiptare me atë kanadeze, e cila shumë shpesh ka prezantuar artistë shqiptarë para audiencës kanadeze, duke i prezantuar shumë shpesh edhe brenda parlamentit kanadez. 

Por puna më e madhe që vlerësohet të ketë bërë Ruki Kondaj është ai i miratimit të ligjit të trashëgimisë shqiptare në Kanada, kontribut që ka bërë krenarë shumë shqiptarë që jetojnë në Kanada. 

Dhe për kontributin e saj në shumë dimensione, Ruki Kondaj brenda këtij viti është dekoruar me medaljen e Kurorëzimit të Mbretit Charles III, ceremoni që është mbajtë në Kanada, medalje që e ka vërtetuar angazhimin e saj nëpër vite, por që sipas saj është motiv për të vazhduar edhe më tutje për promovimin e artit, kulturës dhe trashëgimisë kulturore para popullit të Kanadasë./ KultPlus.com

↗

Vlora Konushevci sjell librin “Martesat, valixhet dhe ngarkesat e tjera”, promovimi mĂ« 12 gusht 

✇KultPlus
By: KultPlus

Shkrimtarja Vlora Konushevci ka sjell librin e saj tĂ« fundit “Martesat, valixhet dhe ngarkesat e tjera”, libĂ«r qĂ« vjen i botuar nga ShtĂ«pia Botuese “Onufri”, e qĂ« promovimin do ta ketĂ« mĂ« 12 gusht, shkruan KultPlus. 

Promovimi i këtij libri do të mbahet në ora 12:00 në Bibliotekën Kombëtare të Kosovës, 

Libri sjell tregime të shkurtra për mbijetesën mes absurditetit dhe përditshmërisë./ KultPlus.com 

↗

Akademia e Arteve dhe Shkencave të Barit nderon shkrimtarin Ibrahim Kadriu me vulën akademike për merita letrare 

✇KultPlus
By: KultPlus

Shkrimtarit të njohur Ibarhim Kadriu do ti ndahet titulli Vula Akademike për Merita Letrare nga Akademia e Arteve dhe Shkencave Filozofike në Bari të Italisë, shkruan KultPlus. 

Ky titull do ti jepet mĂ« 4 tetor, me rastin e edicionit tĂ« 9-tĂ« tĂ« Cmimit NdĂ«rkombĂ«tar Akademik “Lucius Annaeus Seneca” pĂ«r LetĂ«rsi BashkĂ«kohore, ceremoni qĂ« do tĂ« mbahet nĂ« KĂ«shtjellĂ«n Normano- Swabiane tĂ« Sannicandro tĂ« Barit.

Ibrahim Kadriu është një prej shkrimtarëve më të njohur të Kosovës, veprat e të cilit janë përkthyer në disa gjuhë të huaja. Letërsia e Kadriut është e përkthyer edhe në gjuhën italiane, vendin në të cilin do ti ndahet edhe ky cmim./ KultPlus.com 

↗

DeklaratĂ« e Presidentes Osmani pĂ«r thirrjet anrishqiptare nĂ« ndeshjen Maqedoni e Veriut – Rumani

✇KultPlus
By: KultPlus

Thirrjet antishqiptare të dëgjuara gjatë ndeshjes në Kumanovë janë të papranueshme dhe cenojnë frymën e bashkëjetesës dhe respektit të ndërsjellë, që duhet të jenë themel i çdo shoqërie demokratike me aspirata evropiane. Shqiptarët janë popull autokton në trojet e tyre si dhe meritojnë të trajtohen me dinjitet dhe barazi, ashtu si çdo komunitet tjetër.  

Edhe më shqetësues mbetet fakti që zyrtarët më të lartë shtetërorë në Shkup nuk kanë reaguar ndaj kësaj gjuhe urrejtëse e përjashtuese, duke lënë hapësirë për retorika që minojnë tolerancën ndëretnike dhe harmoninë që vendi synon të ndërtojë në rrugën e tij drejt familjes evropiane. Sporti duhet të jetë mjet bashkimi, jo platformë për ideologji të errëta që ngjallin kujtime të dhimbshme dhe kërcënojnë paqen.  

U bëjmë thirrje institucioneve të Maqedonisë së Veriut që të ndërmarrin masa të menjëhershme kundër organizatorëve të këtyre thirrjeve, përgjegjësve dhe atyre që nxisin e përhapin urrejtje, duke dënuar çdo formë të gjuhës së urrejtjes , mbrojtur parimet e bashkëjetesës dhe tolerancës, si vlera bazë të një shteti që synon integrimin në BE. Republika e Kosovës do të mbrojë me vendosmëri dinjitetin e shqiptarëve, kudo që ata jetojnë./ KultPlus.com

↗

Dy të mitur përdhosin flamurin në Suharekë, Policia: Janë penduar, prokuroria mbylli rastin

✇KultPlus
By: KultPlus

Një video e publikuar së fundmi në media shihen se si dy të mitur kanë një veprim të papërshtatshëm ndaj flamurit kombëtar.

Ngjarja ka ndodhur në fshatin Studençan të Suharekës, ndërsa rasti është trajtuar nga Policia e Kosovës.

Zëdhënësi i Policisë për rajonin e Prizrenit, Shaqir Bytyqi, ka konfirmuar se të miturit janë identifikuar dhe intervistuar nga policia në prani të prindërve të tyre.

“Me datĂ« 23.07.2025, Policia ka pranuar njĂ« informacion dhe video-regjistrim qĂ« lidhen me njĂ« veprim tĂ« papĂ«rshtatshĂ«m ndaj flamurit kombĂ«tar nga dy tĂ« mitur nĂ« Studençan, SuharekĂ«. Pas reagimit tĂ« menjĂ«hershĂ«m, tĂ« miturit janĂ« intervistuar nga policia nĂ« prani tĂ« prindĂ«rve dhe kanĂ« pranuar veprimin, duke theksuar se nuk kanĂ« pasur qĂ«llim nĂ«nçmimi dhe janĂ« penduar”, ka thĂ«nĂ« Bytyqi.

Bytyqi po ashtu theksoi se prokurori përgjegjës, pas shqyrtimit të rastit, ka vlerësuar se nuk ka bazë për hetim penal, pasi veprimi është kryer pa vetëdije dhe pa qëllim nxitjeje të urrejtjes. Rasti është mbyllur me raport njoftues. /Telegrafi/

↗

Inspektorati Sanitar mbyll pishinën e Gërmisë pasi IKSHPK njoftoi se uji nuk i plotëson standardet

✇KultPlus
By: KultPlus

Inspektorati Sanitar i Ministrisë së Shëndetësisë ka mbyllur Pishinën e Gërmisë në Prishtinë, pasi Instituti Kombëtar i Shëndetit Publik në Kosovë njoftoi se uji nuk plotëson standartet për pishinë.

Inspektorët tashmë kanë vendosur shenjën ku tregohet për mbylljen e pishinës, pikërisht në dyert e kësaj pishine.

Telegrafi ka dërguar pyetje në Inspektoratin Sanitar të Shëndetësisë, por deri në publikimin e lajmit nuk ka pranuar ndonjë përgjigje./ KultPlus.com

↗

E pazakontë: Bizoni shfaqet rrugëve të një fshati të Prishtinës (VIDEO)

✇KultPlus
By: KultPlus

Në një ngjarje të pazakontë për vendin tonë, raportohet se është parë një bizon që ka tërhequr vëmendjen e banorëve dhe rrjeteve sociale.

Kjo kafshë e egër, që zakonisht gjendet në zona më të largëta të Evropës, ka bërë shfaqjen e saj të papritur në afërsi të kryeqytetit të Kosovës.

Derisa nuk ka ende konfirmime zyrtare, sipas komentuesve, kafsha është parë në fshatin Prapashticë të komunës së Prishtinës.

Ndryshe, bizoni, i njohur si një prej kafshëve më të mëdha të egra në Evropë, ka qenë i zhdukur në shumë pjesë të kontinentit, por në vitet e fundit ka pasur përpjekje për ringjalljen e popullatave të tij në rezervate natyrore. /Telegrafi/

@qwerty.uup

#tiktok #fyp #fyp Bizoni ne kosov. Prit veq te nxajm niher burr 😂🐼

♬ Trojet e mija – Rifat Berisha
↗

Një natë, katër shfaqje në Prizren Fest

✇KultPlus
By: KultPlus

Mbrëmja e 23 korrikut në kuadër të Prizren Fest 2025, solli një përvojë të veçantë kulturore, ku katër shfaqje të ndryshme u shpalosën si një mozaik emocionesh të thella, ngjyrash artistike dhe zërash që sfidojnë kohën. Nga përrallat mitologjike, te humori edukativ, nga heshtjet e dhimbshme të abuzimit, tek hakmarrja e përgjakshme e tragjedisë antike.

MbrĂ«mja nisi me njĂ« magji vizuale nga kompania turke “Ucaneller Kuklaevi”, e cila pĂ«rmes kukullave  solli histori mitologjike.PĂ«rmes personazheve tĂ« njohura si PerĂ«ndĂ«sha e DashurisĂ« dhe BukurisĂ« AfĂ«rdita, kutia e pandorĂ«s dhe fija e AriadĂ«s krijuan njĂ« atmosferĂ« shprese dhe Ă«ndĂ«rrimtare qĂ« preku imagjinatĂ«n e tĂ« rriturve po aq sa tĂ« fĂ«mijĂ«ve.

Pas saj, nĂ« njĂ« tjetĂ«r skenĂ«, “Libri Magjik”  e cila dhuroi humor, energji dhe njĂ« mesazh edukativ mbi rĂ«ndĂ«sinĂ« e librit.

NdĂ«rkohĂ«, nĂ« teatrin “Bekim Fehmiu”, zĂ«ri i artit mori njĂ« ton mĂ« tĂ« errĂ«t, mĂ« tĂ« thellĂ«, heshtja fliste me pesĂ« fytyra tĂ« ndryshme , njĂ« dramĂ« rrĂ«nqethĂ«se nga ShqipĂ«ria qĂ« tronditi publikun, me tĂ« vĂ«rtetĂ«n e dhimbshme pĂ«r dhunĂ«n nĂ« familje dhe trashĂ«giminĂ« e saj psikologjike.

NĂ« fundin e kĂ«saj mbrĂ«mje, publiku u zhvendos nĂ« Katedralen Katolike, ku tragjedia antike “Elektra” e Sofokliut u kthye nĂ« jetĂ« pĂ«rmes njĂ« regjie tĂ« fuqishme dhe interpretimesh tronditĂ«se. – “Elektra” e Sofokliut na kujtoi se tragjedia nuk plaket kurrĂ«, dhe se hakmarrja mbetet njĂ« plagĂ« e hapur qĂ« pikon gjak edhe nĂ« heshtje!

PRIZREN FEST do të vazhdoj deri më 28.07.2025 me shumë shfaqje tjera./ KultPlus.com

↗

Artisti qĂ« kultivon “Cross over” dhe rrĂ«non getot kulturore  

✇KultPlus
By: KultPlus

Prishtina ishte me fat qĂ« prej 17 deri mĂ« 21 korrik, qĂ«ndroi pĂ«r katĂ«r ditĂ« e katĂ«r net pianisti me famĂ« botĂ«rore Marino Formenti, nĂ« Burgun e Idealit, duke performuar nĂ«n moton “WHAT IS LIGHT FOR”?  

Afrim DEMIRI  

TĂ« rralla janĂ« ngjarjet qĂ« njĂ« qyteti i japin  epitetin e Qytetit tĂ« kulturĂ«s, pa qenĂ« e shpallur kjo nga ndonjĂ« organizatĂ« si UNESCO, apo BE-ja, qĂ« praktikojnĂ« kĂ«to nisma pĂ«r tĂ« promovuar diversitetet kulturore si pasuri e pĂ«rbashkĂ«t e qytetĂ«rimeve. MirĂ«po Prishtina ishte me fat qĂ« prej 17 deri mĂ« 21 korrik, qĂ«ndroi pĂ«r katĂ«r ditĂ« e katĂ«r net pianisti me famĂ« botĂ«rore Marino Flormenti, nĂ« Burgun e Idealit, duke performuar nĂ«n moton “WHAT IS LIGHT FOR”? Formenti ishte i ftuar nga Molla e Kuqe NGO, nĂ« kuadĂ«r tĂ« projektit pĂ«r funksionalizimin e hapĂ«sirĂ«s sĂ« muzeut, tĂ« mbĂ«shtetur nga Ministria e KulturĂ«s, RinisĂ« dhe Sportit pĂ«r vitin 2025.

Prania e tij fizike dhe artistike e krijoi një përmasë të denj për një epitet të tillë. Kur gjithë kësaj i shtojmë që krejtësisht në një koiçidencë artistike ngjau të ndodhnin, në të njëjtën kohë edhe EtnoFesti në Kukaj si dhe koncerti i Armend Rexhepagit, në sheshin e kryeqytetit, atëherë korriku për Prishtinën ishte më se i begatshëm artistikisht përkundër thatësisë së vapës përvëluese.  

Formenti: Unë jam medalion me tri fytyra  

U dashtë të kalojnë katër ditë, që të mund ta shikoj qëndrimin katërditor të pianistit Marino Formenti në Burgun e idealit, nga një distancë emocionale dhe të mund të reflektoj për botën e tij krijuese aq të thellë të përcjellur me një filozofi jetësore, me një psikologji të rrallë dhe para se gjithash me një frymëzim artistik përtej klisheve.

E takova në shetitorën e burgut derisa dialogonin me organizatorët Alban Beqirajn dhe Mentor Berishën, për kontekstualizimin artistik të performancës së tij, derisa kishte ardhur nga Vjena, që të identifikohej me fatin e mijra të burgosurëve politikë shqiptarë, që kishin vuajtur me dekada në këtë burg. Dhe ja që një artist italian synonte që hapësirën e burgut të shndërronte, ta transformonte nga burgu sa në një rrëfimtore, në një sallë ushtrimesh të një kryeartisti me amatotë, me studentë apo me kolegë, sa në një medium debatues me gazetarë, sa në një sallë kocentrale!

Ia kujtova se mĂ« kishte pĂ«lqyer njĂ« thĂ«nie tĂ« tij se “nĂ«pĂ«rmjet notave i shoh portretet e kompozitorĂ«ve”.  “Po, kam dĂ«shirĂ« qĂ« nĂ«pĂ«rmjet emocioneve t’i pĂ«rceptoj vijat e karaktereve”, pohoi ai duke vendosur njĂ« bashkĂ«bisedim tĂ« çiltĂ«r. NĂ« pyetjen se si kanĂ« dĂ«shirĂ« tĂ« tĂ« shohin ty tĂ« tjerĂ«t, duke pĂ«rjetuar artin tĂ«nd, Flormenti pa hamendĂ«sim tha: “si njĂ« medalion me tri fytyra”, duke nxjerr nĂ« pah shumĂ«dimensionalitetin e fuqisĂ« sĂ« tij krijuese. Gjithçka nĂ« botĂ«n e tij e kishte hapĂ«sirĂ«n e vet, nota pĂ«r tĂ« ishte mĂ« shumĂ« se medium, kĂ«rkonte qasje filozofike, ai dallohej nga tĂ« tjerĂ«t se notĂ«n muzikore apo hapĂ«sirĂ«n artistike donte qĂ« ta shihte pĂ«rtej kornizĂ«s edhe si ndjenjĂ« edhe si pĂ«rceptim. “Nuk ka qendĂ«r, Qendra Ă«shtĂ« aty ku jam, aty ku krijoj, psh., tash Qendra Ă«shtĂ« kĂ«tu, ne jemi Qendra”. UnĂ« shikohem me Mentorin dhe me Albanin dhe sikur marrim forcĂ« nga graviteti i QendrĂ«s.

PĂ«r gĂ«rshetimin e muzikĂ«s serioze me atĂ« alternative, avangarde Formenti pohon se duhet gjetur edhe hapĂ«sirat aleternative. Prandaj koncepti i tij “Nowhere”, njĂ« performancĂ« ku ai jeton pĂ«r ditĂ« tĂ« tĂ«ra nĂ« njĂ« hapĂ«sirĂ« publike, duke luajtur muzikĂ«, biseduar me njerĂ«z, dhe reflektuar mbi marrĂ«dhĂ«nien mes artistit dhe publikut, tingĂ«llonte mĂ«se i natyrshĂ«m nĂ« burgun e PrishtinĂ«s. Po ashtu pĂ«rvoja e tij ishte kalitur edhe nĂ«pĂ«rmjet koceptit tjetĂ«r “On To One”,dmth. NjĂ« shikues para tij Ă«shtĂ« njĂ« botĂ«, nuk Ă«shtĂ« njĂ« biletĂ« e shitur! Edhe pse pianist me famĂ« botĂ«rore nĂ« muzikĂ«n klasike dhe bashkĂ«kohore, Marino Formenti (“Best of New York Times”, “Best of The New Yorker”), ai kishte ngritur shtratin e gjumit nĂ« hapĂ«sirat e Burgu tĂ« Idealit”. “Kam vizituar shumĂ« burgje nĂ«pĂ«r botĂ«, kam qenĂ« edhe nĂ« Buhenwlt, ku jam njohur me Holokaustin ndaj hebrenjĂ«ve. Kam vizituar edhe tĂ« burgosur komunistĂ«, muzikĂ«n time e shoh si shpagim pĂ«r robĂ«rinĂ« e tĂ« burgosurĂ«ve, dhembshuri tĂ« cilin dua ta kthej nĂ« lumturi”, humbet nĂ« rrĂ«fimin e tij, pikĂ«risht ashtu sikur edhe kur ekzekutonte dukej se merrte njĂ« trajtĂ« jashtĂ«tokĂ«sore. Nuk di pse mĂ« erdhi ta pyes se kush e ka vizituar deri mĂ« tash? A e kanĂ« vizituar kompozitorĂ«t prishtinas? Ai me njĂ« nĂ«nqeshje sikur nuk ka dĂ«shirĂ« tĂ« thotĂ« jo, por vazhdon tĂ« flet pĂ«r aspektet margjinale tĂ« jetĂ«s, tĂ« cilat i bartĂ« nĂ« art duke krijuar njĂ« humanizĂ«m tĂ« rrallĂ«. “Tash do ta takosh Marigona Hamitin, njĂ« tĂ« verbĂ«rt qĂ« studion pĂ«r piano, do tĂ« ekzekutojmĂ« sĂ« bashku, po kam dĂ«shirĂ« ta barti tek ajo njĂ« frymĂ« alterantive tĂ« ekzekutimit”, sqaron Formenti, derisa Marigona pĂ«rgatitet tĂ« ulet pranĂ« pianos, e cila kishte zĂ«nĂ« vend nĂ« ish-shetitoren e burgut. Veprat muzikore nga: J. S.Bach, Philip Glass, Nirvana, Brian Eno, Morton Feldman, FrĂ©dĂ©ric Chopin, Erik Satie, John Lennon, Franz Schubert, Galina Ustvolskaya, janĂ« ato që  e ndjekin Formentin. Fillon ekzekutimi! Marino ulet majtas, Marigona djathtas. Kumbon hapĂ«sira e burgut. Aty ku ishte mbytur fjala e lirĂ« ndĂ«r dekada, jehonin tingujt nga njĂ« ekzekutim i Bach-Benedito! Marigona ndjehej e lumtur. “TĂ« them tĂ« drejtĂ«n kur jam vet edhe eksperimentoj, por nĂ« publik asnjĂ«herĂ«, por ja Marino mĂ« mĂ«soi si tĂ« kapĂ«rcej nga nota nĂ« notĂ« duke ruajtur harmoninĂ«, por duke krijuar tone tĂ« reja, dhe si t’i kapĂ«rcej kufinjtĂ« e partiturĂ«s”, shprehej Marigona qĂ« ndiqte mĂ«simet nĂ« vitin e tretĂ«, nĂ« AkademinĂ« e Arteve nĂ« PrishtinĂ«. NĂ« njĂ« atmosferĂ« spontane atyre iu bashkangjitej edhe Belina Sadiku studente e arkitekturĂ«s, e cila kĂ«ndoi “back to black” si dhe “when a blind man cries” e pĂ«rcellur nga dy “Mari-not”. “Kam mbaruar shkollĂ«n e mesme tĂ« muzikĂ«s dhe tash jam duke e shkolluar zĂ«rin  vullnetarisht, Formenti po na mĂ«son atĂ« qĂ« nuk e kemi dĂ«gjuar deri mĂ« tash”, pohoi ajo, derisa kujdesej mĂ« MarigonĂ«n. Aty ishte edhe Aniset Cej, violiniste, studente e AkademisĂ« sĂ« Arteve. “NjĂ« eksperiencĂ« nĂ« vete, violina si instrument jashtĂ« muzikĂ« serioze po ma sjell njĂ« hapĂ«sirĂ« tĂ« re muzikore”, pohoi Cej.

MuzikĂ«n shqiptare nuk e njoh, pĂ«rpos disa kĂ«ngĂ«ve popullore Formenti nuk kishte ra nĂ« kontakt me veprat e kompozitorqĂ«ve shqiptarĂ« as andej dhe as kendĂ«j kufirit. PĂ«r habi as muzika e arbĂ«reshve tanĂ« nĂ« Itali, nuk ishte e njohur pĂ«r tĂ«. “VetĂ«m disa kĂ«ngĂ« popullore shqipe, kam arritĂ« t’i veçoj”, thotĂ« ai.  KĂ«nga shkodrane “LuleborĂ«â€, qĂ« e kishte interpretuar aktori Afrim Muçaj nĂ«n pĂ«rcjellje e Marinos, kishte tingĂ«lluar shumĂ« bukur.

“Pa asnjĂ« dyshim njĂ« pĂ«rvojĂ« artistike e paharrueshme nĂ« Burgun e Idealit. Pata kĂ«naqĂ«sin e madhe tĂ« marr pjesĂ« si aktor nĂ« performancĂ«n muziko-poetike “What Is Light For?”, njĂ« udhĂ«tim i thellĂ« artistik qĂ« ndĂ«rthurte fjalĂ«n poetike me tingujt magjepsĂ«s tĂ« pianos”, pohon Muçaj. Muçaj edhe kishte recituar poezi tĂ« tĂ« burgosurĂ«ve edhe nĂ« mbrĂ«mjen e fundit e emĂ«rtuar simbolikishte si “Hiri i Gramshit”. “PĂ«r katĂ«r ditĂ« me radhĂ« pata nderin tĂ« bashkĂ«punoj me njĂ« nga emrat mĂ« tĂ« njohur tĂ« muzikĂ«s bashkĂ«kohore, kompozitorin italian Marino Formenti, i cili me mjeshtĂ«rinĂ« dhe ndjeshmĂ«rinĂ« e tij krijoi njĂ« atmosferĂ« unike, ku muzika dhe poezia u bĂ«nĂ« njĂ«â€, tregon Muçaj.  Krahas Muçajt edhe aktorja Rajmonda Ahmetaj kishte recituar vargje tĂ« poetĂ«ve tĂ« burgosur si Visar Zhiti, Martin Çuni, Merxhan Avdyli etj. NdĂ«rkaq mureve tĂ« burgut ishin vendosur portrete tĂ« artistĂ«ve botĂ«ror tĂ« cilĂ«t gjithashtu jeta i kishte pĂ«rballur me burgjet. Formenti, po  mĂ«sonte shumĂ« pĂ«r tĂ« kaluarĂ«n tonĂ«, gjatĂ« procesit tĂ« bashkĂ«bisedimet ai dĂ«gjoi rrĂ«fimin jetĂ«sor- dokumentar tĂ« ish tĂ« burgosurit politik pikĂ«rishtĂ« nĂ« kĂ«tĂ« burg dhe ish- ushtarit tĂ« lirisĂ« Martin Çunit. “NjĂ« rast interesant, veç njĂ« krijues i madh si Marino identifikohet me ne, muzikĂ«n e tij po e pĂ«rjetoj  si shĂ«rim tĂ« plagĂ«ve tĂ« vjetra”, thoshte Çuni qĂ«  pĂ«r vite ia kishin ndalue fjalĂ«n e lirĂ«, pĂ«r ta hapur gjatĂ« luftĂ«s sĂ« fundit  Radion Kosova e lirĂ« dhe dhe pĂ«r tĂ« pasur mundĂ«sinĂ« tĂ« ipte  kushtrimin pĂ«r liri.

NdĂ«rkaq Qazim Namani, doktor  i shkencave tĂ« historisĂ«,  foli pĂ«r historikun e KosovĂ«s qĂ« nga antika. Ai foli edhe pĂ«r kompozitorĂ«t tanĂ« Niket Dardani dhe Jan Kukuzeli, tĂ« cilĂ«t kanĂ« krijuar vepra tĂ« mĂ«dha nĂ« muzikĂ«n e krishterĂ«. Formenti kĂ«rkonte qĂ« t’ia sigurojmĂ« kĂ«to kompozime.

Marino dĂ«gjonte dhe ekzekutonte! Mbi qiellin e shetitorĂ«s sĂ« tĂ« burgosurve fluturonin sorrat. Krokamat e tyre ngatĂ«rroheshin me notat duke krijuar njĂ« pamje surealiste. Marino premtonte se pas njĂ« viti do tĂ« kthehet nĂ« KosovĂ« me vepĂ«r tĂ« krijuar mbi rrĂ«fimet e dĂ«gjuara. ”Nuk i duroj getot as getoizimin qofshin politike apo kulturore, dua t’i rrĂ«noj ato, jam multikulturor, i çmoj karakteristikat individuale, por synoj njĂ« humanizim kulturor”, pohonte Formenti.  

Okarina shqiptare dhe pianoja e italianit Formenti  Emin Sallahu, ish i burgosur politik, filloi ekzekutimin me okarinĂ«.  Melodia e kĂ«ngĂ«s “VijnĂ« vaporat, bregut tĂ« detit” filloi tĂ« formĂ«sohej. Pianisti Marino pĂ«rpiqej tĂ« ” hynte” nĂ« okarinĂ« me mjeshtrinĂ« e tij nĂ« piano. Krijohej njĂ« kombinim  i çuditshĂ«m. “Jam i lumtur qĂ« Okarina e jonĂ«, si mĂ« e veçanta nga familjet e okarinave tĂ« zbuluara deri mĂ« tash u harmonizua me pianon e italianit Formenti”, shprehej Sallahu, Kurse Flormenti sqaronte pĂ«r tĂ« pranishmit se “Cross over Ă«shtĂ« koncepti im i parapĂ«lqyer, pak folk, xhez pak apo pak pop. UnĂ« jam pĂ«r njĂ« koncept, miksimi me qenĂ« pĂ«rtej zhanreve, jo artificialisht, por shpirtĂ«risht” .

Ai vazhdoi duke thĂ«nĂ« se “Ashtu siç unĂ« i besoj njĂ« Karte pĂ«r tĂ« drejtĂ«n njerĂ«zore, duhet tĂ« ekzistoj edhe njĂ« KartĂ« muzikore kulturore”. I lindur mĂ« 1965 nĂ« Itali, kjo nuk ishte vizita tij e parĂ« nĂ« KosovĂ«. MĂ« 2021 nĂ« Teatrin KombĂ«tar, Alban Beqiraj kishte vuar nĂ« skenĂ« dramĂ«n e Beketit, “Pa mua”, ndĂ«rkaq muzikĂ«n e kishte kompozuar pikĂ«risht Marino Formenti. NjĂ« ngjarje katĂ«rditore qĂ« do tĂ« mbahet nĂ« mend gjatĂ«. NjĂ« perfomancĂ« e pianistit Italian Marino Formenti qĂ« e nderoi kulturĂ«n tonĂ«. Burgu i Idealit prej muajit nĂ« muaj po bĂ«het njĂ« vend i krijimit tĂ« artit alternativ, po tubon gjenerata tĂ« ndryshme  dhe po e vendos dialogun soc-kulturor nĂ« njĂ« rrafsh tĂ« komunikimit reciprok, nĂ« mes qindra pjesĂ«marrĂ«sve./KultPlus.com

↗

Prizren FEST edhe në ditën e dytë me shumë prurje artistike, u lansua edhe Prizren Fest Kids

✇KultPlus
By: KultPlus

Në orët e para të mëngjesit, atmosfera e qytetit u ngjyros me energjinë e punëtorisë për fëmijë, një aktivitet i dedikuar krijimtarisë dhe ndërveprimit të të vegjëlve. Ky program edukativ synon të ndërtojë ura mes brezave përmes artit dhe lojës.

MĂ« pas, nĂ« ambientet e Teatrit “Bekim Fehmiu”, u hap ekspozita “Teatri Ilegal”, njĂ« projekt qĂ« trajton jetĂ«n artistike nĂ« KosovĂ«n e viteve ’90. PĂ«rmes rrĂ«fimeve tĂ« aktorĂ«ve dhe materialeve dokumentare, dokumentari sjell nĂ« vĂ«mendje njĂ« periudhĂ« tĂ« vĂ«shtirĂ«, kur institucionet kulturore u mbyllĂ«n pĂ«r shqiptarĂ«t, por arti vazhdoi tĂ« bĂ«hej nĂ« shtĂ«pi private – si akt rezistence dhe mbijetese. Realizuar nga Humanitarian Law Center Kosovo dhe Can and Cam, me autor Sovran Nrecaj.

MbrĂ«mja vazhdoi nĂ« hapĂ«sirĂ«n publike pranĂ« Sinan Pasha Kejit, ku kompania britanike Linden Dance solli performancĂ«n e vallezimit bashkĂ«kohor “UNBOXED”. Dueti fizikisht intensiv dhe emocionalisht i ngarkuar u pĂ«rball me temĂ«n e paragjykimeve dhe gjykimeve  pĂ«rmes njĂ« koreografie dinamike qĂ« ndĂ«rthur stilin afro-fusion dhe lĂ«vizjen moderne. Performanca u prit ngrohtĂ«sisht nga publiku, duke sjell njĂ« ndjesi tĂ« freskĂ«t tĂ« bashkĂ«kohĂ«sisĂ« nĂ« skenĂ«n e Sinan Pasha Key.

Aktivitetet e ditĂ«s u mbyllĂ«n me komedinĂ« klasike britanike “Komedia e ZezĂ«â€ tĂ« autorit Peter Shaffer, e cila u shfaq nĂ« mjediset e mbrendshme tĂ« Teatrit “Bekim Fehmiu”. Me njĂ« strukturĂ« tĂ« pazakontĂ« skenike – ku errĂ«sira interpretohet me dritĂ« dhe anasjelltas – shfaqja solli njĂ« pĂ«rvojĂ« unike teatrale, duke ngjallur tĂ« qeshura dhe habi nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n kohĂ«.

MbrĂ«mĂ« po ashtu u hap zyrtarisht dhe pjesa e dedikuar pĂ«r fĂ«mijĂ« PRIZREN FEST KIDS me shfaqjen “Pleshti dhe XixĂ«llonja”, pĂ«r tĂ« vazhduar me shfaqje tĂ« shumta tjera deri mĂ« datĂ«n 27 korrik./ KultPlus.com 

↗

Ku mund t’i gjejnĂ« studentĂ«t universitetet tona  

✇KultPlus
By: KultPlus

Ben Blushi

Gati një vit më parë isha i ftuar për një bisedë me studentë të gjuhë letërsisë në Universitetin e Korcës. Nuk ishin më shumë se 12 nxënës.

Njëzet vjet më parë, në atë degë studionin disa qindra djem dhe vajza që besonin se një diplomë mund të të sigurojë një punë të mirë.

Po sot kjo nuk është më e vërtetë.

Jo të gjithë janë të bindur se një diplomë universitare mjafton për të të siguruar punë.

Dhe cështja për shumë familje është, a ja vlen ta cosh fëmijën në shkollë të lartë?

A i kthen paratë e investuara në arsim cdo lloj dege dhe cdo lloj shkolle?

Kam frikë se jo.

Të kushtëzuar nga komplekset sociale, familet kursejnë për ti cuar fëmijët në shkolla të larta, por këto para që mund të investoheshin diku tjetër, në shumicën dërrmuese të rasteve nuk kthehen më.

Për fat të mirë shumë prindër po e kuptojnë këtë.

Shumë shpejt njerëzit do fillojnë të heqin dorë nga diplomat.

Të kesh një diplomë nuk do të thotë se ke edhe një punë të garantuar, apo një punë të paguar mirë.

Në tregun shqiptar një hidraulik fiton më shumë se një jurist.

Një elektricist fiton më shumë se një mësues.

Një kuzhinjer fiton më shumë se një biolog.

Një agjent imobiliar fiton më shumë se një ekonomist.

Ndërtuesi i një brigade me dhjetë veta, fiton më shumë se një arkitekt.

Nëse një famije i duhen të paktën 50 mijë euro në katër vjet, për të mbajtur një fëmijë në universitet, për të edukuar një elektricist duhen dhjetë herë më pak dhe mundësia që ai të kthejë mbrapsht investimin, është shumë më e shpejtë.

Në përgjithësi arsimi në gjithë botën është në krizë dhe për më pak se një dekadë përparimet teknologjike jo vetëm do mbyllin shumë vende pune por do mbyllin edhe laboratorët që bëjnë njerëzit gati për punë : vetë universitet.

Shqipëria nuk do bëjë përjashtim.

Nëse në dhjetë vitet e ardhshme nuk vjen në pushtet ndonjë qeveri ultra e majtë, që merr para nga taksat për të lehtësuar dramat sociale,shumica e universiteteve do mbyllen.

Thonë që universitetet private janë pak më mirë.

Derisa mbeten të hapura duhet të jenë pak më mirë.

Megjithatë shumë shpejt edhe ato do rrudhen sic janë rrudhur.

Zgjidhja e parë e fëmijëve shqiptarë sot janë universitet e huaja, zgjedhja e dytë janë ato private dhe zgjedhja e tretë janë universitetet publike.

Por shumë shpejt familjet shqiptare do jenë përballë një dileme shumë të madhe:

Pse i duhet një diplomë fëmijës tim?

Unë vetë, nëse do kthehesha 40 vjet përpara natyrisht nuk do zgjidhja më degën që kam zgjedhur gjuhë letërsi, e cila nuk më mësoi asgjë, por ndoshta nuk do zgjidhja të shkoja fare në Universitet.

Jeta më ka mësuar më shumë gjëra se shkolla.

Puna më ka mësuar se shkolla nuk të mëson të punosh.

Shumica e njerëzve që i mbaruan shkollat në fund të viteve 1990 nuk i përdorën asnjëherë diplomat e tyre.

Ata bënë punë të tjera që mund ti bënin edhe pa diplomë.

Sot mund të jetosh shumë më mirë duke i investuar kostot e shkollimit diku tjetër, në një start up apo në një biznes familjar apo në turizëm apo në bujqësi.

Atëherë si zgjidhet kriza e universiteteve?

Unë besoj se asnjë reformë që nuk zgjeron tregun nuk mjafton.

Integrimi i Shqipërisë në BE do ti shkatërrojë edhe më keq universitetet tona.

Si një vend antar i BE, fëmijët shqiptarë mund të studjojnë gratis në cdo vend europian që do të thotë se kostot që paguan sot një familje për të cuar djalin apo vajzën në Gjermani do jenë dy herë më të ulëta.

Kjo do t’ia marri edhe kafshatĂ«n e fundit universiteteve tona publike por edhe atyre private.

Shqipëria do e ketë të garantuar arsimin e fëmijëve të vet, por do rrezikojë mbylljen e universiteteve të veta.

Sa herë flas me miq, që administrojnë universitete private, ju them se e vetmja rrugë që ata ti mbajnë hapur bizneset e tyre është hapja e tregut ndaj të huajve.

Universitetet tona janë pjesa më e izoluar e shoqërisë. Edhe ekipet e varfra të futbollit kanë të huaj pa folur për restorantet, shërbimet, bankat apo kompantë.

Cuditërisht universitetet duken si laborarorë të pastër etnik.

Aty ka vetëm shqiptarë që nuk mësojnë.

Natyrisht Shqipëria nuk mund të joshë dot studentë gjermanë, as belgë, as sllovenë ndoshta as turq.

Por nisur nga vendodhja gjeografike, klima dhe kostot e ulëta të jetesës, Shqipëria mund të kthehej në një hub të lirë evropian për mijëra studentë kinezë, indianë, pakistanezë, bangladeshas, irakenë, egjiptianë, vietnamezë etj.

Të gjitha këto vende cojnë cdo vit në universitet e tyre më shumë se 200 milion studentë. Ndoshta edhe më shumë.

Në të gjitha këto vende që kanë një popullsi sa gjysma e botës, afro 4 miliardë njerëz, shtresa e mesme po rritet me shpejtësi. Gjithmonë e më shumë njerëz po dalin nga varfëria në Kinë në Indi, në Egjipt në Nigeri dhe në Vietnam ku ekonomia po lulëzon.

Kjo do të thotë se në dhjetë apo njëzet vitet që do vijnë, familjet do cojnë edhe më shumë fëmijë në shkolla të larta.

Por kaq shumë fëmijë nga familjet e mesme kineze, indiane dhe pakistaneze që ëndërrojnë të shkollohen në Evropë, nuk shkojnë dot në Londër, as në Paris dhe as në Berlin apo në Amerikë që po mbyllet si treg universitar.

Përvec politikave izolacioniste në këto vende, kostot janë shumë më të larta dhe kuotat shumë të kufizuara.

Por një pjesë e tyre mund të vinin në Shqipëri, si në një vend evropian.

Unë habitem se si univesitetet private harxhojnë ende para për të reklamuar në tregun e vogël shqiptar, kur duhet të hapnin agjensi rekrutimi në Kinë, në Indi apo në Pakistan apo në Egjipit.

Ky duhet të ishte një biznes kombëtar. I ndihmuar nga shteti. I udhëhequr nga shteti.

Qeveria mund ti eksplorojë këto tregje fillimisht për të mbushur universtetet publike që sot po japin shpirt.

ËshtĂ« mĂ« mirĂ« qĂ« universitet tona tĂ« mbahen me paratĂ« e kinezĂ«ve dhe indianĂ«ve sesa me taksat tona.

Nga 200 milion studentë aziatikë që shkojnë cdo vit në shkollë të lartë qoftë edhe 0.1 për qind të vinin në Shqipëri janë dy herë më shumë se gjithë numri i studentëve shqiptarë në total.

Shteti mund të kthehej në një agjensi për të mbledhur studentë nga vende të tjera përmes marrëveshjesh dypalëshe.

Imagjinoni sikur Universiteti i Korcës që po vdes, të ishte një destiacion për studentë kinezë.

Universiteti i Gjirokastës për vietnamezë, Vlora për egjiptainë, që meqë ra fjala po mbajnë në këmbë sot industrinë tonë tonë të peshkimit, apo Elbasani për indianë.

Ky migrim arsimor, nuk gjallëron vetëm universitetet por mund kthehet në ekonomi për vetë qytetet tona të mpakura.

Prandaj them se nëse duam Universitet duhet të gjejmë studentë, sepse megjithëse mësues ka, nxënës do ketë gjithmonë e më pak./ KultPlus.com

↗

E di çka mendon nëna ime

✇KultPlus
By: KultPlus

Ballsor Hoxha

“
 trouble so hard


woke up and borther was dead”

(Tekst nga një këngë e Moby)

Mendoj pĂ«r vĂ«llain tim tĂ« vogĂ«l, tĂ« dashur, tĂ« dashur sa mĂ« s’ka, diku nĂ« Siri, apo ndoshta tani Ă«shtĂ« nĂ« Damask, “po grumbullohen, aradhet, celulat, grupet, armatat, fuqitĂ« e pushtetet. Por, mirë  i di pak a shumĂ« nga filmat, si aktivizohen e mobilizohen fuqitĂ« e pushtetet e shteteve
 por sa Ă«shtĂ« sot temperatura nĂ« Siri, dyzet e pesĂ« shkallĂ« Celsius, dhe “it feels like hell”; Siria tanimĂ« Ă«shtĂ« tokĂ« e shkretĂ«, tokĂ« e kallur, njerĂ«z tĂ« kallur, rrĂ«nojĂ« njerĂ«zish e toke, dhe si, si Ă«shtĂ« e mundur qĂ« nĂ« kĂ«tĂ« temperaturĂ«, mobilizohen tĂ« gjithĂ« kĂ«ta luftĂ«tarĂ«, tĂ« nxĂ«nĂ« nga instinkti pĂ«r liri, e çmenduria e madhĂ«shtisĂ«, dehja nĂ« tĂ« vĂ«rtetë .” e mendoj vĂ«llain tim tĂ« vogĂ«l duke paramenduar para hartĂ«s sĂ« tij tĂ« punĂ«s, tĂ« aktivizimit, tĂ« mobilizimit tĂ« ushqimit e ndihmave mĂ« thelbĂ«sore pĂ«r fĂ«mijĂ«t e SirisĂ«. “Apo, grumbullohen natĂ«n, kĂ«to grupe tĂ« armatosura, kur Ă«shtĂ« mĂ« freskĂ«t, mĂ« lehtĂ«? Por, si tĂ« jetĂ« mĂ« lehtĂ«, kur çdo gjĂ« shihet nĂ« mijĂ«ra kilometra distancĂ« nĂ« kĂ«tĂ« vend aq tĂ« madh, nga mungesa e ndĂ«rtesave nĂ« kĂ«mbĂ« tĂ« tyre,”, vazhdon ai, “ka vetĂ«m, tokĂ« e pushkĂ«, e pak bukĂ«, dhe kampe, kampe, kampe tĂ« syrgjynosurish jete e historie. Sesi, pĂ«r dreq gjĂ«rat e dreqit mobilizohen, por jo edhe ndonjĂ« copĂ« bukĂ« pĂ«r kĂ«ta fĂ«mijĂ«.”

Paradite vëllai i vogël, ma ka dërguar një alarm/kërkesë që ka bërë publikisht, nga pozita ku është në fushën e ndihmave humanitare, dhënë në Radio BBC, ndaj të gjitha palëve në konflikt, ndër të tjera ka thënë:

Çdo luftĂ«tari qĂ« mbanĂ« njĂ« armĂ« nĂ« dorĂ«, 

dhe çdo kryeqendre që mbanë pushtetin, unë u them këtë:

Shuani armët e juaja, 

mbrojini rrugët për ndihma humanitare, 

dhe qĂ«ndroni krahĂ« fĂ«mijĂ«ve tĂ« SirisĂ«.”

E lĂ« shkrimin, paramendimin e vĂ«llait tĂ« dashur, “Heat Warning in Kosovo and the Region”, lexoj nĂ« MSN. Pastaj, duke pas ndryshuar mendim vĂ«rej se mĂ« dhemb koka, mĂ« kujtohet edhe njĂ« herĂ« se kam pirĂ« mbrĂ«mĂ«, jam dehur jetĂ« nĂ« paqe, e sy tĂ« saj, tĂ« bardhĂ« e tĂ« zezĂ«, ku? NĂ« dasmĂ«. Kishim dasmĂ« mbrĂ«mĂ« nĂ« familjen e gjerĂ«, tĂ«rĂ« ai mish i freskĂ«t, sallata, verĂ«, paragjella, ushqime, alkoole tĂ« tĂ« gjitha llojeve dhe llojeve tĂ« kĂ«naqĂ«sive, dhe trupa, tĂ« zhveshur, tĂ« veshur e tĂ« dehur jete, tĂ« gjithĂ« tĂ« dehur jete. PikĂ«risht nĂ« KosovĂ«n e rrezikuar nga nxehtĂ«sia kĂ«to ditĂ«.

Duart mbi kokë, mendoj pas pak, se si, afria e vdekjes, së vëllait të vogël, vëllezërve të vegjël, të fëmijëve, në Siri, e vende tjera, të jep një solemnitet mendimi nga serioziteti. Po, edhe mund të vdes vëllai im i dashur në punën e tij. Kolateral.

Por, megjithatĂ« unĂ« shtrihem, mĂ« dhemb koka. NĂ« banesĂ«n lart, fĂ«mijĂ«t e fqinjĂ«ve po luajnĂ« basketboll. Ç’tĂ« bĂ«jnĂ«? Kushedi qe sa ditĂ« nuk kanĂ« dalĂ« nga shtĂ«pia pĂ«r shkak tĂ« nxehtit, etj. Vajza ime Ă«shtĂ« nĂ« deti, djali te gjyshĂ«rit e tij nga nĂ«na. 

A ka topa si, origjinal të Barçës, në Siri, përnjëherë mendoj shtrirë ashtu si jam. Djali im, dhjetë vjeç, është i varur nga sporti, të luajturit dhe të shikuarit e tij. Dhe, pikërisht këtu më ka shkuar mendja më së pari. Ndoshta, mendoj, ka fëmijë në Siri që kurrë nuk kanë parë top normal të futbollit. Por, e di edhe se në një opinion që e ka shkruar për REUTERS së voni, vëllai, kishte thënë se kishte parë fëmijë me bluza me mbishkrime të improvizuara me emrin e Yamal të Barçës.  

“TĂ« mendoja, mbrĂ«mĂ«, Bujar” i thosha vĂ«llait herĂ«n e fundit qĂ« kemi biseduar nĂ« telefon, “ti me djalin tĂ«nd duke shikuar Yamal duke luajtur pĂ«r Barçën (megjithĂ«se kanĂ« humbur nga Inter, nĂ« gjysmĂ«finale), unĂ« i kam blerĂ« top tĂ« ri origjinal djalit tim, dhe opinionin tĂ«nd nĂ« median gjigante pĂ«r atĂ« djalin me mbishkrimin e emrit tĂ« po tĂ« njĂ«jtit lojtar nĂ« bluzĂ«n e tij, dhe tĂ« urreja ty, djalin, tĂ«nd, timin, dhe jetĂ«n, apo atĂ« qĂ« e quajmĂ« liri, ne njerĂ«zit. Urreja çdo gjĂ«.”

Në telefon bëhet qetësi. Nuk flasim asnjëri. Si nga larg, larg edhe është, ishte tanimë, ishte kthyer në Damask, dëgjoj frymëmarrjen e tij, nuk e di pse, por në mendje më kalojnë pamje të tij si i vdekur në luftën e tij, tyre, tërë kësaj armate humanitarësh. Kolateral.  

Pas pak, merr frymë edhe disa herë. E dëgjoj, aq jo largët, por aq ndryshe, këputur nga bota ku jemi ne, ne njerëzit! Kishte kuptuar, i trishtuar thellë, Bujari, vëllai i vogël. Duke dashur të pushojë, të mos mendojë për tërë atë që sheh në Siri, ndërsa kishte qenë në pushim te familja e tij, më kishte treguar se kishte shikuar këtë lojë futbolli me djalin e tij, e kur e kisha ndërmendur, urrenim bashkë.

Por, them, nĂ« vete, gjysmĂ« i fjetur me gjithĂ« dhembjen e kokĂ«s nga dasma mbrĂ«mĂ«, ndoshta Ă«shtĂ« paska e çuditshme pĂ«r njerĂ«zit qĂ« do ta lexojnĂ« kĂ«tĂ« tregim, se po shkruaj, po mendoj, kam ankth pĂ«r vĂ«llain tim tĂ« vogĂ«l dhe fĂ«mijĂ«t e SirisĂ«, ndĂ«rsa Palestina Ă«shtĂ« edhe mĂ« keq, e ka vende edhe po kaq rĂ«ndĂ« 
, nuk e di
 gjĂ«rat fillojnĂ« tĂ« bĂ«hen onirike, ndoshta e kam nga nxehti, them, e shoh Bujarin, me dy shokĂ«t e tij nĂ« vitet nĂ«ntĂ«dhjetĂ«, nuk pranojnĂ« cigare nga unĂ«, tymosnim shumĂ«, ishte e tĂ«ra qĂ« kishim nĂ« KosovĂ«n e tĂ« nĂ«ntĂ«dhjetave, i shoh, duke e ditur se nuk kam as unĂ« cigare mjaftueshĂ«m pĂ«r vete, janĂ« tĂ« çmendur dhe tĂ« bukur si dreq. Si fĂ«mijĂ« lufte mĂ«. Pa fillim as fund. ShkĂ«putur, po njĂ«jtĂ« sikur Bujari tani nĂ« Siri. Pastaj, unĂ« ndahem nga Bujari dhe shokĂ«t e tij, dhe vazhdoj atĂ« “ku ta qimĂ« atĂ« nanĂ«, me Fatin, shokun tim”, qĂ« disa e dinĂ« çka do tĂ« thotĂ«. 

NjĂ« zjarr, si top, rrotullohet dhe pikon substancĂ«, klishe, tĂ« shkrirĂ« zifti, e ky zift Ă«shtĂ« tĂ«rĂ« dashuria dhe urrejtja e njeriut. ËshtĂ« bota vetĂ«. Bota, dhe unĂ«. Pastaj rrotullohemi tĂ« tretĂ« sĂ« bashku, bota, si zjarr, unĂ« dhe sytĂ« e saj tĂ« bardhĂ« e tĂ« zi, nga dasma e mbrĂ«mshme, si tri krijesa nĂ« lindje, sĂ« paku, njĂ«ra nga ne, krejt çuditshĂ«m. Sikur duam tĂ« shpĂ«rthejmĂ«, ne tĂ« tre, unĂ« dhe ajo, jemi tepĂ«r pĂ«r kĂ«tĂ« botĂ«, duam, tĂ« dalim, njĂ«ri ose tjetri nga kjo situatĂ«. Apo, jo, ndĂ«rsa bota nĂ« kallje e sipĂ«r, shpĂ«rthen, kuptoj, kjo botĂ« e njeriut nuk mund tĂ« rri kĂ«shtu, ajo shpĂ«rthen.

NĂ«, kĂ«tĂ«, jetĂ« tĂ« re, zgjuar, pyes, pse nuk mund tĂ« ketĂ« dashuri. Totale. TĂ« pafundme. Pse nuk mund tĂ« duhemi si njerĂ«z
. “ne, njerĂ«zit, jemi tĂ« mbaruar nga bota, e bota Ă«shtĂ« e mbaruar nga ne”, mĂ« thotĂ« Alain De Botton, “e ne, nuk e duam dhe aq shumĂ« njĂ«ri tjetrin”, e vazhdoj unĂ«, 
 por edhe kuptoj, por nuk mund tĂ« zgjohem, se prapĂ«, apo ende jam nĂ« gjumĂ«.

Sesi, nĂ« kĂ«tĂ« qĂ« po e shoh, nĂ« Ă«ndĂ«rr apo zgjuar, tĂ«rĂ« Kosova jonĂ« e dashur, me tĂ« gjithĂ« ne, sidomos me njerĂ«zit qĂ« kanĂ« filluar tĂ« qethen e tĂ« shfaqin teatrin e ngĂ«rçit tĂ« çmendurisĂ« sĂ« paqes sonĂ«, para vetĂ« Kuvendit tĂ« KosovĂ«s, Ă«shtĂ« njĂ« llavĂ« krejtĂ«sisht si nĂ« filmin “Solaris” tĂ« Tarkovsky. JanĂ« duke dalĂ« nga ky tmerr. Por, diku, shkĂ«putur, prapĂ«, e shoh Bujarin, vĂ«llain tim tĂ« vogĂ«l, Ă«shtĂ« krejt i vogĂ«l, duke notuar nĂ«pĂ«r tĂ«, duke pas shpĂ«tuar, njĂ«lloj eksplodimi tĂ« botĂ«s, pak mĂ« herĂ«t. Dhe pĂ«rnjĂ«herĂ«, e shoh si ato hijet e Solaris, si vetĂ« e dashura e Kapitenit tĂ« filmit tĂ« njĂ«jtĂ«, dhe, se ai Ă«shtĂ« nĂ« kĂ«tĂ« llavĂ« duke notuar duke provuar tĂ« shpĂ«tojĂ«, zgjas kĂ«mbĂ«n nga njĂ« mundĂ«si krejtĂ«sisht prej Ă«ndrre dhe e zhys, e fundosi vĂ«llain, vĂ«llain e vogĂ«l. 

I zgjuar, pyetem, por, pse, pse e mbyta, e fundosa, kam njĂ« shije tĂ« hidhur, edhe pasi qĂ« e kam bĂ«rë veten para se tĂ« flija. MĂ« kujtohet, se ai Ă«shtĂ« atje pĂ«r shkak meje. PĂ«r shkak tĂ« tĂ«rë  tĂ«rĂ«, luftĂ«s qĂ« e kemi kaluar bashkĂ«, duke ndihmuar tĂ« tjerĂ«t, me ndihma humanitare, por jo, i them vetes, nuk Ă«shtĂ« nga kjo dhe, nuk mĂ« del asgjĂ« tjetĂ«r. Pastaj, duke pirĂ« ujĂ«, e mendoj, vazhdoj ta mendoj, dhe mĂ« del qartĂ«, si duket Ă«shtĂ« e kundĂ«rta, e kisha fundosur sepse mĂ« tregonte pĂ«r kĂ«ta fĂ«mijĂ«, pĂ«r kĂ«to luftĂ«ra, pĂ«r kĂ«ta YamalĂ« vdekur kudo e sido. PĂ«r kĂ«ta vĂ«llezĂ«r tĂ« vegjĂ«l, si Bujari, qĂ« vdesin. 

Me të vërtetë po më dhembte shumë koka, pa ndonjë rëndësi për luftën në Siri apo kudo në botë. Mendoj, kjo botë, ka me të vërtetë shumë njerëz të çmendur. Dikush, edhe mund të pyes, kush janë ata? Apo, ndoshta, cilët nuk janë ata?  

E thërras, menjëherë Bujarin në telefon, shumë, shumë rrallë e thërras këto ditë.

“Si je? Çka ka nĂ« Siri, Bujar?” e pyes. “Kallzom çka ka atje, ti Ballsor. NĂ« KosovĂ«?” mĂ« pyet ai. 

Unë, unë nuk di çka të them. Ai, përpos të më tregojë për hartën e tij të udhëtimeve nëpër rrënojat e kampet në Siri, fëmijët e parritur nga mungesa e gjërave elementare, rrënojës që është bërë ky vend, apo, jehonës së raportimit të pushkëve aty këtu nëpër rrugë, apo, bombardimeve nga disa net më herët në Damask, nuk ka dhe çka të më tregojë.

Por, them nĂ« vete, derisa rrimĂ« nĂ« qetĂ«si duke dĂ«gjuar frymĂ«marrjet e shkĂ«putura trupash, nga kĂ«to dy botĂ«, ndoshta mund ta pyes si ishin bombardimet, a ishin tĂ« njĂ«jtat si nĂ« KosovĂ«n e 1999 nĂ« PrishtinĂ«, ku edhe ishim, e pĂ«rcillnim tĂ« gjitha llojet e sporteve qĂ« jepeshin nĂ« TV, edhe ato kohĂ«, por edhe lajmet, edhe filmat, edhe njĂ« nga ditĂ«t e bombardimeve edhe njĂ« natĂ« patinazhi nĂ« Rusi diku, sepse, vetĂ«m kanalet e Beogradit mund t’i shihnim edhe ashtu, mbyllur nĂ« banesat tona, shqiptare, ndĂ«rsa nĂ« banesat fqinje serbe, nĂ« PrishtinĂ« dhe lagjet tona, dhe ndĂ«rtesĂ«n tonĂ«, dĂ«gjoheshin po tĂ« njĂ«jtat raportime tĂ« kallashĂ«ve. Dhe nĂ« kĂ«to kohĂ« kisha vetĂ«m njĂ« mendim, ku ishte mĂ« premtuese njĂ« jetĂ«, pĂ«r familjen, apo, ta them shkurt, pĂ«r Bujarin, fundin e familjes sonĂ«, vazhdimin e familjes sonĂ«, nĂ« DrenicĂ« diku pĂ«r shembull, nĂ« malet e saj, apo nĂ« PrishtinĂ«n ku ishim mĂ« 1999.

“Ballsor, po e ndĂ«rpres” mĂ« thotĂ« Bujari nĂ« telefon. Para se t’i pĂ«rgjigjem mĂ« shkon mendja se kemi marrĂ« frymĂ« sĂ« bashku pĂ«r disa sekonda, pa fjalĂ«, them edhe kjo mjafton, kĂ«shtu tĂ« shkĂ«putur si jemi. 

“OK, Bujar. Kujdesu pĂ«r veten, njeri!” i them.

Pasi e kam mbyllur, e mendoj, e lus, edhe njĂ« herĂ« datĂ«n 16 gusht, kur do tĂ« kthehet Bujari, pasi tĂ« ketĂ« kryer misionin. Do tĂ« kthehet edhe pĂ«r ditĂ«lindje tĂ« vajzĂ«s sĂ« tij. Dhe, ndĂ«rsa dua tĂ« mendoj ç’do tĂ« bĂ«jmĂ« sĂ« bashku, nuk mĂ« vjen asgjĂ« nĂ« mendje. 

Paj, them, do t’ shkojmĂ« nĂ« ndonjĂ« dasmĂ« tjetĂ«r. Pa sirianĂ«, as palestinezĂ«, as somalezĂ«, askush pĂ«rpos kosovarĂ« tĂ« çmendur nga paqja e fituar me mundin e tĂ«rĂ« botĂ«s, pikĂ«risht nĂ« KosovĂ«.  

Por, e di edhe se pas këtij misioni, Bujari, ka mision tjetër. Edhe një tjetër, pastaj do të ketë dhe tjetrin. Pasi që po që se ke parë luftën, një herë, e ke jetuar, e mbijetuar, pasi ke ndihmuar një, qoftë edhe njeri, ke dëshirë të kalosh në atë anën tjetër të botës shkëputur nga bota e mbetur, ndoshta, në tërë mundësitë e luftës, për të ndihmuar, qoftë, një njeri. / KultPlus.com

↗

Shqiptarët nga viti 1908 me alfabet por pa abetare 

✇KultPlus
By: KultPlus

Rrugëtimi ynë kombëtar, deformimi psikologjik i shkaktuar nga mungesa e shkollimit dhe projektimi i të ardhmes:

Shkruan: MsC. Mark Lucgjonaj

ShqiptarĂ«t, nĂ« gjithĂ« historinĂ« e tyre, jo vetĂ«m gjeografikisht por edhe kulturalisht e shpirtĂ«risht, kanĂ« qenĂ« dhe janĂ« pjesĂ« e kontinentit tĂ« EvropĂ«s. Qysh nĂ« fillimet e shkrimeve tĂ« para, pĂ«rpjekjeve pĂ«r t’u bĂ«rĂ« komb nĂ« hap me shtetet e EvropĂ«s, shqiptarĂ«t janĂ« tĂ« lidhur me rrĂ«njĂ«t e kĂ«tij kontinenti. RrugĂ«timi i kombit shqiptar ka qenĂ« i vĂ«shtirĂ«. NĂ« kohĂ«n kur kombet e tjera kishin marrĂ« iniciativa pĂ«r mĂ«sim nĂ« gjuhĂ«t e tyre amtare, edhe shqiptarĂ«t, hap pas hapi me ta, filluan mĂ«simin nĂ« shqip. Por, pĂ«rkundĂ«r fqinjĂ«ve tĂ« tyre perĂ«ndimorĂ«, tĂ« cilĂ«t luftonin mes vete pĂ«r ide tĂ« ndryshme, shqiptarĂ«t pĂ«rballeshin me njĂ« kulturĂ« tjetĂ«r, tĂ« kundĂ«rt me atĂ« evropiane. VetĂ«m prej vitit 1908 kemi njĂ« alfabet unik, falĂ« intelektualĂ«ve qĂ« vunĂ« themele tĂ« shĂ«ndosha kombĂ«tare, duke u mbĂ«shtetur nĂ« shembujt e kombeve tĂ« tjera evropiane. Ata, themeluesit e shqiptarisĂ«, duke ditur shumĂ« mirĂ« sa shekuj kishim humbur, duke ditur se sa njerĂ«z tĂ« mĂ«dhenj nga gjaku ynĂ« i kishin pĂ«rvetĂ«suar kombet e tjera, tĂ« vendosur pĂ«r ta ringritur shqiptarinĂ« evropiane, zbritĂ«n nĂ« rrĂ«njĂ«t e popullit tonĂ« dhe nga aty e filluan procesin e Rilindjes KombĂ«tare. TĂ« nisur nga parimi evropian, gjuhĂ«n e vendosĂ«n nĂ« radhĂ« tĂ« parĂ«. Gjuha shqipe, si njĂ«ra nga gjuhĂ«t mĂ« tĂ« lashta tĂ« kontinentit, pĂ«rveçse kishte pĂ«rjetuar tkurrje, ishte njĂ« gjuhĂ« e padokumentuar. KĂ«shtu ndodh kur nuk ke njĂ« administratĂ« tĂ«nden, ose kur ke njĂ« administratĂ« qĂ« nuk e lejon shkrimin e gjuhĂ«s. Andaj, alfabeti u bĂ« themeli i ringritjes gjuhĂ«sore, i cili u kthye edhe nĂ« katalizatorin kryesor pĂ«r pastrimin e gjuhĂ«s shqipe nga shumĂ« fjalĂ« tĂ« huaja, qĂ« kishin depĂ«rtuar deri nĂ« palcĂ«n e fjalĂ«formimit. Kjo Ă«shtĂ« edhe arsyeja kryesore pĂ«rse sot njĂ« numĂ«r i madh i bashkĂ«kombĂ«sve tanĂ«, nĂ« vend se ta duan veten dhe historinĂ« e tyre, gjuhĂ«n dhe kulturĂ«n e identitetit tĂ« tyre autokton, janĂ« cekĂ«tisht tĂ« lidhur me njĂ« kulturĂ« tjetĂ«r – tĂ« imponuar ndĂ«r shekuj nga pushtuesit. Madje, ky grupacion edhe pushtimin e sheh si shpĂ«tim. Shpesh, nĂ« tĂ« njĂ«jtin shesh, ngrihen pĂ«rmendore kundĂ«rshtuese te shqiptarĂ«t: njĂ«ra palĂ« adhuron kryeheroin tonĂ«, kurse pala tjetĂ«r adhuron kundĂ«rshtarin e tij mĂ« tĂ« madh – masakruesin e kombit tĂ« vet. Arsyet janĂ« tĂ« qarta: cektĂ«sia e njohjes dhe mungesa e shkollimit ndĂ«r shekuj. Viti 1908 Ă«shtĂ« njĂ« vit relativisht i vonĂ« pĂ«r kontinentin evropian pĂ«r tĂ« krijuar njĂ« alfabet.

Me kĂ«tĂ« alfabet do tĂ« fillonte tĂ« shkruhej e rishkruhej e gjithĂ« letĂ«rsia shqipe. Do tĂ« rishkruhej me alfabetin shqip gjithĂ« letĂ«rsia qĂ«, deri nĂ« standardizimin e alfabetit, ishte shkruar me shumĂ« shkronja dhe me disa alfabete evropiane – latine, sllave, greke dhe arabe. Me gjuhĂ«n shqipe do tĂ« shkruheshin rreshtat e parĂ« tĂ« historisĂ« shqiptare, ku nĂ« rrĂ«njĂ«t e saj do tĂ« vendoseshin kokat e shquara tĂ« dala nga gjaku ynĂ«: Aleksandri i Madh, Genti, Teuta, Pirroja i Epirit e shumĂ« figura – shtylla tĂ« lashtĂ«sisĂ« sonĂ«, tĂ« ndritura e tĂ« vuajtura. KĂ«rthiza e kombit tĂ« ri me emĂ«r, qĂ« doli nga formula Ilir–ArbĂ«n–Shqiptar, do tĂ« vendosej te ai qĂ« do tĂ« quhej Ati i Kombit – Gjergj Kastrioti SkĂ«nderbeu. Deri kĂ«tu duhet ta kemi tĂ« qartĂ« se dy nivele bashkĂ«punuan nĂ« formĂ« tĂ« barabartĂ« me njĂ«ra-tjetrĂ«n: patriotĂ«t me pushkĂ« nĂ« dorĂ« dhe patriotĂ«t intelektualĂ«. Betejat ishin pothuajse tĂ« barabarta pĂ«r tĂ« dyja grupet, sepse shumĂ« prej patriotĂ«ve intelektualĂ« u vranĂ« dhe u likuiduan nĂ« katĂ«r anĂ«t e botĂ«s, kudo qĂ« ata merreshin me veprimtarinĂ« e tyre kombĂ«tare. Duhet ta kemi tĂ« qartĂ« se e vetmja gjuhĂ« dhe e vetmja shkollĂ« qĂ« ishte e ndaluar gjatĂ« pushtimit pesĂ«shekullor ishte gjuha shqipe. TĂ« drejtĂ« nĂ« shkollim nĂ« gjuhĂ«n amtare kishin tĂ« gjitha kombĂ«sitĂ« e tjera – edhe serbĂ«t, edhe grekĂ«t – pĂ«rveç shqiptarĂ«ve. Kosova do tĂ« priste edhe mĂ« gjatĂ« pĂ«r njĂ« ligj qĂ« lejonte shkollĂ«n nĂ« gjuhĂ«n shqipe – shumĂ« mĂ« gjatĂ« se viti 1912.

Kapitulli i ri pĂ«r shqiptarĂ«t ishte futja e gjuhĂ«s shqipe nĂ« shkolla, ose hapja e shkollave shqipe nĂ« mbarĂ« vendin. Vatra e gjuhĂ«s shqipe lindi atĂ« ditĂ« qĂ« u hap shkolla e parĂ« shqipe nĂ« ShqipĂ«rinĂ« e lirĂ« – pĂ«r tĂ« mos u mbyllur mĂ«. Kjo frymĂ« e intelektualĂ«ve shqiptarĂ« e kishte tĂ« qartĂ« se politika kishte fushĂ«n e vet tĂ« veprimit, duke e lĂ«nĂ« tĂ« lirĂ« anĂ«n kulturore, ta pĂ«rkrahnin dhe ta nxisnin pĂ«r tĂ« punuar sa mĂ« shumĂ« e sa mĂ« fort pĂ«r atdheun. Ata synonin tĂ« merrnin nga kjo gurrĂ« njerĂ«z tĂ« formuar, tĂ« cilĂ«t do tĂ« ishin menaxherĂ«t mĂ« tĂ« mirĂ« tĂ« shtetndĂ«rtimit dhe zhvillimit tĂ« vendit. Ata e dinin mĂ« sĂ« miri – sepse jetonin e vepronin nĂ« shtete evropiane ku demokracia kishte filluar tĂ« ishte e avancuar – andaj artin, kulturĂ«n, historinĂ« dhe ligjin i lanĂ« tĂ« pavarura, duke i shpallur tĂ« shenjta. KĂ«to do tĂ« ishin arma e kombit, krenaria e tĂ« gjithĂ«ve, dhe assesi njĂ« mjet i politikĂ«s – siç do tĂ« bĂ«heshin mĂ« pas. Shtypi, arti, kultura, shkenca dhe ligji i lirĂ« do tĂ« ndĂ«rtonin njĂ« shtet qĂ« kishte nevojĂ« tĂ« arrinte kohĂ«n e humbur. Kjo lloj qasjeje na bĂ«n tĂ« kuptojmĂ« se rilindĂ«sit e dinin ç’ështĂ« integrimi – ose mĂ« qartĂ« ta themi, rikthimi i shqiptarĂ«ve nĂ« gjirin e EvropĂ«s. Ata nuk do ta besonin se sot, pas kaq shumĂ« vitesh, mbi njĂ« shekull, ne ende nuk jemi integruar nĂ« shtĂ«pinĂ« tonĂ« evropiane. NĂ« shumĂ« aspekte kemi bĂ«rĂ« edhe hapa pas. Por devijimi mĂ« i madh Ă«shtĂ« devijimi psikologjiko-kulturor, pra adhurimi i kulturĂ«s sĂ« pushtuesit. Dihet se gjuha shqipe u ruajt nĂ«pĂ«r shkolla tĂ« ndryshme tĂ« improvizuara, nga intelektualĂ« e patriotĂ« qĂ« shkrinĂ« pasurinĂ« dhe jetĂ«n e tyre pĂ«r ta mbajtur tĂ« gjallĂ« pishtarin e kombit shqiptar. Pa sakrificĂ«n e tyre, me siguri sot nuk do tĂ« flitej as pĂ«r ShqipĂ«ri, as pĂ«r gjuhĂ« shqipe, e as pĂ«r shqiptarĂ«. Pra, Rilindja e shqiptarĂ«ve nuk ishte njĂ« farĂ« qĂ« shpĂ«rtheu bimĂ«n e kombit, por ishin shumĂ« tĂ« mbjella qĂ« shuheshin herĂ« pas here nga armiqtĂ« e popullit autokton – i cili jetonte i ndarĂ« nĂ« pesĂ« vilajete, me njĂ« territor dhe natyrĂ« mahnitĂ«se, me pasuri tokĂ«sore, nĂ«ntokĂ«sore dhe ujore, aq sa edhe njerĂ«zore.

Gjuha, gojĂ«dhĂ«nat, pĂ«rrallat, kĂ«ngĂ«t, vajtimet, doket, ritet pagane e fetare u ruajtĂ«n nga populli. Por u dokumentuan nga intelektualĂ«t. U shpĂ«tua ajo qĂ« mund tĂ« shpĂ«tohej nga gurra popullore. Duke mos pasur forcĂ«n e mendjes pĂ«r t’u bashkuar si komb rreth çështjes mĂ« tĂ« madhe e jetike pĂ«r njĂ« popull – vetĂ«qeverisjes – ne humbĂ«m mjaft asete nga kultura dhe tradita qĂ« patĂ«m. HumbĂ«m manastire e kisha, varreza dhe kala, qytete tĂ« lashta, turma njerĂ«zish qĂ« largoheshin nga beteja nĂ« betejĂ«. Themeluam koloni nĂ«pĂ«r Itali, Kroaci, UkrainĂ« e gjetiu. HumbĂ«m mundĂ«sinĂ« e dokumentimit tĂ« masakrave tĂ« shumta qĂ« u kryen ndaj kombit tonĂ« – nga pushtues dhe dhunues qĂ« nuk ishin tĂ« paktĂ«. U çoroditĂ«m si popull dhe nuk po ia dilnim tĂ« bĂ«heshim komb. Madje, duke pĂ«rkrahur pushtues tĂ« ndryshĂ«m, luftuam edhe kundĂ«r njĂ«ri-tjetrit, duke shkrirĂ« jetĂ«t kot – pĂ«r t’u kujtuar si heronj tĂ« kombeve dhe idealeve tĂ« huaja, e jo tĂ« atyre me tĂ« cilat sot do tĂ« krenoheshim. NĂ« rrĂ«mujĂ«n e madhe tĂ« Luftrave Ballkanike – tĂ« cilat ishin orkestruar pĂ«r tĂ« shpĂ«rbĂ«rĂ« shtetin shqiptar – ishin pikĂ«risht intelektualĂ«t shqiptarĂ« ata qĂ« ngritĂ«n zĂ«rin nĂ«pĂ«r kancelaritĂ« e EvropĂ«s, qĂ« kjo masakĂ«r, ky gjenocid i orkestruar nga fqinjĂ«t, tĂ« ndalej.

KĂ«shtu, nĂ« pushtet erdhi Ahmet Zogu. Me tĂ« filloi ngritja e shtetit shqiptar – e ShqipĂ«risĂ« Londineze. Prej kĂ«tu, fati i shqiptarĂ«ve filloi tĂ« shkruhej ndaras e ndryshe. ShqiptarĂ«t qĂ« mbetĂ«n jashtĂ« kufijve vazhduan tĂ« jenĂ« tĂ« pushtuar dhe nĂ«n sundimin e tjetrit. NĂ«se shqiptarĂ«t nĂ« ShqipĂ«ri po ndĂ«rtonin shtetin e tyre – nĂ« mes tĂ« varfĂ«risĂ« sĂ« madhe – po ndĂ«rtonin diplomacinĂ« e parĂ« shqiptare, ushtrinĂ«, policinĂ« dhe organet e tjera shtetĂ«rore, pĂ«r shqiptarĂ«t e tjerĂ«, mjerimi ishte i dyfishtĂ«. Mbi tĂ« gjitha, rreziku nga asimilimi ishte shumĂ« agresiv. Alfabeti i gjuhĂ«s shqipe ia doli tĂ« shkruhej vetĂ«m nĂ« ShqipĂ«ri, dhe po ashtu shkolla shqipe ishte mundĂ«si vetĂ«m pĂ«r shqiptarĂ«t e ShqipĂ«risĂ«. Por patriotĂ«t shqiptarĂ« dhe intelektualĂ«t nuk pushuan sĂ« punuari pĂ«r mbijetesĂ«n e kombit, duke vazhduar luftĂ«n pĂ«r Ă«ndrrĂ«n e madhe – tĂ« lirisĂ« dhe pavarĂ«sisĂ«.  Ahmet Zogu do tĂ« qĂ«ndronte nĂ« krye tĂ« shtetit shqiptar prej vitit 1920 deri nĂ« vitin 1939, nĂ« forma tĂ« ndryshme tĂ« qeverisjes. Ai u rikthye nĂ« fron me ndihmĂ«n e MbretĂ«risĂ« Serbo-Kroato-Sllovene, pasi Fan Noli nuk ia doli ta mbante pushtetin pas Revolucionit. NĂ« kohĂ«n kur Zogu po ringrinte ShqipĂ«rinĂ« nga humnera e errĂ«sirĂ«s, shqiptarĂ«t jashtĂ« ShqipĂ«risĂ« ishin nĂ« zjarr. Atje po kryheshin masakra, djegie fshatrash dhe dĂ«bime. U instalua regjim ushtarak serb, pĂ«r tĂ« nĂ«nshtruar, shfarosur dhe asimiluar shqiptarĂ«t. Librat shqip dhe shkollat shqipe u ndaluan. NĂ«se nĂ« ShqipĂ«ri emrat e mbiemrat po shqipĂ«roheshin, pĂ«r shqiptarĂ«t nĂ« KosovĂ«, LuginĂ«, Maqedoni, PlavĂ«, Guci, Ulqin e MalĂ«si, ata po sllavizoheshin dhe po asimiloheshin. NĂ« ditĂ«t e sotme ka pĂ«rplot shqiptarĂ« anembanĂ« ish-JugosllavisĂ«, tĂ« cilĂ«t nuk duan ta kthejnĂ« mbiemrin dhe ta shkruajnĂ« nĂ« gjuhĂ«n shqipe.

Kolonizimi i tokave shqiptare filloi me vendosjen e serbĂ«ve dhe malazezĂ«ve, me qĂ«llim ndryshimin e pĂ«rbĂ«rjes etnike. Figurat e rezistencĂ«s si Azem Galica dhe Shote Galica (si prijĂ«s) u shuan dhe u pĂ«rsekutuan. KĂ«shtu, nĂ« ShqipĂ«ri, libri shqip po hapte petalet e veta, duke arsimuar brezat e rinj, por shqiptarĂ«t e tjerĂ« ndodheshin nĂ« kushte çnjerĂ«zore. NĂ« KosovĂ«, libri i parĂ« shqip i botuar ishte “Doktrina e KrishterĂ«â€ – Gjon NikollĂ« Kazazi, mĂ« 1743, i cili u ndalua. U desh tĂ« pritej viti 1945, qĂ« tĂ« shtypej libri i dytĂ« shqip: Abetarja. NdĂ«rsa mĂ« 1953, erdhi edhe libri i parĂ« artistik, “NjĂ« fyell ndĂ«r male” i Martin Camajt. NĂ« Ulqin, qĂ« prej Buzukut (1555) dhe Hafiz Ali Ulqinakut (shek. XIX), u desh tĂ« pritej viti 1938, kur botoi Hajro Ulqinaku. NĂ« MalĂ«si, libri i parĂ« shqip, “MalĂ«sori kĂ«ndon”, u botua nga Gjergj Hasanaj, nĂ« vitin 1971. NdĂ«rsa nĂ« Guci, Idriz Ulaj, nĂ« vitin 1978, botoi pĂ«rmbledhjen “KĂ«ngĂ« popullore nga Gucia”. Kjo pasqyrĂ« Ă«shtĂ« e qartĂ«: prej shpalljes sĂ« pavarĂ«sisĂ« nuk ka filluar ringritja e kombit, por vetĂ«m ka lindur qeliza ose bĂ«rthama e saj – shteti shqiptar, i cili me varfĂ«ri tĂ« madhe e me vĂ«shtirĂ«si tĂ« shumta, filloi ngritjen nga pluhuri.

NĂ« vitin 1939, ShqipĂ«ria u pushtua nga Italia Fashiste, duke krijuar probleme tĂ« tjera, ndarje tĂ« reja dhe ideologji tĂ« panjohura pĂ«r popullin shqiptar. Italia Fashiste dhe Gjermania Naziste, pasi pushtuan tokat shqiptare, krijuan njĂ« hartĂ« tĂ« re pĂ«r shqiptarĂ«t, ku, nĂ« kĂ«tĂ« kohĂ«, qeveria shqiptare fashiste (e pushtuar) hapi shkolla shqipe nĂ« KosovĂ« dhe nĂ« vendet e tjera tĂ« banuara me shqiptarĂ«. Filloi njĂ« periudhĂ« katĂ«rvjeçare me njĂ« administratĂ« tĂ« re, e cila e njihte gjuhĂ«n dhe kombin shqiptar dhe i favorizonte ato. Duke ditur se asnjĂ« pushtues nuk Ă«shtĂ« i mirĂ« dhe as nuk vjen pĂ«r tĂ« shpĂ«tuar ndonjĂ« popull, shqiptarĂ«t u munduan tĂ« ishin sa mĂ« neutralĂ«, por nuk shpĂ«tuan pa u lagur. Jugosllavia ishte e fortĂ« dhe me rrĂ«njĂ« e mbĂ«shtetje nga Rusia. Lufta e shqiptarĂ«ve bashkĂ« me jugosllavĂ«t pĂ«r çlirim nga Gjermania Naziste solli nĂ« pushtet komunizmin – me program antishqiptar, tĂ« pĂ«rpiluar nĂ« Beograd.

NĂ« pushtet erdhi Enver Hoxha. TashmĂ«, mjerimi pĂ«r shqiptarĂ«t u kthye nĂ« makth. ShqiptarĂ«t, nĂ« tokat e veta autoktone – pĂ«rfshi edhe ShqipĂ«rinĂ« – humbĂ«n lirinĂ« e tyre. TĂ« vetmit shqiptarĂ« tĂ« lirĂ« ishin pĂ«rsĂ«ri shqiptarĂ«t nĂ« mĂ«rgim. Intelektualizmi shqiptar nĂ« ShqipĂ«ri u kthye tĂ« punonte kundĂ«r shqiptarĂ«ve. Por qeliza e dritĂ«s shqiptare, nĂ« gjithĂ« atĂ« katrahurĂ«, u bĂ« Prishtina. FatmirĂ«sisht, ishte ShqipĂ«ria ajo e cila – nĂ« frymĂ«n e saj tĂ« fundit, para mbytjes sĂ« plotĂ« moniste – dha njĂ« dorĂ« tĂ« madhe nĂ« hapjen e shkollave shqipe nĂ« KosovĂ«n e JugosllavisĂ«. ShqipĂ«ria komuniste ndryshoi gjuhĂ«n standarde shqipe, duke eliminuar standardin e Elbasanit, tĂ« vendosur mĂ« pĂ«rpara. Kosova e pĂ«rqafoi fuqishĂ«m gjuhĂ«n standarde, duke mos u ndarĂ« nga trungu gjuhĂ«sor. NĂ« kĂ«tĂ« kohĂ«, shqiptarĂ«t e Sanxhakut ishin duke u shuar. Brezi i fundit qĂ« fliste shqip po vdiste. Pas rĂ«nies sĂ« komunizmit, shqiptarĂ«t e ShqipĂ«risĂ« ia mĂ«synĂ« EvropĂ«s, duke iu bashkuar mĂ«rgatĂ«s shqiptare, e cila prej dekadash ishte themeluar nga shqiptarĂ«t jashtĂ« ShqipĂ«risĂ«.Deportime, vrasje dhe krime antishqiptare ishin kryer nga Jugosllavia, por ShqipĂ«ria nuk ishte aty pĂ«r t’i njohur, pĂ«r t’i bĂ«rtitur dhe pĂ«r t’i gjykuar.

MendĂ«sia e shqiptarĂ«ve nĂ« ShqipĂ«ri kishte ndryshuar, falĂ« dhunĂ«s sĂ« egĂ«r komuniste tĂ« Enver HoxhĂ«s, i cili kishte ushtruar dhunĂ« dhe pastrim intelektual shqiptar. Ata nuk kishin ndjenja patriotike e as atdhetare ndaj shqiptarĂ«ve nĂ« pĂ«rgjithĂ«si – e sidomos ndaj shqiptarĂ«ve tĂ« ngelur nĂ« Jugosllavi. Nuk hezitonin t’i quanin jugosllavĂ«. Ata urrenin pothuajse çdo gjĂ« qĂ« ishte shqiptare, ngase ajo pĂ«rfaqĂ«sonte komunizmin dhe Enverin. NdĂ«rsa shqiptarĂ«t nĂ« Jugosllavi, pĂ«r shkak tĂ« mungesĂ«s sĂ« informacioneve tĂ« sakta, kishin idealizuar ShqipĂ«rinĂ« e TVSH-sĂ« sĂ« Enverit, duke parĂ« atje njĂ« lider dhe njĂ« shtet tĂ« fortĂ« si çeliku, qĂ« kur tĂ« nisej nĂ« sulm, do t’i shpĂ«tonte shqiptarĂ«t. ShqiptarĂ«t nuk njiheshin mes vete, por me shembjen e komunizmit, filloi procesi i rinjohjes. Lufta nĂ« KosovĂ« i vuri shqiptarĂ«t nĂ« njĂ« pozitĂ« tĂ« re. Intelektualizmi shqiptar filloi tĂ« aktivizohej fuqishĂ«m edhe brenda vendit, nĂ« veçanti pĂ«rmes lobimit tĂ« fuqishĂ«m tĂ« shqiptarĂ«ve tĂ« mĂ«rgatĂ«s, tĂ« cilĂ«t, pĂ«rmes mjeteve tĂ« shumta, arritĂ«n tĂ« depĂ«rtonin nĂ« tĂ« gjitha skutat dhe pozitat shtetĂ«rore anembanĂ« botĂ«s. Kjo ndodhi edhe me vetĂ« shtetin amĂ« tĂ« tyre. MĂ«rgata shqiptare, veçanĂ«risht ajo nga Mali i Zi, ishte motori kryesor i lobimit tek kongresmenĂ«, senatorĂ« e zyrtarĂ« tĂ« lartĂ« tĂ« Pentagonit. Kjo mĂ«rgatĂ« nuk humbi kohĂ« dhe nuk u kursye nĂ« asnjĂ« moment pĂ«r ta bĂ«rĂ« luftĂ«n pĂ«r çështjen shqiptare tĂ« njohur nĂ« gjithĂ« botĂ«n. Mbledhje, grumbullime fondesh pĂ«r lobim dhe pĂ«r front, darka e protesta tĂ« shumta ishin vetĂ«m maja e ajsbergut – pjesa e dukshme e asaj qĂ« ishte punuar pĂ«r dekada nĂ« kohĂ«t e errĂ«ta tĂ« komunizmit, kur haptazi shantazhoheshin, pĂ«rndiqeshin e madje edhe vriteshin nga shĂ«rbimet sekrete, si ato jugosllave, ashtu edhe ato tĂ« PartisĂ« Komuniste Shqiptare. VetĂ« NĂ«nĂ« Tereza u aktivizua pĂ«r çështjen e KosovĂ«s, dhe porosia e saj drejtuar Presidentit Bill Klinton do tĂ« mbetet urata mĂ« e shenjtĂ« e kombit shqiptar, sidomos pĂ«r shqiptarĂ«t e KosovĂ«s. Kjo frymĂ«, kjo arterie e gjallĂ« e mĂ«rgatĂ«s, zgjoi nga gjumi edhe administratĂ«n e pĂ«rgjumur tĂ« shtetit tĂ« lodhur tĂ« ShqipĂ«risĂ«, e cila, nĂ« momentet mĂ« delikate pĂ«r KosovĂ«n, u vu nĂ« dispozicion – jo ashtu siç do tĂ« kishte qenĂ« ideale, por shumĂ« mĂ« mirĂ« nga sa nĂ« realitet pritej. Kryeministri Pandeli Majko do tĂ« mbahet mend si njĂ« ndĂ«r mĂ« tĂ« dashurit pĂ«r shqiptarĂ«t, pĂ«r vetĂ« faktin se nuk u tremb, por veproi si njĂ« burrĂ«shtetas i vĂ«rtetĂ«. ShumĂ« gjĂ«ra janĂ« thĂ«nĂ« pĂ«r kontributin e tij dhe tĂ« patriotĂ«ve shqiptarĂ« nga ShqipĂ«ria, e shumĂ« tĂ« tjera do tĂ« dalin nĂ« dritĂ« nga historia. Por nĂ« thelb, ShqipĂ«ria u zgjua nga gjumi.

MĂ«rgata shqiptare, veçanĂ«risht ajo nga MalĂ«sia, meriton njĂ« studim tĂ« veçantĂ« pĂ«r kĂ«tĂ« kontribut, sepse pĂ«rndryshe, shumĂ« fakte do tĂ« humbasin. Emrat e shumĂ« individĂ«ve qĂ« punuan me shumĂ« mish e shpirt pĂ«r atdheun, do tĂ« shuhen bashkĂ« me veprĂ«n e tyre, e kjo nuk na shĂ«rben. Shembujt e mirĂ« duhen ruajtur, trashĂ«guar e promovuar, sepse nga kĂ«ta mĂ«sojmĂ«. Kosova u çlirua. NdĂ«rkohĂ«, shqiptarĂ«t nĂ« Mal tĂ« Zi, qĂ« prisnin mĂ« tĂ« keqen nga Batalioni famĂ«keq i njohur si “Batalioni i ShtatĂ«â€, i formuar nga vullnetarĂ« pĂ«r tĂ« vrarĂ« shqiptarĂ«, nuk e panĂ« tĂ« realizohej dĂ«shira e pĂ«rgjakshme pĂ«r spastrim etnik. Diplomacia dhe puna e mençur e Gjukanoviqit gjatĂ« kĂ«saj kohe ishte mbresĂ«lĂ«nĂ«se, pasi ai ia doli qĂ« ta nxirrte Malin e Zi nga katrahura e JugosllavisĂ«, pa luftĂ« dhe me shumĂ« pak viktima. Por shqiptarĂ«t nĂ« Mal tĂ« Zi, si edhe nĂ« troje tĂ« tjera, vazhduan tĂ« largoheshin masivisht. KĂ«to largime ishin tĂ« dhimbshme, sepse ajo rini qĂ« largohej, rrallĂ«herĂ« kthehej nĂ« trojet e veta.

Pasi shqiptarĂ«t nĂ« KosovĂ« u liruan nga lufta e UÇK-sĂ« dhe AleatĂ«ve tĂ« NATO-s, ishin shqiptarĂ«t nĂ« Maqedoni ata qĂ« nuk mund tĂ« duronin mĂ« padrejtĂ«sitĂ« qĂ« po u bĂ«heshin nga maqedonasit. Organizimi i mĂ«rgatĂ«s dhe ShqipĂ«risĂ« vazhdoi edhe pĂ«r ta, por tani me njĂ« dorĂ« shtesĂ« – atĂ« tĂ« KosovĂ«s. As sot nuk njihen mirĂ« nga shqiptarĂ«t jashtĂ« MaqedonisĂ« ngjarjet e masakrat qĂ« kanĂ« ndodhur me shqiptarĂ«t atje. Por pas nĂ«nshkrimit tĂ« paqes, gjendja e shqiptarĂ«ve nĂ« Maqedoni filloi tĂ« ndryshojĂ«. GjatĂ« kĂ«saj kohe, shkollat, universitetet dhe zhvillimi kulturor nĂ« mbarĂ« shqiptarinĂ« ishin tĂ« paralizuara. NĂ« fakt, studentĂ«t diplomoheshin, por njĂ« numĂ«r i madh i tyre largohej, ose edhe ata qĂ« mbeteshin, pĂ«rballeshin me kushte dhe rrethana jonormale, e jeta e tyre linte shumĂ« pĂ«r tĂ« dĂ«shiruar. Pas shpalljes sĂ« PavarĂ«sisĂ« nga Mali i Zi, pĂ«r shqiptarĂ«t atje nisi njĂ« kapitull i ri – njĂ« luftĂ« politike me qeverinĂ« e Gjukanoviqit, tĂ« cilit i kishin qĂ«ndruar besnik pĂ«r afro 25 vite. TashmĂ« kĂ«rkonin tĂ« drejtat e tyre si popull autokton, paqedashĂ«s, e qĂ« ishte i vetmi qĂ« nuk fliste sllavisht. TĂ« drejtat e tyre u avancuan sado pak, por duhej pritur deri nĂ« rĂ«nien nga pushteti tĂ« Gjukanoviqit (thuajse plotĂ«sisht, pasi humbi zgjedhjet), qĂ« shqiptarĂ«t tĂ« fitonin disa tĂ« drejta si: pĂ«rdorimin e gjuhĂ«s shqipe nĂ« administratĂ« nĂ« komunat ku pĂ«rbĂ«nin 5% tĂ« popullsisĂ«, pĂ«rdorimin e flamurit kombĂ«tar shqiptar dhe festimin e festave tĂ« tyre kombĂ«tare. Para shpalljes sĂ« PavarĂ«sisĂ« nga Mali i Zi, kur nĂ« pasaportĂ« ende figuronte emri “Serbia dhe Mali i Zi”, nĂ« vitin 2004 nĂ« PodgoricĂ« u hap Programi i MĂ«suesisĂ« nĂ« GjuhĂ«n Shqipe nĂ« kuadĂ«r tĂ« Universitetit tĂ« Malit tĂ« Zi, ku mĂ«simi zhvillohet 80% nĂ« gjuhĂ«n shqipe dhe 20% nĂ« atĂ« malazeze. ProfesorĂ«t erdhĂ«n kryesisht nga Shkodra, falĂ« bashkĂ«punimit tĂ« dy universiteteve.

Fitorja mĂ« e madhe e shqiptarĂ«ve nĂ« Mal tĂ« Zi, qĂ« nga shpallja e PavarĂ«sisë—ku vota e tyre ishte vendimtare—ështĂ« themelimi i KomunĂ«s sĂ« MalĂ«sisĂ«, me emĂ«rtimin Komuna e Tuzit. MalĂ«sisĂ« iu dha e drejta pĂ«r vetĂ«qeverisje lokale, duke u nda nga Komuna e PodgoricĂ«s dhe ajo e Gollubovcit. MegjithatĂ«, pĂ«rveç shumĂ« diskriminimeve, iu mohua e drejta pĂ«r t’u quajtur “Komuna e MalĂ«sisĂ«â€. GjashtĂ« vite mĂ« pas u themelua Komuna e ZetĂ«s, por aty s’ngeli emri “Gollubovac”; iu dha e drejta ta quajnĂ« “Komuna e tyre” me emrin e lashtĂ« dhe historik tĂ« rajonit. MegjithatĂ«, qĂ« nga themelimi i KomunĂ«s, shqiptarĂ«t nĂ« MalĂ«si kanĂ« bĂ«rĂ« tĂ« gjithĂ« dokumentacionin e administratĂ«s nĂ« gjuhĂ«n shqipe, ndonĂ«se nĂ« Ulqin, qĂ« kishte vetĂ«qeverisje lokale prej dekadash, administrata mbante kryesisht gjuhĂ«n malazeze. Zhvillimi i MalĂ«sisĂ« nisi me njĂ« hov tĂ« madh. MĂ«rgata e MalĂ«sisĂ« dha shembullin mĂ« tĂ« bukur nĂ« rajon pĂ«r mĂ«nyrĂ«n si duhej udhĂ«hequr vendi dhe si duhej vepruar pĂ«r vendlindjen. NĂ« zgjedhjet e para tĂ« KomunĂ«s sĂ« lirĂ«, ata udhĂ«tuan dhe mbĂ«shtetĂ«n partitĂ« shqiptare, dhe pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« nĂ« histori administruan MalĂ«sinĂ«. Edhe nĂ« rundin e dytĂ«, partitĂ« shqiptare dolĂ«n edhe mĂ« tĂ« forta dhe, pa nevojĂ« pĂ«r koalicion, vazhduan mandatin e tyre. PĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« u formuan lidhje kulturore, shkencore e administrative me ShqipĂ«rinĂ« dhe KosovĂ«n. Komuna e Tuzit organizoi Panairin e parĂ« tĂ« librit nĂ« MalĂ«si, mirĂ«priti aktivitetin vjetor tĂ« Arkivit ShtetĂ«ror tĂ« ShqipĂ«risĂ« dhe KosovĂ«s, si dhe organizime tĂ« Unionit tĂ« Bashkive dhe Komunave Shqiptare nĂ« Rajon (ku u anĂ«tarĂ«sua). U botua monografia pĂ«r figura kulturore si Gjelosh Gjokaj dhe njĂ« monografi pĂ«r XhubletĂ«n, pĂ«r tĂ« cilĂ«n u organizua njĂ« ngjarje kulturore me pĂ«rmasa kombĂ«tare. Ekipi i futbollit “Deçiq” u ngrit nga kategoria e dytĂ« nĂ« atĂ« elitare, u shpall kampion i Malit tĂ« Zi dhe fitoi KupĂ«n e Malit tĂ« Zi, duke luajtur edhe ndaj klubeve evropiane dhe duke fituar pikĂ« nĂ« duelit kokĂ« mĂ« kokĂ«. U ndĂ«rtua stadiumi i ri, u pĂ«rmirĂ«suan ujĂ«sjellĂ«sit pĂ«r zonat rurale; u rinovua infrastruktura rrugore me asfaltim nĂ« gjithĂ« MalĂ«sinĂ«. U ndĂ«rtua Sheshi “Gjergj Kastriot SkĂ«nderbeu”, i financuar nga Bashkia e TiranĂ«s, dhe nĂ« tĂ« u vendos pĂ«rmendorja e tij, gjithashtu financuar nga mĂ«rgata shqiptare.

Rruga drejt Bashkimit Europian po avancon, veçanĂ«risht pĂ«r Malin e Zi dhe ShqipĂ«rinĂ«. Duke pasur ura dhe kanale tĂ« bashkimit, Ă«shtĂ« koha qĂ« kultura shqiptare tĂ« mbĂ«shtetet nga shtetet pĂ«rkatĂ«se, duke i lĂ«nĂ« pavarĂ«si veprimit akademik, kulturor dhe artistik – nĂ« njĂ« qendĂ«r bashkĂ«kombĂ«tare. QeveritĂ« e rajonit dhe donatorĂ«t e BE-sĂ« dhe SHBA-sĂ« mund tĂ« ndihmojnĂ« akademitĂ«, arkivat, universitetet, muzetĂ«, shtĂ«pitĂ« e kulturĂ«s, botuesit, festivalet koreografike e pĂ«rkthimore, etj., pĂ«r tĂ« ndĂ«rtuar njĂ« tĂ« ardhme bashkĂ«kohore dhe tĂ« qĂ«ndrueshme.

Sipas regjistrimit tĂ« fundit nĂ« Mal tĂ« Zi, shqiptarĂ«t pĂ«rbĂ«jnĂ« 4.97% tĂ« popullsisĂ«: 15 078 nĂ« Ulqin, 8 119 nĂ« Tuz, dhe nĂ« pakicĂ« nĂ« komunat tjera: Guci (1 352), Rozhaje (1 176), PlavĂ« (853), Tivar (1 919), PodgoricĂ« (1 780), nĂ« total 30 978 shqiptarĂ« tĂ« deklaruar. NĂ« ShqipĂ«ri jetojnĂ« 2 186 917 banorĂ« (94% shqiptarĂ« tĂ« deklaruar). NĂ« KosovĂ« ka rreth 1 457 000 shqiptarĂ«. NĂ« MaqedoninĂ« e Veriut janĂ« 446 245, ndĂ«rsa nĂ« Serbi 61 687 shqiptarĂ« tĂ« regjistruar.

Nëse shqiptarët në Ballkan udhëhiqen nga një politikë e mençur dhe diplomaci vigjilente, me një platformë bashkëpunimi kulturore, artistike dhe shkencore, kjo do të forconte statusin e tyre në rajon dhe mërgatë. Me mbështetjen e Bashkimit Europian dhe SHBA-së, mërgata mund të investojë dhe të rikthehet në vendlindje. Ky është një vizion afatgjatë: një komb prej 4 milionësh brenda Ballkanit, që do të kontribuonte paqe dhe stabilitet, duke treguar se shqiptarët janë popull paqëdashës dhe jo diskriminues.

NĂ«se vazhdohet me trendin aktual – me lĂ«vizje tĂ« popullsisĂ«, rĂ«nie demografike – brenda 20 vjetĂ«sh popullsia shqiptare mund tĂ« pĂ«rgjysmohet. NĂ« Mal tĂ« Zi dhe Serbi mund tĂ« zhduken, ndĂ«rsa nĂ« ShqipĂ«ri dhe KosovĂ« do tĂ« mungojĂ« fuqia punĂ«tore. NĂ« MaqedoninĂ« e Veriut do tĂ« ketĂ« rĂ«nie pĂ«r shkak tĂ« largimit dhe asimilimit. Kjo Ă«shtĂ« pĂ«r shkak tĂ« sistemeve edukativo-universitare tĂ« dobĂ«ta. PĂ«r rrĂ«mbimin e standardit gjuhĂ«sor, ripastrimin e historisĂ« dhe edukimin e brezave tĂ« rinj me tĂ« vĂ«rtetĂ«n historike, nevojiten shkolla dhe universitete tĂ« forta. UnĂ« shpresoj qĂ« intelektualĂ«t shqiptarĂ« tĂ« marrin pushtetin – sepse nĂ«se hyjmĂ« nĂ« BE si njĂ« komb gjysmak, rrezikojmĂ« tĂ« shuhemi./ KultPlus.com

❌